65-1. Пачагьдин мегьтер Лукьман

Ин мегьтердал рик1 ацукьна пачагьдин рушан.
Ин пачагьдин руш сердиз фидай вахтунда вичин
къаравушарни галаз, вичин бубадин низирдигай
т1алаб ийида кьван, гьар юкъуз ин Лукьман ракъурун
нуьквервиле вичих галаз. Шак текъведай гьалдигди физ
хьана инбур ин шегьердигай яргъаз авай са багъдиз.
Ин багъдиз агакьайла, гьар юкъуз бирмишда* кьван ин
 руша вичин къаравушриз: "Гила куьн вач, къаравушар,
квез сер гадриз; зани инал ял яда ин чадурадин к1еник".
 Лукьманни амукьда кьван индан патаг гьар юкъуз.
Ахир са юкъуз ин къуллугъчийрикай са къуллугъчиди шак
ида кьван ин крар: "ваъ, -лагьана ин къуллугъчиди,
-ин гада вичин патаг таз чун сердиз ракъурунихъ са
делил ава". Килигайт1а, ин пачагьдин рушаз ин мегьтер*
 Лукьман к1ан хьанва кьван. Инлай ин крар малумна кьван
пачагьдиз. Пачагьдиз ин ван хьайила, эхиз дахьана,
гана буйругъ вичин жаллат1риз "яа" лагьана гардан Лукьманан.
И кардкай хабар хьайила рушаз, тадиз хабар агакьарна
Лукьманаг: гьал-кьиса ик1 хьанва, вичи вичин кьилиз чара
авурай. Лукьманни инлай башламишна катда кьван.
Килигна кьулухъ Лукьман,-ваъ, къвезва са кьушун жаллат1ар
кьулухъай; килигна,-югъни няни хьанва, индани, са куьгьне
къуй гьалтна, чара хьанач, гьа гьин къуйдиз вигьена вичи вич.
Ин йиф индан гь ин йице хьана гешила, мекьила. Йифен са арадлай
эхкъуьч1на Лукьман, гьатна рекье катиз. Атана гьалтна има са
гьуьлуьн къерехдал, акуна индаз инлай са куьгьне са луьткве.
Гьа гьинлай акьахна имай гьин луьткведа, фена гьуьлелди,
 яваш-яваш тухвана има гьуьлуьн са кьадар чкадал кьван, ахпа
индан рик1 секин хьана. Элкъвена килигна има къураматдиз, 
жаллат1арни атана акъвазнаваз акуна гьулуьн къерехдал, гьанай
чпин ч1емерукаривди ягъиз, мад ахгакьар гьарай хьанач.
Лукьман гьан яваш-яваш са вацралай акъатна къураматдал.
Са дагъдин тепедиг эвич1на има къураматдал вичин гишин руфуниз
чара ийиз. Экъуьч1на има са дагъдал,галтугна идахъ иланар,
 катна има фена са тама гьатна. Инал галат хьана, има ацукьна
ял ягъиз, фена има ахварал. Ин вахтунда атана, элкъуьрна кьуна
има маймунри. Аватна има ахварай инбурун мурмурдин ванцелди,
акуна идаз маймунар - кич1е хьана. Ин маймунрини има инжикли
ида кьван: сад далудал акьахиз, сад кьилел акьахиз, сада к1вач
кьуна галч1уриз.  Кесиб Лукьмананни ийир-тийир акьалт1на.
Инда башламишна вичин кашаз чара ийиз, ин терцелай аватай емишар
нез хьана кьван. Ин кар кьат1ана са кьуьзи маймунди, индаз
гишинзавай ч1ал чир хьана. Инлай ин маймун катна фена,
са гъвеч1и герендилай хтана бананар гваз ин Лукьманаз.
Лукьманани инбур хаз, т1уьна вири. Инлай Лукьманаз эфей хьраз
ст1ал вигьей хьтин хьана, са бубат кефи ачух хьана. Ахпа
ин маймунри им гваз хъфида чпин пачагьдин кьилив.
Инбуран пачагьни гзаф акьуллу пачагь хьана; Ин Лукьман
акурла гзаф шад хьана, къалурна индаз чкани ацукьдай, гъиз
гагана индаз хуьрекни, нез гагана вич тух жедалди.
