ШИИРАТДИН НАГЪМАЯР
Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Алимович Меликова, зи 90 йисан юбилейдихъ алакъалу яз, хъсан ва гуьрчег жилдерин ктаб акудун, чахъ авай сад: ЛЕЗГИ ГАЗЕТДАЛ ихтибар авунва, лагьайла, зак пара кьадардин шадвал кутунва. За амай ктабханайрин идарайрик синихар кутадач, амма акъудзавай ктабдик са жуьрединни гъалатI тан тийидай, лезги чIал лап хъсан чидай коллектив кьисмет хьун – им Аллагьди гунуг яз гьисабзава. И муштулух, 26 - майдиз, зи 90 йисан юбилей кьиле тухудайла, баркаллу хва ва ЛЕЗГИ ГАЗЕТДИН кьилин редакор Мегьамед Ибрагимова сегьнедилай вичин рахунра къейд авуна. Аллагь рази хьурай вичиз, зак икьван шадвал кутур. Ингье, гьадалай гуьгъуьниз, зун жува теснифнавай литературадин жанрайриз тамашна, за анрай Сажидин муаллимдин рикIел атай ШИИРАТДИН НАГЪМАЯР тIвар алай ктабда гьатун патал, мад сеферда, гъалатIрикай кими ийиз, ЛЕЗГИ ГАЗЕТДИЗ гузвай шиирар къайдадиз гъиз алахъна. Гьелбетда, залайни бажарагъ авай и коллективди, ам вирибуру еке ашкъидив кIелдай шииррин кIватIал ийида. И кардихъ кIевелай инанмиш тирвиляй за абуруз вилик амаз чухсагъул лугьузва. Гьамиша квез гьуьрмет ийизва, Дагъустандин халкьдин шаир тIвар ганвай, ЛЕЗГИ ГАЗЕТДИН виридалайни яшлу мухбир Сажидин Саиджамалович Саидгьасанов.
«ШИИРАТДИН НАГЪМАЯР»
За умудда, ктабдин гьакъиндай сифте гаф ва редакторвал я Вичи, Кьилин редакторди ийида, я къуллугъчийрикай са бажарагълудат ихтибар ийида. Агалкьунар хьурай квехъ, азизбур!
АЗИЗ СУЛЕЙМАН
Азад яшайишдин тамам шартIара,
Хкизва вун чна рикIел, Сулейман!
Сталина чаз гайи хуш вахтара,
Чи рикIелла ви тIвар, азиз Сулейман!
Ватанда ви гурлу зегьмет ргазва,
Цавун аршда яру пайдах къугъвазва.
Ви чIалари чак зурба руьгь кутазва,
РикI пайдах хьиз, кьуна виниз, Сулейман!
Чан чи азиз, ширин буба, гьуьрметлу,
Азад девир патал хьайи менфятлу.
Чахъ ви чIалар амазма лап къиметлу,
Абур чна кIелда кIевиз, Сулейман!
Ви чIалари акьул гузва хъсандиз,
Ви чIалари цуьк акъудна Ватандиз.
Ви чIалари няне гана душмандиз,
Дуьзвилин рехъ тухуз кьилиз, Сулейман!
Гъалибвилин яру пайдахъ гъилеваз,
Къе чун физва Сталинан рекьеваз,
Азиз буба, ви эсерар рикIеваз,
Физва чун коммунизмадиз, Сулейман!
I949 -йис.
ЭЙ МЕГЬАМЕД АЛ ЯРАГЪИ
Эй Мегьамед ал Ярагъи,
ДекІена вун мад къарагъин!
Ван тежезвай, низ гьарагъин?
Вун чи рикІе сир яз ама!
Сагратлидин пак тир сура,
Эллерин дерт амаз хура,
Вичикай хьун кІан тир чара,
Зияратдин пІир яз ама.
Эй Дагъустан, гьар са инсан,
Хуьз гьазур хьухь хайи ватан.
Мегьамедан руьгьдин дарман,
Вини Ярагъ хуьр яз ама.
Сажидинан гьар келима,
Шииратдин я гьалима.
Дуьнья барабар алима,
Багъишай асир яз ама.
ИМАМ ШАМИЛЬ
Эй зи Ватан, зи Дагъустан!
Ви гьар са къван - я са дастан.
Шейх Мегьамед - диндин султан,
Тарикъатдин Кьил ава вахъ!
Гьам зегьметда, гьам женгина,
Кудай рикIер цIай куькIуьнна.
Гьар са кIвалах тваз гуьнгуьна,
Мягькем тир кьве гъил ава вахъ!
Сад Аллагьдин тIвар сивеваз,
Пайгъамбардин кар хивеваз,
Къазаватдин яр рикIеваз,
Женг чIугур Шамиль ава вахъ!
Дагълар кьакьан, гегьенш чуьллер.
Агъзур сарин дуст тир эллер,
Къадим тарих, туьнт тир кьуьлер,
Гьейран Каспи гьуьл ава вахъ!
Мегьамедан къацу пайдах,
Азадвилин нур я, Шамиль!
Дуьньяни кваз авур уях,
Пак Алидин тур я, Шамиль!
СУЛЕЙМАН
Азад тир масан хушбахт девирда,
Сулейман хьанай заз ракъинин нур.
Ам шаир хьана виридаз машгьур,
Гьайиф, чидач ам жуван уьмуьрда.
Кремлад къене, гъил цава кьуна,
Рахайла, вири гьейран авуна.
Къад лагьай асир Гомер лагьай тIвар,
Горькийди ганай, ваз чIалан устIар.
Гьар са гаф хци, метлебдиз дерин,
Кесибрихъ галаз мез хьана ширин.
Къе вавди рахаз, шадя чи гуьгьуьл,
Сагъ я вун даим, дагъларин билбил.
ЯРАГЪ МЕГЬАМЕД
Ракъини анжах экв гуда юкъуз,
ЦIукай кичIеда гьулдандиз, ракьуз.
Гьукумдин вилик кьил тавур агъуз,
Нур къуй ви сура, Ярагъ Мегьамед!
Дагъви мусурман алимрин чирагъ
Хьун патал, кIвачел авуна къарагъ.
Туьхуьн тийидай тарикъатдин рагъ,
Хуш хьана пара, Ярагъ Мегьамед!
Къастунал кIеви, камалдал тамам,
Багъиш гана чаз на шумуд имам,
ЛукIвилихъ галаз женг ийиз давам,
РикI кана хура, Ярагъ Мегьамед!
Лезги чилин цуьк, Куьредин векил,
Гьар садан рикIе ава ви шикил.
Азад Дагъустан ийиз кIанз тешкил,
Хьанай вун гара, Ярагъ Мегьамед!
Согратли хуьре секин хьана вун,
Аллагьдин вилик эркин хьана вун.
Женнетдиз фидай рекьин хьана вун,
Чаз вакай чара, Ярагъ Мегьамед!
Фирдаусда вун цуькверин юкьва,
Асхабийриз вун хьанва лап мукьва.
Гьар са купIуниз вад сефер йикъа,
Сигъ я чи ара, Ярагъ Мегьамед!
Эй шейхерин шейх, Ярагъ Мегьамед!
Исламдин экуь чирагъ Мегьамед!
Къафкъаздин элди эвер гузва ваз;
Къази-Мегьамед, Гьамзатни Шамиль,
Рухвайрин саягъ, кьаз са-садан гъил,
Давудни галаз къарагъ, Мегьамед!
ЛЕЗГИ ЧИРАГЪ
Лезги чирагъ, ишигъ це кьуд уьлкведиз,
Ви нурарик бахтлу хьурай вирибур.
Атир хьана чиг аламай цуьквериз,
Мугьман хьурай рикIяй рикIиз кIанибур.
Лезги чирагъ, Аллагьди ваз рехъ гана,
Руьгьдин девлет артух ийиз эллериз.
Куьре Мелик, Ярагъини чахъ гала,
Бахтлу ватан акун кIан тир вилериз.
Лезги чирагъ, Эмина чаз куькIуьрай,
Тарих атIуз гьатзава чи рикIера.
Гьар са нагъма ви ишигъдик туькIуьрай,
Герек жезва чаз уьмуьрдин рекьера.
Лезги чирагъ, Алкьвадарви Гьасана,
Чаз илимлу хьун паталди эверай;
Амукь тавун патал даим ксана,
Рехъ къалурнай, фад экъечIдай кIеверай.
Лезги чирагъ, Сулейманан тавунал,
Туьхуьн тийиз ишигъ гудай рагъ хьайи;
ГьикI акъвазда зун ви тариф тавуна?
Гъил галукьай чуьллерикай багъ хьайи.
Лезги чирагъ, вун чи руьгь я, чи рагъ я,
Вунни ватан хьтин багьа затI авач.
Лезги элдин эвелимжи даях я,
Вун галачир уьмуьрдихъни дад авач.
ЭМИНАЗ
Йисар физва яд хьиз михьи булахдин,
Сирерай кьил акъудиз гьар кІвалахдин.
Келимайрал рахаз чидай чахмахдин,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
ТІурфанрин циф илис хьана дагъларал,
Азад дагълар кутІуннавай цІилерал.
Девирдин пар кьаз алахъай къуьнерал,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Уьмуьр фена, рагъ таквадай къузадик,
Чан Къурана, гьахъвал патал сузадик.
Са гунагьни квачиз кайи жазадик,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Азиятар акур кьадар вилериз,
КичІе тушиз, эвер гана эллериз.
Гьар са нагъма элкъей къизилгуьллериз,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Дуьзвиликай рахаз даим чІаларал,
Нарази тир яшайишдин гьаларал.
Кайи инсан, рикІ цІуруриз тІаларал,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Устад тир кас чІалар гуьзел туькІуьриз,
Гьар са рикІе алахънай экв куькІуьриз.
Дагъларни кваз алакьдай кас луькІуьриз,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Са кІус кьван пай ганайтІа, ви къелемдин,
За жуван чан гудай рекье алемдин.
Сурал цуьквер акІур ийиз мелгьемдин,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
УЬМУЬРЛУХ ЯЗ
Гатфари ранг дегишзава чуьллерин,
ТІебиатди дем кутазва кьуьлерин,
РикІ шад авун патал кесиб эллерин,
Руьгьламишай рагъ хьанай вун, Сулейман!
Азад уьмуьр туькІуьрзавай береда,
Ви ванци лув ганай дагъда, дереда.
Хайи Ватан акваз цІийи жуьреда,
Хкаж хьана, дагъ хьанай вун, Сулейман!
Гужлу вацІухъ элкъуьр хъийиз булахар,
На туькІуьрнай зегьметчийрин кІвалахар.
Гьам лежбердин, гьам фяледин уртахар,
Бул бегьердин багъ хьанай вун, Сулейман!
Дуствал, садвал – ваз лап пара масан тир,
Совет уьлкве – ви цІийи тир Ватан тир.
Шиирралди экв гун патал хъсан тир,
Цав хьиз михьи тагъ хьанай вун, Сулейман!
Чиг алама къе вун къекъвей векьерал,
Цуьквер ала къе вун къекъвей рекьерал.
Уьмуьрлух ях хуьнуьх патал рикІерал,
Элдин дамах-чагъ хьанай вун, Сулейман!
АЛКЬВАДАР ГЬАСАН ЭФЕНДИ
Гьар са девирдиз авуртIа килиг,
Шумуд аламат акъвазда вилик?
Вакай хьана чаз адалат шерик,
Алкьвадар Мирзе-Гьасан эфенди!
Шаир Эминни алим Къазанфар,
Дустарихъ галаз сад хьанай гафар.
Халкь патал чими кIан хьайи гатфар,
Алкьвадар Мирзе-Гьасан эфенди!
Ватанэгьлийрин гьар садан патай,
Кьабул ая на рагьметар атай.
Дуьньядиз машгьур дастанар атIай,
Алкьвадар Мирзе-Гьасан эфенди;
Дагьви мусурман - лезгини авар,
Уяхриз вуна авунай ялвар.
Кьисмет хьана ваз илимдин лувар,
Алкьвадар Мирзе-Гьасан эфенди!
Къе чи ватандин халкь хьанва уях,
Мусурманвилин давам ийиз рехъ.
Шумудни садаз хьанай вун даях?
Алкьвадар Мирзе-Гьасан эфенди!
Сажидина ви вилик кьазва кьин –
Юлчи хьун патал, вун фейи рекьин.
Ярагъи хьиз вун шейх хьана якъин,
Алкьвадар Мирзе-Гьасан эфенди!
ЕТИМ ЭМИН
Гъам-хажалат амаз гьар са дереда,
Дагълар уях жезвай четин береда,
Дуьнья машгьур авур макан Куьреда,
Шаирдин ван тунай Етим Эмина.
Муршидривай къачур илим - Рагъ хьана,
Шииратдин кьакьан тир Шагь -Дагъ хьана,
Гьар са нагъма нямет ширин багъ хьана,
Билбилдин ван тунай Етим Эмина.
РикIин чирагъ куз, ишигъ гуз алемдиз,
Илгьамдин яд ганай шуьше-Къелемдиз.
Чан къурбандиз муьгьуьббатдин мелгьемдиз,
Къизилдин ван тунай Етим Эмина.
Дагъ хьиз хура акъвазна цIун-вацIарин,
Хъуьренай вун чIавал Тумакь яцарин,
ЦIуруриз мефт, ишигъ вилин лацарин,
Асирдин ван тунай Етим Эмина.
Багъри элдихъ рикI тIаз, эхир нефесдал,
Жавагьиррин таж теснифнай гьевесдал.
Гьар са шиир алцумиз дуьз терездал,
Несилдин ван тунай Етим Эмина.
Зун - Сажидин, ви багъдин са серин тир,
Ашукь кас я ви пак тIварцIел, ширин тир.
Гьар келима, метлеб жигьет дерин тир,
Магьирдин ван тунай Етим Эмина!
СТIАЛ СУЛЕЙМАН
Кьисметдин пар илис хьана къуьнерал,
Эзмишнай вун, етимвили, дарвили.
Фу къазанмиш тежез гужлу гъилерал,
Есирвиле кьунай ви рикI дарвили.
ЧIехи хьана, кесиб халкьин арада,
Писни-хъсан чир хьанай ваз, Сулейман.
СтIалдални яргъа тир Сыр-Дарьяда,
Гьахъ жагьурун сир хьанай ваз, Сулейман.
Вахтар физва лувараллаз хиялрин,
Чи уьлквеяр азадвилин рекьева.
Чилин винел чIехибурун, аялрин,
Ленинан тIвар эзбер ийиз. рикIева.
Дагьустандин халкьдин шаир, Ватандаш!
Чи гьар садан дамах я вун, Сулейман.
КьуначтIани гъиле чар, я къарандаш,
Гьуьл хьиз дерин булах я вун, Сулейман.
Фяле-лежбер физвай чIавуз ракъинихъ,
ЧIехи Ленин партиядин кьилеваз.
Миллионар фенай адан гуьгьуьниз,
Яру пайдах уьткембурун гъилеваз.
ЦIийи уьмуьр къурмишзавай вахтуна,
Вакай азад билбил хьанай, Сулейман.
Мураддал хьиз дуьшуьш хьана бахтунал,
Вун элкъвена жегьил хьанай, Сулейман.
ЗИ ПУШКИН
Ата-бубайрин асилдиз-араб,
Урусат чилин гьам як, гьам кІараб,
Руьгьдиз девлетлу, вун хьтин яраб,
Мад маса шаир хьанатІа, Пушкин?
Гьар са несилдин рикІ алай шаир,
Къизилгуьлдал хьиз чиг алай шаир,
Дуьньядин винел бажарагь загьир,
Ваз хьиз, масадаз ганатІа, Пушкин?
Аял чІавалай гьатна чи рикІе,
Баркаллу ийиз гьунаррал еке.
Михьи намусдал тавуна леке,
Вун хьиз маса кас канатІа, Пушкин?
Гьар миллетди вун шаир кьаз вичин,
Гьар садан вилик уьзягъ я ви чин.
Ви тариф ийиз вири я кІвачин,
Чаз гьикьван илгьам гъанатІа, Пушкин?
Гьар садан рикІиз хьана вун дарман,
Вал ашукь хьанай шаир Сулейман.
Ви уьмуьр бедбахт, яшайиш яман,
Куьз ви кьилел хар къванатІа, Пушкин?
Дуьньядин винел амай кьван инсан,
Йикъалай юкъуз жеда вун масан.
Урус дидеди шаир яз хъсан,
Халкь бахтлу хьуриз ханатІа, Пушкин?
ПУД ДИДЕДИН ЕТИМ ХВА
Пуд жуьредин кьисмет хьана дидеяр,
Дуьнья акур накъвар алаз вилерал;
Къазуниз кIанз хажалатдин пердеяр,
Экуьвилихъ къекъвей гьейри чилерал,
Рагъ тачагьиз етим хьайи, Сулейман.
Уьмуьрдин дад акваз уькIуь-цуруяр,
Руьгь паталди аватнач вун абурдай.
Дигмиш хьана чинал чпел-чуруяр,
Шаирвилин яракь кьуна гапурдай,
Бахтунин цIа лигам хьайи, Сулейман.
Гьар девирдихъ ава вичин синихар,
Вуна абур са легьзеда кьатIудай.
Келимайрал, рикIе тежер чуьнуьхар.
Ван хьайила, алмасди хьиз атIудай,
Къурху течир, итим хьайи, Сулейман.
Халкь паталди чанни гьайиф текъведай,
Хкаж хьана дагь хьиз кьакьан цавариз.
Чаз бахт хьана - ви ватанда къекъведай,
Зегьмет чIугваз, чIалар кIелиз сувариз,
Гьар межлисда лазим хьайи, Сулейман.
Дидед чIал хьиз, берекат хьиз, гьава хьиз,
Герек я заз ви чIалар, ви камалар.
Саидан саз, Эминан сес - дава хьиз,
Ви хъуьтуьл рикI, дамах гвачир амалар,
Эбедлух яз къадим хьайи, Сулейман.
ЗАБИТ СТХА
Забит стха, дерт эгьли тир вахтуна,
РикІиз майдан гудай инсан герек я.
Са бязибур ацукьайла тахтуна,
Къуьрер ятІан, асланрилай зирек я.
Вил вегьейла, чи тарихдин чарариз,
Ажугъдин жанг акъатзава чІарариз!
КІанзавайди Лезгистандин чІурариз,
Чи Садвилин туьхуьн тийир са Экв я!
Лезги чилел шумудни са бубаяр,
Къвез-хъфена, чаз таз хуьрер, убаяр!
Куьре, Самур, Худат, Хачмаз, Къубаяр…,
Шумуд виш сан цІаяри куз, гьелек я!?
Ингье, къе мад Самурди чун кьатІнава! -
Лугьуз чна чи къуватар кІватІнава.
Дерт чІугвадай вахунин юкьв кІватІнава,
Амай мензил – са чІибни са черек я!
Забит стха, квахьдач чІугур зегьметар!
Халкьдин тарих – я чІур тежер гуьмбетар!
Чи лезги чІал, чи лезгийрин адетар,
Хуьн паталди чун гьар сад са дирек я!
РикІ дарих тир Сажидиназ датІана,
Лезги чилел кІанзава бахт атана!
Дуст паталди за и шиир атІана,
КІанзавайди сир ачухдай куьлег я!
РАСУЛ Я
Къадим тарих гапурралди атIанвай,
Ивидалди кхьей векъи гьарфарал;
Лезгинкадин кьуьл хьиз цIувди ацIанвай,
Аламатдин макьамрални гафарал,
Ашукь тир халкь, билбилар хьиз гатфарал,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Дуст миллетриз авур ата-бубавал,
Риваятрин таж кьилеллай Дагъустан;
Къад асирдин Гомер хьана, зурбавал,
Сулейманан шииратдин гуьлистан,
Яратмишай эдебият - багъ-бустан,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Шарвилидин бармак алай Дагъустан,
Ярагъидин дин-исламдин тарикъат;
Кьакьан гъетер кьилел алай Дегь Ватан,
Дагъви халкьдин кьабулнавай шериат,
Адан накь, къе ва пакагьан гьакъикъат,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Паквал, Намус, Азадвал хуьз датIана,
Ирс яз атай бубайрилай саламат?
Имам Шамиль шейх, женг чIугваз атана,
ВикIегьвилел алем авур аламат,
Дагъустандин кхьин тавур Камаллат,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
«Зи Дагъустан», «Кьакьан гъетер», «Дурнаяр»,
Къагьриманрин рекьин тийир руьгьер тир;
«Дидеяр хуьх», «Гуржистандин Зояяр»,
Икьван чIавал къалур тавур тегьер тир,
Шумуд са затI шииратдин бегьер тир,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Куьз лагьайтIа, цаварилай чилерал,
Рекье тунвай ислягьвилин посол я.
Ам ихтибар авунвай чи эллерал,
Шииратдин гъед хьиз куькIуьр кьилерал,
Гьамиша яз аламукьдай рикIерал,
Вирибуруз багьа инсан - Расул я!
ДАГЪВИЙРИН БАРМАКДИКАЙ
Бармакдикай за авурла суьгьбет,
Хквезва рикІел къадим тир адет.
Ам михьи затІ яз гьисабна, хицикь,
АлукІна, къекъвез ава чун чилел!
Гьяждал фейила, эркекрин кьилел,
Сирих кутІунда бармакрин винел.
ЧичІам бапІах хьуй, бухари кьилел,
Ам алайбурухъ ава туьнт къилих.
Эгер ятІа вун намус квай эркек,
Бармакдиз гьуьрмет авун я герек.
Бармак игитдин кьилел жедайд я.
Намус кваз тІуьр фу - гьалал жедайд я.
Къачу Шарвили, Куьреви Мелик,
Гьажи Давудан бармакдиз килиг!
Ярагъ Мегьамед, чи Етим Эмин,
Алкьвадар Гьасан намусдин замин.
СтІал Сулейман ва Хуьруьг Тагьир,
Лезги халкь авур дуьньядаз загьир.
Гьар садан бармак - намусдин пайдах,
Жуван кьил хьтин, вине кьаз алахъ!
Бармак вине хьун патал кІвалахда,
Намус михьи жен, яд хьиз булахда.
Къуллугъ ийизвай хайи эллериз,
Гьуьрметар ая пак тир кьилериз!
Сажидиназни кьилин гьар са затІ,
Багьа я бармак лугьур тІвар – са затІ.
Аферин лугьун патал инсандиз,
Анжах вафалу жен чун хъсандиз!
АЛИ ДАХ
Аялзамаз, акур пара азабар,
КхьейтIа за, жеда яцIу ктабар.
Азиятрин вилик тахьай татабар,
Вун виридаз дамах хьана, Али дах!
Бакуда вун фяле хьана баругърин,
Вун Яру тир партизан яз, шулугърин,
Эхир хьурна, иеси яз къуллугърин,
Ватан патал даях хьана, Али дах!
Там хуьн патал - нефес михьи жигсррин,
Иштиракчи хьанай пара женгерин.
Дявед чIавуз даях хьана аскеррин,
Ваз гьамиша кIвалах хьана, Али дах!
хзандин кьил, веледринни буба яз,
Тербиячи хьана вакай зурба яз.
КIирийрин хуьр - чIехи бубад уба яз,
Ваз адакай дамах хьана, Али дах!
Идаятан дуст - Сулейман шаир яз,
КIан хьанай ваз Эмин хьтин магьир яз.
Сирерикай заманайрин загьир яз,
Суьгьбетчи яз уях хьана, Али дах!
Сажидиназ чида рахаз чIаларал.
Гафаралди суьрет чIугваз чарарал.
Чун мягьтел я на авур кьван крарал!
КIандай чун ваз уртах хьана, Али дах
ИГИТ РАДИМ ХАЛИКОВАЗ
Жегьил рикIе амаз михьи хиялар,
Я Сад Аллагь, куьз рекьизва кьегьалар?
Свас - хендеда, етим туна аялар,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
Мад са виш суз амайди тир гена вун,
Дуьньядилай экв такуна фена вун.
Терс женгина игитвилел кьена вун,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
Вафалу кас хайи диде ватандиз,
Багьа я ви тIвар къе гьар са инсандиз.
Хура рикI хьиз хвейи бала масандиз,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
Гьай амачир чи гьарайдиз-эвердиз,
ФенватIа вун, хквен тийир сефердиз?
ЦIай галукьай тар тир атай бегьердиз,
Радим хьтин хва амачир гуж я им.
Ви викIегьвал - хуруз фейи ажалдин,
Чешне я чаз халис игит кьегьалдин.
Россиядин игит Куьре магьалдин,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
ГЬАЖИЕВ МАМЕДАЗ
Хайи Ватандин гегьенш тир сергьят,
Хуьз хьайид ятІа, садра кьван регьят?!
Четин вахтунда, куьмек яз кьегьят,
«Баренцов» гьуьле батмиш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!
Секин туш дуьнья, акуртІан ислягь,
Виридан рикІел аламач Аллагь!
Куьн патахъай ни жаваб гуда, лагь!?
Бахтлу хьун патал битмиш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!
Шарвилидив сад авуна кьисмет,
Кьегьал лезгидин баркаллу велед!
Хуьруьгвидин хва Гьажиев Мамед,
Хурун ялав хупІ къизмиш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!
Эмиров хьтин летчик Валентин,
Кьегьал хьана вун вахтуна четин.
Чара тежедай галукьна батин,
РикІелай тефир дуьшуьш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!
Кьакьан я дагълар, дерин я гьуьлер,
Куьн вилик агъуз авунвай кьилер.
Квез вафалу яз амукьда эллер!
Къагьриманар яз таниш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!
КІИРИ-БУБА
КІири-Бубу Бакудамаз,
Яр, пул гвайда тухваналда.
Ам, и хабар ван хьанамаз,
Хайи хуьруьз хтаналда.
Кьурагь дагълар цІайлапанриз,
ЦІаяр ядай макан ялда.
Девлетар бул тир иланриз,
Буба акун такІан ялда.
Шумуд нуьквер, шумуд казах,
Ам кьун патал геле хьана.
Шумуд турвакь, шумуд къавах,
Бубадикай хъиле хьана.
КІири-Буба – кесибрин пад,
Пачагь течир хан хьаналда.
Баркалладин акъатна ад,
Кьуд уьлкведиз ван хьаналда.
Са абдалдин акьур гуьле,
КІири-Буба ярх хьана хьи.
Туьфенг амаз эрчІи гъиле,
Адакай са чарх хьана хьи!
Мад виликан вахтар хьанва,
Девлетлуйри дамахардай.
Тарашчийриз бахтар хьанва,
Зегьметчияр ахмакьардай.
Къе берекат-мал амач чахъ,
Агъдабанрин гъиле хьана.
Мугьман гъидай кІвал амач чахъ,
Дуьнья – ришвет-шеле хьана.
Азад хъийиз хуьрни аба,
Квехъ муьгьтеж я Куьре, Къуба.
Валлагь, атІай чара хьанва.
Къарагъ кІвачел, КІири-Буба,
Женг чІугвадай ара хьанва!
СТІАЛ МУСАИБ
Бедбахтвилин хъен атайла Ватандал,
Хци къелем элкъуьрнай на жидадиз.
Кьин кьунай на ви истеклу виждандал,
Цуьквед багъдик тадач лугьуз ктадиз.
Шаирдин хва, халис шаир, коммунист,
Азад хьанвай дагъви халкьдин векил тир.
Бажарагълу инсан тир гьар камуниз,
Вун а чІавуз цуькведавай жегьил тир.
ЦІийи свасни, рикІ алай руш, дидени
КІвале туна, рекье гьатнай женгиниз.
Гьич садазни мегер кьарай къведани?
Ялавлу рикІ кузвай чІавуз куькІуьниз!
Намусдивай эхиз хьанач хажалат,
Элкъуьрун чи азад зегьмет дяведиз.
Волга вацІа нече-шумуд са жаллатІ
Ви взводи рекье тунай дегьнедиз.
Бубадиз хьиз лукІвал такІан акуна,
Вун ажалдин хуруз фенай уьтквемдиз!
Сталинград патал женгина,
Куьн - Мусаиб, акъвазнай лап мягькемдиз!
Гьайиф хьи, куьн хьтинбур а женгина,
Гзаф телеф хьанай, гъалиб хьун патал.
Куьн гьар са тІвар хуьда чна рикІера,
Чи несилриз ядигар яз тун патал!
Душмандиз кІур гана вичин меркезда!
Амма чахъ ви хажалатдин пар ама!
Волгаграддин Пантеонда эвездай,
Уьмуьрлух яз, ви баркаллу тІвар ама!
ТIВАР ВУЖ ЯТIА?
ТIебиатдиз тамаш, рушав рахазвай,
Цуьквер чIалал, гаф гафунихъ гилигиз.
Чуьл халича хьиз аквазва хразвай,
Цуькверивди кваквар вегьез, килигиз,
Ярабаллагь, и рушан тIвар вуш ятIа?
Куьн тамаша рушан хъуькъвен кьилериз,
ПIузар – пIини, сив уймахдиз ухшар тир.
Цуьквер гъиляй, затI аквазвай вилериз,
Чан алай цуьк, аялвилин яшар тир.
Ярабаллагь, и рушан тIвар вуш ятIа?
ЧIехи диде Пакизатаз вун патал,
Вахт жагъизвач, гуьрчег са чIал туькIуьрдай.
Заз, лагьайтIа, ваз са кIус шад хьун патал,
Мад са лампа кIанзава экв куькIутьрдай.
Ярабаллагь, и рушан тIвар вуш ятIа?
ТIвар вуж ятIа, хабар кьванни кьаз хьанач,
Вуж ятIани ам чи лезги тават я.
Вун себеб яз, чайни къана, хъваз хьанач,
Им вуна заз багъишанвай къуват я!
Ярабаллагь, и рушан тIвар вуш ятIа?
СтIалдаллай Сажиназ аялар,
Хуш я, вилер, чинал руьгьдин къашар тир.
Абуру зи чукIурна зи хиялар,
Гунагь квачир, малаикар – къушар тир.
ЗИ ПАТАЙ САЛАМ
Заз течир шаир – тир Анатолий.
Командир Кьудрат стха яз хьайи;
Урусат патан кьегьел агьалий,
Игитар я куьн СССР хвейи!
Къазанмиш авур ЧIехи Гъалибвал,
Кьейибруз рагьмет, сагърай амайбур!
Ватандин хайи авур сагьибал,
Куьн я гьакъикъат намус кумайбур.
Гьуьрметлу Юсиф, тIалабда вавай,
Далудихъ галаз лезги халкь – алам.
Гъалибвилин югъ сад тир чахъ авай,
Кьве игитдиз це, зи патай салам!
ДЖАВАГЬИР ВАХ
Ихьтин ширин манидин ван,
Хьайи чIавуз, чIал яз жуван,
Мевер булах, кьуд пад алван,
Машгьур жечни, Джавагьир вах?
Музыкани хьана чIагур,
Яран цIай хьиз, куькIуьр гур-гур.
Зегьметни ваз, вуна чIугур,
Машгьур жечни, Джавагьир вах?
Райиж ийир кIвалахар чахъ,
Мадни ава булахар чахъ.
Артухардай дамахар чахъ,
Машгьур жечни, Джавагьир вах?
Ви чан сагърай, халкьдин шадвал,
Артух ийиз кIани Садвал.
Ашукь жезвай гьар къуз мад вал,
Машгьур жечни, Джавагьир вах?
Сажидинан рикIиз ширин,
Алакьунар авай дерин,
Манидар яз, шад тир хъуьруьн,
Машгьур жечни, Джавагьир вах?
ЧАХЪ СЕДАГЕТ ХЬТИН
Эркек хьунал гьич кар алач, рушарни,
Килиг тийиз, хкаж хьанвай яшарни,
Дишегьли яз, эрекедалай лап цавуз,
Лув гуз вердиш, четин ятIан гьар чIавуз,
Чахъ Седагет хьтин гьахъ гвай кас ава,
Адан тариф авун, къе заз хас ава!
Амай гафар, за лугьудач, квез чида,
Бязибуруз, кьве саягъ фу нез чида.
Гьар чкадал, кьве жуьредин гаф лугьуз,
Вичив гвайди, чIалар михьдай саф лугьуз.
Чахъ Седагет хьтин гьахъ гвай кас ава,
Адан тариф авун, къе заз хас ава!
Яшамиш хьухь, чан вах, жуваз кIамай кьван.
Зегьемет чIугваз, халкь кьве пай яз амай кьван!
Игитрикай хьайибур туш чун ялгъуз!
Садрани чи кьилер жен тийир агъуз,
Чахъ Седагет хьтин гьахъ гвай кас ава,
Адан тариф авун, къе заз хас ава!
Сажидинан гафар хушбур, нахушбур,
Авачиз жеч, эркекар яз, чеб рушбур.
Дишегьли яз, кардик квай йифиз юкъуз,
Алахънавай, гьар са кар вилик тухуз,
Чахъ Седагет хьтин гьахъ гвай кас ава,
Адан тариф авун, къе заз хас ава!
АБДУЛ СТХА
Чара касдин къаматда хьун – регьят туш.
Гьар са карда хьун герек я алакьун.
Бязибуруз, элячI тежер сергьят туш,
Кьадардилай артух кIанда алахъун.
Абдул стха, гьар са карда устад я.
Ам къугъвай кьван тIварар кьуртIа, ксарин,
Гьам Мегьммед Ярагъини, Сулейман…
Эгер къимет гуз хьайитIа йисарин,
Акъваз тийиз кIвалахун тир эрзиман,
Абдул стха, гьар са карда устад я.
Ам ашукьдин буба яз, «НуькI-Халада»,
«Дагъустандай тир Гомер» яз къугъвана.
Вири мягьтел хьана Махачкалада,
Ам акурла, руьгьерни кваз югъвана.
Абдул стха, гьар са карда устад я.
Шумуд садал чан хкана сегьнеда,
Ролра къугъваз, гьар жуьредин къилихрин.
Хъсан крар къалуриз гьар жуьреда,
Вилик патар кьун паталди синихрин,
Абдул стха, гьар са карда устад я.
Шад я адал ва гьам хьтин дустарал,
Куьне лезги машгьузава миллет чи.
Зун ашукь я куьн экуь тир къастрал.
Кьезилзавай, руьгьлувилин зиллет чи,
Абдул стха, гьар са карда устад я.
КВЕВАЙ ЯТIА, РАЗИЯТ?
Дишегьлияр, Зуьгьрен гъед тир сегьердин,
Акуна мад, муьгьббатдин бегьердин.
Сир вуч ятIа, икI хуш хьунин тегьердин,
Шиирдивай, квевай ятIа, Разият?
Зазни чидач, квевай ятIа, Разият?
Гуьзелбур мад пара ава валайни,
Шаирарни ава гужлу залайни.
Белки хуш хьун я, ви инсанвиляйни,
Шиирдивай, квевай ятIа, Разият?
Зазни чидач, квевай ятIа, Разият?
Ви хуш къамат, ви чиналлай хъвер кваз,
Кагъаз хьтин, лацу пелен кьер акваз,
Гьардаз вичин рикIе авай хер акваз,
Шиирдивай, квевай ятIа, Разият?
Зазни чидач, квевай ятIа, Разият?
Сажидиназ хуш я лезги гуьзелар,
Лезги чIалал тесниф ийиз гъезелар.
Мадни гзаф кIан хьун патал эфзелар,
Шиирдивай, квевай ятIа, Разият?
Зазни чидач, квевай ятIа, Разият?
ВАФАЛУ ЖЕН ЧУН
Гьикьван дегиш жезватIани девирар,
Чахъ хуьн герек ава багьа ивирар.
Чаз Аллагьди гузмай кьадар уьмуьрар,
Вафалу жен Сулейманан весийриз!
АбуЗемзем яд хьиз Меккед булахда,
Гьам гаф, гьам кар михьибур жен кIвалахда.
Зегьметчи халкь хьун патал чи чIалахда,
Вафалу жен Сулейманан весийриз!
Халкьдин вилик намус михьи хьун патал,
Авур кардиз аферинар гъун патал,
Чи несилриз дуьз тербия гун патал,
Вафалу жен Сулейманан весийриз!
Чал пехил тир гьар са душман йикье тваз,
Ватан - азад, халкьар абад рекье тваз.
Кьин кьуна хьиз, михьи къастар рикIе тваз,
Вафалу жен Сулейманан весийриз!
СУЛЕЙМАННИ ДЖАМБУЛ
Совет власть авай чIавуз Тахтуна,
Гьуьруьятдин бегьерлувал бул хьана.
Гьалт авурбу шаиррикай бахтунал,
Сад Сулейман, садни Джамбул хьана!
Сад – Кавказви, векил лезги миллетдин,
Сад – казах тир, вилаятни Азия.
Уьмуьр акур ксар азаб, зиллетдин,
ЧIугур ксар дегь девирдин азият!
Сулейманан тIвар акъатна эвелдай,
СССР-да, чилин шарда чIехи тир.
Сулейманаз мярекатриз эвердай,
Цуру уьмуьр акур, чуру рехи тир.
СтIал Сулейман амачир береда,
Джамбула хкажнай ван шаирдин.
Къуллугъ авур кьведани са жуьреда,
Шиирар чаз багьа я кьве магьирдин.
Сулейманни Джамбул кьвед – сад садал,
ГьалтначтIани рикIяй рикIиз рехъ авай.
ЦIийи бахтар къвез гьар юкъуз арадал,
Совет власть гьукуматда гьахъ авай.
Къе камаллу шаиррихъ яб акалдай,
Лагь, чи кьиле гьакимрикай вуж ава?!
Вилик фидай вири рекьер агалдай,
Гьам халкьариз, гьам шаирриз гуж ава!
ЯЛЧИН СТХА
Ялчин стха, заз ви чинай,
Берекатдин нур аквазва.
Кхьинринни гьар са куьнай,
Агалкьунар гур авазва.
Мукьувай чун туштІан таниш,
Яргъалайни пис аквазвач.
Кьакьан тарал алай емиш,
Чаз мукьувай куьз аквазвач?
Са гафунал лугьун за ваз,
Зи гьуьрметлу, Ялчин, стха!
Хъсанвилер булдиз аваз,
Кьисмет хьурай, гичин, стха.
Мад сеферда атайтІа чахъ,
Сажидиназ мугьман хьухь, дуст!
Захъ дуст хьун хуш авачтІа вахъ,
Са артухан душман хьухь, дуст!
ХАЙИ ЮГЪ Я
Къе дустунин хайи югъ я,
Чаз Аллагьди гайи югъ я,
Халкьариз шад хьайи югъ я,
Компазитор Мегьамед дуст!
Къуй квез мад виш яшар хьурай
ЧІем квай дуьгуьд ашар хьурай,
Готфиридаз ухшар хьурай,
Компазитор Мегьамед дуст!
АвачтІани сигъ тир ара,
Сажидиназ хуш я пара.
Бул бегьерар гъуй ви тара,
Компазитор Мегьамед дуст!
ЛЕЗГИ НЯМЕТ
Хайи ватанда, Ватан тахьай кас,
Эверай чІавуз гьай тахьай инсан;
РикІе авай хер хъсан тахьай кас,
Заз ам чи Лезги Нямет хьиз ава!
Гьи кьадар къастар амазмай рикІе?
Хайи хьалкь патал гьялиз тахьай кас;
Гьукумдиз акси чан гана рекье,
Вири шиирар кІелиз тахьай кас,
Заз ам чи Лезги Нямет хьиз ава!
КичІе тушир кас дуьз гафар лугьуз,
Дагъдин раг хьтин рикІ авай хура;
Азадвал галаз, ша, гатфар лугьуз,
Хажалат чІугваз тур инсан сура,
Заз ам чи Лезги Нямет хьиз ава!
Шаирар рекьин тийир ксар я!
Руьгьер тир чанар шииррал алай!
Кьисмет хьайибур четин йисар я,
Вилер азад тир уьмуьрдал алай,
Заз ам чи Лезги Нямет хьиз ава!
БАХТ АКУ ТIУН
Бахтавардин бахт аку тІун,
Ал цуькверин юкьва авай.
Ви багьа тир тахт аку тІун,
Лезги халкьдиз мукьва авай.
Дагъви Шериф - дустунин хва,
Ваз и чІаван хийирар хьуй!
Чи гьуьрметдин юкьни юкьва,
Чи кьведанни шиирар хьуй.
Куьн жегьил я, зунни эгьли,
Къах атІанвай къужа хьиз я.
АцІурнавачтІани ерли,
Фад акъатдай ружа кас я.
Сажидин, куь бубадин дуст,
Адетдин са шаир кас я.
Кьарай течир, я ахвар суст,
Чин тийидай, загьир кас я.
ЯХЦІУРНИ ЦІУД ЙИС МУБАРАК
Агъа-СтІал – Ватан машгьур ксарин,
Тирди ам квез чизва хъсан, Мамед дуст!
Вун къелем-тар яхцІурни цІуд йисарин
Яз, бул бегьер гъизва хъсан, Мамед дуст!
ЧІехи буба Абасани куьна хьиз,
Жавабдар тир крар хиве кьуна хьиз,
Зегьмет чІугваз, бармак пеле туна хьиз,
Чи жемятдиз тир ам масан, Мамед дуст!
Куьн стхаяр машгьур хьана виридаз,
Аферинар лугьузва куьн хайидаз.
Агалкьунрал жаваб гудай иридаз,
Квекай викІегь хьанва инсан, Мамед дуст!
Хайи Ватан алуд тийиз рикІелай,
Гьалал хьуй ваз тІуьр фу ва тарсар кІелай.
Хиве кьур гаф тамамардай кІевелай,
Жумарт я куьн квачир нукьсан, Мамед дуст!
Сажидиназ багьа я вун – хуьруьнви,
Кардиз викІегь, чирвилизни дерин ви.
Гьар гафунал ашукь я чун ширин ви,
Яшар хьуй ваз вишни къад сан, Мамед дуст!
БАРКАЛЛА, ЖАБАР
Аллагьди гайи еке бахт – къуват,
Вирибурун вил вал ала, Жабар!
Руьгьдай садрани тавуна ават,
Гъалиб жезвай ваз, баркалла, Жабар!
Шумуд сеферда дуьнядин винел
Лезги халкьдикай авунвай хабар;
Жуван къуватдал, рагъ алаз кьилел,
Гъалиб жезвай ваз, баркалла, Жабар!
ХУЬРУЬН ЧІЕХИ БУБАВАЛ
Мад са шад тир хабардин ван атана,
Мад Цмурдал ала адлу мярекат!
ТІебиатдал, на лугьун, чан атана,
КІватІалзавай саягъ цІийи берекат.
Шумудни са кІвалах хьанва хъсанди!
Эцигнава шумудни са дарамат?
Шайдаеврин баркаллу тирхизандим,
Шар крарал ийизва чун аламат!
Бес им тушни афериндин зурбавал?
Къайгъуда хьун хуьруьн гьар са кІвалахдин!
Хайи хуьруьз авун чІехи бубавал,
Мад идалай вуч кар ава дамахдин?
Гьуьрметлу тир Гьажи-Къурбан – генерал!
Лезги халкьди лугьузва квез аферин!
Хъсан крар къвезвай гьар къуз рикІерал,
Вун Гьуьрметлу кас я чи гьар са хуьруьн!
ХАНЗАДА
Буй-бухахдиз икьван иер тегьердин,
Рутул патан багъдин таран бегьердин,
Дамахар гвай бикедив хьиз шегьердин,
Кунижуван ханум ятІа, Ханзада?
Шад хабардин муштулух гвай, чан ада!
Школадин йисар са-сад акьалтІна,
Къизилгуьлдин цуьк хьиз винел акьалтна.
Шад къекъвезвай манидин ван ацалтна,
Кунижуван ханум ятІа, Ханзада?
Гьи бахтлу тир касдин ятІа, кван, Зада?
Шагь дагъдин гар – шагьвар хьанвай чІарарал,
Чиниз гуьрчег, сив седефдин сарарал,
Хъуькъвен кьилер дуьзмиш экуьн ярарал,
Кунижуван ханум ятІа, Ханзада?
Вун Куьредиз мугьмандиз ша ман, Зада!
Бахтунин гъед кьилел алаз шад хьана,
Уьмуьрдиз кам вегь кьисметдив сад хьана.
Дамахзавай гьар югъ гатфар, гад хьана,
Кунижуван ханум ятІа, Ханзада?
Вирибурун рикІиз я вун кІан, Зада!
Сажидина атанватІан яшариз,
Багъишзава чІалар жегьил рушариз.
Гьар са лишан хас тир Женнет къушариз,
Кунижуван ханум ятІа, Ханзада?
Мус жедатІа чаз ви ширин ван, Зада?
АЗИЗДИ
Вун руш яни, вун къуш яни женнетдин?
Сад Аллагьдин муьгьуьббатдин няметдин,
Вун дамах я хайи лезги миллетдин!
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
Шабалутдин чІарар къизил киферин,
Вацрахъни жеч дамах экуь йиферин,
Лацу хъуькъвер лувар хьтин лиферин,
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
ЧІулав вилер хъуьрез рикІин къашар хьиз,
Вун гуьзел я халис лезги рушар хьиз.
Цуьк акъудиз кІвачин хьанвай яшар хьиз,
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
Сажидиназ тІвар чижач ви вуж ятІа?
И кар, белки, чир тахьун са гуж ятІа?
Яраб Аллагь, гьи лезгидин руш ятан,
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
РОЗА ВАХАЗ
Фейи йисар, кІелай тарсар алатна,
Къе абурухъ гьайиф чІугун квез я, вах?
Шумуд хъсан кар авуна, гъалатІна,
Абурун дуьз, патахъ акун квез я вах?
Аял чІавуз фад чІехи жез кІан жедай,
ЧІехивилихъ кьуьзуьвални гала кьван.
Дуьнья я им, гагь лукІар, гагь хан жедай,
Шумудни са гъам-хажалат кІула кьан?
ГьакІ ятІани эхир хъсан жедайдахъ,
Чун инанмиш хьана кІанда, Роза вах.
Дад галаз хьуй гьар са чІаван недайдахъ,
Кутугнавач къе чаз авун арза, вах!
ЖАЛАУДДИНАЗ ЧАР
Ватан сад я, Россиядин тІвар алай,
Амма гьардахъ вичин ери, кІвал ава.
Яшамиш хьун шартІ ятІани кар алай,
Хайи хуьруьхъ куз, рикІера тІал ава.
Аферин квез - лезги халкьди векилар,
Аманеви гьар къурбатда герек я.
Интернетдай аквазва куьн шикилар,
Гаф авач квез, лезгияр яз, зирек я.
Ажеб жедай чи районра, хуьрера,
Бул хьанайтІа, чи жегьилриз кІвалахар.
ТІал гьатай хьиз, чи дагъларин хирера,
Кас амачиз, ишезва хьи булахар!
Сажидинан патайни квез саламар,
Гьар са рекьяй мурадар куьн туькІуьрай!
Жалауддин, квелди шад я аламар,
Куьн кьилерал мидаим рагъ куькІуьрай.
ГЬЕЙБАТ ДУСТ
Ви алакьун, ви устадвал еке я,
Хайи Ватан Лезгистандин уьлкве я.
Вун хьтин хва хайи диде бике я.
Чаз и кьадар азиз, масан, Гьейбат дуст!
Ви кьудратлу гъил гаукьай къванцикай,
Чан акьалтда, магьрум ятІан ванцикай,
Шумуд гуьмбен акуна на эцигай,
Ухшарризни пара хъсан, Гьейбат дуст!
Кьасумхуьрел, гила Дербент шегьерда,
Сулейман я лап чан алай тегьерда.
Шумуд сана, шумудни са сеферда,
Теснифна чан алай инсан, Гьейбат дуст!
Вайкай рахаз четин я заз шиирдал,
Къванер чІалал гъида вуна суьгьуьрдал.
Икьван ашукь хьанвай чІехи шаирдал,
Уьмуьр бахшай шумуд йисан, Гьейбат дуст!
Сажидинни хкатнач ви хурукай,
Еке шаир туштІан чІехи чуру квай.
Вучиз ятІан, заз куьн вирибурукай,
ГьикІ ава хьи, яз са хизан, Гьейбат дуст!
АСЕФ СТХА
Асеф стха кьудкъанни вад йисарин,
Гьам шаир, гьам копазитор сад я хьи!
ТІвар гьатнавай цІарцІе хъсан ксарин,
Ам хьтин дуст хьуналди зун шад я хьи!
Лезги халкьдиз халис лезги манияр,
Тесниф авур копазитор, шаир я.
Майдин вацра чарадай хьиз пІинияр,
Рубаияр адан халкьдиз загьир я.
Лезги намус вине кьадай рикІ авай,
Ам заз пара хуш тир шаир инсан я.
Мус акуртІан, гьамиша кьил тик авай,
Ам виридаз истеклуни масан я.
Шад манийрин хазинадин сагьиб яз,
Милайи кас, кІусни гвачир дамахар;
Завай ам гьич гьисаб жедач кесиб яз,
Адахъ пара кьадар ава кІвалахар!
Сажидинни чида адаз - стІалви,
Зазни Асеф фадлай кьулухъ чир хьана.
Рубаийрин зал сад кьванни кІватІал ви,
Агакь тавун, аламатдин сир хьана!
СУЬРЕТЧИ МЕЛИКАЗ
Мелик стха, ви къизилдин гъилерин,
Имарат зи кІвале ава, тамашиз.
Чинин кІалуб, чІулаввални вилерин,
Ухшар я заз, гьич са кІусни амачиз.
Ви чан сагърай, устад кас тир суьретрин,
РикІе гьикьван аватІа, мад хиялар?
Шикилар яз, гьар са жуьре миллетрин,
На вердишар ийизва чи аялар!
КЪУРБАНОВ АСЛАНАЗ
ТІварни Аслан, гьунарарни асландин,
Куьре пата пагьливанар бул ава!
СтІал Буба, Къурбановринхизандин,
Чемпионрин, берекатлу зул ава!
Альберт. Алим – Селимовар, кьвед кьве кас,
Гьар са касдихъ ава вичин гьунарни.
Аслан, вакай мадни хьурай викІегь кас,
Кьудратлубур, сагъ хьурай куьн чанарни!
Чи лезги халкь пагьливанрал куьн хьтин,
И дуьньядиз машгьур хьанва ад аваз.
Шарвилидин кьудратлу кьве къуьн хьтин,
Мягькемарни, лигимардай чад ава!
Къуй, Аслан вахъ чи спортдин рекьера,
Мадни еке агалкьунр хьун патал;
Олимпийский чемпион яз, рикІера,
Азиз тир кас хьурай квекай чун патал!»
ФЕЙЗУДИН
Эхь, физва уьмуьр – сир я чаз хата,
Сад – лал кІавузар, сад – ягъдай кІута,
Сад алахъзава гъута кьаз дуьнйа,
Инал – мел-мехъер, анал – сур.., дуьа…
Хур гатаз, сада ийизва тариф,
Вич я лугьузва девирдин ариф.
Кьве келима я амукьдайди чаз:
Я «Хъсан тир кас..», я «фирай яргъаз…»
Амма куьз ава гьарамни гунагь –
Сад – рикІе шейтІан, сад – рикІе Аллагь.
ЖАБАР ДУСТ
Чахъ – лезгийрихъ пагьливанар мад ава,
Са-садан тІвар, кутугнавач кьун къе чаз!
Чи лезгийрихъ пагьливанрин Чад ава,
Абурукай сад я, гьелбет, вун къе чаз!
Къуй, чир хьурай вужар ятІа, Лезгияр!
Шарвили я, халис СтІал буба я!
Чаз – лезгийриз, чидай кар туш яргъияр!
Кьегьелвилиз, Жабар дуст, вун Зурба я!
СтІалдилай ви патав кьван Саламар,
Рекье твазва Сажидина шадвилив!
Аксибурун япар ая шаламар!
ЧІехи тІварар къачуз рехъ хуьх мад вилив!
АЗИМ СТХА
Чи лезгийрик куьн хьтинбур,
Хьун - чи кьилин винизвал я.
Посолдин тІвар лап такабур,
Ам халкьарин азизвал я.
Россиядин векил хьана,
Адан терефдар хьанва вун.
Бажарагълу жегьил хьана,
Еке арифдар хьанва вун!
Агалкьунар мадни хьуй квехъ,
Дережайриз артух хьана.
Хивевай кар мягькемдиз яхъ,
РикІин сергьят ачух хьана.
Вун чи дамах, вун чи даях,
Гьукуматдиз лазим стха!
Халкь паталди ая кІвалах,
Гьуьрметлу тир, Азим стха!
Сажидинан дустунин хва,
ВикІегь велед дидединни!
Вили-вилик алад, стха!
Ад хкажиз уьлквединни!
МУСА ДУСТ ЗИ АГЪУЛВИ
Дустар гзаф хьунухьал зун шад я, шад,
Гьар са дуст заз жувалайни масан я.
Дустар кьаз хьун – алакьунин ад я, ад,
Дустар авай кас – девлетлу инсан я!
Абурукай сад я Муса агъулви,
За ви тІвар кьаз, ийизва, дуст, дамахар!
Муса стха, алакьунар, акьул ви,
И дуьньядиз машгьур хьанва кІвалахар.
Куьн хьтин дуст хьун - я кьилин винизвал,
Багьа я ви имаратар гъилерин.
Гзаф халкьар ашукь хьанва, азиз, вал!
Вун винизвал я чи дагъви эллерин!
Сажидинан дустни я вун, стхани,
Зи мурад я вун сагъ хьунухь, саламат!
Яшариз вун ятІан залай гъвечІиди,
Алакьунрал вун, дуст, я са аламат!
ЗАХЪ АВАЙД СА МУРАД Я
Гьар са касдихъ ава чпин мурадар,
Захъ авайди са МУРАД яз, хъсан я.
Ам такурла дуьньяни кваз я заз дар,
Гьа кимяй ам виридалай масан я!
Квачир пеше авач адак-устІар яз,
Дагъустандин са пай адан дустар яз.
Мадни кьунукь адан михьи къастар яз,
Гьар са йикъан тестикьнавай план я.
Яшдиз гъвечІи, кардиз чІехи кІвалахар,
Музыкадин рекьяй авай булахар,
Къужахда кьаз къаних тир кас яйлахар,
Гьар са тІалдин дарман чидай лукьман я!
Дустарикай бахтар авай инсан яз,
Сажидиназ кІанда гьар сад масан яз.
Пара дустар кьун зак квай са нукьсан яз,
Заз Аллагьди ам багъишай мугьман я!
САФАРИ
Шагь дагъларин синераллай хар хьана,
Атай цифер Хазар гьуьлел гар хьана,
Пекдин чIарар къуьнераллай зар хьана,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Къизилгуьллер хъуьрез вилер, шад хьана,
Гьар са зерре Мекке Земзем яд хьана.
Лезги чилел алайди ви ад хьана,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Женнетдин нур аквазва ви вилерай,
Атирдин ни къвезва яргъи тиллерай.
Лали гевгьер хьиз жагъанвай гьуьлерай,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Ван хьайила Аллагьдиз зи гафарин,
Вал бахт къвада цуьквер хьана гатфарин.
Туьтуь къуш тир, тIварни къизил гьарфарин,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Сажидинахъ гуьзел гафар мад авай,
Гьар садахъ са ширин нямет-дад авай,
РикIин къене гуьзел гатфар, гад авай,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Тикрар:
Цава гъетер, чиле цуьквер атирдин,
Руьгь кутуна зак и гуьзел гафари.
Лайихлу руш муьгьуьббатдин къадирдин,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
ВАЗ МУБАРАК АИДА
ВацIун яд хьиз, авахьзавай дагъларай,
Уьмуьр физва, мани лугьуз багъларай.
ЦIийин йисуз, мугьман хьанвай нубадин,
Ваз хайи югъ мубарак, чан бубадин!
Къвезмай йикъар, къвезмай йисар рикIиз шад,
Бахтар галаз къведайбур хьуй, мад ва мад.
Аида, вун чи гатфар тир, вун чи гад,
Ваз хайи югъ мубарак, чан бубадин!
Хизандикай рикIиз регьят, бахтарин,
Иеси хьуй, цуькверин хьиз кIунчIарин.
Кьисмет жезвай шад суварар гатарин,
Ваз хайи югъ мубарак, чан бубадин!
Сажидин ба, даим ваз гьуьрметзавай,
Им савкьват я, шиир яз къиметзавай.
Бахтлу уьмуьр паталди гьуьжетзавай,
Ваз хайи югъ мубарак, чан бубадин!
СУЛЕЙМАН КЕРИМОВАЗ
Вил вегьейла, алай чІаван тарихдиз,
Халкь паталди чІугвазвай кас зегьметар;
Заз са кьегьел чида хъуьтуьл къилихдиз,
Къазанмишиз алакьзавай гьуьрметар:
Ери -бине Къара -Куьре Ватан тир,
Вич Дербентви яз, камаллу инсан тир,
Лезгистанда туьхуьн тийир ад авай,
Мус акуртІан, даим хъуьрез, шад авай,
ТІварни адан я Сулейман Керимов!
Гьи кьадар пул харжна суваб рекьериз?
Сад тир Аллагь гьамиша яз рикІеллай.
Шумуд садан шад авуна рикІериз,
Вил, чарасуз куьмек гунин рекьеллай?
Са чІавузни вил хьун тавур чарадал,
Московада мискІин гъайи арадал,
«Анжи» хкаж ийиз ялай кас хьайи,
«Йисан Инсан» тІварни гуниз хас хьайи,
ТІварни адан я Сулейман Керимов!
ХАЛИС ЛЕЗГИ ДИШЕГЬЛИ
Халис лезги дишегьли, ихьтин сусаз лугьуда,
Кьве куьрпе тир аялар, кьунвай вичин хурудал.
Тамаш адан кьечIемдиз, чIарар, кьвед - кьве паднавай,
Хадай чIавуз кьуьдхверар, чIурар кьвед - кьве паднавай.
Ихьтин сусар амай кьван, тIимил жедач лезгияр,
Чара халкьдин бахтарал, пехил жедач лезгияр.
Са кIваликай хуьр жеда, хуьрерикай – шегьерар.
Лезги халкьилдин тарари бул яз гъида бегьерар.
Сажидин, на ихьтинбур, тариф ийиз цавариз,
Хкаж ая, чи гьар югъ, элкъуьр ийиз сувариз.
Ихьтин сусар амай кьван, амай кьван чи жегьилар,
Кьуьдхверар хаз сусари, шадарда чи гуьгьуьлар!
ЭЛЬМИРА
Багъада билбил рахаз ширин аваздал,
Къизилгуьллер хъуьрез хьана аяздал.
Ашкъидин дерт акъатзава даяздал,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?
Рагъ яни вун, варз яни вун, гъед яни?
Кард яни вун, лиф яни вун, къвед яни?
И дуьньядал ашукьбур чун кььвед яни?
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?
Уьмуьрдикай вацI хьана зи, сел хьана,
Гьар йикъакай мехъер хьана, мел хьана.
Хейлин рушар, вун себеб яз хъел хьана,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?
Лугьур гафар пара ава фикирда,
РикIин гьиссер гьакьзавач зи шиирда.
Эхир на зи рикI гъед хьана, куькIуьрда,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?
Жегьил шаир Сажидина кьасухдай,
ТуькІуьрнай и чІал ашкъидин язухдай.
Гуьзел суьрет акваз пекдин яйлухдай,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?
МАХМУД МЕДЖИДОВАЗ
Дуьз рахан чун, туьрез кьуна юкьвалай,
Гьахъ рахун - чи эвелимжи буржи я.
ЧидачтIани, чун сад садаз мукьвалай,
Вун яшариз, са тIимил кьван гъвечIи я.
РикI алай кас, баркаллу тир рухвайрал,
Меденият хуш ксаркай сад я вун.
Дамах ийиз, чи къадим тир архайрал,
Чи виридан рикIел хкиз, шад я вун!
Гьар патахъай устад яз чирвилерин,
Художникрин къалурзава шикилар.
Куьн хьтинбур, дамах я чи эллерин,
Инсан я вун, гвай хъсан тир фикирар.
АватIани ватандивай яргъара,
Алудзавач вуна садни рикIелай.
Дергесдалди векь твадай хьиз маргъара,
Хъсан затIар жагъизва ваз рекьелай.
ФАИДА ВАХ
Халдин шаир тIвар гунихъ агакьдач,
Кьейидал чан хкун гъвечIи кIвалах я.
Амма а тIвар къачунихъ зун акакьдач,
И кIвалахдихъ вунни, зун хьиз чIалахъ я.
Амма вуна гайи къимет кIвалахдиз,
Куьтягь тежер яд хтун я булахдиз!
Гьа кар себеб, чун кьвед вахни стха я!
Игитвилин тIварар къачур инсанар,
Гьар тарихда ава вишер, агъзурар.
Гьабурукай жагъур ийиз нукьсанар,
Алахънава къимет ийиз ужузар.
Амма вун гайи къимет зи кардиз,
Жагъин тийир дарман хьана азардиз!
Гьа кар себеб, чун кьвед вахни стха я!
За тавур кар амач жуван уьмуьрда,
Са-са кардин тIварар кьаз заз регъуь я.
Уьмуьрни зи агакьнава эхирдал,
ГьакI ятIани лугьузвач рикI гъуьргъуь я.
Амма вуна гайи къимет, тIварцIелай,
Дуьз тир гафар я ви ширин мецелай!
Гьа кар себеб, чун кьвед вахни стха я!
ТIварар, къеле я, янавай кукIвадиз,
КIан хьайидаз - гуда, амма дакIан яз.
Ви жевгьерар элкъуьр ийиз руквадиз,
Къалурда, чеб дережаяр кьакьан яз.
Амма вун лагьай гафар – къизилар,
Зи рикIин тIвал авуна лап кьезилар,
Гьа кар себеб, чун кьвед вахни стха я!
РикIиз агъзур къвезвай жуван хиялар,
Гьатта ебни вегьин жуван гардандиз.
РикIе гьатна, жуван хизан, аялар,
Абурувай экъечI жедач майдандиз.
Амма вуна гайи къимет ширин я!
Абурдизни, сабурдизни дерин я!
Гьа кар себеб, чун кьвед вахни стха я!
И дуьньяда, пайда хьанвай угърияр,
Ваз къимет гун, якI атIун я ятурдай.
Низ герек я къе зун хьтин дугърияр?
Вуж ава ваз, инсанвална, хатурдай?
Амма вуна гайи къимет, кьисметдиз,
Багьа я заз, чIугур кьадар зегьметдиз!
Гьа кар себеб, чун кьвед вахни стха я!
Фаида вах, Сажидин – ви стха яз,
Чан аламаз, акъвазда ви къуллугъда.
Зун, лагьайтIа, архайрикай арха яз,
Ваз вафалу стха жеда, сагълугъда!
Амма вуна гайи къимет, вад я вад!
Вун хьтин вах кьисмет хьунал шад я, шад!
Гьа кар себеб, чун кьвед вахни стха я!
ХУРШИДБЕК
Узбекистан, стхаяр тир виликан,
Исятдани туш, гьелбетда, чарабур.
Совет гьукумат чукIурна великан,
Чаз вирибур яз амазма мукьвабур,
Абурукай сад я зи дуст Хуршидбег!
Андижандай фенвай пекдин рекьера,
Гелер ама, Китайдиз физ, хкведай.
Дуствилин чим амазма чи рикIера,
Ярар-дустар жагъуриз гьар уьлкведай.
Абурукай сад я зи дуст Хуршидбег!
Гьам художник, гьамни алим, жегьил тир,
Ихьтин дустар авай бахтлу кас я зун.
Акьул дерин гъилер кьве кьве къизил тир,
Вафалу тир дуст хьунухьиз хас я зун,
Абурукай сад я зи дуст Хуршидбег!
Узбек халкьар Ибн Сынан эвледар,
Сагъ хьурай чеб, стхаярни вахарни.
Пис ксариз жедач жал и дуьнья дар?
КIвалах гъиляй къвен тийизвай ахварни,
Абурукай сад я зи дуст Хуршидбег!
Сажидинахъ ава вичин алакьун,
Шиирралди дустар кьадай виринрай.
Хас тир шиир кхьин патал кIвалахун,
Къвезва абур зи мефтIедин деринрай.
Абурукай сад я зи дуст Хуршидбег!
ШУКРОНАХОН БИКЕ Я
Андижанда, узбек халкьдин векил яз,
Дуст хьана заз, тIвар тир вичин Хуршидбег,
Ракъурна заз, вичин рушан шикил яз,
Рушарикай узбек патан са гуьрчег,
ТIварни рушан Шукронахон бике я!
Пекдин рекьер, Фирган патан дередин,
Къанни цIикьвед юкI кьакьан тир Медресса.
Устададарни авай агъзур жуьредин,
Ота Кузи Ходжи Понсод Медресса,
ТIварни рушан Шукронахон бике я!
Вилер чIулав, яргъи кифер чIарарин,
Гуьзел руш я, дидедизни ухшар тир.
Сив – пIинидин, лацу седеф сарарин,
Гьелелигда амай аял яшарин,
ТIварни рушан Шукронахон бике я!
Сажидина, Хуршидбеген хатурдай,
Багъишна чIал, адан чIехи руш патал.
Шишер ягъиз, неда гьерен ятурдай,
Зи дустунин гуьрчег, гуьзел къуш патал,
ТIварни рушан Шукронахон бике я!
РАСИМ ГЬАЖИ
Гьар сеферда, вил хукIурла шикилдик,
Акатзава, дуст, зун дерин фикирдик.
Талант патал, капал як, цIал чарадай,
Расим, вун гьикI акъатна чи арадай?
Эвел «Катран» редактор яз, кIвалахна,
Вун аялрин затIар чапиз алахъна.
Зи «НуькI-хала» тIуьнач «Катра», магьшурна,
Ам журналдиз гун паталди гьазурна.
Прозадин устадар чахъ бул ава,
Садбурухъ-кьуьд, вахъ бегьердин зул ава.
Зун паталди, «Катракай» къе пехъ хьана.
Зи кIвалахар, къе ятIани накь хьана.
Гьарда вичин акъуд ийиз эсерар,
Чун хьтинбур, авунва къе, серсерар.
Хъсан ксар рекьидалда фад амаз.
Тесниф авур имаратар шад амаз.
Ви романар, ви инсанвал чахъ ама.
Вун писатель ва шаир яз, гьахъ ама.
Вун рикIелай алат тийир кас хьана,
Сажидина туькIуьрай чIал, хас хьана.
ЯРАЛИ
Инсанриз хас кар ятIани кьиникьар,
РикIериз пис тIар ятIани кьиникьар,
Гьайиф къведа са бязибур кьейила,
Зайиф жеда ихьтин хабар хьайила,
Тур къизилдин гьарфаралди тIвар Али!
Ваз Пак женниет кьисмет хьурай, Ярали!
Кьиникь дерт я, физвай маса дуьньядиз.
Еке крар гъанай вуна арадиз.
Чан аламаз, гуз хьаначтIан къиметар,
Вара-зара жедайбур туш зегьметар.
Чи арада амукьда ви кар Али,
Ваз Пак женниет кьисмет хьурай, Ярали!
Мугьман дуьнья, душман дуьнья, пашмандиз,
Ажал патал кьит я дуьнья дармандиз.
ЯтIани вун мурадрихъ агакь тавун,
Ваз хас къимет, чан алаз акакь тавун,
Вирибурун рикIериз я тIар Али!
Ваз Пак женниет кьисмет хьурай, Ярали!
АЛИЯ
Фатима Гасретовадиз. Дербент
Гьелелигда, гъвечIи ятIан яшариз.
Чеб ухшар тир, пак женнетдин къушариз,
Килигайла, таяр-туьшер рушариз?
Вун Дербетдин бике ятIа, Алия?
Тамаш рушан, руьгьдин къашар – вилериз,
Цуьквер хьтин яру, хъуькъвен кьилериз.
Акур чIавуз, цуьк акъуддай чилериз,
Вун Дербетдин бике ятIа, Алия?
Сивел, шад яз, хъвер къугъвазвай руш я вун,
Лезгистан ви уьлкве ятIа, Алия?
Бахтлувилихъ лув гуз вердиш къуш я вун,
Вун Дербетдин бике ятIа, Алия?
ЗИ ПТУЛ РУШ НАСИЯТ
Дуьнья гьикьван гуьзел ятIа, чир ийиз,
Акъвазмир вун гьар затIункай сир ийиз.
КIела хъсан, рахух дидед чIалалди,
Незвай ризкьин хьун паталди гьалалди,
Зегьмет чIугу, гъвечIизамаз, птул руш.
ХанватIани чIехи Москов шегьерда,
Яшамишни жезватIа, са тегьерда,
Вун лезгидин птул руш я - СтIалви,
КIвалахзавай йифди, югъди патал ви.
Дуьз рехъ аку, гъвечIизамаз, птул руш.
Чира жуваз вири чIалар, кIвалахар,
Лезги чIалан ширинбур я булахар.
Лезги чилин, хуьруьн, кIвалин къадир хьухь,
Лезги багъдин цуькверив гвай атир хьухь,
Чун хьиз рахух, гъвечIизамаз, птул руш!
Къурбатда чIал чир хьун ятIан азият,
Вал алайди лезги тIвар я - Насият.
Сажидинан гафар фена рикIелай,
Алат тавун патал дуьз тир рекьелай,
Мукъаят хьухь, гъвечIизамаз, птул руш!
ЭХИ ТЕЖЕР ГУЖ ХЬАНА
И чIуру ван галукьайла япарихъ,
Кьилин рехи хкаж хьана чIарарни.
Ахьтин чIагъан ядай къизил тупIарихъ,
Артух хьана хажалатдин парарни.
Эх тежер гуж хьана, Исамудин дуст!
Шумуд хъсан авурди тир кIалахар,
А кьил авач авур хъсан крарин.
Гьар са гунуг – Абу-Земзем булахар,
Чебни машгьур, халкьдиз силли тIварарин,
Эх тежер гуж хьана, Исамудин дуст!
Ваз рагьмет хьуй, женнет хьурай кьисметни.
Сел къвайи хьиз, хьана кьилел харарин.
РикIелай фич, на чIугур кьван зегьметни,
Бегьер хьайи, лезги багъдин тарарин.
Эх тежер гуж хьана, Исамудин дуст!
ГЬАМИДУЛЛАГЬ ДУСТ
Алимар ава, илимрин кукIваз,
ЭкъечIай чIавуз халкьдиз жедай шад.
Гьамидуллагь дуст, хуш куьн акваз,
Депутатрикай къегьриман тир сад.
Гьина хьайитIан халкьдин дердияр,
ТуькIуьн паталди, икрамиз чилиз;
Бахтлу хьун патал куьне лезгияр,
Гьазур я са-сад акъудиз кьилиз.
Хуш кар туштIани, квез артух тариф,
Вуна ви буржи тухузва кьиле.
Гьам баркаллу кас, гьам машгьур ариф,
Шад я куьн акваз гьар садан кIвале.
Сажидиназни чида куьн хъсан,
Гьар са кIвалахда чIугвазвай зегьмет!
Чида авайди квехъ бахтлу хизан,
Халкьдин патайни авайди гьуьрмет!
ОКТАЙ ДУСТ
Хайи йикъаз мубарак.
Рагъ акьурла, Шалбуз дагъдин рагара,
Къизилар хьиз аквада чаз къванерни.
Суьгьуьрда тваз акварелдин рангарал,
Уяхарда, живед кьунвай кьилерни.
Гьейранардай тамашайдан вилерни,
Аламатдин устад я вун, Октай дуст!
Дагъустандин дагълар, Самур дередин,
Ахцегь шегьер – вун чаз гайи макан тир;
Шикилар на чIугваз агъзур жуьредин,
Алакьунар авай карда кьакьан тир,
Дамах гвачир лезги, буйдиз юкьван тир,
Аламатдин устад я вун, Октай дуст!
Суьретарни чIугвада на, чан алай,
Гьар суьретдив рахаз жеда мецелди.
Самур вацI хьиз, сел атайла, ван алай,
Зегьмет чIугваз чида ваз кьве гъилелди.
Гьар са кIвалах ийиз чидай кьилелди,
Аламатдин устад я вун, Октай дуст!
Вирибуруз хуш я а ви чIугунар,
Сад Аллагьдин пай ганвай са кас яз вун.
Тамашайла, гьар шикилдин акунар,
Репинавни гекъигуниз хас яз вун,
Художникрин арадани Ас яз вун,
Аламатдин устад я вун, Октай дуст!
Вуна чIугур Сулейманан суьретдай,
Къад асирдин Гомеран къвез шикилар;
Сажидинахъ суьгьуьр ава гуьзетдай,
Деринбур тир кьиляй физвай фикирар,
Ваз бахш авун кьисмет яз зи шиирар,
Аламатдин устад я вун, Октай дуст!
АЛИЯДИН ВАН ХЬАЙИЛА
Алиядин манидин ван
Хьайила, рикI шад жез жуван,
Цуьк акъатай чIур хьиз алван,
Кефияр хуш гатфар жеда.
ТIуьр факайни гьакIан яван,
Таза хъчан афар жеда.
ИкI лагьайла жемир хъуьрез,
Гьар са гаф са мизам-терез,¬
Яб акализ ванцихъ серес,
Гьикьван ширин гафар жеда?
Ятар хуьквез вацIун кьерез,
Абулейсан марфар жеда!
Алиядин манидихъ яб,
Тух жедатIа, гунал яраб?
Пиянди хьиз, хъвайи шараб,
Гафарикай гьарфар жеда.
Ашкъидиз гуз жен тийиз таб,
Лув гуз цава луфар жеда!
ШИРИНВАЛ ВУЧ ТИР
Яб гана за интернетдай манийриз,
Тамамарай «Ты супердин!» тIвар алай.
Гьар са нота гъана вуна вири дуьз,
Ракъинал хьиз бес кьадардин зар алай,
Ширинвал вуч тир, Карина, ви ванцин?
Буйдиз шуман, юкь тир закIал, чIулав тир
Вилеринди рикIин ашкъи ялав тир,
ЧIарари ви ийизвайди сирнав тир,
Ширинвал вуч тир, Карина, ви ванцин?
Зал къарагъна, капар ягъиз, шад хьайи,
ИкI гьейранар авурди вун сад хьайи,
Кьуд уьлкведа машгьур авур ад хьайи,
Ширинвал вуч тир, Карина, ви ванцин?
Сажидина, лезги шаир, стIалви,
Тариф ийиз гьазур я къе патал ви.
Чаз хуш хьайи шад манийрин кIватIал ви,
Ширинвал вуч тир, Карина, ви ванцин?
ВАН АТАЙЛА
На лугьудпя яргъал цавай, яаваш-яваш,
Са жуьредин ванер къвезва, гар галаз.
Икьван чIавал ван тахьай кас, тIвар Димаш,
Сел къвайи хьиз, гатун цикIиз, хар галаз,
Ван атайла, цIийиз куькIуьр гъетинин!
Ам акурбур, адан гьейран ван хьана,
Вилер хъуьрез, сивер ахъаз, тамашиз.
Садбуруз ам къужахра кьаз кIан хьана,
Ашукь хьайид хьиз, чеб чпив гумачиз.
Ван атайла, цIийиз куькIуь гъетинин!
Цавар секин, чилер эркин, цIийивал,
Аламатдин ван багъишна казахдиз.
Къванер чIалал къвезва а ван хьайивал,
Ухшар авай Абуземзем буладиз,
Ван атайла, цIийиз куькIуьр гъетиниз!
ЮНИСА
«Вун накь вучиз атаначир? Шиирдай,
Вад къачур руш, бахтарин сагьиб хьурай.
Кьве гаф лугьун, и бейтинин эхирдай,
Вун чирвилин илимра гъалиб хьурай.
АкъатайтIа, Кьасумхуьрел, СтIалдал,
Зи патай ваз дафтар гуда махарин.
За жагъурай аламатдин кIватIалдал,
Жедай крвар туькIуьрда куьн вахарин.
ЛЕКЬЕР МАКАН
Лекьер макан – лекьер авай,
РикІяй-рикІиз рекьер авай,
Ватан я вун, макан я вун,
Шадлу мелер, мехъер авай!
Аршдиз кьакьан, багълар - емиш,
Аршда лув гуз лекьер авай,
Дагълар къизил, кьилер гимиш,
Гьуьрмет кIани рикIер авай.
Лекьер макан, къадим тарих,
Къуьлер цадай никIер авай;
МуьтIуьгъ тежер, туьнт тир къилих,
Лезгинкадин кьуьлер авай.
Чуьллер гегьенш, Каспи дерин,
Акьуллу тир кьилер авай;
Мугьман кIвализ атун ширин,
Макан я ам эллер авай!
Лекьер макан – зи Дагъустан,
Гужлу вацIар, вирер авай!
Сагъ хьарай вун, зи Лезгистан!
Дагъгъи Аран чилер авай!
Са пад дагълар, са пад тир гьуьл,
Берекатрин дагъ, Дагъустан!
Нариман - чи райондин Кьил,
Гьерекатрин рагъ, Дагъустан!
САЯДАН ПТУЛ БАЛАХАЛУМ
СтIал Саяд, дердер акур девирдин,
КIани касдихъ вил галамаз, пуч хьана.
РикIех хкун патал йикъар уьмуьрдин,
Лугьун за квез, эхирдин кьил вуч хьана.
Саяд кьена, гада вахан кIвалемаз,
Гъулана ам хвена вичин аял хьиз.
Алимегьамедаз фад, гъил-гъилемаз,
Свасни гъана, вичин рикIин хиял хьиз.
Гьайиф хьи ам, сталжемдин азардик,
Кечмиш хьана, велед кьванни такуна.
Аял хана, жегьил свас бедназардик
Кьена, аял Пирмегьамед тек туна.
Пирмегьамед – хтул СтIал Саядан,
Халуд суса - хвена Бидиржагьана.
Къуьхуьн-къафун тахьун патал чарадан,
Рушахъ галаз хвена, хва я лагьана.
Дявед йисар фена четинвилера,
Далу пата эхна кашар мекьерни.
Пирмегьамед, уьмур фена рекьера,
Жегьил тирла, авуна шад мехъерни.
Хъсан юлдаш, туькIвей хизан, аялар,
Абурувни кIелиз туна виридав.
Хъсанбур хьун патал вичин хиялар,
Веледринни кьадар хьурна иридав.
Эвлелмишна аяларни хъсандиз,
ЧIехи дидед мурад кьилиз акъудна.
Са дарвални гун тавуна хизандиз,
Эхир кьиляй чпин кьилер къакъудна.
Къе зун, къанни цIуд йисалай атайла,
За адан руш – Балахалум акуна.
СтIал Саяд-Пери рикIел хтайла,
Адан птул руш зи рикIи чIугуна.
ЧIехи Саяд-Перидиз вич ухшар тир,
Школада тарсар гузвай муаллим.
Вилерни кваз, халис руьгьдин къашар тир,
Чирвилериз, лугьузвай са алим.
ЦIи Саядан вишни яхцIур йис тирла,
Зун шад хьана адан путул акуна.
Чна Саяд даим рикIе хуьз тирла,
За чIаларал адан суьрет чIугуна.
БЕСТИДИЗ
Я бахтавар, ширин Бести,
Вун куьз икьван яргъа хьана?
Гьарайдай кьван, тежез бести,
Закай язух къаргъа хьана.
ГьакI ятIани къвезва заз ван,
А ванци зал чан хкизва.
ТакIанбуру, хийир жуван,
Сур датIана, къван хкизва.
Заз Аллагьди шаирвилин,
ГьакI гьавая ганвайд туш пай.
Къведалди вахт эхирдин,
Жеда халкьдин эвердиз гьай!
Бести вахни, Фехреддин дуст,
Куьн хьтин мад ава захъ.
Кьейилани жедач зун суст,
Шииратдин гад ава захъ!
Вирибурун кьаз жеч тIварар,
Камаллуйрин таж ава захъ,
Регъуьналди, къизил зарар,
Куьтягь тежер раж ава захъ!
Ам Сажидин туш хьин авам,
Ягъиз вердиш – кал нехирдиз.
Шаир ятIа, ая давам,
Килиг тийиз гьич эхирдиз.
ГЬИЛАЛ ДУСТ
Агь хъсан туькIуьрна Йисариз хас чIал,
Дуьз фагьум авуртIа, хъуьруьнар я чал.
Гьайванрин тIварар гуз, къвезвай йисариз,
Чав яб гуз, тазва, дуст, чпин тарсариз.
