77. Тажир ва качал

Хьана кьван, хьанач кьван са тажир. Ин тажирзи са
къыз уьт1уьнар-ухунар авуна вичин кеф-кефият авурдалай
къылых вичин папах галаз ацукьна суьгьбетар эйиз башла-
мишна, лагьана:
Е паб, зын атана гьиле кьвези хьанава, зах мад эял
задны авач. Бес зын кьейила, ин зы мал-девлет, ин зы
к1вал-хазина нез хьый; бе зын дуьнязилаа вуч ттвар
къазанмишна къвезе?..
 -Заз вуч чизе, е этем? -лагьана папа.
 -Ваз чизвечт1е, заз чизе,-лагьана тажирзи.
 Пака къыз инде са еке къунахлых авуна, вичин яр-
дуст, мукьва-кьилинбрыз эвер гуз тына. Хвейрекар-заттар
уьт1уьна инбрын кефи куьк хьейила къылых, тажирзи инбрыз
вичин дерт-гьал ахъайна лагьана:
 -Е стхаяр, зын кьейила чвекаа финде пуд къыз сырын
къене зын к1еме  къына уьхвейт1а, гьандаз за ччар кхьене,
зах авай кьван мал-девлет, пул, хазина гузе.
 Инбры садани ин кар хиве къынач. Хиве къын тавурла,
пака къыз тажирзи ччар кхьене хьи, бес ихьтин этем ават1а,
ам зы патаг атырай, лагьана кьуд патаз хабар цик1ирна.
Ин карзкаа са данаяр хуьзавай качалаз хабар хьана.
Ам пака къыз экуьнах данайрывни фин тавуна, тажирзин
ракарых фена ацукьна. Тажирзи индавай цызына:
 -Качал, хийир хьый, вун вут1 атанвайзи е?
 -Хийир е, тажир, зын вуна ганавай хабарзиз килигна
атанвайзи е.
 -А кьей хва качал, ваваа зын пуд къыз сырын къене
ухуьз жезени?
 -Пагьо! За вун кьилин кук1вал эцигне ухуьзачни!
 Инбры судзиз фене ччар кхьиз тына хьи, качала, тажир
кьейила, пуд къыз сырын къене ам к1еме къына уьхвейт1а,
 тажирзи вири вичин мал-девлет, вар-юх гьандаз гузе
лагьана ва кьведани къулар цувуна.
 Качал, кефи куьк хьана, вичин данаяр уьхуьз хъфене.
Са кьве варз тамам хьейила, андаз судзаа ччар атана,
ин ччерцикни кхьенаваз хьана: бес тажир кьенава, ше жува
хиве къынавай кар кьиле твах.
 Качала, хвеши хьана, вичи-вичикзи лагьана: "Киц1ин
хва киц са т1емил фаз кьенайт1а лапны хъсан ей".
 Кьешей к1иц к1еме къыр гьисаб хьый, лагьана, качала
къыз атана ам сырын къене к1еме къына ухвена. Йиф хье-
йила, масадбрын шак татырай лугьуз, сырын венел тахтаяр
эцигна вич фене са маса ччакказа ччин хьана.
 Качала гьар къыз андан сиве фу эцегьез: "Уьне т1ын,
вак хьайзи, уьне жезавач гьа..." -лугьуз вичи уьнез кеф
кукъудаз хьана. Ин саягъ пуд йыгъ алатна, качал судзиз
фене. Судза авайбры качалаз лагьана:
 -Ше къул цув, ахпа фене тажирзин девлетзин арбатвал* ая.
 Качала къул цувунач, ам куьт1ни тейиз хъуцуна. Иниз
атанавай са кесиб касзи лагьана:
 -Белки индаз тажирзин пабны хканзава жал...
 -Гьак1 лагь ман, ччан хва, зын кьенавай хьи, гьак1 лугьур
кас авачиз, -лагьана качала.
 Ам тажирзин пабни кхъахцына уьнез-ухваз кефиз амыкьна,
зын гьве гъил бушдаказ иниз хтана.

*Арбатвал-иесивал.

 (Ахцагьви Бабамов Бабамавай Гаджиев Агъалара кхьейди я.
 Октябрь-1939 йис.)