Гьа ик1 Лукьманан са-кьве югъ жеда нез,хъваз, къатхьуз,
кефи дамах жедалди. Ин арада ин Лукьманаз хабар авачиз даава
жеда кьван ин маймунарин пачагьдин маса пачагьдихъ галаз.
Ин пачагьди фикирна хьин, вичин назир-вазирни к1ват1на мислят
авуна,ин лукьман вичин ериндал пачагьтикмиш авуна ицигин,
вучиз лагьайт1а инсан гзаф фиилдар зат1 я, индакай пачагь
хьайит1а, инда чи душманар фад терг ийида.Инлай вири назирар,
вазирар, амай махлукьатни рази хьана., Лукьманакай пачагь тикмиш
авуна. Лукьманани са патахъай к1анз, са патахъай дак1анз, са
патахъай ибрукай кич1ни аваз, мад ваъ лугьуз хьанач. Гьак1 авуна
инда инбруз пачагьвал, къурмишна Лукьмана инбрукай афсерар,
палкавникар, салдатар, г9а0гана гъиле яракьар, мизан къурмишна,
галаз фена душмандин винел; гана каманда, яна тупари, ч1емерекри,
гуьрзери, чик1ирна душмандин къелеяр. Рекьидайбур кьена, кьадайбур
кьуна, душман кунфаякун авуна ракъурна, элкъвена хтана. Инай, гьа
ик1 пачагь хьана амукьна, гзаф рик1ни даралмиш хьана, рахадай
касни авачиз амукь хьана ина тамам пуд вазра.  Индални, катиз
кич1ела, гьамиша къаравулар жеда кьван.
Са къуз Лукьман , рик1 дарихмиш хьайила, фида, кьван са гзаф
яргъаз сердиз, индахъни къаравулар жеда кьван вичихъ, ин Лукьманани
инбураз лугьуда хьи "де куьн инал ацукь, зун са гъвеч1и къециз
экъуьч1да". Ик1 инбур инал машгъулатда, вич экъуьч1на фена са кьадар
рекьиз; кьулухъ элкъвез килигаз, са кьадар рекьиз фена.
Има килигна кьулухъ: ваъ, инбур къвезвач- гьа инлай Лукьман
башламишна катна ттам, дере талгьана. Акьалт1на ттамни, кьуру
чуьлдиз акъатна. Атана югъни няни хьана, мад килигнач йифизни,
катна има; им йифдини рекье хьана.
 Пакад йикъан нисинин вахтунда и ндаз к1екре ван хьана, инал индан
рик1 са т1имил шад хьана.  Инлай Лукьман яваш-явашдазин к1екре ван
къведай патахъ экъуьч1на фида кьван.  Няниз ракъар алатайдалай
кьулухъ, атана агакьда кьван са куьгьне къеледал. инагни хьана
кьван Шагь угъли Шагьаббасан къеле. Инал инда йиф акъудна, мад
фида вичин рехъди. Атана аватна има са шегьердиз, амукьна има ин
шегьерда са кьвед-пуд йкъуз. Акуна индаз вири акьахда балк1анрал
пурарар алачиз, хабар кьада инда: "Куьне пурарар вучиз эцигдач?"
Килигайт1а, пурара лугьудай зат1ар инбураз чидач кьван.
Инлай къачуна инда вичин пулдихъ тумажар, расна вичи къалтахар,
са хъсан пурар тухвана инда пачагьдиз пишкешда кьван.
Пачагьдини лугьуда кьван: "Бес инбур вуч зат1ар я?"
Лукьмана лугьуда: "Инбуран т1вар пурар я балк1андиз ядай".
Инлай Лукьмана яана пачагьдин балк1андиз, пачагьдиз къалурна.
Инлай пачагь атана балк1андал акьхна, экъвена, дугъриданда хъсан
зат1ар яз жгъана. Инлай пачагьди буйругъ уна вичин назирдиз
мастуриска ахъайна вичин кавалерски пулк1униз цваз гугун гьар са
балк1андин кьилиз са пурар. Инлай деб хьана индан уьлеятда,
вири махлукьатдизни хьана пурарар. Ин майишат авур Лукьманни инда
гзаф акьуллу инсан яз гьисабна, индазни назирвал гана; ин пачагьди
вичин рушни гана, гила Лукьман инал ферекъат хьана, к1вал югъни
хьана, пабни хьана, амукь хьана инал дулалмиш жез.
