68. Нехирбандин акьуллу руш

Хьана, хьанач кьван са нехирбан. М нехирбандиз аваз
хьана са руш. И руш гзаф акьуллу ва садавайни гафуналди
тухуз тежедай сад хьана, идан т1вар вири вилаятдиз
машгьур хьана.
 Са юкъуз пачагьди и рушан кьилив, кьве ругунни вугана,
кьве итим ракъурна, ибруз лагьана: "Фена нехирбандин рушаз
лагь: ваз пачагьди ибрукай тадиз вичиз перем ккуьг* лугьузва,
- вич фидай чка ава лугьуда". Ибру, рушан кьилив фена,
лагьана: "Ваз пачагьди ибрукай тадиз вичиз перем ккуг
лугьузва,- вич фидай чка ава лугьуда". Руша лагьана:
"Куьн к1вализ ша, за ккуьда". Ида ибрун вилик фу гъана
эцигна, вич гьебе къачуна фена; к1ват1на куьлуь къванар,
гьебе ац1урна гваз хтана. И атанвай итимри идаз лагьана:
"Гила чун хъфида, на ккуьдани, ккуьдачни, лагь".
Руша лагьана: "Куьне хъфена пачагьдиз лагь: вичиз перем
тадиз кквена к1андат1а, и къванаркай гъалар ийиз турай".
 Ибур гьебедавай къванарни гваз пачагьдин кьилив хъфена.
Пачагьди ибурувай жузуна: "Руша квез вуч лагьана?"
Ибру лагьана: "На чун нин кьилив хьайит1ани ракъурда ман.
Руша чаз лагьана хьи: пачагьдиз перем тадиз кквена к1андат1а,
а къванаркай гъалар ийиз турай, перем ккуьдай. Пачагь и руша
гайи жавабдал гзаф рази хьана, ам тажуб хьана амукьна.  И рушан
акьуллувал, камаллувал аукрла. Ада ам тадиз вичиз гъана.
Пачагьди и рушаз тапшурмишна: "Килиг, вун нехирбандин руш я.
Ваз гила эвел хьиз, к1валяй экъеч1из ччарабурухъ галаз рахаз
к1ан жемир".
Ида лагьана: "Хъсан я ман". Гьа ик1 ибур кеф-кефият ийиз,
нез-хъваз, дуланмиш жез хьана.
 Къаркай са къуз пачагь гъуьрчез фена. Кьве итимди адан
к1вализ атана къуллугъчидвай жузуна:
- Я вах, пачагь к1вале авани?
-Авач, ччан стхаяр,- лагьана къуллугъчиди.
-Пачагьдин папаз хьайит1ани эвера ман, ччан вах.
Къуллугъчиди к1вализ хтана пачагьдин папаз лагьана:
-Кьве итим атанва, пачагь к1вале авани, лугьуз. За авч лагьайла,
абру заз лагьана: а пачагьдин папаз хьайит1ани эвера, ччан вах.
 Пачагьдин папа экъеч1на лагьана: "Гьик1 хьана, квез вуч к1анзава
завай?" Ибру чпин шикаят авуна. Сада лагьана: "Зун къе зи хварни
гваз базардиз фенвай. Зи хвар, са буш араба аваз, гьадал кут1уна,
зун жуваз герек зат1ар къачуз базардиз къекъвез фена.
Са арадлай зун хтайт1а, зи хвара ттай ханва. Зани ахъайна зи хвар,
ттайни галаз хутахиз багламишна, амма и касди, ам вичин арабади
хайиди я лугьуз, зав ттай гахганач".
 Гьа и арада муькуьда лагьана:
_Дуьз я, ам адан хвара хайиди туш, зи арабади хайиди я.
 Ик1 хьайила пачагьдин папа абруз лагьана:
-Ят1а, куьн пака хъша, къе пачагь к1вале авач. Ц1ару дагъди
ц1ай кьунва, ам ч1арч1ин сафуналди яд иличиз гьаниз фенва.
-Ц1ару дагъди ц1ай гьик1 кьада, жив авай? Ч1арч1ин сафуна аваз
яд гьик1 тухуда, т1еквенар авай? - лагьана араба жагъайда.
 -Ц1ару дагъди ц1ай кьан тийидайла, ч1арч1ин сафуна яд акъваз
тийидайла, арабади ттай хадани? - Квахь ламран хва! Арабади ттай
хадайди туш. Ттай хвар жагъайдаз жедайди я, - лагьана пачагьдин папа.
 Хвар жагъайди вичин хварни ттай гваз, муькуьдни вичин араба гваз
хъфена. Са арадлай пачагь гъуьрчяй хтана.Ида вичин папавай жузуна:
- Зун хабар кьаз к1вализ кас-мас атанайни?
- Кьве итим атанвай, - лагьана папа.
- Вуштинбур тир?
- Сада лугьузвай: базардиз фейила, вичи са ич1и, буш арабадал
вичин хвар кут1унна, вич к1ани-дак1ан къачуз базардиз фенвай.
Хтайла вичин хвара ттай ханвай, вичи хвар ахъайна ттайни галаз
хутахдайла, и касди " ам зи арабади хайиди я " лугьуз, вичив гахганач
лагьана. Муькуьда ам адан хвара хайиди туш, вичин арабади хайиди
лагьана. Зани лагьана: Ак1 ят1а куьн пака хъша, къе пачагь к1вале
авач; ам ц1ару дагъди ц1ай кьуниз килигна, ч1арч1ин сафуна аваз
яд гваз фенва.  Араба жагъайда заз лагьана: ц1ару дагъди ц1ай гьик1
кьада, жив авай, ч1арч1ин сафуна яд гьик1 акъвазда т1еквенар авай?
Ик1 лагьайла зани абруз: ц1ару дагъди ц1ай кьан тийидайла, ч1арч1ин
сафуна яд акъваз тийидайла, арабади ттай хадайди туш, ттай хвара
хадайди я, лагьана, ттай хвар жагъайдав гахгана, абур рекье хутуна.
 Пачагьдиз вичин папакай гзаф хъел ататна, лагьана:
"Дуванар вуна ийидайла, зун вуштинди я? Мад и к1вале ви кар амач.
Ваз вуч  к1андат1ани къахчуна ахлад".
 Ик1 лагьана, вич ксана.  И папани пачагьдин везирдиз эверна лагьана:
"А кьурак квай балк1анрикай хъсан хвейи пуд балк1ан, резиндин чархар
алай файтундик кут1униз туна, жувни акьахна и гьаятдиз хъша".
Идани файтундик балк1анар кут1униз туна, акьахна атана. Папа вичин
къаравушрив ксанвай пачагь явашдиз файтунда эцигиз туна,
вични акьахна гьализ туна.
 Са арадлай файтундин чархуник са къван акатна, пачагь са т1имил
гьалч хьана, ахварай аватна. Ада вилер ахъайна килигайт1а, папа
вич файтунда акьадарна тухузва. Ида папаз лагьана:
"Вуна зун гьиниз тухузва?"
Папа лагьана:
"Бес вуна заз лагьаначирни, и к1валяй вуч к1андат1ани твах?
Заз валай гъейри к1андай зат1ни авач. Гьавиляй за вун тухузва".
 Пачагь идан гафуни тухвана, идаз мад маса чара хъхьанач.
Везирдив файтун кьулухди элкъуьр хъийииз туна, пабни галаз вичин
к1вализ хъфена.

*Ккуьг - цуз.

(Фатахов Алибеге кхьейди я. 1935 йис.)