Кьиф хьана, кац хьана, эцигиз тIварар,
ИчIибур къвезва чаз, къапарни тIурар.
Ни гъиле вуч ава, гьада неда ам,
Ни гъиле вуч авач, гишинз шеда ам.
Йис хьана, варз хьана, югъ хьана ва йиф,
Кесиб халкь къвердавай жезва чи зайиф.
Ни пара тарашда, гьадакай жез хан,
КIватIзава девлетар, вичиз кIамай кьван.
КIватIна хьиз миилард, гуж тагай пулар,
Катна хьиз яргъариз, язава ялар.
Гьинва чи законар, авурдаз къаза,
Гун патал гьахъсуздаз кутугай жаза.
Гьилал дуст, рикIиз ви гумир тадияр,
Кваз кьамир на садни куьлуь-шуьлуьяр.
Гагь кьуьд жез, гагь гатфар, акъатда йисар,
Уьмуьрдихъ авазва, вичиз хас тарсар.
Сажидин яшамиш хьанатIа кесиб,
Хтулриз хъсан къар жен, белки, несиб.
Йис хьанай, пис хьанай, чаз и рахункай,
Авач чаз са метлеб, чIарар чухункай!
САДА ХУЬРЕК
Сада хуьрек тIуьн паталди
Пул ахъайна.
Сада зирек тIуьн паталди,
ЧIул ахъайна.
ЭСЕР ХЬАНА ГЬАЖИДИЗ
Духан галай патахъ камар
Къачур чIавуз Гьажидин;
Хтана мад гафар рикIел,
Веси яз тур бажидин:
«Хъвамир, зи хва, вун дидедиз
Авай тек са гада я.»
Акьул тефей а келледиз,
Лагьай гафар бада я.
«Хъвамир, Гьажи, жибинда пул
Амукьдач са кепекни.
Хизан патал, я чими къул,
Жедач жими хуьрекни.
Аватда вун михьиз виляй,
Хуьре, кIвале, кIвалахдал.
Ша, акъудмир на вун кьиляй,
Ашукь хьана эрекьдал.
Хъваммр, Гьажи, дустар ширин.
Яргъаз жеда кикIана.
Мумкин я са вире дерин
Амукьун вун акIана.
Акьул авай секин келле
Дуьндермишмир бурандиз.
Кесипидикай мийир гьилле.
Фимир гьа, хва, духандиз».-
Хъвамир, Гьажи, хъвамир, Гьажи, -
Лугьуз вичи вичикди;
Духан галай геатахъ мад чи
Хъфенач дуст виликди.
КВАЗ КЬАДАЧ ЗА
Хъчад афар, инжи, чичIек,
Тегьмесханар бул хьайила,
Къажгъанда са хур хъипи кIек,
ЦикIен дуьзмиш къул хьайила,
Тум квай хинкIар кваз кьадач за.
Къацу чIурал яна кьуьнтер,
РикIиз хуш дустар хьайила;
Гьайиф къвенни мезни туьтер,
Мани ядай кар хьайила.
Гатун юкъуз мурк кьадай ци,
Кьелекь булах яд хьайила;
Шиш кабабни фад хьайила,
Аш-пулавни кваз кьадач за.
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
Мукьвал-мукьвал къвез хьайитIа.
Куьн атунал шад я зи кIвал,
Са кIус фад ша, жез хьайитIа.
АДЕТДИН КЬАЦIАЗ
Дафтарда хцин чIуру тир къимет,
Акур Гьажиди авуна туьгьмет:
-Хва хьанач вун заз, гъалатIдиз гъалатI,
Ахъайиз вердиш, рикI авачир затI!
Авачни ктаб, авачни къелем,
Вучиз вуна кIел ийизвач бегьем?! –
Хци, бубадиз кьун тавуна чин,
РикIевай гафар лагьана вичин:
-Акъвазиз тежез, пиян яз кIвачел,
Зав тарс чириз на ганани мажал?
КIвале гьар юкъуз тваз чуьруькни къал,
На гъаначни зун, буба, и йикъал? –
Эвелдай Гажи хкажна хъиле,
Са кIус амай къвез, чIул кьуна гъиле;
Лагьана: «келле» авуна хиял,
-Дуь рахана зав инал зи аял,
Тарци, бедендив хъвайила зегьер,
ГьикI чир хьанач заз, кIвахьдайди бегьер»!
Алатна йикъар, алатна варцар,
Ятарив ацIун хъувуна вацIар.
Аялдизни кваз аватай виляй,
Пиянискавал авуна туба,
Адетдин кьацIаз хтана буба.
КIвале хъхьана хатурни гьуьрмет,
Дневникдани кьудни, вад – къимет.
ЗАЗ АКУРВАЛ АМАЧ ХЬИ
-ГьикI хьана, сикI, заз акурвал амач хьи?
Ви писпидив виликан сес гумач хьи?
-Вучин за, дуст, нефсиниз зун пичIи я.
Амалар заз чидатIан, кьил гъвечIи я.
Аквазва захъ, пехил жедай затI амач.
Руфун - кьелечI, тумунин са кьатI амач.
Виликдай заз икI жедайди чидачир.
Гьалал ризкьи гьикI недатIа чидачир.
-Гила тамаш жува чурай крариз,
Рагъ алай къуз кьилел къурай харариз,
-Низ чидай кьван адахъ и югъ галайди?
Гьар са кIвалах жедай чIавуз къулайди?
-А чIавуз ви вилерал пи акьалтна,
Дуьз гафуниз яб гудай вахт акьалтIна.
-Заз акурди гъери аван кьечI хьана.
Акьуллу тир гафарин ван геж хьана.
-Заз акурди гъери авай кьеч хьана,
Акьуллу тир гафарин ван геж хьана.
-Садра кьванни алукьнайтIа халкьарал,
Са чIавузни гьатдасир, сикI, ракьара!
СУАЛ ВА ЖАВАБ
-Буба, вучиз дагълар икьван секин я?
-Къуватдилай аслу я, хва, секинвал.
-Вучиз дагъдин вацIар сел хьиз йигин я?
-Дагъди вичиз гайивиляй йигинвал.
-Вучиз, буба, Шагь дагъдин кIук, рехи я?
-Дуьньяд гужар акурвиляй вилериз.
-Вучиз ана, гатузни кваз мекьи я?
-Мукьвавиляй аршда авай цифериз.
Дагълар, зи хва, диндал пара кIеви я.
Дагъвийризни ганва вичин хесетар.
Гьуьлуьн ятар ам дагъларин иви я,
Хкатнавай, акур чIавуз зиллетар.
Дагълар кIвачел алама, къе къван хьана,
Таб гуз хъуьтIуьн гараризни къаяриз.
Са шумудаз дагъвиярни кIан хьанай
Элкъуьр ийиз чпиз муьтIуыгъ лукIвариз.
Дагъдин хуьрер гьар сад лекьрен муг хьана,
Мерженар хьиз ала дагъдин хурудал.
Гьар са душман чи кIвачерик руг хьана
Дагъвидин кьуьл алукьайл далудал.
Дагъ хьиз, зи хва, акъваз четин хьайила.
Дагъдин вацI хьухь, герек, йигин хьайила.
Къван хьухь, чарх хьухь, хиве кьамир ажузвал!
Ваз дагълари: игит хва я лугьурвал.
ТIУРФАНДИЛАЙ ГУЬГЪУЬНИЗ
Гуьзгуь хьтин алахьна цав,
ТIурфандилай гуьгъуьниз.
Яргъируша вацIун къвалав,
Вич лампа хьиз куькIуьриз
ЧукIурзава ирид жуьре
Рангар, мад зул тахьай хьиз.
Ашукь хьанва вал, чи Куьре
Вич дидеди тахай хьиз.
Гуьрчег хьанвай, заз чи хуьрер,
Шегьерар хьиз аквазва.
СтIал вацIуз атай селлер,
Кьере, кIел хьиз къугъвазва.
БАРКАЛЛУ НЕСИЛ
Вилин накъвар чинеба са къужади
Ийизвай михь кьелечI пипIяй ченбердин.
Къад лагьай суз са кулакдин ружади,
Яна кьенай комсомол хва лежбердин.
Душманривай хьанач адав агатиз,
Буьркьуь ружа туна, катна кIвалериз.
КIандай, дустар, куьн ахварай аватиз,
Къецин шад къар аквадайвал вилериз.
Эхь! Такур затI амач хьи чаз вилерал,
Гатадай чун мефт кьуруриз келледа.
Тагъ ганай чаз, яру ийиз гъетерал,
Чинебан сир ачух тавур вадеда.
ЧIулав цифер, мичIи йифер алатна,
Рагъ экъечIдай патан варар ахъа я.
Партиядихъ, стхадихъ хьиз агатна,
Вилик физ чун галат тийир гьалкъа я.
Агъзур хьанва чи садакай зирек тир,
Душманар чал гьар са пипIе пехил я.
Инсаният патал пара герек тир,
Чун Ленинан никIе авай техил я.
ЧУМАЛ ТАРА
Чумал тара ирид еефер,
Авуналдай цуьк.
Маншаллагь лагь эхир бегьер
Гъана ада куьк.
Ирид сефер ая алцум,
Алцум хъийиз эчIея.
Кардин эхир авун фагьум,
Ингье, им зи пеше я.
САДА IIIИИР КХЬИЗВА ИКI
Сада шиир кхьизва икI:
Сагъар хъийиз кайидан рикI,
Шиирдикай цуьк хьанайтIа. -
За лугьузва, шиирдикай,
Ва ам кхьей шаирдикай,
Кьуд хел авай кьуьк хьанайтIа.
Садаз кIан я гафарикай,
Чарчел кхьей гьарфарикай,
Къугъдин хъуьтуьл туьк хьанайтIа.-
Заз кIанзава, шиир кIелай,
Касдин фена дерт рикIелай,
Кефиярни куьк хьанайтIа.
Кьил ганва ваз ийиз фагьум,
Вилер ганва тамашиз.
Япара цун герек туш мум,
Сив рахурмир алачиз.
Ирид сефер ая алцум
АтIутI, хиял гумачиз.
Заз чидай гьал, дуьз тир рекьяй,
ФейитIа, кьил - цава жеда.
Физвай хиял михьи рикIяй,
Ам дердиниз дава жеда.
АкъатайтIа эгер кьиляй
ТIуьр факайни хава жеда.
НЕФС
Нефс - кIан квачир гьуьл я алахь тийидай.
Лугьумир хьи - ам са чIавуз ацIуда.
Нефсиниз на авуна хьуй кIанивал,
Кьил атIана, руфуиа тур лугьуда.
ЗУЛУН ЙИКЪАН РИТМАЯР
Мугьман хьанва зулун йикъар -
ТІирипІ – тІипІ!
КІвале тІили, куьчеда кьар -
ЛирипІ – липІ!
Марфади къвез гатазва цал -
Гарап – гап!
Зулун гару къачунва къал -
Тарап – тап!
Гурмардал гум, кІвале межлис -
Гургьа – гур!
Мягьле – мягьле мехъер халис -
Вургьа – вур!
Кьилел бармак, къуьнуьхъ кавал -
Сивел гум!
Паровозар хьиз кІвалба –кІвал -
Хуьрел гум!
Квез хвашгелди, зулун йикъар -
ЧІимел тир.
Атунихъ чун кудай ракъар -
ЦІигел тир!
ХЪЕН
Хъен – заз дуст я, хъен – заз стха, хъен – мирес,
Рагъ авай къуз, кефи куьк тир вахтуна.
Серин юкъуз ам катда, зун тек туна.
На лугьуда, кIан я адаз, зал хъуьрез!
КIВАЧ ЦIУЬДГЪУЬРДИ
КIвач цIуьгъуьрди,
Гъил акIуриз къарагъда,
Мез цIуьдгъуьрда,
Япа тIуб тваз гьарайда.
УЬМУЬР – ИЧ ТУШ
Уьмуьр – ич туш, кIани руша багъишай.
Уьмуьр – дяве, уьмуьр – кIвалах, гьуьжет я.
Гьар са йикъаз къимет тагун – къилет я,
Уьмуьр патал зегьмет чIугу гамиша.
Уьмуьр – рагъ я, кутамир ам цифедик,
Къуй ви уьмуьр къисмет тахьуй лекедиз.
Четин чIавуз, игитри хьиз женгера,
Жуван уьмуьр багъиш ийин уьлкведиз.
ЗУН МАРФ ХЬТИН
Зун марф хьтин кужумнайтIа чилери,
Зун экв хьтин туькьуьмнайтIа пешери,
Зун ем хьтин кьабулнайтIа къуьлери,
Лугьудай за: уьмуьр фенач гьавая!
ВУЖ ЯГЪАДА?
Вуж ягъада, гьар суз цIийи кьилелай,
Кьуьдни гатфар тикрар жезва лагьана?
Шаз къвайи жив фена чилин винелай,
Яру, цIару цуьквер мугьман атана.
Ни лугьуда, гатфарихъди тарари,
Гъайи цуьквер шазанбур я лагьана?
Квез чидани, цавун кIанел ярари,
Рагъ хазвайди, гьар къуз кагьал тахьана?
ЦIицин йисуз хайи куьрпе аялар,
Ни лугьуда, шазанбурун таяр я?
Къвезвайди хьиз, рикIиз цIийи хиялар,
Абурни чаз ганвай цIийи паяр я.
Къуй, рагъ акIуй, чаз чида йиф алатна,
Ам мад пака къведайди нур, экв алаз.
Гьар экуьнахъ, зенг яз, шадвал акатна,
Аквада заз къавал яру кIек алаз.
КIАНЗАВА ЗАЗ
КIанзава заз, чил хкажна, медаль хьиз,
АлкIуриз, дуст, зи костюмдин хурудал.
КIанзава заз рагъ цIурурай металл хьиз,
Тух жедалди хъваз са чIехи тIурунал.
КIанзава заз, гъил агакьриз гъетерал,
Багъиш ийиз ярдиз рикIин ситкьидай.
Дуьньядин пар кьуна жуван къуьнерал
Космос гьуьле, чин цавална къаткидай.
АлакьнайтIа, рикIе авай крар за,
Гьар са касдиз пишкешдай чи азадвал.
Гуьг далудиз яна вацран пурар за,
Чилер ацIай гъидай халкьдиз абадвал.
Уьмуьр ич туш кIани руша багъишай
Уьмуьр - дяве, уьмуьр - кIвалах, гьуьжет я.
Гьар са йикъаз къимет тагун къелет я.
Уьмуьр патал зегьмет чIугу гьамиша.
Уьмуьр—рагъ я, кутамир ам цифедик.
Къуй ви уьмуьр кьисмет тахьуй лекедиз.
Четин чIавуз игитри хьиз женгера,
Жуван уьмуьр пишкеш ийин уьлкведиз.
ВУЧ ШИИР Я?
Вуч шиир я, рикI тагана кхьейди?
Ругун тавур аш-пулавдихъ тIям жедан?
Хуьрекдикай дад такуна хъифейди,
Яргъай атай, са ялавдихъ тIям жедан?
Вуч шиир я, яр такуна кхьейди,
Мез акуна рикIевайди чир жедан?
Муьгьуьббатдин четин рекье тефейди,
Рахуналди рикIяй рикIиз сир жедан?
Вуч шиир я, ашкъи квачиз кхьейди,
РикI гвачиз на авурдакай кар жедан?
РикI кIанидав, мез вав туна хъфейди,
КIан хьуналди, ваз адакай яр жедан?
Ам булах хьиз жен шиир на кхьейди.
Ам емиш жен дигмиш хьайи тарал ви.
Ам гьулдан жен, вич цIаяра ифейди.
Теснифдайла, хер авунвай хурал ви.
Шиир кхьихь, лугьуз пара регьят я.
Чаз са тIимил ял ядай вахт авачни?
Гафар, гафар, куьн куьз икьван кьегьят я,
Зун паталди са тIимилбур амачни?
Зун марф хьтин кужумнайтIа чилери.
Зун экв хьтин туькьуьмнайтIа пешери,
Зун ем хьтин кьабулнайтIа къуьлери,
Лугьудай за - уьмуьр фенач гьавая.
ХИЯЛАР, ЗИ ХИЯЛАР
Хиялар зи телеграфдин симер хьиз,
Шад хабар гваз физва, атIуз мензилар.
Хиялар зи берекатдин цIирер хьиз,
Хкаж жезва буллух ийиз техилар.
Хиялар зи рикIин сидкьи сирер хьиз,
Квел тапшурмиш ийизва за жегьилар.
Хиялар зи иубгагьардин бегьер хьиз,
Багъишзава квез за жуван шиирар.
ХУДОЖНИКДИЗ
Ваз зи суьрет кIанзаватIа акъудиз,
Ви рангарик кутур экв зи вилерин.
Экъисайвал къалаз хъуьхъвен кьилерин,
Гьар са лишан алахъ завай къакъудиз.
Зи ивини акадариз рангарик,
Чан алайди хьиз ягъа зи суьрет на.
Минет хьуй ваз, гьар патахъай гуьзетна,
Квачир бурма кутаз тахьуй чIарарик.
Захъ авачир гуьрчегвал заз багъишмир.
Дидеди зи гайи суфат бес я заз.
Рангаривди цIалцIамарун квез я заз?
Зи рагъул ранг на лацудахъ дегишмир.
Гележегдин несилрик зи умуд ква,
Ракъиник хьиз, гьар пакамаз экъечIдай.
И несилдик зи пайни са шумуд ква,
Герек чIавуз, къуьнер кутаз экечIдай.
Чандай селлер фейитIани ивидин,
Бубайрин кар давамарда рухвайри.
Ам елкен я, кукIва авай гимидин,
Яру пайдах хкажай чи бубайри.
КIватай кул хьиз чIижерин,
Гъетер цавуз чкIанва.
Эй, чил – нур зи вилерин,
Эй, шагь вири чилерин,
Зун вак цаз хьиз ккIанва.
ПЕР
Са кьил я гьулдан, муькуь кьил кIарас,
Я авач перцихъ дамахдин къашар.
Ислягь зегьметда герек я вун заз,
Ша, чун кьведни жен даим юлдашар.
ХАЛИЧАДИН ВИЛИК
Дегишариз хьанвач ви ранг цуькверин,
Я вахтунвай, йиге хьтин векъи тир.
Кваквар вегьез, цIарай тупIун рикIерин,
Гелер ама халичада рехи тир.
Ни халича - цуьк храна чидач заз,
Ам са руша яр паталди храна.
И халича мус храна чидач заз,
Бегьер амаз, вич тар хьтин кьурана.
Нурар гузвай яру-цIару гъаларив,
Белки ада вичин сирер тунватIа?
Ярдихъ галаз рахун патал рангарив,
Ширин мезни рикIни жигер тунватIа?
Ам инсандин тегьерда заз килигиз,
Цлакай зав рахазвайд хьиз аквадай.
Гьар акурла, гафунихъ-гаф гилигиз,
ЧIал чиз кIандай, вав ярдив хьиз рахадай.
ЯРГЪИРУШ
РикIиз кIани я играми, яргъируш!
Ни лугьуда, мегер, вал чан алайд туш?
Марфадикай ваз тан хьана туькIуьрна.
Ракъини вун, лампа хьтин куькIуьрна.
Ажеб жедай фидайла зун мурадрихъ,
Зи кIвачерихъ хьанайтIа ви гьяркьуьвал.
Тамарзу тир хьанайтIа, зи вилерихъ,
Вахь авай хьиз ирид жуьре экуьвал.
РЕХИ ЧIАРАР
Акъатна кьуьд, цуьк ахъайна чуьллери,
Къацу либас алукIна мад тарарал.
Амма хъуьтIуьн чIавуз къвайи живери,
Рехи гелер туна ярдин чIарарал.
Къуй, а рехи чIарари вун яшариз,
Са тIимил кьван къалурайтIан еке яз;
Минет хьуй ваз, шабалутдин чIарариз,
Рехи чIарар гьисабмир на леке яз.
ЧIарарин ранг дегиш хьурай рехи жез,
Муьгьуьббатдин ашкъилу цIай туьхуьрмир.
Са чIавузни тахьурай ваз регъуь жез,
Рехи хьайи чIарарик, яр, хуькуьрмир.
Лугьуз жедач, кьисметди рикI хайитIа,
Вун зи патав гваз хьухь, рикIин хиял хьиз.
Сад амай кьван чIарар рехи хьайитIан,
Заз вун даим аквазва, яр, марал хьиз.
КIИЗРИ ВА ШАР
КIизридиз шар акуна,
Гилигнавай рапунихъ.
Кьилив фикир тавуна,
Яб акална руфунихъ.
Шар туькьуьнна - ширин я.
Ратунин кьатI ацIана.
Тек са кIвалах четин я -
Ам рапунихъ галкIана.
СИКI ВА ТУМ
Квезни чида гъвечIи сикIрехъ,
Вич кьван кьве тум галайди.
СикI паталди, лугьун за гьахъ,
Ам бални я, балани.
Са чIавуз ада тумунал,
Вичии гелер шткида.
Са-са чIавуз, а тум патал,
Ам ракьара акIида.
ЖАГЪАНАЙПА, ПИС ТУШИР
Темпел
Гатфар бере жугъун кIане,
Кьве хъикьифдин верг хьанайтIа.
Куьк якIун хинкIардин винел,
Хкяй некни серг хьанайтIа.
ЦипицI медни дуьдгьвердин кIватI,
Хьран чими фу хьанайтIа.
Суфрадал са эрекьдин кьатI,
Са кьве Рычал-Су хьанайтIа.
Папакайни жен тIапIхъан,
Жуван кIвале-жув тамада.
Япара жен зуьрнедин ван,
Жедайвал даим тIамада.
Як кIаневай ашдин винел,
Пис тушир хурма хьанайтIа.
Хамдиз хвейи таза кIелен,
Са цIуд кIус, дулма хьанайтIа,
Хъсан затIар мад чида заз,
Серке ягъай луьле-кабаб.
Дуьшпередин дад чида заз,
ЖагъанайтIа, недай кьве къаб.
Паб:
Хьсан затIар на хикяйна,
Би чирвилиз гаф авачир.
Вуч неда, темнел, кIваляй на?
Гъуьр михьдай са савф авачир.
САДАВ КЪАЛХАН, ХЦИ ТУР
Садав къалхан, хци тур,
Садав къажгъан, чIехи тIур.
Сад - дуст я зи, сад - душман.
Сад зал рази, сад пашман.
Сад югъ я зи, садни йиф.
Сад рагъ я зи, садни циф.
ХЪСАНВАЛНИ ПИСВАЛ
Хъсанвални писвал - кьвед кьве кьев я, дуст,
Ацукьнавай инсандикай гъуьл кьуна.
Абурун фаркь течир инсан - сев я, дуст,
Ацукьдай са къуз кьве гъили кьил кьуна.
ЦIИКЬВЕД ВАЦРАН
ЦIикьвед вацран яш авайди - йис ятIа,
ЦIегьренди - чIар я, хипенди - йис ятIа,
НафтIад са пай - цIай я, са пай йис ятIа,
Захъ дад ава, вахъ авайди гьисс ятIа,
Башуьсте, дуст, кIелмир шиир пис ятIа.
КЬИЛ ВА КIВАЧЕР
КIвачер гьаина кьарада,
МитIерихъ кьван аватна.
Тади кваз и арада,
Кьиляй гьарай акьатна:
-Куьн гьиниз я, дабакьар!?
Рехъ такуна вилериз.
Зун кьацIурай, ахмакьар,
Куьн фий чиляй-чилериз!
-Азиз тир кьил, кьамаллай,
Чав рахун ви, зиян я.
Вил аладра жувалай,
Вун тегьерсуз пиян я.
-Ам куьн бурж туш, чIехидаз,
ТIуб туькIуьриз къалурун.
Гьелбетда, квез виридаз,
КIанзава зун кьацIурун. -
-Кьил вич вичел хьайитIа,
Чун жедачир кьарада.
-Зи кеф куьне хайитIа,
За куьн цIа тваз чрада.
Герек туш мад кIвачер куьн,
Зун кьилелди къекъведа.
-Лагьана пиян руькуьн
ЧIуру патахъ элкъведа.
Кьил кьарада акIайла,
Ктад хьана гъилерни.
Сив ацIана рахайла
Чапрас хьана вилерни,
ЯЦ КЬЕЙИТIА
Яц кьейитIа - як жеда,
Арабадкай - гумни цIай.
Пияндакай - вак жеда
Кьарада къаткиз кьацIай.
ТЕМПЕЛ СВАС
ЦIийи суса шткидач кIвал кулунал,
Ахвар гъиляй, мажал авач ксудай.
Са чIиб кьван руг ацукьнава рухунал,
Ам яд гъизни виликай кьаз тухудай.
Къари, къужа къулан патав ацукьна,
Кьве пелени туна дерин биришар.
Ийидай са кар чин тийиз амукьна,
Темпел тир свас авун патал вердишар.
- Къужа, чна экъечIна хьиз гьаятдиз,
Чуьруьк ийин, кьуна кулун юкьвалай.
На гьарая - «Я кьей къари, нубатдиз,
Зун вилик я, кIвал шткидай къе валай!». -
Регъуь хьайи суса, чун икI акурла,
Кул вахчуда, атана чи гъилевай.
«Куьне кIвалин михьивилер авурла,
Зун вуч свас я? - лугьуда - куьн кIвалевай?»
Ксай месик, са вуж ятIан кикIидай,
Ванер жеда, сусаз чпин гьаятда.
«Нубат зид я, къари, къе кIвал шткидай!»,
«Туш, кьей къужа, зи нубат я, исятда!»-
Вил тIушуниз экъечIна свас айвандал,
Йикъан цудаз, ахварихъ вил галамаз.
- Нубатсуз цIай кузва куьне куь чандал,
Сада шткук къе, муькуьда – пакамаз! -
ДУСТ
Дуст – кIвализ къвез, рекье ава,
Дустарикай эселимжи.
Анжах душман йикье ава,
ЧIарар чухваз эхиримжи.
ЯЛТАХАН ЭХИР
Лагьай чIавуз, кицIиз - аслан!
Иесидай кьуна вичин.
Гъавурда фад гьатна чIалан,
Куьмекар гуз, хьана кIвачин!
Квез герек я амай яракь?
Адакай заз даях хьана!
Регьят рекьер ийиз суракь,
КицI гьамиша уях хьана!
Угъридиз за лагьайла - пIир!
Къучиди са гьер гана заз.
Иблисвилин чир ийиз сир,
Терсина яз звер гана заз!
Дуланажагъ, гьар къуз артух,
КIвале лугьун-хъуьруьн хьана!
Ресторанра тIуьнар гуз тух,
Дустариз зун ширин хьана!
Фитнечи за авурла гьахъ,
Багъишна заз кIвалерни кваз!
Гьар акурла, атIуз зи рехъ,
Маса гана, эллерни кваз!
Шегьерда - кIвал, дача - хуьре,
Ярар-дустар бул хьана заз!
Девлет кIватIиз гьар са жуьре,
Куьтягь тежер пул хьана заз!
Дасмалчидин хвейила пад
Закай михьи къизил хьана!
Еке кас яз, акъатна ад,
Хкаж хъижез кьезил хьана!
Завди мукьва ийиз ара,
Къавум-къардаш пара хьана!
Кьве бегьер гъиз, гьар са тара,
ЦIийи рекьер ачух хьана!
Эхир кьиляй, вакIаз - буба,
Лугьун патал, кьин гана заз!
Ам - айиб яз кьурла зурба,
Вирибуру кьуьл гана заз!
Ярар-дустар, кицIни галаз,
Катна, закай яргъа хьана!
Угъри фена, къуьр хьиз - валаз,
Фитнечидкай - къаргъа хьана!
Къавумри зи тарашна кIвал,
Дасмалчидихъ уртах хьана!
Бармакдикай - куьгьне кукIвал,
Палтодикай - хъалтах хьана!
Гуж тагана кIватIай девлет
Дибдай виниз терг хьана зи.
Ислягьвилиз амач муьгьлет:
Зун - чичIек, паб - серг хьанз зн.
Бязи чIавуз хьана ажуз,
Лугьузва за вуч хьана заз?
Акьул жедач маса къачуз,
Эхиз тежер гуж хьана заз.
СтIалдаллай Сажндиназ
И кардикай мах хьана хьи.
Дугъридании, а касди заз,
Латьай гафар гьахъ хьана хьи!
ПАГЬ БАБАЙ
Мугьман кIвализ атай чIавуз чин чIуриз,
Папан гьал икI дегиш жедан, пагь бабай?!
Йикъа цIудра каламдал кьур кьин чIуриз,
Аллагьваран дуьшуып жедан, пагь бабай?!
ТIямлу хуьрек вилик гъунугъ такIандиз,
Гъиз, мекелди кьел вегьеда къажгъандиз.
Я аваран кек ягъзамач бажгъандиз,
Паб чIурукIа вердиш жедан, пагь бабай?!
Хъел атайла, кIвенкIвер ийиз вилерал,
Жув - ефрейтор, паб жеда зи генерал.
Гагь ада вун гьалчиз-вахчуз къванерал,
Пабни икьван кьизмиш жедан, пагь бабай?!
Гаф лагьайла, иви кичез вилериз,
Ракъурда вун кIун хьиз, чиляй-чилериз!
Бес, пис папар кьисмет хьайи гъуьлериз,
Са югь такваз кечмиш жедан, пагь бабай?!
Ви къуьлуьн фу элкъуьр ийиз мухандаз,
Гатун цикIиз кьуьд - тиш жедан, пагь бабай?!
ЛапIаш кьванни вегьез тежез кьакьандаз,
Аданди гъуд, вид - тIиш жедан, пагь бабай?!
ВАГЬ БАБАЙ
Вахтар фена дагълар гудай къизилдин,
Фад-фад гьалар дегиш жедан, вагь бабай?
Гьиниз фена ширин гафар жегьилдин?
Пелел кьилел нехиш жедан, вагь бабай?
Ичкидикай некягь атIай гъуьл кьуна,
Амукьна зун кьве гъиливди кьил кьуна.
Зун гьиниз фин, ви аялдин гъил кьуна?
КIвале къатма-къариш жедан, вагь бабай?
Дустар галаз тIуьнал-хъунал рикI хьана,
Зун дугъри кIел, вун амалдар сикI хьана.
Гада чIавуз на кьур кьинер гьикI хьана?
Кьелелни кваз хъуьруьш жедан, вагь бабай?
Къуни-къунши гьатна жуван дидарда,
Ви циклемар за гьи регъве квадарда?
Гъуьл маса гуз, къачуз жедач базарда,
ЧIур хьайи сят къурмиш жедан, вагь бабай?
Зи къуьлуьн фу кьазва вуна мухандай.
Са шад макьам ядач вуна чIагъандай.
Кьиф хьиз экъечI тийиз мичIи духандай,
Са югъ такваз кечмиш жедан, вагь бабай?
За авурди шикаят туш гъуьлелай.
Хъсан кас жеч къилих патал вичелай.
Садан гъуьлни алат тавуй кьилелай.
Куьлуь-шуьлуь саймиш жедан, вагь бабай?
Квев рахайди Сажидинан къари я.
Зазни чида, фитнедин мез куьруь я.
Итимни паб - ширин виртни гъери я.
Ичкидивай чаз тIиш жедан, вагь бабай?
ЭГЕР ХЕСЕТ ЯТIА
Хванахвади дустунин,
Агакьайла гьаятдиз,
Къирмаж вегьез эгечIна,
БалкIан лугьур «хейратдиз».
И гьал акур дустуни,
Суал гана къунагъдиз:
-Куьз на гьайван гатазва?
Вун гъайи зи утагъдиз?
Хванахвади хъел аваз,
Сас илисна сарарал:
-Ваз гъизвай къах эцигиз,
Тунач ида пурарал.
Кьве нисидин цел авай,
Хиперикай хкудай,
Са кьеч ацIай виртни гвай,
ЧIижеривай къакъудай;
Пар акурла, кIур цавуз,
Хкажиз зун гьелекна.
Ша, и хесет хкудин,
Чна кьведа, куьмекна.
-Бес я гатун, кицяймир.
Ам акьулсуз лам ятIа,
Инайни пар герек туш,
Ягъун адаз, хам ятIа.
КЪИРХИЯГЪДИЗ
Къирхаягъдиз кьулухъ физвай, рехъ кьуна,
Тамам, вири терсина физ акуна.
Вичиз вичин бегьемсузвал такуна,
Вири батIул, са вич ада, гьахъ кьуна.
ВИЛЕР МУЬГЬТЕЖ
Вилер муьгьтеж тахьуй лугьуз,
Чинал еке нер авуна.
Ахмакь вилер ккIай чIавуз,
Язух нерал хер авуна.
ВИЛЕР – САНА
Вилер сана,
Гъилер сана,
РикI - масана.
Тазвай свах - сад,
Вуна - масад
Акъудна мад.
ТЕМПЕЛ
Темнел, на вуч тIалабзава, къаткана?
Уьмуьрдивай, кьилиз акъат тийидай.
Са ни ятIан, кьулан тар кьве кьатI хьана,
Зегьмет чIугваз, вун кеспидал тефидай.
Къачу сенят, экъечI чуьлдиз вири хьиз!
Зегьметдивай тIалаб рикIиз кIаниди.
Айиб я ваз, жегьилзамаз, къари хьиз,
КIвале хьунухь, зегьмет чIугваз хайиди.
ЮГЬ ХЬАЙИЛА
Югъ хьайила, кагьул касди лугьуда:
«Агь, садра йиф хьанайтIа, югъ галачир.»
Йиф хьайила, ам кац хьтин ксуда.
«Югъ хьанайтIа, захъ маса дерт авачир.»
Югъ хьайила: дакIан жеда йиф адаз.
Йиф хьайила: дакIан жеда югъ адаз.
Къарши хьанва кагьулвилин тиф адаз,
Чарасуз я, гун зегьметдин бугъ адаз.
ЦIИРЦIИР ВА КУКУПI
Басня
КукупIди вичин кака,
Хада цIирцIирдин мука.
И кардикай хабар тушиз цIирцIирдиз
Хизан хьана са мука кьве жуьредин.
Язух хьана цIирцIирдин кьве фередин
Дидеди ем тагуз ерли эхирдиз.
Дембелдикай кукупI хьайи вахтунда,
КукупIди къвез чархар яна мукалай.
ЦIирцIир кьванни тавуна гьич япалай,
Шараг вичин патав хутах хъувуна.
ИкI тербия гайи ксар, аялдиз,
Къведач бязи чи инсанрин хиялдиз.
ВУН НАКЬ ВУЧИЗ АТАНАЧИР?
Буллух эрекь, чехир вад сан,
Кьасабнай за жунгав шазан,
Вун атунал шад тир хзан,
Вун накь вучиз атаначир?
Ирид къажгъан ирид къулал,
Биргандар къвед суфрад кьулал.
Вун гьинавай икьван чIавал.
Вун накь вучиз атаначир?
Санал чIагъан, санал чуьнгуьр,
Пара хъсан межлис туькIуьр,
Авунай за, аллагь шуькуьр,
Вун накь вучиз атаначир?
Даим ахъа тир зи варар,
Къулайни тир лап зи крар,
Алашадиз яна пурар
Вун накь вучиз атаначир?
Як аквазван гьикьван инал,
ЧранатIа за шишинал,
Ала жеди ви вил тIуьнал,
Вун накь вучиз атаначир?
Аквазвани кьацIай рухвар,
Пуд йиф я зи квахьна ахвар.
Ийидай за вунни тухвар,
Вун накь вучиз атаначир?
Вири къуват ахъайна за,
Садакьа хьиз апайна за,
Элкъуьрдачир валайни за,
Вун накь вучиз атаначир?
Шаксуз кIвалин кIан хкатна,
Закни сурун фул акатна,
Къе ахлад, дуст, гьерекатна.
Вун накь вучиз атаначир?
ЛАМРА АВУР ХИЯЛАР
ХьаначиртIа буй са тIимил аскIандиз,
Ва япарни тиртIа жизви куьруь яз,
Кьамални са юкI кьван чIарар фири яз.
ХьанайтIа, зун ухшар жедай балкIандиз.
Мас авачир туширтIа, зун тумакь яз.
Са тIимил кьван, зарб квайтIа зи кIвачерик;
Тухудай зун чамарризни мехъерик,
Дидеди зун ханачиртIа, ахмакь яз.
БалкIан аку, пагь зун аку - шив хьтин.
Я эллер, зун хайид яни пар чIугваз?
Залан дердер эхиз тежез, ар чIугваз,
Хамунал чIар хьанва лацу жив хьтин.
Далудиз хер акъуднава къалтахри,
Къала, зазни ягъа пурар вижевай.
Гъваш кьенерар, залан ракьар сивевай.
Къуй, пехилвал авурай зал ялтахри.
Гьа и саягъ вацIун кьулал, пар алаз,
Акъвазна лам, са сятина суст хьана.
Ажеб гьайван зи къуншидиз дуст хьана.
Кьве яшарин лам, лугьудай тIвар алаз.
СИКIРЕ - СИКI, СИКIРЕ ВИЧИН – ТУМ
Яшлу сикIре жегьилдаз,
Буюрмишна кар.
Килигна ам сефилдиз,
Кар хьана - инкар.
СикIре - сикI буюрмишна,
Кар кьилиз акъудун,
Авунач фагьум.
Жегьил сикI вердиш тир,
Гьар са камуниз,
Вичиз гайи буйругъар,
Вахкуз тумуниз.
АЛАМАТАР
Чара касдиз фур атIайди,
Фуруз фена, аламат!
Зегьердивди хур ацIайди,
Суруз фена, аламат!
Каркундилай цIиб аватна.
ЦIиб хана хьи, аламат!
Чекмечидин къекъиник квай,
Риб хана хьи, аламат!
Ашна авай папан гъиляй,
Гъуьл акъатна, аламат!
Патара вил авай касдин,
Вил акъатна, аламат!
Къуръан гъиле такьурдакай,
Фекьи хьанва, аламат!
А фекьидкай, гила вакIан
Жекьи хьанва, аламат!
Даим регъуьз физ-хтана,
Рехъ чир хьанач, аламат!
Гъуьрчехъан яз, керекулни
Пехъ чир хьанач, аламат!
Циф акъалтна, цав рахана,
Марф къванач хьи, аламат!
Рахадайла, дагълар хана,
Кар хьанач хьи, аламат!
За квез авур ихтилатар,
Дердер хьана, аламат!
Кхьей шиир, метлеб тIимил,
Бейтер хьана, аламат!
ХИВЕ КЬУР КАР
Хиве кьур кар - тухун кьилиз,
Яргъални хьуй, таб тахьуй.
Таб ийидай, ахмакь гъуьлуьз,
Зил кьадайди паб тахьуй.
ГЪУТАЛДИ ХУРУ
Гъуталди хуру гатаз сегьнеда,
Сивяй чукIурна, сада цIелхемар.
Гила яц хьиз, фена вацIун дегьнеда,
Къатканвалда план тежез бегьемар.
АМАЛДАР СИКI ВА АХМАКЬ СЕВ
Басня
Севрен патав атана сикI – куьчебан.
-Жечни, къавум, заз са къуллугъ гайитIа? -
Сев рахана, сикIрехъ галаз чинйба:
-Гьар гагь, къавум, кьечIевай вирт гъайитIа. -
И ван хьайи сикIре тадиз, хъифена,
КIвалевай вирт гваз хтана кIулаваз,
Вирт акурла, сев мили яз хъуьрена,
Нез эгечIна, кьве пацални вижеваз.
СикIре, кьве кьеч гъана, садан чкадал.
-Ибур куьлуь-шуьлуьяр я, - лагьана.
Са йис фенач, чи сикI севрен чкадал,
ЧIехид хьана, мад кьуд кьеч вирт хкана.
Гуж тагай вирт акур чIавуз севери,
Къуллугъни кваз, маса гана сикIериз.
АМАН ТIАРАМ
ТIарам, тIарам, чан тIарам,
Заз са мили хъвер ая.
Кудай кьве гаф лагьана,
Сивин патал хер ая.
Аман тIарам, чан тIарам,
Фите акъуд вилерай.
Ваз ухшар тир гъед гьарам,
Жегъич, белки, гьуьлерай.
ТIарам, тIарам, чан тIарам,
Мадни тIарам хьурай вун.
Са нер патахъ, кьил гачал,
Темпелбегаз гурай вун.
Аман тIарам, чан тIарам,
Вуч зур ава ви чанда?
А ваз ухшар тум куьруь,
Кацни тахьуй хизанда.
ТIарам, тIарам, чан тIарам,
Мег зизи, кьам дуду я.
Акурай заз вун цIалцIам,
Къене патай жаду я.
Аман тIарам, чан тIарам,
Вуч пис я ви къилихар?
Вишекай ви кьудкъадни
ЦIекIуьдни я синихар.
Инжикли жез тахьуй,
Вун тIарамрин тIарам я.
Хуьрени кваз, вун авай,
Яшамиш хьун - гьарам я!
СИФТЕ КЬИЛЯЙ
Сифте кьиляй, фурс авуна,
Свас гъизвайла, чамра хьиз.
Эхир кьиляй - хъурс авуна,
Суфрад винел ламра хьиз.
ГАТФАР ЧIАВУЗ
Гатфар чIавуз, вацI хьтин,
Къугъвада вун кьерера.
Бес зун гьикьван кац хьтин,
Къекъведа ви гелера?
ТЕК СА КIВАЛАХ
Рагъ экъечIна акIидалди цававай,
Тек са кIвалах тIалбнай, вахт, за вавай:
Чун кьвед санал физвай яргъал рекьера,
Дуьз хиялар аваз жен чи рикIера.
Варз экъечIна акIидалди цававай
Мад са кIвалах тIалабнай, вахт, за вавай:
Ширин ахвар суст хьайила вилера,
Ислягь хиял аваз жен чи рикIера.
Вахтунихъ къаст аватIа зал гьужумун,
Литинив яд хьиз мумкин я кужумун.
За вахтунал алат тийир гел тада.
Гьич рикIелай фин тийидай хъел тада.
Вахтни физва, чун хьиз, гьар къуз, дегиш жез.
Чи уьмуьрар физва, чун чав вердиш жез.
Чна чакай вуж ни рекье твазватIа?
И дуьньядал ни вуж мугьман кьазватIа?
Вахтунивай са кар я заз кIаниди:
Фикир, хиял гьисаба кьан къениди.
ЧIуру кардиз тагуз ерли мажалар,
Инсанривай яргъа ийин ажалар.
Вахтунив, зун мумкин туш хьун чуьруькар.
Вахт захъ галаз хкечIзавач кьуьлуькай.
Вахт свас ятIа, зун я адан чархачи,
Къуй, гьамиша ислягь яз хьуй ара чи.
БАРКАЛЛУ НЕСИЛ
Вилин накъвар, чуьнеба, са къужада,
Ийизвай михь, кьелечI пипIяй чембердин.
Къад лагьай суз, са кулакдин ружади,
Яна кьенай комсомол хва лежбердин.
Душманривай хьанач адав агатиз,
Буьркьуь ружа туна, катна кIвалериз.
КIандай, дустар куьн ахварай аватиз,
Къецин шад къар аквадайвал вилериз.
Эхь. Такур затI амач хьи чи вилериз,
Гатадай чун, мефт кьуруриз келледа.
Тагъ ганай чаз, яру ийиз гъетерал,
Ченебан сир акъуд тавур вадеда.
ЧIулав цифер, мичIи йифер алатна,
Рагъ экъечIдай патан варар ачух я.
Партиядихъ, стхадихъ хьиз агатна,
Вилик физ чун, галат тийир гьалкъа я.
Агъзур хьана, чи садакай зирек тир,
Душманар чал гьар са пипIе пехил я.
Инсаният патал пара герек тир,
Чун Ленинан никIе авай техил я.
Дяве, зегьмет кьуна чна далудал,
Азиятриз къалурнач чун кагьал яз.
Комсомолдин знак алаз хурудал,
Фена, физва, фида вилик кьегьел яз.
Комсомолдин знак алай зегьметдин,
Игитар тир гадайрайни рушарай;
Чи къужадиз, рикIин лап хуш сифетдин,
Къвезвай вичин кьейи хцин ухшарар!
БЯЗИБУРУН ХУРУДА
Бязибурун хуруда,
Чими рикIин чкадал,
Мекьи фул тваз далуда,
МуркIадин кIус аквада.
МуркIадин кIус къеневай,
Ви рикIи цуьк гъидани?
МуркIад къаяб кIаневай,
Квар хайи чIал чидани?
МуркIади кьур ятарни,
Чан аламаз, мейит я.
Кьадач мад за ви тIварни,
Вун муркIадлай къайид я!
АЛАМАТДИН ТАХТ Я ИМ
Сифтегьан югъ гатфарин,
Ракъаринни марфарин,
Мубаракрин гафарин,
Ажеб гуьзел вахт я им!
Аламатдин Тахт я им!
Кьери-цIару циферин,
Рагъ атайла, лиферин,
Сад тир йикъар-йиферин,
Ажеб гуьзел вахт я им!
Аламатдин Тахт я им!
Къвез-хъфидай мугьманар,
Чуьллер-къацу дарманар,
НикIер-къуьлуьн харманар,
Ажеб гуьзел вахт я им!
Аламатдин Тахт я им!
Чи жегьилриз-кIанивал,
РикIериз гуз къенивал,
Дуст тир чим-къайивал,
Ажеб гуьзел вахт я им!
Аламатдин Тахт я им!
Шадвал твадай рикIера,
Атир кIватдай цуьквера,
Мехъерар жез кIвалера,
Ажеб гуьзел вахт я им!
Аламатдин Тахт я им!
Шаирарни жегьил жез,
Сад, масадал пехил жез,
Сажидин агьил тежез,
Ажеб гуьзел вахт я им,
Аламатдин Тахт я им!
КЬИН КЬУНА ЗАЗ
Са шаирди кьин кьуна заз Каламдал,
ГьикI са гуьзел рушал дуьшуьш хьанатIа.
Вич дустунин кIвализ физвай макъамда,
Чизни-течиз, гьикI ягъалмиш хьанатIа:
Югъ серин тир, цавни кьуна цифери,
Гатфар ятIан, къивер гузвай гарари;
Аквазвачир лув гуз кьилел лифери,
Я цуьк-затIни гъанвач машмаш тарари.
Зун рехъ кьуна физвай чIавуз мугьмандиз,
Зал са гуьзел руш гьалт хьана рекьевай.
Икьван чIавал есир кьунвай пашмандиз,
Хиялар зи дегиш хьана рикIевай!
Ам, заз са вил яна, мягьтел жуьреда,
Кам, камунихъ агакь тийиз, кат хьана.
Ван хьайибур, мумкин я, зал хъуьреда,
Зи хиялар, канаб еб хьиз, кьатI хьана!
Гьайифдин кар тир, а руша кIвалерив
Агакьайла, акьал хьана варарни!
КIанзни-такIанз, накъвар ацIай вилерив,
Жакьваз туна садав масад сарари.
Тамашна зун цавуз, кьунвай цифери,
На лугьун циф, зи рикIева, цIарана?
Лув гуз, кьве-кьвед, ашукь хьанвай лифери,
Зун тек хьунал, сивевай мез кьурана.
КIвалин нумра, куьчедин тIвар рикIеваз,
Зун дустунин кIвализ гьахьна, мугьман яз.
РикI лагьайтIа, акур рушан «йикьеваз»,
Мягьтел тир дуст, зун акурла, пашман яз!
Хабар кьуна, салам-калам хьайила,
Куьз сефил яз аватIа зи кефияр.
За хьайивал. адаз хабар гайила,
Ам яз хьана, зи дустунин кIани яр!
Дустунивай багъиш авун тIалабна,
Алахъна зун руш акъудиз рикIевай.
Я Сад Аллагь, куьз гана заз азаб на,
Дустунин яр дуьшуьна, дуьз рекьевай!?
Я КЕЛЕГЪА ГАЛАЙ СУНА
-Келегъадал тIвал кьамухъай,
Ваз чир хьухь зун яр туширди.
Физ алахъмир зи кьулухъай,
Зи рикI вахъ куз, тIар туширди.
А генжедин келегъадик,
Чир хьухь хьи ваз гарар квайди.
Вун хьтин келле агъадихъ,
Хийирдилай зарар квайди.
-Кьилихъ галай, зи келегъа,
Ам заз ярди рекье турд я.
Къурбанд хьайи, чIехи агъа,
Ада, ам зи рикIе турд я.
-Келегъаяр гъиляй гъилиз,
Чун демара кьуьлерик ква.
Зун ви яр яз къведа кIвализ,
Вун даим зи вилерик ква.
Я келегъа галай суна,
Лугьумир зун, лишанлу я.
Гьала балкIан, ви рехъ кьуна,
Зун яр авай са бахтлу я.
ГУЬЗЕЛ ВАХАР
Сад садалай гуьзел вахар,
Куьн гьи кьадар гуьзелар я?
Куьн акурла квахьна ахвар,
ТуькIурайбур гъезелар я.
Къурбан хьайи лезги чилихъ,
Гьихьтин гуьрчег рушар ава?
Мили хъвердиз хас тир къилих,
Сад-садаз вуч ухшар ава?
ТавуртIани гзаф тариф,
Чеб тарифдин чешмеяр я.
Вилер руьгьдин къашар зериф,
Муьгьуьббадин чешнеяр я.
Зун, Сажидин, авам инсан,
Куьн акуна, гьейран хьана.
РикIиз хушбур гьар са лишан,
Вахар: кьвед - кьве жейран хьана!
ИТИМНИ ПАБ - ХИЗАН Я
Инсан ава ван текъведай япариз,
Ам азарлу ятIа, сагъар тежедай?
Ахьтин гъуьлер гьалтайтIа, чи папариз,
Багьна ава, йифди, югъди ишедай!
Вуч авурай япариз, ван текъведай? -
ИкI лагьайла, хъилер къведа итимриз.
Дишегьлияр – къванер туш кьван, къекъведай,
Гатуналди, жен тийидай лигимриз!
Итимрикай рахайтIа, ван текъведай,
Чан-чан,- лугьуз, вегьез кIан яз чархалай.
Итимарни къванер туш, чан текъведай,
ГьакI килигиз акъвазмир куьн яргъалай!
Итимни паб – кьвед санал - са хизан я,
Сада садаз багъиш ая гъалатIар.
Инсанар хьун, гьи кьадардин хъсан я?
И дуьньядин иесияр алай тIвар!
ЯШАР ХЬУНВАЙ
Аял вахтар, тIебиатдив сад хьана,
Хиялралди къушари хьиз лув гудай;
РикIел хуьквез, гагь сефил, гагь шад хьана,
Хура дертер гзаф ама, цIув гудай.
Чими партал, тух фу тежез руфуна,
Аял вахтар чуьнуьхна чи дяведи.
Гъуьр михьдайла, дидедив гвай сафуна.
ГьикI жедай заз, ам незвай хьиз деведи.
Са зун тушир, дяведин цIу кайиди,
Эркек, диши, кьуьзуьбурни аялар.
Гъалибвал тир Аллагьдивай кIаниди,
Гьа ибур тир виридав гвай хиялар.
Гъалибвили акьалдарна кIвачел чун.
КIелиз туна, гьар жуьредин ктабар.
Ашукьарна чи Ватанди вичел чун,
Халкьдиз къуллугъ авуна чал ихтибар.
Къе атана акъатна са яшариз,
Вил вегьейла, атIай кьадар рекьериз?
Гьар акатна жагъин тийир къушариз,
Чаз бахт гана, ухшар дагъдин лекьериз.
Жува жувни дуьз тухвана, тарсарни
Гуз алахъна, къуллугъ ийиз эллериз.
Инсанвилел давам ийиз йисарни,
Яваш-яваш къвезва эхир кьилериз.
Яшамиш хьун – кьуьл туш авур демина.
Уьмуьрдикай хъсан крар рикIел хуьх!
Экв гуз алахъ, цIай амай кьван шемина,
Жув намусдин вилик дуьз тир рекьел хьухь!
САМУР ДИДЕ – ВАЦIУН ШЕЛАР
Цаваривай тIалабай марф чилерал,
Вай-зай хьана, накъвар хьана вилерал.
Самурдин ци бала гъанвай кьилерал?
Квез лезги халкь язух кьванни къедачни?
Дагълар - чибур, живер - чибур, булахар,
Цуькверивди безетмиш тир яйлахар,
Гьар са рекьяй чIурзавайла кIвалахар,
Квез лезги халкь язух кьванни къведачни?
Гурлуз атай Самурдин вацI, кьер кьуна,
СДК-дал атIана рацI, хъел кьуна.
РикIяй чIугур гапурдин кьацI, хер кьуна,
Квез лезги халкь язух кьванни къедачни?
Самурдин там, са кьилихъай кьуруриз,
Кьерекай чIем хкудзава цIуруриз.
Самур дидед рикI тIанурда чуруриз,
Квез лезги халкь язух кьванни къведачни?
Самур вацIун дидед шелар сел хьана,
Дагъдай агъуз авахьзава, кьел хьана.
Дуьнья машгьур авур чIехи эл хьана,
Квез лезги халкь язух кьванни къведачни?
СА БЯЗИБУРУ
Са бязибуру ахъайда махар,
Гьич акун тавур вилериз ахвар:
Каци незвалдай къацу тир векьер,
ЦIару тир кицIи незвалдай нагъвар.
Асфалтар цана къвекъвезвай рекьер,
ЭкIяйнавалдай гамарни рухвар.
Куьн гьикI жедатIа, абурун чIалахъ,
Вуч гаф ятIа течир адалани гьахъ?
Девлет авайда, татана гьайиф,
Куьмекзавалда инсанриз зайиф.
Жанавурни хеб хьайла дустар,
Герек хуьквезмач чубан лугьур тIвар.
Дуст авун патал кьиферни кацер,
Кьифериз куьмек хьаналда кицIер.
КIантIа таб хьурай, кIандатIа фине,
Тапархъанри къуй, галчукрай фите.
Тапарар ийиз, яру тежер чир,
Тек са затI ава, чепедин гичин.
Тапаррин чIалахъ жедалди эвел,
Япара – тупIар, кап эциг сивел.
ИНСАНАР ХЬАНА
Инсанар хьана дуьньядал пайда,
Адалатдин дуьз тун патал къайда.
Са бязи ксар чIехид хьайила,
Пабни нефсиниз пехъид хьайила,
Артух рахункай амукьдач файда,
Эллеминдикай жагъуриз далда,
Девлет кIватIалда гьарам-гьешемдин!
Эгер ламаркай жезвачтIа регъуь,
Жизви кьванни рикI жезвач жал гъуьргъуь?
Намус квачирбур къекъвез кьве кIвачел,
ТIвар эцигдани инсандин вичел?
Амалар ийиз каци хьиз муьргъуь,
Гьайванар ифиз чпикай егъи,
Девлет кIватIалда пар яз жегьлемдин!
ЦУЬКВЕРИЛАЙ
Цуькверилай чан алай,
АтIуз, гъанвай валарлай,
Гьатта къизилгуьллерни,
Гевгьер макан гьуьлерни,
Зи чIалар кIан я ярдиз.
А ви цIару вилерлай,
Зи чIарар чан я ярдиз.
ЭВЕЛ РАХАН
Эвел рахан Ракъиникай,
Экв гуз, цава элкъуьникай,
Хкахь тийиз куькІуьникай,
Вири вичел ашукьарна,
Хизан санал туькІуьникай.
Са-сад цава ацукьарна,
Ширин мецел луькIуьрикай.
Ахпа рахан чун Вацрайкай,
Крчар алай, тек яцракай,
Чин, хъурхъунин лацрак квай,
Са пад вичин хъулухъарна;
Йис хьуриз цІикьвед вацракай,
Гагь югъ, гагь йиф талукьарна,
Кьуьзуь къари тир, хьарак квай!
Амай гъетер гьар жуьредин,
Цавал къванвай хар жуьредин,
Алай гьар са тІвар жуьредин,
Ял язавай, къуллугъарна.
Сад лацу, сад яр жуьредин,
Хъуьрезвай чин ачухарна,
Гуьрчегзавай цав дередин!
РахайтІа, чун чи Чиликай,
Даим свас хьиз, шад кьуьлуьк квай;
Вичин чІехи пай гьуьлуьк квай,
Гьар са нямет буллухарна;
Хьурзавай Женнет вичикай,
Шад рахазвай, буйругъарна,
Кьуьд, гатфар, гад, зул вичик квай!
РАГЪ ХЬАНА, КУГ
Эвел дагълар авудзава ракъини,
Кьакьан цава ахварзавай ширин тир.
Гьич садавай тІалабзавач гьакъини,
Инихъ мана-метлеб ава дерин тир:
Дагълар тушни чун хуьзвайбур гьамиша?!
Виридалай мукьва каср Аллагьдиз.
Кьакьан дагълар, икрам ийиз саймиша!
МуьтIуьгъ тушир са шагьдиз, са пачагьдиз!
Ахпа яваш-яваш вичин экуьвал,
Гуз эгечІда, ракъини пак чуьллериз.
ЦІурур ийиз цава амай мичІивал,
Экв экъичда ахваррик квай вилериз.
Ван къачуда, виликди физ, вацІари,
Йигин жеда лепеярни гьуьлерал,
Гарар ашукь ийиз таза къацари,
Ничхиррин ван акьалт жеда чуьллерал.
Зун мягьтел я ракъинин терс къилихдал:
Садбур куда, садбуруз гуз чимивал.
Кьил элкъуьрна цІун ялавдин сирихдал,
Ни ганатІа адаз икьван къенивал?
Миллиардрин девирра куз алемда,
Вирибуруз бахшзава вич цІай хьана.
Хкахь тийир Экв Аллагьдин Къелемдал,
Чаз адакай мергьеметдин пай хьана.
Мягьтел жемир, Сажидин, вун ракъинал!
Чешне къачу, ракъинлай гьар кІвалахда.
Зегьмет чІугу, вил тахьана гьакъинал,
Садрани кІан жемир гьатиз дамахда.
Хайи халкьдин шииратдин рагъ хьана,
Илгьамдин цІай куькІуьна куг ви чандал!
Кьил цава яхъ, шииратдин дагъ хьана,
Дамах ийиз жуван халкьдал, Ватандал!
ВИРИ ДИДЕЙРИЗ
Диде я чун туьретмишна, инсан яз,
Руьгь кутуна чак, ничхиррин лувар хьиз.
РикІин кІаник хвена азиз, масан яз,
Чун хайи югъ, кьиле тухвай сувар хьиз.
Гьикьван тариф авуртІани дидейриз,
Кумукьзава чун абурун буржуник.
Икрам ийир саягъ пак тир пІирериз,
Хкат тийир кумазма чун харжуник.
Дидедин тІвар багьа къашар гьарфарин,
Сад садалай масан хуш тир бахтар я.
Хайи вахтар: гад, зул, кьуьд ва гатфарин,
Дидейри чаз багъиш авур вахтар я.
Чахъ гьар садахъ са диде я авайди,
Сад Аллагь я, гьар садал чан гъайи Кас.
Гьар са рекьяй кьурла вине авайди,
Диде я чун хана, нек гуз, хвейи кас!
И ПАТА - СА, А ПАТА - СА
И пата са, а пата са чІалалди
Рахадайбур авазва чи арада.
Сана гьарам, муькуьна нез гьалади,
Чеб михь ийиз, твазва садбур кьарада.
Кьве патахъди векьер ядай дергесар,
Чаз герек туш як атIудай хитресар!
Гагь са пата, гагь масана ар ягъиз,
Кьве патазни къалур ийиз хъсан яз.
Кьве кІулазни кьве жуьредин пар ягъиз,
Акун къене чара хьанвай хизан яз,
Лугьун къене са хва-стха миресар,
Женни мегер ихьтин ватанпересар?
Зазни чида, кьве патанни лезгияр,
Са патани квач хьи регьятвилерик.
Гагь и пата, гагь а пата лирлияр
Ягъиз, экечІ ийизвайбур кьуьлерик.
Манийралди ийизвай чун сересар,
Дуьзбур хьана кІанда мизам-терезар!
РикІера-сад, мецера-сад авайбур,
Зун квехъ галаз рахазва къе хъилелди.
Са гъиле цІай, муькуьда яд авайбур,
Фу-яд тІуьна кІанда инсанвилелди.
Кьве пата кьве жуьре ялиз мерезар,
Сажидиназ хуш туш шахсигъерезар!
МАД ВУЧ КIАНДА?
Мад вуч кІанда, цІай кваз чанда,
Ам къур ийир яд герек я.
Муьгьуьббатдин чириз къайда,
Пияладин яд герек я!
Гьар са касдихъ намус кІанда,
Итимдихъ паб – сад герек я!
ЧАРА ХЬУНУХЬ –ТАБ Я
Ватандивай чара хьунухь - таб я, таб,
Заз Женнетни кІандач жагъай патарал.
Къурбатдив хуш ара хьунухь - таб я таб.
ГьикІ жеда заз, къекъвейди хьиз цацарал.
Им дакІан хьун туш патарал яшайиш,
Ватандин руг шекердилай ширин я.
Хайи чилел кеф тушни хьун яшамиш?
Ватан лугьур гафун метлеб дерин я!
Ваз сифте яз акур экв, нур, чимивал,
Сифте къачур михьи гьава атирдин;
Къуьрезни кваз ширин тирла хайи вал,
ТІанурдин фу квяй я дад квай химирдин?
Хайи Ватан, кьакьан дагълар, жив алай,
Ирил чиляй экъечІзавай булахар;
Вили тир цав, гагь рагъ, гагь-гагь циф алай,
РикІяй акъуд яни жери кІвалахар?!
Ватандивай хьайитІани яргъара,
Ватан рикІяй акъат тийир са затІ я.
ХьайитІани къвана марфар, юргъвара,
Ватан мецяй акъат тийир са ад я!
Уьмуьр яргъи хьнвай, Ватан ширин я,
Сажидина хиве кьазва рикІивай!
Ватан дидед багъишай шад хъуьруьн я.
къакъуд ийиз тежер дуьз тир рекьивай!
СУЛЕЙМАНАН БАГЪ ХЬАНА ЧАЗ
Дагъустандин халкьдин шаир,
Жавагьиррин устад магьир,
Дагъви халкьар авур загьир,
Сулейман къе рагъ хьана чаз!
Махачкала хьана кьисмет,
Кьена, атай чІавуз рагьмет,
Сурун кьилихъ галай гуьмбет,
Сулейманан багъ хьана чаз!
Гьар экуьнин ракъин ярар,
Кьабулзавай СтІал сурар,
Дагъустадиз чикІиз нурар,
Сулейманан дагъ хьана чаз!
ВУН ТАКУРЛА
Вун акурла, зун шадни я, сефилни,
Вун акурла, зун хъижезва жегьилни.
Вун гьар юкъуз патав хьана кІан я заз!
Зи ашкъидин ялав хьана кІан я заз.
Вун акурла, гатфар жезва, гад жезва,
Са геренда гъамлу тирла, шад жезва.
Вун гьар юкъуз рахаз, хъуьрез кІан я заз.
Такур чІавуз, ишез тежез, къван я заз.
Уьмуьр гьикьван шадни жезва, пашманни,
Яр хьайила, хуш я рикІиз душманни.
РикІиз буйругъ гуз тежедай гуж ава.
РикІиз муьтІуьгъ тахьайди, лагь, вуж ава?
ХЪУКЬАР КИМЕЛ
Валлагь дустар, Хъукьар кимел,
Яшлу ксар бул жедай тир.
Ихтилатрин кутуна мел,
Берекатлу зул жедай тир.
Кьилерални чичІан бапІах,
Къуьнерихъни кІурт, кавалар.
Шад крарихъ хьана уртах,
Жедайд тушир къал-макъалар.
ЧІехибуру ийиз суьгьбет,
Жегьилбуру яб гуз жедай.
ХьайитІани гужар, гьелбет,
Эхи ийиз, таб гуз жедай.
Гьикьван хуьрер чи дагъларай,
«Регьятвал» гуз куьч авуна?
Акъудна са-сад кІанерай,
Тахьайди хьиз, гьич авуна.
Дагълар - етим, чІурар - есир,
Суьруь, нехир терг авуна.
Зегьметчийриз, квачир тахсир,
Фахъ нез къафун верг авуна.
Халкь - дагъларихъ, дагълар - халкьдихъ,
Гьар сад сана шез аватІа?
Чун халкь авур чІехи Халикь,
Ваз чун язух къвез аватІа?
Муьгьуьббатдихъ ава вичин аламат,
Гьар садай кьил акъуд авун азаб я.
Муьгьуьббатди инсан хуьда саламат,
Муьгьуьббатдиз къулугъ авун суваб я!
Садра хада, са сеферда рекьида,
Муьгьуьббатдин дад такур кас етим я.
Дишегьлидин намус патал рекьида,
Намус патал чан гудайди итим я!
Чи дагъвийрихъ закон ава Намусдин.
Гьа гафунин къене ава адетар.
Куьлуь-шуьлуь за кваз кьадач хумусдин,
Намус маса гана кІватІмир девлетар!
МУС КЪВЕДА ЧАЗ
Зи лезги чил, зи хайи чил,
Дидеди хьиз зун хвейи чил,
Ваз хци хьиз икрамзава.
Ваз хаинвал ийидайдаз,
Ваз гьуьрметар тийидайдаз,
ТІуьр фу, яд за гьарамзава!
Зи лезги чил, чан зи къудрат,
Чан зи эвел, зи эхират,
Закай лезги авур Ватан.
Вун зи диде, вун зи буба,
Вун зи хура рикІ я зурба,
Чанни ваз гуз гьазур, ватан!
Зи лезги чил, дуьньядин юкь,
Гьазур я ваз ийиз къуллугъ.
Чи гьар са затІ вири я вун.
Кьакьан дагълар, гьуьл ава вахъ,
Лезгистандин кьуьл ава вахъ,
Женнет ухшар ери я вун!
Зи лезги чил, зи адалат,
Вакай ава заз хажалат.
Ажиз хьанвай акваз халкьар,
Вун кьве патал пай авуна,
Хкахь тийир цІай авуна,
Чи авада аваз ракьар!
Самур вацІу гуж авуна,
Азад лифер луж авуна,
Кьве пай санал сад жедайвал.
Мус къведа чаз гьа шад сувар?
Лекьрен саягъ ахъа лувар,
Лезги халкьар шад ийидай!
ЧІАЛ АМУКЬДА
Гьарайзава гзафбуру,
Чи лезги чІал квахьна лугьуз.
Сад-вад гафар чарабурун
Къвез, чи чІала гьахьна лугьуз.
Къуни-къунши хьайи чІавуз,
Рушар гуда, сусар гъида.
Яргъарай, лув гудай цавуз,
Аламатдин къушар гъида.
ЧІал квахьдай туш, халкь амай кьван,
Халкьни квахьдач чІал амай кьван.
Лезги иви чак кумай кьван,
Чахъ Ватан хуьр-кІвал амай кьван.
Заз чида, чІал херде хьанва,
Чара чІалан гафар рахаз.
Къемедадин перде хьанва,
Сада-садан кефияр хаз.
Са пай – ана, са пай – ина,
Чара-чара гьукуматар.
АватІа лагь гьахъвал гьина?
Кхьидайвал малуматар.
Чи чІал – ЧІал я, чил – чи Чил я!
Халкьар Сад хьухь, вуч авуртІан!
Чаз кІаниди – рагьбер – Кьил я,
МуьтІуьгъ тежер гуж авуртІан!
Лугьумир хьи Сажидиназ,
Михьи лезги чІал дакІан тир.
Вуж ятІа лагь а аннамаз,
Жуван Ватан, КІвал дакІан тир?!
ГУЬЗЕЛАР Я ЛЕЗГИ СУСАР
Гьам буй-бухах, гьам уьмуьрдин рехъ чидай,
Вуч чIав ятIа, чимивални мекь чидай.
Гьим кард ятIа, гьим тIиб ятIа, лекь чидай,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Гьам булушка, гьам шал галаз дамахдин,
ЯцІа жеда, абур гьар са кІвалахдин,
Сивевай мез ширин земзем булахдин,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Абур лезги дидяр я хайибур,
Хуралайни я абур нек хъвайибур.
Эл-адетдив намусарни хвейибур,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Хва, руш жеда теменар гуз къужахда,
ЧІехибуруз гьуьрмет ийиз алахъда.
Эгер квез жез кІан ятІа зи чІалахъда,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
ШАГЬ ДАГЪ
Виридаз хьун патал мукьвал,
Шагь Дагъ ала - Юкьни юкьвал.
А пад - лезги, и пад - лезги,
Самур вацІни сергьят хьана.
Авун патал кьве пад лезги,
Чи душманриз регьят хьана.
Я кІвал кІаняй акъатайбур,
Я сурун фул акатайбур!
Куьз са халкь кьве пай авуна?
Са вил ишез, са вил хъуьрез,
Халкь авуна эрез-мерез,
Хкахь тийир цай авуна!
Ийичир за агьни-аллагь,
ГвачиртІа дерт халкьдин, валлагь.
А падни – жув, и падни – жув,
Къвез-хъфидай рехъ агална.
Я залум, на гьикІ хана лув?
Я Сад Аллагь, Вакай чарар,
Ийиз тамир са халкь чара!
Пис ксариз нянет ая,
Жаза гана Алпандин цІув,
Чун Сад хъийиз минет ая!
САДВИЛИН ЮГЪ
Ватан хуьнуьх патал жуван,
Чапхунчийрин ийиз дуван,
Чи Садвилин Югъ мубарак!
Виридаз хьун патал чи ван,
Чи Шадвилин Югъ мубарак!
Россиядин гегьенш сергьят,
Хуьз гьазур тир мадни регьят,
Чи Садвилин Югъ мубарак!
Дуствиликай къачуз менфят,
Чи Шадвилин Югъ мубарак!
Вири халкьар сад хьайила,
Чи аялриз шад хьайила,
Чи Садвилин Югъ мубарак!
ХъуьтІуькайни гад хьайила,
Чи Шадвилин Югъ мубарак!
«СУВАРИК» КВАЙ РУШАРИЗ
Гьа са кьуьлер, са макьамар,
Гьа са жуьре шикилар я.
Мягьтел авун чи аламар,
Заз чида, куьн фикирар я.
Жегьил рушар - чижерин кул,
Чи вилер куьн виртІедалла.
Векь хьиз кІватІна, хкидай пул,
Гваз хкведай шеледалла.
Седагет куьн шаир, рагьбер,
Куьн бахтарин геле ава.
Лезги мани ийиз эзбер,
Куьн мехъерик, меле ава.
Сажидиназ кІанзава куьн,
Къаш-къизилдин юкьва хьана.
Зун квел ашукь, квел я эркин,
Хуш я са кІус мукьва хьана.
ДУСТАРИКАЙ
Ихьтин ярар-дустар хьунухь,
Де лагь куьне са бахт тушни?
Жув чІаларин устІар хьунухь,
Им пачагьдин са тахт тушни?
Куьн са-садан чиниз тамаш,
Берекатдин нурар авай.
Гьар садахъ са кьадардин яш,
Цавук хкІур гурар авай.
Дуст авайдахъ душман жедач,
ХьайитІан ам кепекдай туш
Дуст авайди пашман жедач,
ХьайитІан ам зирекдай туш.
Дуст пара я стхадилай,
А дуст рикІяй рикІиз ятІа.
Дуст багьа я мукьвадалай,
Бегьемсуз дуст ви куьз ятІа?
ЛЕЗГИНКАДИ
Лезгинкадал, ярни галаз,
Кьуьл ийидай арада;
Рагъ атай хьиз, гарни галаз,
КІвачерик мурк цІарад!
Лезгинкадин ван атайла,
Дуьньяни кваз уях я.
ТІебиат хьиз, чан атайла,
Ам чи кьилин дамах я!
Лезги чІални, лезги Ватан –
Лезгинкадин кьуьл я чи!
Гьар са карда, чи гьар садан,
Гьар са куьнин кьил я чи!
Мурк цІрада, къванерай цІай
Акъудда Лезгинкади!
Муьгьуьббатдив рикІер ацІай,
Агудда Лезгинкади!
ФИКИР КЬИЛЕ
Фикир кьиле, вилер чиле,
Куьз кьунва на са киф гъиле?
Юкь камардин закІалдавай,
Бахтлу жеда, тухвай кІвале.
Бурж я гьар са инсан патал,
Бубад кIвале, фейи кIвале;
Вафалу жен хизан патал,
Акьулни жен аваз кьиле.
ВИЛЕРИЗ КЬИЙ
Вири къизил-гимишдилай,
ВерцІи, ширин емишдилай.
Ви гьа чІулав вилер хуш я.
ПІузар пІини, хъуькъвер анар,
Къайсурзавай жегьил чанар,
Я залум, лагь вун ни руш я?
ДЕРБЕНТ МАДНИ ДЕГИШ ЖЕДА
Заз кІанзавай Дербент шегьер,
Мадни гуьзел, гуьрчек хьана.
Вад агъзур сан тарих бегьер,
Эхир са къуз керчек хьана.
Пуд жуьредин динди хилер,
Таран тан хьиз, сад яз хьана.
Кьулухъ туна квай кьван хъилер,
Дербетвияр шад яз хьана.
Малик стха, ви гъилева,
И шегьердин кьадар-кьисмет.
Фагьум-фикир ви кьилева,
Къазанмишиз алахъ гьуьрмет.
Гьелбетда, ваз регьят кар туш,
Кар шегьердал, Къеледалла.
Дербентвийриз хьун патал хуш,
Регьбер хьунухь келледалла.
ЯтІани зун жезва чІалахъ,
Дербент мадни дегиш жеда.
Гьикьван четин ятІан кІвалах,
Яваш-яваш вердиш жеда.
ХИЙИРАР, ЧАН ЛЕЗГИЯР
Гьар са йикъан къадир чир хьун паталди,
ТІебиатдин атир чир хьун паталди,
Лугьун чна, гуьгьуьл къачун паталди:
Квез пакаман хийирар, чан Лезгияр!
Гьар нисинихъ, эгечІдайла, ял ягъиз,
Лампа саягъ, куькІуьрдайвал, кьал ягъиз,
Лугьун чна, сада садаз гъил ягъиз,
Квез нисинин хийирар, чан Лезгияр!
Нянин чІавуз, хкведайла кІвалихъди,
КІеретІ-кІеретІ ва я кьилди кьилихъди,
Лугьун чна, авуна гъил виликди:
Квез неанин хийирар, чан Лезгияр!
И пуд чІавуз, артух ийиз гьуьрметар,
Алахъин чун, чІугвадайла зегьметар.
Лугьун чна, тавун патал туьгьметар:
Квез и чІаван хийирар, чан Лезгияр!
Сад садавай чара жедай вахтуна,
Гьуьрмет, хатур хуьн паталди тахтуна,
Лугьун чна, хуш яз мад гьалт хъувунал:
Гьелелигда, гьелелиг, чан Лезгияр!
АМАН МИНЕТ
Ви регъуьвал, ви секинвал, свас хьтин,
Яраб вун квел хьанватІа кьве рикІин, руш?
Уьмуьрдин кьве рекьин сагьиб кас хьтин,
За жувакай, я за вакай гьикІин, руш?
Бахт ахьтин са затІ я хьи кьаз тежедай,
Ам Аллагьдин гъиле авай кар я, руш.
Муьгьуьббатдин пияла хъваз тежедай,
Чими чІавуз къайи шагьвар, гар я, руш!
Кьудкъад йисан къене такур затІ амач,
Кьисметарни дегиш жезва гьава хьиз.
За тІуьн тавур мухан гъуьруьн чІатІ амач,
ТІуьна за ам, кІанзни дакІанз хава хьиз.
Гьич кьве рикІин жемир алад кІанивал,
Кьисметди вун бахлу ийин, я бахтсуз.
Белки язух атана ви къенивал,
Сад Аллагьди бейкеф тийин вун вахтсуз.
Сажидиназ чидач вири кІвалахар,
Зунни куьн хьиз атай кас я шелдик кваз.
Аман минет, муьгьуьббатдин булахар,
ВацІуз тефий кьалу хьана, селдик кваз!
РИКIЯЙ - РИКIИЗ
РикIяй-рикIиз эгер рекьер хьанайтIа,
Чаз гъам чIгваз кIусни мажал жедачир.
Эгер чакай дагъдин лекьер хьанайтIа,
Чи душманар садни кIвачел жедачир.
Ша, лекьер жен, чи азадвал паталди,
Ша, лекьер жен халкьдин садвал паталди!
ГЬАР СА ЖЕГЬИЛДИН
Чи гьар са касдин, гьар са жегьилдин,
РикІин мурад – кІанивал я, яр.
Заз хуш хьайиди ви гуьгьуьлдин,
Инсанвилин къенивал я яр.
Ша зи патавди, кьезил ийиз дерт.
Зав гвай фикир, гъам цІув гун паталди, яр!
Алахъ гьар са гаф са къизил ийиз,
Чи муьгьуьббатди лув гун паталди!
Тикрар:
Уьмуьрдикай къачун лезет,
Лацу лифер цавараллаз.
Шад гележег ийин гуьзет,
Муьгьуьббатдин лувараллаз!
МУЬГЬУЬББАТДИН ЛУВАРАЛЛАЗ
Чи гьар садан, гьар са жегьил гададин,
Мурад рикІин – кІанивал я, яр.
Заз хуш тирди а ви гуьгьуьл къайдадин,
Инсанвилин къенивал я, яр!
Ша зи патав, гвай хажалат кьезилриз,
РикІ секинриз, цІув гудайвал.
Тикрар тавун патал гъалатІ жегьилриз,
Шад яз, цавара лув гудайвал.
МЕРЕЯР
Валлагь дустар, зулун бере,
Емиш жеда гьар са жуьре:
Мурабаяр ийиз мере,
Ажеб дуьзмиш майва тушни?
Бугъ алахьиз туп-туп цавуз,
Чай хъвадайла, гьар са чІавуз,
Са затІни туш якІун савуз,
Мере дарман-дава тушни?
АГЬМЕДУЛЛАГЬ МУАЛЛИМДИЗ
Икьван алахъай дидедин чІалал,
ТІуьр фу хьурай ваз, муаллим, гьалал.
Намусдив вуна авунай кІвалах,
Вун кьиникьин чаз жез кІан туш чІалахъ.
Вучда, дуьнья я - виридаз мугьман,
Залум ажал я - авачир дарман.
Халкьдин рикІера яз хъсан инсан,
Ви тІвар виридаз амукьда масан.
Занни ви гъилик авурди тир кІел,
Уьмуьр амай кьван хуьда вун рикІел.
Ваз рагьмет хьурай, азиз муаллим!
Дуьньядиз машгьур, чІехи тир Алим!
АРИФ ЯРАЛИЕВАЗ
Къадим лезги чІал, чириз дериндай,
Алахънава куьн юкъузни йифиз.
Албандин хатІар икьван шириндай,
Алахънава куьн вегьтедай тефиз.
Алай аямда гзафбур я шад,
Куьне чІугвазвай паклу зегьметдал.
Къвезвай девирда акъатда куьн ад,
ТІвар кьаз са-сада еке гьуьрметдал.
Талгьурай хьи за ийизва тариф,
Лезги халкьдихъ куьн авай сад я, сад!
Къадим грекрив барабар ариф,
Куьн хьтин алим хьунал я чун шад!
За Аллагьдивай куьн патал, ариф,
ТІалабзава сагъ чан, кваз берекат.
Гьар са цІийивал ачухиз зериф,
Акъвазун течир, ква квек гьерекат.
СтІалдал алай Сажидин – шаир,
Квел дамах ийиз даим я кІвачин.
Акьулдиз дерин, гъилериз магьир,
Хуш я заз акун ви уьзуьагъ чин!
МУАЛЛИМ
Муаллимдиз авач тарс гуз мумкинвал.
Къавай тІили къвезва авай классдин.
Низ дерт авай гьа им тиртІа четинвал?
Эх авун бурж ялда чи гьар са касдин!
ЯхцІурни вад декьикьа икІ акъатна,
Тарс хабар кьаз алакьна кьве касдивай.
ЦІийи тема ачухиз рикІ акъатна,
Суалризни жавабар гун къаст авай,
Амма мажал ганач залум зенгини,
ЦІийи тир тарс гьазур жезвай гатІуниз.