 Са юкъуз акуна хьи ин Лукьманаз, ин пачагьдин назиррикай са
назир кьена. Ин Лукьманни фена им кчукдай чкадиз. Акуна хьи
Лукьманаз, ина ччан аламай пабни ин кьейидахъ галаз кучукзава.               
 Ин папавни гъана гугузва инбуру са афтафада авай ядни са суфра
фуарни. Ин вахтунда Лукьман гзаф тажуб хьана ин кардал, хабар
кьада инда:
"Им вуч аламат я аквазвайди, ччан аламаз инсанар кучуказ?"
Инлай Лукьмана ин кар хабар кьада са назирдигай: "Имуч закун я
куь уьлаятда авайди ччан аламаз инсанар кучуказ?"  Ин назирди
лугьуда хьи: "Ин деб чаз аламайди я Мисри пайгъанбардилай;
гъуьл кьена паб амукьайт1а, гьан пабни гьандахъ галаз кучукун
ва я ки паб кьена гъуьл амукьайт1а, гъуьлни кучукн папахъ галаз". 
Амма ин кардикай Лукьманаз рик1яй гзаф кич1е хьана.
"Аман, лагьана, зи паб кьена зунни гьадахъ галаз кучуказ хьайит1а
за вуч ийида!"- лугьуз фикирлу жеда кьван Лукьман.
Сайкъаркай сайкъуз Лукьманан паб хьана азарлу. Ин вахтунда ин
кардикай Лукьманаз хьана кич1е, катиз к1ан жеда кьван инай
гьа къе-пака, гьа къе-пака. Аватнв кьена паб, мад индавай катиз
хъхьанач; атана жемятарни тухуз башламишна кьван кучуказ гурханадиз.
Ин арада гъида йициг ац1урна са афтафани, са суфра фуарни, лугьуда
Лукьманаз: "Яхъ, кутук уьлуьк". Лукьмана лугьуда хьи: "Зун гьиниз я?"
Жемятри лугьуда хьи: "Гурханадиз кучуказ". - "Яваш, -лугьуда,-
я стхаяр, зун куь уьлеятдин итим туш, ин кучукун квез я,  им чи
уьлеятда авай деб туш, зун къурбатдиз атанвай са инсан я".
Жемятди лугьуда хьи: "Ваъ, рвз вуна инай паб къачуна хьи, гьар вуч
закун ина ават1а, гьам вазни закун я". Гьа инлай имани кьуна
мийитдих галаз тухуда; Гьарай физ тухвана ицигна гурханада мийитни,
мийитдих галаз Лукьманни, г9а0гана вичин са афтафа ядни, са суфра
фуарни. Гьинбур инал туна, жемятарни эхкъуьч1на гурханадай, ицигна
индан т1уьквелни са агъзур пут къведай са къванни, жемятар хъфена
гьарма са патахъ.
Гила Лукьман, инбур вири хъфейла кьулухъди, килигна, мич1и чкада
гьич са зат1ни аквадач, гъил экъуьрна, гъиле гьатайбур вири мийитар
жеда кьван, нез вичин суфрадикквай фуни, хъваз вичин афтафадавай ядни.
Ин йифни акъатна, пака югъни акъатна, вичиз йифекай хабарни жедач
кьван мич1и чкада. Кьвед лугьудай юкъуз са мийит мад атана, са ччан
алай инсанни галаз, ицигна инбур ин гурханада, мад жемятар хъфида.
