Ньюфаундленд

НЬЮФАЎНДЛЕНД
леанід ПРАНЧАК

Сентыментальная паэма

Востраў Ньюфаўндленд.
Аэрапорт.
Сеў на дазапраўку
Тут наш самалёт.

На востраве белай
Канадзкай тугі –
Падлесак і горы,
Туман і снягі.

Мы з лайнера выйшлі,
У холе сядзім,
Сырым і няўтульным,
Амаль што пустым.

Раздолле для роздуму
Вольнай душы.
Хаджу, каб сагрэцца
У стылай цішы.

Завея мяце,
Вецер вые і дзьме.
Даюць пепсі-колу.
Я ўзяў сабе дзве.

***
Бязлюдна, самотна.
Цярушыцца снег.
Ды раптам
Сабачы ўстрывожаны брэх

Напоўніў прастору
Гучаннем сваім:
Басовым, вясёлым,
Гуллівым зусім.

У дальнім кутку,
Дзе ніхто не гуляў,
Вялікі сабака
Сядзеў і брахаў.

Прыгожы, пухнаты,
Нібыта мядзведзь.
Я бегма туды,
Захацеў разглядзець.

Ньюфаўндленд!
Тутэйшы!
Які гэта цуд!
Як рады
З табою спаткацца я тут!

Ніколі не бачыў,
Каб блізка вось так,
Сапраўдных пародзістых
Гэтых сабак.

Я ведаў, што ён
Надзвычайны плывец.
Бясстрашны і дужы.
Умелы нырэц.

Звяроў не баіцца
І любіць людзей.
Старанны памочнік.
Не знойдзеш вярней!

Яму ні па чым
І буран і агонь.
Тут нават востраў
У гонар яго.


***
Ашыйнік шырокі,
Жэтоны, значкі.
А сам абыякавы,
Важны такі.

Таўсматы, страшнючы,
Чарнюшчы, як смоль.
– І што ты тут робіш? –
Які твой пароль?

Сядзіць ля дзвярэй:
Ці то варта ці пост.
Пабачыў мяне, –
І на поўны свой рост

Падняўся
І стаў яшчэ болей крутым.
З ім побач
Адчуў сам сябе я малым.

Вось гэта сабака!
Вось гэта мацак!
Кудлаты, лахматы,
Спакойны аднак.

Глыбокія вочы
Даўжэзная поўсць...
Наўрад ці ў кагосьці
Даўжэйшая ёсць.

Бялюткаю снежкай
На дужых грудзях
Адмеціна --
Роду сабачага знак.

З цікавасцю
Ён вывучае мяне.
Аж холад мурашкай
Паўзе на спіне.

***

Гляджу на сабаку
І цешуся я.
– Як мне да спадобы
Пастава твая!

Які ты асілак! –
З пашанай кажу,
У вочы яго
Па-сяброўску гляджу.

І хоць мае словы
Яму і няўцям,
Ды ён не пярэчыць
Замежным гасцям.

Крыху сарамлівы.
Дрэсура, відаць.
Не любіць калі
Яму ў вочы глядзяць.

Між намі тры крокі,
Не болей таго.
Як хочацца мне
Падысці да яго!

Сустрэча, як мара.
Сустрэча, як лёс.
Хачу дакрануцца,
Пакратаць за нос.

Хацець то хачу,
Ды баюся ўнутры.
Сабакі ж
Усё-такі гэта звяры.

Бо як ён успрыме
Жаданне маё?
Ох, каб не спазнаць мне
Зубоў вастрыё.

– Ньюфаўндленд, мой мілы,
Яму гавару,
То морду састрою,
То ўсмешку дару.

Ён не рэагуе.
Стаіць і маўчыць.
Не ведаю як
Яго разварушыць?

– Разумны сабака!
Рэакцыі ноль.
– Ты, мо, на рабоце?
Ты – наркакантроль?

Маўчыць,
Не зважае на словы мае
– Дай лапу!
Маўчыць.
Лапу мне не дае.

– Ну, ты вельмі строгі,
Казалі ж – дабрак...
На словы мае
Не зважае ніяк.