Гьазур жезвай, фидайди хьиз женгиниз,
Мажбур жезва вири тирвал лугьуниз.
Школадин дараматни цІийи тир,
Пландик ква са къад салай эцигдай.
Гьакьван гагь тарс це классра къайи тир,
Аллагьдизни мажал авач килигдай.
И ЕГЭ-ни бала хьанва аялриз,
Тарсар садбур, суалар я масабур.
Экзаменар вахкун патал хиялриз,
Пул гьазура, выпускникар – масанбур!
Дуьнья михьиз ЕГЭ хьанва, чІур хьана,
Муаллимрин тІимилбур я мажибар.
Чирвилерни катна чакай, кур хьана,
Амач чакай хабар кьадай сагьибар.
СУЛЕЙМАНАН ГУЬМБЕТДИВ
Кьериз-цІаруз Касдин гьуьлел,
ЦІараз-кІуьрез цифер ала!
Сулейманан гьар са къуьнел,
Ислягьвилин лифер ала!
Далудихъ - гьуьл, вилик дагълар,
Ялар ядайхизан хьанва.
Эзбер хъийиз вичин чІалар,
Адаз инаг хъсан хьанва.
Сур, элкъвена цуьквер кьула,
Гатуз, хъуьтІуьз кьуран тийир.
Вичел ашукь рикІер кьула,
Гьуьрметлувал, цІаран тийир!
Агъа СтІал, Махачкала,
Эвел, эхир Ватан хьанва.
Урусатдал лап рикІ алай,
Хайи тир Дагъустан хьанва!
И чІал кхьей Сажидинахъ,
Сулейманан адни ава.
Адан давам ийизвай рехъ,
Шииратдин гадни ава!
ВАД АГЪЗУР ЙИС
Валлагь, дустар, Дербент патал,
Вад агъзур йис – лап тІимил я.
Ашукь хьанвай Нарин кІунтІал,
Ам лап михьи са къизил я!
Тамаш адан буй-бухахдиз,
Адан машгьур тир къеледиз!
Шукур хьурай Сад Аллагьдиз,
Акьул гайи Кас келледиз.
Шумуд агъзур йисар фена,
Дявейрани, тІурфанрани?
Ам хуьз гьикьван эллер кьена?
Гьикьван туна кафанрани?
Нарын къеле-къеле язма,
Дербент ама яз гьа Дербент.
Паруд са пай гьуьлемазма,
Чун паталди ама са дерт:
А вадакай кьвед авунва.
Пуд агъзур йис, атІана берт,
Сада вичиз мед авунва.
И карди чун авунва перт!
Ибур куьлуь-шуьлуьбур туш,
Тарихдикай атІун йисар.
Агъзур йисар куьруьбур туш,
Эхир фагьум тийир ксар.
Зун судья туш, я зун Аллагь,
Чарабуруз ийиз туьгьмет.
Дуьзвал багьа затІ я, валлагь!
Гьахъсузвилиз ава туьгьмет!
ГьакІ ятІани, Дербент къени,
Жегьил шегьер хьиз аквазва.
РекІер авайбуру къени,
Ам багьа яз хуьз аквазва.
Шад суварар тухуз кьиле,
Чахъ къадим тир Дербент ава!
Мугьманриз гуз атанвай къе,
Фуни ширин шуьрбет ава!
Яшамишрай Дербент шегьер,
Нарын хьтин къеле авай.
Гьар са йисуз кІватІиз бегьер,
Еке крар гъиле авай.
Вад агъзур йис – тІимил я ам,
Виш жуьредин миллет авай.
Муьрхъуь такьар къизил я ам,
Вад агъзур сан девлет авай.
Ийидайла сувар къарши,
Ша, чун рахан Шадвиликай!
КІватІна халкьар, къуни-къунши,
Пайдах ийин Садвиликай!
Сажидинни куьн арада,
Вад агъзур сан суварик жен!
Агалкьунар кьаз харада,
Хайи халкьдин луварик жен!!!
РЕКЬИН ТИЙИР ПОЛК
Сифте йикъалай къарагъай дяве,
Акъвазнай чи халкь душманрин хура.
Вири азабар кьуна хьиз хиве,
АтІанай мурдал вагьшийрин чара!
Гьикьван ама чир тахьана кьван сур,
Обелискайри гъам кутазва чак!
РикІел хтайла, кефи жезва чІур,
Рекьин тийир полк, рекьин тийир полк!
Дуьньядал тахьай и жуьре дяве,
ЦІай ягъиз, кайи шегьерар, хуьрер;
Яракьрин хуруз, цІай авай сиве,
Вилик фенай куьн, жезватІан хирер!
Кьейи кьванбурун чил хьанва сурар.
Садбур хтана, шадвал кухтаз чак.
Пайдахрал алай яру тир нурар,
Рекьин тийир полк, рекьин тийир полк!
РикІел алама а залан йисар,
Далу патана авай кашни мекь.
Четинбур хьана а чІаван тарсар,
Битав гьулданриз элкъвез хьана ракь.
Эхир кьилелди вахкана буржи,
Вичин мугъарда терг авуна вак!
Ватан саламат хуьз алахъай чи,
Рекьин тийир полк, рекьин тийир полк!
Кьейибур-кьена, хтайбур тир сагъ,
Ватан азадна, душманар – кукІвар!
Халкьдиз багъишна азадвилин рагъ,
Гегьенш ахъайна бахтарин ракІар!
Кьейи аскерар, авачир сурар,
Амач лугьунал гъизва чна шак!
Куьн патал кузва экуьнин ярар,
Рекьин тийир полк, рекьин тийир полк!
ЯРУ КАЛ – ЯРУ ХАМУНА
Чин яру папа авуна арза:
Рекьизва хьи зун азардик чІуру! -
Хъел кваз рахана патав гвай Риза:
-И чин жагъай вун рекьич хьи яру!
-ЦІару кал вичин цІару хамуна,
Вахт хьайи чІавуз рекьида, Риза!
Яру кал вичин яру хамуна,
Бахт фейи чІавуз рекьида, Риза!
ВУЧ ЛУГЬУДА?
Вуч лугьуда, за квез халкьар?
Дуьнья хьанва къе чаз масан.
Къен пад ичІи, кьуд пад ракьар,
Намус квахьай, хьанва инсан.
Бязибуру ийиз шадвал,
Гьиниз фена куь адалат?
Пул гвачирла, ийиз шел-хвал,
Куьтягь тежер гва хажалат.
Нивай кьада гила хабар?
Дердер хьанва куьтях тежер.
Алудзава риІел къабар,
ЧІугвазвай хьиз хурай мишер.
Уьмуьр физва гьакІ датІана,
Циф хьиз ава Дуьнья къе заз.
Икьван фаддиз, вил атІана,
КЬАСУМХУЬР
Дагъларилай лув гуз къайи гарари,
ЧIагурзавай ирид жуьре ярари,
Цуьквер алай таз яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Лезги чамран свас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Дустар патал даим ахъа варарин,
Шегьер хьуниз хас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Куьре патан берекатдин чуьллерин,
Макан я вун яр-емишдин, къуьлерин.
Зегьмет кIани, гьуьрмет кIани эллерин,
Къайгъудавай кас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Кьебледихъ чин авай кьакьан кIвалерин,
Шегьер хьуниз хас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Гьар себебдин незир авай булахар,
Миргерин кIвач хукIун тавур яйлахар,
ВацIун кьве пад – къацу мехмер къишлахар,
Багьади са заз яни вун, чан зи Кьасумхуьр,
Сад Аллагьди туькIуьруй ви кIвалахар,
Шегьер хьуниз хас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Гуьрчег я вун, къадим ятIан яшарал,
Ад ава ви пара гуьзел рушарал.
Ашукьдив гвай саз яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Сажидина чIагурнавай маршарал,
Шегьер хьуниз хас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
КІАН ХЬАНА
Жуван хайи Ватандин,
Ширин ялда ругни кваз!
ГьакІ хьайила чаз кІанда,
Чубарукдин мугни кваз!
Мукьва-кьили, хва-стха,
Хуш я диде-бубани.
Яшамишрай чи арха,
Гьар са хуьр, са убани!
И дуьньядин гуьзелвал,
Аслу я инсанрилай.
КІвалихъ-йикъахъ цІигелвал,
Хъсан я нукьсанрилай.
Шадвал ая уьмуьрдал,
Ам са куьруь вахт я, вахт!
Инсан яз хьухь эхирдал,
Инсан хьун са бахт я, бахт!
Сажидиназ и гафар,
Бубайривай ван хьана.
Герек чІавуз къун марфар,
Заз гьар йисуз кІан хьана!
ЭРЕН-КЪЕЛЕ
Эрен-Къеле – ам пІирерин къеле я,
Алпан патаз душман татун паталди.
Лезгистандин дегь сирерин къеле я,
Патан чапхунчияр гатун паталди!
Шалбуз дагъда Эренлардин пІир ава,
Ам Дербентдиз руьгь багъишай аллагь я.
Нарин – Къеле вахъ Эрендин сир ава,
Сад садавай чара авун гунагь я!
ГьакІ тахьайтІа, адал Эрен тІвар жедач,
Нарин – Нерен – Эрен – са гаф пуд жуьре.
Идалай ман рикІиз регьят кар жедач,
Дербент багьа шегьер я чи гьар хуьре!
ГЕРЕК Я
Девиррилай девирралди лув гана,
Катзава вахт, женгер хьана тарихдин!
Шумуд душман вичи кягъай цІув кана?
Дагъви халкьдин сирер чирна къилихдин!
Эхиз тежер гужар акур вахтуна,
Садвал хуьнуьх – чи бахтунин куьлег я!
Лезгистандин тІвар хуьн патал Тахтуна,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
Шагь-дагъ, Шалбуз, Земземдин яд Самурдин,
Азадвилин даяхар я, даяхар!
Лезги халкьдин абурлувал Сабурдин,
Берекатрин булахар я, булахар!
Багьа я чаз са кап кьван чил, ругни кваз!
Адан гьар къван, ккІални кваз – Куьмек я!
Хуьн паталди тара авай мугни кваз,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
Гъетерихъ кьван авай буйдин кьакьанвал,
Къагьриманар ава Лезги Ватанда!
Гьам Зегьметда, гьам Женгина кІубанвал,
Эбеди яз хуьзва чна чи чанда!
Дуствилер хуьз, Къадим лезги Адетар,
Хкахь тийир цІай рикІе хуьз зирек я!
Сад хьун патал Дагъстандин миллетар,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
Ислягь уьмуь хуьн паталди, чан гана,
Кьейи Ксар – игитар я, игитар!
Чапхунчияр терг хьайила, къван гана,
Руьгь амачир мийитар я, мийитар!
Гъед тиртІа ам, ивичІнавай Чилерал?
Шарвилиди къалурай Рехъ, Экв я чаз!
Ашукь жедай Ватандални Эллерал,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
ЛЕЗГИСТАНДИЗ ГИМН
Къавкъаздин Албан – цІаярин Ватан!
Женгера къати лигим я ви Тан!
Къадим Лезги ЧІал, Шарвилидин Тур,
Шагьни Шалбуз дагъ – Азадвилин Нур,
Багьа я вун чаз, азиз Лезгистан!
Ракъинин экуь Нурарин Ватан!
Вун патал гьар сад гуз гьазур я Чан!
Гьажи-Давудан рикІ авай Хура,
Магьаммед-Ярагъ шейхинин Тара,
Гъида Бегьерар цІийиз, Лезгистан!
Женнетдиз ухшар Дагъларин Ватан!
Незуьр алайди я ви гьар са Къван!
Сулеймананни Эминан Пайдах,
Гъалибвал къачуз, вине кьуна, Твах!
Къуват гудайвал рикІиз, Лезгистан!
Тикрар:
Дустарихъ галаз кІвалахдай мягькем,
Лезги халкь я чун Азадвал кІани!
Намусдин вилик - уьзуьагъ, уьтквем!
ЧІехи халкь я чун – чи Садвал кІани!
САМУРДИН ВАЦI
Самурдин вацІ, кьве пад гьяркьуь кьерерин,
Сел атайла, хъел атайла, кьаз тежедай къуват я.
Лезгистандин гьар са хуьруьн эллерин,
Бегьер гудай, туьнт къилихдин тават я.
Дагъларивай, кьунвай живер муркIари,
Къуват къачур, рекье юргъа шив я вун.
Хушвилелди кьабулзавай накьвари,
Рагъ акурла цIараз жедай циф я вун.
Самурдин вацI, муькъверивай кьаз тежер,
Шарвилидин кьенер течир шив ятIа?
Душманривай, кичIевиляй хъваз тежер,
БУБАДИН ТАРСАР
Уьмуьрдин къадир чир хьун паталди,
Сад Аллагьди ваз авунва багъиш.
Бахт хьаначтІа ваз пІир хьун паталди,
Халкьдин патайни кІватІалмир къаргъиш!
Кьулухъ кьил кьамир, алад виликди!
Жуван кьил хуьдай юкь жез алахъмир!
Баркаллад крар ая гъиликди,
Пачагь хьаначтІа, лукІ жез алахъмир!
МУТІЛАКЬ ВА ШКЬАКЬ
Гъуьлни паб, гада, дагъдин са хуьре,
Жезвай яшамиш юкьван са жуьре.
Гьар са гьафтедиз хкаж жез къимет,
Яшамиш хьунухь кар хьанвай зегьмет.
Недайдахъ галаз, къафун къачуз пул,
Къазанмиш тежез, мукал хьанвай кІул.
Фад куьтягь тахьун паталди ниси,
Жагъай бубади ийида веси:
-Им кьиле фидай кІвалах хьанач, паб,
Фад ичІи жезва цел – нисидин къаб!
Мад зун амай кьван недай чІавуз фу,
Ниси лугьур гаф лугьудач кІуфу!
Суфрадин патав алаз хьурай цел,
Фу неда чна илисиз целцел!
Фуни тІуьн жеда, ацІуриз руфун,
Целце саламат амукьда къафун! –
Рази хьана паб, атІанвай чара,
Метлеб авачир рахункай пара.
Анжах гадади чІуф ийиз нерай,
Эхизни тежез, атІанвай кьарай.
Алатна вахтар, аквазни-такваз,
Буба амачиз, хажалат чІугваз.
Бубадин къуллугъ аватна хцел,
Фад ичІи жезвай ниси авай цел.
Вич жегьил чІавуз тиртІани аси,
РикІел хтана бубадин веси.
-Диде, чи дахди, къафунни къатух,
ГьикІ кьенятдай тир, фу тІуьн патал тух? -
Дидеди хциз вахкана жаваб,
Рагьметлу гъуьлуьз авуна суваб.
Дили хьана хва бубад крарал!
Жакьвана мецин са пад сарарал:
-АкІ акъатдачни тІуьквенар целцяй!?-
Ажугълу гафар акъатна хицяй:
-Ниси авай цел жен кІвалин пипІе,
Гун тийидайвал кІвегьедив лепе.
Целцел туькІуьриз, кІамай кьадар фу,
Неъ гьар са касди, ван тийиз кІуфу! -
Буба са кьадар тиртІани мутІлакь,
Хва кьисмет хьана кьве сефер шкьакь!
САД БАХТУНИХЪ
Сад бахтунихъ, сад вахтунихъ къекъвезва,
Абур гьинай ва гьикІ жагъур жедатІа?
Рагъ-чилелай, Чил ракъинлай элкъвезва,
Сад масадахъ диде – руш хьиз гелкъвезва,
Абур кьведни завай машгьур жедатІа?
Вахт аквазва: йисар, варцар, йикъар жез,
Бахт – лугьур ван хьана, амма аквазвач.
Уьмуьр физва гагь цифер, гагь ракъар жез,
Гагь чинал хъвер, гагь вилерал накъвар жез,
Чин гьар юкьуз, гуьзгуьдай кьам аквазвач.
Белки вахт, чаз – бахт я лугьуз ганватІа?
Гьар са кІвалах туькІвей чІавуз кІанивал.
«Бахт, бахт»! -лугьуз шумуд ада канватІа?
Шумуд садан ада кефи ханватІа?
Сад Аллагьди заз бахшнава къенивал.
Вахт – гьа вахт я, амма бахт – са маса затІ.
Вахтар ава шадни жедай, пашманни.
Сад Аллагьди туькІуьрнава гьар са затІ,
И дуьньядал халкь авунвай са-са затІ,
Гьардахъ вичин дустни галаз, душманни.
Эй Сажидин, вал къведалди вахт ва бахт,
Чириз кІани шумудни сад хьанватІа?
Вахт жагъайла, бахт жагъанач, амма вахт,
ЖагъанатІан пачагьвилин кьакьан тахт,
Чидани ваз шумуд ада канватІа?
ХАЛКЬ АВУР АЛЛАГЬ
Эй чилер, цавар халкь авур Аллагь,
И дуьнья икьван куьз чІур хьанватІа?
Я суваб чизмач, я чизмач гунагь,
Инсанар икьван куьз кур хьанватІа?
Вуна халкь авур инсанни гьайван,
Сад масадалай вагьши хьанва хьи!
Адалатвилин хуьквен тийиз ван,
Буьркьуьни хьана, биши хьанва хьи!
Аквазвачни ваз Чилеллай йикьер?
Аялар кьванни къвезмачни язух?
Инсанвилин дуьз тачагъиз рекьер,
РикІериз цацар ийизва асух!
Эхир кьил, яраб, гьикІ жедатІа чи?
Гьахъ-дуван ийир амач суд-дуван.
Гьикьван гагь рикІер мад недатІа чи?
Мус къведатІа Ваз чи гьарайдин ван?
Зун Сажидин я – халкьарикай сад,
Ви адлувилел шадвилерзавай.
Чаз хажалатар рекье твамир мад,
Им гьарай я зи Ваз эверзавай!
СТІАЛАР Я
Кьибледихъди чинар авай,
Кьве гьавайрин кІвалер авай;
Рагъ хъуьрезвай даим цавай,
Мугьманперес эллер авай,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Ирид юкъуз, ирид йифиз,
Шад демера кьуьлер авай;
Сад масадан кІвалериз физ,
Мехъерарни мелер авай,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Мулкар вуч тир и кьил, а кьил,
Къекъуьналди акьалтІ тийир;
Сада садав гуз эрчІи гъил,
Варар ерли акьал тийир,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Гьар гьи рекьяй кьуртІан гьисаб,
Шаирарни алимар яз,
Садав дафтар, садав ктаб,
Савадлу муаллимар яз,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Квез лазим я авун тариф,
Адалатдин маканар я.
ЧІугун герек къведач гьайиф,
Баркаллуйрин кІватІалар я,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Сажидинан бурж я, гьелбет,
Дуьзвилелди рахун-луькІуьн.
Устадар тир, ийиз суьгьбет,
Халкьдин вилик даим эркин,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
АВАЧ ФАЙДА
Дамахункай авай файда,
Дегишарна кІанда къайда.
Яшарикай кьуна далда,
Ялар ягъиз кІан тахьурай!
Уьмуьр ахьтин затІ я масан,
Чирдай вуч кас ятІа инсан.
Акат хьана чІуру нукьсан,
Чан аламаз къван тахьунай!
Килигайла кьулухъ, вилик,
Анжах дуьз тир патахъ килиг!
Хьан лугьуз чин пад кІаник,
Заз патарай ван тахьурай!
Лугьуз регьят, ийиз четин,
Дередикай мийир сатин.
Галукьайла азар батин,
Ам эх тежер чан тахьурай!
Чарабуруз къалаз рекьер,
Куьз акъудда на ваз гьекьер?
ДакІандакай мелни мехъер,
Вилаятда хан тахьурай!
ГЬАР СА КIВАЛАХ
Гьар са кІвалах ийиз чидай,
Дишегьлийрин гъилериз кьий!
Гьар са адет хъсан хуьдай,
Чи лезгийрин эллериз кьий.
Гам, халича, гьамни партал,
Булушкайрин ценериз кьий!
Дишегьлийри эркек патал,
Ийизвай шад кьуьлериз кьий!
Дишегьлийри гуьрчег ийиз,
Мугьманхана кІвалериз кьий!
ТІямлу, дадлу хуьрек ийиз,
Гурлу мехъер-мелериз кьий!
Я Сажидин, квез я тариф?
Женнет макан чуьллериз кьий!
Такурбуру, чІугваз гьайиф,
Акваз кІани вилериз кьий!
БУЛАХДИН ЦИКАЙ
Булахдин цикай ргана дуьзмуьш,
Хъваз алакьайтІа, халис лезги чай;
ХуьтІуьзни гатуз, тахьана пузмиш,
Гьич са чІавузни жедач вун ничай!
Из родника, кипяченой воды,
Если вы випьете лезгинский чай,
И знойным летом, и даже зимой,
И никогда вы не будут болет!
КЪУШ АВАТІА
Вилерал нвагъ алай сувар!
Мад идалай гуж аватІа?
А дяведи датІай лувар,
Лекьерхизан вуж аватІа?
Шумуд фашист тергна - гавур,
Чаз гъалибвал мукьва авур,
Чеб дуьньядиз машгьур авур,
Шумуд гада, руш аватІа?
Чи Гъалибвал къакъудиз кІанз,
Чпин тариф акъудиз кІанз,
Чав дявеяр агудиз кІанз,
Шумуд Обам, Буш аватІа?
Тахсикар – чеб, Гитлер ятІан,
Чеб дявейрин кьилер ятІан,
Кьейибур чи эллер ятІан,
Чеб чпиз вуч хуш аватІа?
Мамаеван кургандаллай,
Диде – Ватан, вич чандаллай,
Лув гуз дагъдин кьакьандаллай,
Адав къведай къуш аватІа?
Сажидина лугьудачир икІ,
Квехъ инсандин авайтІа рикІ,
Гьар кІеретІдин кьиле са сикІ,
Шумудни са луж аватІа?
СА ВАХТ КЪВЕДА
Лугьуда хьи, сергьят ракьун
КІевирнава симерал.
Къаравулар – жугъун якІун,
Эцигнава кьилерал!
Амма лекьр, течир сергьят,
Лув гуз физва цаварай.
Кар туштІани акьван регьят,
Акъакьзава луварай!
Халкь – гьа халкь я, амма адаз,
Такур жуьре гуж авач.
Сурар кьисмет шумуд садаз,
Бес тахьайди вуж ава?
Дуьнья машгьур Лезги халкь жен,
Вад агъзур са яш авай;
Гьич садазни муьтІуьгъ тежен,
Чапхунчийриз каш авай!
Сергьятдикай тушир кичІе,
Лекьер я чун, картар я!
Терг авуна шумуд нече,
Амайди сад-кьве тІвар я!
А падни – чун, и падни – чун,
Сахизан я лезгияр!
Шагьидвилиз тарих къачун,
Экъечай кьван ивияр!
Са халкь кьве пад жедач ийиз,
Эбедлух туш пачагьар.
Физвай, эхир гуьзет тийиз,
ТІимил авач алчахар!
Сажидин, вун акъваз секин,
Вил хьухь хъсан макъамдал!
Са вахт къведа кьуьлдай эркин,
Лезгинкадин макьамдал!
ДУСТАРИЗ
Заз мубарак авур дустар,
Куьн виридан чанар сагърай!
Зун чІаларин авур устІар,
Куьн дережа, гьунар сагърай!
Хайи Югъни сувар я хьи,
Ярар-дустар уяхардай.
Дустар - куьн зи лувар я хьи,
Зи уьмуьрдал дамахардай.
Вирибурун рикІер шад хьуй,
Заз мубарак авурбурун.
Чи виридан фикир сад хьуй,
Зи гъавурда акьурбурун.
Сажидин куьн дуст ва стха,
Квез герек тир эрчІи гъил я.
Жегьил дустар я зи арха,
ЧІехибур зи акьул, кьил я!
ТЕЧИР КАС
Ви гуьрчегвал чуьнуьхна хьиз пекерив,
Зарб кІвалахиз тазва хьи на рикІерив!
Рагъ алукьай яру хъуькъвен кьилерив,
Вучиз вун заз хъуьрезва лагь, Течир кас?
Вилер чІулав, пел кІевирна чІулавдал,
Яргъа ятІан кузва ви цІун ялавдал.
Уьлгуьч чукІул, хци хъувур къилавдал,
Вучиз вун заз хъуьрезва лагь, Течир кас?
На лугьуда, акур хьтин дишегьли,
Алахънава къалуриз вич яз эгьли.
ПІинидин ранг алай пІузар тир мили,
Вучиз вун заз хъуьрезва лагь, Течир кас?
Гуьзелриз хас буйни бухах, акунар,
Вахъ гьи кьадар ава руьгьдин къугъунар?
Пекдин гъалар куьпдал вегьей ругъунар,
Вучиз вун заз хъуьрезва лагь, Течир кас?
Сив ахъайна, рахун артух кІвалах я,
Ви гуьрчегвал – шииратдин булах я.
Къе вав гвайди аламатдин дамах я,
Вучиз вун заз хъуьрезва лагь, Течир кас?
Сажидин кьий, вун акуна, чир тахьай!
Хуравай рикІ, чІахар хьана, гъуьр тахьай!
Вучда закай амукьна, са сир тахьай!
Вучиз вун заз хъуьрезва лагь, Течир кас?
ЛУГЬУДА ХЬИ
Лугьуда хьи, стхадилай,
Вахаз стха ширин я хьи!
Ирс яз атай архадиилай,
Мисал, гьуьл кьван дерин я хьи!
Лезги халкьдин гьар са мисал,
Камал дерин чешне я хьи!
Яшамиш хьухь агъзур йисал,
Вун, вах, чаз пак чешне я хьи!
МУЬГЬУЬББАТДИН ТАРАН БЕГЬЕР
Муьгьуьббатдин таран бегьер,
Гатфар йикъан экуьн сегьер,
Эй Сад Аллагь, бес и тегьер,
Дишегьлияр гуьрчег жеда?
Зунни эвел тушир чIалахъ,
АвуртIани гьикьван алахъ.
Эркекдилай, суал гун гьахъ,
Дишегьлияр керчек жедан?
ЛЕЗГИЙРИКАЙ РАХАДАЙБУР
Лезгийрикай рахадайбур,
Гьам хъсан, гьам писвилихъ:
Гъавурда жен акьадайбур,
Намус гъана хьиз вилик!
Вил вегьирай эвел кьиляй,
Дегь девиррин тарихриз.
КІантІа хъуш яз, кІантІа хъиляй,
Къимет гуй туьнт къилихдиз!
Туьнтвал ганвай къванериз хьиз,
Гьулданрилай кІеви тир.
Зиреквални, лекьериз хьиз,
Дамар лезги иви тир.
Лезгийри гьич кьур туш хиве,
Са чІавузни ажизвал!
Душманар тун гьар сад кІеве,
Тушни кьилин винизвал?!
Чапхунчияр каш акъатай,
Шумудра чал атана?
Шумуд садан чалди атай,
Хъфена кьил атІана?
Надир шагьдин гъвечІи стха,
Атай, къекъвез ажалдихъ;
Иранда йикь ийиз ваха,
Шез ацукьна мажалдив.
Дили хьайи Надир шагьни,
Са кІус амай есир кьаз.
Кьулухъ катна гьа вагьшини,
Вичин хиве тахсир кьаз.
«Эгер ахмакь хьанватІа куьн,
Лезгийрихъ галаз кукІуІ!» -
Лугьуз, эхир хьанай секин,
Хкахьна хьиз цІай квай цІукІ!
Арабарни, туьркверни кваз,
Чун муьтІуьгъриз атанай.
Шегьерарни, хуьрерни кваз,
Чпинбур яз кьатІанай!
Абурукай къе вуж ама?
Абурун гьич гелни амач.
Къени, гьелбет, гьа гуж ама,
Амма чахъ гьа хъел амач.
Дуьз фикирдал алайбуруз,
Чун гьуьрметлу дустар я!
Дяве ийиз атайбуруз,
Жаваб гуз чун устар я!
Лезгийрикай рахадайбур,
Аллагь рикІел гъана хьиз,
Ахпа рахух, женг тухвайбур,
Тарихриз яб гана хьиз!
ИМ СА ВАХТНИ ХЬАНА ХЬИ
Чидачирни квез зи захавиликай?
Икьи чехир хкуддай за чиликай.
Мехъер межлис жедай тир зи кІваликай,
Им са вахтни хьакач хьи куьн атайди!
Я нисанин вахт туш им шиш-кабабдин,
Дустар галаз са кар тир им сувабдин.
КичІе тир хва туш зун гудай жавабдин,
Им са вахтни хьанач хьй куьн атайди!
КІвал ацІанвай виртІедивни гъеридив,
Са хинкІарни ийиз тадай къаридив.
Гьаятарни ацІанвай зи суьруьдив,
Им са иахтни хьакач хьи куьн атайди!
Я няни туш, къулайдиз кеф чІугвадай.
Квез мукьувай зун вуж ятІа аквадай!
Баладикай Аллагьди хуьй таквадай.
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
Чал вил алаз акъвазна кьве сятина,
Рекье гьатиз гьазур я фу туьтІуьна.
Жафа хьанай акІанайтІа туьтуьна,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
Я гад хьанач, я гатфар, я зул хьанач.
Квез чай кьванни гудай гьазур къул хьанач.
Гьайиф текъвез, харж ийидай пул хьанач,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
Гьич дуьз кІвалах жезвач хъфин гишила.
Паб аквазван, рекьизвайди хвешила?
Медни авай, валлагь, ийиз хешила;
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
Мад сеферда килигна хьиз сятиниз,
Я няннз ша, я тахьайтІа-нисиниз.
Ийида за кІакивал куь невсиниз,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
ЧАН ЛЕЗГИ ЧАЙ
Чи лезги чай хьтин шуьрбет,
Масана ваз жагъич, гьелбет.
Вичин патав я вирт, я мед,
Са затІни туш, чан лезги чай!
ХЪвайи чІавуз акъатна гьекь,
Вакай жеда са дагъдин лекь,
Ви патав цІай, я хъуьтІуьн мекь,
Са затІни туш, чан лезги чай!
Дустар санал кІватІна, гьелбет,
Чаярни хъваз, ийин суьгьбет.
Эрекь, чехир, ички, гьелбет,
Са затІни туш, чан лезги чай!
Чайдин мана-метлеб дерин,
Адахъ галаз кьада ширин.
Ви патав кьел квачир хъуьруьн,
Са затІни туш, чан лезги чай!
Сажидина авур тариф,
Буш фейитІа, аман, гьайиф!
Галатайла, ял ягъай йиф,
Са затІни туш, чан лезги чай!
«КПУЛ ЯТАР» САНАТОРИЙ
Куьре пата дуьнья машгьур булахар,
Гьар булахдихъ вичиз хас тир дад ава!
Сад Аллагьди туькІуьрай хьиз кІвалахар,
Пуд СтІалдал гьар са себеб яд ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
Хъуьтуьл гьава, чандиз дава – дарманар,
Беден лигим ийиз вердиш чад ава!
Гьар патахъай кьабул ийиз мугьманар,
Ина гьар суз зул, кьуьд, гатфар, гад ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
Пуд СтІалрин багълар гьар са емишдин,
ТІ****дин гуьзелвилин ад ава!
«Мевер» булах ятар къизил-гимишдин,
«Рычал-Суни» - виридак квай сад ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
Мугьманар шад кьабул ийиз гьуьрметдив,
СтІалвияр лугьуз-хъуьрез, шад ава!
Винизвал тир къадим лезги миллетдин,
Тарифардай булахар чахъ мад ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
ША, ДУСТАР
Хъчад афар, инжи чичІек,
Тегьмесханар бул хьайила,
Къажкъандик са хур хъипи кІек,
ЦикІен дуьзмиш къул хьайила,
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
Мукьал-мукьвал къвез хьайитІа.
Куьн атайла, шед жеда кІвал,
Мани лугьур сес хьайитІа!
КІанчІарин цІал чарай верцІи,
Шиш-кабаб къвалахъ хьайила;
Гатун цикІиз мурк кьадай ци,
Кьелекьин булах хьайила;
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
Дустар галаз къвез хьайитІа.
Куьн атайла, шад жеда кІвал,
Лугьуз-хъуьрез, нез хьайитІа.
Сажидин, на а ви тариф,
Ийида галат тавуртІа.
Ахпа чІугваз тахьуй гьайиф,
Дуст валай алат тавуртІа.
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
КІваляй къвез хьухь, жез хьайитІа,
Адет патал, акъудна къал,
Яб гумир паб шез хьайитІа!!!
ША, БУЮР ЧАХЪ
Дивандал кьуьнт яна жуван,
Япара жен манидин ван.
Дустун кІвале фу тІуьр яван,
Ширин жеда, Сийиагьмед!
Зун авай югъ ва йиф акваз,
АтайтІа. вун са кьил чІугваз,
Шад яз рахаз, чаярни хъваз,
Хъуьруьн жеда, Сийидагьмед!
Сажидиназ валай гъери,
Дустар авач, вирни гъери.
Чи гьуьрметдин асул ери,
Дерин жеда, Сийидагьмед!
ЛЕЗГИ ХИЗАНРИН СУВАР
Къадим девиррин эвел кьилелай,
Амалар къачуз чирай Чилелай,
Хуьрер, шегьерар, бустан, багъ хьурай,
Мугьманриз фу-яд гайи гъилелай,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Дуьз тербия гуз, хвейи аялар,
РикІера авай къени хиялар,
Къуй куьн кьилерал чими рагъ хьурай!
Зегьметни чІугваз, яз чидай ялар,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Хатурдиз-хатур, гьуьрметдиз-гьуьрмет,
Дустар кьаз чидай гьар жуьре миллет,
Куьн далудихъ чун кьакьан дагъ хьурай!
Суфрадал жедай гьар жуьре нямет,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Гьар садан кІвале са шумуд аял,
Дуьнья бахтавар авун тир хиял,
Къуй куьн мидаим дамагъ-чагъ хьурай!
Гьар сувар юкъуз ягъиз чидай ял,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Дуьньядиз бахшай туьнт «Лезгинка» кьуьл,
Лезгихизандин бахт тушни хьун кьил?
Къуй куьн гьар садан кефи чагъ хьурай!
Мадни гуьрчегар ийизвай чи Чил,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
АЗАД ЖЕДАЙ ЛЕЗГИЯР
Лезги халкьдин дердер аваз рикІера,
Шумуд кьегьал авазва дуьз рекьера?
Къалгъанарни чІуру хъчар никІера,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Чахъ авачир вуч ава лагь, бахт патал?
Женгер чІугваз, халкьдиз лайих тахт патал.
Пулар гвайбур, харж ийизвай, вахт патал,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
РикІяй чІугур гьенеф хьтин Кьулан вацІ,
Хайи халкьдин сагъар тежер рикІин кьацІ!
Я балабан, кфил тежер кьерен нацІ,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Хуру гатаз, гьарайдайбур бул аваз,
Рекьизва халкь, чанда мекьи фул аваз.
МутІлакьбурни, шкьакьбурни пул аваз,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Гегьенш чуьллер, кьакьан дагълар, вацІарни,
Самур Куьре, Къуба, Хачмаз, КцІарни,
Кас гьуьлни чахъ, къаратикен цацарни,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Гафни чІал сад мус жеда чи эллерин?
Эхир кьисмет гьикІ жеда Садвилерин?
Устадар тир ксар иблисвилерин,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Сада-кьведа чан гана, кар туькІуьдач,
Чи рикІерин къати цІаяр туьхуьдач!
Женгер чІугун тавуна, бахт жагъидач,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Сажидинан мез аватна сивевай,
Буржар кьилиз акъуд тежез хивевай.
ЧІуру ксар дуьздал акъуд, кІевевай,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
ЛЕЗГИ РУШАР
Куьн акурла, шад жеда заз,
Таза цуьквер гъилел зарзаз,
Гьар сада са жуьре гуз наз,
Шад хъуьрезвай, Лезги рушар!
Пехилбуруз такун патал,
Чаз куь гуьзел акун патал,
Гьар са рушаз, закун патал,
Герек я са гуьзгуь, рушар!
Пехилрин вил кун паталди,
Аллагьди бахт гун паталди,
Мадни гуьзел хьун паталди,
Аш неъ ргаз дуьгуь, рушар!
Сажидина, кьатІана квез,
ЧІалар бахшда датІана квез,
Мад са шиир атІана квез,
Закай жемир муьскуь, рушар!
САД АПРЕЛДИЗ
ЧІехибуру ришвет-шеле,
ГайитІани такьаз гъиле,
Пичина тваз, чпи кузва!
Чеб ацукьиз чилин кІвале,
Эцигнавай кІвалин къеле,
Ясли патал чпи гузва.
Гьи кабинет ачухайтІан,
Регъуь хьтин качугъайтІан,
Вич атана ви гъил кьазва!
Жува гъилер кьулухъайтІан,
Кьил ракІарихъ галукьайтІан,
Кьве гъиливди ви кьил кьазва!
Халкьдин гьялиз дерди-бала,
Хкахьай цІай тваз ви къула,
Гьар са касдин кар туькІуьриз;
Залан парар кьуна кІула,
Фад гъавурда акьаз чІала,
Алахъда ви вар туькІуьриз!
Икьван чІавал такур крар,
Чаз хийир гуз, чпиз зарар,
Туьквенчияр шад акуна.
Акъатай хьиз цІийи Къарар,
Ахъайна кьве патахъ варар,
Ниче шумуд-сад акуна!
КилигайтІа, апрелдин сад,
Рахуникай авач заз дад,
Дегиш хьана, циф атай хьиз,
Уьзуькъара яз чинин пад,
Демекдин рак агална фад,
Верчер недай кьиф атай хьиз
Зун гъавурда геж акьуна,
Зи кІвачера кьеж акьуна.
Са югъ я кьван таб ийидай!
Садан кьиле кьеч акьуна,
Садан гъиле гьеш акьуна,
Гуьндуьздикай раб ийидай!
ЧУН САД САДАН – ДАЛУ Я
Эйваз шаир, вил вегьейтІа, тарихриз,
Вун заз хтул, зун ваз багъри халу я.
Чун кьве шаир ухшарни я къилихриз,
Зун ваз, вун заз – кьвед кьве дагъ хьиз далу я.
Чахъ кьведахъни чи халкь патал куз, куькІуьр,
Кьве хурани рикІер ава цІаярин!
Агъзурбара Сад Аллагьдиз я шуькуьр,
Векилар я са чилин кьве паярин!
Дерт авачир, рикІиз кІани вахтуна,
Сада садал алакьнайтІа, кьил чІугваз.
Билбилар хьиз авай цуьквед тахтуна,
Сада ягъиз, муькуьдани зил чІугваз.
Чи бубайриз кьисмет тахьай гуж авач,
Абуру фу тІуьначни кьван, чІугваз женг?
Чал душманрин атун тавур луж авач,
Дагъни Аран, акваз дуьзен чуьллер генг!
Чун гьа викІегь къадим лезги бубайрин,
Тушни мегер, вафалу тир рухваяр?
Чи къуьнера, пак тир чІехи бубайрин,
Амачни кьван, гапур галай чухваяр?!
Девирар къвез, алатзава тарихдин,
Амма дагълар – гьа дагълар яз амазма!
Лезги халкьни, муьтІуьгъ тежер къилихдин,
Дагъдин лекьер, гьа халкьар яз амазма!
Кая, кьея,- лугьуникай дад авач,
Чаз садани куьмек гудач къецелай!
Чалай гъейри, женг чІугвадай мад авач,
Чи гаф кІеви хьана кІанда къванцелай!
Чахъ Шарвили, Гьажи-Давуд, Ярагъви
Рагьберарни ава рекьер къалурдай!
Чахъ сад хьана Аранвини ва Дагъви,
Гьунар ава цІай квай рикІер къалурдай!
Чахъ кьведахъни рикІер ава цІаяр квай,
Эйваз - хтул, Сажидинни – халу я.
Лезги халкьдин вирибурун паяр квай,
Чун сад-садан, чи миллетдин далу я!
КІАНИВАЛ
КІанивални – къенивал я инсандин,
Авай чІавуз жегьилвилин тахтуна.
Мад адалай затІ авани масанди?
Гатфар чІавуз билбил рахай вахтуна.
Зи кІанивал, зи къенивал, гьинва вун?
Жегьилвални хажалатдик кутуна.
Заз багъишна муьгьуббатдин диливал,
Сад Аллагьди гайиди ни вахчуна?
Ам са бахт тир – кІанивал заз багъишай,
Яр чарадан кІваляй акун – гуж я, гуж!
Муьгьуьббатдин пияла-жем экъичай,
А инсафсуз лагь тІун куьне – вуж я, вуж!
Эй Сажидин, кая хьи вун, кая хьи!
Вакай хабар кьадай дугъри кас хьанач.
Вав дуьньядин вири гужар гая хьи,
КІанивални багхтар вавай кьаз хьанач!
ВАТАНДИКАЙ КЪЕЙДЕР
Ватан – ам зи рикІин хиял, чІал я зи,
Багъишзавай на играми, Лезгистан!
Ватан – лезги миллет я, хуьр-кІвал я зи,
Бахшнавай, на дагъ-аран - Дагъустан!
Ваз къуллугъиз, зегьметкеш я, лукІ я зун!
Вун заз диде, бубани тир мисал я.
Вун паталди куькІунна куз, цІукІ я зун,
Вун чандилай багьани я, масан я!
Зи уьмуьрдин гьар са йис, гьар са югъ-йиф,
Вун паталди гьайиф текъвез пучда за!
Хуш тахьайтІа, зи къуллугъ ваз, зи тариф,
Азиз эллер, лагь тІун куьне, вучда за?
Ватан – тан я, Ватан – чан я, Руьгь я зи!
Ам тушни заз нек гайиди хуралай?
Ватан – арха, Ватан – зи Халкь, РикІ я зи!
Ватан – Гимн я – чир авун бурж хуралай!
Багъиш ая алакь тавур кІвалахар,
ЦІун ялаври кузва зи хур, тІанур кьван!
Зи чІаларкай хьуй квез земзем булахар,
Чир жедайвал, за зегьметар чІугур кьван!
Чилни – Ватан, сурни эхир – хатан я.
Зи гьар са чІал – са къелем я бегьердин!
Зун ви хва я, вун зи хайи Ватан я,
Россиядин, виликан СССР-дин!
Диде-буба жалдивай къакъудиз
Хьун мумкин я, амма завай Ватан зи,
Къакъуд жедач, я зун инай акъудиз!
Куьз лагьайтІа, ам гьар Зерре, Чан я зи!
Ватан патал къуллугъ авун паталди,
Еке-еке къастар ама зи Чанда!
Шиирар гуьз, гьар гаталай гаталди,
Берекатрин югъ вегьезма Ватанда!
Сажидинни куьн хьтин са инсан я.
Ватан кІани, инсан кІани рикІивай.
Зазни Ватан гьа квез хьтин масан я,
Къакъудмир зун ватанперес рекьивай!
ЛЕЗГИ КЬЕБ
Шумуд несил, дидеди хьиз къужахда,
Кьаз, хвена на ви пак михьи къундахда?
Виридалай багьа затІ тир утахда,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Чи дидейри ягъиз лайлай – лирлияр,
ЧІехи авур затІ я вун Шарвилияр.
Багъиш аваур чи къадилу манияр,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Дидейрин гъил алаз йифиз кьепІинал,
Чун суст жедай лампад зайиф экуьнал.
Вил алай затІ чи гьар са кар туькІуьнал,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
КьепІинин тар, тангар галай кьветІелрин,
Чин ацІурдай дидед темен-тевелрив.
Сифте нубат ара хьайи кьегьелрив,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Кьеб - Ватан я кьунвай мягькем къудахда!
Кьеб – Диде я хвейи кьуна къужахда!
Пагьливанар авур кьуна кьуршахда,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Къафун хьтин мая гайи ципІина.
Гьар са аял чІехи хьана кьепІина,
Аялдин ван къведай амаз рикІина,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
КЪУЙ ЦУЬКВЕРИ
Къуй цуьквери лугьуй вакай манияр,
Кьуд патахъди чукІуриз ни атирлу!
Шагь дагъ хьтин кьилел алаз кІанияр,
Квехъ гелкъвезвай и кьадардин къадирлу!
Заз кьван ваз зун кІан хьанайтІа,
КІандай хьи жув къван хьанайтІа.
Вучда вакай къадир течир?
Муьгьуьббатдин атир течир.
За ви хатур хвейи саягъ,
Мумкин тир цІа кунни чирагъ.
Вучда вакай къадир течир?
Гьим шив я, гьим къатир течир.
Зун жейран хьиз туна на тек,
Зи къвалай ваз акуна экв.
Вучда вакай къадир течир?
Ярди авур хатир течир!
СЕСИНИЗ ШИРИН
Сесиниз ширин,
Акьулдиз дерин,
Гьар лезги хуьруьн,
Шадвални хъуьруьн,
Фаризат я вун!
Виридаз азиз,
Крариз виниз,
Гуьзел тир чиниз,
Сеслу тир ванциз,
Ферли сад я вун!
Къекъуьниз дамах,
Манийрин булах,
Цуькверин яйлах,
Чи намус, чи ах,
Сейлли сад я вун!
Сегьнедин билбил,
Мидаим жегьил,
Чи ашкъи, гуьгьуьл,
Жен тийир агьил,
Хьайи затІ я вун!
Сажидин – сабур,
Ам я чи абур.
Вични такабур,
Манийриз Самбур,
Хайи сад я вун!
ЧИР ЖЕДАН?
Чарадакай рахаз вердиш,
Женни кьуна акъвазриз тІиш?
Ислен мус я, тийижир киш,
Гьим ятІа варз, йис чир жедан?
Анжах чІуру кар ийидай,
Къени кар инкар ийидай,
Кефердихъ дакІар ийидай,
Гьим хъсан, гьим пис чир жедан?
Дуствилин чин тийир къадир,
Ламраз ухшар авай къатир,
Ухшарралди кьведни сад тир,
Жанвурни кицІ чир жедан?
Гатун цикІиз гьуьл такурдаз,
ХъуьтІуьз дагъдин кьил такурдаз,
Гатфар хьана, чуьл такурдаз,
Чепелукьни цІицІ чир жедан?
Дуьз гафарал тийир амал
Буйдиз инсан, къекъуьниз мал,
Нубат атай вахтундал лал
Авуна, мез хуьз чир жедан?
Сажидин, на ийиз рахун,
Кар авачиз мийир яхун.
Течир касдиз дерени хун,
Сарни девед йис чир жедан?
ЯРАБ
Хайи дидедин чІал течир шаир,
Хайи бубадин кІвал течир шаир,
Халкьдин рикІевай тІал течир шаир,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Халкь хажалатдин йикье авайла,
Дар чІавуз каша-мекье авайла,
Халкьдивай чара рекье авайла,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Шаир – Саид я, вилервай хьайи,
Шаир Эмин я, эллервай хьайи.
Хуьр етим туна, кІвалервай хьайи,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Халкьдин рикІикай яд хъун тавур кас,
Халкь патал рикІ кьве пад хьун тавур кас,
Халкьдихъ галаз сир сад хьун тавур кас,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Вахъ халкьдин дердер хьун тавур чІавуз,
Халкь патал тефеф чилиз, я цавуз,
Уьмуьр акъудай тамашиз къавуз,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб??!
Къулай чкадал жагъурна хьиз муг,
Гафар-чІаларин вегьена хьиз юг,
Шииратдиз хас авачирла куг,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Багъиш ая заз рахунай гзаф,
Сажидин я, дуст, тийижир инсаф!
Гьинал эцигиз чин тийидай гаф,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
ЧУЬК
Пиян чІавуз хъел авайла.
Папахъ галаз хьана чуьруьк,
Мелен юкъуз мел авайла.
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
ХъуьтІуьн цикІиз, кІантІа яраз,
Гагь живер къваз, гагьни цІараз,
Жакьунизни хъуьтуьл сараз,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
Чизни кІанда гьар са амал,
Гъиле кавча – тумни шумал,
Кьурай як квай. хвех, цур, чумал,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
Авун хьана чуьквед тариф,
ХинкІардин гьал тахьуй зайиф.
Тухдалди нез, текъвез гьайиф,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк.
Я тІуьналди дакІвач руфун,
Ам авайла, квез я къафун?
Кьуьзуьбурун затІ тир кІуфун,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
Чуькни жен хьи гьар са нямет,
Нехуьн чІахар хьана кьисмет,
Нез хьайитІа, яна кьве мет,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
Чуьк авай кІвал нидал цуру,
Фад чир жеда, куьрсна чуру.
Сажидинав гаф гвач чІуру,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
САД ВАТАНДИЗ
Сад Ватандиз буржлу я зун хайи тир,
Лезгистандин Дагъни Аран багъишай.
Къуьлуьн фуни чар булахар къайи тир,
Абулейсан марф хьиз цавай иличай.
Зун дидедин кумукьзава буржуник,
Зал чан гъана, багъиш авур лезги чІал.
Жуван хивез еке буржар къачуник,
Кутаз туна вуна гьар къуз, гуьзгуь чІал.
Эхиримжи буржни пара залан тир,
Шииратдин вилик даим есир я.
Буржар вири алудун зи план тир,
Алакь тавун зи кьисметдин тахсир я.
ЭГЕР ПИС КРАР
Эгер пис крар авуртІа гьисаб,
Далдам галачир зуьрне жеда, дуст!
Ламрав вугана ийиз чи кьасаб,
РикІеллай хирер куьгьне жезва, дуст!
Им вуч напак я вегьенвайди чал?
ЧІугур зегьметар кур ийизва, дуст!
Вич вичел рази тирда са гачал,
Чи шад кефияр чІур ийизва, дуст!
Цаварал ала чи Сад тир Аллагь,
Чи дердийрикай хабар кьадай, дуст!
Эхир чун гьахъ я, валлагь ва биллагь!
Вахт къведа ламран япар кьадай, дуст!!!
ГЪАЛИБВИЛИН ПАРК
Гьикьван тупІалай авуртІан архив,
Яшариз жегьил аквада чаз Хив.
Йис-йисандавай жезва ам гуьрчег,
Гъиле авай хьиз чІехи пулдин Чек.
Гъалибвилин парк аркадал гуьзел,
Хкажунал шад я райондин Эл!
Мубарак хьурай ЧІехи имарат!
Куьн гурлу хьунухь я зва зи мурад!
Шаир Сажидин куь дуст, куь стха!
Чи вирибурун сак ас я арха!
Векьер-кьалар незни кІамач калериз,
Незва югъди мусоррик квай пакетар.
Некни ацаз, гваз хквезва кІвалериз,
Ажеб йикъал атанва чи миллетар.
Нехир амач, я нехирбан, чубанни,
Вирбуруз нез-хъваз кІан я гьазурди.
Калерилай хуьз регьят я къабанни,
Нефс пехъи затІ я лугьуда, къзурди!
Хъвазвай некни, ни къвез тІуьр кьван пакетрин,
Маларин къен пиршипирдин хъурт ятІа?
Кимер хьана фитнекаррин гьуьжетрин,
А нек хъвазвай инсан, яраб, кІурт ятІа?
ДАКІАРАР
Мугьман къведай чІавуз, кьве хел ахъайна,
Шадвилелди ахъа ийиз ракІарар;
Ярдихъ галаз дерт кьве патал дуьз пайна,
Кьве къуншидин ахъазмач жал дакІарар?
КІанивилиз герек къведач улакьар,
РикІяй-рикІиз рекьер ава гуьруьшдин.
Муьгьуьббатдин вилик буш я яракьар,
Акур чІавуз ярдин къекъуьн - еришдин.
Вуч ийин, дуст, Сад Аллагьди гудалда,
Ам къачузни герек ялда алакьун.
Са бязибур, гьайиф чІугваз, кудалди,
ЧизватІани гьаваян яз алахъун.
Шумуд дакІар амазматІа акьална?
Багьна жагъин тийиз михьиз, ахъайдай.
Шиир кІевиз кІелиз, за яб акална,
Суфра кІандай дердер санал экІяйдай.
ШАИРВАЛ
Аламатдин пеше я вун – шаирвал!
Зун уьмуьрлух гьатнава ви есирда.
Ялиз четин залан пар я загьирвал,
Гужарин гуж я вун гьар са асирда.
Яргъариз зун фидач, хквен мукьварал,
Аламатар тІимил авач акурбур.
Чиле тІеквен ийиз вилин накъварал,
Гзаф ава азиятар акурбур.
Кьуьчхуьр Саид хьана вичин вилервай,
Мурсал хьтин хан хьайила Куьреда.
Гужар эхиз жен тийидай чилервай,
А ашукьди эхнатІа гьи жуьреда?
Етим Эмин кана халкьдин дердери,
Шем хьиз цІараз, хам хьиз кьураз, азарда.
РикІяй фейи агъзур веривердери,
Девирди ам туна хьи бедназарда.
Чи стІалви – Сулейманни кесиб тир,
Уьмуьр халкьдиз багъиш авур шаир яз;
АквазватІан кас хьиз бахтар несиб тир,
Регьятвалдай мажал ганач загьир яз.
Шаирвилин бармак пара залан я.
Ам алукІай кьил агъузна кІан жедач.
Ви гуьгъуьна фитне жеда илан яз,
Адахъ галаз гьуьжетдай вахъ чан жедач.
Йифен ахвар шаирвили къакъудиз,
Йикъан кьарай къалурдач ви вилериз.
Садбуру вун аршдин цавуз акъудиз,
Пехилбуру ракъурда вун чилериз.
Хизанни кваз чІалал гъана, рахуриз,
Шаирвили гъида йикъал къекъведай.
Вуч гуж ава дуьньяда гьахъ жагъуриз?
Бахт – ничхир хьиз ава гъилив текъведай.
Шаирвили артухарна душманар,
Дустарни кваз пехилзава, хъел хьана.
Вакай хуьдай жагъанач заз дарманар,
Ви тІал, ви квал хкякь тийир сел хьана.
Сад Аллагьди гайи пай я, шад я зун.
Шаирвиле гуда жуван чанни кваз!
Вал ашукь тир агъзурдакай сад я зун,
Вун паталди кукІварда за къванни кваз!
Зун – Сажидин хьанач хьи, яз стІалви,
Шииратда хиве кьуртІа ажузвал.
Зи дамарра къугъвазмай кьван стІал ви,
Алахъда зун гъалибвилер къачуз Вал!
Хабар кьуртІа зи гьалдикай дустари,
Шукур Аллагь, хъсан я лагь, дустариз.
ТІалабирди чпивай зи къастари,
Хийир дуьа, игьсан я лагь, дустариз.
ТАДЖ МАХАЛ
Эй рикІ, вид вуч къал-макъал я?
Эхир за вун суьгьуьрда тваз, кутІунда!
Вилик квайди мовзалей Тадж Махал я,
Эцигнавай Шах Жагьанан вахтунда.
РикІ алай паб Мумтаз кьейи береда,
Жагьанавай эхиз хьанач хажалат.
Индиядин Агърада и жуьреда,
Эцигнава аламатдин и алат.
Виш йисара къвез, тамашиз инсанар,
Гьейран жезва мовзолейдин кІвалерал.
Дишегьлийрик кутаз тахьуй нукьанар,
Абур кьуна, хуьз алахъ куьн гъилерал!
МАКЬАРИН ВИР ЯТІА?
Им гьуьл ятІа, им Макьарин вир ятІа?
Дагълар юкьва, алкьдиз мукьва яд авай.
Я тахьайтІа, пурунз цанвай хир ятІа?
Вичин цени кваз фарелрин да давай!
АЛУКЬИЗ ТАХЬУЙ, ДУСТАР
Руш – дидедлай, диде гуьзел рушалай,
Яраб инихъ аватІа вуч аламат?
Камари хьиз гуьрчег гьар са къаш алай,
Аллагьдилай асли я хуьн саламат!
Вил алукьиз тахьуй, дустар, минет я!
Лезги рушар гуьзелбур хьун – адет я!
Лезгистандиз тамаш Женнет багъларин!
Акур инсан амукьда яз аламат!
Куьн кукІвариз тамаш кьакьан дагъларин,
Такабурвал хьузвай даим саламат!
Вил алудиз тахьуй, дустар, минет я!
Багълар, дагълар гуьрчегбур хьун – адет я!
ГЬАХЪ АВА КЬВАН
Лугьуда хьи, и дуьньяда гьахъ авач.
Сад тир Алагь кьилел ала аквадай.
Бязибурухъ регъуьвални ягь авач.
Гьахъ авачиз, гъейри ксар жакъвадай.
Табдайбурун кІвачер ялда патахъбур.
Тапарардай инсанар я жинерар.
Чеб гьахъ къалаз, кьиляй-кьилиз нагьахъбур,
Вагьшияр я аламачир кьенерар!
Тамаш садра, Дербент патал ЧІехида,
Гьи кьадардин чІугвазватІа зегьметар?
Гунагьсузар кукІвардай хьиз пехъида,
Кутуг тавур илитІзава туьгьметар.
Сад масадал гьалдар ийиз миллетар,
Чеб къвалалай тамашзава, кис хьана.
Бес тахьана тарашай кьван девлетар,
Гъилер кутІур, са шумудаз пис хьана.
Лезги миллет лап гьа атІа кьилелай,
Гьахъвал кІандай, адалатлу ксар я.
Хъсанвилер ийиз чпин гъилелай,
Ниче-шумуд виш агъзуррин йисар я!
Аман минет, къал твамир чи арада!
Пак Дербендин чаз юбилей акурай!
Фитнекарар акІурай чеб кьарада!
Тапархъанрин чаз чин кІулар такурай!
СТАЛИНАКАЙ
Гьар ни вичиз вуч лагьайтІан течиз,
Сталин зурба кас хьанай, заз чиз.
Эллерин патай гьуьрметар вичиз,
Къазанмиш авур инсан хьанай ам.
Куьгьне шинелда акъудна уьмуьр,
Вири дуьньядиз гуз чидай эмир.
Гьар садан кІвале хьун паталди мир,
Аннамиш авур инсан хьанай ам.
Граждан дяве, халкь рекьиз кашу,
Хаинрал ада арушнай кашу.
Гитлер кицІ хьтин ва адан кьушун,
Куз, кармаш авур инсан хьанай ам.
Советрин Союз хкажна цавуз,
Кесиб аялрив куьтягьиз таз ВУЗ,
Сталина тІуб хкажай чІавуз,
Кар къурмиш авур инсан хьанай ам.
Фабрикни завод, клуб, школа,
Авачир шегьер сад кьванни къала.
Вич амачтІани халкьдин рикІ ала,
Яшамиш авур инсан хьанай ам.
Са бязибуру, тарашай девлет,
Адакай рахаз, ийизва къилет.
Сахизан хьурай са шумуд миллет,
Кар артмиш авур инсан хьанай ам.
Гунагь квачир кас тек Сад я – Аллагь,
Сажидин вуна гьахъ паталди лагь.
Течиз гъалатІар хьанатІан, валлагь,
Кар дуьзмиш авур инсан хьанай ам!
ПУД ДИНДИН КЬЕБ
Кьакьан тир дагъ, Нарин Къеле, Каспи гьуьл,
Дербент - дуст тир эллер авай макан я.
Агалкьунрал вине авай гьар са кьил,
Берекатлу чуьллер авай макан я.
Пуд жуьредин диндин кьепІер эчІягъиз,
Бине кутур дегьзаманрин шегьер я.
Агъзурралди йисар - къатар къечягъиз,
Куьн Дербентдин тара гъанвай бегьер я.
Иудринни, Христиан, Исламдин,
Пуд хва санал чІехи хьана дустар хьиз.
Пуд диндин рехъ гваз Сад Аллагь бубадин,
Физва вилик пуд жуьредин устІар хьиз!
Ислягьвилин пайдахдик кваз сад хьана,
Яшамиш хьун афериндин кІвалах я!
Дуьньядин халкь гьейран хьунухь, шад хьана,
Къадим, Дербент – Дагъустандин дамах я!
МАСА ПЕШЕ ГЕРЕК ТУШ
Маса пеше герек туш заз, шаирвал -
Ам Аллагьдин багъишнавай савкьват я.
Са-садбуру ийизва зал пехилвал,
Куьз лагьайтІа, ам заз ганвай къуват я.
Шаирдин гаф гуьллени я, дарманни,
Ам герек я жуван халкьдиз, Ватандиз!
Шаирдин гаф яманни я, иманни,
Адан къадир чир хьайитІа инсандиз!
Шаирривай чир хьана чаз муьгьуьббат,
Акун патал дишегьлидин гуьрчегвал.
Вуч затІ ятІа чир авуна мусибат,
Вучтин затІар ятІа табни керчеквал!
Маса пеше герек туш заз, шаирвал -
Жув кьейитІан, куьтягь тежер девлет я!
ХьайитІани яшар, хуьзвай жегьилвал,
Ам заз халкьди гузвай еке къимет я!
Шаир ятІа, а касдивай таб жедач.
Шаирвили рекье твазва, вилик физ!
Халис шаир патал итим, паб жедач,
Мехъер юкъуз гьазур я ам кьуьлуьк физ!
Сажидин, на вунни кьуна шаирдай,
Тахьурай гьа, нубатсуз кьил хкажиз!
Халкьди къимет гудай чІавуз эхиридай,
Жаваб гункай кІан жемир кьил къакъажиз!!!
ЛЕЗГИ ХЬАРАК
Хьарак чарай таза лаваш,
Нез алахъ ам яваш-яваш.
Адан патав дуьгуьдин аш,
Гьич мухан са чІатІунай туш!
КІаникай цІай, винелай мурз,
Вуч гаф ава хьарак квай цІуз?
Фан чиниз яз, цурунек цуз,
Пияндаз ам кьатІунай туш!
Фу чаразвай лезги суса,
Садазни наз тагуз маса,
Вичиз кІус гуж тагай кьаса,
Тини кІус-кІус атІунай туш!
Сад хьара, сад фирчиндалла,
Вил яд авай гичиндалла.
Къуншидин вил къуншидалла,
Кьилди кьилихъ фу тІуьнай туш.
Фу чарадай чІавуз хьарак,
Акатдалди жакьваз сарал,
Мугьман къведа, гатана рак,
Тек са мугьман атунай туш!
Сажидиназ хьаран фалай,
Гьич са затІни нез туш къулай.
Авахьна физ гъери кьулай,
Фиргандин як са куьнай туш!
ТЕМПЕЛДИН ХИЯЛАР
Гатфар бере, жагъун кIане,
Кьве хъикьифдин верг хьанайтIа!
Куьк якIун хинкIардин винел,
Хкяйнекни серг хьанайтІа!
Тикрар:
Папакайни жен тIапIахъан,
Жуван кIвале-жув тамада!
Япара жен зуьрнедин ван!
Жедайвал даим тIамада!
ЦипицI медни дуьдгъвердин кIватI,
Хьаран чими фу хьанайтIа!
Суфрадал са эрекьдин кьатI,
Са кьве рычал-су хьанайтIа!
Як кIаневай ашдин кьилел,
Пис тушир хурма хьанайтIа!
Хамдиз хвейи таза кIелен,
Са цIуд кIус дулма хьанайтIа!
Хъсан затIар мад чида заз;
Серке ягъай луьле кабаб!
Дуьшперидин дад чида заз,
ЖагъанайтIа - недай кьве къаб!
Паб:
Хъсан затIар на хкяйнай.
Ви чирвилиз гаф авачир!
Вуч неда, темнел, кIваляй на?
Гъуьр михьдай са саф авачир?!!!
Шаир:
Сажидина кхьей чІалар,
Гзафбуруз мах хьана хьи.
Ачух хьана чандин гьалар,
Лагьай гафар гьахъ хьана хьи!
ВИЛИКАН ФУРС
Кумач сивик ерли рахун,
Кьурай къах хьиз хьанва яхун,
Жувакай жув ийиз кухун,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?
Гьар са кIвалах пара хъсан,
ТуькIвенвай ви квачиз нукьсан.
Кьеж хкатна шумуд йисан,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?
Ях фидайдаз тагуз салам,
Яргьа шивдай кьадай ви лам.
Дерин вацIа квахьна улам,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?
Дуьз лагьайдал ийиз на хъвер,
БалкIанди хьиз кьадай рекъвер.
Сивин патай авахьиз гъер,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?
Чарадан вил галай девлет,
Нез тадан кьван ам вав хевлет?
Къарши хьана гъамни зиллет,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?
Таб ийидай гафун кьилиз,
Вун мах хьана хуьруьз, кIвализ.
Камар кьачуз куьлуьз-куьлуьз,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?
Квез я гила кIватIай затIар?
Элкъвей чIавуз лакIабдиз тIвар.
Регьвер элкьвез, кумачиз твар,
Виликан фуре гумач хьи, дуст?
ВУЖ Я KIBAJIE ЧIЕХИДИ?
-Вуж я кIвале чIехиди?!
Итим яни, паб яни?!
- Хъел атана хайиди,
Хуьрек не дай къаб яни?
КукIварна рак кIвалик квай!
Куьсруь хана кIаник квай!
Кац гатана вилик квай!
Хъел хкдна вичик квай.
Са геренда кис хьана,
Буьркьуь кьиф хьиз чилик квай.
-Вуж я кIвале чIехиди?!
Итим яни, паб яни?!-
Муьрхъуь кьуна хайиди,
Гуьндуьз яни, раб яни?!
Вичиз атай кIвал гана,
Папаз къачур шал гана,
Дана галай кал гана,
Багъламадиз тIвал гана,
Куьгьне яргъан кIватIна хьиз,
Хъелна фена къвал гана.
-Вуж я кIвале чIехиди?
Итим яни, паб яни?! –
Инсан хьана хайиди,
Ички цадай къаб яни?!
Хизандивай чара я,
Уьмуьр вара-зара я.
Багъиш фейи ара я.
Гъам-хажалат пара я.
Хуьквез тежез мад кIвали,
Вични уьзуькъара я!
ГЬАРАЙ ГУЖ
-Яраб мад вуч ахквазматIа вилериз? –
Лугьуз са паб физвай чиляй-чилериз. -
Бязи сусар, ябни тагуз гъуьлериз,
Курортриз физ-хквезвалда, гьарай гуж?!
Я кІвал кIамач, я кал кIамач гьаятда.
Ихьтин сусан кьил кьада фу баятда!
Гаф лагьайла, са вацра кьве нубатда,
Хъелиз, хъфиз-хквезвалда, гьарай гуж!
Аял кIамач хурудилай нек гудай!
ЧIагурда вич лампади хьиз экв гудай.
Къаридив - кул, къужад гьиле пек гудай,
Туьтуькъуш хьиз къекьведалда, гьарай гуж!
Гьич вичикай хийир гун туш сусанди!
Партал - багьа, тIуьнар кIанда хъсанди!
Пул, зегьметар чIугуртIанихизанди,
Сусан гъилиз хуькведалда, гьарай гуж!
КIамач кIвале акьул гудай кьуьзуьбур!
Таяр-туьшер я адан-мег зизибур!
Эгер таб я лугьузватIа, на зибур,
Чир жедач квез аквадалди, гьарай гуж!
Лугьумир зун-сусаз акси къари я!
Чиди свас туш, Женнетдин са гьуьруь я!
Сажидиназ вуч ийин, мез куьруь я!
Лугьуз тунач тух жедалди, гьарай гуж?
БАЗАР Я
Гьар затIунал - кьилин къимет,
Муьштерийри гатаз кьил-мет!
Вуч кесибди хьана кьисмет?
Эхиз жезмач - бизар я!
Мефтехурриз кIватIиз девлет,
Аламатдин базар я!
Жагьида квез карчни къуьрен,
Къизил балугь, къахни гьерен.
Кесиб-куьсуьб герен-герен,
Жедайди - бедназар я!
Дарман авай гьар са хирен,
Керематдин базар я!
Баку-лимон, Мары-кишмиш,
Агьзур нямет ава дуьзмиш.
Савдагарар хьана къизмиш,
Алверчивал - азар я!
Пул гвачирбур жедай пузмиш,
Къияматдин базар я!
Ни вичиз вуч лагьайтIани,
МетIер-кьилер гатайтIани,
АтайтIани, татайтIани,
Турпни чичIек, газар я!
Хъилер-путар атайтIани,
Гьукуматдин - базар я!!!
АХЬТИН РУШ ЖЕДАН?
Фу чараз течир, ишинна тини,
Акьализ течир хинкІардин чкал;
Чанахъ вуч ятІа, чин тийир сини,
Ацаз чин тийир я гамиш, я кал,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
НатІуфа, мехкІуьт, хашилани тІач,
Буран кІаневай аш ийиз течир;
Кьурай як, хуьхвер, какадарна хъач,
Афарар чараз авун тавур чир,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
Дуьшпери, дулма, тІуб чІугур хинкІар,
Гатуз давугъа, цуру нек мили;
Зулун вахтунда кьуруриз якІар,
Гьар са кар фагьум тийидай кьили,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
Гьар са хуьрекдин, затІарин верцІи,
Кьаз хьайитІа тІвар жедач атІа кьил.
Фирчиндин винел кьуьл ийиз кІарцІи,
Гьар са кар чидай авачир кьве гъил,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
ТІанурдиз ягъиз, хьарак чараз фу,
Регъверик чІахар, расука течир,
Суфрадал гъидай гьар жуьре къафун,
Кьелни яд авай къапар галачир,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
КІвалер-къар михьи, дуьзвилин къайда,
Атай мугьманди лугьур аферин;
Артух рахункай авачир файда,
КІантІа шегьердин, кІандатІа хуьруьн,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
Сажидин, на куьз тІа ийизва кьил?
Ахьтин рушар чахъ хьайид туш ерли!
КІвалахда –зирек, демера шад кьуьл;
Вердишар тавур крариз ферли,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
ЖАНАВУРАР ВА ГЬУЬЗГУЬ
Жанавурриз са гуьзгуьдай,
Пудни санал чеб акуна.
КІелни галаз, багъ дигидай,
Гьерен вилик хеб акуна.
Сиверай къвез цІаран ятар,
Гуьзгуьдилай алатзавач.
ЯцІубуру шуькІуь ратар,
ФитІим ийиз галатзавач.
Са гуьзгуьдай пуд жанавур,
Кацер хьана аквазава.
Какадарна авур-тавур,
Целер хьана дакІвазава.
Хъел атана гуьзгуьдикай,
Гъиз са-сада къванер гьалчна.
Гуьзгуь амач чеб килигай,
Ам кукІварна, кьуьлер гьалчна.
Я кьей гуьзгуь, пудан кІвачер,
Алмасди хьиз гьикІ атІана?
Хпен, багъда незвай ичер,
Хъуьредай кьван рикІ ацІана!
Пуд жанавур, хайи гуьзгуь,
Садсадалай хъиле гьатна.
Гъуьрчехъандин, вични лезги,
Пудни санал гъиле гьатна!
ШИИРАТДИН ЕМИШАР
Гьикьван дадлу бегьер я,
Тара гъидай емшар?
ГьакІан багьа шейэр я,
Къизиларни гимишар.
Гьар са жуьре емишдихъ,
Вичиз талукь дад ава.
Къизилдихъни гимишдихъ,
Вучиз ятІан ад ава.
Тараз, гъун патал емиш,
ЦІикьвед вацран вахт ава.
КІватІдайдаз къизил, гимиш,
Са жуьредин бахт ава.
Сажидин – таран бегьер -
Шииратдин емиш я.
Адаз хуш тушир шейэр,
Гьам къизил, гьам гимиш я.
РЕГЪВЕР-РЕГЪВЕР
Регъвер, регъвер, къванци регъвер,
Шадзава куьн ванци, регъвер.
Регъвезвайди нехуьн чІахар,
Чи ашар нез, ша, чан вахар!
Регъвер, регъвер, гъилин регъвер,
Яд галачир кІвалин регъвер,
Регъвезвайди мухан сав я,
Нез ширин я вахан сав я.
Регъвер, регъвер, къванци регъвер,
Икрагьна чун тІанцІи, регъвер.
Дуьгуьд гъуьруьн нез иситІа,
Тум кьаз, жинерар ицитІа!
Регъвер, регъвер, куьн гьар кІвале,
Герек затІ я хьун хьар кІвале.
ТІунур хьурай, сачни хьурай,
Темес, инжи хъачни хьурай!
Сажидина куьн регъвериз,
Сас ягъайди я шумудра.
Звер це, зи вах, на гъилериз
Регъвер явашдиз алчудра!
ЗАЙИФ Я
Зун я гъед туш, я зун рагъ туш, экв гудай,
Я зун тІал туш, я зун хер туш кек гудай.
Я зун кал туш, кІан хьайидаз нек гудай,
ГьакІ ятІани, куьн паталди - гьайиф я.
Зун амачир дуьнья са кІус зайиф я.
И дуьньядал лазим тушир затІ авач,
Герек тушир живед пилте, кІватІ авач.
Са-сад гьисаб авуникай дад авач,
Гьар вуч ятІан, амукь тавун – гьайиф я,
Сад авачиз, муькуьд са кІус зайиф я.
Амачир кьван гьисаб кьуртІа инсанар,
Гьи кьадардин жагъида квез нукьсанар?
ЧІуру крар тавуна хьуй хъсанар,
Гьар сад патал дуьзар тавун-гьайиф я,
Къециндалай пакагьан югъ зайиф я.
Аллагь-Сад я, амайбур чун пара я,
Чаз гьар садаз кІанзавайди - чара я.
Хаинрин чин шаксуз уьзуькъара я,
Инсанрикай пис ксар хьун-гьайиф я,
Гьабур себеб, дуьньяни кваз зайиф я.
Ракъини чаз экв гуз кьакьан цаварай,
Чили ризкьи гуз цан цайи руварай.
Гьар экуьнахъ авудиз чун ахварай,
Уьмуьр вара-зара авун гьайиф я,
Югъ-къандивай чун гьа кимяй зайиф я.
Квез зи гафар жемир гьакІан махар хьиз,
Шелни мехъер гьисаб кьамир вахар хьиз.
Садаз масад регъвез кІан хьун чІахар хьиз,
ЧІуру рекье уьмуьр пучун-гьайиф я,
Дуьз яшамиш жен тийиз чун зайиф я.
Я Сажидин, вун гьи кьадар рахада?
ЦІай къати тир къжгъанда яд ргада.
На лугьуда, ви гъавурда акьада,
Ви гъавурда акьун тавун-гьайиф я.
Гьа виляй чун югъ-къандивай зайиф я!
ДИДЕД ЧIАЛАЗ ВАФАЛУ ЖЕН
И дуьнья халкь хьайидалай гуьгъуьниз,
Чиляй ризкьи къазанмишай эгъуьниз,
Гьар са кIвалах гъун паталди гуьнгуьниз;
Югъ-къандивай камаллу жен гьар са кас!
Дидед чIалаз вафалу жен гьар са кас!
Бубайрилай бубайралди атанвай,
Дустар шадиз, душманрин рикI атIанвай,
Намус, гъейрат хуьн паталди кьатIанвай,
Сабурлу жез, абурлу жез гьар са кас,
Дидед чIалаз вафалу жен гьар са кас!
Шарвилидин тур гъилеваз чIал хвейи,
Лезгистандин къадим тарих, кIвал хвей,
Агъзур сара лезгияр яз эл хвейи,
Къегьриман жез, дурумлу жен гьар са кас!
Дидед чIалаз вафалу жен гьар са кас!
Ярагъиди, Сулеймана, Эмина,
Ишлемишай зегьметдани женгина,
Гьар гафуни ишигъ гузвай куькIуьна,
Мукьуфдив хуьз, къадирлу жен гьар са кас,
Дидед чIалаз вафалу жен гьар са кас!
ЧIал амай кьван халкь амукьда гьамиша,
Хайи чIалаз жуван чанни багъиша.
Жуван чIал кваз такьазвайдаз гъаргъиша!
Лезгияр яз чун халкьлу жен гьар са кас!
Дидед чIалаз вафалу жен гьар са кас!
Им тIалабун я, гьелбетда, эллерин,
Дамар – иви, нурлу экв тир вилерин.
Чи такабур, винизвал тир кьилерин,
Мадни гужлу, чун гурлу жез гьар са кас,
Дидед чIалаз вафалу жен гьар са кас!
НИЗ ЛУГЬУН?
Низ лугьун, низ ийин арза,
Аллагьдини гузмач жаза.
Ванни текъвез халкьдин суза,
Им дуьньядин эхир ятIа?
Гьарда вичин гъиляй къведай,
КIвалах ийизва, кьиляй къведай.
Рекьер амач дуьз къекъведай,
Им чкIанвай нехир ятIа?
Недай затIар зегьер хьана,
Им вуч чIуру тегьер хьана?
Демократрин бегьер хьана,
Къажгъанрин кIан пехир ятIа?
Бязибуруз авач мажал,
Садбур рекьиз, туши зажал;
Дуьз акъвазиз тежез кIвачел,
Им хъвайиди чехир ятIа?
ВАТАНДИН ХВА
Къугъвазва гар, пара пайгар,
Шад хабар гваз гатфарин.
Цуьквер винел чигерин хар,
Йифиз къвайи марфарин.
Билбилрин ван, жегьилрин ван,
Яб акализ ширин тир;
Атай чІавуз рикІиз жуван,
Гьиссер къвезва дерин тир.
Ватандин хва, ватандин хва,
Хайи чилиз вафалу,
Хьунухь патал вунни мукьва,
Зегьмет чІугу сафалу.
Уьмуьрдин рагъ, уьмуьрдин рагъ,
Халкь паталди кузва зи.
Бахтлу хьуриз Аранни Дагъ,
За чанни кваз гузва зи!
Диде Ватан хуьз гьамиша,
Гьазур хьухь, чан рухваяр!
Ватан патал чан багъиша,
Азиз вахар, стхаяр!
ВАТАНДИН ЧIЕХИ ДЯВЕ
Са агъзурни кIуьд вишни яхцIурни сад лагьай йис,
Къадни сад лагьай июнь, сифте варз гад алукьай;
Вегьенвалда Ватандал, гьикьван хьана рикIиз пис?
ЛукIвиле тваз кIан хьана, кицIи хьиз кьур кьулухъай;
Гьа чIавалай инихъди, алатнава кьудкъад йис!
Аял яз гьа вахтуна, накъвар алаз вилерал,
Рухваяр тваз фронддиз, шез акунай дидеяр.
Цавай хар хьиз, цIай къуриз, гум акьалтна чилерал,
Рагъ акIидай патара, башламишай дявеяр.
Гьа чIавалай инихъди, алатнава кьудкъад йис!
Кьуд йисалалай артух яз, женгер кьиле тухвана,
Кьейи кьвандан сан авач, цIувди кана шегьерар.
Эхир кьиляй душмандин Берлиндин кьил тахана,
Дяве башламиш хьайи, Гъалиб хьайи аскерар!
Гьа чIавалай инихъди, алатнава кьудкъад йис!
Чир хьурай хьи вагьшийриз, совет власть – Россия,
Саданни тIем алачир, къачуз тежер къеле я.
Дявекарар туш чи халкь, чун дявейриз акси я,
КIанзавайди фагьумдай, акьул авай келле я,
Гьа чIавалай инихъди, алатнава кьудкъад йис!
Чун са вилив ишезва, халкьарихъ чи кьейи кьван,
Ажиз хьайи дидейрихъ, гъуьлер кьейи папарихъ.
Чун са вилив хъуьрезва, хайи ватан хвейи кьван,
Дяведин ван галукьай, галукьай чи япарихъ,
Гьа чIавалай инихъди, алатнава кьудкъад йис!
ЧАН ПІИРЕРИН ШАЛБУЗ БУБА
Къизилдин таж кьилел алай,
Лепейрин зар гьуьлел алай.
Рагъни варз – кьве гъилел алай,
Ислягьвилин рекьел алай,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Дережайриз еке я вун,
Кавказдавай Мекке я вун.
Лезгистандин уьлкве я вун,
Яшаризни сенке я вун,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Прометея багъишай цІай,
Зияратдин алхишай пай,
Бажарагъдиз авачир тай,
Эверайдаз гьамиша гьай,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Гьар са тІалдиз – дарман я вун,
Сад Аллагьдин фарман я вун.
Берекатрин харман я вун,
КІелдай касдиз Къуркьан я вун,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Вили цавуз хур гана на,
Шарвилидиз тур гана на.
Шумуд гъетрез нур гана на,
Женнет макан чІур гана на,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Къуват гана лувариз на,
Пайдахар хьиз Сувариз на.