Ин Лукьманани расна вичикай азраил-малаик, ин ччан аламаз гъизвай
инсанрин ччан къачуз жеда кьван ин Лукьмана, гьик1 лагьайт1а, гъана
ицигнамазни мийит, , мийитдихъ галдаз ччан алай инсанни, ин жемятар
хъфиник квазин Лукьмана къачуна са яргъи к1вачин  ц1умни физ яаз,
рекьиз, къакъудаз инбурав гвай фуни ядни, гьа гьинбурал дулалмиш
жез хьана ин гурханада тамам пуд вацра. Ахир са къуз залзала хьана,
ччилер хъит1кьинна. Гьин гурханадин сивеллай къвензинни ччилин
арадай са свар акъатна. Индаз акуна са т1имил кьван экв, имани фена
са ц1умни къачуна, пакун т1валунив эгъуьнна вичиз гьанай экъуьч1дай
кьван чка расна, экъуьч1на катна. Мад ин шегьер галай патахъ элкъуьн
хъунач. Гьик1 чуьл ат1уз, дере ат1уз, тепе ат1уз пуд югъ хьана има
катиз. Ахир атана аватна са куьгьне къеледал. Килигна има:
Им са куьгьне къеле я, ина бустанар, багъларни ава. Ч1угуна фена
има инал, яргъал акъвазна эверна инда: "Я стха, я стха!"- лагьана.
Инай индан венцелди экъуьч1на са къари "ша-т1ун, стха",- лагьана
теклифна. Тухвана вичин к1вализ хваш-беш уна, жузун-качузун уна:
"Вун гьинай, инагар гьинай? Вун атуй, рагъ атуй! Зи рик1 акъатзавай
хьи, са касни такваз, ажеб хьанашни, ччан хва, вун атана. Им ваз
к1вал-югъ, багъ-бустан, ацукь гьинал дидедин патаг, мад гьич гьинай
хъфимир, зун-ваз диде, вун-заз хва; амма за ваз идай са минет ава:
вара-вара, ччан хва, ин кьулан рак ахъайиз дахьуй".
Ихьтин шарт1 авуна къариди.
 Ин Лукьманани, са къаркай са къуз рик1ел акьалтна ин рак.
"Яраб,-лагьана, - индахъ вуч сир ават1а? За и рак ахъай тувуна тач"-
лагьана, - башламишна ахъайна ин рак. Акуна индаз инихъ галай к1вал
къавни алачир гьамам яз куьгьне замандин. Ин гьамамдикни са гзаф
гуьрчек руша чуьхуьзаваз, парталрални акъвазнаваз вичин къуллугъчи
са руш. Ин Лукьман аквазмазди гьамамдик квай руш тарпна хуькуьч1на;
алук1на вичин лувар квай парталарни, къаравушни галаз цавуз экъуьч1на,
къузгъунар хьтин эхкъуьч1на кат хъуна цавай.  Инлай Лукьманни пагь
ат1ана амукьна, ин рушан гуьрчеквал акурла. Инлай ахгал хъуна
куьлегарни эхцигна авай чкада. Инлай Лукьманан рик1 ацукьна рушал:
ч1уваз индан агьузар , гьатна азарда. Къариди ин кар кьат1ана
лугьуда кьван: "Я ччан хва, вун ик1 вучиз ава йкъандавай юкъуз
ц1раз-кьураз, ваз вуч дерт ава?" Лукьмана лагьана: "Авач, ччан диде,
захъ са дертни". Ахир лагьана къариди: "Ччан хва, дуьз лагь дидедиз,
на ин рак ахъайнани?" -"Валлагь, диде, багъишламиша, бес загай
ахъаюн хьана". Гьинлай къари-дидеди мит1ез капаш яана: "ЧЧан хва,
-лагьана,- на ви ччандиз вуч гуж авуна! Бес, ан ваз акурди чинерин
пачагьдин руш я, вичин бубадин ватандиг инлай пуд виш йикъан к1вачин
рехъ авайди я".
-"Мад ваз дад я, къари-диде, вуч авурт1ани вуна ая зи дердиниз
са дарман!"
-"Ччан хва,-лагьана, -загай къенин йкъа жедай са дарманни авач ви
дердиниз, ан руш иниз йиса садра къвезвайди я гьамамдал; къведай
югъни заз чида, амма ан йкъалди кьуд варз ама, вични арафатдин
йкъуз къведа пака къурбанд я лугьудай. Мад гила на артух фикирни
хуч1угъмир, хьайи кар мад хьанава".