– Ну, добра, бывай.
Я пайшоў да сваіх.
Good boy* ты,
Ньюфаўндленд! –
Сказаў і прыціх...

Бо бліснулі вочы,
Сабака ажыў...
Затупаў нагамі
І пашчу раскрыў!

***
– Ах, ты мой харошы,
Ах ты, маладзец...
А мне ўжо здавалася:
Гэта канец:

Сабака падкочыў,
Захроп, завішчаў,
На заднія лапы
Падняўся і стаў

Мо, на галаву
Ён вышэйшы, чым я...
Ньюфаўндленд,
Мой любы,
Знаходка мая!

І тут ён
З разбегу
На грудзі мне скок.
Я толькі паспеў
Адступіцца на крок.

Ён выказаць радасць
Сустрэчы хацеў...
Піхнуў мяне так, што
Кулём я ляцеў.

З ног збіты
Магутным ударам яго,
Я толькі ўскрыкнуў:
– Чаго ты?
Чаго...

Дакладны прыжок,
З лёту моцны удар...
Лячу...
Даланямі
Прыкрыў я свой твар,

Каб абараніцца,
Не ўгрыз каб хаця...
Упаў я, а ён
Завішчаў, як дзіця.

Стаў рукі аблізваць
Мае языком,
Нібыта ягоным
Я быў шчанюком.

Спагадліва хныкаў,
Мне вуха лізаў.
Я сцішыўся і
Нерухома ляжаў.

Язык яго
Цёплы і мяккі, як плюш.
Хоць страшна,
Ды сэрца
Іграла мне туш!

Сабака завыў,
Бы напужаны сам...
Я ж думаў –
Усё...
Богу душу аддам.

Ад дзікага страху
Збялеў, як паркаль.
Ляжаў і маліўся.
І крыўда і жаль.

Уліп дык уліп.
А яшчэ ж – сабакар...
Памяты, як аркуш,
Спалоханы твар.

Слюнявы мой сябра.
Дзве лапы на мне.
Халодны бетон
У чужой старане.

Гляджу я скрозь пальцы,
Шапчу сам не свой:
 – Гудбой мой харошы,
Вялікі Гудбой!

***
Убачылі людзі,
Што побач былі,
Як я паваліўся
І гвалт паднялі.

Крычалі:
– Ратуйце.
Ахова!
Хутчэй!
Сабака напаў!
Бараніце людзей!

Гудбой не злуе,
Ліжа рукі мае,
Мармыча і вые,
Сядзіць ля мяне.

Скуголіць, як плача.
Бандзюк ці герой?
Суворыя вочы,
На пысе спакой.

Бо ён і не думаў
Злавацца, кусаць.
Да ранку ён мог бы
Мяне цалаваць!

Ляжу на спіне,
Пазіраю на столь.
Сціхае і гоіцца
Востры мой боль...

Прыбег паліцэйскі,
Крычыць яму: фу!
Ды мне ўжо не страшна.
Плююся я:
Цьфу!

Ньюфаўндленд-маруда
Убок адышоў.
Сеў і пазірае
На вэрхал ці шоў.

Сабачая сліна,
Як ліпкі сіроп.
У ёй мае рукі
І шчокі і лоб...

– Ляжаць!
Паліцэйскі спраўляецца ледзь.
Сабаку ці мне
Не магу зразумець

Крычыць на ўвесь голас:
-- Напад ці замах?
Зняменне на твары
І жах у вачах.

– Як ты?
– Ды ў парадку.
– Раненняў няма?
– Няма!
Сэр,
А пушку**
Ты выняў дарма.

Я цэлы!
І сам я на ногі устаў.
Сяржант усміхнуўся,
І пушку схаваў.

Сабачая пыса
Самотнай была.
У позірку – ноч,
Як густая імгла.

***
Мяне пасадзілі
На лаўку ў цішы.
– Прэтэнзіі ёсць?
– Не.
– Тады падпішы.

І я падпісаў
Нейкі там дакумент,
Каб подпісам гэтым
Спыніць інцыдэнт.***

Я сведчу сяржанту
Мой афідавіт,****
Што мне
Не патрэбны яго
Айбаліт.