Сулейманаз Ялвариз на,
Хкажна Арш цавариз на,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
РИКI БАГЪИШАЙ ЭЛЛЕРИЗ
Азиядин яргъал, къумлух уьлкведа,
Авицена тIвар алай са кас хьана.
Европада ва мусурман Меккеда,
А касди тIвар гьуьрметдивди кьаз хьана.
Аялзамаз чирна Къуран хуралай,
Гьар жуьредин илимарни чир ийиз.
Дигмиш бегьер кIватIдайди хьиз таралай,
Адан чирвал вирибуруз сир хьана.
Са илимни вичин пай кутун тавур,
Тунач ада, кIелни ийиз, кIвалахиз.
КIел тавур гьич са ктабни тун тавур,
Уьмуьр бахшна, халкь паталди алахъиз.
Пагь адакай тахьай жуьре кас хьанач,
Гагь чIехи тир ихтияррин сагьиб жез.
ГьакI ятIани, бахтлу хьунухь хас хьанач,
Залум гужар кьисмет хьана, кесиб жез.
Ада кIелай ва кхьей кьван ктабар,
Абурун сан гуз алакьдай вуж ава?
Гагь гужлу жез, гагь-гагь ам жез татабар,
Гьахъ жагъуриз гьи кьадардин гуж ава?
Девлетлуйри хкаж ийиз гурариз,
Пехилбуру тваз алахъна дустагъра.
Давам гана, эх тежедай крариз,
Кьил хуьз хьана чарабурун утагъра.
Виридалай важиблу тир багьа затI,
Ам «Духтуррин къанун» тир ктаб хьана.
Ядигарар таз вичелай са-са затI,
Пехилбуруз амукьайди таб хьана.
Ибн Синан крарикай, уьмуьрдин
Рекьерикай кьиле фидач рахана.
Адахъ авай дериз зигьин шаирдин,
А касди вич уьзягъдаказ тухвана.
Нур къуй сура, кьисмет хьана Женнетдин.
Багъда фири некIер хъурай булахрай.
Хатур авай патай гьар са миллетдин,
Алим тир ам, авур кьадар кIвалахрай!
КЪАДИМ КУЬРЕ
Къадим Куьре – зегьметчи тир эллерин,
Ватан я вун берекатлу чуьллерин.
Шад суваррин, мехъерринни мелерин,
Сулейманан тІвар алай чи район я!
Гуьне хуьрер, такабурлу дагъларин,
Къачуз тахьай къелеяр я, къелеяр.
Аран хуьрер - яр-емишдин багъларин,
Сарубугъда къуьлерин я дереяр.
Дегь девирда тешкил хьайи чІавалай,
Бахтар кьисмет хьайид я ваз цавалай.
Дустар патал, мугьман патал ахъа рак,
Кьудкъад йисан гурлу сувар мубарак!
Купул ятар, Рычал-судин булахрин,
Машгьур я ви агалкьунар кІвалахрин,
Халкь паталди, вафалу тир даяхрин,
Сулейманан тІвар алай чи район я!
Къагьриманар женгерани зегьметда,
Тарихда вахъ пара хьана, гьелбетда.
Гьахъвал патал авай даим гьуьжетда,
Сулейманан тІвар алай чи район я!
Шаиррини, алимринни, пІирерин,
Макан я вун аламатдин сирерин.
Етим Эмин, Мирзе-Гьасан – цІирерин,
Сулейманан тІвар алай чи район я!
Гъил-гъилеваз вегьез камар виликди,
Зегьмет чІугваз, фин чун цІийивилихъди.
Еке карар ийиз вердиш гъиликди,
Сулейманан тІвар алай чи район я.
ЛЕЗГИСТАН
Къавкъаздин Албан цІаярин ватан,
Тарих къизилдин цІарарин ватан!
Шагьни Шалбуз дагъ, къадим лезги чІал,
Азадвилин рагъ, чи хуьр, уба, кІвал,
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!
Душманрин хура акъваздай мягькем,
Лезги халкь я чун, чи садвал кІани.
Намусдин вилик уьзуьагъ, уьткем,
ЧІехи халкь я чун, азадвал кІани!
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!
Экуь бахтарин нурарин ватан,
Дустариз ачух варарин ватан!
Шарвилидинни Меликан Куьре,
Ярагъидинни Давудан жуьре,
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!
Женнетдин макан, дагъларин ватан,
Са стхаяр тир халкьарин ватан,
Сулеймананни Эминан пайдах,
Гъалибвилерин замин тир пайдах,
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!
ТУМ ХЬИЗ ЦАЗВА РИКIЕРА
Я югъ, я йиф авач чандиз секинвал,
Яраб квелди ятIа и зи эркинвал?
Кхьизва за, кхьизва за шиирар,
Метлеб дерин, кьадайвал гъиз эхирар.
Берекатар бул хьун патал никIера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
Зи шииррин ванерни къвен тийизвай,
Зи шииррал разини жен тийизвай,
АватIани, инсанар нарази яз,
Гзафбуруз хуш тирвиляй рази яз,
КIвале чими къул хьун патал мекьера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
Газетра зи авачтIани шиирар,
За чIаларив кьаз вугузвач пехирар.
Интернетдин экуь, лацу чарарал,
Рахазва зун гьар къуз жуван чIаларал.
Шадвал хьунухь патал мехъер-мелара,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
Бахтлу хьунухь паталди чи жегьилар,
Халкьдин дертер авун патал кьезилар;
Душманар чахъ - тIимил, дустар - бул хьана,
Гатфарни гад, берекатрин зул хьана,
Камаллува артух хьун кIанз кьилера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
Сажидинахъ ава хъсан мурадар,
Гурлу хьунухь чи суваррин парадар.
Дуьнья ислягь, лув гуз лацу лифери,
Секин ахвар багъиш ийиз йифери,
Цуьк акъудун патал къекъвей рекьера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
ЭБЕДИ ХЬУРАЙ
Дуьнья - ислягь, дуствал - мягькем, берекат –
Пуд затIуни артухарда шадвилер.
Сада-садаз гьуьрмет ийиз гьерекат
АвуртIа, чи мягькем жеда садвилер.
Лезгистандин шад манияр, туьнт кьуьлер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
Авадан хьуй лезги хуьрер-кIвалер, шегьерар,
Дустар галаз бахтлу хьурай, зи эллер!
Сад Аллагьди бул гурай чаз бегьерар,
Гьар са карда гьахълу хьурай, зи эллер!
Лезгистанда гур мехъерар, гур кьуьлер –
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
Тарих хуьнуьх, Ватан хуьнуьх, Чил хуьнуьх,
Чаз бубайри веси я тур, зи эллер!
Намус маса гана, жуван кьил хуьнуьх -
Душманрив чаз гуз тун я кIур, зи эллер!
Лезгистандин кьизилгуьллер, генг чуьллер –
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
Зи Лезги чIал, Лезги Намус, Лезги Чил –
Абур пудни чаз багьа я, зи эллер!
Чара касдин леке квачир Гуьзгуь чил –
Чаз кIаниди ви Гьава я, зи эллер!
Лезгистандин гьамиша тик тир кьилер –
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
ША, ДАГЪВИЯР
Ша, дагъвияр, шадвал ийиз суварик,
Лекьери хьиз гар кутан чи луварик.
Гьикьван дамах кватIа тамаш цаварик!
Куьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
Хкаж хьана ам кьакьан тир дагълариз,
Азадвал хуьз эвер гузва халкьариз.
Къадиматда зур гайиди шагьлариз,
Дуьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
Ам авачир чка Дагъда, Аранда
Аквадач квез, жеда Дербент, Иранда.
Ам машгьур я, гьам Румда, гьам Туранда.
Куьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
Чун бахтлу я и дуьньяда ад аваз,
Гьулданарни лигимардай чад аваз.
АкуртIани игитар чахъ мад аваз,
Дуьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
Азад Кавказ багьа я чаз виридаз,
Гьар са хци жаваб гудай иридаз.
Аферин я Диде Ватан хвейидаз!
Куьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
ШАГЬ Я – ШАРВИЛИ
Девиррин таж хкажнавай цавариз,
Хайи югъни элкъуьрнавай сувариз,
Гьич уьмуьрлух фин тийидай ахвариз,
Дуьнья гьейран авур гьунардарвилин;
Аламатар тешпигь хьанвай махариз,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!
Шагьни Шалбуз, Катин дагълар кьакьан тир,
Азадвилин женгчивал – чи Кьуркьан тир,
ЧІехи Кавказ, Азияни Юкьван тир,
Дуьнья гьейран авур инсандарвилин;
Алпанистан патал пайгъамбар кьван тир,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!
Азадвилихъ фидай четин рекьерин,
Руьгьдин чешме, къагьриманрин рикІерин,
Суйдиз ухшар кьакьан дагъдин лекьерин,
Дуьнья гьейран авур арифдарвилин;
Туьнт лезги кьуьл кІандай мелен, мехъерин,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!
Гьунарралди лезгивилин тІвар хвейи,
Гьар миллетдихъ дуствилин рехъ – цІар хвейи,
Прометея багъиш авур, цІай хвейи,
Дуьнья гьейран авур пак устІарвилин;
Чи несилрин кьисмет хвейи, пай хвейи,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!
Гъалибвилер къазанмишдай пайдах тир,
Адалатлу гьар са карда уртах тир,
Чи Садвилин, Азадвилин даях тир,
Дуьнья гьейран авур машгьурдарвилин;
Агъзур сара руьгьдиз мягькем, уях тир,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!
Ви рухваяр, ви лезги халкь – гьулдандин,
Ирсагьибар яз амазма Ватандин.
Баркалладиз лайихлу тир инсандин,
Дуьнья гьейран авур ухшардарвилин;
Намус, гъейрат багьа тир гьар замандин,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!
Са-садбурухъ ава багьа чухваяр,
Масадбурухъ: ханар, беглер, кавхаяр,
Чахъ, халкь хуьдай, ава игит рухваяр.
Дуьнья гьейран авур аяндарвилин;
Кьакьан аршдиз хкаж авур архаяр,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!
ЧИ КУЬРЕДА
Тамашунал ацIудач вил,
Пуд пад дагълар, са пад я гьуьл.
Даим кIубан хуьдай гуьгьуьл,
Кпулинни Рычал ятар,
Женнет макан – Кьурагь патар,
Кефер ава чи Куьреда!
Мал-къарадив ацIай дагълар,
Яр-емишдив дигай багълар,
Вили цавал пекдин гъалар,
Къизил-гимиш гьарфар къвадай,
Абулейсан марфар къвадай,
Цифер ава чи Куьреда!
Мелекриз чеб ухшар авай,
Муьгьуьббатдин яшар авай,
Лезги гуьзел рушар авай,
Пекдин чIулав чIарар яргъи,
Акурдан рикI жедай гъуьргъуь,
Кифер ава чи Куьреда!
Ракъар пара, тIимил тир циф,
ХъуьтIер авай, къаяр зайиф,
Билбил рахаз, ксуз гьайиф,
ТIебиатдал рикI ацукьдай,
Вацран къайи чиг ацукьдай,
Йифер ава чи Куьреда!
КIварчагъ дере, Цумур дере,
Лезет ава Макьар вире!
Гьар са кIвале, гьар са хуьре,
Ислягьвилин пайдахар тир,
Дуствилерин уртахар тир,
Лифер авай чи Куьреда!
Юкъуз мехъер, йифиз демер,
Дин-исламдин чIехи кимер,
Къад лагьай виш йисан Гомер,
Ярагъини Мирзе-Гьасан,
Кьуьчхуьр Саид, Эмин масан,
Сегьер ава чи Куьреда!
Тамашунал ацIудач вил,
Пуд пад дагълар, са пад я гьуьл.
Даим кIубан хуьдай гуьгьуьл,
Купулнни Рычал ятар,
Женнет макан – Кьурагь патар,
Шегьер ава чи Куьреда!
ЛЕЗГИ КЪУЛ
Къула даим цIай хуьз алахъ, инсанар!
Ам затI я чи рекIе твазвай чимивал.
Са суфрадихъ кIватIалзавай хзанар,
Чи гьар са кар авун патал хъсанар,
Куьнни хуьдай, куьне ам вич хвейивал!
Шумуд сад чал къул къакъудиз атанай?
Эллер цIув гуз, вилер цIув куз женгера.
Шумудан кьил чи гапурри атIанай?
Шумуд чна лашаривди гатанай?
Шумудан кьил гьатнай, гатаз дингера?
Чими тир къул авачирди кIваляй туш,
Къулавай цIай, рикIин цIай хьиз хуьз алахъ!
Къул ичIи тир кIвалеакьван къулай туш.
За и гафар тикрар авун хъиляй туш,
КIвале авай къулал абур гъиз алахъ!
Къулаз мажал тагун кIусни ял ягъиз,
Къуй, гьар къулал къажгъан, ягълав, чайдан жен!
Хур хъипи кIек, йигар хьана, къвал ягъиз,
КьелечI хинкIар шишерал нез, кьал ягъиз,
Яр-дустариз ялар ядай майдан жен!
Дараматдиз къечIдайла, къула цIай,
Твадайди тир, чи лезгийри къадим тир.
Гъиле къапар, ширинлухрив гваз ацIай,
КIвалин шагьдай, михьи касдай кьуна цIай,
Шадвиливди кIвализ гьахьун лазим тир.
Гьа лезгийрин тушни бес чун аялар?!
Къул хуьз вердиш, чил хуьз, чIал хуьз гьазур тир.
Хайи Ватан хуьнуьх жен чи хиялар!
Лезги халкьдихъ ава гьахьтин кьегьалар,
И дуьньядал вирибуруз машгьур тир!
КУЬН КУЬЗ КИСНАВА?
-Куьз киснава, Шагьни Шалбуз?
Квехъ гьи кьадар сабур ава?
Лезгистандин халкь таз ялгъуз,
Куьн такабур, абур вуч я?!
Вили цава экуь гъетер,
Чаз тамашиз сефил ятIа?
Ватандихъ рикI кузвай бейтер,
Зи дарман - сенжефил ятIа?
Гьикьван эхда на, Кьулан вацI?
Са беден кьве пад хьанвайла!
Лезги рикIяй акъудна кьацI,
Кьаркьулувар кIватI хьанвайла!
Рахадайбур пара хьанва,
ХъуьтIуьн йикьни гъиляй текъвез,
Халкьарин фу - тара хьанва,
Дуьз фикирар кьиляй текъвез.
Садвиликай ийиз гафар,
Чи гьал мадни пис жезва хьи!
Тух хьайибур, тIуьна афар,
Ядни хъвана, кис жезва хьи!
Са вил хъуьрез, са вил иишез,
Мецивай дуьз рахаз женни?
Хаинри ви девлет къечез,
Мез аваз, лал акъваз женни?
Шарвилидал чан хкиз кIанз,
Чун серинрик чуьнуьх жедан?
Гафарал кар туькIуьриз кIанз,
Ам Лезгистан хуьнуьх жедан?
Кар чкадал атай чIавуз,
Шарвилияр герек жезва.
РикI пердедай атIай чIавуз,
Чапхунчияр зирек жезва.
Жафа хьана къе чи гьалар,
ГьакI гафар-чIалар хьайитIа.
Халкьдин чанда туна ялар,
Чун цацар-валар хьайитIа.
Низ лугьун, низ ийин гьарай?
Аллагь пара цава ава.
Сад жедалди авач кьарай,
Де лагь, чун низ тIува ава?
Сажидин, ви вил нел ала?
Игит ятIа, чан це жуван!
Гьамиша вил рекьел алай,
Яланчийриз къван це жуван!!!
ЖЕНГ ЧIУГВАЗВА ЧИЛЕРАЛ
Сагъар хъувун паталди дяведин хирер,
Мублагъ хъхьун паталди алугай чилер,
БарбатI тахьун паталди шегьерар, хуьрер,
Женг чIугвазва чилерал!
Тамар кутун паталди душманри атIай,
Яд илифун паталди вирера ктIай,
Накъвар кьурун паталди пашмандиз атай,
Женг чIугвазва чилерал!
Несил кутун паталди бахтавар цIийи,
Чилин винел пуч хьайи, женгера кьейи,
КIватIал хъувун паталди ризеьияр цайи,
Женг чIугвазва чилерал!
Азаддиз рагъ кун патал гьар садан кьилел,
Вацран нурар аватун паталди чилел,
Шадвилин дем хьун патал гьар садан гъенел,
Женг чIугвазва чилерал!
Чил несилриз тун патал алачиз дяве,
Жавабдарвал гьатзава инсанриз хиве.
Ислягьвилин душманар тун патал кIеве,
Женг чIугвазва чилерал!
ХЬАНАЧИРТIА МАД
ХьаначиртIа мад дявеяр чилел,
РаханачиртIа ажалдин тупар,
Хзандин кьула, гъуьл алаз кьилел,
Къизилгуьллериз элкъведай папар.
КIвале гьатна ни чарай таза фан,
Жигеррив хъвадай гьавадай атир.
Гуьлле акъатдай тифенгдин кIуфал,
Гум хьаначиртIа, гьикьван хъсан тир?
ХьаначиртIа мад дявеяр чилел,
Ажалри цавай ганачиртIа лув,
Гьар са дидеди хъвер алаз сивел,
Азиз куьрпеяр агуддай хурув.
Берекатлу чил ризкьидив хъуьрез,
Дуьньядилай терг жедай мекьни каш.
Барабар хьана кьисметдин терез,
Бахтлу яз яргъи хъижедай чи яш.
ХьаначиртIа мад дявеяр чилел,
Ивийрив яру жедачир вацIар.
Етим аялрин хъуькъверин кьилел,
Хъижедачир мад накъварин кьацIар.
Дуствилин суфра ачухиз вилик,
Элкъведай гьар югъ мехъериз халис.
Кьейибур секин ксудай чилик,
АкьалтIай чIавуз дяведин силис.
Дуьньядилай терг хьанайтIа дяве,
Кьилиз акъатиз ислягь планар;
Ракетайрикай цIай твазвай кIеве,
Суст хьана чилик жедай иланар.
Физ-хквез вацрал, гъетерал кьакьан,
Гегьенш жедай чи чирвилин сергьят.
Гьар са месэла четин тир накьан,
Гьикьван гял ийиз жедай чаз регьят!?
МУС КЪВЕДА ЧАЗ?
Зи лезги чил, зи хайи чил,
Дидеди хьиз зун хвейи чил,
Ваз хци хьиз икрамзава.
Ваз хаинвал ийидайдаз,
Ваз гьуьрметар тийидайдаз,
ТІуьр фу, яд за гьарамзава!
Зи лезги чил, чан зи къудрат,
Чан зи эвел, зи эхират,
Закай лезги авур Ватан.
Вун зи диде, вун зи буба,
Вун зи хура рикІ я зурба,
Чанни ваз гуз гьазур, ватан!
Зи лезги чил, дуьньядин юкь,
Гьазур я ваз ийиз къуллугъ.
Чи гьар са затІ вири я вун.
Кьакьан дагълар, гьуьл ава вахъ,
Лезгистандин кьуьл ава вахъ,
Женнет ухшар ери я вун!
Зи лезги чил, зи адалат,
Вакай ава заз хажалат.
Ажиз хьанвай акваз халкьар,
Вун кьве патал пай авуна,
Хкахь тийир цІай авуна,
Чи авада аваз ракьар!
Самур вацІу гуж авуна,
Азад лифер луж авуна,
Кьве пай санал сад жедайвал.
Мус къведа чаз гьа шад сувар?
Лекьрен саягъ ахъа лувар,
Лезги халкьар шад ийидай!
И дуьньядал чун бахтлубур хьана,
Ам чаз кьисмет хьайивал я, яр.
Шумудни са кас ашукьбур хьана,
Чаз Аллагьди гайивал я, яр!
ЛАТАРИН ЧИНАР
Муьжуьд виш сан чинардин тар,
Латар мезре – макан я ви.
Гзаф хъвана къайи ятар?
Буй - аждагьан, кьакьан я ви.
Амач такур кар вилериз,
КьецІи Тимур, шагьни Надир.
Ви мугьманар тир эллериз,
Багъишна бахт авай къадир.
Тандал муьжуьд ала ви юкІ,
Дувуларни дериндава.
Цавуз хкаж хьана пуд кІукІ,
Вакай дарман-дава ава.
Вун чан алай тарихни я,
Муьжуьд виш сан шагьидни чи.
Шарвилидин къилихни я,
Рекьин тийир игитни чи.
Девирар къвез, алатзава,
Амма вун гьа – вун яз ама.
Бязибуру гъалатІзава,
Бармакар тваз гагь-гагь кьама.
Сажидиназ бубани я,
РикІяй-рикІиз ширин тир вун.
Шиир кхьиз зурбани я,
Хиялризни дерин тир вун!
ПИСАТЕЛРИН СОЮЗДА
Гьар сеферда меркездиз зун фейила,
Писателрин союздиз зун мугьман тир.
Къаршиламиш ийидай зун хвешила,
Им советрин гьукуматдин заман тир.
Алирзади, Жамидина, Межида,
Танишардай Расулахъни Байрамахъ.
Гъилер ягъиз чIехидани гъвечIида,
Жузунарда гьар садавай пакамахъ.
Вун накь вучиз атаначир Куьредай,
ТIуьнин, хъунин авачир гьич атIа кьил, -
Ибрагьимни, заз тамашиз, хъуьредай,
Буба Гьажикъулиева кьадай гъил.
Расул – эмир хьтин чIижер куьнуьдин,
Адан патав жедай Омар-Гьажини.
Мугьманар хьиз са суфрадин, синидин,
Са таяр яз кьадай гъвечIи-чIехини.
Межидавай хабар кьуна, Расулан
Къвалав гвай кас вуж я бурма чIарарин.
Омар-Гьажи – чIехи шаир аваррин,
Устад кас я авар, урус чIаларин.
Са гафунал, эрчIи гъил я Расулан,
Хъсан инсан, вични зурба шаир я.
Алакьунар авай кас яз гьар чIалан,
Шаирни яз, куьбечи хьиз магьир я.
Сулейманан шииратдин сувариз,
Расул кьиле аваз къведай шаирар.
Лацу лифер хкаж хьана цавариз,
Гьарда вичин кIелиз жедай шиирар.
Къе союзда амайбур я жегьилар,
А виликан амач хатур гьуьрметни.
Квазни кьазмач и девирда агьилар,
Я шаирриз амач артух къиметни.
Фаракъатдин фена чIехи шаирар,
Къакъажай хьиз, амач гьуьрмет, берекат.
Къе уьмуьрдин мукьа тирла эхирар,
Меркездиз физ, кумач артух гьерекат.
Амма абур алатзавач рикIелай:
Расул, Омар-Гьажи, Рисим Гьажини.
Яшамиш жез кIандай цIийи кьилелай,
Яшаризни хьана са кIус гъвечIини.
Алай вахтунда шаиррин кьиле,
Ава Ахмедов Мегьамед стха.
Жавабдар къуллугъ кьуна хьиз гъиле,
Садбуруз хуш дуст, садбуруз арха!
Сажидин, на тIварар такьур шаирар
Пара ава, кьейибур, сагъ амайбур.
Тади мийир, хьанвач дуьнед эхирар.
Гьар садан тIвар кьада, рикIик кумайбур!
ТАР АТІУДАЧИР
Тар атIаана, цІай яна куз,
Регъуь кьванни хьанач якІуз.
Вичихъ галай тумуникай,
Бегьердин ем хамуник квай.
ЛЕЗГИ МАНИ
Заманайрин атІуз мензил,
Гъам-хажалат ийиз кьезил,
Леке квачир михьи къизил,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
Женгчи аскер азадвилин,
Пак тир мурад абадвилин,
Халис пайдах чи садвилин,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
Шарвилидин сес я ширин,
Касдин гьуьл я акьул дерин,
Гьам баркалла, гьам аферин,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
Чи гьар йикъан экуьн ярар,
Кьуд патахъди ахъай варар!
Лезгистандал гъизай нурар,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
Гьар са пата дустар авай,
Билбиларни картар авай,
Берекатлу къастар авай,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
РИКI ТIАР ЖЕЗВА
Гьикьван вахт я зи, алама рикIел,
Уьмуьр фена зи, вахкуз, квачир бурж.
Халкьар рекьизва тахсирсуз рекьел,
КIел жанавурдиз элкъуьн хьанва гуж!
РикI тIарзава зи, хъсанвал авур,
Дустуникай зи авурла есир.
КичIедай кьуна, авурла хатур,
Дугъривални зи кьазва яз тахсир.
РикI тIарзава зи, акваз темпелар,
Ахмакь келледи гуж гузва рикIиз.
Акваз и крар, ийиз мягьтелар,
Гъамлу жезва зун, кIанз, яна рекьиз.
РикI тIарзава зи, гьар са сеферда,
Жуваз зайифвал къуьхуьнрай чIавуз.
АлахъайтIани гьа и тегьерда,
Мажбур я кьилин рехивал къачуз.
Ажизни жезва, тапаррин вилик,
Малаик туш зун, лув гузвай цава,
Гьикьван гъалибвал авуртIан гъилик,
Фейи уьмуьр заз бахтсуз аквазва.
КУЬЧЕ АВА
Новороссийский – Игит шегьерда,
Шумудни сад куьче ава кар алай.
Адан юкьвал пара гуьзел тегьерда;
Гьуьлел хьтин гьар экуьнин зар алай,
Куьче ава Сулейманан тIвар алай.
Са кьил дагъда, са кьил гьуьле акьуна,
Кьве къерехда тарар авай бегьерда.
Заргади хьиз чIагурнавай ракьуна,
Имаратар авай икьван кар алай,
Куьче ава Сулейманан тIвар алай!
Гьар миллетдин кIватIал хьана векилар,
Дуствал авай, са стхаяр, вахар хьиз.
Гьич рикIелай алат тийир шикилар,
Акур касдин ачухардай гуьгьуьлар,
Куьче ава Сулейманан тIвар алай!
Алибег дуст, Шагьабулин шагьид я,
Гьикьван михьи гьава ава шегьерда?
Новороосийский – шегьер Игит я,
ЧIулав гьуьлуьн къерех экуьн сегьерда,
Рагъ экъечIдай даим кьилел зар алай,
Куьче ава Сулейманан тIвар алай!
ХАТУР АЯ
Хатур авур касдин хурал хер жеда, -
Ваз адакай багьнаяр кьаз кIан жемир.
Яд авачир вацI – кьуру тир кьер жеда,
Я вакайни кIеви вили къван жемир.
Чир тахьайтIа, вуна авур хатурар,
Кьилел Аллагь ала, гьадаз чир жеда.
АлахъайтIа, вуж вичел гъиз абурар,
Хийир дуьа аваз, гьа кас пIир жеда.
И дуьньядал, чун амачир вахтуна,
Амукьдайди я писвални хъсанвал.
Пачагьдилай авай кьакьан тахтуна,
Багьа тир затI я анжах чи инсанвал.
Жуваз дарвал гун тавуна, чарадаз
Хийир гунуг, кьиле тефир кIвалах я.
КIанзаватIа, мурадар гъиз арадиз,
Хъсанвал - яд акьалтI тийир булах я.
Хъсанвилив къведай гьич са кар авач.
Ам Аллагьди вак кутур пак лишан я.
Инсанвилив къведай багьа тIвар авач,
Багьа къван хьиз, шумудни са къашан я.
Сажидиназ кьудкъадни кьуд яш хьайи,
Такур жуьре инсан авач къилихриз.
Гишиндакай хабарар яхъ, каш хьайи,
Хатур ая, яб тагана синихриз!
ЗАБИТАН ЧАРЧИЗ ЖАВАБ
Забит стха, хтайди заз чар хьана.
Заз айгьам яз, кайиди са чІар хьана.
Валлагь рикІиз хъсанвилихъ тІар хьана,
Жечни мегер, михьи пак тир гьиссерик
ХукІур чІавуз, ван акатна сесерик!
Кулак, душман – тІвар эцигна иридал,
Яру вагьрам гваз агахьна виридал.
Колхоздин тІвар гъиз эцигна суьруьдал,
ЧІехибуру шишер ягъиз, хвейибур
Чубанар яз, чи кьисмет тир кьейибур.
Председатель, директор хьуй, Совет хьуй,
Къуй гьар садахъ инсанвал хьуй, мирвет хьуй!
Тапандашриз им чи патай туьгьмет хьуй!
КьуьчІуьк – билет, ийиз къилет камуниз,
Яру тир кьел гъиз яна чи хамуниз!
«Фан» книжка кьуьчІуьк хьунухь паталди,
Ришветар гуз, кар туькІуьрна гужалди.
Вилик-кьилик квай са гъвечІи кІватІалди,
Чаз ягъайди хъуьрез-хъуьрез лаш хьана,
Зун аял туш, зинни пудкъад яш хьана.
Эвел кьиляй кесиб синиф паталди,
Женг чІугунай батракрин са кІватІалди,
Са бязибур, кабинетри, столди
Дегишарна, куьпдал вегьей гъалар хьиз,
Зегьметчи эл кьуна чпин малар хьиз!
Забит стха, рикІин дердер пара я,
Чи лезгийрин гьалар гуьнуькъара я!
Миллетдал – сад, сергьятдал чун чара я!
Гьа им тирни чаз багъишай гьуьруьят?
Пудкъанни цІуд йисуз чІугур азият?!
Яшамишрай лугьуз сад-кьве регьбердиз,
Яру пайдах элкъуьрна са чембердиз.
КІашни мукал гана фяле-лежбердиз,
Кеф чІугурбур бюрюкратрин кьилер я!
Берекатсуз авурбур чи чилер я!
Етимар хуьз, чІехи ийиз дуьнедал,
ЗатІ атанач чи халкьарин арадал.
Къизил, гимиш кІватІна чпиз харадал,
Банкара - пул хьана, ришвет-шеледин.
КІан хукудна СССР-дин – Къеледин!
Ийидачир ибур къе за тупІалай,
Дуьзвилин гаф ийизмайтІа япалай.
Вил аладриз вич кьван гуьрчег папалай,
Чпинбурув кІелиз туна ришвет гуз.
Ялиз туна ахмакьбурув «билет» гуз!
Колхоз, совхоз - ери хьана тарашдай.
Дуьз рахайбур кьаз алахъиз кІамашдай.
Сад Аллагьдиз кьве вил кІанда тамашдай.
Гьар са касдин вичин рикІ хьиз гудайвал.
Гьарам-гьешем квайбур цІалди кудайвал!
Забит стха, им вуч гьал я акурди?
И кар патал тирни зегьмет чІугурди?
Хирер ийиз гуьлледини, гапурди,
Халкьар хьанва кІваливайни йикъавай.
Чна вучин цІунни вацІун юкьвавай?!
Берекатар амач Куьре, Муьркуьрда,
Лезгистандин Чирагъ, лагь ни куькІуьрда?
Михьи къастар пара ава фикирда.
Сад Аллагьди сабур гурай рикІериз!
Ризкьийрин гад хутурай чи никІериз!
Къуни-къунши стхаяр хьиз хьайибур,
Душманрилай хьанва рикІиз къайибур.
Ватан патал, несил патал хайибур,
Са кьилихъай терг жедайла, шедачни?!
Чи жегьлар гьайиф кьванни къведачни?
Чахъ – чи миллет, чи гуьзел тир чІал ама!
РикІе – дуьзвал, чахъ чи багъри кІвал ама!
Чи дамарра иви рагаз звал ама!
Белки сад-кьвед кими жедач, чанар хуьз,
Чеб лукІвар жез, чпин кьамал ханар хуьз!
Чахъ – чи бине, чи адалат, тІвар ама!
Лезги намус, эдеб, гъейрат, ар ама!
ЦІийи бегьер гъидай Лезги Тар ама!
Шарвилини Гьажи Давуд – архаяр!
Эвездайбур жагъида мад рухваяр!
Бейтер – тІимил, дердер – пара, хьана хьи!
Сада-садаз рикІин сирер гана хьи!
Гужар акваз халкьдин чанар кана хьи!
Вири къуват эцигна хьиз чахъ авай,
ЦІийи Ватан туьхкІуьр хъийин гьахъ авай!
Забит стха, гъамлу жемир хиялрик!
Зи умуд ква чи кьегьал тир аялрик.
Гьар са хуьруьн «Садвилерин» кІватІалрик,
Лезнистандин тарих кхьей чарарал,
Дамахарда къагьриманин тІварарал!
Агъа-СтІал, 2I - май, I99I - йис.
ВУЧ ТУНА?
Эгер завай кьуртIа хабар:
Вун дуьньядал куьз атана?
Лугьуда: «Аллагьу Акбар!» -
Адан гьуьрмет хуьз атана.
На дуьньядал вуч авуна? -
Лугьуз суал гайитIа, заз.
Жув халкь патал пуч авуна,
Гьайифни туш, кьейитIа заз!
Дуьньядилай, вуч туна, вун
ФизватIа лагь? – ЛагьайтIа, заз.
Халкьдиз буржлуз амукьна зун,
Гуж авачир тахьайтIа, заз.
РикIел хкун патал ви тIвар,
Хийирдин са дуьа кIелиз;
Таз хьанани вавай затIар?
Месэлаяр хьанан гьялиз? -
Халкьдин вилик куьруь я мез,
Авур крар тIимил хьана.
Шииратдин рекье къекъвез,
Акунач жув, камил хьана.
Гъил къачу зи тахсиррилай,
ТIимил ятIа, авур затIар.
Алат тийиз асиррилай,
Тикрарда мад Сажидин тIвар!
ГЬЕВЕССУЗ ВАХТ
Вахтар физва, садазни яб тагана,
Кьил туькIвейвал, гьамиша са рекьеваз.
Садбуру кеф чIугваз, хъуьрез чIагана,
Садбур крар туькIуьн тийиз, йикьеваз.
Вахтари гьал ийиз чпиз девранар,
Эвел мус тир, чинни тийиз эхирар.
Бязибуру ийизва чун гьейранар,
Цикайни кваз ийиз чпиз чехирар.
Вахт вилив хуьз, бахт вилив хуьз датIана,
Чи инсанри карагзава цавариз.
Садбур рекьиз, чара мумкин атIана,
Садбур гьар югъ элкъуьр ийиз сувариз.
Вахтунинди, вич я, вичин юргъа шив,
Кьилел кьенер алачиз гьал авун рехъ.
КIантIа вичиз рагъ къуй цавай, кIантIа жив,
КIантIа вичиз сад батIул хьуй, кIантIа гьахъ.
Я залум вахт, вуч патал вун халкьнава?
Инсанрикай хабар такьаз, вуч хьана?
Гьи жуьредин мурадрихъ чун гьакьнава?
ГьакI чи уьмуьр хийир тагуз, пуч хьана.
Вахт, вахъ галаз раханатIа, къана зун,
Тахсирдилай гъил къачу, жез хьайитIа.
Вуч себебда и дуьньяда гъана зун?
ГьакI хийирсуз, хъуьрез ва шез хьайитIа.
Сажидинни вири эл хьиз вахтунал,
Рази тушиз физва и дуьньядилай.
Алчахрини дамах ийиз бахтунал,
Хийир гузвач, артухан зияндилай.
ВУН ГЬАМИША
Лезги малла Несредин
Физваз, садра базардиз.
Бушвал себеб гьилледин,
Ават хьана дагьардиз.
Инай са гьал экъечIна,
Рекьин юкьвал хвал алай.
Са кIус кьулухъ къекъечIна,
Хкадарна къалалай.
Течиз вичин гьал вичиз,
ХкадарайтIа, маллади;
ЧIугуна вичел, заз чиз,
Кьвед лугьудай балади.
Ават хьана хвалаз ам,
ЭкъечIна, са гужалди.
Регъуь хьана, чухваз кьам,
Элкъвена вич вичелди.
«Агь зи жегьил тиртIа вахт,
Ихьтин бала къведачир.
Кьуьзуь хьана, фена бахт,
Жегьил яз, икI жедачир!» -
Килигна ам кьулухъди,
Акур кас-мас аватIа.
Гуж гана и шулугъда,
Хъуьрей кас-мас галатIа.
Ам гъавурда гьатна фад,
Квез я гила дамахар?
«Гьа чIавузни тушир затI,
Хиве такьар ахмакьар!»
ИХТИБАР
Ихтибарвал - барабар я бахтунихъ,
Адан къадир гьар садаз чиз хьайитIа.
Гъил хкIур хьиз жеда кьакьан тахтунихъ,
Ам ядигар сир яз, на хуьз хьайитIа!
Вал ихтибар ийизва, хва, Ватанди,
Дидеди вун хьиз, хуьда гьа саягъда.
Вал ихтибар гъизва гьар са инсанди,
Хкахь тийир, цIай авай хьиз чирагъда!
Кьиле тухун патал гьар са ихтибар,
Вун шагь хьана кIанда гайи гафунин.
Ихтибарвал къизилдив я барабар,
Чир хьухь, къимет адан гьар са гьарфунин!
Чи Кавказди вал ихтибар авунва,
Азадвилин рекье на чан гун патал.
Ви гьунаррихъ вири халкьар агъунва,
Гьазур тирди душманриз къван гун патал!
Сад Аллагьди шииратдин сирер хуьз,
Зал ихтибар авунва, хва, цававай.
Вунни алахъ чи шегьерар, хуьрер хуьз,
Гьа и кIвалах тIалабзава за вавай!
Ихтибардиз лайихлу хьун герек я,
Нел хьайитIан ихтибарвал ийидач.
Ихтибарлу кас игит хьиз зирек я,
Ихтибарлу кас садрани рекьидач!
Ихтибарлу дагъвийри чи Дагъустан,
Душманрикай хвена нече-шумуд са!
Зи умудни вак ква, чан хва, хуьз Ватан,
Гьар дидедин хцик квай хьиз умуд са!
РОССИЯ – ЗИ МАНИ Я
Россия – зи мани я,
КьепIинамаз ван атай.
Низамдаваз аскерар,
Мани лугьуз фидайла!
Чи дагъларал чан атай,
Чаз гьуьруьят гъидайла.
Ван хьанай заз дидеди,
Хурухъ кьуна, хуьдайла!
Россия – зи мани я,
Зегьметдани женгина.
Лувар кутаз, зун лекь хьиз,
Цавун аршдиз акъудай!
Россия – зи мани я,
Гьатнавай гьар бейтина,
Кьилел алай дагъларин
ЧIулав цифер алудай!
Россия – зи мани я,
Буйругъ гана Ленина,
Киров хьтин рухваяр,
Рекье тур чи дагълариз!
ВацIар хьана ивидин,
Гьар са ифей женгина,
КьецIил дагълар элкъуьрай,
Цуьк акъудай багълариз!
Россия – зи мани я,
Диде тир зи хайи тир.
Миллионрин хзанда,
Вилик физ рехъ къалурай!
Россия хуьз гьазур я,
Чан эцигиз, хайид тир.
Буйругъ гана Ватанди –
Анжах «Алад!» - лугьурай.
Россия – зи мани я,
Буба – Яру партизан!
Дагъустанда Советрин
Власть патал женгина.
ЧичIам бапIах ва Яру
Парчадикай цIирх масан,
Пелени – гъед вад пипIен
Чирагъ хьана куькIуьна!
Россия – зи мани я,
Московдай шад ван къведай.
Ислягьвилин даях тир,
Гъилер кьунвай дустарин!
Россиядин кьурла тIвар, -
Чи дагъларал чан къведа!
Сад – буба, сад – хва я чун,
РикIин михьи къастарин!
Россия – зи мани я,
Накьни, къени, пакани.
Ватан яз ам кIани я,
Адан гьар са чкани.
Дагъустан – зи кьеб ятIа,
Ам – зи кIвал, зи ватан я!
Москва – зи герб ятIа,
Россияни – зи чан я!
Россия – зи мани я,
Кьве виш йисан сувар тир.
Россиядик экечIна,
Лекьрен гужлу лувар тир!
ГьакI асиррай асирриз,
Фида санал, сад хьана!
Гьа виляй чи шаирриз,
РикIин сидкъи шад хьана!
ПРЕЗИДЕНТДИЗ ЧАР
Уьмуьр кьудкъад йисар хьана, Ватандиз
Багъишиз чан, гьазур я зун хъсандиз.
Дуьз яз къуллугъ авунилай инсандиз,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!
Аквазва заз, Ватандин гьал четин яз,
Санкциярни вегьизва чал – батин яз.
Жаваб гунлай, пехилбуруз хаин яз,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!
Ватан – сад я, багъри диде-буба хьиз,
Чун гьазур я Ватан хуьз, хуьр -уба хуьз!
Азадбур яз хьун, Китай хьиз, Куба хьиз,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!
Чаз аквазва, на чІугвазвай зегьметар.
Халкьдин патай артух я ваз гьуьрметар!
Чи Россия хуьнлай, кІватІна миллетар,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!
Россиядал пехилбурун планар,
Я дуьньядиз гун пара кьван зиянар.
Агъудикай азадунлай иланар,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!
Чир хьухь, халкь вал рази тирди, гьар са кар
ТуькІуьр ийиз, агуд тийиз зиянкар!
Ачухунлай гьар садаз бахтун ракІар,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!
Сажидиназ, виридаз хьиз Россия,
Ам кІан хьунухь, бубад авур веси я!
Халкь паталди чІугунилай азият,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!
АМЕРИКАДАЙ КЪВЕДА ЧАЗ «ХАЛУ»
Гьуьрметлувилин квахьайла девлет,
Душманар жеда: стха, вах, миллет.
Къе чун гьатнавай акурла зиллет,
«Къутармишиз» кIанз - буба хьиз уллу,
Америкадай къведа чаз «халу»!
Къудратлу уьлкве авуна паяр,
Сас экъисна чал, хъуьрезва таяр.
Хкахь тийидай, кутуна цIаяр,
Ахмакь халкьариз тарс гуз «акьуллу»,
Америкадай къведа чаз «халу»!
Тарашна къизил - хазина еке!
Алат тийидай хьана чал леке.
Виридаз виляй аватна уьлкве,
Гуьнгуьна хутаз «хендеда шулу»,
Америкадай къведа чаз «халу»!
НафтIар кьулухъди хъфена чилиз.
Шекеррин дагълар цIуьдгъуьрна гьуьлуьз,
Экв хкин хъийиз «буьркьуьдан» вилиз,
Садан кьил гатаз, муькуьдан - далу,
Америкадай къведа чаз «халу»!
Гафариз - фараш, хийирдиз - кьери,
Регьберар жезва, хьайибур вири,
Багьа хьанва фу, жагъизмач гъери,
Руфунар хъийиз са вадан дулу,
Америкадай къведа чаз «халу»!
Эхир кьил-эхир пуч хьана хьи чи!
Гьар цIудан кьамал акьахна къучи!
Гишила, вилер хьайила, мичIи,
Экв куькIуьр хъийиз, лампа гваз уллугъ,
Америкадай къведа чаз «халу»!
Регьверикай чи ракъур хъийиз кьил,
Шумуда яргъи ийизва чал «гъил»!
Са хендедадиз цIувад хьанва гъуьл.
Чи багъдиз гуьзел, ягъиз кIанз цулу,
Америкадай къведа чаз «халу»!
Вуч паталди тир зегьметар чIугур?
Им са экв тир хьи, вилериз акур!
Хци яракьар, авуна какур,
Элкъвей чи кьилер, ийиз кIанз «кьулу»,
Америкадай къведа чаз «халу»!
Ажеб хъуьредай крар хьаначни?
Эй, Сажидин, ви сарар ханачни?
И чIал кхьей ваз, зарар хьаначни?
Ви дуванни кваз ийидай къанлу,
Америкадай къведа чаз «халу»!
КРЫМДА КЪЕ СУВАР АВА
Шумуд йис тир Крым чавай къакъудна?!
На лугьун, чи эрчIи гъил тир атIайди.
Хрушева вуч чи кьилел акъудна?!
Агьни аллагь къаргъишар я атайди.
Чи рикIерив хажалатар агудна.
Крым – ЧIулав гьуьлуьн дагъ тир гьулдандин!
Севастополь – сенгер къачуз тежедай!
Кьебле патан даяхар тир Ватандин,
ЦIайлапанрин цIувай атIуз тежедай.
Халкьар лукIар хьурнай гъейри хзандин!
Азад хьана, Референдум авуна!
Крым хтун хъувуна мад хзандиз!
Чи дережа хкаж хьана тавуна!
Ша, Путиназ, игитдиз хьиз хъсандиз,
Капар ягъин, са кIусни геж тавуна!
Гьикьван хъвер квай крымлуйрин сиверик?
Татар, урус, украинви сад хьана!
Ажугълувал квай бандеррин кьеверик!
Чапхунчийрин ниятрикай яд хьана,
Шадвилин шел кваз акурла эллерик!
Дявекарар – чеб терг хьурай дявейра!
Ислягь халкьдиз гун тийизвай секинвал.
Пачагь жез кIанз дуьньядавай уьлквейра,
Америка, чизва чаз ви хаинвал,
«Де-мукIратI» гваз, къекъвез, рекьиз куьчейра!
Къуй, чир хьурай СССР я - Урусат!
Чеб хьтинбур ацукьардай чкадал!
Халкьдиз чизва, дяве, каш я, чIуру затІ!
Къал акъудиз, кар алачиз арадал,
Са югъ къведа жаваб гудай Гьарусат!
Зун - Сажидин, лезги шаир, шад я, шад!
Крым хтун хъувунал чи хзандиз.
Севастополь чиди хъухьун – ад я, ад!
Кьудратлувал хтана чи Ватандиз!
Им гуьзел тир гатфарни я, гад я, гад!
КЪВАНЕР ЧИ
Тимурленаз муьтІуьгъ тахьай пагьливан,
Къванциз элкъвей гада я ам, гада я!
Ватан патал чан гуз гьазур къагьриман,
Ам душмандин хура акІай жида я!
Аквазвай кьван къванер – гьакIан къванер туш,
Гьар са къванцихъ тарих ава вичиз хас.
Къванеринбур – гьакIан кьуру ванер туш,
Къванерихъни ава вичин талукь кас.
Вучиз къванер хаз четин я кIутадал?
Гьар са къванцихъ дагъдиз хас тир къаст ава.
Лигим хьанва, дуьшуьшар жез хатIадал,
Гьар са къванцихъ ракьуз элкъвей маст ава.
Къванер ава, муьтIуьгъ тахьай цIаяра.
Къванер ава, хуьзвай чпе тарихар.
Къванерихъни, гьар са пайи-паяра,
Дагъвийрихъ хьиз, ава вичин къилихар.
Шумуд девир акунатIа къванериз?
Абурай кьил акъудун чи буржи я.
Гьар са къванцин тамашайтIа къуьнериз,
Садбур гьяркьуь, садбур гуьтIуь, гъвечIи я.
ГьакI ятIани заз кIанзавай, кьейила,
Жувни элкъуьн гъвечIи къванциз адетдин.
КIеве гьатай чIавуз, герек хьайила,
Гъиле кьадай яракь жез зи миллетдин.
Руг жедалди, къванни хьунухь – бахт я, бахт!
Гьуьрмет ая, гьар са къванциз Ватандин.
Чи гьар са къван - къадим тарих – вахт я, вахт!
РикIел хуьзвай гьунар гьар са инсандин.
Куьн дагълариз тамаш, къванер кIватIнавай!
Миллионрин йисаривай чIур тежер.
Цаварин тагъ кукIваралди кьатIнавай,
Абур мидаим я, ерли сур тежер!
АМЕРИКАДИН АТIАНВА ЧАРА
Америкадин атІанва чара,
Сурун фул гьатай саягъда чанда.
Де лагь кван вуна, я уьзуькъара!!!
Ви вуч авайтІа, Афгъанистанда?
Вагьшийрин саягъ кІур гана чилер,
ЦІаяр ягъиз, куз, кутуна кьуьлуьк,
Вуч жаваб гуда, ракьара кьилер,
Гьатай са югъуз, халкьарин вилик?
Америка гьич аквазвач пайгар,
Агьдин, гьарайдин къвен тийиз ванер.
«Демократвилин» яна хьиз рангар,
ЛукІар ийизва, азад тир эллер!
Чпин «къайда» тваз, кьабулиз «къарар»,
Ирак кукІварна, чи Украина,
Бандеррин гъиле туна яракьар,
Куьз телефзава халкьар, хаин, на?
Россия акваз, чІур хьана кьилер,
Дили кицІерин акатна азар.
Дуьньялин кьилел акьалжиз кьенер,
Ийиз кІанзаван, женгерин базар?
Гьуьлерин флот, армия мягькем,
Россиядин халкь женгера лигим;
Америкадин акат тийиз тІем,
А куьгьне вахтар амач, тир гьаким.
Вич-вичив гвачиз, кимидан саягъ,
Тваз алахънава гьар сана, са кьил!
Россиядин цІай галукьайтІа вахъ,
Къураматдикай жеда дерин гьуьл!
Шаир Сажидин, са кардал я гьахъ,
Россия квез гьич жедай туш муьтІуьгъ!
Еке тир вагьрам галукьдалди вахъ,
КицІер хьиз жемир, кьулухъди элкъуьгъ!
ШАРВИЛИЯР ГЕРЕК Я
Дегь девирар рикIел хкиз, гьарагъиз,
Къе гьайифар чIугвадайбур – зирек я.
Чаз рикIера къастар аваз, къарагъиз,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!
Тамаш хъсан Шагьни Шалбуз дагълариз!
Женнет–аран – ризкьияр я, хуьрек я!
Элкъуьр хъийиз никIеризни багълариз,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!
ЧIал хуьн патал, кIвал хуьн патал, чи садвал;
Турни къалхан кьадай инсан – эркек я!
Пайдах хьтин, вине кьадай азадвал,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!
Дуьз тир рекьер къалур авун паталди,
Акьуллуяр кьиле хьунухь – куьмек я!
Багъри халкьдин къайгъу чIугун паталди,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!
Уьмуьрдин вахт – вацI яз, физвай тарихдин,
Чи вилериз кIанзавайди – са экв я!
Чаз халкь патал женг чIугвадай къилихдин,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!
Им эвер гун туш дяведиз, женгиниз.
Дяве – тIурфан, дяве – душман, фелек я!
Чи Лезгистан, хкун патал гуьнгуьниз,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!
Чахъ виридахъ авай мурад - сад я, сад,
Халкь азад хьун, гъам чIугваз чун гьелек я.
Лезги халкьдин хкаж хъийиз мадни ад,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!
Лугьуда хьи, Шарвилияр рекьидач!
Чан алай затI – авач рекьин тийидай.
Гьамиша чаз Шарвилияр жагъидач.
Четин чIавуз, кар чир хьана ийидай,
Чун гьар са Кас - Шарвили хьун герек я!
КЬИНИКЬ - ХАС Я ВИРИБУРУЗ
Кьиникь - хас я вирибуруз:
Яшар хьана, кьуьзуьбуруз.
Къенибуруз, дилибуруз,
ТакIанбуруз, кIанибуруз,
Амма рагьмет тахьун кьисмет,
Хас кIвалах туш кьейибуруз.
Я ажалдик, я ажалсуз,
Я мажалдик, я мажалсуз,
Азраилди лап гьаялсуз,
Я тIал гана ва я тIалсуз,
Зазни ажал жеда кьисмет,
Авун мурад яз зун кIвалсуз.
Рекьидалди гьар са кIвалах,
Тадиз тамам хъийиз алахъ.
Буш гафарин жемир чIалахъ,
ЧIугу зегьмет, къачу къимет,
Рузи амаз, гьала улакь,
Сажидинни вири хьтин,
ЦIарада гьакI, гъери хьтин.
Йисар фена, суьруь хьтин,
Вахт жагъурна, куьруь хьтин,
Аквада квез, гатаз кьил-мет,
Катда квекай, «угъри» хьтин.
ГУН ЗА КВЕЗ СА МУШТУЛУХ
Эй, Лезгияр! Гун за квез са муштулух!
Къухмаз кIунтIал, цIай куькIуьрдай хабардин,
Иви къугъваз чилин гьар са дамардин,
Шарвилидин шив хтанва чамардин!
Куьре Мелик, Давуд гьажи, Ярагъви,
Етим Эмин, Сулейман я чирагъ ви,
И дуьньядиз чукIурайбур суракь ви!
Эй, Лезгияр! Гун за квез са муштулух!
Къухмаз кIунтIал Шарвилидин шив ала!
Дагъустандал шад манийрин къив ала.
Шагь, Шалбуздал цIаран тийир жив ала.
Душманар кьаз, вацIуз гадрай шеледал,
Ватан азад авур гуьрздал, гуьлледал,
Пайдах хкаж КIелез хивен къеледал!
Эй, Лезгияр! Гун за квез са муштулух!
Дегиш жезва, женгер чIугваз, девирар,
Дегиш жезва пачагьарни эмирар.
Артух жезва Шарвилидин ивирар.
Амма са халкь, часпар алаз, чаравал
Акун тушни негьрин уьзуькъаравал?!
Чи вил алай, чан Шарвили, пара вал!!!
УЬМУЬРДИН РЕКЬЕР
Чил кьур чIавалай, кIвачерал къекъвез,
Акур кьван крар, рикIел хквезва.
Гьинихъ фейитIан, мад кьарай текъвез,
Жув хайи хуьруьн рекьел хквезва.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Гьикьван куьне заз акъуднай гьекьер?
Яргъал ва мукьвал лугьудач за квез,
Чандай акъакьун кIвалах я зурба.
Варз хьана закай, чилелай элкъвез,
Гьахъ я кьван, гьелбет, жув хайи уба.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Заз чимивилер, къалурай мекьер.
Жуьреба-жуьре гьалтна ксарал,
Са бязибурал шумуд сеферда.
РикIел алама шумуд йисарал,
Кьабул авурбур хцин тегьерда.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Квез къурбандда за, зи кайи лекьер.
Гьиниз фенай зун, гьинай хтана?
Бахтунихъ къекъвез, рехъчи хьана зун.
Гьикьван рекьер за кIвачи атIана?
Дуьзвал кIани тир гьахъчи хьана зун.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Дугъриданни чун я дагъдин лекьер.
И дуьньяда гьич садазни секин
Уьмуьр бахшнавач, гъетер тир цава.
Маса къайдада хьунухь туш мумкин,
Жигеррив къачуз михьи тир гьава.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Зун амачирла, герек туш йикьер!
СТIАЛ СУЛЕЙМАНАЗ ГУЬМБЕТ
ЦІукьуд йиса авай кьезил гада яз,
Вун Дербентдиз акъат хьанай, Сулейман!
Гьарда вичин бахт жагъурун къайда яз,
Вун хуьруьвай къакъат хьанай, Сулейман!
Чарабурун кІвалерални кІвалахъна,
Гьар жуьредин чІугунай на зегьметар.
Дуьзвал патал, гьахъ жагъуриз алахъна,
Акунач ваз рикІин шадвал, гьуьрметар.
Гьар вуч ятІан, тІурфанар къваз, алахьна,
Яшлу чІавуз экв акуна вилериз!
Вахтар фена, шадвални шел какахьна,
Азадвилин бахт жагъанай эллериз!
Дербентда ви пак тІвар алай театр,
Хьун им са бахт тушни, шаир Сулейман!
Ваз икрамиз кІватІал хьанва миллетар,
Вун дуььядиз ийиз загьир, Сулейман!
Лезги театрдин кьакьан тепедал,
Хкаж хьанва, тамаш ийиз эллериз!
Касдин гьуьлни, капар ягъиз лепедал,
Гьазур хьанва ви межлисда кьуьлериз!
Чухсагъулар къвезва Имам стхадиз,
РикІел атай памятник хьун ваз Дербентда.
Гъил тевгьена гьич саданни яхадиз,
Харж авур пул, халис лезги адетда!
ЮКЬ ХЬАЙИТІА, ХЪСАН Я
Кьадардилай артух туьнтвал – нукьсан я.
А туьнтвили кьилел гъида балаяр.
Семевални гзаф хьунухь – зиян я,
Вав кІулалди ялиз тада шалаяр.
ГьакІ хьайила, лугьузва хьи мисалди:
Виридалай юкь хьайитІа, хъсан я!
Я кьадарсуз чимивални герек туш,
Кьурагь хьана, цІаяр къвада цаварай.
ЧІимелвални – я фан-къафун, хуьрек туш,
Куьчеда кьар, тІилияр къвез къаварай.
Парча-тике къачузватІа, базардай,
Эл-адетдин юкІ хьайитІа, хъсан я!
Гзаф хатур авуникай шит жеда,
Налугьун вун буржлу кас я гьамиша.
МутІлакь тирла, хатур-гьуьрмет кьит жеда.
Жез хьайитІа, сада масад саймиша.
Эгер савда ийизватІа, техилдин,
Киледални кІукІ хьайитІа, хъсан я!
Къати тир цІу куда хуьрер-кІвалерни.
Чимивилиз, хуьрек патал пич кІанда.
Мекьивили къуриз кІвачер, гъилерни,
Кефсуз тахьун патал са кІус кичІ кІанда.
Чуьлда, рекье-хвала яракь гвачтІа, вав,
Гьатта цІай квай цІукІ хьайитІа, хъсан я!
Къал-къул ийиз, акъуд ийиз чуьруькар,
Эхир кьиляй дяве хьунни хъсан туш!
Я жувакай ийиз вугуз кьуьруькар,
Пар ялдай лам, деве хьунни хъсан туш.
Ярар-дустар санал кІватІна, къачунвай,
Халидин са чІук хьайитІа, хъсан я!
ХАЙИ ЮГЪ ВАЗ МУБАРАК
Багьа я чаз гатфарин варз, югъни кваз,
Чими чиляй акъатзавай бугъни кваз.
Къацу жезвай чІаван векь-кьал, ругъни кваз,
Шииратдин чубарук, дуст Мегьамед!
Ваз хайи югъ мубарак, дуст Мегьамед!
Кьурагь дагълар - Абу-Земзем булахар,
Кьисмет хьунухь – туькІуьн тушни кІвалахар?
Жейранрин луж къекъвей чІаван яйлахар,
Шииратдин чубарук, дуст Мегьамед!
Ваз хайи югъ мубарак, дуст Мегьамед!
Къелемдин дуст, халкьдиз къуллугъ авуна,
Шииратдин чирагъар жен тавуна.
Гзаф крар амай герек хъувуна,
Шииратдин чубарук, дуст Мегьамед!
Ваз хайи югъ мубарак, дуст Мегьамед!
Сажидинахъ, кас яз мажал авачир,
Хуьр-кІвал авач ярар-дустар галачир.
Лезги халкьдин эдебият чархачи,
Шииратдин чубарук, дуст Мегьамед!
Ваз хайи югъ мубарак, дуст Мегьамед!
ВУЧ ХЪСАН Я?
Камар къачуз яргъал рекье,
КІантІа гена, кІантІа векье,
Гатун цикІиз, хъуьтІуьн мекье,
Зирек тир кьве кІвач хъсан я!
Кьурай якІун кутаз кІусар,
Инжикели тежен сусар.
Афарар нез, ягъиз кІасар,
Темесхандин хъач хъсан я!
Лезги жуьре гьар са хуьрек,
ТІуьр инсандин беден зирек,
Сив турши хьун патал герек,
ЦІийиз кутун тІач хъсан я!
Кефияр жен даим къумбар,
Шадвал тваз кІанз кІвале самбар,
Мугьмандикай гудай хабар,
Гьаятда киц, кач хъсан я!
Мехъеррин фу чараз – тІанур,
Хьран фани гуз жеда нур,
ЦикІен чараз цІийиз кутур,
Хьар авачтІа, сач хъсан я!
Сажидин на, ягъиз тупар,
Денг ийимир халкьдин япар.
КудатІани гъилин тупІар,
Вергедин кьве кьачІ хъсан я!
АГЬ, ВУН, УЬМУЬР
Уьмуьр бахт я чаз ганвай,
Мугьманриз хьиз атанвай.
Уьмуьр вахт я чаз ганвай,
Кьисмет тирвал атIанвай!
Уьмуьрди цуьк гъидайла,
Хуьз алахъ ам къаяркай.
Бахтлувилихъ фидайла,
Хкудмир жув паяркай!
Уьмуьр ганвай са сефер,
Кьведра жагъай кас авач.
ЧIугун патал мад кефер,
Вун дидеди хаз амач!
Муьгьуьббатдиз муьтIуьгъ я,
Кьуьзуь-жегьил яшар чи.
Муьгьуьббатдихъ къаних я,
Чи гадаяр, рушар чи!
Гьуьрмет авай чкада,
Муьгьуьббатдин муг жеда.
Заз хьиз, квезни аквада,
Дуьз крарал кIукI жеда!
Сажидин, вун дуьз рахух,
Муьгьуьббатдин краркай.
Сабурлувал хуьз, рахух,
Гьар экуьнин яраркай!
ЧУБАНАР
Дагълар кьакьан, къацу чIурар, тепеяр,
Лекьер къвез, лув гуз, фида куьн кьилелай.
Сегьер -сегьер чкIур ийиз лепеяр,
ЭкъечIзавай къизилдин рагъ гьуьлелай,
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!
Къекъвей чумахъ саз хьиз кьуна хурудал,
КIанибуруз яда куьне манияр.
Эркиналди къекъвез дагъдин далудал,
Йифер -йикъар, хуьн паталди суьруьяр,
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!
Санихъ хпер, санихъ кIелер, кьилел рагъ,
Им нетижа я куьн игит зегьметдин.
Галатункай хабар тушир, чанар сагъ,
Кьуьдни гатфар ашкъидивди гьуьрметдин,
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!
Як, нек, гъери, хперин сар ипекдин,
Ислягь уьмуьр патал еке замин я.
Хпехъанвал – кар я викIегь эркекдин,
Къаяр, мекьер гьар са кардал таъмин яз,
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!
Алахъна зун куьн лайихлу кIвалахдин,
Шикил чIугваз келимайрив рикIевай.
Вили цава кьил эцягъиз чумахъдин,
Гьар йисан дул, техил хьтин никIевай.
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!
ШАРАБАН
Мехъер юкъуз далдам -зуьрна ван жеда,
Зарб макьамрал кьуьлер ийиз кІан жеда.
Свас гъидайла, вун жегьилрин чан жеда,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Къванерай цІай акъудиз, физ, ракьарив,
Вуч дамах гва зарбдиз фидай чархарив?
Вун акурла фин хъийидач ахвариз,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Гам – халича, ни галамай атирдин,
Шуьрбетдин яд гичиндава къадирдин.
Гар кутадай сусан кьилел дуьгуьрдин,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Свас хквезвай муштулух гвай чамардин,
Туьфенгдин ван къведа гайи хабардин.
Чам хъуьрезвай, чухва алай къатардин,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Девиррилай девирралди мензилар
АтІана, чи кар ийизвай кьезилар;
КІарас – магьи, ракьарни тир къизилар,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
ЦІайлапан я бахтлу рекьиз фидайла,
Машин затІ туш мехъериз свас гъидайла.
Заз хуш я вун аманат хьиз хуьдайла,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
ЛЕЗГИ МЕЛЕР
Кьар тІушуниз, керпич атІуз,
Худ гуда рагъ лугьур чатуз.
Гьар са хуьре, гьар са гатуз,
Гьикьван гурлу мелер жеда?
ХандакІ ягъиз, къванер вегьез,
Цал эцигиз, ебни терез,
КІватІал хьана амле, мирес,
Мягьле, мягьле кІвалер жеда.
Сагърай устІар, сагърай фяле,
Сагърай дустар течир гьилле!
Хуш фикирар къугъваз кьиле,
Гьи кьадар шадвилер жеда?
Къав кІевириз, шифер ягъиз,
Дишегьлияр – кІвал сувагъиз.
Залан кІвалах уртах ийиз,
Ажеб регьятвилер жеда!
Лезги мелен ийиз тариф,
Сажидин я – куь дуст ариф.
Гьар садан кар вилик финиф,
РикІиз кІандай эллер жеда!
Мехъер жеда, мелер жеда,
Чи жегьилриз кІвалер жеда.
Гьар са кІвале аялар цІуд,
Ачух межлис, кьуьлер жеда!
ИСЛЯГЬВАЛ ХЬИЗ
Рагъ экъечІна, цав ацІана нурарив,
Шад сесери сирнавдайла чилелай.
Дамахни наз агат хьана чІурарив,
Лув гудайла лифери къвез кьилелай.
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
ЧІулав кьуьгъвер берекатри къизилдин,
Гам хьиз храз, гару лугьуз манияр.
ТІебиатдал ван ацалтна билбилдин,
Чарадайла тарал яру пІинияр,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Дараматра – кІвалин кьилиз аялар,
Артух жедай чІавуз, сивел хъвер алай;
Къведай чІавуз рикІиз михьи хиялар,
Сагъар хъийиз чилин чинанар хер алай,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Зулуматдик кумай халкьар азад жез,
Къведай чІавуз бахтлубурун жергедиз;
Капиталдин гужлу сенгер барбатІ жез,
Элкъведайла, вич тахсиркар белгедиз,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Зегьметчийрин туьтер чуькьвез гьалкъада,
Къизилдин хар кІватІалдайла банкара;
Къурхулувал тваз кІанз гьар са уьлкведа,
Худ гудайла ракетризни танкариз,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Инсанрикай лукІар ийиз гелкъвена,
Азадвилин барабарвал яргъа кьаз;
Дуьнья сара кьаз кІандайла, халкь кьена,
Нейтрондин бомбадикай далда кьаз,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Дявекарри, фагьум тийиз эхир кьил,
Вирида негь авур кардин пай кьуна;
Секин уьмуьр хуьн паталди – шад гуьгьул,
Чил куникай хуьдай чІавуз цІай кьуна,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
ИСЛЯГЬВАЛ ХУЬХ ГЬАМИША
Яшлу аскер, атIай яргъа мензилар,
Хъуьрезва къе гъалибвилин сувараиз,
Адан рикIел хквезва мад жегьилар,
Яру пайдах хкаж авур цавариз.
Гъалибвал чаз гьатнач регьятвилелди,
Рехъ фейивал ивид яру гел ама.
Хвейи велед гужлу тир кьве гъилелди,
Хтун тавур дидед рикIе хъел ама.
Жегьил аскер, чина экуь нур авай,
Вун дуьньяда ислягьвилин даях я.
Диде Ватан – инсанриз хатур авай,
Чил цIукай хуьз, вун гьамиша уях я.
Ватанэгьли, еке буржар хивевай,
Ислягьвал хуьх, герек ятIа, чан эциг!
Дустариз гъил яргъи ийиз, кIевевай,
Душман къведай рекьел еке къван эциг!
КЬИЛЕЛ МИХЬИ ЦАВ
Физва жегьилар хуьз Ватан азиз,
Нине хьиз вилин, пайдах хьиз Яру.
Секинвал патал юкъузни йифиз,
Хиялрикай хуьн паталди чIуру.
Дидени буба секин я кIвале,
Къуллугъдал хцин ийиз шад дамах.
Михьи хиялри мугзава кьиле,
Ихьтин игитар авай чIавуз чахъ.
Аскердин партал, юкьва тIарам чIул,
Гьунарриз зирек, хура рикI еке
Авай жегьилриз даим чухсагъул,
Хуьзвай чи гуьзел кьудратлу уьлкве!
Са жуван кIвалин, жуван патахъай.
Туш я чи кIвалах, туш я чи хиял.
Гуьзел гележег ийиз алахъай,
Бахтлубур я чи гьар садан аял.
Дуствилин хзан, зегьметдал азад,
Машгъул хьун патал чи диде чилел;
Физва жегьилар Ватан хуьз гьар сад,
Лув гуз манийрин сесери кьилел.
Къушарни лув гуз къугъвазва кьилел,
Хабар гвай хцин мани хьиз ширин.
Идалай гуьзел чахъ мад вуч ава?
Шикилдай хцин акурла хъуьруьн.
Михьи цав хьурай виридан кьилел,
Бахтлу хъвер хьурай гьар садан кIвале!
Ислягьвал гъалиб хьурай чи чилел!
Кьан тийидайвал мад яракь гъиле!
ШИИРАТДИН БУЛАХ ТУНА
Гзаф ава чахъ хъсан тир адетар,
Яшамиш хьун дуст яз вири миллетар.
Уьмуьрда на чIугуртIани зиллетар,
Мад са хъсан адет ава, шад жедай.
Булах туькIуьр, халкьдиз хъвадай яд жедай!
Гзаф ава хуьрер, ухшар шегьердин,
Къацу тамар, багълай гьар са бегьердин.
Гзаф затIар аватIун хуш тегьердин,
Мад са хъсан адет ава шад жедай,
Къелем акIур, бегьер ширин дад жедай!
Гзаф ава эл -адетдин жуьреяр,
ТIанурдани чурун мехъер шуьреяр.
Уьмуьрдизни хас тир хъсан береяр,
Мадни ава адетар чахъ шад жедай,
Халкьдихъ галаз гафни кIвалах сад жедай!
Гьар са хъсан адетдин тIвар кьаз хьанач,
Гьар булахдай шуьрбетдин яд хъваз хьанач.
Вири, са-сад, и шиирда тваз хьанач.
Гзаф ава адетар чахъ шад жедай,
Гьар гатфарин гуьгъуналлаз гад жедай!
За вуч туна, кьуртIа хабар, атана?
Югъ -йиф талгьуз, чанни гьайиф татана,
Халкьдиз къуллугъ авуна за датIана.
Чи адетрив кьадай, кIелна, шад жедай,
Шииратдин булах туна, ад жедай!
ХВЕНА ХАЛКЬАРИ
Виш йисарин идалай вилик,
Акур кьван кьадар хажалат, хифет,
Халкьарин дертер квайвиляй рикIик,
Рехи хьанатIа чи дагъларин сифет?
Каспидин гьуьлуь, акьалтиз лепе,
Уяхрун патал ийизвай ялвар.
Дагъустандихъ чил, гьар са дагъ -тепе,
Рухваяр авай рахурдай цавар.
Шейх Ярагъидин, чи вилерин экв,
Шамилан азад руьгь кумаз гьеле.;
Шумуд гъейриди авунай гьелек,
Виш йисара хуьз кIанз кьуна гъиле?
Советрин власть, ахпа чкIурна,
ЧIехи гьукумат акъудна кIаняй.
Сада яракь кьаз, вилик чукурна,
Гьатна Кавказда цIай эхир кьиляй.
Кьили кIвалахдай регьберри гужал,
Зегьмет чIугуна, хуьз кIанз секинвал.
Вахъни къуншидихъ галай хьиз ажал,
Дяведи халкьдиз гуда четинвал.
Дагъустан, Къизляр, Первомайск, Ботлих,
Новолак, Кара -Махи, Буйнакск.
Ватандал атай четин тир тарих,
РикIерлай алуд тийиз хуьх ам пак!
Махачкаладал а бандитрин гел,
Агакьна, кьурла Госсоветдин КIвал.
Вири сад хьана, къарагъна чи эл,
Агакьна куьмек, Сад Аллагьдин чал.
Россиядиз чи дагъвийрин гьунар,
Чизвай, хуьдайди, къурбандна чанар!
ТАКЪАВ
Дустар, хкин за куьн рикІел,
Зун фенвай ген гуьдай никІел.
Фадлай кьулухъ хьанвай цІигел,
ЦипицI шире яд акуна –
За такъавдин дад акуна!
Зулун кьиляй гьар са емиш,
Жедай вахт я хъсан дигмиш.
ТІямлувилиз пара дуьзмиш,
Заз Женнетдин яд акуна!
За такъавдин дад акуна!
ЦипицІрикай хкудай ем,
АцІурна за са цурун жем.
Гьич са затІни туш метелжем,
Заз шуьрбетдин яд акуна!
За такъавдин дад акуна!
Метин руг квай ципицІ шире,
Лазим затІ я, гьар са бере.
Халис макан тир чи Куьре,
Заз лезетдин яд акуна!
За такъавдин дад акуна!
Хъунухъал тух тежер ширин,
Нямет я пуд СтІал хуьруьн.
Дустар, куьне мийир хъуьруьн,
Заз шуьрбетдин яд акуна!
За такъавдин дад акуна!
Хушдиз кьадай гьар са йикъав,
Чаз пара хуш затІ я такъав.
Ички - кІвал я, алачир къав.
Заз кІанзавай мад акуна,
Ви такъавдин дад акуна!
ШАИР ХЬУНАЛ КАР АЛАЧ
Шаир хьунал аламатдин кар алач,
Гьадандини са тике як, иви я.
Амма адал зарафатдин тIвар алач,
Шаирдин рикI гьулдандилай кIеви я!
Халис шаир -вичин халкьдин векил я.
Хабар кьадай гьар са касдин гьалдикай.
Ватан -адан вилик гуьзгуь, шикил я,
Азад авун патал гьар са тIалдикай.
Гьар са шаир -жавабдар я кIвалахдин,
Гьаф -гафунихъ, гьар са кхьей чIалунихъ;
Михьивал жен, чешмедихъ хьиз булахъдин.
Мерженар жен, галай пекдин гъалунихъ!
Эмин хьтин шаир хьунухь паталди,
Сад Аллагьдин пайни кIанда кьисметдин.
Хур гатазвай бязибуруз гъуталди,
Къведай гаф-чIал, язва чебни туьгьметдин.
ЧIалар кхьиз, акъуд ийиз ктабар,
Пул хьайила, булни жеда тарифар.
Халкьдин патай авачирла ихтибар,
Квез я чIугун бинесуз тир гьайифар?
Шиирар квез я -есирар чарарин?
Вахт кьин патал ктабар я кIелзавай.
Рехи хьана, къадир тахьай чIарарин,
Шаир квез я халкьарикай хъелзавай?
Квелди агъуз кьазва пеше лежбердин?
Чил чIалал гъиз, ризкьи гъизвай арадал.
Муаллимдин ва алимдин, регьбердин,
Гьич садан вил хьун тавурай чарадал.
Гьарда вичин рекьяй чIугваз зегьметар,
Ватандин тIвар, чи халкьдин тIвар вине кьан!
Авун герек туш пешейриз туьгьметар,
Гьар са кеспи вилин михьи нине я!
АДЕТРИКАЙ РИВАЯТ
Лезги халкьариз йисара агъзур,
Кьабул авунвай ава адетар.
Гьар садан тариф авуниз машгьир,
Я чеб дагъвияр – лезги миллетар.
Адетар ава, кьабулдай мугьман,
Мукьвабурулай цIуд сефер артух.
Жагъай саягъда ви тIалдиз дарман,
Хьайид хьиз жеда, гишин ятIан, тух!
Адетар ава мел-мехъер чIавуз,
Куьмекар гунин вирида садаз.
И шадвилери акъудда цавуз,
Аллагь рази хьуй лугьуз са-садаз!
Адетар ава кIвалинни хуьруьн,
Жув дуьз тухунин, хуьнуьхин къайда.
Герексуз чIавуз авункай хъуьруьн,
Авачирд гьич са кIусни файда.
Адетар ава намусдиз талукь,
Хуьз кьабулнавай чанни эцигна.
Ихтияр авач кам къачуз кьулухъ,
Камар къачудай анжах вилик на!
Адетар ава кьейи -хайидан,
Шадвал ийидай ва чIугвадай яс.
Намус закон я ам чи виридан,
Дуьз тухун патал, инсанвилиз хас.
Адетар ава кьадардиз пара,
Вирибурукай четин я рахаз.
Сажидн, на ви атIумир чара,
Вири адетар са къужахда кьаз!
И РИКI ЖАГЪАЙ
И рикI жагъай зун кIвачел гьикI къекъвезва?
Сад заз чида, садни чида Аллагьдиз.
Зи кьил чарх хьиз, акъваз тийиз, элкъвезва,
Квевай ятIа, зазни чида, Аллагьдиз!
Зи лезги халкь, шадвилерихъ галтугиз,
Виликай рехъ атIудайбур пара я.
Хуруда рикI хажалатри алугиз,
АтIузвайди, зинни халкьдин чара я.
И рикI жагъай вучда закай амукьна?
Жизвиярни кваз кьаз, гъамар чIугвадай.
Вахъ, гьи напак инсандин агь галукьна?
Чиляй -цавай акъатай хьиз таквадай.
Вуч хьайитIан кваз такьадай рикI хура,
Хуьдалди ам къванни хьунухь хъсан я.
Алчах тир рикI, эвел жува йикь хура,
Ам намусдиз, алат тийир нукьсан я. -
ИкI лугьуз за, къуллугъзава эллериз,
Халкьдин патай авай гьуьрмет бес я заз,
Къадирсузри вегьейтIани кIевериз,
РикIяй тушир, кьуру тариф квез я заз?
ДИДЕДИН СУЬРЕТ
Вахтар физва, чун жез чІехи,
Са девирда аялар тир.
Азиз диде, кьил тир рехи,
Чун ви рикІин хиялар тир.
Къе заз а ви гуьзел суьрет,
Лув гуз физвай циферикай,
Малаикрин галаз кІеретІ,
Карагзава лиферикай.
И дуьньядин гьар са нямет,
Ваз кІандай чаз хьана, диде.
Вун себеб яз, бахтлу кьисмет,
Заз Аллагьди гана диде.
Диде, диде, ширин диде,
Мез вирт, акьул дерин диде!
Вил галама акунихъ мад,
Ви милаим хъуьруьн, диде.
Диде -Сад я, Сад я АллагьI
Диде -багьа кас я, ВаллагьI
Лугьузва заз даим рикІи,
Дидедикай манияр лагь!.
РАКЪИНИЗ
И дуьньядал рагъ хьиз мукьва,
ЧІехи тир гъед мад аватІа?
Мусибат цІай авай юкьва,
Туьхуьн тийир чад аватІа?
Миллиардрал физва йисар,
Рагъ са акьван зайиф жезвач.
Дуьньядилай илитІиз цІар,
Вичин чанни гьайиф къвезвач.
Адан патав планетар,
Жирдин тупар хьиз аквазва.
Гъилив вердиш хьанвай картар,
Гъуьрчехъанди хуьз аквазва.
Вацра, чи чил кьуна даях,
Ракъинилай элкъвез, физва.
Бахт жагъуриз кІан саягъ,
Дуьнья тирвал къекъвез, физва.
Зун дуьньядал аламат я,
Гьар затІунихъ къайда ава.
Чилер, цавар саламат я,
Зиян тагуз, файда хуьзвай.
Сагъ хьурай рагъ, вун чи кьилел,
Гьамиша чаз эквни нур гуз!
Чав нез тазвай чи фу гьалал,
МичІивилиз тазвай зур гуз!
ЦІАЯР ЦИН БУЛАХ
СтІал пата, вацІун кьере,
Тамашадин кІвалах ава.
ТІямер авай гьар са жуьре,
Шумудни са булах ава!
Гьар атайла, кефи жез куьк,
Гъил кутада и къайи цик.
ТІебиатди багъишай цуьк,
Булахдихъ вуч дамах ава!
Хуш суьгьбетар ийиз ширин,
Инал жеда лугьун-хъуьруьн.
Мегъуьн тарар, цІару серин,
Ажайиб са яйлах ава!
Мани ягъиз сегьердикай,
Рахаз халкьар бегьердикай,
Заз гьар акур тегьердикай,
Шад хабаррин суракь ава!
Виш йисарин тарих авай,
Элдин сивее тариф авай,
Хазина зи чилихъ авай,
Бул няметрин чанахъ ава!
Гуьлчуьмендиз ухшар чІурар,
Ачух я чаз куьн мерд варар.
Зегьметдал рикІ алай чанар,
Инна квез шиш-къаймах ава!
Гьамишанда Сажидиназ,
Багьа я куьн ширширдин наз.
Ашукьдив гвай манини саз,
ЦІаяр цик квай булах ава!
ДУЬНЬЯ – ГАТФАР
Дуьнья - гатфар, цав межлис я мехъерин,
Дагъдин кукІвал дем кутазва лекьерин.
Эй Сад Аллагь, шукур хьуй ви кьадардиз,
Халкь авунвай сагьибар и рекьерин!
Хиялрин луж хкаж хьана цавариз,
Элкъуьр ийиз гьар са югъ са сувариз,
Тамашзава зун дуьньядин базардиз,
Са кІус къуват гун патал зи лувариз.
Къизилгуьллер, ярдин вилер гъетерин,
Цав чуьл хьана аквазва заз къветерин.
Зи кІанивал элкъвенва са азардиз,
Мани лугьуз, гьайиф текъвез туьтерин.
Яр ацалтна акурла са цуькведал,
На лугьун зун гьалтна кІани бикедал.
Яраб вуч кІан ятІа мердимазардиз?