Инлай инбур гьик1 яшамиш хьана, гьин кьуд вацран къене ц1раз-кьураз
гьин гадани. Ахир акъатна кьуд варзни, пака руш къведа лугьудай
йкъуз гададиз лагьана къариди: "Килиг, ччан хава, пака ам къведай
югъ я, вун къе йифиз фена са арадлай са пурчаг фена к1иви юхь, винел
векьер-кьалар вегьена. Руш къведа сятдин ц1удаз; атайвалди парталар
хут1унна акахьда ам гьамамдик. Ан вахтунда явашдаказ фена, къахчуна
андан парталар гваз хтана, ттуна сандухда агална куьлегар, куьлег
ттур жибинда. Ахпа элкъвена хъфена, вун ацукь гьамамда, таки руш
гьамамдкай хкуьч1далди. Ахпа аквада рушаз вун,  ида ваз анда гзаф
дад-бидад парталар къехце лугьуз, амма вара, къахкуч вуна!
Гьанал вуна андаз кьин це вичин туьтуьнавай гьа(й)калдалди, вич ваз
пабвиле акъвазда лагьай. Ахпа адав тухвана са перемни, вахчагни са
шуткьу гугуд вуна, г(а)гана гьа гьинбур, ахлук1из г(а)гана галаз
хъше к1велиз, амма ки вара-вара, винелай алук1дай, лувар квай
парталар къахкуч вуна гьа. Къахкайт1а ам кат хъида".
 Ик1 лагьана Лукьманаз, тамам гъавурдик кутуна ракъурна. Лукьманни
йифен са арадлай фена, ацукьна са пурчаг векьер-кьаларни вегьена
вичин винел. Пакамаз сятдин ц1удни хьана, ин багъларавай тарарик
ван ктхьана, гар акъатай хьтин, япарани ван гьатна айрупландин хьтин.
 Килигайт1а, им руш хьана цавай къвезвай. Атана има, ацукьна ччилел
 руг кьилел алаз; атана акъатна гьамамдиз. Гьинлай хут1унна ин руша
вичин парталар, гьахьда кьван гьамамда. Са биц1и герендлай Лукьманни
атана, къахчуна парталар гваз катда; гваз катна, хкана к1вализ,
ттуна сандухда агална, куьлег твада жибинда. Ахпа экъеч1на хъфена
 ацукьда гьамамдин рак1арал. Гьамамдикай хкуьч1ай рушаз акуна хьи,
парталарни амач, къапудални са инсан ацукьнаваз жегъида.Инлай руша
гзаф дад фаряд ида гададиз, вичин парталар къехце лугьуз.
Ахир гадади лагьана: "Вуна кьин яхъ ви туьтуьнавай гьайкалдал,
вун заз пабвиле акъвазда лагьана, ахпа за вав къахкуда парталар,-
 лагьана. Ин рушани ахир кьин кьуна гьайкалдал: "Зун ваз пабвиле
 акъвазда",- лагьана. Инлай гадади гъана к1еникай алук1дай са къат
партал ахлук1на рушал гваз хъфена. Инлай идакай паб хьана, къаридини
индаз са къат партални цвана алук1на. Инбрукай къари-дидедиз свас
хьана, хва хьана, яшамиш жез гьик1 са йус хьана.
 Хабар гьинай гун? Хабар ин рушагай. Са йифиз гадани къари
къатхьанвайла, ин руш явашдаказ къарагъна, гададин жибиндавай
мамашник* акъудна, ахъайна къачуна куьлег, фена яваш-явашдаказ,
ахъайна сандух, ахкъуд хъуна вичин лувар квай парталар, ахлук1 хъуна;
ахпа рак1алрал фена, къецелди гана лув инда, хкаж хьана цавуз,
эвернва Лукьманаз т1вар кьуна. Лукьман индан ванцелди яади хьиз
ахварай аватна; килигна, патаг паб гумач, тадиз сандухдал гъил
вигьена, сандухни ахъаз жагъана. Мич1и чкада теспача хьана, ина-ана
гъил экъуьрна инда; къаридин к1вач гьатна гъиле, ч1угуна инда вичелди,
гьарай акъатна ин къаридай: "Аман, зун тухузва, ччан хва!"-лагьана.
Къаридизни чир хьанач кьван им вичин гада тирди, я гададиз чир хьанач
вичин диде тирди. Ин вахтунда къецихъай мад индаз эверур ван хьана
папан. Тадиз экъуьч1на има къецелди, акуна индаз паб цавун гьавада
аваз. Инлай инда башламишна вичин кьил-мет гатаз: "Аман, дад-бидад!