Сяржант палагоднеў.
І далей спытаў:
– Скажы,
А чаму на цябе ён напаў?

Ён вельмі рахманы,
Спакойны, ня злы.
Чаму ён паводзіў сябе,
Як малы?

Ты, можа, дражніўся,
Ці нешта сказаў?
Сяржант без супынку
Пытаў і пытаў.

Расказваю, што адбылося,
А ён
Наставіў да вуснаў маіх
Дыктафон.

– Сабака на словы мае
Не зважаў,
Пакуль я ў адчаі
Яму не сказаў...

– Што?
Брыдкае слова?
Па-простаму: мат?
– Ды не!
Не хвалюйся так моцна,
Сяржант.

Усё адбылося, калі
Сам не свой,
Сказаў па-ангельску
Я слова:
Good boy!

Сабака пачуў
І падскочыў ажно,
Вішчаў і смяўся,
Нібыта ў кіно.

Такі быў ён рады,
НібЫ мы радня...
– Гудбой – так завуць яго.
Гэта імя, –

Сяржант сваю кепку
Пасунуў набок.
– Усё зразумела.
Ён мовіў.
Я змоўк.

– Калі ты прамовіў
Мянушку Гудбой,
То ён зразумеў гэта так,
Што ты свой.

Таму ён цябе
Цёпла так успрыняў
І па-сяброўску,
Ха-ха, прыабняў.

Ён зарагатаў,
А пасля запытаў:
– Адкуль ты
Мянушку сабачую знаў?

***
Смяяцца
Мая наступіла чарга.
Я ледзьве стрымаўся.
Трываў, як мага.

– Паверыш ці не,
Тут абставінаў збег,
Мяне распіраў аж
Нястрыманы смех.

Пад Мінскам, ну там,
Дзе мы стала жывём,
Сабаку свайго
Мы Гудбоем завём.

– Ньюфаўндленд?
– Ды не!
Беспародны зусім.
Але задаволены вельмі
Мы ім.

І я выпадкова,
Бо скуль жа я знаў,
Гудбоем
Вось гэтага ньюфа***** назваў.

А ён такі рады,
Пачуўшы імя,
Мяне паваліў
На падлогу плашмя.

***
Сяржант задаволены,
Рады сяржант,
Відаць, разборак тут
Будзе няшмат.

Смяецца і
Ляпае мне па плячы.
Нікому пра гэта!
Прашу я, маўчы.

Мянушка сабакі –
Вялікі сакрэт.
Не трэба,
Каб ведаў яго цэлы свет.

Ньюфаўндленд –
Сяброўскі і добры душой.
Імя хто прамовіць,
Таму ён і свой.

Сярод пасажыраў
Ён мае сяброў,
Хто ведае мову
Сабак і ваўкоў.

Ён іх пазнае,
Вылучае з усіх.
Таксама і ты,
Мабыць, быў
Сярод іх.

Бо любіць ньюфаўндленд
З людзьмі сябраваць:
Ахоўваць,
Гуляць,
На звяроў паляваць.

Мо чуў ты, пра гэта,
І, можа, не раз,
Што іх называюць яшчэ
Вадалаз.

Глянь, ёсць перапонкі
На лапах сабак.
Ён плаваць у моры
Вялікі мастак.

Так сталася,
Тут ён павінен служыць.
Ты з’едзеш, а ён
Потым будзе тужыць.

Страчаць самалёты,
Нудзіцца, хандрыць...
Не хочацца нават
Аб тым гаварыць.

***
Вясёлы сяржант,
Як тут лепей сказаць,
Аматар, відаць,
Пра сабак размаўляць.

То крэсліць, то піша,
То хітра міргне,
Бо трэба яму
Улагодзіць мяне,

Каб толькі здарэнне
Без шуму замяць.
Ды я не крыўдую.
Чаго крыўдаваць!

Я ж сам вінаваты,
Падумаць не мог,
Што гэтак закончыцца
Наш дыялог.