Чи араяр чІур ийизвай лекедал.
Сажидин жен, фин тийидай вегьтедай,
Тух тахьанвай муьгьуьббатдин виртІедай,
Чилер, цавар багъишна хьиз зи ярдиз,
Пияладин яд хъвада за гетІедай!
СТIАЛ БУЛАХ
Я бахтавар СтIал булах!
Гьикьван ширин яд ава вахъ?!
Йифди, югъди ийиз кIвалах,
РикIе хиял сад ава вахъ!
Сулейманни СтIал Саяд,
Къвез, хъванай ви чешмедай яд.
Уьмуьрдикай ягъиз баяд,
Земземдин цин ад ава вахъ!
Пуд СтIалрин гуьрчег рушар,
Ви чешмедин багьа къашар,
Гьар са игит – гьулдан ухшар,
Лигимардай чад ава вахъ!
Гьам зегьметда, мел-мехъерик,
Шадвилера я вун шерик.
Пияладив ацIуриз рикI
Ажеб иер дад ава вахъ!
СтIал шаир Сажидинни,
Дустарикай я ви кIани.
Ша, чна чи ягъин мани,
Ашукь тирбур мад ава вахъ!
ТIЕБИАТ
Пак инсандин къилихар квай,
ЗатI я тIебиат.
ЯтIан кьисмет синихар квай,
Шад я тIебиат.
Гагь сефил, гагь хьунуьхь хъуьрез -
Ад я, тIебиат.
Гагь зул, гагь кьуьд, гатфар серес,
Гад я тIебиат.
Зун лагьайтIа вал рази кас,
Сад я тIебиат.
Кьиникь герек туш тади кваз,
Фад я тIебиат.
Саджидина гумир на наз,
Дад я, тIебиат.
Гузвай къимет зи патай ваз,
Вад я, тIебиат!
КIАНДА ЗАЗ
Дерин гьиссерин,
Ширин сесерин,
ЧIалар кIанда заз
Цацар хилерин,
Къизилгуьллерин,
Валар кIанда заз.
Гегьенш чуьллерин,
Цайи чилерин,
Хвалар кIанда заз.
Азиз эллерин,
Шад тир мехъерин,
Гьалар кIанда заз.
ХъуьтIуьн халийрин,
Къацу афнийрин,
Салар кIанда заз.
Хайи уьлкведин,
Ягълу некIедин,
Малар кIанда заз.
Нехиш чангарин,
Гуьрчег рангарин,
Шалар кIанда заз.
Гибе, гамунин,
Рухвар табунин,
Гъалар кІанда заз.
Дагълар булахрин,
Аран кIвалахрин,
Калар кІанда заз.
Канабрин фин квай,
Чандик ифин квай,
Калар кІанда заз!
ТІЕБИАТ ХУЬХ
ТІебиатдиз кІандач табун, фашалвал.
Адахъ вичин низам ава, рехъ ава.
ТІебиатдихъ алахъ тийиз хъсанвал,
И дуьньяда адалатни гьахъ ава?
ТІебиатдихъ арза ийиз мез авач.
Ам кваз такьун – чи виридан зиян я.
Лугьумир хьи, тІебиатдихъ сес авач,
Адаз къвезмай кІвалахарни аян я.
ТІебиат – чи дидени я, бубани.
Ризкьини я. Партални я, дарманни.
Ам – чи кІвал-югъ, хайи муг я, убани,
Цадай никни, гад гатадай харманни.
Тар-там атІуз, кьуразва чи булахар,
Михьи гьава къачуз фидан базардиз?
Ни туькІуьрда ам галачиз кІвалахар?
Вуж экъечІда акси яз чи азардиз?
Кьурагь йисуз хкатзава никІер чи.
ЧІимел йисуз – тум ктІизва чилерик.
ТІебиатдив нез вугумир рикІер чи.
Адаз къуллугъ ийин зарб кваз гъилерик!
ТІебиат хуьх гележегдин несилдиз!
А мчи патай тазвай еке девлет я.
Гьуьрмет тавун жуван багъри эсилдиз –
Гьич садани багъиш тийир къилет я!
ГЬИ ВАХТ ЯТІА?
Вахт атана мекьи жедай,
Гьавани кваз икьи жедай,
Гарарни кваз векъи жедай
Яраб йисан гьи вахт ятІа?
Цав циферин маргъал хьана,
Рагъни чавай яргъал хьана,
Цав шезва, къал -макъал хьана,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?
Йикъарни кваз куьруь жезва,
Рекьер – хпер суьруь жезва,
Тарар-тамар вири шезва,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?
Хъпи хьана пешер таран,
Мус къведатІа йикъар Яран?
Рекьер-хвалар тийиз Къуран
Яраб йисан гьи вахт ятІа?
Я кьуьд хьана – къвазвач живер.
Я ахвариз фенвач север.
Гарарив гвай гьарай-эвер,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?
Бегьер кІватІиз багълавай,
Гарар кІватІиз дагъларавай,
Кьуьд авудна ахваравай,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?
Гатфар хьана, ракъар авач,
Я гад кІватІиз халкьар авач.
Муьрхъ кьун тавур ракьар авач,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?
Мад марфарин кул атанва,
Зазни мекьи фул атанва.
Хабар кьамир, зул атанва,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?
ЯРГЪИРУШ
Марфадин михьи стІалар ири,
Цуькверин винел кІватІ жеда вири.
Вун акур чІавуз зун жеда дири,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!
Вун рикІе аваз къекъвезва чилел,
Кьакьан тир гъетер хъуьрезва кьилел.
Шадвилин накъвар къвезва кьве вилел,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!
Цуькверин атир гьар патахъ чикІиз,
Гузва майданар вуна зи рикІиз.
Ракъинизни кваз кІанзавач акІиз,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!
Уьмуьрдин кьисмет, гележег гуьзел,
Ашкъидин мани цІаразва мецел.
Зи рикІин сирер катзава къецел,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!
Ирид жуьредин нурарин кІватІал,
Иридра къизгъин жезва рикІин тІал.
Сажидина чан гузва вун патал,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!
РАГЪ АТАНА
ТІебиатдин чин серин тир,
Гьатна йифен есирда.
Гъам-хажалат лап дерин тир,
Такур хьиз и асирда.
Йифиз ишей накъвар алай,
Цуькверални векьерал.
Экуьн ширин ахвар алай,
Чи аялрин вилерал.
Яр экъична цавун кІанел,
Ял язавай гъетери.
Мукал – вацра дагъдин кьилел,
Нур гузмай са уьтери.
Экуь хьана чилер, цавар!
Рагъ экъечІна, свас хьана.
Башламишна йикъан сувар,
Кьезил гьава хъваз хьана!
КІвалах ийиз шад рикІерив,
Ахварив гвай хиялар;
Авудзавай шад кІекери,
Таза, куьрпе аялар!
Къажгъан хьана рагана цав,
Экв экъичиз чилерал,
Ашкъи, гьевес агатна чав,
Хъвер къугъуриз вилерал!
Цавар - ачух, чилер - гегьенш,
Хвеши хьана рикІериз.
Берекатдин нур хьиз беневш,
Бахт багъишна никІериз!
Багълар хъуьрез цуьквералди,
Тарарив гвай дамахар.
Ракъинин нур-эквералди,
Худа гьатна кІвалахар!
ЗУН ДИДЕДИЗ ХЬАЙИ БЕРЕ
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
ЦІийи тир варз хкаж хьана кьилерал.
Цавари ван авуна са жуьреда,
Са кас артух хьана лугьуз чилерал.
Бапхтунин гъед куькІуьнна зи кьилелай,
Башламишна дуьнья ишигъ, нур ийиз.
Гьекь кьуруриз зегьмет чІугур чилелай,
Адан залан ифей беден къур ийиз.
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
Цуьквер элкъвез эгечІнавай бегьердиз.
Дуьньядани, Кавказдани, Куьреда,
Пакагьан югъ элкъуьрзавай сегьердиз.
Билбилрин ван гарухъ галаз сад хьана,
Лайлайрикай мани жезвай ширин тир.
ЦІийи инсан атай чил-цав шад хьана,
Гатфарин йиф, атир чикІиз серин тир.
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
ТІебиатди дем кутунвай кьуьлерин.
Ризкьи артух хьун патал дагъ-дереда,
Чуьллерай ван къвез эгечІна эллерин.
Дявекаррин сабур яна рикІериз,
Ислягьвилин артух хьана лиферни.
Берекатрин ем гун патал никІериз,
Абулейсан гваз атана циферни.
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
Са кІус залан хьана жеди чилериз.
Зун шехьайла, вири хзан хъуьреда,
Са аламат акурди хьиз вилериз.
Уьмуьрдин рехъ хупІ куьруь яз аквадай,
На лугьун, зун и мукьвара хьайид я.
Терс краркай хуьй вилериз таквадай,
Зун дуьньядал шадлувал гъиз хайид я.
КЪИЗИЛГУЬЛДИН ЦУЬК ЖЕЧ
Къизилгуьлдин цуьк жеч цацар алачиз,
Я океан, гьуьл жеч вацІар галачиз.
Йисан са вахт жедач хьи цІар галачиз,
Вун уьмуьрдин михьи тир пек жез алахъ!
Цав къазунда цІайлапанрин цІаяри.
Чил муркІадив кьаз алахъда къаяри.
Айиб тавун паталди вун таяри,
Йифизни кваз хци тир экв жез алахъ!
Къизилгуьлдин цуьк кІанида цацариз,
Давам гуда, аватайтІан яцІариз.
ЭчІелрикай кичІе ятІа къацариз,
Жув Земземдин булахдин нек жез алахъ!
Цав кьакьан я чи дагъларин кьилерал,
Чи дагъларни виридалай кьакьан я.
Зун ашукь я гуьзел Къизилгуьллерал,
Ам къагьриман тир рухвайрин макан я.
Чи Каспии гьуьл виридалай дерин я,
Хиялар тир лезги халкьдин рикІевай.
Зи Ватандин булахрин яд ширин я,
Дуст тирвиляй ризкьидихъ гьар никІевай.
Гурлу вацІар, чешме дерин булахар,
Жагъанвайбур туш цаварай аватна.
Чанар гана хвейибур я яйлахар,
Зи Лезги чил, багъишна чаз къуват на!
Къвезмай несил, квев тазва и девлетар,
Куьн гьар са кар квез кІанивал туькІуьрай!
Са хзан яз яшамиш хьухь миллетар,
Куьн рикІера дуствилин экв куькІуьрай!
Сажидинахъ дердер авач куьн галай,
Яб гудач за куьлуь-шуьлуь цацариз.
Захъ Ватандин эрчІи патан къуьн гала,
Таб гуда за вацІаризни цІаяриз!
ХЪАРХЪУН ТАРАН АРЗА
Гьам аранда, гьам хуьрера дагъларин,
Чун девлет тир халкьар патал багъларин.
Де лагь, чна лугьун, низ гьарайин?
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!
Тандиз яцІу, дувулризни дерин тир,
Хъархъун тарар – диде чилиз ширин тир,
Ял ядайла, гатун юкъуз серин тир,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!
КІватІал ийиз гьар са нямет чиликай,
Квез таниш тир гьар са кІерец кьиликай.
Чарасуз тир витаминар вири квай,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!
Хъархъун тарар, шабалатдин тарар чи,
Са-сад атІуз, чІур жезва хьи крар чи.
Кьезил ая хажалатрин патар чи,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!
Инсафсузри, накъвар физ чи вилелай,
Чун мишеррал атІузва хьи кІенелай.
Шабалатни кІерец гузвай гъилелай,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!
Аман минет, хуьз алахъ чун дагълара.
Чун куь рикІин хиялар я, хиялар!
Хъархъун тарар – девлетар тир багъларин,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!
ТУТУН ТАР
Гатфар кьиляй дем къурмишиз пешерин,
Япара ван къугъваз жеда чIижерин.
Багъдин юкьва пIинийринни ичерин,
Вун Женнетдин къелем яни, тутун тар?
Агъзур нямет ви мижедкай гьазуриз,
Чи бадейри жеда къапар ацIуриз.
Накьвадин къат дуьдгъвер хьтин цIуруриз,
Вун зи рикIин мелгьем яни, тутун тар?
Икьи, серин махпурдин векь кIаник квай,
Земземдин яд шуьрбет ийиз вилик квай,
Гьар са мурад туькIуьр ийиз рикIик квай,
Зи илгьамдин алеем яни, тутун тар?
Сажидинан гуьгьуьлди вун чIугуна,
Акур чIавуз чIагай свас хьиз дугуна.
Зун вахъ, жуван дустунихъ хьиз агъуна,
ЧIал кхьейди къелем яни, тутун тар?
КЪИЗИЛ БАЛУГЪ
Кьуьзуь касдин кеспи, гьалал,
Гьар къуз фин тир Каспии гьуьлел.
И сеферда гьалтна адал,
Къизилбалугъ, чидай чи чІал.
-Акьул балугъ – къизилбалугъ,
Вун авай гьуьл – Женнет ятІа?
Битмиш ая на зи къуллугъ,
Хъсанвилиз къимет ятІа?
Ахъайда за вун чилинай,
Дуьнья ислягь яз хвейитІа.
И кIвалах ваз зегьмет ятIа,
Ви хиве кьун таб хьайитIа,
ЧІугвада за вун цІилинал,
Зун авамдай кьаз хьайитІа!
-Вири жеда, я агъсакъал,
Сад-вад йисал, сад-вад йикъал,
Я къе-пака, я лап мукьвал.
Эгер вав гвай ислягь хиял,
Гьар са касдив гваз хьайитІа. -
Тум юзурна, къизилбалугъ,
Хъфидайла, вичин къуллугъ.
-Жафа хьана, къенлай кьулухъ,
На зи кефи хаз хьайитІа. -
-Кьил къакъажна шулугъдикай;
Дуст хьайитІа, куьлуь, ири;
Куьмек жеда балугъдикай,
Дуьнья ислягь ийиз вири. -
ИкІ лагьана къизилбалугъ,
Гьатна рекье, ийиз къуллугъ.
Фадлай кьулухъ Каспи гьуьлел,
Гар къугъун тир кеспи гьуьлел.
Са югъ хьана, вад югъ хьана,
ЦІуд югъ хьана, къад югъ хьана.
Кьуьзуь тир кас къвез-хъфена,
Гьатта гьуьлуьн юкьвал фена.
Къизилбалугъ такваз вилиз,
Я акъатнач мурад кьилиз.
Кьуьзек амач, чилни амач,
Кьаз алакьдай къизилбалугъ.
А квез чидай гьуьлни амач,
Къе гарув гва тІурфан, шулугъ.
Квез ислягьвал хуьз кІан ятІа?
Хъсан кІела, ая къуллугъ.
Багьа тир затІ Ватан ятІа?
Секиндиз тур къизилбалугъ!
ЧАХЪ ВИРИ АВА
Ракъини вичин къизмишзава цІай,
Цавун целери худда тунва гар.
Заз диде тир Чил инсанрив ацІай,
Къужахламишиз кІанзава пайгар!
Заз дидедин ни къвезва Чиликай,
Уьмуьр багъишай, тербия гайи.
Ам ктаб я зи, ахъаз вилик квай,
Кьисметдин чарар кІел ийиз гъайи.
Къуй ракъини мад худда турай цІай,
Ислягь лифери лув гурай цава.
Захъ ватан ава бахтарив ацІай,
Захъ зи Дагъустан - Лезгизстан ава!
АДАЛАТДИН ДЕРЕ Я
Девиррин руг къатар хьанвай накьварин,
Им Багъдатдин берекатрин дере я.
Дуьнья ацІай гужар акур накъварин,
Селлер кІвахьай, на лугьун, ам чІере я!
Садбур - Рамдай, садбур – Шамдай, Ордадай,
Сад Ирандай – ламра хьтин къатадай,
Чапхунчияр – чин ивидай ктадай,
Чал атайбур, гьарма сад са жуьре я!
Лезги Ватан, СтІал вацІун дереда,
Дустар акур чІавуз, шад яз хъуьреда.
Гуьне хуьрер, темягь фидай жуьреда,
Акур инсан гьейран жедай Куьре я!
Заманайра, фад алатай – къадим тир,
Куьре Мелик – гьам шаир, гьам алим тир;
КьецІи Тимур - ярум дуьньяд гьаким тир,
Лезгидин тІул чириз тахьай кере я!
Барабарвал сад тушир кьве терефдин,
Буьркьуь хьана, кьил квахьайла кенефдин.
Иви кІвахьиз, са кьиликай гьенефдин,
«Мусиббатдин-наме» кхьей бере я!
Сагъ хьурай вун - къадим Курхуьр – Куьре тир.
Икьван чІавал зазни вун са жуьре тир.
Хажалатрин, адалатрин дере тир,
Чун гьар са кас Меликан са зерре я!
КВЕВ ГУЗВА ЗИ СИР
Эй кьакьан дагълар, гуьнеяр аскІан!
Кул-кусрин тамар, булахрин кІамар!
Квев гузва за сир, зи хайи макан!
Эй шадлу мехъер, зун я ви чамар!
Алмас хьиз михьи булахар къайи,
Техилрин никІер, багълар емишдин;
Квев гузва за сир, заз бахтар гайи,
Рехи дагъларин кукІвар гимишдин!
Эй ислягь лифер, эй дагъдин лекьер!
Хъвазвай гьавадай илгьамдин чехир.
Квев гузва за сир дагъларин рекьер,
Яхди финалди авачир эхир.
Куьн я зи эвел, куьн я зи эхир!
Куьн я гележег, зи пакагьан югъ!
Тек са квев гузва зи чинебан сир,
Кьилел гуьллейрин къвайитІани юргъ!
БАЗАР -ДУЬЗУЬ
Базар-Дуьзуь - дагъдин кIукІ я муркIадин,
Дуьнья амай кьадар цIаран тийидай.
Самурдин вацI – Шагь тир Лезги накьвадин,
Берекат гвай, ерли Къуран тийидай.
Базар-Дуьзуь, Шагь дагъ, Шалбуз-кьуьзуь я.
Абурай затI амач такур вилериз.
Шарвили - чи къагьриманрин Къази я,
Азадвилихъ эверзавай эллериз.
Базар-Дуьзуь - зун вал ашукь са кас я.
Кьакьан аршда кьил гьамиша виневай.
Сабурлувал такабурлу ваз хас я,
Лезги дердер пар хьтин кьве къуьневай.
МУГЬМАН ДУЬНЬЯ
Инсанар яз, чун дуьньядал атайла,
Къадир чаз чир жеда, чара атIайла.
Яшлувили, атана рак гатайла,
Чун суракьра жеда дава-дарманрин.
Гьикьван гуьзел вахт ятIа, чи жегьилвал!
Гьич рикIелни акьалтдач чи агьилвал.
Са касдизни кьисмет тахьуй пехилвал.
Иесияр тирла къизил-харманрин.
Яшлу хьунухь - шартI я гьар са затIунин.
Сагьиб я чун, чи бахтуни атIунин.
Зегьметдин кар ятIани им кьатIунин,
Са вил вегьен, фейи рекьиз заманрин.
Мугьман дуьнья, тирди чна хиялдай
Акъудда жув, гьисаб ийиз аялдай.
Дарманар хъваз, экъечIиз кIанз завалдай,
Къапудални физ гьазур я душманрин.
Яргъал, мукьвал, са юкъуз чун рекьида,
Дуьнья-чими, ама жув фад рекъида.
Рази хьана, кьисметдин дуьз гьакъидал,
Авур кардал Азраил вич пашманрин.
Жегьилвили къалур ийиз зизивал,
Квазни кьадач вичин патав кьуьзуьвал.
АватIани, авачтIани разивал,
Чун иеси жеда эхирзамандин!
МУЗЕЙ МУБАРАК
Сад Аллагьди бахтар гайи Куьредин,
Тариф ава чи «Багъдатдин дередин».
Къурмишнавай межлис и шад жуьредин,
Азиз дустар, мугьманар куьн, сагъ хьурай!
Къуй гьар садан рикІе бегьер багъ хьурай!
Гьасан эфендидин хуьре – Алкьвадар,
Музей хьунухь – я Аллагьдин са кьадар.
Лезги халкьдин рикІин михьи мурадар,
Тамамзавай игитар чи сагъ хьурай!
Абур гьар сад чи далудихъ дагъ хьурай!
ГъвечІи тир хуьр – рухвайралди еке тир,
Алимралди девлетлу са уьлкве тир,
Зияратар авуниз хас «Мекке» тир,
Зи лезги хуьр, вун мидаим сагъ хьурай!
Къуй ви кьилел михьи цавни рагъ хьурай!
Эдебият, меденият, тарихдин,
Чешме я вун халис лезги къилихдин.
Гунагь квачир, гьич са жизви синихдин,
Лезги намус, лезги камал сагъ хьурай!
Чи алимрин даим дамах-чагъ хьурай!
Ракъинал хьиз, кьилел нурлу зар алай,
Мирзе – Гьасан эфендидин тІвар алай,
Гуьрчег музей – кIвал хьана чаз, кар алай.
Ам эцигай къагьриман хва сагъ хьурай!
Чи рикІерин эрзиман хва сагъ хьурай!
ЛЕЗГИ ВАТАН
Зи Лезги Чил, Лезги Ватан,
Самур вацIал кьатI авунвай.
Вун кьве патал пайна гьикI тан?
Чанар гана, кIватI авунвай.
Тек са зун туш йикьевайди,
Ви Садвилин пайдах патал.
Девлет кIватIиз рекьевайди,
Пайнава кьве алчах патал.
Физва вахтар, яд хьиз вацIай,
Суд-дувандин эхир авач.
Чи рикIера къекъвезва цIай,
Гъам гвачир кIвал, я хуьр авач.
Лезги Намет, Забит Ризван,
Шумуд рикIин тIал ама чахъ?
Аллагьдизни къвезвач чи ван,
Куьтягь тежер къал ама чахъ.
Чунни фида, вири хьтин,
ГьикI хьурай чи несилрин гьал?
Халкь телефиз суьруь хьтин,
Тарашзава чи хуьр, чи кIвал.
Эгер халис Ватан ятIа?
Хуьн патал, чан гана кIанда.
Руьгь авай са ялтан ятIа?
Ам цIа туна, кана кIанда.
Ватандин дерт авай касдин,
Ширин чанди як кьадани?
Гьахъвал патал атай касдин,
Ахъай тийиз, рак кьадани?
Са бязибур, гатаз хуру,
КIелед хивел хкаж жезва.
Халкь акурла, чин жез яру,
Кьуьгъуьрар хьиз агаж жезва.
Халкь-гьа халкь я, дерт гвай вичин,
Кьве паднавай къах тир кьуру.
Уьзягъдаказ къалур ви чин,
Гвай ксариз хиял чIуру.
Халкь буьркьуь туш, вилер ава,
Фагьум ийир, яшар авай.
Чахъ чи лезги эллер ава,
Душман гатаз лашар авай.
ТАРАР ХЬИЗ
Са бязибур тарар хьиз,
Ава бегьер тегъидай.
АквазватІа, гьунар хьиз,
И дуьньяда рекьидай?
Ширин са гаф мецелай,
Акъатдач хьи хатадай.
Мугьман кIандач къецелай,
Атана, вар гатадай.
Вилер аваз-буьркьуьбур,
Япар аваз - биши я.
Рекьер ятІан гьяркьубур,
Ички хъвана, гижи я.
Емиш тагъай тар тахьуй,
Мугьман такур кIвал тахьуй.
РикIиз такIан кар тахьуй.
Метлеб квачир чIал тахьуй!
АМАНАТ ТУР САЗ
Абдурагьим халу на,
Ви гъилелай заз;
Гимиш симер чІугуна,
Аманат тур саз!
Къуй хатрутин кІарасди,
Ширин тир ванцел:
Гьава атІуз алмасдин,
Къуруй вичин сел.
Къуй мелерни мехъерар,
Къарши хьуй адаз.
Ризкьидин бул бегьерар,
Къунши хьуй адаз!
Филдин кІарабрикай на,
ЧІагура къашар.
Даим жегьил яз вуна,
Хуьз тур зи яшар!
ЦІаран тийир тезенаг,
Къугъваз хьуй адахъ.
Шад макьамрин хазина,
Галаз хьуй адахъ!
Муьгьуьббатдин чІалариз,
Мукьва хьурай ам.
Къизилгуьлдин валарин,
Юкьва хьурай ам!
Сажидна лагьай чІал,
Мани хьурай ваз!
Зи вирт авай экуь кІвал,
Куьнуь хьурай ваз!
ФЕЙИ ЙИСАР
Фейи йисар, за къарагърай кьуьгъверар,
Тум цун патал шииратдин никІера;
РикІе – шадвал, чина туна шуьткъверар,
Заз акъваздай мажал тагай рекьера.
Фейи йисар, кьимет патал женгина,
Ви кьуруриз, гьекь шуткьуниз чандикай;
Ашкъидин цІай куз хурудин пичина,
Ашукьдин саз авунай зи тандикай.
Фейи йисар, ялиз яргъа гъетерал,
Гваз къекъвенай зун кьепІина хиялрин.
Зи ктабар, кхьей, кудай бейтерал,
Белки абур хуш кьабулин аялри.
Фейи йисар, хъверни шел я сивеллай.
Элдихъ галаз жуван кьисмет сад авур.
Сагърай вун, рагъ, гьамиша чи кьилеллай,
Хажалатрин хъуьтІерикай гад авур!
Фейи йисар, чархачи я мехъерин,
Къвезмай вахт заз азизни я, багьана.
Кьисметдин гел тадай четин рекьерин,
Сир гудай сад, маса кас захъ авани!?
ЗУННИ, ГЬЕЛБЕТ
Зунни, гьелбет, адетдин са инсан я.
Зазни зи Чил, зи Лезги ЧIал масан я.
Еке крар Ватан патал, Халкь патал,
Алакь тавун – белки им зи нукьсан я.
Виридакай жедач, гьелбет, игитар.
Чан аламаз, хьун герек туш мийитар.
Герек чIавуз хьухь куьн «Къванцин гадаяр»,
Анжахъ хъсан кIвалахдин хьухь шагьидар!
Садра хада, рекьида са сеферда.
Гьар са карда твах жув игит тегьерда!
Жуван халкьдин къуллугъда хьухь гьар юкъуз,
Экуьн Гъед хьиз, Рагъ хьиз экуьн Сегьерда!
Сажидиназ багъиш мийир гъалатIар.
ЧIаларал негь тавуна жеч жаллатIар.
Куьз лагьайтIа, пайгъамбардив барабар,
Чал шаирдин истеклу тир ала ТIвар!
ЖУВАН КІВАЛ
Жуван кьилел ая кIвалах,
Ам акьулдин ятІа булах?
Фейи касдин къвала-къвалахъ,
Гьамишалиг кьил хура я.
Гьим патахъди, гьим ятIа дуьз,
Течир инсан рабни гуьндуьз,
Вун акси кас ятIа диндиз,
Я чувуд, я хашпара я.
Къални чуьруьк къведач герек,
Дуьз кІвалахда жен вун зирек.
РикIин туькьуьлвилин хирек,
Фад кьейибур лап пара я.
Им Сажидин туш хьи, бирдан,
КIирдатIа куьн вилик гардан.
Терс гаф къачурд туш чарадан.
Таб жедайди са сура я.
РЫЧАЛ-СУДИН ДЕРЕДА
СтІал багълар, кьакьан дагълар, булахар,
Пара ава, ийиз жедай дамахар.
«Рычал-судин» акур чІавуз кІвалахар,
Амукьна зун мягьтел тир са жуьреда.
Мехмердин там, жейран къекъвей яйлахар,
Гьава ава гьикьван хуш и дереда?
Агъзур юкIун кьакьандавай гьуьлелай,
Тамашайла, дагъдин кьакьан кьилелай,
Къарагъзавай бугъ-атир тир чилелай.
Аламатар пара ава Куьреда.
Сад Аллагьди гайи Вичин гъилелай,
Земземдин яд бул ава и дереда!
Дагъда - курорт шегьер хьун я аламат.
Шумуд гуьзел хкажнава дарамат?
Юкьвай вацІ физ, кьве пад къацу къурамат.
Рычалин-яд - халис булах жуьреда,
Авахьна къвез, чанар хуьз чи саламат,
Акур чІавуз, руьгьерни кваз хъуьреда!
Рычал шегьер лугьуниз ам хас хьунухь,
Лагьай чІал я, къадир чидай кас хьунухь.
Са бахт тушни ихьтин нямет чаз хьунухь?
Дегишвилер твазвай цІийи жуьреда,
«Рычал-судин» тІварни вине кьаз хьунухь,
Къагьриманвал я и четин береда!
КІвалахзавай гадайризни рушариз,
Вуч гаф ава - кьакьан дагъдин къушариз?
Яд хъвайи кас, жегьил хьана яшариз,
КІубан жеда аламатдин жуьреда.
Къванерни кваз ухшарбур тир къашариз,
Женнетдин са макан ава Куьреда!
БАХТАР АВА ЧАХЪ
Нур хьиз ракъинин, чукІур ийиз ван,
Шадвал ийидай вахтар ава чахъ!
Азадвилелди Ватанда жуван,
Зегьмет чІугвадай бахтар ава чахъ!
Цуьк акъудиз таз багъларив къацу,
Бегьердал кьакьан атанвай чуьллер;
Къизилдин гьарфар чарарал лацу,
Адетрал адлу шад я чи эллер!
Ихтиярриз сад, дуствилин хзан,
Зегьметдалди шад, женгерани сад,
КІелиз, кІвалахиз, ял ягъиз хъсан,
Векилар я чун вахтунин азад!
Пайдах хьиз яру, женгерай гужлу,
Вилик физ рекье ава зи уьлкве!
Диде-бубайриз я даим буржлу,
Къайгъударвилер ийизвай еке!
Дуьньядин винел гьахъвал, адалат,
Гъалиб ийидай гьунар ава чахъ!
Гележег патал, тавуна галат,
Зегьмет чІугвадай чанар ава чахъ!
СТIАЛАР
Сад Аллагьди, Дагъни Аран уьлкве тир,
Багъишна заз зи Лезгистан еке тир.
Ана ава шииратдин Мекке тир,
Агъа -, Вини -, Кьулан - багьа СтIалар!
Сад Дидеди къадим лезги чIал гана,
Хайи хуьре гуьчег Музей-КIал гана,
Пуд стха хуьр, ацукьнавай къвал гана,
Агъа -, Вини -, Кьулан - багьа СтIалар!
Сад - Сулейман, садни - Эмин, сад – Гьасан,
Шаирвилин рекьел гъайи пуд инсан;
Заз багьа я лезги хуьрер, зи масан:
Агъа -, Вини -, Кьулан - багьа СтIалар!
КIАРУ ВУЧ ТИР?
ПІинид тарар – ракъар куькІуьр,
Ашукьар къвез, ягъиз чуьнгуьр,
Сад Аллагьдиз ийиз шуькуьр,
Цуьквер лацу, цІару вуч тир!?
Вичелди желб ийиз фикир,
Куьредавай кІару вуч тир!?
Хивни Кьурагь, гуьне хуьрер,
Агъулар къвез, тукІваз гьерер,
Ачух ийиз рикІин сирер,
Берекатрин ару вуч тир?
Гад кІватІализ, элкъвез регъвер,
Куьредавай кІару вуч тир!?
Санал чуьнгуьр, санал зуьрне,
Пагьливанрин къуьнер-къуьне,
Агь, тамашна кІандай куьне!
Манийрин сел гурлу вуч тир?
ПІинияр нез, къацІуз чене,
Куьредавай кІару вуч тир!?
Лугьун-хъуьруьн, кеф-кефият,
Жагъанвайди хьиз гьуьруьят,
Кваз такьадай пар-азият,
ВикІиник квай Сару вуч тир?
Агъсакъалри гуз несигьат,
Куьредавай кІару вуч тир!?
Берекатар бул жедалди,
ХъуьтІуьз, чими къул жедалди,
Гад кІватІална, зул жедалди,
Гьар са чубан хару вуч тир?
Суьруь ацІай дул жедалди,
Куьредавай кІару вуч тир!?
БалкІанраллаз ийиз чамар,
ЧІура цІингав ягъиз ламар,
Чуьллерикай хьана гамар,
Гьар садан рикІ кьару вуч тир?
Пешеривди рахаз тамар,
Куьредавай кІару вуч тир!?
Тикрар:
КІару! КІару! Куьре КІару!
Ал пІинийрин сувар я хьи!
Ачухзавай рикІни хуру,
Муьгьуьббатдин лувар я хьи!
Мел-мехъерриз ухшар авай,
Жегьил гада, рушар авай,
Кьуьзуь тежер яшар авай,
Куьредавай кІару вуч тир!?
МУГЬМАН
Лугьуда хьи, мугьман Сад тир
Аллагьдин са векил я.
Мугьман кьабул авун ад тир,
Хзандин шад гуьгьуьл я.
Гьар са касдиз чир хьурай хьи,
Мугьманвилин къайдаяр.
КIантIа вичиз пIир хьурай хьи,
КIантIа рушар, гадаяр.
Жув мугьманда тухуз чир хьун,
Чир хьун лугьур, далгьурди.
Герек къведа жуван сир хьун,
Акурди ва такурди.
Кар авачиз рахан тийин,
Жавабар гун суалриз.
Ара-бир кьам чухван тийин,
Гьуьрметлувал усалриз.
Мугьманвилин хъсан кIвалах,
Атана, фад хъфин я.
Ви кIвал, хзан авайди вахъ,
Гьич рикIелай тефин я.
Сажидин, ваз мугьманриз физ,
Кефер чIугваз хтайла;
Чир хьухь, гьар са мугьман вун хьиз,
Кьабул ая, атайла.
ИНСАНАР Я ГЬАР СА ЖУЬРЕ
Инсанар я гьар са жуьре хиялдин,
Дидеярни гьар жуьре, гьар аялдин,
Тербияни гузва гьар са жуьредин,
Вич яшамиш жезвай анжах дередин.
Садбур чIехи хьайи чIавуз къуллугъдал,
Рази жезвач вичиз авай дуллухдал.
Гьарам-гьешем кутаз гьалал бедендик,
Кьил, тухвана кутаз тежен куьтендик.
Къазанмишай мални девлет, нез тежез,
Ацукьзава, ийир-тийир яз, ишез.
ГьакI хьайила, тербияни гудайла,
ЦIукай яргъаз хьухь лагь, бала, кудайла.
Гьалал фу тIуьр касдин ахвар ширин я,
Ксайлани сивел жедайд хъуьруьн я.
Муькуь кесиб, ван авур кьван къецелай,
Физ гьаятдиз, элкъвез жеда кицIелай.
Адахъ дапIар алачир са рак жедач,
Кесиб касдин ракIарик тар, хак жедач.
Зи меслят я, хатурлу жен халкьарихъ,
Эверай кас, текдиз тамир ракIарихъ.
Сад гайитIа, ваз Аллагьди вад гуда,
Ваз яргъалди уьмуьр хъвадай яд гуда.
Кар авачиз рахадай туш Сажидин.
Ам са кас я, чидай чIехи гъвечидин!
ИНТЕРНЕТДИКАЙ
Интернетни дишегьли хьиз,
Хъелиз, хъфиз, хквез жеда.
Вун ацукь, дуст, Шарвили хьиз,
Интернетдихъ къекъвез жеда.
СтIалдаллай заз хьиз вазни,
Интернет хьун, дуьз жедани?
Бегьемвилел тежез кьазни,
Туьмер ийиз, хуьз жедани?
Зун къвалав гва, вун къузада,
Ана гьава серин ялда.
На нивай, дуст, вуч жузада?
Адаз чи хуьр ширин ялда.
Хъелдай сас хьиз, катиз хъфиз,
Зи чарани атIайди я.
Кьвед галукьай чIавуз йифиз,
МуьтIуьгъ хьана, хтайди я.
Гила ам захъ вердиш хьанва,
Эхир чIалал атанва ам.
Кефиярни алхиш хьана,
Хъфин тийиз, хтанва ам,
ЗУН ВУЖ ЯТІА
Зун вуж ятІа, зи эвел, зи эхират,
Чирун патал вуч аватІа рикІе зи;
За цайи тум, зи бегьер - зи шиират,
Аквада квез, гуьз тахьанвай никІе зи.
Захъ вуч къастар, авайтІа вуч мурадар,
Хабарар яхъ рикІеривай эллерин.
Гьич садазни хьун тавурай дуьнья дар,
Бегьриз тахьуй няметрикай чилерин.
Захъ вуч авай: кІанивал ва такІанвал?
Вафалу хьун жуван халкьдиз, Ватандиз.
Гьар шиирдихъ Шалбуз дагъдин кьакьанвал,
Жез хьанайтІа, регьят жедай зи чандиз!
Къурбанддай жув, таза Къизилгуьллериз,
Хиялрикай хьанйтІа, зи Самур вацІ!
Зи Лезги чил – кьве пай хьанвай вилериз
Акур чІавуз, акъатзавай рикІяй кьацІ!
Гьикьван чІавал амукьдатІа рикІерал?
Аслу я за шииррилай туькІуьрай.
Зун марф хьана, къванайтІа куьн никІерал,
Гьисабдай за, жув лампадай куькІуьрай!
Сажидин, на вуч туна, вуч тухузва?
Эхиратдиз, дуьньядилай мугьман тир?
ТІварни жуван таз тахьана – лугьузва:
«Зун тарихдиз физва эхирзамандин!»
ГЬИКI ХЪВАДАЧ КЬВАН?
Хъухъ! –лагьана, тамадади межлисдин.
Хъухъ! –лагьана, иви чIуриз иблисдин.
ГьикI хъвадач кьван? А кьил авач силисдин.
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
Хъухъ! – лагьана, кIанибурун гьуьрметдай.
Хъухъ! – лагьана, дилибурун девлетдай.
ГьикI хъвадач кьван? ЭкъечI жедач адетдай.
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
Хъухъ! – лагьана, чи уьмуьрдин хатурдай.
Хъухъ! - лагьана, шишер ягъиз ятурдай.
Гьа икI хъвадач кьван? Вун патрум хьиз ацIурдай,
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
Хъухъ! – лагьана, жуван кьейи бахтуни.
Хъухъ! - лагьана, къуллугъ лугьур тахтуни.
ГьикI хъвадач кьван? Туьд чуькьвейла хтуни.
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
Хъухъ! – лагьана, - Квез я и хъун, такIан яз?
Хъухъ - хкадриз кIанзаватIа, балкIан яз!
ГьикI хъвадач кьван? Аквада вун аскIан яз.
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
ЭЙ, ИНСАН
Йиф-югъ талгьуз, элкъвез диде Чилелай,
КуькІуьрзава Рагъ мад цІийи кьилелай.
Нур багъишиз алахъ жуван гъилелай,
Вун садрани дегиш жемир, эй, Инсан!
Дуьньядилай физва чун кьве затІ туна,
Сад-хийирдин, сад-шийирдин затІ туна.
Са чІавузни хъсан кардин кьатІ туна,
Пис кІвалахдив гуьруьш жемир, эй, Инсан!
Вал – Дуьньядин Шагь лугьудай тІвар ала.
Адаз лайих хьунухьални кар ала.
Ви къуьнерал адалатдин пар ала,
Терс терефдихъ ахмиш жемир, эй, Инсан!
Сад Аллагьди гайи чІавуз, нез алахъ,
Тагай чІавуз ийимир на, шез алахъ.
Декьикьвада, пис шейтІандин жез чІалахъ,
Аси хьана, пузмиш жемир, эй, Инсан!
РикІел хукваш, девирар фад алатай,
Гъилер жемир, бедендихъай галатай.
Угъри хьана, кесиб касдин кІвал атІай,
Агьни-алагь, къаргъиш жемир, эй Инсан!
Чун дуьньядал атайди са сефер яз,
КІан жемир ваз чІугвадайбур кефер яз.
Рагъ герек тир чІавуз, чІулав цифер жез,
ТІурфан хьана, ахмиш жемир, эй, Инсан!
Гьар садакай са затІ хьайи вахтуна,
Вун Аллагьди ацукьарна Тахтуна.
КІвале кесиб диде, буба, вах туна,
Яд уьлкведиз уьтмиш жемир, эй, Инсан!
Сажидинахъ лугьур гафар бул ава.
Гьар са йисахъ: кьуьд, гад, гатфар, зул ава.
Захъ – шиират, вахъ са кьадар пул ава,
Туькьуьл тир наргимиш жемир, эй, Инсан!
ХЪСАНВАЛ
Хъсанвилин хабарар кьун гьардавай,
Метлеб вуч я, жавабар гун гьар жуьре?
Хъсанвал – ам гъуьрчехъан туш – кард авай,
Адан метлеб тийижирди – кере я!
Хъсанвилин сифте шартІ я – инсанвал!
Ахъа тир гъил, ширинвал ви мецевай.
Тажуб жедай саягъ гьатта душман вал,
Вадаз, цІудаз куьмекар це къецевай!
Хъсанвилихъ сергьят авач – гегьенш я.
Вахтни, цавун бушлухар хьиз кьадардиз.
Накь на тавур хатур – ам къе иглеш я,
Накь ганайтІа, аватдачир и дардиз.
Хатурарна, аватайтІан гьуьлериз,
Батмиш жедач, амукьда вун саламат.
Шумуд чІуру кар акуна вилериз?
Ибур тушни чи писвилин аламат!?
МутІлакьрикай кІанзавач заз рахазни,
Кхьиз – гьайиф къвезва чарни, къелемни.
МутІлакь касди, дарда авай вахазни,
Я стхадиз гуч китІизвай келемни.
Зун гьахъ туштІа, лагь чин-чинал, ачухдиз!
Хъсан крар авур ксар – пІирер я.
МутІлакь ксар – асланар яз къуллугъдиз,
Кесиб ксар, таквар чапрас къуьрер я.
Сажидинни туш акьван са захъават,
Зун – кесиб кІвал гьазур я квез багъишиз.
Ширарни манияр я зи къуват,
Гьабур себеб, ихтияр я къаргъишиз!
ГьакІ ятІани зи кІвалин рак ачух я.
Рази ятІа, вилик атай яван фал?
Захъ авайди мая гайи къатух я,
Къалиндаказ алтадна хьиз хьран фал.
ЗИ УЬМУЬРДИН РЕХЪ
Уьмуьрдин рехъ сад я, анжах сад я, сад.
Азабривни азиятрив ацІанвай.
Гьурра лугьун гьелелигда фад я, фад,
Фу гъилерал нез кІан жемир кьацІанвай.
Уьмуьрда вахъ душманар, дустар жеда.
Кьил акъудиз алахъ гьар са камунай.
Чешне авай касдикай устІар жеда,
Са синихни аквадач ваз гамунай.
Уьмуьр тек са сефер я ваз багъишай.
Адан рекье къалура жув инсан яз.
Низ кІандач кьван уьмуьрдивай багъишар?
Кьериз-цІаруз кьисмет жезвай масан яз.
Са вун туш кьван Сад Аллагьдиз авайди?
И дуьньядал гзаф ава инсанар.
Гьич са затІни кІан жемир ваз гьавайда,
Я жувакни кваз кІан жемир нукьсанар.
Эвел – зегьмет чІугу, ахпа тІалаба,
Цайи никІяй къачун патал бегьерар.
Йифиз рикІи къачуртІани гъалаба,
Гуьзлемиша экуьн кьиляй сегьерар.
Уьмуьр – югъ, йиф, кьуьд, гад, гатфар, зул ятІа,
Кьил акъудиз тежез хъвада чехирни.
Уьмуьр – хирде авур къизил пул ятІа,
Чир хьухь эвел кьилихъ гала эхирни!
РАКЪУРМИР ВИ РИКІЕЛАЙ
Хкаж хьана лугьуз са чІиб чилелай,
Кутугнавач кьил цава кьаз къекъуьнар?
Тавун патал гьар сада ваз къуьхуьнар,
Вун кІула кьур чил ракъурмир рикІелай.
Гьикьван цавуз хкаж жеда чилелай,
Гьакьван чанда, дамахар тваз, фул жеда.
Гатфарикай гад татана, зул жеда,
Кьуьд башламиш жеда цІийи кьилелай.
Заз багьа затІ авач диде чилелай,
А Чили зун хвена, кьуна къужахда.
Яман юкъуз вичин патав хутахда,
Фу гайи хьиз, сагъ чІавузни гъилелай.
Чил алатиз тахьуй ерли рикІелай,
И дуьнья тек са вад йикъан мехъер я.
Чун – инсанар, цавухъ ялдай лекьер я,
Амма лув гуз вердиш я чун чилелай.
Чил – вич цава аватІани, вичелай
Дамах гвачир дуьньяда са затІ авач.
И чилелай гъейри сана яд авач.
Чилел къекъуьгъ, хтІунна кьве кІвачелай!
Чил – берекат, къене патай, къецелай.
Чун и чилел халкь авунва инсан яз.
Диде чилиз икрам ийиз, масан яз,
Дуьа рекье тваз хьухь ширин мецелай.
АД ЖЕДА
Лацу шегьер, КIеледин хев, Шалбуз дагъ,
Шагьидар я эдеби яз кьилел рагъ.
Шарвилини адан несил сагъ я, сагъ!
Абур хьана, абур ава, мад жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!
Диде Чили Шарвилидиз хур гана.
Лезги халкьди адан гъиле тур гана.
Вили цаву цIайлапанрив нур гана.
Чапхунцияр яд хьана ва яд жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!
Мегьамед ал-Ярагъияр, Эминар.
Сулейманар – я чи халкьдин заминар!
Гьикьван чна лагьайтIани аминар,
Женг чIугуна, авур кIвалах фад жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!
Лезги чилел Шарвилидин ван ала!
Чи дагъларал рекьин тийир чан ала!
Халкь кьве патал авурбурал къан ала!
Эхир Самур себеб яз чун сад жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!
Игитвилин гьисс хкажиз цавариз,
Чи гьар са югъ тешпигь жеда сувариз!
Шарвилиди къуватар гуз лувариз,
Дагъдин Лекьер вири санал кIватI жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!
КЬИН КЬАЗВА ЗА
Халкь паталди, жуван лезги миллетдин,
Гьазур я зун, иеси жез зиллетдин!
Тариф ийиз халкьдин гьар са девлетдин,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Агуддач гьич, жував леке къелетдин!
Дагъни Аран, Къуба, Самур, Куьредин,
Ашукь я зун халкьдал гьар са дередин!
Дегишвилер хьайитІан гьар жуьредин,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
ЦипицІ гъидай берт жеда зун чІередин!
Садвал патал, шадвал патал уьмуьрдин,
Чандал жуван цІай куда за куьмуьрдин!
Кьуркьушум хьиз, гьар са цІарцІе шиирдин,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
ЦІурурда жув, нефесдалди эхирдин!
Эминан цІал, Сулейманан чІаларал,
Лигимарда риваятрин цІарарал!
Межлис кІватІиз шииратдин варарал,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Дигмишарда, чІалар емиш тарарал!
Шарвилидин илгьамият, шив гва зав!
СтІал вацІун, Самур вацІун къив гва зав!
Шалбуз дагъдин, Эренлердин жив гва зав!
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Халкьдин вилик, мерд рахадай сив гва зав!
Эхиримжи къуват амай кьван кудай,
ЧІуру ният авайбуруз, къван гудай,
Захъ рикІ авач, маса патахъ ян гудай!
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Сажидин я, халкь паталди чан гудай!
КЬЕГЬЯТ ЯТІА?
Авачирдаз акьулар гуз
Гьи кьадардин регьят ятІа?
Чаз вахт, гайи акьул къачуз,
Вучиз икьван кьегьят ятІа?
Хъсанвални писвал – кьве рехъ –
Чара жезвай сергьят ятІа?
Чаз вахт чирдай, вуж ятІа гьахъ,
Вучиз икьван кьегьят ятІа?
Чарадак квай гъалатІ къалаз,
Ам хъсанвал – менфят ятІа?
Чаз вахт, жуван гъалатІ кІулаз
Кьадай икьван кьегьят ятІа?
Сада садаз авунар таб –
Ам иблисдин сенят ятІа?
Чаз вахт, ягъиз кІвачериз тІаб,
Вучиз икьван кьегьят ятІа?
Акьулар гуз, тІимил рахун,
Ам гафарин кьенят ятІа?
Чаз вахт, тахьун патал яхун,
Вучиз икьван кьенят ятІа?
ЗУННИ ВАТАНПЕРЕС Я
Хайи чилиз къуллугъ ая гьамиша,
Чир хьухь къадир адан гьар са чипІинин.
Хайи чилиз уьмуьр жуван багъиша,
Вун къужахда кьаз эчІягъай кьепІинин.
Ризкьи гузвай, ваз яд гузвай гьамгадин,
Чил ширин хьухь кьегьалриз хьиз рикІивай.
Вилерин нур гъидай гьар са рангадин,
Чуьллер кІан хьухь гьар жуьредин цуьк авай.
Вун сифте яз, зегьмет чІугваз эгечІай,
Чилин хатур даим вуна вине яхъ.
Чаз азадвал патал иви экъичай,
Чилин вилик икрам авун хиве яхъ.
Душман тамир чилиз гьуьрмет тийидай,
Адан фикир кІур гун я чи чуьллериз.
Дустариз лагь: «Буюр!»-рикІин сидкьидай,
Гьар са мугьман азиз я чи эллериз.
Ватан ва халкь – низ вилин кьве нине я,
Гьа кас, гьелбет, халис ватанперес я.
Чилин хатур гьи инсандиз вине я?
Гьа кас – зи дуст, гьа кас – багъри мирес я!
АМУКЬДА ЗИ ЛЕЗГИ ХАЛКЬ
Кьибле, Кефер пад амай кьван,
Лезгистандин ад амай кьван,
Кьилел Аллагь Сад амай кьван,
Зулни гатфар, гад амай кьван,
Чи Земземрин яд амай кьван,
Амукьда зи лезги халкь!
Касдин чІехи гьуьл амай кьван,
Лезгинкадин кьуьл амай кьван,
Дагъни Аран чил амай кьван,
Дуьз кьатІидай кьил амай кьван,
Бедендихъ кьве гъил амай кьван,
Амукьда зи лезги халкь!
Цавун аршда рагъ амай кьван,
Шагьни Шалбуз дагъ амай кьван,
Чахъ чи ник, сал, багъ амай кьван,
Шарвилияр чахъ амай кьван,
Амукьда зи лезги халкь!
СУЛЕЙМАНАН САЗ АТАНА
Самур вацІун кьуна дере,
Дустар акваз гьар са жуьре,
Ватандашар – Къадим Куьре,
Къе квез мугьман яз атанва!
Чими гафар рикІе туна,
Чун куьн патав рекье туна.
Шагьнабат хьиз, меке кьуна,
Шад легьзеяр хъваз атанва!
Кьакьан дагълар, вили цавар,
Дуст яз кьиле тухуз сувар,
Чун, илгьамдин ахъайна вар,
Ашкъидин хъвер кваз атанва!
Сулейманаз Тагьир дадаш,
Хьана руьгьдиз мукьва юлдаш.
Чунни иниз са цІуд сирдаш,
Куьн арадай кьаз атнва!
Агъа СтІал, кьакьан Хуьруьг,
Гъейри хуьрер тахьуй чуьруьк,
Лезги чилиз багъишна рикІ,
Ватандин тІвар кьаз атанва!
Ракъинин нур цавараллаз,
Вил Тагьиран сувараллаз,
Муьгьуьббатдин лувараллаз,
Сулейманан саз атанва!
СтІал шаир Сажидинахъ,
Ава дустар, кьабулдай рехъ.
Муштулухар бул ава чахъ,
Квез саламар гваз атанва!
ЛЕЗГИЯР
Етим Эимин фена ширин ахвариз,
Сурун кьилихъ къван гилигна Гьасана.
И кьве шейхди лезги стха-вахариз,
Веси тунай: «Уьмуьр пучмир ксана,
Илимдикай яхъ куьн яракь, лезгияр»!
Шаир Эмин, алим Гьасан эфенди,
Лезги цава куькІуьр гъетер-чирагъар!
Куьн нурарик тушни дагълар ифейди?
Куьне тушни халкь авурди уяхар?
Куьн гьарма сад, я дагъдин лекь, лезгияр!
Куьн хьиз кьве хва хайи халкьдин векилар,
Акун са бахт я жуван кьве вилелди.
Маса мурад амачир, куьн фикирар,
Кьиле тухуз алахънайтІа чи элди.
И кар патал къаст ава чахъ, лезгияр!
Лезги Эмин, лезги Гьасан Алкьвадар,
Куьн чи намус, винизвал я кьилерин.
Куьн кьве регьбер я гьар садан мукьвадар,
Гьар сад я чаз кьакьан тир дагъ, лезгияр!
ЛЕЗГИ ХАЛКЬ Я ЧУН
Аллагьдин патай багъиш яз еке,
Кьисмет гана чаз Дагъларин уьлкве.
Земземдин ятар, фу – квачир леке,
Кьилел рагъ алай, жумарт халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Сад Аллагьди чаз багъишна камал,
ШайтІанвиликай пай квачир – амал;
Негь авуна чаз къияматдин мал.
Дуьз рекье авай, азад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Кьве лезгидив са гаф тежез ерли,
Къуншидиз – къунши хуш жедач ферли.
Ватан хуьн патал, гьар са Шарвили…
Шалбуз дагъ авай, гьахъ гвай халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Ризкьи гайила, нез чир хьун тавур,
КІеве гьатайла, шез чир хьун тавур,
Фитнекарвилин мез чир хьун тавур,
Къанажагъ авай машгьур халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Чуьллериз гегьенш, берекат ери,
Дагълариз тамаш – якни нек, гъери,
Багълариз тамаш – няметар вири,
Женнет багъ авай, абад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Шаир Сажидин ятІа ягъалмиш,
Ийимир адаз гъалатІар багъиш!
Туьнт тир кьуьлерив мехъерар дуьзмиш,
РикІериз ачух, шад тир халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
ЗЕГЬМЕТДИХЪ АСКЕР
ЧIехи я Ватан, гегьенш я сергьят,
Кьадардиз гзаф ава чахъ девлет.
Йиф-югъди ам хуьн: кIвалах туш регьят,
Аскердиз чидач вуч ятIа зиллет.
Казармад патав сиренрин валар,
Чак шадвал кутаз ава цуькведа.
Диде-буба чан, гьикI я куьн гьалар?
Мукьвара кIвализ чунни хуькведа.
Циф алач цавал, хъуьтуьл я гьава,
Почтальонди пай ийизва почтар.
Диде-бубадлай зазни чар ава,
Къала, за квез са кьуьл ийин, дустар!
Ватандин вилик гана жуван бурж,
Къуллугъдин зи вахт фад жезва куьтягь.
Лиферин цава кьилел къугъваз луж,
Зегьметдихъ аскер хквезва ислягь.
Полкунин дустар, хзан зи мукьва,
Женгерай хтай хкажна пайдах;
Командирарни аваз чи юкьва,
Ягъин са шикил, вирида уртах!
Къуй ам хьурай чи ядигар багъиш,
Садрани тийир рикIелай алат.
КичIе тушир кас садахъани гьич,
Гьина хьайитIан аскер я солдат!
ИДАН ВИЛ – АДАЛ
Идан вил – адал, адан – масадал,
Вил эцигна, чун куьз секин ятІа?
Алидин вилер Мусадал алаз,
КІвалахар туькІуьн чи мумкин ятІа?
Лугьузвач хьи за: къарагъ дяведиз!
А дяведилай меслят хъсан я.
Динж къул паталди гьар са неведиз,
Сабурлувилин нямет хъсан я.
Чубанрихъ - суьруь, лежберрихъ - никІер,
Багъманчийрихъ - багъ амач емишдин.
Девлетлуяр я амалдар сикІер,
Лепе гуз гьуьлел къизил, гимишдин.
Бес вири халкьар - зегьметдин сагьиб,
Куьз ракъурзава лагь тІун рикІелай?!
Гьиниз фена чи лезгийрин таъсиб!
Кьиле амачни тарсар на кІелай?
ЙИФЕН АХВАР
Йифди ксун тавунвай,
Югъ хьун мукьув атунвай,
Гъетер фида ахвариз.
Регъуьк регъвей чIахарар
Йифиз акур ахварар,
Элкъведа чаз махариз.
Йифен ахвар бес хьайи,
Чуьл -ничхиррин сес хьайи,
РагъэкъечІда цавариз.
Хъфин хъийиз ахвариз,
Ухшар жеда сувариз.
Ахварихъ вил галамаз,
Рагъ экъечІда пакамаз.
Фад къарагъай аялар,
Билбилар хьиз багъдавай,
Чебни дамах-чагъдавай,
Кьегьалар я, кьегьалар!
ВАХТ – УЬМУЬР Я
Вахт – уьмуьр я, пулдихъ къачуз тежедай,
Адан кьисмет – Сад Аллагьдин гъилева.
Инсан машгьур я гьар жуьре пешедай,
Гьар са касдин акьул вичин кьилева.
КIан хьуналди, чан хьуналди, пул хьунал,
Къачуз тежер аламатдин затI я вахт!
Гьам пачагьдин, пайгъамбардин къулунал,
Жагъин тийир, шад кьисметдин кIватI я бахт!
ГьакI ятIани лугьузва за, я эллер!
Бахт тушни, чун инсанар яз чилел хьун?
Чаз ганва чан, рахадай мез, кьил, вилер,
Бахт тушни варз, гъетер ва рагъ кьилел хьун?
Гайи чIавуз – къачу, чIугу кеферни,
Аллагьди хуьй чун тежедай йикъакай.
Чиз ишлемиш гайи йикъар, йиферни,
Зегьмет чIугу, темпел хьурмир жувакай!
Амма зегьмет чIугун тавур вахтунихъ,
Шадвал жедач, хьайитIани пашманвал.
Хамир кьве кIвач, галтугиз кIанз Бахтунихъ,
Садазни кIан жемир ийиз душманвал.
Сажидина лугьузва квез, рикIивай:
Пулдихъ къачуз тежер са затI – вахт я вахт!
Тум тацана, къуьл кIан жемир никIивай!
Тум вегьена, кIватIай бегьер – бахт я, бахт!
ТАРС
Эгер, хва, ваз лекь кІанзаватІа жез,
Эгер ваз ватан кІан ятІа пара;
Жаваб гун герек я вуна вишез,
АтІун герек я душмандин чара!
Низ хьайитІани кьисмет туш лувар,
Низ хьайитІани муьтІуьгъ затІ туш цав.
КІвалах – йигинди, шадди жен сувар;
Женгина хци яракь гваз жен вав!
Чилерал – инсан, цавара – лекьер,
Экуь мурадар хьун герек я чахъ!
Гьамиша хкяй четин тир рекьер,
Вафалу дустар хьун герек я чахъ!
Уьмуьр са затІ я – катзавай юргъа,
Мягькемдиз гъиле яхъ адан кьенер.
Анжах дуьзвал жен дуьньядин Агъа,
Кьаз тан тийидай, тапарриз кьинер!
Эгер, хва, ваз лекь кІанзаватІа жез,
Эгер ваз хайи кІан ятІа уьлкве.
Жаваб гун патал са касди вишез,
РикІ хьун герек я ви хура еке!
ТЕК СА КІВАЛАХ
Рагъ экъечІна, акІидалди цававай,
Тек са кІвалах тІалабнай, вахт, за вавай:
Чун кьвед – сад яз, фидай яргъал рекьера,
Дуьз тир хиял аваз жен чи рикІера.
Варз экъечІна, акІидалди цававай,
Мад са кІвалах тІалабнай, вахт, за вавай:
Ширин ахвар суст хьайила ахвара,
Ислягь хиял аваз жен чи рикІера.
Вахтунихъ къаст аватІа зал – гьужумун,
Литинив яд хьиз мумкин я кужумун.
За вахтунал алат тийир гел тада.
Гьич рикІелай алат тийир хъел тада.
Вахтни физва, чун хьиз гьар къуз, дегиш жез,
Чи уьмуьрар физва, чун чав вердиш жез.
Чна чакай ни вуж рекье твазватІа?
И дуьньядал вуж мугьмандай кьазватІа?
Вахтуникай са кар я заз кІаниди,
Фикир, хиял гьисаба кьан къениди.
ЧІуру кардиз тагуз ерли мажалар,
Инсанривай яргъа ийин ажалар.
Вахтунив зун хьун мумкин туш чуьруькар,
Вахт захъ галаз хкечІзавач кьуьлуькай.
Вахт – свас ятІа, зун чам я, зун чархачи!
Къуй, гьамиша ислягь яз хьуй ара чи!
АКУНА ЗАЗ
Шалбуз дагъда-къванер къизил,
Бушлухра гар лув гуз кьезил;
Чуруни кьил лацу са Кас,
Къекъвез яргъай акуна заз.
Кьакьан цава дагъдин лекьре,
Вил экъуьриз вацIун кьере;
Самурдин вацI физваз рахаз,
Заз кIан хьанач секинвал хаз.
Кас Буба, зун такур кьиса,
Физвай гъиле кьуна аса.
Дегь девирар хкиз рикIел,
Са вуч ятIан ийизвай кIел:
-Эй Эренлар -пIирер макан!
Элдиз сирер ахъая кван!
Дагъдин чархар икьван гагь лал,
Вучиз къвезва са-сад чIалал?
-Кас Буба, вуч хабар я къе?
Вуч хиялар ава рикIе?!
-Жечни, Шалбуз, Прометеян
ЦIукай рикIиз хьанва аян!
Ам ви кьакьан раган кьилел,
Кьурурай вахт къвезва рикIел.
Чи Къафкъаздихъ, лезги халкьдихъ,
Хьаначирни вичин Халикь?
-Ахьтиндакай чи Шарвили -
ГъвечIи инсан хьанач ерли.
Куьр вацIалай Самур вацIал,
Лигим хьайи Алпандин цIал,
Адахъ вичин давамдай рехъ,
Мегер сад-кьвед хьанайни чахъ?
Вилер ахъай кьулухъ, вилик,
Умуд кутур Лезги чилик.
Шарвилидин невейрикай,
Абур хадай дидейрикай,
Фагьум, фикир ая жуван,
Кас Буба, ваз къвезва зи ван!
-Къвезва, Шалбуз, аферин Ваз!
Еке сабур гана на заз.
Заз гьикI авай, Шарвилияр,
Кьена, кесиб я Лезгияр!
Жери кар туш и дагъларихъ,
Лезги чилихъ, чи халкьарихъ,
Шарвилияр мад амачиз.
ГьакI амукьун ад авачиз!
Амма абур гьар къуз акваз,
Дагъдин рагар къвезва чIалал.
Эй, Лезгияр, мягькем акъваз!
Дагъларни кваз рахазва лал.
ТУНАЧ СА ШИКИЛ
ЧIехи бубади тунач чаз шикил,
Девирдин адет чIуриз кIан тушиз.
ЖагъанайтІани устад тир векил,
Адан кьилел хар къуриз кIан тушиз.
Белки бубади тунач чаз шикил,
Ам чIугваз чидай устIар авачиз.
КIан хьанач жеди, хьун тек яз векил,
Вичин девирдин дустар авачиз.
Жерягьвални дин тир адан пеше,
Герек атайдаз ийидай куьмек.
Куьреда ада шумуд сад нече,
КIвачел акьалдар хъувуна зирек?
ЧIехи бубади чIугунач зегьмет,
Эвледриз вичин девлет хьун патал.
Къазанмишайди я тек са гьуьрмет,
Эхират кIвале хелвет хьун патал.
САЯДАЗ
Сефилвал вуч я гатфарин бередин,
Дердерикай перем цвазвай дередин?
Аламатар акур чIавуз Куьредин
Жегьил уьмуьр гьайиф жезва Саядаз.
Тикрар:
Таз къелемдин цуьк, Саяд.
Вилин накъвар - чиг, Саяд,
КузватIа лагь гьикI, Саяд,
Шихрагьимахъ рикI, Саяд?
Чуьнгуьрдин ван тезенагдал кьатI ийиз,
Тек сесини къал къачуна багълара.
Кайи рикIер алакьнайтIа кIватI ийиз,
Мад са еке дагъ жедай чи дагълара.
Муьббатдин цIай акатна селлерик,
Къалабулух къай акатна цуькверик.
Къизилгуьллер есир хьана чигерик,
Акур бере югъ-йиф жезва Саядаз.
ПIинид багъда перпилагар кутуна,
Туьквезбанни Селим лугьуз манияр,
ЧIигъичIигъ хьиз рикI кьаз тежез чIугуна,
Саяд шезва Шихрагьиман кIани яр.
САЯДАКАЙ БАЯДАР
Билбил хьана мани лагьай эллериз,
Муьгьуьббатдин бахт акунач вилериз.
Ви гуьрчегвал ганач Къизилгуьллериз,
Жегьилзамаз рекьиз гьайиф, Саяд вун.
Хъуьрез, чIулав зулуматдин вахтунал,
Вун расалмиш хьанач халис бахтунал.
Девлетлуяр ацукьнавай тахтуна,
ГьакI ятIани хьанач зайиф, Саяд вун.
Манийралди лугьуз дердер рикIевай,
Дишегьлидиз ухшар тир вун йикьевай.
Азад инсан акъудна дуьз рекьевай,
Мал хьиз ганай, ийиз тариф, Саяд вун.
Дишегьлийриз къанлу чIуру адетар,
Дегиш ийиз чIугунай на гьуьжетар.
Сад Аллагьдиз ийидай кьван минетар,
Канай, гьар са югъ хьана йиф, Саяд вун.
БЕРЕКАТАР БУЛ ХЬУРАЙ
НикIер винел живед яргъан,
Суст я метIел кьил эцигна.
Тумар – чилик, ягъиз чIагъан,
Гатфар хьунал вил эцигна.
Тракторист, лежбер стха,
ЦIипуд вацран пул хьурай квез!
Берекатар бул хьурай квез!
Багълар жегьил, тарар кьакьан,
Дегиш жезва гьар са тегьер.
Зегьметдивди гьар са йикъан,
Пландилай артух бегьер
Вахчуз вердиш вахни стха,
Маншаллагьдин зул хьурай квез!
Берекатар бул хьурай квез!
Малкъарадин хкаж кьадар,
Бул як хьурай, бул хьурай нек.
Суьруьяр гвай векIегь дустар,
Кар кьиле твах мадни зирек.
Нехирбан дуст, серкер стха,
Авадалу дул хьурай квез!
Берекатар бул хьурай квез!
Алукьнавай лишанлу йис,
Агалкьунрив тухун кьиле.
Мумкинвилер авуна гьисс,
Зегьмет чIугваз гьар са хиле,
Бахтлу йикъар жезва мукьва,
Кьилел ракъин нур хьурай квез!
Берекатар бул хьурай квез!
КЪИЗИЛДИН КЪУЬЛЕР
Есирда ама чигерин техил,
Куьруь тир йифен галамай ахвар.
Къизилдин къуьлуьн манидал пехил,
Секин туш никIе гимишдин мухар.
Чуьллера дуьзен, хунчадиз ухшар,
Гатун магьсулар къугъвазва гарал.
Къекъвезва никIе гьулдандин къушар,
Вад пипIен гъетер алкIурна хурал.
Артух алаз бурж вахкузва Чили,
Диде хьиз уьзягъ веледрин вилик.
Мани ягъизва кIватIзавай къуьлуь,
Мад хквез умуд кумазмай чилик.
Вуч теспача ква макъамдик гатун?
Гьар са декьикьа уьмуьр хьиз масан.
Бегьердин мурад я вич фад кIватIун,
Вичелай рази жедайвал инсан.
Къизилдин къуьлер, гимишдин мухар,
Гьикьван хуш я заз, куьн кьведан мани?
Амач захъ кьарай, амач захъ ахвар,
Атайла куь ван и кьадар къени!
САЛАМ, АЗИЗ ГАД!
Рагъ атана цавун юкьвал,
Хъуьрезва чаз мукьвал-мукьвал.
Ничхирри шад къачуна къал,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
Салар – майва, чуьллер – техил,
Циф дагълара ишез пехил,
Ашукьри шад ийиз негъил,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
Фан дад къвезва чуьллерикай,
Хуш ни ципицI кулерикай.
Дем къурмишиз кьуьлерикай,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
Даим мекьи кефер пата,
Къаюн туьтуьх кьунва гъута.
Миргери ваз, катиз юрта,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
Къумлух чуьлда памбагрин жив,
Багъни бустан къугъвазва цив.
Нар деведи ахъайна сив,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
КIвалах ийиз, ягъиз ялар,
Гьикьван шад я чи аялар?
Сажидина кхьиз чIалар,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
ДАГЪДИН БУЛАХ
Кьурагь дагълар - Кьуьчхуьр Саид,
Багъишай чи эллериз!
Шумуд шаир, шумуд игит,
АхквазматІа вилериз?
Гияр, Кьуьчхуьр, Ялцугъ, СтІал,
Куьре макан, Кьурагьар!
Земземар тир гьар са стІал,
Шииратдин булахар!
Зун Кьурагьиз илгьам къачуз,
Къвезва Агъа Крандай!
Ухшар жез кІанз Кьурагь вацІуз,
Авахьзавай Арандай!
Дагъдин булах – дуст Шамсудин дуст,
Чан илгьамдив ацІанвай;
Чаз ихтияр авач жез суст,
НекІедиз хьиз ацанвай.
Сажидназ чида къадир,
Кьурагь патан гьавадин.
ТІебиатдин хуш я атир,
Гьам дарман, гьам давадин!
ШАИРДИН ТІВАР ЖЕДАЧИР
Авай гаф дуьз лугьун ам зи хесет я,
ТуширтIа, зал шаирдин тIвар жедачир.
Дуьзвал патал кьиникьни са лезет я,
Гегьенш дуьнья заз икьван дар жедачир.
Жуван кесиб кIвал-югъ, хзан акурла,
Дуьзвал патал азиятар чIугурла,
Буьркьуьбуруз ви кузвай рикI такурла,
Гатун цикIиз циферик хар жедачир.
Низ гьарагъин, чил кIеви, цав кьакьан я,
Вирибуруз арзачияр такІан я.
Эхиратдин кIвал мичIи тир лакьан я,
ГьакI туширтIа, рикIизни тIар жедачир.
Тек са зун туш, гунагь квачиз кайиди,
Сад-кьве кас я, бахтлувилер гайиди.
Дуьзвал кIандай кас тиртIа, тум цайида,
Къуьлуькни кваз зегьердин твар жедачир.
Эй Сажидин, жув гьавая рекьимир,
Са гунагьни квачир дуьнья рекъимир.
Акатайдаз дерди кIелиз къекъвемир,
Лал хьанайтIа, ваз икьван кар жедачир.
ЯМАН ЮКЪУЗ ЧИР ЖЕДА
Лугьуда хьи, дустар жеда, жув хьтин,
Дагъдин лекьрез герек тир кьве лув хьтин.
Зун паталди са бязибур сир жеда,
Хаталу тир агатайла, цІув хьтин.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Лугьуда хьи, тек тар тахьуй тамара.
Тек булахни тахьуй яргъи кІамара.
Зун паталди гьа са дуст – са пІир жеда.
Иблисри ял тваз къалурда къвалара,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Уьмуьрдин рехъ текдиз финиф залан я.
Тапан дустар гьарма сад са илан я.
Бязи дустар, са мус ятІан тир жеди.
ШейтІандин кьил акъат тийир план я.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Захъни дустар авай кьилер рехибур,
Къуллугъризни дережайриз чІехибур.
Садбурукай захъ галкІидай кІир жеда.
Низ акунай икьван нефсер пехъибур?
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Мирг хьиз хьана, кьур вахтунда хатадай,
Гъиле гьатна, ламран дабакь ктадай.
КьацІай касдин бине чиркин вир жеда.
Ламракай мирг жеч кьван цура къатадай.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Амал сикІрен, рикІ ацІанвай зегьердив,
Агатмир вун цІегьрекь таран бегьердив.
Адан емиш винел цIалцIам шир жеда.
Къен пад агъу, кьатІиз тежер тегьердин.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Сифте нубат куьмек тІалаб жувакай,
Дустарикай – вафалу кьве лувакай.
Дуьгуь патал цадай чка – хир жеда.
Чир хьун бурж я, синихарни жувак квай.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Дагъдин лекьрез герек тир кьве лув хьтин,
Дустар жагъур вафалу тир, жув хьтин.
Кьегьал дустар уьмуьрда тек-бир жеда.
Нихъ хьайитІан агатмир вун цІув хьин,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Сажидин, вун геж аватна ахварай,
Вафалубур аквада ваз махарай.
Винел патай - аслан, къеняй - къуьр жеда.
Халичайрин чІичІ кІан жемир рухварай,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
ВИЛ ГАЛА
Хкаж хьана, жув уьмуьрдин яшариз,
Тамашзава цавун гъетер – къашариз.
Кас акур кьван диде-бубад ухшарриз,
Суьгьбет ийиз, куь рахунрихъ вил гала!
Гьар са сурун кьилихъ шагьид къван галаз,
Ахвар тир жал, куьн акурди чан алаз?
Квехъ са-садахъ, ширинвилел, ван алаз.
Суьгьбет ийиз, куь рахунрихъ вил гала.
Ахварайни аквазва заз гьар йифиз,
Са чIавузни гьич рикIелай куьн тефиз.
Уьмуьрдин рехъ дуьз къалуриз, вилик физ,
Суьгьбет ийиз, куь рахунрихъ вил гала.
Куьн Женнетда, зун чан алаз чилерал,
РикIел хквез, накъвар къвезва вилерал.
Аялдиз хьиз, кьунвай куьне гъилерал,
Суьгьбет ийиз, куьн рахунрихъ вил гала.
Им мугьман тир дуьнья тирди чир хьана,
Куьн кьведакай зун патал кьве пIир хьана.
Куьн патавди атай чIавуз, сир хьана,
Суьгьбет ийиз, куьн рахунрихъ вил гала.
ДУСТАР АВАЙЛА
Рагъ авай юкъуз, хьайитIан серин,
Жув хажалатра, гьатайтIа дерин,
Гьарнай са-сад къвез, кутаз вак хъуьруьн,
Къайгъуни жедач, дустар авайла.
Уьмуьр – вахт я са фад жедай дегиш,
Четин тирвилер хьайила дуьшуьш;
Са-сад алудиз ийидай вердиш,
Къайгъуни жедач, дустар авайла.
Мел-мехъеррикай рахайтIа эгер,
Ви чанда артух хьана рикI-жигер.
МичIи йифизни жез йикъан эквер,
Къайгъуни жедач, дустар авайла.
Садахъни авач захъ кьадар дустар,
Гьа девлет авай язва зун устIар.
Гуж гудай чIавуз, кьаз са-садан тIвар,
Къайгъуни жедач, дустар авайла.
Сажидин, вуна дустарал дамах
Ийизва, авун патал дуьз кIвалах.
Къвалав гвайди хьиз, земземдин булах,
Къайгъуни жедач, дустар авайла!
ЯРАН СУВАР КЪВЕЗВА ЧАЗ
Яран сувар къвезва, чаз,
Яргъал рекьер атIана.
Шадлу йикъар жезва чаз:
Яр атана, атана!
Пешеривди тарари,
Капар ягъиз, кьуьл ийиз.
Циферикай гарари,
Алахъзава цIил ийиз.
Лув гуз, цава ничхирар,
Малар ава чIурара.
Хьанва хъуьтIуьн эхирар,
ЦIаяр къугъваз Ярара.
Яран яру гургурар,
Яран паяр це, -«Ну-ну!»
КIерецар, ичин зурар,
Ширин затIар це: - «Ну-ну!»
Яр атанва, гатфар гваз,
Цуьк ахъагъиз тарари.
Чаз хъчарин афар гваз,
Къведайвал я рушари.
Ирид жуьре хуьрекар,
ЦIаяр жеда къварал.
Эркекарни Мелекар,
Ашукь жеда суварал.
Жерге-жерге аялар,
Шад манийрин гьуьл ийиз,
Шаддаказ ягъиз ялар,
Кап язава, кьуьл ийиз.
Им чи Яран сувар я,
Виридалай рикI алай.
Чун ракъинин лувар я,
Таза цуьквер, чиг алай!
РАКЪИНИН АРЗА
Я и кьилин, я гьа кьилин сергьятар,
Авачир и алемда зун – сад хьана.
Са низ ятIан, ийиз хьунар регьятар,
РикI кузватIан, зун гьа куна шад хьана.
Залай зурба, залай чIехи къуватар
Авай гъетер – ракъар аваз алемда,
Жувахъ авай чимивал, экв – савкъватар,
Агакьариз кIанзава гьар къелемдал.
Жув – куз, са низ ятIани гун чимивал,
Им буржи я чи гьар садан хивевай.
Ахмакьбуруз, яз аквада кимивал,
Анжах, туькьуьл мецер, кьацIай сивевай.
Зи хизанда, виридалай рикIиз хуш,
Са Чил ава, вич, вичел, зал элкъвезвай.
Адаз эквни чимивал гун – гьайи туш,
Чилел алай тIебиатдихъ гелкъвезвай.
Вацраз тамаш, сефил тир чин захъ авай,
Зи чимивал, экв анжах са патавай.
Им дуьнья туш, дугъриданни, гьахъ авай,
Квез я уьмуьр, даим вилер патавай?
Зи ракъинкай менфят къачуз, инсанар
Бахтавар яз, Чилел шад яз, хъуьрезва.
Чпин дерди- бала ийиз хъсанар,
Кьил хкажна, викIегьбур яз къекъвезва.
За гьайифар, себеб ава, чIугунихъ,
Вирибуруз къадир авач Ракъинин.
Садбур цIигел я зун цава акунихъ,
Чпел сакьват гьакьарзавай экуьнин.
Зи чIехи пай, чикIизва кьуд патахъди,
Зун гьайиди кузва, рикIе цIай аваз.
Гъейри гъетер, акьадач зи чIалахъди,
Такваз ччпин арада зи тай аваз.
Варз, язухни къвезва, уьмуьр алачир,
Са пата – цIай, муькуь пата – къай авай.
Заз адалай гъейри мурад авачир,
Кас авайтIа, эверайдаз – гьай авай.
Сагъ хьурай Чил, къадир авай Ракъинин,
Заз – вири сад, амма куьн Чил – масад я.
Къадир авай чимивилин, экуьнин,
Чилел, анжах, са инсанар – азад я.
Зи арзаяр, талукьбур туш виридаз,
Амма чилел, инсанрал зун рази я.
Хъсанвилер авур сада – иридаз,
Абур куьне багъишзавай рузи я!
ЧУН – ЛЕЗГИЯР
РикIин гафар меци лугьун, ван алаз,
Аквадайвал дагъларални чан алаз!
Къуй, чир хьурай, вужар ятIа лезгияр,
Дагъдин лекьер – къушар ятIа лезгияр!
Лезгидин тIвар,
Лезгидин кар,
Азадвилин
Рекьева!
Агъзур йисар гьахъ жагъуриз рекьера,
Азадвилихъ иви ргаз рикIера!
Чанар гана, кIарабралди сенгерра,
Ватан хвейи, чи чIал хвейи женгера!
Лезги тIварцIи,
Лезги кIарцIи.
Гатай ксар
Йикьева!
Лезги халкьни вири хьнз са миллет я,
Лезги халкьни - халкь яз такьун - къилет я.
Чеб акъатай бине течир - куьчери,
Кьиле авай акьул фенва кIвачериз.
Лезгидин гаф,
Гуьзгуь хьиз саф;
Ахмакь кьил кьве
Къуьнева!
Лезги чили дагълар хуьзва кьакьан тир,
Агъзур сарин ватан – Женнет макан тир!
Кас гьуьл авай, лезгинкадин кьуьл авай,
Ширин тир мез, акьул дерин кьил авай.
Чун гьакI акваз,
Цел хьиз дакIваз,
Эхиз тежез,
Гьекьева!
Лезгийрихъ – чил, куьтягь тежер берекат,
Мехъеррик – шад, зегьметдани – гьерекат!
Мугьманар – хуш, душманар буш, такIан тир,
Мугьманриз – кIвал, душманриз сур – лакьан тир,
Шумудни сад,
Кьена са-сад;
Шумудни са
Лекъвева!
Лезгийриз кIан туш кьиникьар – дявеяр,
Лезгийриз кIан туш ишехьун дидеяр!
Лезгияр я - фу нез вердиш намусдив,
Дуст яз, гъил гуз, дагъвидивни урусдив!