Бес, вун эхвич1 чилелди, за ваз лугьудай са гаф ава".  Гзаф лагьана
инда, т1имилни ван хьанач папаз.  Ахир папа лагьанахьи;
"Бес мад зун эхвич1дач чилелди, зун гила хъфида бубадин ватандихъ.
 Эгер зун ваз к1андайди ят1а, вун къведа зи гуьгъуьниз".
Инлай Лукьмана гьарайна лагьана: "Бес заз рехъ тийижир, зун гьиниз
къведа?"
Мад руша хъалгьуда индаз: "Зи бубадин ватан Жизир-бабил я, инай
пуд виш къан рехъни ава гьаниз, -лагьана има ц1удхуна цавай
квахь хъуна. Инлай Лукьман  хтана к1вализ, ахъайна хьайи мажара
къари-дидедиз, кьил-мет гатаз шез ацукьна. Инлай къариди
рик1-дурк1ун авуна: "Ччан хва, -лагьана, -бес, вуч ида хьайи кардиз;
 аллагьдин кьадар я жал, белки. Туширт1а, ин кар ви кьилел къвечир,
ччан хва. Аллагьди вичи кхьейди къвензи к1аник кваз хьайит1ани къвез я".
Лукьмана лугьуда: "Ваъ, ччан диде, дуьньядилайни за гъил къачуда,
ан папалай за гъил къачудач; ччилиз, цавуз ам фич, фейит1ани андан
кьил за хкьада!" Ин йифиз Лукьманаз мад ахвар атанач.
 Пакадин юкъуз гъиле са ланшни къачуна, къуьниз са чантани вегьена,
дгана имай кьил туьк1вей патахъ. Чуьл ат1уз, мензил ат1уз, дере ат1уз,
тепе ат1уз, гъилевай ланшуни хандак1ар ат1уз, фида кьван има йиф-югъ
талгьуз. Акьалтна индал ч1арни малдал хьтин, кук1вар хьана индал алай
парталарни; я к1вачел-ламукьнач, я кьилел-ламукьнач, акур инсанарни
рекьера индахъай катиз хьана, ч1урун ничхирдкай хьтин. Ихьтин
бейгьалдиз атана Лукьман. Ахир атана аватна са шегьердиз, килигна,
акуна Лукьманаз: са гзаф гуьрчек шегьер я има, амма гьич ц1ив идай
циц1ибни авач ин шегьерда - гьакьванни баябан я. Ин паландай фена има,
ат1а паландай фена, муькуь паландай фена, акуна индаз инсанар,
балк1анар, файтунар, рак1арар ахъазвай магазинар, магазиндавай шейэр,
акъвазнавай кьушунар гъиле турарни аваз, гъиле ч1емерукарни аваз,
инбур вери диндермиш хьанваз къвензиз, яани амач я верч, я к1ек,
я нуьк1, я са гьайванни - вири алай-алай чкадал аламаз, къвенер
хьанваз жегъида кьван Лукьманаз. Ин Лукьманни гзаф мягьтел хьана ин
кардал: "Имуч аламат я заз аквазвайди! Килигайла- шегьерни я,
мал-девлетни ава, инсанарни я, амма вири къвенер я", - лугьуз, ик1
фикирлу хьана амукьда. Ахир Лукьман мад фида, экъведа шегьерда,
ахир акуна индаз, са дак1ардай килигайла, са куфт1а къари са ктабни
вигьена уьлуьк, кьве айнаярни гьална са-сити* винелай, мит1ерни
ччилиз яна, гьалтна ктабдиз килигиз ацукьнаваз жагъана. Инлай Лукьман
кьил агъузна яваш-явашдаказ фена са цлан пунаг ацукьна, фикир гуз
хьана.  Лагьана Лукьмана вичи-вичиз: "Валлагь,-ин шегьер ик1 бедбахт
уна суьгьуьрда тунвайди я ин къариди, дахьайла вири къвенер жен,
инсандал ччан аламукьун- им жедай кар туш.Вуч авурт1ани, ин къари
рекьин тавункай мад заз ччара авач, дахьайт1а, инда зи кьилиз яд
чими ида",- лагьана Лукьмана. Инлай яваш-явашдаказ фена Лукьман
дак1ардихъ, килигайт1а, къари амачиз жагъана. Инихъ анихъ фена
килигайт1а, къари ацукьнаваз жагъана ракъуник, вигьена к1аник са
рухун пекни. Инлай Лукьмана яваш-явашдаз акьахна са кьакьан къавал,
къачуна са ч1ехи кварк1вац1 къван, гьа ин  къаридин кьилел эляна,
келле чик1ирна. Инлай садлагьана хебни к1ел акахьай хьтин са ван
гьатна шегьерда, виридал ччан хтана: инсанрал, гьам гьайванрал.