– Мо просьбы якія ў цябе
Да мяне?
– Аддай мне Гудбоя!
– ?
– Прадай яго...
– Не!

Сабака
Дзяржаўную службу нясе
На роўных з людзьмі,
Як і мы тут усе.

Уласнасць дзяржавы
Ньюфаўндленд!
Усёк? --
Сяржант руку ўскінуў
Пад казырок.

-- Пакінь свае спробы
Аддаць ці прадаць.
Не то цябе прыйдзецца мне
Затрымаць!

Такі быў
У гэтай размовы фінал.
-- Бо тое, аб чым ты прасіў –
Крымінал!

– Прабач, зразумеў!
Але ж гэта быў жарт.
Не злуйся,
Расслабся, канадзкі сяржант.

***
Гудбой супакоіўся.
Сумны ляжыць.
– Яшчэ маю просьбу.
– Якую?
Кажы!

Гудбоя твайго
Мне пагладзіць дазволь.
– Пагладзь, калі хочаш,
Ды больш не мусоль

Мянушку яго
Без патрэбы нідзе,
Каб не апынуўся
Гудбой у бядзе.

Што будзе, калі
Тут наперабой
Пачнуць яго клікаць:
Гудбой мой,
Гудбой?

-- Не бойся,
Не выдам сабакі імя.
Ізноў да Гудбоя
Наблізіўся я.

– Бывай, мой харошы!
Без жадных прычын
Ты мне падарыў
Столькі светлых хвілін.

Я гладжу ньюфаўндленда
Па галаве,
А з сэрца пяшчота
Пульсуе, плыве

Ласкаваю хваляй
Святла і цяпла,
Крыштальным асколкам
Сляза пацякла

Па твары сабачым,
Па твары маім
У вочы адзін аднаму
Мы глядзім.

Абняў яго моцна
Я за галаву,
А сам, як бабёр пранчакоўскі,
Раву...

Гудбой языком
Мае слёзы злізаў,
Ці то мне здалося
Ці то ён казаў:

Сабакі і людзі
На гэтай зямлі
Спрадвеку сябрамі
Заўсёды былі.

І нам прадаўжаць
Гэты даўні закон,
Што светам кіруе
Цяпер і спакон.

Хоць ты – не сабака,
Я – не чалавек,
Ды наша сяброўства
І роднасць навек.

Заныла ў грудзях...
Ці то боль ці туга...
І я паспяшыў,
Каб хутчэй як мага,

Растацца
Без лішніх пачуццяў і слоў.
Падняўся і...
Моўчкі на выхад пайшоў...

***
Мой рэйс аб’явілі.
Пасадка, узлёт...
Высока ў аблоках
Ляціць самалёт.

А там на зямлі
За высокай гарой
Сядзіць і глядзіць
На аблокі Гудбой.

Хацеў бы
Такога сабаку я мець.
У вочы яго,
Як у неба глядзець.

Быць сябрам яму,
А не гаспадаром.
І разам дзяліць
І набытак і дом.

***
Праз столькі гадоў
Часта сніцца ён мне,
Сабака,
Што дзесьці сумуе па мне.

Я ведаю
Простую мову яго,
Таму ён і лічыць мяне
За свайго.

Той востраў далёкі,
Дзе сонца ані,
Сагрэў цеплынёй
Мае ночы і дні.

Гудбой мой харошы,
Лагодны Гудбой,
Ты ў думках маіх
Дзе б ні быў я – са мной.

Нячутна, нябачна,
Ты, ньюф-велікан,
У сэрцы маім
Загаіў столькі ран.

Дасць Бог,
Калі дзе ў Беларусі знайду,
Калісьці ньфаўндленда
Я завяду.

Бывай жа, мой сябра,
Гудбой – меншы брат!
Не крыўдзі Гудбоя,
Канадзкі сяржант!

14.02.2022

* з ангельскай: маладзец.
** з размоўнай лексікі: пісталет.
*** з ангельскай: здарэнне.
**** з ангельскай: паказанне, сведчанне.
***** скарот ад слова ньюфаўндленд.