Гузни куьмек,
Я чун зирек,
Гьи кас – каша,
Мекьева!
Лезгийрихъни ава чпин мурадар,
Чи Садвилин, Азадвилин таратIар!
Рагьберарни, алимарни шаирар,
Авазва чахъ, дуьнья авур загьирар!
Гьам булахар,
Гьам яйлахар;
Дагъ-аран чи -
Гинева!
Девиррилай девирралди камар яз,
Женгчи – аскер, мел-мехъерик – чамар яз,
Лезгистандин кьилин миллет – сад я ам!
Душманрив – хъел, яр-дустарив – шад я ам!
Беден – къуват,
Гъилер – такьат;
Дерин акьул
Кьилевай!
Лезги халкь жен - кьве патал кьве пай хьайи,
РикIе даим хкахь тийир цIай хьайи!
Я рикI, беден, кьве паталди пай жедач!
Кьулан вацIун тIварни Самур – чай жедач!
Гъилер къакъаж,
Кьилер хкаж,
Лезгияр - чи
Кьилевай!
ХИЯЛАР
Ацукьайла къулан патав, хиялар
Агъзур жуьре къвезва рикIиз, хъфизва.
Налугьуда, школадай аялар,
Хъфидайла, зарафат яз кикIизва.
Жуван рикIел амукьайбур, тупIалай
Ийиз, чичIак куьткуьндай хьиз гъеридик;
Садбур, кIелер хьана, тийиз япалай,
Хъфизва зи мефтIедавай суьруьдик.
Аял чIавуз акур кьадар кIвалахар,
РикIелай зи алатзавач кьетIен яз.
Садбур фена, авахьай хьиз булахар,
Садбуру цан цазва кьиле куьтен яз.
Садбуру зун кьунва чпиз есир яз,
Чеб рикIелай ракъур тавун паталди.
Зун хиялрин вилик ква як-есир яз,
Эхиримжи веси авун паталди.
Акъакьда кьван гьам рикIяй, гьам мефтIедай,
И кьадардин хиялар хуьз, рушар хьиз.
Сандух тиртIа, акъат хьана чефтедай,
ЧикIидай тир, хвена багьа къашар хьиз.
Хиялрикай храна за шиирар,
Кьуд уьлкведа гваз къекъвена хиялри.
Зун амачир чIавуз, хьана эхирар,
Зи хиялар хуьда анжах кьегьелри.
Сажидихъ жеч хиялар ужуз тир,
Хиялар я закай шаир авурди.
Хиялринди зун гужунал къачун тир,
Тан тийиз кIанз, кьилиз акъат тавурди!
КЪИЗИЛ ЯЗ
Са-са чIавуз тамашайла, кьве рикIин
Жез, за хабар кьазва, яраб къуш ятIа?
Я тахьайтIа, хуьруьхъ рикI куз, кьве рекьин
Хьана, яргъаз акъуднавай руш ятIа?
Ава жеди кIани касни, хизанни,
Белки рази я вич авай чкадал.
Вердиш хьана гьам пис ва я хъсанди,
Вил жезватIа, хайи хуьруьн руквадал?
Гуьрчегвални ганва акваз, кIан жедай,
Амма садаз кьисметнавай цуьк ятIа?
ГьакI туширтIа, рикI хуруда къван жедай,
Яраб адан гуьгьуьлар къе гьикI ятIа?
Яшар хьунвай, гадаяр, рушар хьунвай,
ЭлкъвезватIан къизилгуьлдин цуькуьниз.
Жуван хайи дидедиз ухшар хьунвай,
Хура рикIиз кIан жезва цIув куькIуьниз!
Лугьуз жедач, Сажидин я ягъалмиш,
Чи Назила амукьда гьакI жегьил яз.
Къуй кIанидахъ галаз хьурай яшамиш,
Кьисметдай хьиз жагъанвай са къизил яз!
БЯЗИБУРУЗ
Бязибуруз гьикI ава зун,
Квай шаир хьиз кефиник.
Фу незва за, мийир жузун,
ЧичIакдихъни, серкинихъ.
Як, чпиз хьуй, шишер ягъиз,
Руфун, цел хьиз, дакIуриз.
Тостар лугьуз, вишер ягъиз,
Пелер, пеле акIуриз.
Хуьрек вуч я, гатун йикъан,
Цурунекни помидор.
ТIал атIудай, тIазвай юкьван,
Гатун, хъуьтIуьн хали тIуьр.
Курортриз физ, са бязибур,
Жеда махар ахъагъиз.
ЧIалахъ тежез, ван хьайибур,
Такур ахвар ахъагъиз.
Чан жуван кIвал, чан хуьр жуван,
Ятар авай булахрин.
Къафун галаз, тIуьртIан яван,
Нисидай я Кьурагьрин.
Жуван хизан, жуван яр-дуст,
Михьи гьава, нефесдин.
КьелечI хинкIар нез гьар юкъуз,
Таза вечрен-кьифесдин.
Не, Сажидин, хъухъ, Сажидин,
Жагъидайла, кIвалеваз.
Жагъун тавур, хва бажидин,
А касдиз лагь, кьилеваз!
ЭКЪЕЧI МАЙДАНДИЗ!
(зарафат)
Руьхъвед тупар ягъун къе чаз герек туш,
Фурсар авун, ам шаирдин хуьрек туш.
Зунни, гьелбет, а кьадардин зирек туш,
ГьакI ятIани, чIалар кхьиз, хъсан, дуьз,
Шаир ятIа, экъечI цурцун майдандиз!
ИкI лугьудай, акуна заз шумуд кас,
Алахъзавай, авун патал, дабан кIас.
Гомерахъ хьиз, ава лугьуз эсер хас,
Агъдин кафан вегьена хьиз, гардадиз,
Шаир ятIа, экъечI цурцун майдандиз!
Хъсан вил вегь, девирриз фад алатай,
Вилер-буьркьуь авур, кьилер галатай.
Пагьливандин, герек къведач алатар,
Лагьана хьиз, - сагърай, жуван хизандиз,
Шаир ятIа, экъечI цурцун майдандиз!
Къецинбуру, я несилри, къвез амай,
Намусдалди, са тике фу нез кIавай,
Аферинар къачуз, ялиз жез амай,
Гьазурвилер акуна хьиз хъсандиз,
Шаир ятIа, экъечI цурцун майдандиз!
Валлагь, биллагь, Сажидин, вун гъалатI я,
Я шаир я, я тахьайтIа, жаллатI я.
Ваз, чарасуз, цурунекни салат я,
Лагь хьи вуна, гъил авуна чайдандиз,
Шаир ятIа, экъечI цурцун майдандиз!
ДИШЕГЬЛИЯР
Дишегьлияр ава гьар са жуьредин,
Са бязибур, яшар хьунвай жегьил жез;
Чин пIинидин, хъуькъвен кьилер мередин,
Жегьиларни яшлубурал пехил жез.
И шиирдин мана-метлеб вуч ятIа.
Заз кIанзавач бязибуруз сир ийиз.
За давамда, квез виридаз хуш ятIа,
А жегьилвал квевай ятIа чир ийиз.
РикIе авай ксар къени хиялар,
Яшар хьунвай тешпигь жеда рушариз.
Ахьтин диде акваз шад жез аялар,
Чебни ухшар жеда гьар сад къушариз.
Туькьуьл рикIер авайбурур вилерни,
Йис-сандивай агаж жеда, буьркьуь жез.
Фу недайла зарзаз жеда гъилерни,
Шегьре рехъни дар аквада, гьяркьуь яз.
Квез минет я, дишегьлияр азиз тир,
Себ хъиткьирмир артух ийиз туькьуьлвал.
Чешне къачу инсанрилай виниз тир,
Кьуьзуьвилиз фад элкъуьрмир жегьилвал.
Дишегьлияр, дидеяр, чи вахар я,
Чи уьмуьрдин юлдашар тир, рушар тир.
Сажидина ахъагъайбур махар я,
Фагьумайла, гьакъикъатдиз ухшар тир!
БЕГЬЕРДИН ЙИС
Йис акъатна, ийидайла гьисабар,
РикIел къвезва, акъуднавай ктабар.
Шаир патал авач маса хъсан затI,
Шииратдин ктабрилай масан затI.
«Хкягъай эерар» - еке кIватIал са,
Ялна, ктаб акъуд авун патал за.
«Вун накь вучиз атаначир?» - агудна,
Лезги, урус чIаларалди акъудна.
Са йисуз пуд сефер къачун бегьерар,
Заз чидайвал, туш зарафат тегьерар.
Зи ктабрин берекатлу хизандиз,
Пуд ктаб мад, мугьман хьана хъсандиз.
ГьакI ятIани рекьизвач зи цIай рикIин,
Куьмекчияр яргъа ава, за гьикIин?
Гьикьван чIалар, ктабар жез, вил алаз,
Акъвазнава, хурал эрчIи гъил алаз.
Шаирдин багъ, шииратдин емишар,
Адан буржи я авун багъ битмишар.
Абурун дад, кIелайбуруз чир жеда,
Абур кIелиз тахьайбуруз – сир жеда.
Аламатдин инсанар я шаирар,
Халкьдин рикIин чидай вири жигъирар.
Ватан патал, хайи халкьдин чIал патал,
Чеб рекьидай, халкьдин рикIин тIал патал!
Бедбахт инсан, бес я авур арзаяр,
Арзачийрин кьисаметар я жазаяр.
КхьизватIа, кхьихь, жуваз кIамай кьван,
Акъваз тийиз, хура нефес амай кьван!
Эй, бахтавар, квез я авун тарифар,
Вуч патал жув ийизва на зайифар?
Акъуд хъийиз кIанз мад цIийи ктабар,
Рекьида вун, хьана санал татабар!
БУРАНДИН АФАР
Хъчариз хуш вахт ятIа,
Рагъ чими гатфар.
Яраб тIуьн вуч бахт ятIа,
Бурандин афар!
Бугъ акъатиз къулаллай,
Хушбур туш гафар.
Рагъ я суфрад кьулаллай,
Бурандин афар!
Иштагь ачух жедайла,
Ачухна юрфар;
Вун кеф ава недайла?
Бурандин афар!
КIантIа вичиз жив къурай,
КIандатIа марфар.
Недай чIавуз сив кьурай,
Бурандин афар!
Заирадин чаразвай,
Дадлубур я фар.
Ингье, и квез аквазвай,
Бурандин афар!
АЛАМАТДИН ГАМ
Агъзур сарин тарих авай шегьердин,
Къамат акун патал, цIийи тегьердин,
Гъилералди храй таран бегьердин,
Аламатдин гам яни вун, гам яни?
Дербент шегьер, дуьнья авур гьейранар,
Сейрда къекъвей девеярни жейранар,
Девлетлуйри гьалай чпиз девранар,
Аламатдин гам яни вун, гам яни?
Кваквар вегьез шумуд агъзур сеферда,
Храна вун къадим Дербент шегьерда.
Ашугь хьанвай экуьнин пак сегьердал,
Аламатдин гам яни вун, гам яни?
Гъизилринбур ятIа храй гъилер куьн?
Камаллубур ятIа зигьин, кьилер куьн?
Ишигълубур тир и кьадар вилер куьн,
Аламатдин гам яни вун, гам яни?
Са Сажидин туш ашукь куьн кIвалахдал,
Девед карван акъвазнава булахдал.
Эллемин ваз тамашзавай дамахдал,
Аламатдин гам яни вун, гам яни?
ЦIИЙИ ТИР ЙИСАН МУРАДАР
Квезни хьурай мубарак
Алукьзавай ЦIийи Йис,
ЦIийи-цIийи манияр,
Чи халкь патал ийиз гьисс.
Меркездилай къецера,
Машгьур хьанва куьн.
Ширин ванер мецера,
Аваз хьурай куьн.
Гьар са жуьре мярекат,
Жез эгечIай вахтуна;
Са тIимил кваз гьерекат,
Къугъваз жеда тахтуна.
Сажидинан мурадни,
Агалкьунар хьунухь я.
Ахъаймир са парадни,
Куьн виринра хьунухь я.
СУВАР МУБАРАК
Дагълара живер, Аранда къацар,
АцІун хъийиз церивди вацІар,
Кьисмет хъувунвай гатфарин варцар,
ЦІийи тир Йисан сувар мубарак!
Гьавадиз хъуьтуьл, атирдиз пара,
Ахъайда цуьквер тамуни тара.
Гьар са дердиниз ийидай чара,
ЦІийи тир Йисан сувар мубарак!
РикІериз ачух, суьгьбетриз ширин,
Гуьзел жеда чин шегьердин, хуьруьн.
Йикъариз экуь, йифериз серин,
ЦІийи тир Йисан сувар мубарак!
Зегьмет чІугунал рикІ алай эллер,
Берекатрив куьн ацІурай чилер,
Элкъуьр ийидай межлисриз кІвалер,
ЦІийи тир Йисан сувар мубарак!
Шаир Сажидин-эллерикай сад,
Куьн акуналди жен, иншаллагь, шад.
Гуьзел гатфарин машгьурзавай ад,
ЦІийи тир Йисан сувар мубарак!
ДИДЕД ГЪИЛЕРАЛ
Дидед гъилерал чаранвай фан дад,
ВиртIедилайни ширин жедалда.
Дидед гъилелай, хъвай чIавуз яд.
Аялдин акьул дерин жедалда!
Тикрар:
Диде, диде, чан, заз багъишай чан,
Вун хьаначиртIа, зун гьинай къведай?
Ракъинин бахтлу нур экъичай чан,
На ганачиртIа, заз гьинай къведай?
Дидед вилерай акурла дуьнья,
Шад хьана, сивел хъуьруьн жедалда!
Экуь тир дуьнья, диде такурла,
Рагъ аватIани, серин жедалда!
Гъетер авай цав, къураматни гьуьл,
Заз хайи Ватан ерин жедалда!
Къужахда кьуна, кьилел алаз гъил,
Хъвайи некни ква, фирин жедалда!
МЕЛЕКАР Я ДИДЕЯР
Чпиз ухшар авачир тек- тек, текар,
Абур, хайи дидеяр я, гьар садан.
Чун дидейрин даяхар я эркекар,
Дидеяр чи бинеяр я гьар садан!
Дидедилай авач масан са касни,
Сад Аллагьни, ватан квачиз, азизбур.
Вахтар вилик фида, акваз, таквазни,
Дидейрилай авач дагълар, винизбур!
Ракъинин нур, вилерин экв, бахтунин,
Вирибуруз герекар я дидеяр.
Гьар аялдиз гьар са чIавуз вахтунин,
Пак Женнетдин Мелекар я дидеяр!
ГЬАР СА ЙИСАХЪ
Гьар са йисахъ ава вичин бегьерар,
Гьар са йикъахъ ава вичин сегьерар.
Абад хьунухь вири хуьрер, шегьерар,
ЦІийи Йисан мурадар я, мурадар!
Дявени каш терг хьунухь чи чилелай,
Шадвилин хъвер кими тахьун сивелай.
Дуствилерихъ камар къачун кІевелай,
ЦІийи Йисан мурадар я, мурадар!
Камаллубур акун хъувун кьилера,
Берекатар артух хъувун чуьллера,
Бахтлубур хьун гьар са хизан кІвалера,
ЦІийи Йисан мурадар я, мурадар!
Са стхаяр хьунухь вири миллетар,
Бес я чна чІугур кьадар зиллетар!
Жагъун бахтлувилихъ фидай билетар,
ЦІийи Йисан мурадар я, мурадар!
РикІиз регьят жен кІваликай-йикъакай,
Кефи тахун гафуникай-чІалакай,
Ислягьбур хьун йикъар, йифер алахьай.
ЦІийи Йисан мурадар я, мурадар!
Пуд лугьудай агъзур йисаз вегьей кам,
Тамамди жен, кІвачерик кваз зарлу гам.
Гьич садазни кьисмет тахьун чІулав гъам,
ЦІийи Йисан мурадар я, мурадар!
Бахтлубур жен аялар, чи жегьилар,
Шадлубур жен вирибурун гуьгьуьлар.
Гатфарихъ шад рахаз акун билбилар,
ЦІийи Йисан мурадар я, мурадар!
ДИДЕДИН БУРЖ
Дегь девирра, алахьдайла Нилдин вацI,
Ам секинриз циз гадардай аялар.
Дяве лугьур, зуьрнечидин зилдин вацI
Яраб Аллагь, вуч ятIа, ви хиялар?
Диде жеда, анжах аял хайиди,
Ам Аллагьдив барабар яз аквада.
Хуралай нек гуз, цуьк хьтин хвейиди,
Аял патал, йиф, югъ зегьмет чIугвада.
Дидедин вил, жеда хцин мехъерал,
Ам руш ятIа, гьазур жеда, гъуьлуьз гуз.
Низ кIан жеда, хва рекье тун, йикьерал?
Низ кIан жеда, хвейи бала, чилиз гуз?
Залум дяве, Нилдин вацI хьиз, дакIвадай,
Чилер патал, рекьизвай чи аялар.
Вуч бала я, вилерай цIай аквадай?
Кьиникьрикай авай даим хиялар!
Пачагьар – сагъ, аялар сагъ, саламат,
Чибур, рекьиз, хайид тирни дидейри?
Сад Аллагьди, къалуруй квез аламат,
Абур рекьиз, хвейид тирни дидейри?
Аялар хун – чи дидейрин бурж ятIа,
Саламат хуьн, гьукуматдин буржи я.
Дяве авун, эх тежедай гуж ятIа,
Дяве кIани пачагьдин кьил гижи я!
ВАРЗНИ ЧИЛ
Вили цава гъетер ава, пара кьван,
Сад садалай чIехи, экуь, гуьзелар.
Гьар садакай тариф жеда, хара кьван,
Гьар садакай туькIуьр жеда гъезелар.
Абурун сигъ арада мад кьвед ава,
Гъетер тушир, садни Варз я, сад чи Чил.
Вацран пеле, дегиш жедай гъед ава,
Чилихъ галаз элкъвез, хьанвай гижи кьил.
Варз, ашукь я, Чилел, алай инсанар,
Сефил тир чин, дегиш жезва гьар юкъуз.
Чил акурла, кефияр жез хъсанар,
ЦIувад къалай, аватзава, мад агъуз.
Абур кьведан муьгьуьббат я яргъалай,
Агъзурралди мензил ава арада.
Чилин винел, циферин кьаз маргъалар,
Къураматар тваз кIанзава кьарада.
Чили, вичел, Вацра вичел, чIугваз Чил,
Хкаж жезва, гьуьлел алай лепеяр.
Амма сада, садав тагуз вичин гъил,
Вацраз мукьва жезва дагъдин тепеяр.
Я Варз, Чили ахъайзавач, ашукь яз,
Ам галачиз, кьарай текъвер, жегьил я.
Вацра къалаз, Чил кIанивал, ачух яз,
Гагь чин ацIуз, гагь шуькIуь жез, сефил я.
Ракъинизни чизва кьведан кIанивал,
Ада вичин нурар гузва кьведазни.
Ракъинихъни ава вичин къенивал,
Ракъини вич экв гуз, кузва, кьведазни!
ЧАН ЦІИЙИ ЙИС
ЦІийи йис, вун таза кІел хьиз уьзягъдиз,
Атанва чаз берекатлу дул аваз.
Вун девлет гваз чи фермадин утагъдиз,
Атанва къе некІед селлер бул аваз.
Вун аял хьиз сивел мили хъвер алай,
Атанва чи азад. бахтлу хзандиз.
Вун лежбердин хва хьиз къуьнел пер алай,
Аквазва заз къуллугъзавай Ватанадиз.
ЦІийи гъед хьиз куькІуьннавай цавара,
Аквазва заз гьамга хьтин хур авай.
Ракета хьиз космосдин тик къатара,
Аквазва заз пара хци нур авай.
ЦІийи йис, вун чи гьар садан кІвалева,
Шад хабар хьиз атай яргъал мензилдай.
Вун хва хьтин Букварь ктаб гъилевай.
Аквазва заз агалкьунар гьасилдай.
Чи межлисар къе ви вилик ачух я,
Абадвилихъ къвез чахъ галаз шерик тир.
Азиз тир йис, чаз ви гьуьрмет артух я,
Чи шад уьмуьр, чи гележег, чи рикІ тир.
РикI са затI я, къалур тежер акъудна,
Ада завай зи секинвал къакъудна.
Эй Сад Аллагь, Вун кьванни зи пата жен,
Зун хуьдайвал На ви рикIив агудна!
РикI авачир шейъ затIунай гьисаб жеч,
РикI авачир са гьайванни кьасаб жеч.
Эй Сад Аллагь, Вун кьванни зи пата хьухь,
На хуьзмай кьван зун садрани татаб жеч!
ПАКАД ЙИКЪАЛ
Югъ акъудна, бугъ акъудна, кIвалахиз,
КIвализ хтай чIавуз, са кIус, ял ягъиз.
Ахварай, бахт жагъур ийиз алахъиз,
РикIяй агъзур хиялар физ, тIал ягъиз,
Пакад йикъал вил жеда чи, вил жеда!
Къецинди – къе, пакагьанди - Аллагьди
Гуда, - лугьуз, умудар чи пара яз.
Гьар юкъуз чун, шад ийиз, са кIалахди,
Бахт акурла, чавай са кIус чара яз,
Пакад йикъал вил жеда чи, вил жеда!
Къе тахьайтIа, пака кьванни жеда ам,
И умудди, ракъурда чун хиялриз.
Аш амачтIа, кака кьванни жеда, ам, -
Лугьудай хьиз, меле авай аялриз,
Пакад йикъал вил жеда чи, вил жеда!
Рекьидалди куьтягь жедач пакаяр,
Инсан гьа икI халкь авунва Аллагьди.
Дегиш ийиз, къецин, пака чкаяр,
Инсан машгъул ийиз, къаних темягьди,
Пакад йикъал вил жеда чи, вил жеда!
Гьар вуч ава, къе жен, гьар са хъсанвал.
Пакагьан югъ, акван, такван вилериз.
Жез, амай кьван, хуьз алахъин инсанвал;
Бахт жагъида, - лугьуз, ваз ваъ, эллериз,
Пакад йикъал вил жеда чи, вил жеда!
Сажидин, ви гафар гьахъ я, нагьахъни,
Вири бахтлу ийиз нелай алакьда?
Бегьер алай таран хел я патахъни,
Ви бахт, - лугьуз, са юкъуз вал агакьда.
Пакад йикъал вил жеда чи, вил жеда!
ЛЕЗГИ МАДОННА
Лезги халкьдихъ, мадоннаяр жедалди,
Хьайиди тир, пара гуьрчег гуьзелар
Авазва, чи Куьре пата, къедалди,
Гьахьтиндаз за туькIуьрзава гъезелар.
ТIвар за адан кьадач, акун, бес я квез,
Тамаш адан, руьгьдин къашар - вилериз.
Гьар са лишан, къалур авун, квез я, квез?
КIантIа, тамаш кьве рацIамдин кьилериз.
Адав гекъиг, мадоннаяр хашарин,
Са пел бес я, ахъа чинин берекат.
Ни лугьуда, шагь туш вири рушарин?
Кьиле авай акьулдик квай гьерект.
Ам мукьувай акун, рахун мецелди;
Хъвер алай сив, шад суьгьбетдин булах тир.
Вичел алай милаим тир тIварцIелди,
Гьар са рикIик чим кутазвай са рагъ тир.
Артух тариф кIанзавачир ийизни,
Сад Аллагьди ганва адаз эервал.
Белки са кас элкъведа зал, кикIизни,
ЧIалар бахшиз, къалуриз зи бегьервал.
Вучда закай шаир хьана, ихьтин къуш,
Акваз, адан халис тариф тавурла?
Са патахъай жуван лезги, дустун руш,
Кис гьикI жеда, ихьтин гуьзел акурла?
Кьей, Сажидин, са кьил фена, суравай,
Гуьзелрикай ава чIалар туькIуьриз.
Мидаим яз, жегьил рикI я хуравай,
Алахънавай, юкъузни экв куькIуьриз!
ЗУН ДЯВЕДИН АЯЛ ТИР
Дяве акъат авур йисуз, аял яз,
Школадиз, гьелелигда фин тавур;
КIелун, кхьин, гьелелигда хиял яз,
Дяве хьана, кас тан тийир, кьин тавур.
КьецIи, буьркьуь, дишегьлияр, кьуьзуьбур,
Амаз, вири фена Ватан хуьн патал.
Чун гьелелиг аялар яз, бицIибур,
Гьазур хьанай, школадиз фин патал.
Нисиналди школада, ахпа чун,
Галаз фидай, кьилер кIатIиз, никIериз.
Гзаф четин хьанвай чаз чирвал къачун,
Пичера цIай тежез, хъуьтIуьн цикIериз.
Тарсар гудай муаллимар авачиз,
Акатайда тарсар ганай, жедайвал.
Йисар фена, са-сад рикI-вил галачиз.
АкунайтIа, халкьди хъчар недайвал.
Гьар гьикI ятIан, душманрал гъалиб гьана,
Дявед цIара, лигим хьана аялар.
Чун чи хайи ватандин сагьиб хьана,
Мажал хьанач, ягъун патал, чаз ялар.
Чун дяведин аялар тир, кьуьзуь яз,
Алатзавач, акур гужар рикIелай.
Чун кьисметдал амукьзава рази яз,
Бахт жагъидач, къекъуьналди, рекьелай!
ЯХЪ СА КАБАБ
Бубайрилай амукьнавай адетар,
Гзаф ава, чаз, инсанриз, хийирдин.
КIантIа, кIела, ктабарни газетар,
«Яхъ са кабаб» - мисал я зи шиирдин.
Гагь, дагъларай эвичIдайла, арандиз,
Хъфидайла, арандай мад дагълариз;
Яргъал рекье, камар къачуз заландиз,
Хъфиз жеда, суьруьяр, шад дагълариз.
Гьалтай чIавуз, суьруьяр гвай чубанар,
«Берекатдин дул хьурай квез!», - лугьуда.
Чубанрини, цаварай физ дабанар,
«Яхъ са кабаб, гьалал хьуй квез!» - лугьуда.
И, гьелбетда, фадлай авай адет я,
Сада садаз ийизвай са хатурдин.
Кьве патанни, гьуьрметдин са къимет я,
Аламат я, са сефер заз акурди!
Рехъ ацIана, хпер, цIегьер суьруьйрай,
Чубанарни эвичIзавай аранциз,
Циферикай, цавун кьакьан деринрай,
Куьлуьз-куьлуьз, марфни къвазвай цирандиз.
Суьруь акур, са итимди, тебрикда:
«Чубанар, квез берекатдин дул хьурай!»
«Яхъ са кабаб!» - лагьай чIавуз шерикда,
Даварна: «Берекатар бул хьурай!» -
Вегьена хьиз, суьруьдай са гьер кьуна.
Шишер ягъиз, чпиз тIуьн-хъун паталди.
Чубанривай акъваз тежез, хъвер кьуна,
Лугьуда, а касдиз, акьул гун патал;
«Мубаракар авур кьвандаз, ганайтIа,
Чи суьруьйрихъ, на лугьузвай дул жедач.
Чна гудай, чаз, ваз гуз кIан хьанайтIа,
Чахъ, вахъ хьтин, чин бегьемай тIул жедач.» -
И ван хьайи, касдин гъилер буш хьана,
Гьер акъатна, мад суьруьдик акахьна.
Гьер, суьруьдик хтай чIавуз, хуш хьана,
И зарафат, хъуьруьнрик кваз, алахьна.
Суьруьяр гвай чубанар квез акурла:
«Берекат дул хьурай», - лугьун – адет я,
«Яхъ, са кабаб!» - гафар рикIи чIугурла,
Тадиз, гьер кьаз, кIан жемир квез, минет я
САД ХЬАНА ХЬИ ЗУН
Жув хайи макан, женгера жагъай.
Бубайри чпин экъичиз иви:
Экуь азадвал, аквазвай яргъай,
Мягькемдиз хуьзвай, сергьятрал кIеви,
И ватан гъиляй акъатай хайи,
Квахьайбурукай сад хьана хьи зун!
Буба тиртIани Яру партизан,
Алай десирда амачир къимет,
Колхоз тешкилна, хвейд тир хизан;
Виридахъ галаз, чIугуна зегьмет.
Ватан амачиз, ийизвай туьгьмет,
Квахьайбурукай сад хьана хьи зун!
Жемятрин чилер пулдихъ гуз маса,
Садбурун дулу хьана жибинар.
Тарашна вири, са шумуд йиса,
Садбур халкьариз хьана хаинар,
Ватандихъ рикI куз, тежез секинар,
Квахьайбурукай сад хьана хьи зун!
Девлетлубурун яцIу хьана танн,
Мад къурабайриз элкъвена халкьар.
Рухваяр хьана, фялеяр патан,
Бегьемвилелди гун тийиз гьакьар.
Хизанар – хуьре, амачиз ватан,
Квахьайбурукай сад хьана хьи зун
ЭХИРАТДИЗ
ЧIехи вацI тир Вахтуни чун, сел хьтин,
Азраилди, ийиз вичин гъилихъди;
Галукьарна, ажал, хци хьел хьтин,
Эхиратдин, тухузва чун Гьуьлуьхъди.
И кьадар фад чан гун кьегьел кIвалах туш,
Дуьнядал чун атанвай са сефер я.
Агъа дуьнья – фири некIед булах туш,
Чун, цава лув гуз тежезвай лифер я.
ЧАМНИ СВАС
Чам – гъалибчи, свас сефил яз аквазва,
Им, гьелбетда, цIийиз жезвай хизан я.
Язух далдам, гатадай кьван такIвазва,
Куьз лагьайтIа, и мехъеррин сезон я.
Чам – эркин я, рикIиз кIани руш хьана,
Бес, им мурад тушни гьар са жегьилдин?
Свас, лагьайтIа, катра ягъай къуш хьана,
ТупIухъ закIал акалнавай къизилдин!
Чам, кьил цава кьуна, шад яз, кьуьл ийиз,
КIанидан гъил кьунва ада чIугуна.
Свас, лагьайтIа, вич къизилдин гуьл ийиз,
Тамашзава, кIанз виридаз акуна.
Чам - бахтавар, мурад кьилиз акъатай,
Арабар вил ягъиз, вичин кIанидаз.
Свасни шад я, ярдин кIвализ акъатай,
Ихьтин бахтар кIандай хьана виридаз!
Музыкади, хкажна ван цавариз,
Къве жегьил кас ухшар жезва хизандиз!
Мехъерин югъ, элкъуьрнава сувариз,
Сусан кьилел тамаш алай гузандиз!
Пагь, идалай шадвал диде-бубадиз,
АватIа, мад, багьавал хас къизилдиз.
Мехъер – сувар я гьар хуьруьз-убадиз,
Бахтар кьисмет жезвай гьар са жегьилдиз!
ВОЛОНТЕРРИН МАРШ
Чун жегьилар я, гадаяр, рушар,
Къужахда кьвазвай, гуьзел чилин шар!
Йиф ва югъ талгьуз, гуз гьазур куьмек,
Волонтерар я, кIвалахда зирек!
Гьар са хъсан кар ийизвай гъилик,
Физ, гьазурбур я, гьаминша вилик!
Чун яшлубурун тир вилерин экв!
Волонтерар я, кIвалахда зирек!
Хъсан кIел ийиз, чир ийиз тарсар,
Артух жезва чи, уьмуьррин йисар!
Куьмек гуз вердиш, виридаз герек,
Волонтерар я, кIвалахда зирек!
Волонтерар я, волонтерар я,
Гьар са кIавахда галатун течир,
Волонтерар я, волонтерар я,
Уьмуьрда ерли, гъалатIун течир!
КАКА ГАЛАЧИЗ
Кака галачиз, ягъиз къакъраяр,
Акуна заз сад, ийиз гьараяр.
АцIурайда хьиз, кIвалер, сараяр,
Квез адав гвай кьван дамах акуртIа!
Уф гайивалди, дагълар чукIурдай,
КIан хьайивал, тIуб цавук хкIурдай,
Тумунал кьацIар хьайи мукIурдай,
Квез чи девирдин ахмакь акуртIа!
Вич вичи кьадай, кьадарсуз яцIуз,
Кудай кас туш ам, вегьейтIани цIуз.
Тухун тийидай, вегьейла вацIуз,
Еке чарх хьтин чахмах акуртIа!
Эвелдай кицIи тийизвай саймиш,
Вичиз вуч ийиз кIанзавай бамиш.
Къуллугъдин тара гъайила емиш,
Квез ада незвай къаймах акуртIа!
Къурамат деве къекъведай саягъ,
Ярх тахьун патал, герек я даях.
Эквни тагудай, фитIил тир чирагъ,
Квез адан мецин къармах акуртIа!
Вичелай гъейри, амайбур дакIан,
Квез адан суфат акуртIа, вакIан.
Куткун, са затI туш, хкатнавай кIан,
Мягьтел жеда куьн, ялтах акуртIа!
Бес я, Сажидин, авур къуьхуьнар,
КьацIурмир гъилер, ая чуьхуьнар.
АвуртIани на, гьакьван кхьинар,
А ламрал алай хъалтах акуртIа!
КИЛИГ МИЙИР
Са бязибур, ришветар гуз, тапаррал,
Са бязибур, хкаж хьана тапIарал,
Къуллугърал жез, амалдар тир папарал,
Вун абуруз килиг мийир, Сажидин.
Бандитрикай къуллугчияр хьайила,
Аждагьанар балугъчияр хьайила,
Кьилевайбур шулугъчияр хьайила,
Вун абуруз килиг мийир, Сажидин!
Къвезни текъвез, къачуз жезва тIварарни,
Амалдарри туькIуьрзава крарни.
БалкIанар яз, къалаз ахта хварарни,
Вун абуруз килиг мийир, Сажидин!
КIанзавачтIа, жуван крар пис хьана,
Вуна, жуван кIвалах ая, кис хьана.
Советь власть чIурна, шумуд йис хьана?
Вун абуруз килиг мийир, Сажидин!
Сад Аллагьди такьунмаз, чи кIвалахар,
Яд авачиз, амукьда чи булахар.
Девлетлуйрин, пулдиз ацIуз кьулахар,
Вун абуруз килиг мийир, Сажидин!
Девирар я, цавал алай цифер хьиз,
Керекулар къалурзавай лифер хьиз.
Са югъ къведа, чуьнуьх жедай кьифер хьиз,
Вун абуруз килиг мийир, Сажидин!
Идалайни пис тир вахтар хьайид я,
Алчахринни кIаник тахтар хьайид я.
Аллагьар жез, кIан яз, бахтар гайид я,
Вун абуруз килиг мийир, Сажидин!
Дуьнья я им, кицIерикай - асланар,
Асланрай кьаз, кицIик квачир инсанар.
Яргъал фидач, абуру нез гузанар,
Вун абуруз килиг мийир, Сажидин!
Яван фу тIуьр, вирт яз ширин, гьалал я,
Килигмир вун чIурубуруз, завал я.
Пис ксарин девир гьикьван чIавал я?
Вун абуруз килиг мийир, Сажидин!
САДРА ЧIУРАЙ ХЕШИЛА
Гьикьван чна авуртIани гьараяр,
Къайгъу туширбур я, уьзуькъараяр.
ЧIугуналди гила гуьнуькъараяр,
Садра чIурай, дуьз жедайд туш хешила!
Дербентдин яш кьве агъзурдал хкана,
ЧIурай ксар, гьарма санихъ чкIана.
ЭкъечI тежез, кIанчIара хьиз акIана,
Хъуьрезва чал, сас экъисиз, хвешила!
Вири батIул, тек садан кьил чантада,
Низ лугьуда, гьи касдин рак гатада?
Ракь дуьзардай, тум амачир кIутада,
Кар туькIуьдач, ацукьайтIан гишила!
Инша Аллагь, Дербентдин яш туькIуьрин,
Белки къадим чирагъ, цIийиз куькIуьрин.
Гила кьванни къажгъандик кIар хкуьрин,
Метихъ галаз недайвал хуш, хешила!
ДИДЕВАЛ
Сад Аллагь я, Адам, Гьава – инсанар,
Халкь авурди, ихтиярриз барамбар.
Артух авун патал вири хизанар,
Дишегьлийрал авунвайди ихтибар.
Муьгьуьббатни – Сад Аллагьдин Кьадар я,
Дишегьлини эркек – сад яз, агудиз.
Сад галачиз, садаз и дуьнья дар я.
Сад Аллагьдин буйругъ кьилиз акъудиз!
Гьар аялдиз вичин диде - Аллагь я.
Цавараллай Сад Аллагьдиз ухшар тир.
Дидед кефи хун, аялдиз гунагь я,
Вич хайиди, вилер руьгьдин къашар тир.
Кьуд гьарф ава дидед тIварцIе къизилдин,
Диде - Дуьнья, диде – Инсан, Дарман тир.
Диде – Емиш, руьгь хкаждай гуьгьуьлдин,
Сад Аллагьди акъуднавай фарман тир!
БУБАВАЛ
Бубад тIварцIе кьуд гьарф гимишдин,
Буба – Бахт я, буба-Утагъ, Бегьердин
Тар я, багъда гьар са жуьре емишдин,
Артухзавай, ери: кIвал, хуьр, шегьердин!
Бубад хиве ава четин кIвалахар:
Хизан, Ватан хьуьз, душмандиз къван гудай.
Артух авун, руьгьдин, емдин булахар,
Герек чIавуз, гьатта, вичин чан гудай.
Буба хьайи чIавуз, адахъ кIвал жеда.
Вичин юлдаш, кIвал ацIана аялар.
Бубад кIвале вичин дидед чIал жеда,
Дидед чIалал рахаз, ийиз хиялар.
Веледар жен, бубадин тIвар хкаждай.
Ислягьвиле, гьам женгинин пайдах жен.
Дуьзвал патал, чIурувилихъ акъаждай,
Буба хьтин, гьар са карда даях жен!
АЛАХЪУННИ АЛАКЬУН
Алакьдай кьван, хъсан крар, жувалай,
Ийиз алахъ, амма алакь тийидай,
Вири крар, чир хьухь, жегьил чIавалай,
Сад тир Аллагь ава, куьмек ийидай!
Лугьумир хьи, залай и кар алакьдач.
Инсандивай, крар авач, тежедай.
Са бязибур, темпелвиляй алахъдач,
Кьил аватIан, кьилиз акъуд хъижедай.
Леонардо да Винчини Галилей,
Гъиле кьур кар, ксар, кьилиз акъуддай.
Са чIавузни алуд тийин рикIелай,
Хъсан крар изиз, гъилив агуддай.
Зунни, куьн хьиз, гьеле гъвечIи чIавалай,
Хкаж тежер къванер, кьаз кIанз, алахъдай.
АлакьначтIан, еке крар жувалай,
Сад, кьве кIвалах авуна за, алакьдай!
Сажидин, ваз кичIе кьванни хьаначни?
Авур хъсан крар кьалаз, дамахдай.
И гафарал, на ви кефи ханачни?
Сада, кьведа кьурла вун, са ахмакьдай!
АЖАЙИБ
Инсаф авун течир, гьатта, бедендиз,
ЧIалар туькIуьр ийиз кIанз денбедендиз,
Цан цаз кIвачин хьанвайди хьиз куьтендиз,
Ажайиб, терс хьаначни вун, Сажидин!
Ялар ядай вахт ганвайла, яшариз,
ЧIалар туькIуьр ийиз, виш кьван рушариз,
Къекъведай кьван, кIвачер элкъвез лашариз,
Ажайиб, терс хьаначни вун, Сажидин!
Авуналди, тух тежедай кIвалахдай,
Шииратдал кас хьана вун алахъдай.
Гьич жуван чан кьанни тийир хъвалахъдай,
Ажайиб, терс хьаначни вун, Сажидин!
Жегьил тиртIа, дерт авачир, гьалалдай,
Яд кими жеч, вацI галайла, къаналдай.
Пехилри вун такьун патал са лалдай,
Ажайиб, терс хьаначни вун, Сажидин!
Секинвал заз жегъич, белки, чиликни,
Къуй, кьейибур тахьурай зав чуьруькни.
ЧIалар кIелиз хкведай куьн виликни,
Ажайиб, терс хьаначни вун, Сажидин!
ДИДЕДИ
КIуьд вацра зун хурудик,
Авачиз са кичIевал,
Хвена вуна, цIараз рикI,
Тавуна, гьар-гьеллевал.
Хайидалай гуьгъуьниз,
Авурвиляй дидевал,
Сад тир Аллагьдилай хьиз,
Рази я зун, диде вал!
Йифе цIудра ахвар хаз,
Хуралай заз нек гана.
Дидедин чIалал рахаз,
Вилериз зи экв гана.
Закай вуна акьуллу,
чIехи авур инсан яз;
За вун кьазва камаллу,
РикIиз кIани, масан яз!
ДУРУЧА
Кьуьзуьбуру хуьз лезги чIал гужалди,
Жегьилбуруз, авач чирдай ктабар.
Дидедин чIал, рекьин тийир ажалди,
Сад Аллагь, на нел авунва ихтибар?
Дуруч хуьре аматIани лезгияр,
Азербайджан пата лезги чIал;
Алвердилай гъейри маса дердияр,
Авун гъиляй, жагъизвач хьи, гьич мажал!
Са Дуруч туш, гзаф ава Лезги чIал,
Квадар ийиз алахънавай вагьшияр.
ВикIегьбур яз, пехил ялда абур чал,
Виридакай жедач кьван алверчияр!
Зи ван, гьелбет, къведач биши япариз,
Аллагь ава, кьакьан цава, ван къведай.
Ахмакь гъуьлер кIан жедани папариз,
Кьейибурай кьаз, мад цIийи чан къведай.
Сажидиназ, и жуьредин ванер къвез,
Са сефер туш, шумудни са йисар я?
На лугьуда, кьилел чпин къванер къвез,
КичIез, цана, куьтендик квай яцар я!
ЦУРУГЪРИН ГУРГУР
Гьар кткана, гургурдик кьил,
Кутуна хьиз, эхъвез жедач,
Аватункай, къванер кваз, вил,
Кьил хайитIа, къекъвез жедач.
Аранда хьиз, ийиз кIанз кьуьл,
Дагъда пайгар, элкъвез жедач.
Тамашунихъ гала зи вил,
Завай Цуругъдал къвез жедач.
БАХТУНИХЪ КЪЕКЪВЕЗ
Вун къекъвезвай бахтунихъ,
Гьа бахтни вахъ къекъвезва.
Кьисмет жедай вахтунихъ,
Аялдихъ хьиз гелкъвезва.
Са-са чIавуз бахт кьилив,
Гваз, такуна физва вун.
А бахтуни, вун вилив,
Гьикьван чIав я, хуьзва вун?
Бахт, чилеллаз, цавара,
Къекъуьн, артух кIвалах я.
Вун жез тахьуй авара,
Бахт – уьмуьрдин булах я!
Аллагьдиз кIан хьайила,
Ви мурадар туькIуьрда.
Адаз, ви ван хьайила,
РикIе чирагъ куькIуьрда.
Сад Аллагьдал иман гъваш,
Кар туькIуьрун паталди.
Лагь, Аллагьдиз, дарман гъваш,
Экв куькIуьрун паталди!
Эй, Сажидин, кIевериз
Вегьемир жув, кьуьзуь жез.
Сад Аллагьдиз эвериз,
Кисна акъваз, рази жез!
ТАРАР, ТАМАР
Йисан вахтар, гьаваярни дегиш жез,
Гьар са цIийи шартIарихъни таниш жез,
Чимивилихъ, мекьивилив таниш жез,
Тарар, тамар амукьда гьакI яргъалди!
Гатфарихъди гъайи пешерни,
Агуд тийиз къайи гарун мишерни,
Къакъуд ийиз, пис шартIарин вишерни,
Тарар, тамар амукьда гьакI яргъалди!
Гатфар цуьквер дуьзмиш хьана емишриз,
Таб гуз, гатун гьар са йикъан еришриз,
Бязибурун рангар элкъвез гимишриз,
Тарар, тамар амукьда гьакI яргъалди!
Зулухъ пешер, хилер чухваз гарари,
Марфари къвез, гатайтIани тарари,
Емишарни кIватIал ийиз таз вири,
Тарар, тамар амукьда гьакI яргъалди!
ХъуьтIуь вичин имтигьанар кьун патал,
Вичин къайи рикIикай яд хъун патал,
Гьар са таран беден лигим хьун патал,
Къужахда кьваз тада живед маргъалдив!
ВУЖ, НЕЛ ВА КВЕЛ АШУКЬ Я?
Чи аялар ашукь я,
Гьуьрчег лезги гафарар.
Вири цуьквер ашукь я,
Гьар са цIийи гатфарал!
Гьар са инсан ашукь я,
Чи булахрин ятарал.
Чи никIерни ашукь я,
КIватIалзавай гатарал!
Чи дидеяр ашукь я,
Хуьрек алай къуларал.
Яр-емишар ашукь я,
Къизил-верякь зуларал!
Гьар са диде ашукь я,
Гьар са хайи неведал.
Амма хъуьтIер ашукь я,
ЦIийиз къвайи живедал!
Чи рушарни ашукь я,
Киферални чIарарал.
ТIебиатни ашукь я,
Цуьквер авай чIурарал!
Чи гадаяр ашукь я,
Зегьметдални гьуьрметдал.
Гьар са кIвалах ашукь я,
Вичиз гузвай къиметдал!
Къекъведайбур ашукь я,
Къирер цанвай рекьерал.
Малкъарани ашукь я,
Недай къацу векьерал!
Стхаяр чи ашукь я,
Чпин гъвечIи вахарал.
Амма КIватIашан ашукь я,
Кьуьзуьбурун махарал.
Чи аялар ашукь я,
Ясли-бахча кIвалерал.
ВацIар, хвалар ашукь я,
Марфарални селлерал!
Чи гъвечIи тир аялар,
Ашукьбур я къугъунрал.
Емиш багълар ашукь я,
КIевирнавай жугъунрал!
Халичайрин устадар,
Ашукьбур я гамарал!
Къалгъанарни явшанар
Ашукьбур я ламарал!
Чи куьрпеяр ашукь я,
Къарандашрал, чарарал,
Билбил нуькIвар ашукь я,
Гьар пакамар ярарал.
Мугьманарни ашукь я,
КIвалин гамар, рухварал.
Амма кацер ашукь я,
Чими къулав, ахварал.
Са бязибур ашукь я,
Телефонрин къугъунрал.
Гамун гъалар ашукь я,
Куьпдал вегьей ругъунрал!
Булахдин яд ашукь я,
Сусарив гвай кварарал.
Амма багълар ашукь я,
Емиш гъидай тарарал!
Кьуьзуь диде ашукь я,
Суса хайи аялрал.
Гьар са кIвалах ашукь я,
Кьилиз къвезвай хиялрал!
Диде, буба ашукь я,
Рухвайрални рушарал.
Амма дагълар ашукь я,
Лекьер лугьур къушарал!
Вири халкьар ашукь я,
Шарвилидин крарал,
Адан гуьг шив ашукь я,
Вичел алай пурарал!
Гьар са миллет ашукь я,
Шадвилерин суваррал.
Ислягь лифер ашукь я,
Рагъ хъуьрезвай цаварал!
Ислягьвилер ашукь я,
Дуствал кIани халкьарал.
Амма кьифер ашукь я,
Тапракдавай чIахарал!
КИЧIЕ ТУШ ЗАЗ
КичIе тушиз гунагьрикай, агьдикай
Садакьаяр гуз, алудна са-сад за.
Къурху тушиз намусдикай, ягьдикай,
Пачагьдикай, суддикай, аллагьдикай,
Кеф чIугуна, умуьрдикай, азад за!
Садакьаяр гуз, алудда са-сад за!
КичIе туш заз, ришветдикай-шеледкай,
Квазни кьадач, я закон, я масад за.
Зи хиял я, кIвалер винел къеледкай.
Регъуь туш заз, тапаррикай, гьеледкай,
Хуьн паталди, зи ширин чан – жасад за,
Квазни кьадач, я закон, я масад за.
Заз кичIе туш, судди гудай жазадкай,
Ришвет гана, хкечIда дустагъдикай.
Ванни къвезмач, заз халкьарин сузадкай.
Фикир я зи, ичкидикай, бузадкай.
Кефер чIугваз, ялар ядай багъдикай,
Ришвет гана, хкечIда дустагъдикай.
Гьам долларар, захъ кIвал ацIай пул ава,
Нагъда тежез, мурс акъатна чарариз.
Гьар шегьерда, кIвалер, урус къул ава.
Гьич садни кваз кьан тийидай тIул ава.
Пул, кIватIдай кьван, рех янава чIарариз,
Нагъда тежез, мурс акъатна чарариз.
Девлет вара-зара хьана эхирдиз.
ДакIанбуру, маса гана, кал хьтин.
Тум акална, ягъайди хьиз нехирдиз,
Квай ивини элкъвей чIавуз чехирдиз,
Яхун хьана, юкьни гардан, кьал хьтин,
ДакIанбуру, маса гана, кал хьтин
КЪВАН ГЬАЗУРНА
Яшамиш жез, дуьньядихъ вил галамаз,
Сад Аллагьдин буржар вичин кIуламаз,
Сада вичел, гьелелиг, чан аламаз,
Къван гьазурна, сурун кьилихъ акIурдай!
Айибзавач, жува жуваз кIвал авун,
Нехирдани, нек ацадай, кал авун.
Кваз такьуна, папанни кваз, къал авун,
Къван гьазурна, сурун кьилихъ акIурдай!
Къачуна къван, ухшар чIулав мармардиз,
Фад гьазурун, буйругъ гана устIардиз,
КичIе хьана, кьиникьикай, рикI тIардиз,
Къван гьазурна, сурун кьилихъ акIурдай!
Са йис, кьве йис, уьмуьр гана давамдай,
Бязибуру кьазвай гьа кас авамдай.
Руг акъудиз, кукIвар хьанвай шаламдай,
Къван гьазурна, сурун кьилихъ акIурдай!
Етим тир къван, пек вегьенвай винелай,
Вирибурун алатнавай рикIелай.
Ават хьана, жагъай затI хьиз, рекьелай,
Къван гьазурна, сурун кьилихъ акIурдай!
Къванцин чинал алай вири кхьинар,
Ахъа ийиз, пак Женнетдин рикIинар.
Вахт алачир, вич ийидай секинар,
Къван гьазурна, сурун кьилихъ акIурдай!
Таб, керчек заз чидач, амма ван хьана,
Рекьидалди амукь ийиз кIан хьана,
Вичикайни, чан аламаз, къван хьана,
Гьазурай къва, кIвале ама акIурдай!
Сажидиназ, кичIе я, хъел атункай,
Жува-жуваз, фад амаз сур атIункай.
Фикир авур, эхиратдин затIункай,
Къван тахьана, амукьдайни акIурдай?
АЛАМАЙ ЧАН
Зал аламай чан, гьелелиг, декьена,
ЧIаларивай ятIа, белки, туькIуьрай?
Илгьам жагъур авун патал, къекъвена,
Сулеймана чирагъ гана, куькIуьрай!
Жегьилвилиз хъфиз жедач, элкъвена,
Дяведин цIук акатна кьуьк хкуьрай.
Шииратдин пак диде захъ гелкъвена,
Шиирралди халкьдихъ галаз луькIуьрай!
Варцар, йисар гару тухуз вахтунин,
Уьмуьр фена, кьил рехи жез, чIарарин,
Зун иеси авурди и бахтунин.
Сад - Аллагь я, сад шиирар, чIаларин!
Фагьумайла, Сулейманан уьмуьрдиз,
Гужар акур кас я, аял чIавалай;
ХажалатIар хьанатIани, эхирдиз.
ЧIалари гъам алуднатIа, хуралай?
Ам амукьун, уьмуьр - четин гьалар яз,
Шаирвили хвенатIа, ам декьена?
Пак Кьуркьандин келимайрин чIалар яз,
Абур, гьар сад, жавагьирриз элкъвена!
Багъри халкьдихъ кIани тирвал хуьзва за,
РикIин дердер рахаз цIийи чIаларал.
Гьар са шиир, халкьдин рикIяй гуьзва за,
Дурнайрин цIиргъ, лув гана физ чарарал!
Белки, гьар югъ, зи шиирдин цIарариз
Килигна, зун хуьзватIа, чан аламаз?
Багъишзаваз вири уьмуьр чIалариз,
ХуьзватIа, зун дуьньядал, ван аламаз?
Аквадай гьал, Сажидиназ яргъалди,
Яшамиш жез кIан я, кьуна шаирвал?
Ягъун патал эхиратдин маргъалди,
Азраилди кьил чIугвада, эхир вал!
ПУД ВИЛ АВАЙ КАС
Зи дустарик пуд вил авай кас хьана,
Адаз, гьатта, кьейибурни аквадай.
Адаз, шад тир суварарни яс хьана,
Вацра садра, кьиярар къвез, дакIвадай.
ЧIуру крар са-сад кьилиз акъудиз,
Дустарикай са-сад маса гуз хьана.
Ярар-дустар, сад садавай къакъудиз,
Гум-затI квачир, фитнедин цIа куз хьана.
ЧIехибрузни адакай пис кичIе тир,
Хъуьрез-хъуьрез, чебни кIаняй акъудиз.
Ви яшариз, бахъу хьанвай келче тир,
Адахъ галаз чуьруьк ийиз, къурхудиз.
Адан кьве вил яз акуртIан адетдин,
Пуд лагьай вил, экв таквадай чIулав тир.
Югъ атай къван иеси яз къилетдин,
Буьркьуь виле авайди цIун ялав тир.
Пуд лагьай вил, чарабурун гуьгъуьна,
Къекъвез жедай, жагъур ийиз гъалатIар.
Шумуд касдиз ада фурар эгъуьна?
Гьа вич хьтин жагъур ийиз жаллатIар.
Пуд лагьай вил акъудиз кIанз, ягъайди,
Лаш тиртIани, аквадай тир гьяркьуь яз.
Гьич садазни авачир вил жагъайди,
Амазмалда, экуь кьве вил буьркьуь яз!
ЭЙ, ДУЬНЬЯ, ДУЬНЬЯ!
Эй дуьнья, дуьнья, эй фана дуьнья!
Вай саданни кьил акъатзавач хьи!
ИкI рекьидайбур, куьз ханай, дуьнья?
Кьиникьрикай вун къакъатзавач хьи!
ЧIуру кьван крар, кьадарар жедан?
Эй, дуьнья, дуьнья, душманар ийиз,
Хуьрер чукIуриз, рекьизва халкьар.
Эхират кIвализ мугьманар ийиз,
Инсанар хьунухь, икьван ахмакьар,
Бес икьван рикIер мурдарар жедан?
Эй, дуьнья, дуьнья, акъатнавай хак,
Вагьши жунгавдиз ухшар хьунухь вун;
Сана куькIуьр цIай, гъиз, кутазва вак,
Рахазни тежез, нашар хьунухь вун,
Бегьер тегъидай, чандарар жедан?
Эй, дуьнья, дуьнья, яраб, Сажидин,
Ви кьилни адай акъатзавач жал?
Дуьньяди вичин къалур тийиз чин,
Вун адан сарак акатзавач жал?
Кьилеркай, къугъваз, дардарар жедан?
НАМУСДИКАЙ
И дуьньяда, михьивилиз вичелай,
Михьи тир затI, жагъин тийир къекъвена,
Адан вилик, хутIунна хьиз кIвачелай,
Икрамна хьиз, кьулухъ хквер, элкъвена,
Са затI ава, адан тIварни Намус я!
Тамашунал, акван тийир вилериз,
Я пул гана, къачуз тежер базардай;
Амма, вичин къадир авай эллериз,
Чпик гъейрат квачир ксар бизардай,
Са затI ава, адан тIварни Намус я!
Бубайрилай атанвай ирс, Ватан хуьз,
Мад адалай авач хци яракьар.
Гуьлле, гапур акат тийир, гьулдан хьиз,
Са чIавузни гъуьргъуь тежер кьадакьар,
Са затI ава, адан тIварни Намус я!
Намус хвена, гъил чIугурбур чанарлай,
Гьисабунал, тайин кьадар чир жедач.
Герек чIавуз, гъилер къачур къанарлай,
Ачухдаказ, лугьун за квез, сир жедач,
Са затI ава, адан тIварни Намус я!
Намус – кьакьан дагъ я, течир лекеяр,
Намус – рагъ я, ишигъ гузвай вилериз.
Хуьн паталди, гьарда вичин уьлквеяр,
Сад Аллагьди багъишнавай эллериз,
Са затI ава, адан тIварни Намус я!
Намус – вилик, жув намусдин гуьгъуьна,
Минет я квез, адал леке гъиз тахьуй!
Душмандизни, кьейила, сур эгъуьна!
Кьиникьикай чун кичIебур хьиз тахьуй!
Са затI ава, адан тIварни Намус я!
Намусдикай рахаз жеда сятерал,
Рахун, шартI туш, затI я хуьнуьх герек тир;
Ватандинни дидед вилик метIерал
АкъвазайтIан, игит хьурдай зирек тир,
Са затI ава, адан тIварни Намус я!
Акъвазмир вун, Сажидин, чан аламаз,
Намус вуч я, чириз алахъ жегьилриз.
Кьисас вахчу, акъвазмир къан аламаз,
Залан крар алакьардай кьезилриз,
Са затI ава, адан тIварни Намус я!
НЕЖЕФХУЬР
Кьулан вацIун ванер гъиляй вахариз,
Къвезвачалда мажал, фидай ахвариз.
Яраб инихъ аватIа вуч мусиббат?
Белки ятIа, рикIе аваз муьгьуьббат,
Вал ашукь хьун, вуч сир ятIа, Нежефхуьр?
Шагь-дагъдилай къвезвай гарун лепеяр,
Къужахда кьаз алахъзнава тепеяр.
И чилерин вуч бул ятIа берекат?
Вун акуна, акатзавай гьерекат,
Шумуд сад ви есир ятIа, Нежефхуьр?
Заз Бестидин ван хьайила, тарифдин,
Валлагь, рикIе тIал гьатнава гьайифдин.
Кьулан вацIун дамах я вун лугьузвай,
Дад ширин тир къаймах я вун лугьузвай,
Вун такун зи тахсир ятIа, Нежеф хуьр?
Агъзур сарин тарих авай яшарин,
Кьегьел хвайрин, Мелекар тир рушарин,
Кьакьан дагълар акваз, кьилер гимишдин,
Дад ширин я инин гьар са емишдин.
Ви шумуд са асир ятIа, Нежефхуьр?
Икьван чIавал такур хуьруьн тарифар
Авурвиляй, ийидатIа илифар?
Гамунавай нехишар тир кIвалерин,
Регьимлувал рикIе авай эллерин,
Вун хуьр - шегьер Мисир ятIа, Нажефхуьр?
ПУД КАС - ПУДНИ АЯЛАР ТИР
Пуд кас санал кIел авурбур,
Чебни кьегьел аялар яз:
Шадвилерин мел авурбур,
ЧIехибур хьун хиялар яз;
Залум дяве акъат хьана,
Кьаз, дяведиз рекье туна.
Хизанривай къакъат хьана,
Дидеяр шез, йикье туна.
Экуь дуьнья, и рагъ алай,
Экв амачиз, мичIи хьана.
Вилер буьркьуь яз, нвагъ алай,
Дуьньяни кваз ичIи хьана.
ТIварар кьадач за саданни,
ТIварар кьун хуш туш дидедиз.
Ислягь уьмуьр хьун кIандани,
Душманризни, цIун дяведиз?
ЧИНРИКАЙ
Ваз чин ганва Сад Аллагьди, инсан яз,
Акун патал, вун вуж ва вуч кас ятIа.
Жув къалурун патал дугъриз, хъсан яз,
Хъуьрез къалур, къенивал ваз хас ятIа.
Амма, чинар ава хъуьрез къалурдай,
РикIе зегьер ргаз, хаш-хаш къачуна.
Мукъаят хьухь, ам кас ятIа, кIвал чIурдай.
Адахъ рахун герек я лаш къачуна.
Гьар са касдин тамаш ая вилериз,
Гьар кткана, абурувай таб жедач.
Эвел яб це, а кас чидай эллериз,
Дуьз лагьай ван текъвер, биши яб жедач.
Бязи ксар жеда, чинал хъурхъ алаз,
Рахун, луькIуьн тавунамаз, чир тежер.
Хваларайни ятар къведа, хурх алаз,
Инсанарни жеда, михьи сир тежер.
Чинар ава, алцурардай, хъвер ийиз,
Абурукай Сад Аллагьди хуьрай чун.
Гафаралди, рикIин къене хер ийиз,
Къайгъуни туш, лугьуз вердиш: «кьирай чун!»
И ДУЬЬЯДАЛ АТУНИКАЙ
И дуьньядиз атун патал, хкягънач,
Я Ватан, жув инсанвилел кьабулдай.
Я миллетни, чIал паталди, хкягънач,
Гьар са касди хъсанвилел кьабулдай.
Я вахтни кваз, чун хун патал, хкягънач,
Я дидени, я бубани хкягъначир, вужар я.
Бахтлубур хьун, бахтсузбур хьун, хкягънач,
Бахтсузар хьун, эхиз тежер гужар я!
Амма чна хкягъзава тек са рехъ,
Инсанвилин ва я инсансузвилин.
Кьил акъудун четин кар туш, гьим я гьахъ,
Акьуллутир ва я акьулсузвилин?
Вири таб я, амма са кар гьахъ ятIа?
Кьисметдилай аслу ятIа, гьар са кар?
Вун лиф ятIа ва я чIулав пехъ ятIа?
Я хийиркар, я тахьайтIа, зиянкар!
Амай крар квелай аслу туштIани,
Инсанвилин, четин ятIан, рехъ хкягъ!
Фагьумна хьиз, вун акьулсуз туштIани,
А кьведакай: я нагьахъ, я гьахъ хкягъ! -
ИкI лагьанай, са чIавуз заз бубади,
А чIавуз зун, яшдиз гъвечIи аял тир.
Акьулдизни яз, са кьадар зурбади,
Закай дуьз тир инсан авун хиял тир.
Чан жегьилар, зи патай квез минет я,
Гьич чIуру тир рекьиз фимир, къизил яз,
КъалурайтIан, таб авунни адет я,
АкуртIани, гьахъ авай пад кьезил яз.
Шумуд жуьре вакъиаяр акуна,
Зун, са кьадар дуьнья акур са кас я.
Зи гьахъ гафар, фимир, квазни такьуна,
Лугьудайбур, мумкин я хьун, «заказ» я!
ТIАЛ ГЬАТЗАВА ХЬИ
АлатIани жув, хъфидай рекьел,
Жегьил тир вахтар хквезва рикIел.
Чанди кужумна муьгьуьббатдин кьел,
Къе, хамуна зи, квал гьатзава хьи!
Жегьилриз закай къведатIан хуьруьн,
КIанивал хьтин, затI авач ширин.
Хиялра атай вахтунда дерин,
Кьилин мефтIера тIал гьатзава хьи!
Вирибуру хьиз, цуьк гъанай тара,
Бахтсуз тирвиляй, яна ам цIара.
Сад жезвай рикIер, хьайила чара,
Хура, чуьруькдин къал гьатзава хьи!
КIанивилелай кьейибур ава,
КIан хьана, бахтлу хьайибур ава.
Залайни гзаф кайибур ава,
Арада, цацун вал гьатзава хьи!
Тавуна жуван весини-сала,
Вучиз артухан пар кьазва кIула?
Я кьей, Сажидин, ви вил квел ала?
Куьн арада, къвез, чIал гьатзава хьи!
ЛЕЗГИЙРИН ЧУЬНГУЬР
Заз, эвел – чуьнгуьр, ахпа чIагъандин,
Ванер атанай, аял тир чIавуз.
Далдамар ягъиз, кIенал къажгъандин,
ЧIулав тир гъилер, хкаждай цавуз.
Гьар гьикI ятIани ягъиз кIанз макьам,
Алахъзавай зун, ягъиз са кIус ял.
ЗатI татай чIавуз, чухваз жедай кьам,
Музыкант хьана кIанзавай аял.
Акъатна дяве, кIвалера йикьер,
Хана стхади, зи хъиляй чуьнгуьр.
Къалгъанри кьуна, къекъведай рекьер,
Йифиз лампаяр тазвачир куькIуьр.
Аял вахтуна, пай атIай инсан,
Музыкант хьуниз, амукьнач кьисмет.
Квез къулайвилер хьанва къе хъсан,
Музыка чириз, чIугвазвай зегьмет.
Духтур Саида багъишна чуьнгуьр,
Адал къугъваз кIанз, авуртIан алахъ;
Къугъваз жезвачтIан, Аллагьдиз шуьквуьр,
Лезгийрин чуьнгуьр гала зи къвалахъ.
ГЬАР ЖУЬРЕ
Садбуруз зун цацар алаз аквазва,
Къвакъвад вал хьиз, яд тагана экъечIай.
Са бязибур, зун акуна, дакIвазва,
Каркунар хьиз, рум гана, яд экъичай.
Туькьуьл цадай, къаб авачиз, рикIевай!
Эхиз тежез, зун акурла, жегьил яз,
Чеб, элкъвена, агаж жезва, жумар хьиз.
Чпин гъиляй, затIни текъвез, пехил яз,
Яргъарилай тамашзава ламар хьиз.
Кьил яна хаз, касдин дуьз тир рекьевай!
Гзафбуру авурла зи тарифар,
Акъваз тежез, лам хьиз, тIветIер акахьай.
Месе гьатиз, чIугвадай кьван гьайифар,
Хана рахаз, зи гьар цIийи чIалакай,
Пад кьейила, хендеда хьиз, йикьевай!
Кайи хирел, кьел алахиз, кун хъийиз,
На, а кесиб, русвагь мийир, гатана.
Артух алаз, хажалатар гун хъийиз,
Хару ягъай ник хьиз, чIара атIана,
Етим хьанвай къалгъан я ам, никIевай!
ЗИ БЕСТИ ВАХ
Экуьн кьиляй рагъ экъечIна, чамардин,
Акваз-акваз, яр акьалтна цаварал.
РикIив кIвалах ийиз тур, шад хабардин,
Гваз атай зун эдебият суварал,
Зи Бести вах, валай Аллагь рази хьуй!
Заз гуьрчегвал къалурай хьиз уьмуьрдин,
Зун элкъвена, на хъувуна жегьилар.
Мурад кьилиз акъудиз, гьар шаирдин,
Дердер, гъамар ийиз чидай кьезилар,
Зи Бести вах, валай Аллагь рази хьуй!
Рагъ экъечIна, акур чIавуз, гъетерик
Тади акат хьана, фида ахвариз.
Икьван шадвал кутур на чи рикIерик,
Чан, къурбандда, за куьн хьтин вахариз.
Зи Бести вах, валай Аллагь рази хьуй!
Им са къе туш, йисар я им шумуд сад,
Сада садаз куьмек ийиз рикIивай?
Шаирднни элкъуьрдайдан умуд – сад,
Халкьдин рикIиз регьят ийиз рекьевай,
Зи Бести вах, валай Аллагь рази хьуй!
Вири кьуьзуь ийидайла, яшари,
Шииратди ийизва зун жегьилар.
Зайиф тежез вилер – руьгьдин къашари,
КIватIиз тазва, шииратдин къизилар.
Зи Бести вах, валай Аллагь рази хьуй!
Сажидин, вун а кьадардин шад жемир,
На авунвай, еке тир са кар авач.
Ватандивай чара хьана, сад жемир.
Валай гъейри, заз багьа тир тIвар авач,
КЬУЬЗУЬ ТУШ ЗУН
Яшар ятIан кьуьзуь касдин,
Ялар ягъиз, рази касдин,
Зун тай-туьш туш гьуьзуь касдин,
Пичин патав ярхар жедай.
Чан алайдаз, рикI хуравай,
Гатфар билбил хьиз таравай,
Зун мейит туш кьван суравай,
ХъуьтIуьз недай къахар жедай.
Шаирдивай, яшар хьана,
Акъваз женни, нашар хьана.
Гадаярни рушар хьана,
Йиф-югъ месе, ахвар жедай.
Дуст кас, Шамил, нани чIалар
ТуькIуьрзава, ягъиз ялар.
КичIе жемир тIа хьун къвалар,
Гъили регъвей чIахар жедай!
Сажидин гьич рахач хъилел,
Хъархъун таран пехъ хьиз хилел.
Атай крар жуван кьилел,
Ахъайна квез, махар жедай!
Шамил, на вун твамир гужа,
Чакай ву я, чирин къужа?
Гъиле авай, буьркьуь ружа,
Жегьилрал пехил жедай туш.
ДИДЕД ЧИНА
Дидед чина хъвер акурла,
РикIи, шад яз, кьуьл ийида.
КIвачерик звер акурла,
Бегьердин ник – къуьл ийида.
ЙИФ МУКЬВА ЖЕЗ
Йиф мукьва жез, цифер кIватIиз,
Дердер, гъамар рикIе гьатда.
Зун, твар гуз кIанз, лифер кIватIиз,
Яр хквезвай рекье гьатда.
УЬМУЬРДИКАЙ
Уьмуьрдивай кIаниди чаз,
Шадвал, рикIин регьятвал я.
Уьмуьрдани дакIанди чаз,
Арадавай сергьятвал я!
Уьмуьр, куьруь тир са вахт я,
Акваз-такваз, акъатзавай.
Вун акун, вав рахун – бахт я,
РикIик гьевес акатзавай!
Дердер, гъамар авачиртIа,
Чун, кьисметрал гьейран жедай.
Яшлувилер галачиртIа,
Гьар са югъ-са девран жедай!
Захъ рахадай амач гафар,
ХъуьтIе амаз хьана гатфар!
Вил галай зи, вахъ галаз нез,
Чи кIвале са вергед афар!
ЧIулав чIарар – ахъа кьечIем,
Чина къваз жизви хъуьруьн.
ПIузаррал-вирт, гъуькъверал-чIем,
Рахун гьикьван ятIа ширин?
Каспи гьуьлуьхъ авач жеди,
Ви акьулдин деринвал.
Гъейривилихъ авач жеди,
А ви мецин ширинвал.
Вун сад я, сад, кьвед лагьайди,
Халкьнавач, я ийидач.
Ви виртIедиз – мед лагьайди,
За саймишни хъийидач.
АватIа, вун ава, масад жеч, заз чиз.
А ваз ухшар, рушарни.
Ви тIалдикай зун азад жеч, заз чиз,
Къадим ятIан яшарни!
ГВАЗ КАТНА ГАРУ
Зи аял вахтар, чил къачур кIвачи,
Алама рикIел, тир чIавуз гъвечIи.
АцIузвай къапар авуна ичIи,
Зун квазни такьаз, ягъай хьиз хару,
Дехкведай патахъ гваз катна гару!
Зи жегьил вахтар, чин тагуз фейи,
Са гужуналди, минетиз хвейи,
Рагъ авай югъуз, тIурфан къвез къайи,
Иеси хьана гафарин кьуру,
Дехкведай патахъ гваз катна гару!
Гила вуч ийин, гила гьикI ийин?
Ама тачагъиз са жаваб тайин.
Кьисмет гъилеваз ксарин хаин,
Ягъай саягъда балкIандин кIуру,
Дехкведай патахъ гваз катна гару!
Аламай йисар, аламай варцар,
Гъиз, физвай рекьел чукIуриз цацар,
Арабадик кваз галатна яцар,
Рехи хьана кьил, рехи яз чуру,
Дехкведай патахъ гваз катна гару!
Квез я ви шел-хвал, дуьнья я мугьман,
Гуьгъуьна авай азраил – душман.
Шад йикъар тIимил, гзафбур пашман,
Гагь гатаз далу, гагь гатаз хуру,
Дехкведай патахъ гваз катна гару!
Сажидин вуна ийимир арза.
ЗатI гьатдач гъиле, авунал къаза.
Цавал рагъ ала, чилик ква къуза.
Ваз гайи бахтар, фикир гваз чIуру,
Дехкведай патахъ гваз катна гару!
ШИРИН Я
КIани ярдихъ галаз авур гафарлай,
Тини ишинз, гъуьр хьиз авур сафарлай,
Кьуьд акъатна, алукьнавай гатфарлай,
Гардан кьуна, авур темен ширин я!
А темендихъ, пIузар кудай дад жеда,
Ви хъуьтIуькай, гатфар хьана, гад жеда.
Кьве рикIени авай хиял сад жеда,
Муьгьуьббатдин мурад, метлеб дерин я.
Рагъ авай цав, кIевирдай хьиз цифери,
Секин ахвар гудач, мичIи йифери.
Цава лув гуз, акуртIани лифери,
РикIи-рикI нез, яр такур югъ серин я.
Гафар-чIалар герек къведач рахунар,
Хажалатди ийида вун яхунар.
Ярдихъ галаз, авур кукIун, чухунар,
За авурбур, кваз кьамир на, хъуьруьн я! -
ИкI лагьанай, заз са жегьил гадади,
Вичиз гайи бахт тир лугьуз Худади.
Зун гьейранна, гафарин и къайдади,
«Гардан кьуна, авур темен ширин я!»
БЕНЕВША
Чун дидейрин я аялар,
Чун куь рикIин я хиялар
Гагь къугъваз, гагь ягъиз ялар,
Гьар къуз я чун шад, Беневша!
Тикрар:
Чи аялрин таза бахча,
Атирлу тир цуьк, Беневша.
Алидхуьруьн гуьзел хунча,
Вал ала чи, рикI Беневша.
Тарсар чириз, кIелиз, кхьиз,
Мани ягъиз кIанда рикIиз.
Чаз масан тир, хайи кIвал хьиз,
Чан чахъ авай сад, Беневша.
Тикрар:
Чи аялрин таза бахча,
Атирлу тир цуьк, Беневша.
Алидхуьруьн гуьзел хунча,
Вал ала чи, рикI Беневша.
ЧИ АЯЛРИН ТIАЛАБУНАР
Шад хабарар - Лифери,
Секин тирвал - Йифери,
Хажалатар гваз хъифий,
Кьифери!
Кьифери!
Диде, буба –КIвале жен,
Акьуллувал – Кьиле жен,
Марфар, селлер къваз хъфий,
Цифери!
Цифери!
Дустар жен чи - Аялар,
Къенибур жен – Хиялар,
Ширин шуьрбет хъваз хъфий,
Къвез вири!
Къвез вири!
Суьруьяр жен - Дагълара,
Емишар жен – Багълара,
Чинрик шадвал кваз хъфий,
Жез дири!
Жез дири!
Чун я гъвечIи – Аялар,
ЧIехи хьун тир – Хиялар.
Чаз савкьватар таз, хъфий,
Нез вири!
Нез вири!
АШУКЬ ХЬАНАТIА?
Кьил акъат тийир, кIвалахар пара,
Садбур агатиз, садбур жез чара.
Анжах гатфариз цуьк гъида тара,
Кьил акъатзавач, кьил акъатзавач.
Вучиз, вал икьван ашукь хьанатIа?
Бахтунин варар ачух хьанватIа?
Хьана жуванни са кьадар яшар,
Гадайрал ашукь жедайд я рушар.
Садни такур хьиз, ваз авай ухшар,
Кьил акъатзавач, кьил акъатзавач.
Вучиз, вал икьван ашукь хьанатIа?
Бахтунин варар ачух хьанватIа?
Дуьнья ацIана инсанрив хъсан,
Жагъуриз четин, я жуван инсан.
Икьванбурукай вун хьунал масан,
Кьил акъатзавач, кьил акъатзавач.
Вучиз, вал икьван ашукь хьанатIа?
Бахтунин варар ачух хьанватIа?
Уьмуьрдин юлдаш, жагъурун зегьмет,
Асул я, тек са кардилай – кьисмет.
Куьз аватIа, ваз зи патай гьуьрмет,
Кьил акъатзавач, кьил акъатзавач.
Вучиз, вал икьван ашукь хьанатIа?
Бахтунин варар ачух хьанватIа?
Фад дегиш жеда, тIебиат, гьава,
Гагь цифер жеда, гагь-гагъ рагъ цава.
Вав гватIа яраб, дердерин дава?
Кьил акъатзавач, кьил акъатзавач.
Вучиз, вал икьван ашукь хьанатIа?
Бахтунин варар ачух хьанватIа?
АЯЛРИН БАХЧА «АМАНАТ»
Багъдат ухшар дередавай,
Багьа къаш я чи Сардархуьр.
Хуьрерикай Куьредавай,
ЧIехи яш я чи Сардархуьр.
Сагърай чи тербиячияр,
Чаз чирзавай гьар са кIвалах.
Кьуьлер ийиз, чи манияр,
Гьар садан сес тир булах я!
Тикрар:
Бахчадин тIвар я «Аманат»,
Гьа багъдин чун аялар я.
Гьар са аял сагъ-саламат,
Чун куьи рикIини хиялар я!
БАХТ АКВАЗВА ПУЛУНАЙ
Икьван гагьди, кьил хкажиз цавариз,
Аллагьдивай тIалабдай, бахт гун патал.
Гила, са-сад къвезва, вавай, ялвариз,
Кьве виш манат, пул це лугьуз, хъун патал.
Икьван гагьди, фидайди тир пIирерал,
Гунагьрилай, садакьаяр гун патал.
КьацI атIузва, са-садбуру, кьепIерал,
Чпин къавум, са девлетлу хьун патал!
Икьван гагьди, кIел ийизвай, алим жез,
Гила - спорт, къачуз къизил медалар.
Гьич садазни кIелиз кIамач, малим жез,
Модда амач, кIелна, къачур металар.
Агь, икьван фад элкъведа кьван инсанар,
Авамвилиз, девлелуяр хьун патал.
Акатнава, хкат тийир нукьсанар,
Кьилин кукIвал, къизилдин карч хьун патал.
Икьван гагьди, руш гъуьлуьз гуз, хциз свас,
Камаллуди, акьуллуди хьун патал.
Са-садбуру, кьецIидни хьуй, чпиз свас,
Далу галайд, халу галайд хьун патал.
Инсанвилиз къимет амач, кесиб яз,
Чирвилерни кьаз кIанзамач гьисабиз.
КьейитIани, къайгъу амач, несиб яз,
Долларарни, евроярни гьисабиз.
Ваз шукур хьуй, ихьтин дегишвилери,
Квадарзава инсанвилин лишанар.
Инсанриз хас тушир вердишвилери,
Фан чкадал, нез вугузва явшанар!
АЛИ-АЛИ - КЬИЛ ХАЛИ
Са дуст авай заз хуьре,
Вацрай аватай хьтин.
Рахаз жедай гьар жуьре,
Зурзун акатай хьтин.
ТIвар аялдин Али тир,
Руфун авай бурандин.
Кьилни гатун хали тир,
Пачагь хьтин Ирандин.
Вири жедай чун са пад,
Ам кьве патал пай жедай.
Гагь чуьруьк жез, гагь жез шад,
Ам аялрин тяй жедай.
Мягьтел хьана, амукьна,
Чин тийидай са кардал;
КIвач галкIана, алукьна,
Зурба Чилин са Шардал.
Тарсар чириз дакIан яз,
КIандай хъсан къиметар.
Виридалай кьакьан яз,
ЧIугвадачир зегьметар.
Амма, кикIиз, чухуниз,
Муьштери тир сад лагьай.
Дуьз лагьайла, кухуниз,
ЦIИЙИ ХУЬРУЬН АЯЛРИН БАХЧА
ЦIийи хуьруькай цIийи тир шегьер,
Йис-йисандавай гуьрчег жез тегьер,
Жегьил несилдин багъларин бегьер,
Чан цIийи хуьруьн аялрин бахче!
Тикрар:
Ислягь тир цава чими рагъ хьурай,
Диде-бубаяр даим сагъ хьурай!
ЦIийи-цIийи тир хиялрин бахче.
Чан цIийи хуьруьн аялрин бахче,
Гьар са жуьредин илимрин сирер,
Чир ийизвай чун я таза цIирер.
Манияр ягъиз, ийизвай кьуьлер,
Чан цIийи хуьруьн аялрин бахче!
ЧАН БАЛАЯР
Сад – Аллагь я, Сад я Ватан,
Абур кьведан къадир чир хьухь.
Сад – диде я, Сад чIал жуван,
Лезги чIалан атир чир хьухь.
Хайи халкьдиз ийиз къуллугъ,
Ватан хуьдай аялар хьухь.