Инлай эвич1на Лукьман къавалай, фена ин къаридин кьилин
патар кутуна са ягълухдик, къахчуна алай ктабни хъивегьна
вичин чантадиз, эхкъуьч1на им къецелди. Акуна идаз: инсанар
ц1ийиз ччан акьалт хъунвай, магазинар, мал-девлет; файтунра
акьахна сер кадриз инихъай анихъ, анахъай инихъ, шадвилелди
экъвезвай пачагьдин назирар, вазирар; пекдин пайдахар шадвилин.
Инлай хабар кьуна Лукьмана са касдигай: "Им вуч шадвилин
пайдахар я?"-лагьана. Ан касди лагьана хьи: "Ин шегьердал
вигьена душмандиз къачуз к1ан хьана. Ан вахтунда чи пачагьдинни
ан пачагьдин акахьай даава хьана. Ан вахтунда аллагьдин
къудратдалди вири нефесрикай къвенер авуна ва гьам гьабрухъ
галаз амай гъейри шейэрикайни къвенер авунвай. Гьа гьик1а са
варз хьана, буьтуьн алам къвензиз дуьнмиш авуна. Гила чал
виридал ччан хканва аллагьдин къудратдалди, гьаниз килигна я
къе чна шадвилер ийизвайди". Инлай Лукьмана хабар кьуна
пачагьдин к1велер. Ч1угуна фена индан къапудал, хабар кьуна
индан назирдигай: "Бес пачагь акурт1а жедани?"-лагьана.
Назирдини лагьна хьи: "Вучда вуна пачагьдикай?"
Лукьмана лагьана хьи: "Бес зун и шегьердал ччан хкай кас я,
бес заз пачагь акуна к1анзава". Ин вахтунда назир хъуьрена
индан гафарал, лагьана хьи: "Яъ,-лагьана,-вуна хкайди жедани
ама, аллагьдин къудратдалди тахьана?" Лукьмана лагьана:
"Аллагьдиз а кардикай хабарни авайди туш, амма виридал чан
хкайдини зун я, и захъ шагьидни ава".
Инлай назир фена пачагьдин мукьуг, пачагьдиз лагьана,
малуматвал гана. Пачагьди эхтияр гана вичин дуванханадиз
къвез, Лукьманни атана, пачагьдиз икрамна, лагьана
хьайи-хьайивал: "Имани куфт1адин кьил я",-лагьана, хкудна
ягълухдикай къалурна пачагьдиз, и вичин чантадай акъудна
куфт1адиг гвай ктабни къалурна. Инлай пачагьдиз гзаф шад хьана
ин кардал, къалурна Лукьманаз ацукьдай чка, к1ват1на вичин
назир-везир, еке межлисар уна шадвилин, эверна ин межлисдиз
 ч1ехи кешишриз , къалурна Лукьманаг гвай ктаб. К1елна са
т1имил кьван инбруни лагьана: "Дугъриданни гьа ин ктаб
суьгьуьрдин ктаб я, я ин ктабдин къиметни авайди туш",-
лагьана тестикьарна. Инлай пачагьди лагьана Лукьманаз:
"Я ччан хва, икьван зурба кар вуна авуна, гила ваз вуч
мурад-метлеб к1андат1а лагь вуна заз". Лукьмана лугьуда:
"Заз квегай к1андай зат1ни авач куь сагъвилелай башкъа.
Амма хьайит1а квегай, Жизир-Бабилдин рехъ къалурнайт1а
к1анзавай".