Кьиле тухуз гьар са буйругъ,
Халкьдин рикIин хиялар хьухь..
ЧIехи жен куьн, чIугваз зегьмет,
Чириз алахъ гьар са илим.
ЧIехибуруз ая гьуьрмет,
Гьар садакай хьухь са алим.
Гьар садакай дуст кьаз алахъ,
Ислягь уьмуьр тухун патал
Намусдивди ая кIвалах,
Ширин мецел рахун патал.
Гьар са чIавуз хьухь куьн уях,
Ислягь уьмуьр хуьн паталди.
Куьн гележег, куьн чи даях,
Чи зегьмет я куьн паталди!
АЯЛАР
Сад акурла, муькуьд тефир рикIелай,
Гьикьван гуьрчег аялар я, аялар?
Кам янавай мекьи хъуьтIуьн цикIелай,
Цуьквер хьтин хиялар я, хиялар!
Къуй абурун кьиле фирай мурадар,
Диде, буба кьилел алаз гьамиша.
Гуьрчегзавай чи уьмуьрдин парадар,
Эй, Сад Аллагь! Абуруз бахт багъиша!
Белки заз кьван кIандай кас жеч бицIекар,
ИкI лугьуда чна, гьелбет, вирида.
Гуьрчег хьунухь патал, чраз пичIекар,
Аялриз це, кьве пад тунвай гъерида.
Агъзур журе къенфетрилай ширин тир,
ТIебиатдин няметар це аялриз!
КIел-кхьина, чирвал авай дерин тир,
Камаллубур хьун паталди хиялриз.
ТIебиатдив къведай гьич са затI авач,
Бизнесменрихъ ийиз жезмач ихтибар.
Булахдилай кифетлу мад яд авач,
Ам виртIедив, гъеридив я барабар!
Аялрилай чаз багьа тир вуж ава?
Гьабур патал тушни гьар къан зегьметар?
Диде-буба патал тек са гуж ава,
Югъ-къандивай хкаж жезва къиметар!
ГьакI ятIани аялриз чун чанарни,
Гуз гьазур я, куьз лагьайтIа, рикIер я.
Абур чи бахт я, гьар йикъан гьунарни,
Чи тарарин бегьегь гъизвай цуьквер я!
ИкI лагьайла, Сажидиназ кIаниди,
Шад хъвер хьун я чи аялрин сиверал.
Чахъ гьар садахъ гьар са хиял къениди,
Жен, ислягьвал хуьз цаварал, чилерал!
КЬИФРЕН ЙИС
ЦIинин Йисал гъвечIи Кьифрен тIвар ала,
Яраб адак угъри тирвал кумач жал?
Вичин тIварцIихъ Йис ягъунал кар ала,
Яраб адаз угъри тирвал кIамач жал?
Тикрар:
Аман чан Кьиф, масан Кьиф,
Ислягьбур хьуй цавар чи.
Зиян гумин, хъсан Кьиф,
Ви Йис хьун чаз сувар я!
Чин тийидай югъ яни им йиф яни,
Ви мукьва кас, чидач, кьркьулиф ятIа.
Вахъ галайди тум хьиз шуькIуь киф яни,
Олигархрин пулар гъварждай кьиф ятIа.
КЬИФ Я ЗУН
Вун КицI ятIа, Кац ятIа,
Куьн кьвед зурба кас ятIа,
Сарар авай хци тир,
Беден, са кIус бицIи тир,
Кьиф я зун!
КицI – зунжурда, Кац къулав,
ТIуьквендава зун чIулав.
ГьакI ятIани зун зи кьил,
Хуьзвай, нез гъуьр, незвай къуьл,
Кьиф я зун!
Вири ксай вахтуна,
Зун пачагь я тахтуна.
КIандай шейъ нез, кIандай - хъваз,
КIвалахдай кас, тади кваз,
Кьиф я зун!
Им чи йис я, чи межлис,
Им чи сувар я халис.
Куьн паталди, аялар,
Авай къени хиялар,
Кьиф я зун!
Икьван чIавал - зиянкар,
ТIварцел чIуру тир зи кар.
Анжах хъсан квалахар,
Ийиз вердиш дамахар,
Лиф я зун!
ЛАЙЛАЯР
Атанва чаз ЦIийи Йис,
Аяз Буба живер гваз.
Живед рушан гьуьрмет хуьз,
ЭкъечI ийин цуьквер гваз.
Лайлай, бала, чан, лайлай,
Алад ширин ахвариз.
Хъсан затI жеч адалай,
Чи стхайриз, вахариз!
ЦIийи Йисуз бахтар гваз,
Атанва Аяз Буба.
Живед Рушни хтар гваз,
Ширинар гваз са турба!
Лайлай, бала, чан, лайлай,
Йис ятIани Кьиверин:
Гьайванар я чан алай,
Гъуьрч ийидай йиферин.
ЦIийи Йисуз шадвилер,
Бахчайра чи бул жеда.
Бес я акьалай вилер,
Гатфарни гад, зул жеда.
Лайлай, бала, чан, Лайлай,
Ял ягъай кьван бес хьурай.
Ислягь тир цав, рагъ алай,
Гьар са юкъуз квез хьурай.
Шадриз диде-бубаяр,
Кьуьлер ийиз чир хьурай.
Гьар суз Аяз Бубаяр,
Къведайди квез сир хьурай!
ЦIИЙИ ЙИС
ТIалабунрин авач кьадар,
Алатай йис хьана чаз дар,
Шад муштулух гвай хабардар,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!
Къуй ваз хьурай дустар пара,
Хъсанвилихъ хьухь ви ара.
Кьве бегьер гъиз гьар са тара,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!
Низ герек я пичIи гафар?
Къуьлуьв, ацIур кIатIар. Сафар.
Берекатлу галаз гатфар,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!
Дарвилин хъен агудмир вав,
Къал-чуьруькдив яз тамир ав.
Зегьметчияр кIватIиз жував,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!
Худа тваз тур ашкьдив саз,
Чешне хьура жув гьар йисаз.
Гьар са ризкьи булдаказ цаз,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!
КЬИФ, КАЦ, КИЦI
Кьиф.
Атанва чаз цIийи йис,
Чаз Аллагьди гайи йис.
Ахъа жеда чи бахтар,
Фена хажалат вахтар!
На-най, на-най, Кац на-най,
На чаз тади гьикI ганай.
Кац
Абур ахмакь вахтар тир,
Чи кьилера гар авай.
КIанзавайди бахтар тир,
Гъиле къелем чар авай.
На-най, Кьиф, на-най.
Ахмакь тир, гьа-йиф, на-най.
Кьиф
Кьуьзуь хьана, жезмачни?
На мад кьифер незмачни?
Кац
Мукьва хьанвайд чизвачни,
А дуьнядиз сефер чи.
КIанзава заз сувабар,
Къазанмишиз, тарсар гуз.
Бес я чIугур азабар,
Кьаз, кьифериз кIасар гуз.
Кьиф
Пулдихъ яни, гьавая?
Суваб хъсан кIвалах я.
Кац
Гьелбетда я гьавая,
Киф
АкI ятIа, зун чIалахъ я.
За тарс гудай вахтуна,
Фин паталди келледиз,
Тун паталди къатуна,
Вилер акьална яб гун,
Азиятринни таб гун.
(КицI къведа)
КицI
Аквадай гьал кацикай,
Тарсар гудай кас хьанва.
За зван хьана, къецихъай,
Вун амалдар кац хьанва.
Занни гуда тарсариз,
Кхьиз чирин, кIел ийиз.
Кац
Акур вири ксариз,
КичIезва заз хъел ийиз.
Кьиф
Йис чиди я кьиферин,
За виридаз эверин!
-КIватI хьухь, дустар классдиз
На са женг я кицI халу.
Яб гун кац лугьур касдиз,
Белки хьанва акьуллу.
(кьифер вири кIватI хьана,
Кациз яб гуз ацукьда)
Кац
Сифте тарс я суьгьбетдин,
Куьн арада гьуьрметдин.
Алфавитдин сифте гьарф,
ЭгечIзава А-дилай.
РикIел хуьх зи гьар са гаф,
ХкечIда гьарф Б-бедилай.
Вилер акьал вирида,
Кьилиз хъсан фин патал.
КицI
Хпер туш куьн суьруьда,
Амал я куьн тIуьн патал.
Кац
Ахьтин тарсар чаз гудай,
Вахтар фена, кац халу.
Галукьдалди цIай кудай,
Къулур чаз на ви далу.
КицI
Кьей кьуьзуь кац, вилик хьиз,
Ийиз жезмач гъуьрч вавай.
Галукьдалди кьилихъ хьиз,
Са кIус яргъаз хьухь чавай!
Кац
Багъиш ая, зарафат,
Тир авурда за инал.
Заз куьмек це куьне фад,
Рази жемир зун кьинал.
Кьиф
ГьакI са кIус фад лагьанач,
Ял я жува чахъ галаз.
КицI
Фад рикIел куьз атанач,
Зун жеда квез рехъ къалаз!
(вири санал кIватI хьана,
Кьфрен Йис мани яда)
КIЕК ЯНИ?
ЦIийи Йисан экуьн кьиляй къарагъиз,
Чун ахварай авудзавай КIек яни?
Я тахьайтIа, гьар пакамаз гьарайиз,
Йифяхъ галаз женг чIугвазвай экв яни?
Тикрар:
Аман чан КIек, масан, КIек!
Жагъа алай къизилдин.
Гьикьван хуш я чаз ви тек,
Тек зуьрнедин ван зилдин!
ЦIинин йисуз кеф чIугу ваз рикIивай,
Им бахтлу йис я, гьелбет, ви тIвар алай.
Чун хуьз алахъ мекьи хъуьтIуьн цикIивай,
Ам ви бурж я виридалай кар алай.
Тикрар.
Чаз ЦIийи суз бул гъиз алахъ берекат,
Чи дидеяр, чи бубаяр шад ая!
И дуьньядал ислягьвал хуьз гьерекат,
Дуьз фикирар гвай инсанар сад ая!
Кьиляй-кьилиз, гьатта йисан эхирдал,
Жуван буржар кьиле тухур аскер я.
Чун шад я цIи вун кьилевай девирдал,
Чун паталди вун чайни я, шекер я!
.
ВИРИДАЛАЙ ХЪСАНДИ
Гьар са кIвалах алакьдай,
Чун я викIегь аялар,
Чирвал къачуз алахъдай,
Авазва чахъ хиялар.
Аферин чи аялриз,
Лугьун патал хизанди,
Гьазур я чун тIвар къачуз,
«Виридалай хъсанди!»
ЧУБАРУК
Агъа-СтІал вичин бине,
Дережаяр хъийиз вине,
Муг авунвай хуьруьн къена,
Ви чан саггърай, чан Чубарук.
Шад хьун патал чи аялар,
Къенибур я ви хиялар,
Эцигнавай ягъиз ялар,
Ви чан сагърай, чан Чубарук.
Ислягь тир цав алаз кьилел,
Картар хьитин хуьзвай гъилел,
Чи аялар гъизвай винел,
Ви чан сагърай, Чан Чубарук!
Кьуьд, гад талгьуз хьанвай мугьман,
Ви чан сагьрай, чан Чубарук!
Вун чи рикІ тир, вун чи дарман,
Ви чан сагърай, чан Чубарук!
АЯЛАР ХУЬХ
Лифер къугъваз вили цава,
Чи аялрин хъвер кьилеллаз;
Экуь тир цав, михьи гьава,
Кьисмет хьурай Рагъ, Варз галаз.
Миллионрин заз къвезва сес:
«Эй, Инсанар, мягькем акъваз!
Дяведикай, дарвиликай
Гьар са рикІин тІарвиликай,
Аялар хуьх баладикай!»
Экуьн сегьер – билбилрин ван,
Рагъ экъечІда хъуьрез-хъуьрез.
Гьар са ничхир, гьар са гьайван,
И вахтунал тушни серес!?
Миллионрин заз къвезва сес:
«Эй, инсанар, минет я квез,
Дяведикай, дарвиликай
Гьар са рикІин тІарвиликай,
Аялар хуьх баладикай!»
Азиз диде, азиз буба,
Шадлубур куь аялар я.
Дуьньядилай дяве туба –
Авун къе куьн хиялар я.
Миллионри лугьузва къе:
«Ислягь хьурай гьар са уьлкве!
Дяведикай, дарвиликай
Гьар са рикІин тІарвиликай,
Аялар хуьх баладикай!»
ХТУЛ БАЛА
ВиртIедилай ширин я,
Сивеллайди хъуьруьн я.
Хтул бала бубадин.
ТIалабзава за вавай.
Лиф хьун вили цававай.
Хтул бала бубадин!
Вун зи къизил, гимиш я,
Зи къелемдин емиш я,
Чан ширин хтул!
КIел хьиз къугъугъ чIуравай,
НуькI хьиз рахух таравай,
Зирек тир рикI хуравай,
Хтул бала бубадин!
Чан бубадин машгъулат,
Чан бубадин мармалат,
Чан зи ширин аманат,
Хтул бала бубадин!
Къизилгуьлдин цуьк ятIа?
ЦIару билбил нуькI ятIа?
Вун дидедин рикI ятIа?
Ширин хтул бубадин!
Цавар хьурай вилибур,
Йикъар хьурай экуьбур.
Бахтлу хьурай вирибур,
Хтул бала бубадин!
Таза таран бегьер я,
Гатун йикъан сегьер я,
Вун авай кIвал мехъер я,
Ширин хтул бубадин!
Вилер чIулав кишмиш я,
Муьгьуьббатдин емиш я,
Вун чи къизил-гимиш я,
Ширин хтул бубадин!
Кьилел ислягь цавар хьуй,
Ви гьар са югъ сувар хьуй,
Дагъдин лекьрен лувар хьуй,
Ширин хтул бубадин!
АГЪА-СТIАЛРИН АЯЛРИН БАХЧЕ
СтIал Сулейман бубадин хуьре,
ЧIехи жезва чун, гъвечIи аялар.
Манияр лугьуз чириз гьар жуьре,
РикIера ава, чи шад хиялар!
Тикрар:
Агъа-СтIалрин аялрин бахче,
Магьшур ийидай къастар ава чахъ!
Уьмуьрда герек чириз гьар пеше,
Гьар са рекьяй са устIар ава чахъ!
Сиверал алаз даим шад хъуьруьн,
Ягъиз манияр, ийизва кьуьлер.
Бахтлу аялар яз хайи хуьруьн,
Дуствилив чна, кьазва чи гъилер.
Тикрар:
Агъа-СтIалрин аялрин бахче,
Магьшур ийидай къастар ава чахъ!
Уьмуьрда герек чириз гьар пеше,
Гьар са рекьяй са устIар ава чахъ!
ЛЕКЬ ВА ПЕХЪ
Виридаз чида, вуч ничхир я лекь,
Дагълариз хкаж жез вердиш кьакьан.
Адаз къурху туш, аршда авай мекь,
Налугьуда ам, я мармардин къван!
Пехъни чида квез, гиликьрин пачагь,
ЦIакуларни кваз, йиф хьтин чIулав.
Амаларни кваз акъатдай алчах,
Акъвазайлани, ни къведай, къвалав.
ИкI, са сеферда, бейхабар лекьрез,
Къалуриз кIан яз кимивал вичин;
Зарафатрив кIуф ахъайна, хъуьрез,
Ягьанат ийиз, пехъ жеда кIвачин.
АскIан тир цава пехъревай жеда,
Лув гана лекьрен хкадриз кIулаз.
Асухиз са-сад кIвачерин жида,
КIан жеда вичин гьунарар къалаз.
Амма яргъалди фенач и дяве,
Лекьрез кьацIуриз кIанзавачир кIуф.
Кьакьан цава пехъ гьат хьана кIеве,
Нефес бес тежез, акъат хьана уф.
Цавай къван хьтин зарбдаказ чилел,
Ават хьана пехъ, вергерин кьулаз.
Чин тийиз вичин вуч къведа кьилел,
ГьикI хкаж хьанай, пехъ лекьрен кIулаз.
ГЪАЛИБВИЛИН СУВАР Я
Шадвилерни ава гьар са жуьредин,
Вири халкьди санал кьиле тухудай.
Са вил хъуьрез, са вил шедай бередин;
Гьуьлерални, цава, чиле тухудай,
Им шадвални шел какахьай сувар я!
Эхна, эхна, хъел какахьай сувар я!
Секин яз, фу нез тунач чав душманди,
Эркекар – цIуз, амай халкьдиз каш гайи;
Шадвилеркай авуна чаз пашманди.
Шегьерарни хуьрер, кIвалер, хаш кайи,
Им шадвални шел какахьай сувар я!
Чи шириндак кьел какахьай сувар я!
Яргъал фенач, ягъунарни кьиникьар,
Кьуд йисалай артух хьана вахтарни.
Душман вичин магъарада гиликьар
Авун патал, багъишай чаз бахтарни,
Им шадвални шел какахьай сувар я!
Гъалибвилин сел какахьай сувар я!
ДИДЕДИЗ
И дуьньядал виридалай аялдиз,
Мукьва тир кас жуван хайи диде я.
Къужахда кьаз атай инсан хиялдиз,
Азиз диде, вун зи рикІ, зи бине я.
Гьар жуьредин азиятриз таб гана,
И рагъ алай дуьнья на заз багъишна.
Заз ширин тир ви лайлайриз яб гана,
Гьикьван гуьзел уьмуьр на заз багъишна?
Диде – буба – уьмуьр патал датІана,
Илгьам гузвай руьгьлувилин къашар я.
Куьн зи рикІел гьамиша яз атана,
Аквазва куьн малаикриз ухшар я.
Диде – диде, вун гьамиша масан я.
Зун вахъ цава вил экъуьриз къекъвезва.
Айиб мийир, диде масан инсан я,
Гьа кар себеб фад-фад рикІел хквезва.
Сажидинахъ амач диде бубани,
Белки, а кар Сад Аллагьдин кьадар я.
Дидедалди ширин я хуьр-убани,
Азиз диде, авайди ви дидар я.
ЗАЗ ЧИДАЧИР
Заз чидачир икьван чIавал,
Къапар тирди: турба, чувал.
Икьван чIавал заз сир хьана,
Аллагь шукур, къе чир хьана.
КIанидини дакIанди,
Куьруьдини кьакьанди.
Бязибурун руфунра,
Квак гьатай хьиз къафунра,
ТIуьр фуни кваз иердиз,
Элкъвезва кьван зегьердиз.
РикIевайди, пехил яз,
Генар гуьзва, техил яз.
Валлагь, вазни кагьал туш,
Вунни акьван бейгьал туш.
Гужуналди кIан хьунухь,
Я, ам сурун къван хьунухь.
Гьа ваз хьтин, гафунай,
Жувни тамаш сафунай.
Шад тир касдиз-пашманвал
Авун я, са душманвал.
Вичин къайгъу авайди,
РикIе агъ авайди,
РикIи рикI нез, эх тежез,
Рекьила - къуьл, нвех тежез.
Хъел къвез, пис кас рекьиз кIанз,
Амма шадвал, рикIиз кIанз,
Вуч хьайитIан, кваз кьамир,
Ам инсандай яз кьамир.
Аллагь рикIел гъваш жуван,
Къул тирвал вегь кIвач жуван!
ШАИРВАЛ – БУРЖ
Шаирвал – бурж, жавабдарвал хивевай,
Халкь паталди рахаз, мез я сивевай.
Куьмекар гуз, гьар са касдиз, кIевевай,
Анжах гьадаз лугьуз жеда – шаир я!
Ацукьна хьиз, столдихъ са пипIевай,
ЧIалар туькIуьр жеда хъсан хпевай.
Ядни ктIиз эгечIдалда леквевай,
Ахьтин касдиз гьикI лугьуда – шаир я?
ВИРИДАЛАЙ ЧIЕХИ ГУЬМБЕТ
Гьатта кьакьан кукIушрални дагъларин,
Гимийрални, театррал халкьарин,
Жуван хайи райондал – пак накьварин,
ТIвар алаз хьун - им чIехи тир гуьмбет я!
Халкьдиз вичин шаир кIан хьун, гьелбет я!
Халкьдихъ ишей нвагъ кими жеч вилелай,
Лугьур мисал фенач алан рикIелай.
Уьмуьрдиз вил вегьейтIа, са кьилелай,
Чка-чка Сулейманан суьрет я!
Халис шаир халкьдиз кIан хьун – адет я!
Азад совет власть лап рикIивай кIан хьайи,
Къад асирдин Гомер – тIварцIин ван хьайи.
Шииратдин кьакьан Шагь-дагъ кьван хьайи,
Им садазни дахьай хьтин къимет я!
Ам халкь патал, чIугур адан зегьмет я!
БЯЗИБУРУН ШИИРАР
Бязибурун шиирар,
Течиз эвел, эхирар,
Жилдер алай ктабра,
Солдатар хьиз штабра,
Баят хьана чарарал,
Лапагар хьиз чIурара.
Кхьейдал чан аламаз,
КIелдайдахъ вил галамаз,
Гуж тушни кьун кьийидай?
Акъудзава романар,
Сагъар тежер дарманар,
Амма халкьдин хирерал,
Алахзавай кьелерал,
Шадвилерни ийзва,
ТуькIуьр тежез, кхьизва.
Шиирарни зайиф яз,
Акъуд авун тариф яз,
Гуж тушни кьван ийидай?
АцIурзава газетар,
Къачуз тежер лезетар.
Журналрикай рахамир,
Гьич саданни тIвар кьамир.
Чпи кхьиз, чпинбур,
КIелиз тежез, читинбур,
Фагьум ийир гьисс жедач,
Рарифарда, кис жедач.
Гуж аван мад хъийидай?
Радиондин сес амач,
Манийрин ван къвез амач.
Пулар къачуз буллухар,
Гьайиф ихьтин къуллугъар.
Гьафтеда са сеферда,
КIекре хьтин эвердай.
Буш тир гафар-чIаларин,
Гьал чир тахьун халкьарин,
Гуж тушни кьун цIийидай?
Сажидин, на сивел ви,
Гъизва гьалар кIевел ви.
Са тIимил буш тахьайтIа,
И жуьре туьнт рахайтIа,
Хъийин тийиз саймишни,
Кваз такьаз ви емишни;
Акъуд тийиз чIални кваз,
ЧукIурункай кIвал кваз,
Кьада вунни кьейидай!
ВАХТАР ЖЕДА
Вахтар жеда шадвилин, тахъвана пиян,
Налугьузда умуьрда, кар жедач зиян.
КIани касдал кIани тир гьалтай чIавуз руш,
Гьатайди хьиз жеда ваз гъиле бахтун къуш.
Вазни хабар авачиз, акатна лувар,
Руьгьдин кьакьан цавара, ийида сувар.
Са кьадардин ракъиниз хьана хьиз мукьвал.
Куьн кьвед жеда кьисметдин гамунин юкьвал.
Вахтар жеда шад хьана, ачух яз гуьгьуьл,
Шивдал алай чамар хьиз, уьмуьрда жегьил.
Мукъаят яхъ кьенерар, ви шивдин фири,
Ават хьана, тежервал, шад уьмуьр куьруь.
Вазни хабар авачиз, Сажидин – шаир,
Ийиз тамир пехилрив уьмуьрдин эхир.
Дуьнья чархифелек я, элкъуьрзавай кьил.
Шииратдин мехъерик ая жуван кьуьл!
САДБУРУЗ ВА ХАЛКЬАРИЗ
Садбуру зи шиирар, кIелни тавун,
Чпин эсеррин патав, буш яз къалурда.
За абурун гафаркай, хъелни тавуна,
Чеб душманар ятIани хуш яз къалурда.
Бязибуруз - чарабур, акваз чеб хьтин.
Са чипIинин чпелай, ятIани артух.
Акурди хьиз жанавур, кисда хеб хьтин.
Гишин ятIан, къалуриз, хьанвайди хьиз тух.
Ахьтинбуруз амалар, чида кьил хуьдай,
Чеб къалуриз халкьариз Шарвили хьтин.
Чпин патав кьегьелар кIан туш чил хуьдай,
Вирибуруз хуш Гьасрет тир Али хьтин!
Халкьдин гьуьлуьк акахьиз, кIан хьун рикIевай,
Шииратдин мелгьемдин, булах жеда зун.
Зи халкь хьтин, вилик физ, дуьз тир рекьевай,
Женгчи ивид ранг алай, пайдах жеда зун!
Майданар це, Сажидин, женгчи рикIиз ви,
Кими жедач чакъалар, тамара хаин.
Садавайни шиирар жедач рекьиз ви,
Ви далудихъ халкь гала, хьухь вун архаин!
ЖУВАНБУРУЗ – ЖУВАНБУР
Адет я чи инсанрин,
Хуш аквадай чарабур.
Азардик нукьсанрин,
Кефсуззава парабур.
АлахъайтIан жерегьар,
Сагъар эедай азар туш.
КьуртIан куьне гьелягьар,
Чеб гьакI тухуз бизар туш.
Жуванбуруз-жуванбур,
Яманбур яз аквада.
Жуванбуруз – патанбур,
Дарманбур яз аквада.
Жуванбур хьиз, патанбур,
ДакIанардай кас авач.
Жуванбуруз – жуванбур,
Тарифарун хас авач.
Къецинбурни накьанбур,
Патанбурни кIан хьурай,
А жуванбур дакIанбур,
ВацIун кьере къван хьурай!
Къуй, Сажидин, ви сивяй,
Сад Аллагьдиз ван хьурай!
Тамашна хьиз кьве виляй,
Жуванбурни кIан хьурай!
МУРГАБ ВАЦI
Туьркуьмения лугьур,
Ава къумад вилаят.
НафтIадалди тир магьшур,
Ава чIехи тир «гьаят»!
Бахтунай хьиз, жегьил яз,
Каракумдин каналдал,
Зегьметдал рикI пехил яз,
Физ кIан хьана чкадал.
Къекъвена зун къумара,
КIвалах ийиз каналдал,
Мягьтеларна зун пара,
ВацI, лагьайла, - кьурада.
Къаракъумдин чуьллера,
Мургаб лугьур вацI ава.
Амма халкьрин рикIера,
Шадвилерин кьацI ава.
Афгъанистан дагъларай,
Авахьай вацI, сел хьана,
Фена чилиз къуварай,
Квахьзавалда, хъел хьана.
МУЬГЬУЬББАТАР АМАЧ
Дегиш ийиз, куьгьне, къени адетар,
ЧIуру кьванбур къвезва гьар къуз арадал.
Метлеб авач, авуникай гьуьжетар,
Кьуьл авуртIан, кIвачеллачиз кьарадал,
Муьгьуьббатар амач, къе чахъ виликан.
КIанвилер элкъвенва чи махариз,
Акьулар гуз, алахъайтIан харадал;
Чидач абур фенватIани ахвариз,
Вил эцигна, девлет авай чарадал,
Муьгьуьббатар амач, къе чахъ виликан.
Къе, гъуьлуьз физ, катиз, хквез вацралай,
Эрекекрин бахт, и кьадардин кьурадан?
Девлетлу цIегь хъсан акваз яцралай,
Гъуьл гадарна, темягь аваз чарадан,
Муьгьуьббатар амач, къе чахъ виликан.
КIанда, - лугьуз, къизил, гимиш къачуз таз,
Базарлухар ийиз тада сифтедай.
Багьа пекер къачуз, кьулухъ – ужуз таз,
Вуч лагайтIан, фин тийидай вягьтедай,
Муьгьуьббатар амач, къе чахъ виликан.
Ам вуч лагьай гаф я течиз муьгьуьббат,
Гьатта вуна гатайтIани лашарал.
Ашукь хьунухь, тушни мегер, мусибат?
Рапар яна, пIузар дакIур рушарал,
Муьгьуьббатар амач, къе чахъ виликан.
Сажидинар хьтин шумуд авамар,
АматIа къе чи лезгийрин арада?
Дегишвилер хъийиз чIуру давамар,
Савдачияр хьанвай карвансарада,
Муьгьуьббатар амач, къе чахъ виликан.
КТАБАР
ЧIалахъ жедач, аквазватIан вилерал,
Ктабарни гадарда кьван чилерал.
Пиршрирдихъ галаз гариз вирерал,
Баят хьана, акуна заз ктабар.
ХъенчIин къапар багьа я цIуд гъилера,
Кас аквазмач, ктаб кIелиз кIвалера.
Нагъвар жезва мефтIерикай кьилера,
Гьикьван вахт я, такуна заз ктабар?
Ктаб кIелдай амачалда адетар,
КIелизни гьяз къвезмач журнал, гезетар.
Ял ядайла, хкуд ийиз лезетар,
Акурди тир, танкуна заз ктабар.
Акьулдилай, девелет вилик-кьилик ква,
Садбур, пулар, чукIур ийиз, кьуьлуь ква.
Аква тийиз, садан кьванни вилик кваз,
КIелиз, рикIи чIугуна, заз ктабар!
Муаллимар, шаирарни алимар,
Лежберар хьиз, ава цазвай илимар.
Рахаз тежез, шумудни сад – гьакимар,
Дуьшуьш хьана, чIал кьуна, заз ктабар.
Сажидин, на вири лугьуз авайвал,
Хар хьиз, кьилел къурмир къванер, цавай вал.
Жавабни гуз алакь тийиз, рахайвал,
Тамашзавай, ял кьуна, заз ктабар!
Къумрал якIун заз са гуьзел свас чида,
А сусаз вич успагьи яз, кьаз чида.
Гайи къайи ядни кьадай чимидай,
Яраб ада гьсабдатIа кимидай?
И жуьредин хиялар физ рикIяй зун,
Шииратдин тухузва дуьз рекьяй зун.
Луьтквени кваз кьаз вердиш тир гимидай,
Яраб ада гьисабдатIа кимидай?
ЯРАГЪИДИН МАСКIИНДАЛ
Шад хабардин ван хьана заз, жемятар,
Лезги халкьдин месэлияр гьял ийир.
Чилерални алайди тир Женнетар:
МискIинарни медрессаяр, кIел ийир.
Девир хьанай, цуьк акъудай исламди,
Куьре мягьел раиж хьана вирира.
Мусурманрин дин хьун патал тамамди,
Къекъвез хьанай ислам диндин деринра.
Вуж тир а шейх Муххаммадан тIвар алай?
Гьим тир а хуьр – Вини-Ярагъ лугьудай?
Сад Аллагьдин патай кьилел зар алай,
Хажалатдин пар далудлай алудай.
Шейх Мухаммад ал Куьреви вуж ятIа?
Тарикъатдин мурад-метлеб вуч ятIа?
Куьз лезгийриз, и кьадар ам хуш ятIа?
Чириз, халкь кIватI хьунин себеб вуч ятIа?
Себеб сад тир, эгер мусурман ятIа,
Аллагьдилай алатайла, гьич садан,
ЛукI тежен ам, багьа затI Иман ятIа.
Агъуз тийин: я юкь, я кьил, я гардан.
Аслан ханди ярагъвидин магьшурвал,
Чириз, рекье тунай яхул Жамалдин.
Амма адаз Мухаммед вич акурвал,
Адав гвайди, чир хьана яз, гьалал Дин.
Жамалдинни Къазимамед ва Шамиль
Хьана адаз вафалу тир имамар.
Къазаватни тухуз гьазур жез тIимил,
Алахънавай, крар ийиз тамамар.
Къаннии вад суз, дин паталди жегина,
Шейх Мухаммад рагьбер хьанай Шамилаз.
Мусурман дин хтун патал гуьнгуьна,
Хьанай халкьар, азадвилел вил алаз.
АмачтIани Шейх Муххаммад дуьньядал,
ЧкIанватIан Вини-Ярагъ, медресса;
Хкун патал дараматар арадал,
Дуьз тир рекье ава Ватанпересар.
Вини-Ярагъ – девирда хьиз Куьредин,
Зияратдин макан хьурун герек я.
Куьмекар гуз, гьар сада са жуьредин,
Килигин чун, и карда вуж зирек я!
Кьибле патан Дагъустанни вири хьиз,
Цуьк акъуддай ватан хьурун паталди;
Вини-Ярагъ – вилик чIаван хуьруь хьиз
Нурлу ийиз кIанзава са кIватIалдиз.
Хъсан хабар, хъсанбур жен кIвалахар,
Ин ша Аллагь, чи крарни дуьз жеда.
Вини-Ярагъ, авай вири булахар,
Чина авай вилер хьтин хуьз жеда.
Сажидиназ шумудни са сеферда,
Кьисмет хьана, Вини-Ярагъ акуна.
РикIин кIусар туна за и эсерда,
И шад хабар рикI хуш яз, чIугуна.
ПЕХЪ РЕКЬИЗВА
Ацукьнаваз, чилел лекьрен далудал,
Хкадарна, ацукь жеда пехъревай.
Вичин рикIяй пехъре вичиз лугьуда,
ЗатIни вичиз ийиз жедач лекьревай.
Фагьумзавач, лекьре пехърен якIалди,
КьацIурзавач магьидин кIуф, кIир хьтин.
Мурдал пехърехъ галаз кьил кьаз, куьрелди,
Вичик гунагь кутаз кIан туш, пIир хьтин.
Са арада рум гана хьиз лувариз,
Мурдал пехъни далудаллаз, хкаж жез,
Лекь экъечIай чIавуз кьакьан цавариз,
Пехъ рекьизва, мекьи хьунвай, агаж жез.
Гьар са касдиз чарасуз я чир хьунухь,
Асландикай мумкин кар туш къуьр хьунухь
Лувар хьунал, лекьер жедач пехъеркай,
Марвар цуьквер тежедай хьиз векьеркай.
ХАЛКЬДИН ХУРА РИКI ЖЕДА
Зазни чида - инсанар, и дуьньядин чилерал,
Уьмуьрдикай кеф чIугваз, я атанвай мугьманар.
Садбур, хъуьрез, садбурун накъвар алаз вилерал,
Шезва, кьил акъат тийиз, дустар вуж я, душманар.
Зун лагьайтIа, кьведбурун арадалла, кьил кьуна,
Халисан дуст жагъуриз, шадвалдайвал, гъил кьуна.
Гьа икI, Чил вич вичелай, Ракъинилай элкъвезва,
Йисан къене кьуд сефер, дегиш ийиз гьаваяр.
Зун лагьайтIа, бахтунихъ, жагъин тийиз, къекъвезва,
Чарабурни гьисабиз, яз багъри тир мукьваяр.
Вучиз бедбахт ятIа зун, тахсир ятIа, квелди зун?
Аллагь рази чпелай хьурай, хуьзва элди зун!
Як атIана жувалай, шишер ядай адет туш,
АватIани кIандайбур, регъуь, гьая тахьана.
Жув кIан хьунухь паталди, ийизвайди минет туш,
Инсанвал хуьн, къал квачиз, дуствилелди, сад хьана.
Зун лагьайтIа, гьамиша ислягьвал гвай шаир я,
Лугьзвач за садрани им дуьньядин эхир я.
Са чIавуз зун аял тир, ахпа хьана жегьил кас,
Амма гила лагьайтIа, яшар хьанвай инсан я.
АватIани цIудралди, и яхун зал, пехил кас,
Заз, дуст тирвал дуьньяда, виридалай масан я.
Куьз лагьайтIа, и дуьнья, дуствилери, сад хьана,
Хуьзва чи Чил цавра, къураматни яд хьана.
Гьикьван рикIиз кIан ятIан, хайиди хьиз, рекьида.
Я, аял яз, жегьил яз, йисар хьана, кьуьзуь яз.
Эвел-Рагъ хьиз, чими яз, ахпа Варз хьиз, рекъида.
Вавай хабар такьуна, къул чIугваз тач, рази яз,
За лагьайтIа, вири хьиз, адетдин са инсан яз,
Кьабулзава, кваз такьаз, пис ятIани хъсан яз.
Етим Эмин, Сулейман, ксар ятIан амачир,
Дуьньяда халкь амай кьван, хуьда абур рикIера.
Зунни гьелбет, вири хьиз, кас туш дуьнья кIамачир.
Квез и дуьнья кIан ятIа, заз кIан я цIуд рекьера.
За туькIуьрай шиирар, хабар кьуртIа, гьикI жеда?
Абур гьар сад амукьна, халкьдин хура рикI жеда!
ВАН АТАНАЧ, КIАНИДИ
Къекъвена зун багълара,
Цуьк авунвай пIинидин.
Вучиз ятIан, мукьвара,
Заз, ви ширин манидин,
Ван атанач, кIаниди!
КьунватIа вун «ракьара»
Заз гуз дакIанз, хизанди?
Аквазмач вун мукьвара,
Яраб залай хъсанди,
ЖагъанватIа, масанди?
Секин хьанвай ахвара?
Кьефесдавай нуькI ятIа?
Зи хьиз, ви и йикъара,
Сефил тирди рикI ятIа?
Я тахьайтIа, гьикI ятIа?
Жейран къугъваз дагълара,
ЯКузва рикIе кIанивал!
Зун ина, вун яргъара,
Гумачни вахъ къенивал?
Эвелдай кIан хьайивал.
СА- СА ЧIАВУЗ
Са-са чIавуз, лугьузва за, ара физ,
Гьар са йисуз, вил тахьана чарадал;
Вун мажбур я, бегьерар гъиз, тара хьиз.
ГъвечIид ятIан, са ктаб гъун арадал.
Таралай ваз, артухан са бахт ава,
Вун тар хьтин, тIебиатдин есир туш.
Тара, вичин цуьк гъидай са вахт ава,
Тарцин дувул чиле хьунухь тахсир туш.
Вун азад я, вахъ фагьумдай кьил ава,
Ви цуьквер, на туькIуьрзавай чIалар я.
Ваз, дуьньядиз тамашдай кьве вил ава,
Аквазвайбур тараз, векьер, кьалар я.
Жува-жуваз лугьуз, суал гуз тежез,
Суални – за, жавабни – за гьикI гуда?
ЧIалар патал, жув куькIуьна, куз тежез,
Абур патал, хура гьикьван рикI куда?
Амма хакьдиз бегьер гъидай тар я зун,
Хажалат пар, къаярни кваз такьдай.
Халкьдиз шадвал гуз, чуьнгуьрни тар я зун,
ЧIалар кхьиз, халкь гъавурда акьадай.
Вафалу кас туштIа хайи ватандиз,
Вучда кьван зал, шаир лугьур тIвар хьана?
Халкьдиз къуллугъ ийизвачтIа хъсандиз,
Къуй, дувулар чилиз фирай, тар хьана.
Гьа икI лугьуз, хура рикIиз ябни гуз,
Рекьидалди кIвалах ая, Сажидин!
И дуьньядин гьахъсузвилиз табни гуз,
Жув чIаларин булах ая, Сажидин!
ЗУН - САЖИДИН ЯЗ ТУРАЙ
И дуьньядал инсан хьана акъатун,
Жув кIанибур икьван жувахъ агатун,
Мад идалай хъсан затIар вуч ава?
Заз дуьньядин инсаният хуш ава.
Чилер, цавар, девлетарни дуллухар,
Чиновникри гузвай тIварар, къуллугъар!
Вири чпиз, зун - Сажидин яз турай!
Ахъагъиз кIан хьайи кас туш гъалатIар,
Гуьгъуьна зин гьатнаватIан жаллатIар.
Эгер завай хабар кьуртIа, вуч хьана?
Бязибуруз, зун шаир хьун гуж хьана.
Заз кIан хьайи кIвалахар туш – шулугъар,
Кеф чIугурай, нез къизилдин балугъар!
Вири чпиз, зун - Сажидин яз турай!
Артух рахай чIавуз, сивиз яд фида,
Сив хвейидан, уьмуьр са кIус шад фида.
Бес, авайвал, гьикI акъвазда талгьана?
Кис хьайитIа, рикI акъвазда, талгьана.
Гьич зи рикIиз кIан хьайд туш буйругъар,
Зун галачиз ийиз чпиз шадлухар,
Вири чпиз, зун - Сажидин яз турай!
БУЛАХДАЛЛАЙ, Я ЛЕЗГИ РУШ
Кьакьан дагълар, багъдат аран,
Цав экуьнахъ: лацан, яран,
И дуьньядал хьана гьейран,
Булахдаллай, я лезги руш.
Кьил кIеверна шалдал лацу,
Там дамахда авац къацу,
Япара ван туна вацIу,
Булахдаллай, я лезги руш.
Ви вил квел квел алайтIа?
Квар ацIудай цел алайтIа?
Хъел къведа жал, дуьз лагьайтIа?
Булахдаллай я лезги руш.
Яр, шивдаллаз, рекье ава,
Муьгьуьбат ви рикIе ава.
Са хупI яд це, мике авай,
Булахдаллай, я лезги руш.
Хура, рикIи ягъиз зенгер,
Яр, къурбатда, чIугваз женгер.
Хуьзва, вун паталди сенгер,
Булахдаллай, я лезги руш.
Гатфар чими гар хуькведа,
Къе-пака ви яр хкведа.
Ви уьмуьрдал зар хкведа,
Булахдаллай, я лезги руш.
Сажидиназ акур ахвар,
Бахтлу жедай лезги вахар.
Ахъайдач за, мад ваз махар,
Булахдаллай, я лезги руш.
ЛУГЬУДА ХЬИ
Лугьуда хьи, вилер я,
Руьгьдин къашар инсандин.
Бязибурун – хьелер я,
Хер ийидай нукьсандин.
Чинин суфат акурла,
Са-садбуру шадарда.
Писдан суфат акурла,
Квай шадвални квадарда.
Бязибурун шикилар,
Хас я сурун къванериз.
РикIе чIуру фикирара,
Зиян гудай къенериз.
Инсан хьана, хъел авай,
Кимибурни ава чахъ.
СукIрада яд, кьел авай,
Жимибурни ава чахъ
БАКУДА ХЪУЬТIУЬЗ
Бакуда хъуьтIуьз кьежни чилин циф,
Къвада къайи марф, гар галаз гьазур.
Гъамни хажалат жеда вахъ илиф,
Машинри ванци ийида зурзур.
Вил ала хьунал, таза секинвал,
Шегьер секин жен, ял яз вахвариз.
Живед чайгъундиз гана мумкинвал,
Меркез Баку фин патал ахвариз.
Баку, гьелбетда, хьанвалда гуьрчег,
НафтIад могнатри авуна харжи.
Амма кесиб халкь, лагьайтIа, керчег,
Гужак ква, незвай фу хьана харчи.
ГьикI ийида за Бакудин тариф?
Хуьрер амайла газдикай магьрум.
Куьчейра цадай къирни къвез гьайиф,
Кьарадай малар, гьалдайла, гуз рум,
СА ТIАЛАБУН
Аяз-Буба, ЦIинин йисуз къведайла,
Са тIалабун ава, вавай ийидай:
Вун чи Чилив, са кIус мукьва жедайла,
Пишешар чаз герек туш на ийидай.
Пекер алуд авун патал сиверлай,
Залум тегъуьн алуда чи чилерлай!
Пишкешар ваз чна гуда, кIамай кьван,
Кьабулда вун, шадвал ийиз, кьуьлерив.
Зегьмет чIугу, жувахъ къуват амай кьван,
Секиндиз кьил хуьз тун патал эллерив,
Шад ванери лув гун патал кIвалерлай,
Залум тегъуьн алуда чи чилерлай!
Ваз Ёлкани гьазурнава, нурар гуз,
Живед-Рушаз багъиш гуда къизилар.
Чаз, садазни тамир вуна зарар гуз.
Чадбур хъийиз, чи сефил тир гьуьгьуьлар,
Накъвар ават тавун патал вилерлай,
Залум тегъуьн алуда чи чилерлай!
Къуй, ЦIийи Йис, хьурай чи шадвилерин,
Дуьнья ислягь, къуй гьар са затI бул хьурай.
Вад югъ-зегьмет, кьве югъ мехъер-мелерин,
Къуй гьар садан кIвале чими къул хьурай!
Алуд авун патал шел-хъвал рикIерлай,
Залум тегъуьн алуда чи чилерлай!
ЛЕЗГИ ГАЗЕТДИН I00 ЙИС
Дегь девирра авайтIани кхьинар,
Албан, араб тир, гьелбетда, гьарфарал.
Гзаф хьанва газетдикай луькIуьнар,
Рази тежез, чун рахазвай гафарал.
ЧIал, чи Касдин гьуьл хьтин са затI я ам,
Гьар жуьредин ятар къвезвай вацIарай.
Лезги халкьдин уьмуьрдин са кьатI я ам,
Саламат яз, акъуднавай цIаярай.
Са низ ятIан, кIан хьуналди, Волга вацI,
Кьабул тийиз, тежедай хьиз гьуьлуьвай.
Маса чIалан, гьар гафуниз, ягъиз кьацI,
ГатIуртIа, чун жеда жуван кIваливай.
Халкьни - гьуьл я, кьабулзавай чIаларин,
Чпиз хуш тир рахазвайбур гафарал.
Буйругъар гуз, цацаринни валарин,
Чи чIал михьиз женни, мегер, сафарал?
Гьарда вичин къул тирвал кIвач гадарда,
Гьарда вичин кар ийида секиндиз.
КIандай гаф хуьз, хуш тушир гаф квадарда,
Лезги чIалал, рахаз жеда эркиндиз.
Ярагъвини Етим Эмин рахай чIал,
Сулеймана авунвай рехъ давамар.
Са ни ятIан кьазва лугьуз тахай чIал,
Чал хъуьруьриз жедач чавай авамар.
Гуьне хуьрер, агъзур сарин куьгьне яз,
Къадимдилай инихъ ягъай сафарай;
Кьунвайвиляй, лезги чIалан бине яз,
Хайибур яз, гьикI кьан тахай гафарай?
Вилик фидай чIавуз, кьакьан гуьнедай,
Мукьвал-мукьвал ялар ядай адет я.
Лезги халкьдихъ рикI кайиди бинедай,
ЦIийи Дуьнья, къецин Лезги газет я.
ЧIалакайни, газетдикай рахунар,
Бес я, тарсар гайи кьадар ксари.
Аялар хаз, жезватIани яхунар,
Халкь артухар ийизва чи сусари.
Газетарни, журналарни, ктабар,
Халкь рахазвай чIалал кхьин герек я.
Бубайри чал авурвиляй ихтибар,
Чун гьа чIалал рахаз вердиш, зирек я.
Гьелбет, кIвализ къвез, хъфинал мугьманар,
Абур кьадач хуьруьнвийрай, хизанрай.
Чаз агъу квай фу гваз атай душманар,
Кьаз жедани абурун фар – гузанрай!
Къе и гафар, виш йиз жезвай газетдиз,
Кутугнавач, куьн чIал дуьз туш лугьунар.
Къал-макъалар элкъуьриз кIанз адетдиз,
Жезвай саягъ, я аялрин къугъунар.
Халис лезги чIалал рахаз кIан ятIа,
Чира жуваз, халис рикIин хиял хьиз;
КIута гвачиз, дуьзар тежер къван ятIа,
ВацIун кьере, шез ацукьмир, аял хьиз!
Багъиш ая, Сажидиназ, векъи яз,
Гъун хьанатIа, къулай тушир мисалар.
Лезги чIалал рахаз, чIарар рехи яз,
Гьуьжет ийиз, авун жезва усалар!
ДУГЪРИБУРУН ДЕВИР ТУШ
Чан, советрин гьукумат, вун къизил тир,
Дуьзвал гвайбур, вуна кьадай къужахда.
Ватан патал, къуллугъ ийиз, кьезил тир,
Игит ксар магьшур жедай кIвалахда,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
И девирда, дуьз яшамиш хьун патал,
Жувак хьана кIанда, са кIус шейтIанвал.
ЧIехидакай гьуьрметлу кас кьун патал,
Артух квазни кьан тийизвай инсанвал,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
Фитнечияр, шейтIанар хьиз, пуд пешен,
Пайда хьанва, къуллугърални, гьакимар.
ВакIарни кваз, гунгар алайбур тишер,
Кваз такьадай бажарагълу итимар,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
Гьида чIехи таб ийида, гьам шагь я.
Адан табни дуьз яз кьада лукIари.
Гьим тарашчи ятIа, гьа кас пачагь я,
Хъуьруьнардай, чанар алай якIари,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
ЧIехибурни, яд ракъуриз, кIанеркай,
Алцурарда, амалрал гьар жуьредин.
Дустагъ жедай чIавуз жуван кIвалеркай,
Вакай хийир авачир, са хъиредин,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
Ви арзадихъ яб акалда, секиндиз,
Хиве кьада, са кьадардин кIвалахар.
Гьахъ жагъурун акъваздай ваз четиндиз,
Кефер чIугваз, садбуру, гваз улакьар,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
На арзаяр авунал, вуч туькIуьда?
Вахъ авайбур чIалар яни, маса затI?
Агъзур жуьре амал чидай муькуьда,
ТуькIуьрдайла, вичин крар, са-са затI,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
ДавамрайтIа, ийиз вуна яргъияр,
Фу-яд анихъ амукьрай, ви туьд кьада.
Авачирла, вахъ рикI кудай багърияр,
Гьатта, ширин виртни ви укIуьд кьадай,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
Гьикьван эхда, акваз гьахъсуз кIвалахар?
Къад сеферда регьятвал я кьиникьни.
Низ герек я, ви шиирар, ви махар?
УстIарвилел жен тийидай чуьнуьхни,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
Эй, Сажидин, ви ван хьурай Аллагьдиз,
Дуьнья я им, гьахъвал гвай кас амачир.
Гьарамда вил авачир ви темягьдиз,
Гьалални нез, сиве свах, сас амачир,
Им, вун хьтин, дугърибурун девир туш!
ХЬАНАЧИРТIА, ДАКIАНБУР
Жув физвай рехъ, дуьзди яни, ам патахъ?
ДакIанбуру, къейд тавуртIа, чир жедач.
Кьейидакай, уьмуьр чирна, гьахъ, нагьахъ,
Халкьди кьабул тавунамаз, пIир жедач.
Бес гьакI тушни, амай вири кIвалахар?
Чархар, къванер, акъвазнаваз аксина,
Чиляй виниз хкаж жезва булахар?
Пехил ксар тамашайтIан терсина.
Артух касдин, яд ракъуриз кIаникай,
Фитнечири, эгъуьнда ви дабанар.
Папарини, хъел атайла, гъуьлуькай,
Хаз алахъда, аялар – агъдабанар.
Бязибуруз, хъилер къведа, рехъ атIуз,
Жув алудиз кIанзавайла, рекьелай.
Хъел атана, кIан жеда ваз, лекь атIуз,
Сабур, абур алат хьана рикIелай.
Заз, акси яз, зун дакIанбур, хуш жеда.
Абуру зав ийиз тазвач гъалатIар.
Пачагьарни къуватсуз яз, буш жеда,
Хьун тавуртIа, гьар жуьредин жаллатIар.
Къелемдикай, бегьер гъидай тар жедач,
Гарун хура, акъвазиз хьун тавуртIа.
ЧIуру тир ван тахьана, рикI тIар жедач,
Рахай кьвандаз, вуна яб гун тавуртIа.
Заз хуш я куьн, и кьадар зун дакIанбур!
Куьн галачиз, чIур жедай зи кIвалахар.
ТавунайтIа, тIиш хкуьриз, вакIанбур,
Михьидаказ хуьз жедачир булахар.
Эмина заз чирна сирер шиирдин,
Сулемана чирна дерин кьатIунар.
Гьар са шиир, хунча хьтин гиширдин,
Куьтягьайла, гамар хьтин атIунар!
Я, КЕЛЛЕ!
Акуна заз и дуьньяда инсанар,
Килигайла, абур я гьар жуьреяр.
Садбур ава, кIусни квачир нукьсанар,
Садбур - хпер, япар куьруь кереяр!
Ви ламраз ни чавш лагьанай, я, Келле?
КицIел гадрай къванцик, фена кьил кутаз,
Гьар къуз, судда-дуванда жез, галатна.
Чукьвандикай, асмиш ийиз, цIил кутаз,
Вакай дуст кьун, еке тир за галатIна,
Ви ламраз ни чавш лагьанай, я, Келле?
Лам, къад сефер акьуллу я вичелай,
Лашар твада арабадин чархара.
Кам къачудай, терсина тир кIвачелай,
Пис рахадай, ксайлани ахвара,
Ви ламраз ни чавш лагьанай, я, Келле?
Виридан кьил, са гьебедин хиле жез,
Ви кьил, вуч я, са гьебедин хилевай?
Гьар са тамам касдихъ галаз хъиле жез,
ВакIан хьиз тIиш, мидаим яз чилевай,
Ви ламраз ни чавш лагьанай, я, Келле?
Вун, са ваз ваъ, вирибуруз бала я,
Гьайиф, хъвайи нек дидедин хуралай.
Эркек акваз, вун папарин хала я,
Ахта авур, кIек тир аскIан къураллай,
Ви ламраз ни чавш лагьанай, я, Келле?
Сажидин, ваз кичIе тушни къацIункай?
Ам азар я, гъилер чуьуьх запундай.
Кфил жедач, хъурта авай нацIункай,
Хъурхъ жагъизвач, адан суфат асундай,
Ви ламраз ни чавш лагьанай, я, Келле?
АРТУХАНДИ КIАН ХЬАНА
Виликан са девирда,
Темягькар са хан хьана,
Адаз вичин уьмуьрда,
Девлетлу жез кIан хьана.
Хам алажиз кесибрин,
КIватIиз хьана девлетар.
Кьадар гьанач азабрин,
Шехьиз вири миллетар.
Хандиз, халкьдин шел-хвалдихъ,
Яб гудай мажал хьанач.
Аллагьдихъ, рикI куз элдихъ,
Адаз гуз, ажал хьанач.
ЯтIан, ханди - зиянкар,
Давамарна вичин кар.
Вичин къене рикI туна,
Хуьре-кIвале йикь туна.
Тараш ийиз талаяр,
Туна вичин тулаяр,
Девлет хкиз, кIватI ийиз,
Хьана, гьаят кIатI ийиз.
Девлетдикай дагъ хьана,
Цавук хкIиз, кьакьан тир.
Амма хан начагъ хьана,
Вири халкьдиз дакIан тир.
Девлетдин дагъ а кьадар,
Хкажна хьи чIехи тир,
Рагъни такваз, дуьнья дар,
Кьуьд алукьна мекьи тир.
Хан, зарзазва мекьила,
КIарасрин цIу чим тагуз.
ХъенчIин къапар кайила,
Хандиз, чимдай куьм тагуз.
Са варз, кьве варз алатнач,
Хандин гьалар пис хьана.
Азраилни алатнач,
Чан кьадайди хьиз хьана.
КIватIай кьадар девлетар,
ЧIугур кьадар зиллетар,
Вири санлай тIач хьана.
Хандикай са хъач хьана.
Чуьнуьхна миллетдикай,
КIватIалай девлетдикай,
Артуханди кIан хьана,
Виридакай къван хьана.
Сад Аллагьди гайидал,
Шад я, рази хьайидал.
Артуханди кIан хьана,
Хандин кьилихъ къван хьана!
ЛЕЗГИ ЖЕМЯТ
Лезги жемят, бубаярни дидеяр,
Рухваярни, вахар, рушар, аялар;
Куьн кьилерал, жен тийидай дявеяр,
Ислягьбур жен Сад Аллагьдин хиялар.
Чи лезгийриз авай чилер бес я, бес!
Амма, чав фу, мумкинвал це, тIуьн патал.
Им, саз и туш, им виридан ван я – сес,
Я чазни кIан туш, писвал хьун, куьн патал!
Къадимдилай инихъ туна женгера,
Ич чилер кьаз атай кьванбур кьин хьана.
Гьич чIуру тир хиял авай чиркIера,
Сад Аллагьдин каламдал кьур кьин я хьи!
Чазни кIандач чарабурун къизилар,
Я чилерни, я цаварни Аллагьдин.
Чав бахтлубур ийиз тура жегьилар,
Иесияр ийиз тамир гунагьдин.
Вил вегь лезги тарихариз, ахъайна,
Гьаминша яз алай жуван чилерал.
Чуьнуьх тийиз, авайвал лагь, чахъай на,
Гьикьван гужар атанатIа, кьилерал.
Тарашчийрин, рикIиз хуш туш, тIварар кьун,
Абур чалай хъсан чида виринра.
Кьакьан дагълар, аран чуьллер, чIурар кьун,
КIанзавач заз гьахьиз къадим тарихра.
Шагь дагъ, Шалбуз, Катин дагъни Касдин гьуьл,
Ибур бес я, Къуба, Хачмаз, Куьре чаз.
Магьи дуьлбер, Суваллай яр, Лезги кьуьл,
Мехерарни ийиз тур гьар хуьре чаз.
Шаиррикай, алимрикай дар тахьай,
Къуватдизни пагьриванар хьана чахъ.
Садни авач, багъда емиш тар тахьай,
Булахарни, алванарни хьана чахъ.
Чи лезгирин кIан я, анжах секинвал,
Кьве пай хьанва са лезги халкь сад хьунухь.
Лезги халкьдин ван тахьун я – четинвал,
Мумкин я, эх тахьай рикIер пад хьунухь!
Лезги жемят, авай хъсан адетар,
Мугьман патал, душман патал чара тир.
Вирибурухъ галаз кьадай миллетар,
Аферинрин, баркаллайрин хара тир.
Лезгийривай хабарар яхъ, вуч кIан я?
Куьн сагъвални, чи сагъвални, саламат.
Дуьз лагьайтIа, гьар са мугьман хуш кIанда,
Чи адетрал, акурбур я аламат!
Чун, са дагъ туш, дагъвияр, са хизан тир,
Чалай къачуз хъфизвалда чешнеяр.
Незвай къуьлуьн фуни, мехъер гузан тир,
Мел-мехъерни я ачух тир сегьнеяр.
Зун лезги я, Лезги хизан, аял тир.
Дамахзавай инсанвилел, кIвалахдал.
Даим рикIе авай къени хиял тир,
Ашукь исан земзедин гьар булахдал.
Лезги жемят, дуьньяда тIвар-ван авай,
Ватан патал, герек чIавуз чан гудай!
Душман атай чIавуз пеле къан авай,
Ван тахьайтIа, я гуьлле, я къван гудай!
ТIУРАР АЛАЗ АКВАДА
Агь инсанар, инсанар,
Вилер аваз буьркьуьбур;
Шегьре рекьер гуьтIуь яз,
ГуьтIе рекьер гьяркьуьбур;
Жуван гъиле авай лаш,
ТIурар алаз аквадай!
Хуьр ацIана рушарив,
Ухшарризни Мелекар;
Хъуьрез руьгьдин къашарив,
Яз акуна гуьдекар,
Патал хуьруьн бикейрал,
Хурар алаз аквадай!
КIвале авай пабни кваз,
Авай са кьатI аялар;
Чарабурун папарин,
РикIе жеда хиялар.
Хперални цIегьрел хьиз,
ЧIарар алаз аквадай!
Жуванбур агъуз акваз,
Чарад кьада асландай.
Чара ксар кIула кьаз,
Жуванбур кьаз заландай.
Кьежей кьелен, далудал,
Парар алаз аквадай!
Намусдив, кьил чилеваз,
Фу незвайбур такуна;
Намуссузрин гелеваз,
Акъваз тежез, дакIуна;
Рангар ягъай хъуькъверал,
Ярар алаз аквадай!
И жуьредин мисалар,
Гъиз, алакьда кIамай кьван;
Кьили кIвалах тийизвай,
Келлегуьзар амай кьван.
Абуруз чпин къуьнел,
Тарар алаз аквадай!
Сажидин, ваз гьаминша,
Куьз аквада синихар?
Жуванбуруз, чарабур,
Хуш тир даим къилихар!
Чарабурун ламарал,
Пурар алаз аквадай!
АШ АКУРЛА ДУЬГУЬДИН
Къажгъанда аш демда туна дуьгуьдин,
Акур чIавуз, экъяйнавай синдин,
Лацу чIижер кIватIай виртIед куьнуьдин,
Винелни бугъ жеда калин гъеридин.
Дуьгуьдин аш тIуьн герек я гьилелди.
Вад тупIу кьаз, сив ацIуриз кьилелди,
Индюшкадин якни алаз, куьрелди,
Япара жен манидин ван гьуьруьдин!
Дустарни жен, рикIяй рикIиз рехъ авай,
Кьиляй-кьилиз пата жедай гьахъ авай,
ГьисабуртIа, са-са хуьрек чахъ авай,
Гижи хьана, кьил элкъведа къаридин.
ЧIахар ашни пис туш гуьне патарин,
Дуьгуьдин аш хуьрек я ам картарин.
Язух хьана руфунинни ратарин,
ЦIурур тежез, гьерен якIар суьруьдин.
Аш акурла, винел метелжем алай,
Атана зи рикIел и чIал, дем алай.
Кьвед, пуд къаб нез, кас аватIа, тIем алай,
Хабар кьуна кIанда хуьряй КIиридин!
КЬАБУЛ АЯ МУБАРАК
Мад са йикъан геж хьана зи мубарак,
Заз экъисдай кьил амач, чин хкажна.
Зи хиялдай, гьамиша заз ахъа рак,
ГьикI акъатна, за, гьинихъ кьил къакъажна?
Зи мубарак кьабул ая, Бести вах!
Беден-сана, гьарна авай хиялар,
Са-са чIавуз, жув – жувахъни къекъвезвай;
Зун хьиз хибри, жагъич, белки, аялар.
Чарасуз тир карар рикIел текъвезвай.
Зи мубарак кьабул ая, Бести вах!
Тек са юкъуз туш вун рикIел алайди,
Пуд виш пудкъад ругуд авай йикъакай.
Заз чида, вахъ яргъи уьмуьр галайди,
Хъелмир, ахъа хьайи, завай йикъакай,
Зи мубарак кьабул ая, Бести вах!
Зун, са кас я, чин цаваллаз, къекъвезвай.
Гьич садазни, жув таквазвай, вилик кваз.
Чпин гъиляй, хъуьтIуьн йикьни текьвезвай,
Жуван кьисмет, са нин ятIан, гъилик кваз.
Зи мубарак кьабул ая, Бести вах!
Мадни гуьзел, мадни гуьрчег руш хьана,
Акун кIан я, заз гьар юкъуз, хъуьрез вун.
Заз вун, багъри жуван вах яз, хуш хьана,
КIан я акун, мадни хьана серес вун,
Зи мубарак кьабул ая, Бести вах!
Сажидиназ, гзаф ава мукьвабур,
Абурукай, садлагьайди - вун я, вун!
Милаим тир, инсанвал гвай, такабур,
Мукьвабрукай, садлагьайди - вун я, вун!
Зи мубарак кьабул ая, Бести вах!
АЯЛДИН ВИЛЕР
Аялдин вил, буба хуьквез, рекьелла,
Ам аялдиз аквазвач хьи рекьера!
Дидедин гъил, хуру гатаз, рикIелла,
Свасни галаз, чIарар чухваз йикьера.
Агь, Карабах, Карабах!
Агь, чин уьзуькъара, багъ!
Гагь са пачагь, гагь муькуьда къакъудиз,
Эрменийрин гъиле хьана, свас хьтин.
Мад хтана, хендеда хьиз, Бакудиз,
Хуьрер, кIвалер барбатI хьанвай кас хьтин.
Агь, Карабах, Карабах,
Агь, чи гуьнуькъара багъ!
Гьикьван кьена, чи жегьил тир игитар?
Етимарни, хендедаяр бул хьана.
Кьейибрукай, чилик хьана шехидар,
А кесибриз хайид сурун фул хьана.
Агь, Карабах, Карабах!
Агь, чи атIай чара багъ!
Дагълар, багълар, вегьез къванцин регъверик,
Шумуд сефер хъияда вун сафунай?
Гъам, хажалат кутаз халкьдин рикIерик,
Дявед макьам язава ви руфунай.
Агь, Карабах, Карабах!
Агь, жемир мад чара багъ!
КьепIинавай аял акваз, шелдик квай,
Диде-бубад рикIер цIараз, яд хьана.
Хваяр кьейи, дишегьлияр селдик квай,
Шумуд садан, хура рикIер пад хьана?
Агь, Карабах, Карабах!
Агь, цIай авай хура, багъ!
Зун, сакIани кисни акъваз тахьана,
Вав рахазва, мез авачир инсан тир.
Дищегьлийри гьикьван чIарар чухвана?
Рухвайрикай магьрум хьайи, масан тир?
Агь, Карабах, Карабах!
Агь, фу хьайи тара, багъ!
ЧАН АЛАЙ ЯД
И дуьньядин чIехи пай тир, гьуьлерин,
Гьерекатда авай даим – сад я, сад!
Берекатар гьасилзавай чуьллерин,
РикIни жигер, вун чан алай яд я, яд!
Булахар яз, экъечIзавай чилерай,
ВацIар хьана, гьуьлуьз физвай – сад я, сад!
Гьар са жуьре кIвалахар къвез гъилерай,
Ви ван хьайи чIавуз, хъуьрез, шад я, шад!
Къуллугъзавай, гьар жуьредин алемдиз,
Яшамиш жез, куьмекзавай - сад я, сад!
Ризкьи тIуьниз, герек гьар са къелемдиз,
Гьам мелгьемни, гьам ширин тир дад я, дад!
Хъуьтуьл гьава, нефес къачуз жигеррал,
Чи къайгъуда, авай даим – сад я, сад!
Гьар са майва, таъмин ийиз шекердал,
Вун чаз зулни, вун чаз гафар, гад я, гад!
Сажидиназ валай кIани затI авач,
Вал рикIивай ашукь тир зун – сад я, сад!
Вун галачиз, виртIедихъни дад авач,
Чи беденар лигимзавай чад я, чад!
СА ДУСТ АВА ЗАХЪ
Фитне ийиз, мез авай майданда,
Кьуру тир келле авай гарданда.
Акьул, лагьайтIа, авай дабанда,
Гьа и жуьредин са дуст ава захъ!
Вичиз вич акваз филдилай зурбаз,
ТIуьни тир пайгар, карда гьеллебаз.
Акьулдиз магьрум, буш тир келлебаз,
Гьа и жуьредин са дуст ава захъ!
Вун акур чIавуз, рахада мецел,
Вакай чIурукIа, элуькьда къецел.
ТIуьнални хъунал, ацIун тийир цел,
Гьа и жуьредин са дуст ава захъ!
Вуч лагьайтIани, авачир къайгъу,
Сиве авай мез, якIун кIус - агъу,
Иви хъваз вердиш, чIехи тIветI-бугъу,
Гьа и жуьредин са дуст ава захъ!
Рекьиз кIан ятIа, ваз дакIан душман,
Адав барамбар жагъидач дарман.
РикI агъудин тIур, зегьер тир яман,
Гьа и жуьредин са дуст ава захъ!
Элуькьуьз, хуьдай, са шумуд ятах,
Низ герек ятIа, заз лагьана, твах.
Вуч ятIан, недай, ацIурайла хвах,
Гьа и жуьредин са дуст ава захъ!
Эгер квехъ кчар аватIа, хадай,
Гьа кIвалахни кваз, жагъида адай.
КицI герек ятIа, инсанар кьадай,
Гьа и жуьредин са дуст ава захъ!
Ахьтин кицI авай, дуст хьиз хьана, кьур,
ПIузаррай, кармаш, акъатзава кьур.
Яд тагай канаб, герек ятIа, къур,
Гьа и жуьредин са дуст ава захъ!
Сажидин, вунни къацIанва михьиз,
А алчахдикай шиирар кхьиз.
Адакай куьцIей, кас жагъич зун хьиз,
Гьа и жуьредин са дуст ава захъ!
Интернетда, вичин «Лезги булахдал»,
КIелайкьванбур шад ийизвай, дамахдал,
Гюзеля вах, ваз хайи югъ мубарак!
Тербиячи, муаллимни, шаирни,
Алакьунрал ийизвай вич загьирни,
Гюзеля вах, ваз хайи югъ мубарак!
ДЕРТ ХЬАНА, ЭХ ТЕЖЕДАЙ
Инсан – пачагь яз кьазватIан алемда,
Дуьнья вичиз алахъзавай муьтIуьгъ яз;
Бегьер чуьнуьх жедайди хьиз къелемда,
Дерт хьана, эх тежедай кар хьайила,
Хабар кьванни такьаз, рикI тIар хьайила,
Дуьньядикай ви рикI михьиз хайила,
Вун гьисабда, тIуьквендавай муьнуьгъ яз.
Кар туькIвейбур, саймиш тийиз инсанар,
Пачагь хьтин къекъведа, кьил цава кьаз.
Сад, мискIинда жеда, ягъиз азанар,
Дугъри ксар, вичин патав ява кьаз.
Са рекье - къир, са рекье - кьар хьайила,
Са кьилел - марф, са кьилал - хар хьайила,
Мажбур жезва, жуван дердер, жува кьаз!
Аллагьдайни акъакьзавач, хабар кьаз,
Адан хиве гъетер, ракъар бул ава.
Инсан, гьайван туш, лугьудай, япар кьаз.
Куьз лагьайтIа, ришвет къачур пул ава.
МефтIер цIараз, келледа гар хьайила,
Алчах кас - куьк, дуьздакай шар хьайила,
Чими гатуз, чанда мекьи фул ава.
Дедер пайиз, амачирла, мукьва кас,
ЧIехи къванциз ийидани арзаяр?
Дуьз кас – яргъа, чIуру ксар – мукьва кьаз,
Садбурукай хьана, дугъри Ризаяр,
РикI дакIуна, хуруни дар хьайила,
Вал, дугъри я, лугьудай тIвар хьайила,
Пис ксариз авач гудай жазаяр!
МУКЪАЯТ ХЬУХЬ
Москвада къекъуьн, гьелбет, хъсан я.
Чаз виридаз, ЧIехи меркез масан я.
Нянин бере, хаталу я, азият,
Мукъаят хьухь, жув хуьз алахъ, Разият!
Алай девир кичIе, регъуь амачир,
Угъри, къачагъ, амма дугъри амачир,
Акатайдан варцел жезвай тазият,
Мукъаят хьухь, жув хуьз алахъ, Разият!
Инсан кьиних, цекряй гьисаб тийизвай,
Са югъ авач, инсан кьасаб тийизвай,
Ягъиз, рекьиз хьанвай чIавуз хасият,
Мукъаят хьухь, жув хуьз алахъ, Разият!
АЛЛАГЬ КЬИЛЕЛ АЛАЙДИ
Вун дуьньядиз са аял яз атана,
Дидед рикIиз са хиял яз атана,
Напакрикай хуьн паталди датIана,
Чидани квез, Аллагь кьилел алайди?
Жуван кIвачи чил кьур чIавуз, хъсанвал,
Ийиз алахъ, хвена жуван инсанвал.
КичIе жемир, атайтIани душман вал,
Чидани квез, Аллагь кьилел алайди?
Диде тир чил - хазина я девлетрин,
Диде тир чил - кIвал я вири миллетрин.
ЛукIвиле тун тавун патал зиллетрин,
Чидани квез, Аллагь кьилел алайди?
Дуьнья валай эгечIнавач, акьалтI жез,
Виридаз кIан жемир винел акьалт жез.
ЧIуру ксар кьейи кьванди, йикъалд жез,
Чидани квез, Аллагь кьилел алайди?
Жуван гъилел, чIугур чIавуз зегьметар,
Гьалал жеда, ваз тIуьр фуни няметар.
Кьисмет хьунухь, пис ксариз лянетар,
Чидани квез, Аллагь кьилел алайди?
Пис ксарин тIуб туна, вил акъуддач,
Сад Аллагьди абур вичив агуддач.
Садакьайрал, гунагьрин пар алуддач,
Чидани квез, Аллагь кьилел алайди?
Им кичIерар гун туширди чир хьана,
Гьалал фун неъ, секиндаказ, пIир хьана.
Зазни и кар икьван чIавал сир хьана,
Чидани квез, Аллагь кьилел алайди?
Сажидинни гунагьар квай инсан я.
Сад Аллагьди гъил къачуртIа, хъсан я.
Хуьзвай чIавуз, чун гьар са кас масан яз,
Чидани квез, Аллагь кьилел алайди?
ЖЕГЬИЛВАЛ
Тефин патал, дуьньядихъ вил галамаз,
Ихтиярар вири жуван гъилемаз,
Ракь гатана кIанда, ифин аламаз.
Гьар са йикъан къидир чаз чир тахьайтIа,
Вахъ ви мурад-метлеб, ви сир тахьайтIа,
Ахпа, кьулухъ элкъуьр жедач жигьилвал!
Дагъдай вацIар, авахьна физ, гьуьлуьз физ.
Жегьил рушар, кIанибуруз гъуьлуьз физ,
Цавай къвайи марфарни кваз, чилиз физ,
КIан хьуналди, мегер эхир кьилерай,
Вилин накъвар кIвадарналди вилерай,
Ахпа, кьулухъ элкъуьр жедач жигьилвал!
Жув гьаминша хвена кIанда жегьил яз,
Жегьил чIавуз къалурмир жув агьил яз.
Кишпирдай жув кьаз кIан жемир, къизил яз,
Сад Аллагьди гана, хуьз хьун тавуртIа,
Мелгьемдин яд вахтунда хъун тавуртIа,
Ахпа, кьулухъ элкъуьр жедач жигьилвал!
Жегьил тир вахт, юкь ятIа чи уьмуьрдин,
ВикIегь кас жез, алахъ жуван девирдин,
МуьтIуьгъ тир лукI хьун тавуна суьгьуьрди,
Аял чIавуз халис шадвал тавуртIа,
Яшар хьана, жуван къайгъу тавуртIа,
Ахпа, кьулухъ элкъуьр жедач жигьилвал!
Лугьузвач за, вири сирер - заз чида,
Чидайбурун эрчIи гъилер кьаз чида.
Яр-дустарихъ галаз чаяр хъваз чида.
Векь экъечIиз эгечIайла, чилерай,
Кьун тавуна, ахъагъайтIа, гъилерай,
Ахпа, кьулухъ элкъуьр жедач жигьилвал!
БЯЗИБУРУН
Лежбер, яд гуз, фидай саягъ, никIел, зун.
Чпиз герек тирла, къведа, рикIел зун!
Жуваз герек чIавуз, гъед хьиз, цававай,
Абур жагъур тежез жеда жувавай.
ГЪАЛИБВИЛИН ЧIАЛ
Кавказ санлай, вирибурун арадай,
Лезги халкьдин къагьриманрин тIварар кьаз,
Чи ватандал атайбурун харадай,
Шумуд садан, чурудаллай чIарар кьаз,
Кьейид-кьена, Надир хьтин, катайбур,
РикIел хукваш, есирвиле гьатайбур!
Шарвилияр, викIегь Гьажи Давудар,
Гьикьван хьана, ватандихъ чан гайибур?
Сагъил – къалхан, муькуь гъилни кIавузар,
Женгерин цIа, лигим хьайи беденар.
Куьре Мелик, муьтIуьгъ тахьай манкъулриз,
Душманрикай хвейи ксар Дербенар,
Гьикьван чна зве ганайтIа чакъулриз!
Къачун чна чи девирдин игитар,
Ватан гьатай чIавуз, немсер атана.
Кьулухъ катна, чуьлера таз мийитар.
Вири къуват, фронт патал рекье тваз,
Далу пата зегьмет чIугур эл я чун.
Чи ватандал атай кьванбур йикье тваз,
Чапхунчирин хире твадай кьел я чун!
Чун дявеяр кIанибур туш, эгер чал,
ЧIуру ният хьун тавуртIа рикIера.
Буш гафар яз, алач тIварар-лекьер чал,
Тестикьарна и тIвар шумуд рекьера!
АтанватIа, дуствал хуьз кIанз мугьманар,
Чун рикIепни ачухбур я, варарни!
КъвезватIа, куьн дяве ийиз, душманар,
Куьн кьилерал къурда гуьллед харарни!
Им пудкъадни цIувад йис Гъалибвилин,
Ватан хвейи, экъич ийиз ивияр!
Иесияр яз Ватан-сагьибвилин,
Даим вилик фейибур я Лезгияр!
Меденият, эдебият, инсанвал,
Авайди чахъ и дуьньядиз магьшур я!
Гьар са хъсанвилиз ийиз хъсанвал,
Чи дагъви халкь, чи лезги халкь гьазур я!
Далгьурай хьи, гъвечIи халкь я Лезгияр,
Къуба, Къусар, Хачмазарни ава чахъ!
Женгера чи экъичайтIан ивияр,
Гъалибчи жез, мад дустарни ава чахъ!
Гъалибвилин лезгинкалин кьуьл авай.
Баркалладин рухваяр я Лезгияр!
Гьар са лезги, дерин акьул, кьил авай,
Камаллу тир архаяр я Лезгияр!
ТЕРРОРИЗМА
Терроризма – завал я ам, ивияр
Экъичзавай, тахсир квачир инсанрин.
Я гьуьрметлу, азиз, масан лезгияр,
Ша, чна чи дуланажагъ хъсанрин!
Писвал авун, Аллагьдизни дакIан я,
Чи арайра артух ийин гьуьрметар.
Ислягьвилин дережаяр кьакьан я,
Ислягьвилин рекье чIугван зегьметар!
Зи дамарра иви хьиз, ргазва чIалар
Ийиз тазва мефтIедив, йигиндиз кIвалах.
Мягьтел жезва кIвалевай, хизан-аялар,
ЧIурмир, лугьуз, кьил жуван, ийизва алахъ.
Ахварайни жув жувахъ галаз рахазва!
Компьютердин кIанени цIуруриз вилер,
Я югъ авач, я заз йиф, ягъун патал ял.
Гьикьван хкаж ийин за, жуван чирвилер?
РикIи вилик фин патал, ийизва зун ял.
Заз йифизни и дуьнья экуьз аквазва.
ТЕМЯГЬКАР
Вак ягъиз кIанз, гъуьрчез фейи чкада,
Гъуьрчехъандиз, ксанвай къуьр аквада.
Къуьр, вак туш кьван, вуч лагьана, ягъда ам,
ВакIа темягь аваз, зарб кекягъда кам.
Тамун и кьил, а кьил ягъиз къекъвена,
ЗатIни гвачиз, хкедайла, элкъвена;
ТамашайтIа, къуьр ксанвай чкадал,
Анжах, сад-кьве цIимил алаз аквада.
И дуьшуьшар чи уьмуьрда мад жеда,
Темягькарвал, ацIун тийир гьуьл ятIа?
КIвалин къене темягь авай сад жеда,
Кьил акъудиз четин я, паб, гъуьл ятIа?
Артуханда темягь авай гьар са кас,
Гъуьрчехъан хьиз, амукьда пIузар жакьваз!
АКЬУЛЛУ ЯЗ АКВАДА
Девлетлу кас – акьуллу яз аквада.
Лугьадач хьи, девлет гьинай атана?
Кесиб касди кандурагъар жакьвада,
Девлетлуди, адан ризкьи атIана?
Девлетлудин тариф авур макъамда,
Кесиб чпин тваз кIан жедач арада.
Девлетлуда кьуьл ийизвай макьамдал,
Гьич кьуьлни кваз авун кIандач чарада.
Девлетлудан тарифзавай инсанар,
Чпиз хийир къачуз кIани лукIар я.
Девлетлудан, чуьнуьх ийиз нукьсанар,
Дабан эгъуьнз вердиш хьанвай вакIар я.
Эхир кьиляй чIугвадачтIа гьайифар,
Рангар дегиш яз, хажалат чIугвада.
Девлетлуйрин ая гьар къуз тарифар!
ГьакI тахьайтIа, пис ксар яз аквада.
АЯЛ Я
Аялзамаз – айнаяр,
АлукIун – вуч хиял я?
Чин тийидай багьнаяр,
Тарсар чирдай аял я!
Кьилел бармак чIарарин,
Яргъи кифер храдай.
Сив – седефдин сарарин,
Мез аквазвай арадай.
Фад-фад чIехи жез алахъ,
Булушкаяр алукIиз.
Чира ийиз гьар кIвалах,
Къвез, дидедал алукьиз.
Заз чида хьи, вакай са,
Гуьзел, гуьрчег руш жеда.
Бахтлу уьмуьр жагъай са,
Ислягь лиф тир – къуш жеда!
ЛЕЗГИ ХИНКIАР
Лезги хинкIар, вични кьелечI чкалрин,
Кьуд пипIенбур, атIанвай чеб акалрин,
Буш къапариз экъягъайла, закIалрин,
Сергни, къатух ажеб кьада хинкIардив!
Суфрадихъни кIватIал хьана мугьманар,
Пехил жедай, акур чIавуз душманар,
Сагъвал патал, герек тушир дарманар,
Са виш грам, ажеб кьада хинкIардив!
КIамай кьван неъ, якни галаз гьерерин,
Лезги хинкIар, са эрж я чи хуьрерин,
РикI ацIурдай, гьар жуьредин сирерин,
Лугьун, хъуьруьн ажеб кьада хинкIардив!
Эхир кьиляй, къаб ацIурна, папани
Хъвайи чIавуз, бугъ алахьиз, шурпани,
Суьгьбетрин ван шад къугъваз кьве япани,
Беден серин, ажеб кьада хинкIардив!
КIандатIа верч, уьндуьшкадин кIек хьурай,
ГъвечIибуруз хъвадай фиринек хьурай,
КIвале шадвал, нур чукIуриз, экв хьурай,
Метлеб дерин, ажеб кьада хинкIардив!
ПАПАН ТАРИФ
Мумкин я, зи гафар тавун япалай,
Куьз лагьайтIа, регъуь жеда, хиве кьаз.
Бегьем касди тариф ийич папалай,
Чарабуру папан тариф сиве кьаз.
Дишегьлияр багьа я чаз рикIивай,
Жуван папан тарифдани чарадаз?
Яргъа хьана, эл-адетдин рикIивай,
Жува-жув гьакI вегьедайла, кьарадиз.
Тариф ая дидейринни рушарин,
Вахан, папан тариф авун дуьз яни?
Жув, инсан яз, са кьадардин яшарин,
КIвале авай паб, адахли хьиз яни?
Эгер ви паб хъсан ятIа, кIвалахриз,
Тариф квез я, ам адан бурж хьайила.
Паб, куьчедиз экъечIайла, дамахриз,
Арза, ферзе ийимир гуж хьайила.
Паб ваъ, юлдаш, диде я ви аялрин,
Гьуьрмет ая, тийиз кьуру тарифар.
Бязи чIавуз есир жезва хиялрин,
Папарикай ийидайла арифар.
ПАЙДАХДИКАЙ КЬВЕ ГАФ
Пайдах кIанда, пайдах хьунал кар алач,
Гьатта, яру, цIару, къацу рангарни.
Пайдах, парчад кIус я, адал тIвар алач,
КIантIа адал чIугу дагълар, ргарни.
КIанзавайди пайдах кьадай ксар я,
Ам хкажна, хуруз фидай душмандин.
А шикилар чIугваз шумуд йисар я?
Аюх хьтин, акIурнавай хармандин.
Пайдах кьуна, хкаждайбур жагъура,
Кобинетрай гуз ацукьмир буйругъар.
Садра кьванни стулдихъай югъура,
Квез гьи кьадар багьа я куьн къуллугъар.
Капировскийдин саягъда суьгьуьрда,
Тун герек туш, экечI вилик халкьарин.
Ахпа элди квекай дуьз тир фикирда,
ГьакIан лужар герек туш чаз кьукьварин.
Макъалаяр, эвер гунар, буйругъар
Туш къецин къуз чи лезгийриз герекди.
Гьуьле сирнав ийиз чидай балугъар,
ЭкечI вилик, вуж ятIа куьн зирекди.
КIанзавайди туькIуьрун я кIвалахар,
Амай крар ахпа жеда ийизни.
Ахпа жеда, гьакъикътдин пайдахар,
Нехишарни чIугван хъийиз, цIийизни!
ЯРАБ АЛЛАГЬ
Яраб Аллагь, лугьузва за, инсанар,
Вучиз икьван пис жезватIа, къвердавай?
Садаз ийиз кIан хьайила, хъсанар,
Куьз амайбур кис жеватIа, къвердавай.
Гуя, хъсанвал садазни кIанзамач,
Гьарда вичин кьил чуьнуьхиз валарик.
Гьахъ гафунин туьфенгдини ванзамач,
Чпин тариф квачтIа кхьей чIаларик.
Тарифар ваъ, негь авуниз хас я чеб,
Къуллугъ гъиле гьатай чIавуз, хан жезвай.
Лянетламиш авун патал хас яз чеб,
Регъуь тушиз, тариф авун кIан жезвай.
Эй, ваз шукур, шур авай цел, ниси яз,
Къалурзавай, табиз, халкьдин вилериз.
Жув къалуриз кIанзавачирз, аси яз,
Арзад чIалар кхьин жезва эллериз.
Тек са зун туш аквазвайди синихар,
Къуллугъчидкай шулугъчи хьун хъсан туш.
Гьикьван хьурай, акьалтI тийир чуьнуьхар?
ЧуьнуьхкумбатI, ам хайиди инсан туш!
ЛЕЗГИВАЛ
Лезгивал – чир ийиз, ам вуч гаф ятIа,
Фагьумайла, заз икI лугьуз кIанзава.
Гьар затI михьиз хуьз герекди саф ятIа?
Лезгивал – чи рикI я лугьуз кIанзава.
Фитне, чуьруьк, пехилвилин лишанар,
Лезгивилиз садрани хас хьайид туш.
ЧIуру хъчар, къалгъанарни явшанар,
Абур никIе цайи са кас хьайид туш.
Намус патал, чанар гайи ксар яз,
Ватанни чIал хуьнуьх я чи лезгивал!
Дидеярни вахар, рушар, сусар яз,
Абур хуьз, туьнт къилих я чи лезгивал!
Лезгивал – ам пайдах я чаз женгина.
Агъзур сара лезги кьуьлуьн тIвар хвейи!
Хайи Ватан тун паталди гуьнгуьна,
Зегьмет чIугваз, ЦIийи Йисан Яр хвейи!
Лезгивилихъ ава гзаф метлебар,
Адалатдин, чебни къени адетар.
Лезгивал хуьн я чи кьилин себебар,
Лезгивилиз хуш я вири миллетар!
Лезгияр я, Шарвили хьиз игитар,
Гьажи Давуд, Ярагъ Мегьаммед хьтин.
Лезгияр, дуьз крарин я шагьидар,
Шаирарни цава гьар са гъед хьтин!
МАД СЕФЕРДА
Интернет квез кIан жемир кьаз женнет яз,
Интернетда жегьеннемдин цIай ава.
ТIалабзава виридавай минет яз,
Сад-къведа зун батIулрайтIан гьуьжет яз,
Ана, гьардаз, вичиз кIани пай ава.
Заз кIанда хьи, анай анжах керчеквал.
Муьгьуьббатдиз хас тир цIарар шиирдин.
Инсанрихъни жен руьгьерин гуьчегвал,
РикIни жигер хьиз сад садаз гереквал,
Хуравай рикI шад ийидай шаирдин.
Интернетдихъ ава писни хъсанвал,
Гьарда вичин тум кутазвай никI я ам.
Чаз виридаз кIан я анжах инсанвал,
Садаз масад, дустариз хьиз, масанал,
Чан авайдах, хура авай рикI я ам!
Сажидина ийизвайбур тариф я, -
Лугьудайбур, садни, кьведни, пуд жедач.
Ахьтинбурухъ галаз кьил кьун гьайиф я.
Абурун кIуф ядай ахмакь зайиф я,
Акьуллудахъ, гьакI кьацIурдай гъуд жедач!
ГЬУНАР ВА ЧАНАР
Дуьз хиве кьуртIа, бязи гъуьлерихъ,
АватIа чпин папарин гьунар;
Паганинидин назик гъилерихъ,
Аваз хьана кьван тупIарин гьунар.
Адан кеменчи, вичиз хас къайда,
Къугъуриз хьана гимишдин симер.
Артух рахункай авачир файда,
Гьар са макьамдиз ийизвай туьмер.
Вичин гуьрчегвал гана макьамриз,
РикI – музыкадиз авуна багъиш.
Адаз дуьз къимет тагай авамриз,
Ийизва даим, сив ацIай къаргъиш.
Паганини хьиз алакьдай ксар,
АватIани чахъ са шумуд рекьяй;
Бегьемсузбуру серфзава йисар,
ЧукIулар чIугваз аллерин рикIяй!
БАЛАЙРИХЪ ИШЕЙ
Балайрихъ ишей дидейрин накьвар,
Чиг яз ацукьда, гьар къуз векьерал.
Рухвайриз кьисмет хьанватIан накьвар,
Вил жеда абур хквез рекьерал.
Дяве къарагърай алчах тир душман,
Куьн рухваяр хуьз, сагъ ва саламат.
Амай дидеяр авуна пашман,
Куьз къалурзава куьне аламат?
Са чIехиданни авач гадаяр,
Женгера кьена, кьена, кучудай.
Куьн кьилерал чIур хьуй и къайдаяр,
Иви экъичиз, чилер къачудай.
ВУЧИЗ ИКI ЯТIА?
Низ кьаз чида вич, инсан хьиз артух,
Фири никIедкай хьайид хьиз къатух.
Чидач вичикай, хкатна дуьдгъвер,
Цурунек жеда, векь хьтин чартух.
ИНСАНАР ЖЕДА
Инсанар жеда, акунмаз рикIи, чпел чIугвадай.
Акур чIавуз ам, рагъ экъечIай хьиз, жеда цавариз.
Яраб бахт я жал, бахтлувал я жал, вилиз таквадай,
Адахъ галаз вахт, элкъвей хьиз жеда халис сувариз.
Инсанар жеда, акурла суфат, тамашиз дакIан,
На лугьуда ам, азраил я са, ви чан кьаз атай.
Ухшарарни кваз, аквада адан, тамавай вакIан,
Инсанвиликай, хъсанвиликай, пайни кваз атIай.
ИкI вучиз ятIа, себеб вуч ятIа, чириз я четин.
Гьар сад рекьида, хамуна вичин, рикIиз килигна.
Садакай ваз дуст, садакай жеда, халисан батин,
Къуй халкьди, къимет гурай ам физвай, рекьиз килигна.
Садрани кьамир, жува жув вине, вун инсан ятIа.
Вунни дидеди ханвай аял я, вирибур хьтин.
Рагьмет къведа вал, на тухузвай рехъ, дуьз, хъсан ятIа,
Лянет къведа вал, сура кицI хьана, кьейибур хьтин. -
Са кьуьзуь касди, икI лагьай чIавуз, регъуь хьана заз,
Яраб, зани жув тухузватIа пис, жуваз тийижиз?
Гьар жуьре ксар акуна, кьилни рехи хьана заз,
Къилих себеб яз, гьакI чеб чпикай хьанвайбур ажиз.
Аман, инсанар, дарман инсанар, минетзава квез,
Гьич садазни жув, алахъмир къалаз, яз чIуру тир кас.
Ша, алахъин чун, инсан тирвилин, пак рекьиз хквез,
Диде паталди, тиртIани са кIус, вун хару тир кас.
ЗУН КЪЕ АМА, ПАКА АМАЧ
Зун къе ама, пака амач, - лагьана,
Пехил касдиз шад тахьурай, аннамаз.
Вичиз мад са затIни кIамач, лагьана.
Белки ам вич эвел рекьин, зун амаз.
Вич амукьна, чарад кьинал вил алаз,
Шумудни са кас чида заз кьейибур.
Къуй чун хуьрай Сад Аллагьди гъил алаз,
Гьайиф къвезва, хквен тийиз фейибур.
Гьич вил жемир, такIан инсан кьиникьал,
А касдихъни ава хизан, аялар.
Вил алаз хьухь, сада масад хуьнуьхал,
Хийирдинбур жен рикIевай хиялар.
Къе ам зун, пака амач, лагьана,
Руьгьдай ават тавурай гьич са касни.
Заз мад кьифер кьазни кIамач,
Вил атIана, кьейиди туш, я кацни.
Сажидин, вуч патал и чIал кхьена?
Хабар кьурдаз гузвайди са жаваб я:
Яшамиш хьухь, жез амай кьван декьена,
ИкI лугьунни, хийир дуьа, суваб я!
ГЬАР СА АЯЛ
Гьар са аял, малаик яз атанвай,
Пак Женнетдин векилар я, инсанар.
Вил галама, аялрихъ чи татанвай,
Ибур дерин фикирар я, инсанар.
Малаикар яз атанвай жегьилар,
Къе гьар сана, са-сад ягъиз рекьизва.
Са-садбуру кIватIалзава къизилар.
Абур акваз, дуьньяни кваз рекъизва.
Дяве, ислягь элкъуьр хъийиз йикъариз,
Кас аквазвай ийизвайбур суракьар.
Чи жегьилар элуьрзавай накьвариз,
Терг ийидай са кас авач яракьар!
ШУМУД ПАТАХЪ
Шумуд патахъ яна чипIер, юкIвар за,
Бахт жагъуриз, гатаз хьана ракIар за.
ГьакI жуван кьил авуналди кукIвар за,
Гьахъ жагъурун акунач зи вилериз.
Бязибурун, хперин хьиз вирера,
Уьмуьр фена, кIизрияр кьаз кьерара.
ЦIар илитIна, шумудни са рекьера,
Куьмек гуз кIанз, са хизан тир эллериз.
Къаракъумда, шумуд йисуз кIвалахна,
Къумлух чуьлдиз цуьк акъудиз алахъна.
Жуван жегьил тир уьмуьр са къвалахъа,
Хвейи ватан кIватна эхир кьилериз.
Са бязибур гьич санизни тефена,
Дуьньядикай рахаз, туьтер ифена,
Жуван бахтни, мад цаварал хъфена,
Зи зегьметар фена чиляй чилериз.
Гила гьайиф чIугуникай дад амач,
Зи булахда, жегьил чIаван яд амач.
Я виликан жуьре хъуьрез, шад амач,
На лугьуда, фена яргъал гьуьлериз.
Лугьумир хьи, зи шииррихъ ван амач.
Лугьумир хьи, захъ виликан чан амач.
Зун акси яз экъечI тавур хан амач,
Къуй, тамашрай, за ийизвай кьуьлериз!
БУЛАХ Я ЗУН
Булах я зун, вацI хьун, гьуьл хьун рикIевай,
Адалатдин шииратдин рекьевай.
Уьмуьр физва, фена чIехи паярни,
Гъам, хажалат, акуна заз цIаярни,
Виликай зи атIузватIан рекьерни,
Чан аламаз, ийизватIан йикьерни,
Зун гьамиша чан аламай булах я!
Зи булахдин яд ийиз кIанз чилкинар,
Ксун тийиз, кIвалахдик ква хаинар.
Гьар са ирид кикIалдилай михьи жез,
Акур чIавуз, ава абур пехъи жез.
Гьалчай къванер кьере амаз физва зун,
Хайи халкьдин пак векилри хуьзва зун.
Им гьар йикъан зи вафалу кIвалах я!
Гьелбет, закай вацIни жедач, гьуьлни кваз,
Рекьида зун, рехи хьана, кьилни кваз.
Амма булах яз амукьда яд авай,
Гьар шиирдихъ абуземзем дад авай.
ГьакI ятIани, вацI хьун, гьуьл хьун рикIевай,
Шаир я зун шииратдин рекьевай.
Ам захъ авай гьам девлет, гьам, дамах я!
Гьава хьтин, гьар са йикъа дегиш жез,
Физва йисар, азиятрив вердиш жез.
Са чIавузни хиве такьаз ажузвал,
За уьмуьрдин рекье камар къачузва.
Пехилбур, пад хьайитIани акваз зун,
Пуч авурай, чпин уьмуьр жакьваз зун.
Зи шиират - цуьквер авай яйлах я!
Яшамишрай зи лезги халкь, Дагъустан!
Россия - зи я гьакъикъат пак ватан.
Яд хъуналди, куьтягь тежер булах яз,
Халкьдиз къуллугъ авун кьазвай кIвалах яз.
Шаир яз са, даим ашкъи рикIевай,
Халкьдихъ галаз физвай кас яз, рекьевай,
Булахдикай вацI, гьуьл хьунин чIалахъ я!
ШАИРРИКАЙ САД ЖЕДАЙ
Рехивал зи кьилел алай чIарарин,
Деринвал я теснифзавай чIаларин.
Халкьдихъ галаз яшамиш хьун сувар я,
Жегьилар зи –гужлу лекьрен лувар я.
Ихьтин уьмуьр, са бахт тушни жагъун заз?
Зегьметдин кар авунни я, къугъун заз.
Гьар юкъуз са кIвалах авун хийирдин,
Буржарикай сад я гьар са шаирдин.
Мугьман дуьнья, кIанда дуьз яз тухвана,
Пуч ийимир уьмуьр, кикIиз, чухвана.
Дуствал – даях, гьуьрмет аваз кIвалахна,
Жув къалура, инсан тирди, алахъна.
Къецинди – къе, къвезмай несил паталди,
Ялна кIанда, гьар гаталай гаталди.
Ви тIвар кьурла, экв акур хьиз вилериз,
Шад жедайвал, гьар са чIавуз эллериз.
Зунни, гьелбет, туштIани кас чешнедин,
Жез, яд хъвазва, шииратдин чешмедин.
Сажидин яз, тIвар кьур чIавуз, шад жедай,
Халкьдиз кIани шаиррикай сад жедай!
ГЬАЙИФ КIИРИ-БУБА ЧИ!
Чакъалар хьиз, кIватIал хьана кьейидал,
Чпив гвай кьван дамах аку, я эллер!
КIири-Буба ягъиз кIанз, гъил фейидал,
Лянет алай, ахма аку, я эллер!
Чан аламаз, агат тежез мукьварив,
Тамар атIуз алахънавай якIварив.
КIири-Буба амач лугьуз, вакIарив,
Чин чуьхуьзвай кIвалах аку, я эллер.
КIири-Буба, кьенатIани ахмакьди,
Хатадай хьиз, гъил галукьна чахмахъдихъ.
Къуьрни рекьиз тежербурув чумахъдив,
Чакъаларин яйлах аку, я эллер!
ЗУЛ
Алукьнава зулун йикъар,
Къизил жедай тамар, тарар.
Гагь марфар къваз, гагь къвез ракъар,
Яру ийиз экуьн ярар.
Зулуз жеда гьар са емиш,
Гьа къуз шад яз ягъиз ялар.
Дагълар къизил, вацIар гимиш,
Акурла шад тир аялар!
Гьикьван шад тир вахт я зулун,
Кьисметнавай бахт я зулун.
Лап къизилди тахт я зулун,
Ачух жедай чинни гьалар.
Гьар са юкъуз ракъар авай,
Гагь-гагь селлер къвада цавай,
Ялар ядай йикъар авай,
Хъсанбур тир зулун йикъар.
ГЬИКI ХЬАНАЙ ДУЬШУЬШ?
КIвачел акьалтна, къекъвена югъ йиф,
Зун муьгьуьббатдихъ суракьра авай.
Кьисмет тахьайтIа, чIугвадай гьайиф,
ЦIелхем хьтин гъед аватна цавай.
Зун, дагъларин хва, хуьруьвай яргъа,
Къаракъум пата, шегьерда Мари.
Мургап вацIук мад кумачир юргъа,
Са чкайрилай яд хьана кьери.
Амма шегьердин, Теке базарда,
Халкьар кIватI хьана, худ тир гьерекат.
Са гуьзел тир руш, къекъвез и дарда,
Муьгьуьббатдин зал гьалтна берекат.
Ам акурла, жув квахьна жувавай,
Гуьрчег тирвили чIугуна вичел.
Желб авуртIани, къуватар авай,
Завай акъвазиз жезмачир кIвачел.
Зал ашукь тир руш, вил алаз хуьре,
Вун ина зал гьикI хьана дуьшуьш?
ЧукIул акьурди хьиз хьана хире,
АвуртIа гъалатI, ийидач багъиш.
Зун мукьув хьана, гузел тир рушан,
Чилелай физвай яргъи тир кифер.
Муьгьуьббатдиз хас, цIемуьжуьд яшан,
Хурудик къугъваз, шадвал квай лифер.
Амма адаз зун, квазватIан вилик,
Аквазвачир зун, цавара къекъвез.
Заз гьикI авай ам, квайди хьиз кьуьлуьк,
КIвачер сакIани макьамдихъ текъвез.
Са арадилай тамашна ам заз,
Рекьиз, чан хура авайдаз хьтин.
Зун акур чIавуз, пIузарар зарзаз,
ТIалдин гъавурда гьат хьана якъин.
Кьил калтадарна, хъуьрена милиз,
Тамашна ам заз, гьайифар чIугваз.
Ахпа тамашна, патав гвай гъуьлуьз,
Зал мягьтел хьана, авунвай акъваз.
Са тIимил регъуь, са кIус къулайсуз
Хьана жувазни, акатиз гумар.
Муьгьуьббатдилай хьайид хьиз кефсуз,
Кьулу-кьулухъди къачуна камар. –
И эхтилат за, Марида аваз,
Ахъайнай сада, тIвар кьадач за квез.
Са йиз хьаналдай гьайифар чIугваз,
Гьатта хуьруьзни жен тийиз хуьквез.
ЗАУР СТХА
Икьван чIавал ЦIараххуьруьн эркекар,
Пагьливанар хьиз аквадай бедендиз.
КIвалахдани я лугьудай зерекар,
Чебни ухшар кьуд нумрадин куьтендиз.
Ибур, гьелбет, дуьз гафар тир, лугьунрай,
Амма Заур, ЦIараххуьруьн тIвар вуна,
Кьакьан цавуз хкажнава илимрай,
Гъиле кьуна важиблу тир кар вуна.
Къанни пуд йис - жегьилвилин йисар яз,
Доктор наук хьунухь еке кIвалах я.
Чи жегьилриз гузвай цIийи тарсар яз,
ВацIа кьван яд авай дерин булах я.
Къуй, чир хьурай, чи лезгийрихъ инсанар
Авайди вун хьтин еке алимар.
Инсанрин гьал авун патал хъсанар,
Артух хьурай вун хьтин муаллимар.
Сажидинни са гъвечIи тир шаир я,
Халкь паталди чIугвазвай кас зегьметар.
Вун лагьайтIа, аламатдин магьир я,
Вилик кумай адалатдин кьисметар!
ГЬАКI ЖУВА ЖУВ РЕКЬИМИР
Дуьнья гьикьван гуьзел ятIа, рагъ аваз,
Юкъуз чилел агакьари чимивал.
Жуван беден акур чIавуз сагъ аваз,
Хуш кьабулда вили цавун экуьвал.
Са бахт тушни, яшамиш хьун чилел и?
Гьар са хъсан кIалах авун кьилел и.
ТIебиптдиз тамаш къацу багъларин,
Ер-емишдин Женнет хьтин макан тир.
Гуьрчегвилиз хъсан тамаш дагъларин,
Гъетерал физ гьазур хьанвай, кьакьан тир.
КИЧIЕ ЖЕДА
Тумни япар атIайдакай кицIериз,
КичIевиляй, ярх жедалда, вилик къвез.
Тум галтадриз, теменар гуз кIвачериз,
Гьазур жеда, кьилни кутаз кьуьлуьк къвез.
Амайбурал, жеда югъди элуькьиз,
Бейхабардиз, кIвач, гъил кьада кьулухъай.
Са бязибур ажал тушиз, гиликьиз,
Хъуьртел алаз аквада квез зулухъай.
ЛЕЗГИ ЧIАЛАН ДИКТАНТ
Санал кIватIна, яшлубурни жегьилар,
Диктант кхьин, хайи дидед чIалади;
Лугьуз, хъуьрез, ачух хьана гуьгьуьлар,
Хъвайи ядни, тIуьр фу тушни гьалалди?
Гьи кьадар шад жеда диде, бубаяр?
Хайи чIалал ашукь тирбур акурла.
КIватIал хьана, Куьре, Самур, Къубаяр,
Хайи дидед чIалал зегьмет чIугурла.
Дидедин чIал, хъвайи дидед некIедихъ,
Чи ивидик кваз къугъвазва дамарра.
Кьисмет сад яз, Лезгистандин уьлкведихъ,
Аваз хьунухь, шад мехъеррин чамарра!
Дидедин чIал кIан хьун патал, ватан хьиз,
Дидед чIалал рахаз, кхьиз алахъун;
Жув савадлу тир камаллу инсан хьиз,
Къалур авун, тушни еке алакьун?
Лезги чIалан диктант кхьиз, кIватI хьунухь,
Чи уьмуьрда им багьа тир сувар я!
Гьар са лезги, дуьз гъавурда гьат хьунухь.
Дугъриданни, чирвилер чи лувар я!
КУЬЗ КИСНАВА ШАИРАР?
Рекьизвайла, дяведин цIа жегьилар,
Йикьер алай чIавуз халкьдин варарал.
Бязибуру къазанмишиз къизилар,
Рахазвайла, тупар, дявер чIаларал,
Акваз, акваз, куьз киснава шаирар?!?
Садбур, чпин хваяр кьена йикьера,
Садбур чуьнуьх хьана, чпин кьилер хуьз.
Садбур, алвер ийиз, базард рекьера,
Садбур, далу пата чпин кIвалер хуьз,
Акваз, акваз, куьз киснава шаирар?!?
Гьукуматдин кьилер мягькем къелейра,
Халкьар рекьиз, чилер патал дяведа.
Садбуру нез, хъвазвай чIавуз кIвалера,
Хайи халкьдиз четинзавай вадеда,
Акваз, акваз, куьз киснава шаирар?!?
Хайи ватан элкъвенвайла ялавриз,
Рахазвайла, ягъиз, рекьиз тупарал,
И кардикай хабар тийиз цавариз,
Акваз, акваз, куьз киснава шаирар?!?
НЕГЬ ИЙИЗВА ХАЛКЬАРИ!
СССР-дин хизан чара хьайила,
Стхаярни вахар гьарниз сад хьана.
Кесибрин фу кьакьан тара хьайила,
Чи душманриз пара кьадар шад хьана.
Къачун чна Прибалтикад «балугъар»,
Литвияни, Латвия, Эстония.
Америка патал ийиз къуллугъар,
Жермеярни анжах чавай кIанни я!
Анлай хквен хахол Украинадал,
Гъуьлуьз фенвай, гьарамзада США-диз.
ЧIулав гьуьле, кьуьл илисиз минадал,
Урусрикай кIанзав чеб азадиз!
Грузия, Азербайджан, Армения,
Пуд стха тир Кавказ лугьур хизанда.
Тамаш, абрун рикIер гьикьван «къени» я?
Сада садаз лугьуз, «За вун къазанда!»
Къарабагъда лезгияр тир авайбур,
Абурукай арменияр авуна.
Ягъиз, рекьиз, лезги чIалал рахайбур,
ЧIехи паяр азервияр авуна.
Гила сада масад ягъиз тупарай,
ЧукIурзава кесиб халкьдин ерияр.
Сад – масадаз тамаш ийиз тупIарай,
Экъичзава жегьилбурун ивияр.
Илгьам – кIвале, хизан галаз секин я,
Амма халкьдин йикьер ала варарал.
Садаз, кьведаз геройвал гун мумкин я,
Вуч туькIуьзва, чин чуьхуьзвай крарал?
Пашанянни Амеркадин паша тир,
Четин чIавуз Россиядин минетиз.
АцIурнавай туьфенгар хьиз къуша тир,
Акъвазнава кьве чIуру кас гьуьжетиз.
Чилер, цавар – Аллагь я халкь авунвай.
Гьич садазни кьаз ихтияр авачир.
Халкьдинбур я, даим зегьмет чIугунвай,
Чапхунчи яз, са куьнихъ вил галачир.
Чилер, цавар патал дяве авурбур,
Квехъ я Аллагь, я эхират авайд туш!
Халкьдиз къуллугъ авун хиве авайбур!
Квел инсанрин суфатарни алайж туш!
ЛЕЗГИ ЧIАЛ
Девиррилай девирралди,
Хура, рикI хьиз хвейи, чIал.
Несилрилай несилралди,
Саламат яз гъайи чIал.
Ватанни сад, дидени сад,
Тарих къадим чIал я вун.
Асирралди бинени сад,
Мел-мехъерин кIвал я вун!
Дидед чIалал рахаз чирин,
Хвена кIанда нине хьиз.
Гьар гафунихъ метлеб дерин,
Багьа я чаз бине хьиз.
Вун чаз дарман, дава хьана,
Чи лезгийрин бахт я вун.
Вун чаз нефес, гьава хьана,
Аршдиз кьакьан тахт я вун!
Вун чи къуват, чи гьерекат,
Чи вилерин экв я вун!
Вун чи девлет, чи берекат,
ЧIал-дидедин нек я вун!
ЧУН – ВИЛИКАН СТХАЯР ТИР
СССР-дин сад тир хизан,
Хатур, гьуьрмет авай хъсан,
Гьар садаз-сад жув хьиз масан,
Чун - виликан стхаяр тир,
Гила вучиз душманар я?
Фяле, лежбер – кьвед кьве стха,
Сталин тир чаз са арха.
Гьарда вичихъ ялиз чухва,
Чун виликан яз стхаяр,
Гила вучиз душманар я?
Сада масад ягъиз, рекьиз,
Хквез кIамач ислягь рекьиз.
Пачагьри чеб саламат хуьз,
Чун виликан яз стхаяр,
Гила вучиз душманар я?
Терг хьурай и ягъун, кьинихъ,
Ислягьдиз хуьх гъилер къуьнихъ.
Девлетлуяр хьана къаних,
Чун виликан яз стхаяр,
Гила вучиз душманар я?
ЖУВАЛАЙ АРЗА
Йикъан кьарар, йифен ахвар,
Квахьна, рикI жен тийиз тухар.
Шииратдин кьилел къваз хар,
Зун чIаларин есир хьанва.
Гьикьван кхьин, гьикьван кIелин,
Къвердавай гуж жезва къалин.
Шииррин тIал авун кьилин,
И кардал жув тахсир хьанва.
Кхьей кьванбур ктабра тваз
Тежез, вил ягъиз, кьуд патаз,
Жува жуван келле гатаз,
И кардикай заз сир хьанва.
За чIалар туькIуьруникай,
РикIера экв куькIуьрункай,
Къайгъу тушир, фикирункай,
Къанни сад, вуч асир хьанва?
Гъиле къелем, чар авачиз,
Акъваз тежер, кар авачиз.
КIвачер кьацIуз, кьар авачиз,
Валлагь, сийир-бийир хьанва.
Сажидин, чир хьухь, ви кIвалах
Деринрун я, жуван булах.
Акьан тийир садни чIалахъ,
Им види вуч вайзир хьанва?
ЧИ АЯЛ ВАХТАР
РикIел хквезва чи аял вахтар,
Кьаз кIан хьайила ви яргъи кифер;
Гарданда авай, чкIана хтар,
ГьикI ишехьнай вун, сад лагьай сефер.
Хквезва вахтар, чун санал къугъвай,
Ви хъуьруьнарни алама рикIел.
КIунчIар кьур саягъ, цуькверкай жагъай,
ГьикI чукIурнайтIа, зи хъиляй рекьел.
Ви хъуьруьнрин ван, япара ама,
Ваз кIандай кIвалах за авур чIавуз.
Зи гъил явашдиз акьурла кьама,
Вун чепелукь хьиз, акъатдай цавуз.
Жегьилвиликай хьайила хабар,
Вун яргъалай заз тамашиз хьанай.
Вучиз ятIа, зи пIузаррал къабар
Акьалт ийиз, сив кармашиз хьанай.
Къе, вун са кIвале, зун маса кIвале,
Амма рикIерин атIанвач гъалар.
Вун рикIел хуьквез, чар кьуна гъиле,
Вун багъиш ийиз, кхьизва чIалар.
Къе вахъ, ви юлдаш, къе вахъ ви хизан,
Чидач, жагъана, жагъанач бахтар.
ГьикI чна кьведа, тIуьнайтIа гузван,
Хквезва рикIел, чи аял вахтар.
РИКIИН КЪЕНЯЙ
Авачирдал, рикIин къеняй кIанивал,
Гъалиб жез кIанз, къалурайтIан, диливал,
Винел патай, чарасуз чан хуьнуьх яз,
ТакIандакай, къалур тийиз, чуьнуьх яз,
РикIяй-рикIиз пак муьгьуьббат жагъидач.
РикIин къеняй цIай квачирла, кIанивал,
Руьгьдиз шадвал, бедендиз жеч чимивал.
Хизан хьана, инсан хьана кIан ятIа,
Жафа хьана, вацIун кьерен къван ятIа,
Къекъуьналди, гьакI муьгьуьббат жагъидач.
МУШТУЛУХ ГУЗ
Экуьнахъ фад къарагъайла,
ЭкъечIна хьиз, яргъал рекьиз;
КIекери фад гьарагъайла,
Хуш хабарди шад ийидай.
Хажалатар, яд ийидай,
Муштулух гуз кIан я рикIиз!
Хкаж жезваз рагъни цавуз,
Къаст авачир, ерли акIиз;
Ярар-дустар акур чIавуз.
Гатфарикай гад ийидай,
Вири халкьар са ийидай,
Муштулух гуз кIан я рикIиз!
Ислягь уьмуьр чилин винел,
Садазни кIан тушиз кикIиз;
Мехъер зуьрне къугъваз гъенел,
Чамрахъ галаз, свас кьуьл ийиз,
Шадвиликай кIанз цIил ийиз,
Муштулух гуз кIан я рикIиз!
Дагълар акур чIавуз гуьрчег,
Жив аламай гатун цикIиз,
Дуьньядал гьахъ хьана керчек,
Инжикили, бизар амач,
Лугьуз, тIегъуьн азар амач,
Муштулух гуз кIан я рикIиз!
За умудда, дуьнья къени
Жеда, цвар акваз экуьз.
Дуствал артух ийиз кIани;
Са суфрадихъ кIватIна вири,
Келимайрал, метдеб ири,
Муштулух гуз кIан я рикIиз!
Сажидина гьа югъ вилив,
Хуьда, сабур ийиз муькIуьз.
КIвалах ийиз туна кьилив:
Сада садан кьуна гъилер,
Стха, вахар хьанвай эллер,
Муштулух гуз кIан я рикIиз!
ВИ ЛАМРАЗ …
Ченед кIаник – чIулав чуру
Туна, ийиз гафар чIуру,
Гафаралди рахаз кьуру,
Ви ламраз ни чавш лугьузва?
КIел ийимир, кIан туштIа хуш,
Чуьруьк авун сувабни туш.
Хъел атайдаз гуз кIани тIуш,
Ви ламраз ни чавш лугьузва?
Рахадайди, рахуй вичиз,
КIандатIа чиз, кIантIа течиз,
Гунагь, гьарда къачуй вичиз
Ви ламраз ни чавш лугьузва?
Тваз кIан жемир ваз зун хъиле,
ТIулаба гваз къекъвез киле.
Кьурай цIамар авай шеле,
Ви ламраз ни чавш лугьузва?
Мад сеферда, кьуна хьиз тIвар,
Явашарда ви регъуьн твар,
Бес я кIелай мужизатар,
Ви ламраз ни чавш лугьузва?
Рахай кьвандахъ галаз кикIиз,
Куьз, на азаб гузва рикIиз.
Рагъ такIан кас хъуьтIуьн цикIиз,
Ви ламраз ни чавш лугьузва?
ГЪАЛИБ ЖЕДА
Дуьньядин халкь терг ийиз кIанз, алахъна,
ТIегъуьндивай, зиянар гуз алакьна.
Амма са кар чир хьурай хьи, пашман яз,
Тергда, чна, эллеминдин душман яз.
Ни вичи вуч лагьайтIани,
КичIерар гуз, рахайтIани,
Яргъални ваъ, ингье гьа и мукьара,
Туна, ерли экъечI тежер ракьара,
Гъалиб жеда, гъалиб жеда, тIегъуьндал!
Чаз кичIе туш вирусдикай корона,
Вири дуьнья адаз акси къарана.
Чун кис хьана, аватIани кIвалера,
КIелун-кихьин авазва чи гилера.
Ни вичи вуч лагьайтIани,
КичIерар гуз, рахайтIани,
Яргъални ваъ, ингье гьа и мукьара,
Туна, ерли экъечI тежер ракьара,
Гъалиб жеда, гъалиб жеда, тIегъуьндал!
Чаз вирусар, акурди я вагьши тир,
Идалайни ван текъведай, биши тир.
И дуьньядин кIелзавайбур сад хьана,
Чиляй чилиз ракъурда ам, яд хьана,
Ни вичи вуч лагьайтIани,
КичIерар гуз, рахайтIани,
Яргъални ваъ, ингье гьа и мукьара,
Туна, ерли экъечI тежер ракьара,
Гъалиб жеда, гъалиб жеда, тIегъуьндал!
ВИРИ АСЛУ Я…
-Вири аслу я, дишегьлийрилай, -
Лагьана заз са касди акьуллу.
-Вучиз аслу я, чун абурулай,
Давам авуртIа, жедачни, халу. –
-Идалай вилик, пачагьри чпин,
Папар ракъурдай дустагъ – мискIандиз.
Ахпа кIанивал, кеф чIугваз секин,
Ийидай кIвалах, кьилел секиндиз.
Къачун Сталин, вичин кьилелди,
КIвалах ийиз паб авуна чара.
Папавай эхиз тежез, хъилелди,
Вичи вич кьена, яз уьзуькъара.
Хрушевакай герек туш рахун,
Вич алчах кас тир, пияниска паб.
Сталинакай тир кукIун, чухун,
Гьайиф хьи ада нише фенач таб.
Къачун Горбачев, авай гуьрчег паб,
Закон тир адаз папа лагьай гаф.
Папахъ элкъуьрна, са гъилди кьве яб,
Рахаз хьана ам, сивяй чикIиз каф.
Хквен Елцинал, ички хьайи паб,
Америкадиз, вич фена гъуьлуьз.
СССР-диз са гун тавуна яб,
Чими авуна, яд адан кьилиз.
Путин хьайила, эхир президент,
Секин хун патал вичин кьил, кьве яб,
Кисна, жагъурна вичиз са момент,
Вич чара хьана, яргъал туна паб.
Вири аслу я, лугьун папарлай,
Вири аслу я дишегьлийрилай,
Бязи ксари, тийиз япарлай,
Алуд ийизва, вири рикIерлай.
Америкадихъ хьана пачагьар,
Акьуллубурни ниче са шумуд.
Садбур хьана чеб, халис алчахар,
Садбурук кутаз алакьна умуд.
Къачун и Трамп, ягъиз вердиш анп!
Къехпе тиртIани, гуьрчег гъана паб.
Йикь лагьана хьуй, рекьизва Трамп,
Вагьши рушахъни акалзава яб.
Вучда кесибди аватIан келле,
МефтIерив кIвалаз ийиз тежезвай?
ТIвар аваз, власть авачиз гъиле,
Гьараяр ийиз, ахпа вич ишез.
Эгер халудин, авуртIа давам,
Им пачагьар квай, жеда чIехи мах.
Гуж я эллелиз, хьун пачагь авам,
Гьукуматдикай жеда кьуру къах.
Гзаф рахайдан, сивиз фида яд, -
Лагьанай хъипре, виревай кьацIай.
ЯцIу ратари, шуькIуьбур са-сад,
Незва лугьуда, тух тежер, ацIай.
Рахун тавурай, - лагьана артух,
Мецел къаравул, эцигна сарар.
Кьуру гафарал руфун жедач тух,
Жагъурна кIанда, фу недай крар.
Мад хабар кьвамир, са хпен уьмуьр,
Я амазма захъ, я амач ерли.
Хъсанвилихъди дегиш хьуй девир,
Кьиле пачагьар жедайвал ферли! –
ИкI лагьана хьиз, камаллу халу,
Фена рехъ кьуна, яна хьиз заз гъил.
Икьван кIвалахар чидай и халу,
Ахкун хъувунихъ, къени гала вил.
Гьуьрметлу дустар, жегьил ва яшлу,
Ни вуч лагьайтIан, акал ийиз яб.
Фагьумна, чира, вуж я акьуллу,
Агудмир жуван патаривни таб!
АКЬУЛДИКАЙ РИВАЯТ
Ахмакьдазни, вич ахмакь хьиз аквадач,
Келле цла акьадалди, ван тежез.
Дуьз гафунин гъавурдани акьадач,
Вич и кьадар авамдай кьаз, кIан тежез.
Амма уьмуьр, ахьтин затI я, цIил хьтин,
Акьул герек, пагьливандиз пайгар хьиз.
Хкадарунар ийидайла, кьуьл хьтин,
Чил рикIел хьухь, акъвазнавай рагар хьиз.
Яшлубуруз, чпин яргъи уьмуьрда,
Акурвиляй четинвилин кIвалахар;
Алахъзава, рекьидалди, эхирдай,
Чпин гъилел, туьхкIуьр хъийиз булахар.
Айиб авач, авун хьана жегьилвал,
Гила кьванни ухшардиз ша итимдин.
Низ хьайитIан, жагъидач яш, агьилвал,
Тяй ийимир, жув пай атIай етимдин.
Акьулар яхъ, чIехиданни гъвечIидан.
Са чIавузни килигмир вун яшариз.
Гъавурда гьат авун патал кIанидан,
Чуьнеба тир сирер ганва рушариз.
Руш, гада жеч, намусар кваз хьайитIа,
Садаз-садан къадир чир хьун герек я.
Акурдакай, адахли кьаз хьайитIа,
Сад рахкуриз, са масад гъиз, зирек я.
Акьул маса къачуз жери затI тиртIа,
Девлетлуйри вири чпиз къачудай.
Акьул, недай мухан гъуьруьн чIатI тиртIа,
Суфрадихъ нез жедай, кIвачер кучудай.
Акьул къачуз кIан хьайида, мидаим,
Яб акализ жеда инсанвилелди.
КIантIа, лежбер, кIадатIа, хьуй ам алим,
КIвалах ийин кьве гъилелни, кьилелди.
Аквамир квез, зун акьулрин гьуьл хьтин.
Зазни ибур жагъай гафар, чIалар я.
Девлет авач, акьул авай кьил хьтин,
Амай затIар, тапан, къалп тир пулар я!
ХЪСАНВИЛИН БУБА КЬЕНВА
Авур хатур чир тахьайда, муьскуь яз,
Хъсанвилин буба кьенва, - лугьуда.
А фикирар, аквазва заз, эски яз,
Ахьтин гафар куь рикIелай алуда!
Куьн хъсанвал аквазва сад Аллагьдиз.
Авур касди кьабулначтIан, рази яз.
Жаваб гуда, гьарда вичин гунагьдиз,
Кесиб ятIан, гьатта ятIан, къази яз.
Хъсанвилер инсанвилер виридаз,
Кьисметнавач, хьун паталди, инсан хьиз.
Бахт я, хъсанвилин къадир жеридаз,
Кьабулзавай, вичиз гайид игьсан хьиз.
Аквазва заз, хъсанвилиер ийизвай,
Ксарикай рахазвайбур, чин тийиз.
Инсанар яз, инсанвилер тийизвай,
Садра кьванни суддин вилик гъин тийиз.
Эй инсанар, кардалдини, гафунал,
Хъсанвилер ийиз алахъ, жедайла.
Яд, вацIалай гъиз алакьдач сафунал.
Кесиб рикIел гъваш, вуна фу недайла.
Им дуьнья я, дегиш жедай, гьава хьиз,
Къе – девлетлу, пака жедай кесибар.
Эквер гудай гъетер хьухь куьн, цава хьиз,
Хьун паталди, бахтлувилин сагьибар.
Сажидиназ, квевай кIандай затI авач.
Сад Аллагьдин гайи, сагълам чан хьурай.
Лугьумир хьи, захъ шаирдин хатI авач.
Къуй и гафар вирибуруз ван хьурай!
ЧИ ДЕВИРДИН АРЗАЯР
Мукьвал-мукьвал, чпин тариф, хуш хьана,
Секин жезвач, са жизви кьван, буш хьана.
Кьил акъудиз четин эвел-эхиррин,
Тарифзва, усалбур яз, шаиррин.
Гекъигзава Сулейманахъ, Эминахъ,
Куьз лагьайтIа, вичин гъиле ава гьахъ.
Чпин гъиле ава журнал, газетар,
Хкудзава, чпиз кIани лезетар.
Хушдан, ламуд ятIан, мухар регъведа.
Хуш тушир кас, чIахар ийиз, регъведа.
Агь, замана, замана туш, гьахъ авай,
Низ ахъайин, дердер, гъамар, чахъ авай?
Ибур, гьелбет, яз кьамир зи арзаяр,
РикIяй къвезвай сузаяр я, сузаяр!
Зун рахазвач, анжах жуван паталай,
Ракьар гатаз, атай ван я чаталай!
АГЬ, ЧАН ЛЕЗГИЯР!
Агь, чан лезгияр, хинкIар кIандай квез,
КьелечI чкалдин, кинияр атIай.
Уьндуьшакадикай, ругунвай, ни къвез,
ЯкIар вилик кваз, синияр ацIай.
Кьамуз гъил ийиз, виш граммар хъваз,
Тамадани жен гафарин устIар,
Са тIимил-шимил, зарафатни кваз,
Лугьуз тадайвал, са-садав тостар!
Межлисар кIанда, зарб ийиз кьуьлер,
Жегьил гуьзел руш, кьуьлуьк квай чIавуз.
Бурма чIарарин, къалуриз кьилер,
Бармакар куьне акъудда цавуз!
Зегьметдани куьн, я зерек эллер,
Чанар хуьз течир, я ягъиз ялар;
Кьве мердебадин эцигиз кIвалер.
Мугьман кьабулиз квай чIехи варар.
Са кIанда папар, ийидай къуллугъ,
Вири лезгийриз жагъизвач гьа бахт.
Са лезгидизни, хуш кар туш шулугъ,
ЧIуру крариз жагъин тийиз вахт.
Агь, чан лезгияр, зи эрчIи гъилер,
Са кIанда заз куьн, камаллу ксар.
Куьне чи вине ийизва кьилер,
Куьн тушни кьван чаз гузвайбур тарсар?!
КЬВЕДБУРУН АРАДАЛ
Кьисмет хьана къуншияр кьве жуьредин,
Зун кьведбурун акъвазнава арадал.
Садбур, таниш тир алатай бередин,
Муькуьбурун са пай пехил чарадал
Кьибледихъ чи элкъуьрайла, эрчIи пад,
Гьар жуьредин къванер авай сурар я.
Аквазвайди винелай са гъвечIи пад,
Векьер-кьалар акьалтнавай чIурар я.
Чапла пата, кIвалахзавай, рикI авай,
Вири хьтин, я адетдин къуншияр.
Садбур, зегьмет чIугваз вердиш рикIивай,
ТIимил кьванбур я, гьелбетда, кефчияр.
Садбур – секин, туькIвей вири кIалахар,
Абурукай рахун, гьалбет, гунагь я.
Муькуьбурав, гвачни ажеб дамахар?
На лугьуда, рекьин тийир Аллагь я.
Захъ, садбурухъ хьтин авач темягьвал
Гьар гьикI ятIан, хъсанбур я къуншияр.
Чи арада аваз даим ислягьвал,
Гьич саданни хаз кIан туш заз кефмяр.
ЗАЛАЙ ГЪИЛ КЪАЧУ
Лагь, вучиз зи дердер икьван дерин я?
Вучиз, лагь заз, дуьнья икьван ширин я?
И рагъ алай, йикъарни кваз, серин я?
Эгер гунагь кватIа, залай гъил къачу!
За хьиз, халкьдиз, чан гуз, къуллугъ авурди,
Халкь паталди, хажалатар чIугурди,
Белки ятIа, течиз, шулугъ авурди,
Эгер гунагь кватIа, залай гъил къачу!
Халкь рикIеваз, кьве паталди пай хьанвай,
Хура даим хкахь тийир цIай хьанвай,
ЧIугур зегьмет, кваз такьур, вай-зай хьанвай,
Эгер гунагь кватIа, залай гъил къачу!
Дидедин чIал, хъсандиз хуьз хьаначтIа,
ЧIалан никIин берекат гуз хьаначтIа,
Эверайдаз, куьмек яз, пай ганачтIа,
Эгер гунагь кватIа, залай гъил къачу!
Еке тама, зун къерех тир, тар хьана,
Жув кваз такьур чIавуз, рикIиз тIар хьана.
Амукьдайди, са Сажидин тIвар хьана,
Эгер гунагь кватIа, залай гъил къачу!
БУБА ГЬАЖИКЪУЛИЕВ
Рагьмет хьурай Буба хайи дидедиз.
Писатель яз, машгьур тир ам уьлкедиз.
Вуч лугьун за, михьи тежер лекедиз,
Ам чаз пара кIани кас тир, рикI алай,
Фад кьена ам, ухшар марвар цуькведиз.
Амма адан жавагьирар амазма,
Ам чи вилик, хъуьрез, рахаз кумазма.
Чав а касдин несигьатар гумазма.
Сура ладан цуьквер ала, чиг алай,
Ам чахъ галаз, чан алай хьиз, рахазма.
ХУР ХЪПИН НУЬКI
Йисан гьи вахт хьайитIани, хуьр туна,
Вун яргъариз катдач, кIан яз инсанар.
ХъуьтIуьзни кваз, кандуда, нез, гъуьр туна,
Гуж тагана, хуьда на ви хизанар.
Халкьарив гвай, хажалатар цIув гузвай,
Ихтияр гвай абулейсан марфарин;
И валалай, а валалди лув гузвай,
Хур хъпи нуькI, чамар яни гатфарин?
РУЬГЬДИХЪ СУЬГЬБЕТ
Йифен гьи вахт ятIа, чидач, амма зав,
Сад рахазва ахварин хьиз хиялдай:
-Куь инсанри гъанва чIалал чилни цав,
Руьгь рахадай чIавуз, зун кьаз аялдай.
Куь инсанрин невсер хьана чIехибур,
Ягъиз, рекьиз, къазанмишиз девлетар.
Гьайванрилай хьана квекай пехъибур,
Девлетлуйриз кIамач чIугваз зегьметар.
Эхир чара атIай чIавуз, зав рахаз,
Тежедайла, зун квехъ галаз рахазва.
За лугьуда, вуна яхъ кхьихь кагъаз,
Белки, вун зи гъавурда дуьз акаьазва.
-Зун вучтинди я вуна икI лугьузвай?
Хийирдилай гъейри тагай зиянар.
Инсанриз лагь, чеб чIурукIа тухузай,
Девлет бул яз, акваз хьанвай пиянар.
САГЪРАЙ КЕРИМОВ СУЛЕЙМАН
Лезги миллетдин дамахни даях,
Шарвили ухшар хваяр ава чахъ.
Камалдиз дерин, гьуьрметдиз къучагъ,
Сагърай Керимов Сулейман стха!
Хиве кьур кIвалах акъуддай кьилиз,
Экв я ам акур халкьдин кьве вилиз.
Гьуьрмет ийизвай диде тир чилиз,
Сагърай Керимов Сулейман стха!
Шумудни садан туькIуьрай кIвалах,
Гьуьрметлувилин я Земзем булах.
Къадим тир лезги халкь галай къвалахъ,
Сагърай Керимов Сулейман стха!
Гъил ахъа касдиз пара хьуй девлет.
Куьн хьтинбурал уьзяй я миллет.
Баркаллу деде -бубадин велед,
Сагърай Керимов Сулейман стха!
Зун лезги шаир, Сажидин я тIвар,
Шииратдин сир чирзавай устIар.
Дуьньяда авай вафалу дустар,
Сагърай Керимов Сулейман стха!
САНКЦИЙРИН РЕГЪУЬН ЧIУТХВАР
Аллагь сад жен, пачагьни сад,
Америка – къачагъни сад.
Чаз муьтIуьгъбур жен алчахар!
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
ХьайитIани пад Россия!
Ахъайдач квез яд, Россия!
ЧIаз кIанивал хьун тавуртIа,
Куьне чаз рей гун тавуртIа,
Цавай кьилел къур ийиз хар,
Куьн гъуьруькай ийиз чIахар,
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
Вилни жемир фад, Россия!
Ахъайдач ваз яд Россия!
Куьн девлетар чи гъиле жен.
Чи буйругъар куьн кьиле жен.
Ахъйиз таз тапан махар,
Гудач чна кусуз ахвар.
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
АвуртIани дад, Россия!
Ахъайдач ваз яд, Россия! -
Гьа икI лугьуз Америка,
Кукар хьана, гьатна якIа.
БуьтIруькри тIуьр саягъ къахар,
Са къуз жеда вични ярхар.
А санкцийрин тIегъуьн чIутхвар,
БарбатI хьана, шад Россия!
Гужлу жеда мад Россия!
ГЕРЕК ТУШ
РикI акъудна, къалур авун герек туш,
КIанзавайди - къенивал я, къенивал.
РикI дар инсан са чIавузни зирек туш,
КIанзавайди – кIанивал я, кIанивал.
РикIевайди ван къвез жеда мецелай.
РикIевайди амалрайни чир жеда.
РикIиз тамаш ийимир гьич къецелай,
РикIяй-рикIиз, кIани инсан пIир жеда.
ЯШАМИШРАЙ ЧИ ГЪАЛИБВАЛ
Чир хьурай гьар са душмандиз,
Дяве ийиз кIанзавай чахъ.
Хъфидайди чеб пашмандиз!
Агакьарна, гьар садан гьахъ!
Чир хьурай хьи, гьа бубайрин,
Чун кьегьел тир я аялар.
Михьиз хуьда чи бубайрин,
Михьи, экуь тир хиялар!
Гъалибвилер къазанмишай,
Чун гьабурун невеяр я!
Чаз такIан тир затI гьамиша,
Душманарни дявеяр я!
Къе аялар ятIа, пака,
Россиядин аскерар я.
Къени ийиз гьар са чка,
Чун, куьн рикIер, жигерар я!
ГЬАР ЦУЬКВЕДИХЪ
Нефес къачуз йифен къайи шагьвардал,
Цуьквер тамаш ийиз жеда гъетериз.
Са бязибур, бес тахьана ахвардал,
Гъаличадин тара авай кIетIериз.
Агъадихъай хкечIзавай цавуз рагъ,
Инлай, гьарайзавай кIекери,
Яваш-яваш чими жезвай чIавуз рагъ,
Гуьрчег ийиз эгечIна чуьл цуьквери.
Кьуд патахъди чукIурзаваз атир - ни,
Цуькверив гвай акунайтIа дамахар.
Чир жедай вун хьанайтIа, къадирни,
Ахпа туькIуьз жедай амай кIвалахар.
САГЪ ХЬУХЬ, ДУЬНЬЯ!
Сад Аллагьдин халкь авунвай алемда,
Вун чахъ авай сад я дуьнья, сад я, сад!
Ви Чил, бегьер алай гьар са къелемдал,
Уьмуьр чи: зул, кьуьдни гатфар, гад я, гад!
Дуьнья – къени, халкьар ислягь кIан я заз,
Дяве, тIегъуьн, фитне, чуьруьк авачир.
Мецер кьацIай ксар - гьар сад къван я заз,
Инсан хьунихъ галаз шерик авачир.
Сагъ хьухь, дуьнья, тIегъуьндикай чIуру тир,
Гатфар хьана, шадвал ийиз татазвай.
И коронавирус – мурдал чуру тир,
Терг ая на - азраил, халкь гатазвай.
Дуьня сад я, Сад я Аллагь, инсанар,
Халкь авунвай цуьквер тир, чеб чан алай.
Чи гьар са югъ ийиз алахъ хъсанар,
Терг ая на тIегъуьн, пелел къан алай!
КЬЕГЬАЛ ХВА АМИР
Чилерал дяве мад тахун патал,
Миллионралди инсанар кьейи;
Абурукай къе дуьз рахун патал,
Баркаллубур яз, дидейри хайи,
Абурукай сад, эмиррин эмир!
ТIварни я аялдин, кьегьел хва Амир!
ГъвечIи беденда, рикI авай чIехи!
Лугьузвай гафар, гьар сад са къизил;
Рухваяр кьена, чIарар тир рехи,
Дявед вахтарин яргъа я мензил,
Ислягьди хьана, кIанзавай уьмуьр,
ТIварни я аялдин, кьегьел хва Амир!
Сагъ хьурай диде, сагъ хьурай буба,
Ихьтин викIегьбур гъизвай арадиз.
Чи Гъилибвилин сувариз зурба,
Гъун герек я ам ЧIехи параддиз!
Лугьузвайдан, мад дявеяр жемир!
ТIвар я аялдин кьегьел хва Амир!
Дуст – кьаз регьят, хуьз четин, -
Лугьун, яраб, куьз ятIа?
Заз – хуьз – регьят, кьаз четин,
Хьунухь, яраб куьз ятIа!
ЧАЗ ВУЧ КІАН Я
Чаз вуч кІан я?
Анжах са кар –
Ислягьвал
Чи аялриз,
Фирягьвал
Чи хиялриз!
Чи чил,
Чи гьуьл –
Аллагьди чаз багъишай!
Чаз вуч кІан я?
Анжах са кар –
Чи садвал,
Чи азадвал.
Жуван хайи
Къвакъвад вал.
Чи кІвал,
Чи мал,
Аллагьди чаз багъишай!
Я лезгияр,
Чаз ихтияр авачни?
Жуван гьалал,
Дидед чІалал,
КичІе тушиз рахадай,
Дерди-бала,
Халу, хала,
Ярар-дустар аквадай?
Итимар яз,
Етимар хьиз,
Квез я къекъуьн накьварал?!
Дагълар – чибур,
Багълар – чибур!
Сергьят кІевиз ракьарал!
Хъуьрез стха-вахарал!
Чаз вуч кІан я?
Ислягьвал
Чи несилдин!
Я дяве туш,
Я деве туш,
Пурар алай къизилдин.
Чаз чи тарих,
Чи пак къилих,
Дуствал дерин,
Сесер ширин билбилдин!
Къарагъ, зи халкь!
Гъиле кьуна
Чирагъ, зи халкь!
Квез я тІуьр фу,
Алаз тфу?
Лезгистандин,
Гуьлуьстандин багъ аваз!
Чина чими,
Цавун гими – рагъ ама!
Шарвилидин.
Пак ивидин,
Шагьни Шалбуз – Дагъ амаз!
Душманар – негь,
Дустариз экв куькІуьрдай,
Захъ кІвал ава,
Захъ чІал ава лезгидин.
Душман – инкар,
Дустарин кар туькІуьрдай,
Захъ мез ава,
Захъ ван ава гуьзгуьдин!
ПАБ ЛУГЬУДА ГЬАХЬТИНДАЗ
Экуьн кьиляй свас векье,
Гъуьл, пиян яз, ксана.
Йифди гьатна кас гьекье,
Паб тир адан сусана.
Гелкъведай гъуьлуьхъ папар,
Гьахьинбуруз лугьуда.
ТахьайтIа, папаз рапар,
Гъиз, са-сад алуда.
Папар гъанвайбур я хьи,
Гелкъуьн патал гъуьлерихъ.
Гъуьлер, канвайбур я хьи,
Папан чIулав вилерихъ.
Ахьтин гъуьлуьз вуч ава?
Ихьтин зирек паб авай?
Бязи гъуьлуьз гуж ава,
Паб я лугьуз, таб авай.
Векьни яда, зи папа,
Генар гуьда никIени.
Квезни, заз хьтин папар,
ЖагъанайтIа, дикIени.
Ажеб хъсанбур хьана,
Папа авур хиялар.
Чебни масанбур хьана,
Ада хайи аялар.
Низ кIандатIа, хъсан паб,
Нез кIандатIа, къайгъанах;
Заз гайитIа, вуна яб,
Вакай жеда бажанах!
Сажидин туш, устIар я,
Дуьзариз куьн гьаларни.
Вири, куьн зи дустар я,
Квез багъиш я чIаларин!
ГЬАЖИДИЗ ЖАВАБ
Рахамир вун акьван кIевиз –
Герек туш лепI-лепIар, къуччагъ.
Чир хьухь, гила за ви сивиз
Ягъда кIеви тIапIар, къуччагъ.
Эвял вуна зи гьал жузур,
Ахпа къала на заз ви зур.
Акурд я заз са виш агъзур
Ви ранг алай папар, къуччагъ.
Терг ая на вав гвай пеше,
Эхир къведач абур виже,
Зи межлисда фидач ише
Вав гвай хъенчIин къапар, къуччагъ.
КIан я жед ваз зун тваз кIеве,
За кьадай кар туш ам хеве,
Эхир кьил пашмандан сиве
Твада ламран цIапар, къуччагъ.
Вухьтин шумуд алан-къулан*
Ягъайд я ки за квез палан.
Заз кIичIе я, ваз жез залан,
ЯгъайтIа мад парар, къуччагъ.
Мийир вуна маса гиман,
Кьиле шудач вавай гьайман,
Жагъич ви дердиниз дарман,
Куьрсарда на япар, къуччагъ.
Зав гутIуммир вун кIевелай,
Аватда халкьарин виляй,
Галтадналди, мегер, гьуьляй
АкьалтIич ки йатар, къуччагъ.
Ваз минет хьуй, чалай алат,
Гуз кIан жемир гъам-хажалат,
За чирин ваз ви агьвалат:
Сулейман я зи тIвар, къуччагъ.
ВАЦIУКАЙНИ БУЛАХДИКАЙ РИВАЯТ
Булахдин яд, вацIуз гьахьна кьиллихди,
На лугьуда, марфадикай сел хьана.
ВацIухъ авай, эх тежер, туьнт къилихди,
Кьере авай хъванер гатаз, хъел хьана,
КилигайтIа, физ кIанзавай гьуьлуьхъди,
Амма, гьуьлуьн цик квайди - куь кьел хьана.
Салам-калам хьанач, жузун-качузун,
Вуж атана, вуж атанач, кваз кьунач.
ЧIехи гьуьлуьз кутуг туш, вич ажузун,
Гьич булахдин ядни меке, хъваз кьунач.
Лепейралди пеше тир, юкь кьачIузун.
Вич ламралай аватади хьиз, вацIуз,
Кьеле кана, дерт хьана, эх тежедай.
Булахдини, гагь элекьиз, гагь ацIуз,
Акъудзавай назик тир ван, ишедай.
Лугьудай тир: кIантIа, вацIуз, кIантIа, цIуз,
Гьич са карни амач туькIуьр хъижедай.
ВацIу, рикIел хкиз дагъдин яйлахар,
РикI тIарзавай, гьуьлуьз атай кIвалахди.
РикIел хкиз, вичи авур дамахар,
Зил чIугвазвай, вацIун шелдихъ булахди.
Гьуьл – ширин вирт хьиз тир, квачир мумлахар,
Такунамаз, садни акьач чIалахъди.
Гьуьлуьз атун, вацIуз чIуру кар хьана,
Булахдикай герек къведач рахунни.
Цавуз хкаж жез, кIанзавай пар хьана,
Сад садалай, кьведни хьанва яхунни.
КIанзавай, чеб кьвед циф хьана, гар хьана,
Сад, дагълариз, сад арандиз тухунни.
Гьа чIавалай, вацIар физва никIериз,
Сагърай лугьуз, чеб кьилел кьур дагълариз
Булахди, яд гузва, гьар къуз цуьквериз,
ВацIухъ галаз физва дигиз, багълариз.
Регьят хьана, къе кьведанни рикIериз,
Икрамзава варцаризни ракъариз!
Сажидина, халкьар патал гъвечIи тир,
Фикирарни, ихьтин шиир туькIуьрна.
Сад хьун патал, гъилер, чапла, эрчIи тир.
Риваят яз, шиир кхьин фикирна.
Регьимлу хьухь, эй стхаяр, чIехи тир.
Гьа кимяй за, и шиир квез зикирна.
БАХТУНИКАЙ РИВАЯТ
Са-садбуру, бахтуникай сир ийиз,
Алахъда бахт, вуч затI ятIа, чир ийиз.
Гзаф ава – бахт чириз кIан хьайибур,
Гзафбурни ава чанар гайибар.
Вирибуру, бахт гун патал, цавариз,
Сад Аллагьдиз жеда гьар къуз ялвариз.
Бахт вуч ятIа, жуваз чидай саягъда,
Яб акалдай гъвечIибуруз ахъагъда:
И дуьньядал атунилай бахт аван?
И вахтунлай, хъсан маса вахт аван?
Бахт тушни кьван, диде-бубад аял хьун.?
Вун абурун кьведан рикIин хиял хьун.
Бахт тушни кьван вили цава рагъ акун?
Жув кIубан яз, рахаз, хъуьрез, сагъ акун.
Къачун чна, чукIурна хьиз хиялар,
ГьикI яшамиш жезва бязи аялар.
Садбур ава, фу жагъизвач, яд авач.
Гьелбет, ихьтин бахтуникай дад авач.
Садбур ава, девлетлуйрин тахсир я.
Яшамиш жез, тахсир квачиз есир я.
И краркай рахайтIа чун пакадал,
Мумкин я, чан акьалтунни какадал.
Чаз гьикI жеда, хар къвадайла, цавай хьиз,
Вирибурун бахтар цава авай хьиз.
Бахт, вилик ква, ам са затI я таквадай,
Анжах, вилер кIанда гьа бахт аквадай.
Бахт такуна кьейи ксар бул ава,
Бахтсузбурун чанда мекьи фул ава.
КIУСНИ ФИКИР
ГьикI гьисснай за, дидеди зун хадайла,
РикI галачиз, хайиди хьиз, кьуьзуь яз.
Аял чIавуз, кIвачери чил кьадайла,
Акуна заз, ам са кIус кьван рази я.
Аялзамаз, амач такур азият,
Ватан патал дяве физвай макъам тир.
Са кIус туьнт тир, акатзавай хасият,
Чир хьайиди, кьуьл ийиз са макьам тир.
Акъваздач зун, акур кьадар гужарал,
Зун хьиз авай шумудни са миллион.
ЧIехи хьана, фахъ галаз, тIуьр хъчарал,
Шииратдин рекье хьана «пагьливан».
Жегьил вахтар хьанай дамах ийидай,
КIан хьайи руш, чара касдиз паб хьана.
Сифтедай за гьисабнай жув кьейидай,
КилигайтIа, зи кьатIунар таб хьана.
КIани тир руш хьана, хьанач, кар алач.
Ам, за рикIе хвенайтIани аял хьиз.
Муьгьуьббатдал, зал, вал хьтин тIвар алач,
Цуьквер ашукь хьайи жуьре, къаял хьиз.
Яшар хьунвай, жегьилвилихъ элкъвена,
Ашукь я зун, гьар Ислидал, Керем хьиз.
Муьгьуьббатдихъ, чIалар бахшиз, къекъвена.
Гатфар чIавуз, цуьк ийизвай къелем хьиз.
Зун ашукь я, чи аялрал, рушарал.
Цуьквер хьана, экъечIзавай чIурариз.
Рази туштIан, закай катай яшарал,
Къуллугъзава, жуван рехи чIарариз.
САДБУР ЖЕДА
Садбур жеда, кIусни вичихъ авачиз,
Чарабуруз акьул гудай шаирар.
Вичихъ намус лугьур са затI алачиз,
Къекъведайбур, хъваз эрекьар, чехирар.
Эвел жуваз акъул къачуз чир хьана,
Жув дуьз тухуз чира халкьдин арада.
Гьикьван на жув къалурайтIан, пIир хьана,
Аквазва вун, гьар къуз кьацIай кьарада.
Амайбуру авуртIани дамахар,
Эвел жуваз тамаш, вун вуч кас ятIа.
Артух ийиз алахъмир вун ахмакьар,
Ваз адетдин инсан лугьун хас ятIа?
ШАИР ЯТIА
Шаир ятIа, хьун герек я инсанвал.
Ваз Аллагьдин патай шаир пай хьана.
Зегьмет чIугваз, авурла ваз хъсанвал,
Вун яд хьанач, хкахь тийир цIай хьана.
Эминарни Сулейманар хьтинбур,
Хьана кIанда гьар са шаир аяндар.
Чпин зегьмет кьиле тухвай четинбур,
Гьахьтинбуруз лугьуз жеда устадар.
Кьудкъад йисуз чIугуна за зегьметар,
ЯтIан, завай лугьуз жеч – зун шаир я.
Халкьдин патай авай ксар – туьгьметар,
Чир хьурай хьи, ам шаирдин эхир я.
ТАПАРРИНИН КЕРЧЕКВИЛИН АРАДА
Тапарринни керчеквилин арада,
Чир хъижезмач, вуч тафават аватIа.
Тапан гафар твазва сада харада,
Дуьз гафарихъ гьикьван къуват аватIа?
Вучиз икI чIур хьанватIа, кьил акъатдач.
Тапаррикай регъуьвал куьз жез амач?
Таб авурдан, вичиз са вил акъатдач,
АкъатайтIан, вичин вилихъ шез амач?
Са вахтара, кьин кьадачир Кьурандал,
Таб авуртIа, кьиникьикай кичIе яз.
Са бязибур хъуьрезва и замандал,
Къалуриз чеб гьар сад, са Шагь Вече хьиз.
Алатай вахт, элкъуьр ийиз алакьдач,
Я кьуьзуь кас элкъуьр хъижеч аялдиз.
ЧIуру кьили, кIан ятIан, дуьз кIвалахдач,
ЧIуру крар хквен хъийиз хиялдиз.
И дуьньядин, яраб эхир жезватIа?
Туб астахфир, ам чIур ийиз гьайиф я.
Дуьнья къени ийиз, белки шезватIа?
Вучиз икьван инсаният зайиф я?
Тек чи чил я авайди и алемда.
Чан алайбур, гьава, фуни яд авай.
Бегьер авай, гьар са жуьре къелемда,
Гьардахъ вичиз хас тир жуьре дад авай.
Я инсанар, бес хьурайтIан тапарар!
Дуьз яз рахаз, дуьзбур ийин кIвалахар.
Дуьзвал гвачир сивиз ягъиз дапIарар,
Михьи ийин чилкин хьанвай булахар.
ШИИРАТДИН ДАРАМАТДИЗ
Шииратдин дараматдиз фидалди,
Руьгь михьи яз, рикI михьи хьун герек я.
Чир хьухь, шаир я михьивал хуьдайди,
ТахьайтIа, ви шиир туькьуьл хуьрек я.
Шаирвални пайгъамбардин пеше я,
Ракъурнавай, элдиз дуьз рехъ къалуриз.
Шаиррини рикIер михьи шуьше я,
Халкь авунвай, Аллагь гьахъ яз къалуриз,
Пайгъамбар жез атай ксар мад хьана,
Элди кьабур авурбур сад кьвед ава,
Эхиримжи, гьахъ пайгъамбар сад хьана,
Чахъ, лагьайтIа, расул Мугьаммед ава.
Гунагь тахьуй, пайгъамбардив гекъигна,
Шаирарни – инсанар я адетдин.
ЧIалар кхьиз, гаф гафунихъ гилигна,
ТуькIуьрзавай нагъмаяр хуш лезетдин.
Шаир анжах зегьметчийрин тереф жен,
Гъилерални кьилел фу нез вердиш тир.
Мефтехурар, дуьньядаллай телеф жен,
Тапарралди кьилер хьуьнив таниш тир.
АГЬ ДУЬНЬЯ, ДУЬНЬЯ
КIвачел акьатна, хьайила чIехи,
Яшамиш хьунухь паталди хъсан;
ЧIулав тир чIарар жедалди рехи,
КIвалахиз мажбур хьана, зун инсан.
И зурба дуьнья, халкьар гьар жуьре,
Кьаз алахъда зун, са-сад къужахда.
Мумкин я за хьиз, фагьумун къуьре,
Гьалтдалди туьфенг гвай са алчахдал.
Вун ацукь жуваз, хиялрин юкьвал,
Кьин тавур къуьрен шурпа нез кIвачин.
Вилив хуьзвай за, бахт жезваз мукьвал,
Чин къалурнач заз, бахтуни вичин.
И чIал чидайтIа, белки дидеди,
Акъуддачир зун дуьньядиз гъамлу.
Са бегьем кIвалах тежез кьилелди,
Шиирар кхьиз жезмач камаллу.
Агь дуьнья, дуьнья, гьинихъ физва вун?
Вал рази инсан аватIа яраб?
Вилик физ тежез, чинихъ физва зун,
Къекъвейла, галкIиз кIарабдихъ кIараб!
ТIЕГЪУЬНДИЗ
Коронавирус им вуч азар я?
Ерли са касни саймиш тийизвай?
Дуьньядин халкьар вири бизар я.
Тахсир квачиз халкь, бамиш ийизвай.
Икьван чIавалди хьайи тегъуьнар,
Са затIарни туш, гекъигайла вав.
Са бязибурув ийиз къуьхуьнар,
Жанавуррин саягъ чIугваз тазва ав.
Агь вун чилерай чилериз фирай,
И кьадар рикIин тIал багъишзавай.
Вавай ваз хьана, къе, пака кьирай,
Дуьньядин хьалкьди ваз къаргъишзавай!
КЪУЬНУЬХЪ КВАР ГАЛАЙ РУШ
Ахъа, лацу кьечIем, чIулав чIарарин,
Суьрет гуьзел, хъуькъвен кьилер ярарин.
Гьи булахдал фенватIа лагь, нурарин,
Гимишдин квар къуьнуьхъ галай, лезги руш!
Квар ацIана, Абу-Земзем яд ава,
Гьар стIалдихъ сусан шуьрбет дад ава.
Жейран хьтин чи Куьреда сад ава
Гимишдин квар къуьнуьхъ галай, лезги руш!
Лацу чинал, нур къугъвазва ракъинин,
Къветрехъни жеч ихьтин дамах къекъуьнин?
Зуьгьре гъед тир, экъечIнавай экуьнин,
Гимишдин квар къуьнуьхъ галай, лезги руш!
Вун акурла, рагъ хъуьрезва цавай.
Гимишдин квар къуьнуьхъ галай, лезги руш,
Вун нид ятIа, хабар кьазва, за вавай,
Гимишдин квар къуьне авай, лезги руш!
ЭГЕР КВЕЗ ЗИ
Эгер квез зи руьгьдихъ къекъвез кIан ятIа,
ЧIалар кIела, ахъагъиз зи ктабар.
Адан кIвачихъ галкIай шумуд къван ятIа,
ГьакI ятIани хьун тавурди татабар.
Зи шиирра, эгер зи руьгь авачтIа,
А шиир зи – лахъу хьанвай кака я.
Гьи шиирда зи кайи рикI авачтIа,
Ам, хвех акъуд тежер кIерец – акIа я.
Гьар са шиир ухшар я зи аялдиз,
За тербия гана, чIехи авунвай.
Бахш ийидай кьван жув гьар са хиялдиз,
Кьиле тIал тваз, чIарар рехи авунвай.
Бахтлувиле къекъвемир вун сирерихъ,
Бахтлу хьун я, зун паталди рагъ амай,
Бахтлувилер жеда бязи къуьрерихъ,
Гъуьрчехъанди декьена сагъ яз амай.
Са бязибур, бахт вуч ятIа, чир тежез,
Бахт фейила, ацукьда шез, аял хьиз.
Бахт хуьн патал, багьаз хуьдай сир тежез,
РикIел хквен тийиз жеда, хиял хьиз.
Бахтаварар, бахтар хьана, квахьайбур,
Бахт вуч ятIа, чир жеда, ам фейила.
Чан аламаз, пак Женнетдиз гьахьайбур,
Ахпа гьиниз аватдатIа, кьейила?
ШИИРАР
ТуькIуьрдайла, лирикадин шиирар,
Ам жув-жувахъ галаз рахай мисал я.
Жува-жуваз лугьуз гьар къуз хийирар!
Цуьквер атIуз, гъилер чухвай мисал я.
КхьизватIа, кIани ярдиз багъиш яз,
Вилерикай караг ийин лишанар.
ЧIагур ийиз, гьар са цIар – са нехиш яз,
Цуьквер ийиз, алахъин вун явшанар.
МУЗЫКАДИН АЛАМАТ
Музыкадихъ ава ахьтин аламат,
Адахъ вичин, вирдаз чидай чIал ава.
Яб гайидан рикIе хуьдай саламат,
Мугьмандихъ хьиз, тавханадин кIвал ава.
Музыка шад яз рикIиз гьахьнаватIа,
Адаз даим шад къугъвадай кIвал жеда.
Фад рикIелай алатна, ам квахьайтIа,
Яб гайидан, рикIе даим тIал жеда.
ПУД ЗАТI ГАНВА
Пуд затI ганва Сад Аллагьди инсандиз:
Сад-муьгьуьббат, садни бахт я, сад ажал.
Фагьум авун патал гьар сад хъсанадиз,
Чаз герек я са кьадардин вахт-мажал.
Муьгьуьббат я – кIан хьун ватан, диде, яр!
Абур пуд затI багьа я чаз чандилай.
Гьич шак авач, ватанни чIал, дидеяр,
Са-садар яз, багьабур, югъ-къандивай.
Бахт – са затI я – халкь паталди кIвалахун.
Къазанмишиз, жуван чандал гьуьрметар.
Халкьдихъ галаз, дуьз рекье физ, алакьун,
Хийирдинбур жен чIугур кьван зегьмеар.
Ажалдикай рахадач зун, жезмай кьван.
РикIел тегъиз, лугьуз, хъуьрез алахъда.
Чна, фу-яд, гьар са нямет незмай кьван,
Гьар къуз, цIийиз хайида хьиз, кIвалахда.
За эхирдай тек са кIвалах чир хьана,
Сада садан кефияр гьич хан тийин.
Ажалдикай рахун – зи тахсир хьана,
Са чIавузни адан тIвар мад кьан тийин!
ГЬИКЬВАН ЧАЗ
Гьикьван чаз уьмуьр ятIани ширин,
Кьенвай инсандихъ амукьдач серин.
Адахъ, ракъинкай амач кIанивал,
Гьар са затIнкай хьанва кимивал.
Пагь, рекьидалди вуч гуьзел тир цав!
Гъетерив къугъваз, циферив гуз лав.
Къе адахъ шезва мукьва-кьилиди,
Уьмуьрлух чара жезва кьейиди.
Кьиникьар ава гьар сажуьредин,
Сад ава кьиникь – яшлу бередин.
Кьиникьар ава – ватан паталди,
Азад тирвилел, инсан паталди.
Амма, гуж я хьи, хаин яз кьиникь.
Къванни акализ кIан тушир кьилихъ.
Чарасуз ятIан, мус ятIан ажал,
Эвел хьиз гудач, кIвалахиз мажал.
ТУЬКЬУЬЛ ГАФАРИКАЙ
Туькьуьл тир гафар акъудмир сивяй,
Акъудиз кIан хьухь, гунагьар хивяй.
ЭкъечIун патал, дар тирла кIевяй,
Лугьуз алахъ, мад ийич лагьана.
Вучиз чна чи кIула кьазва пар?
Чахъ авайла, кьил, вилерни япар.
КIантIа, итимар, кIандатIа папар,
Лугьуз алахъ, мад ийич лагьана.
Кьве тIуб алай сив, рахаз вердиш мез,
Инсанвилелди жедачни фу нез?
Гунагьар кIватIна, ацукьдалди шез,
Лугьуз алахъ, мад ийич лагьана.
Им туш хьи чIуру къурхуяр авун,
Чун – инсанар я чилинни цавун
Мад туькьуьл гафар паталди тавун,
Лугьуз алахъ, мад ийич лагьана.
АМАН МИНЕТ
И кьадардин авурла зи тарифар,
Са тIимил кьван регъуь жедай адет я.
Сухтадив хьиз, Эминавай элифар,
Чириз гице, зун секин тур, минет я
Са шумудра физ-хьтана Ялцугьиз,
Эминан сур жагъурна за, Гьасана,
Къван акалай, фекьид кьилив КIахзугъиз,
Фена, кIвале кьарай текъвез ксана.
Фейивиляй, са шумудра, кьил чIугваз,
Ам ара физ, аквазва заз ахвара.
ЧIалар лугьуз, вичин къайда, зил чIугваз,
Акуна заз, Етим Эмин мукьвара.
Фейзудин дуст, хва Рамазан дустунин,
Вунани къе авунва зи тарифар.
Абурукай, мехъеррик хьиз, тостунин,
Ял къвезва заз, авурди хьиз теклифар.
Яшлу кьиляй, ял ядайла, эхирдин,
Шииратди кьунва вичин есирда.
ХупI авуна, кьве жуьредин чехирдин,
Зав яшамиш жез тазва кьве асирда.
Аман минет, хъийимир мад тарифар,
Зав мажал це, кхьин хъийиз шиирар.
За вахтунихъ чIугваз, фейи, гьайифар,
КIвалахзава, я эвел, я эхирар.
Ксайлани, чIалар кхьиз ахвара,
Заз Аллагьди ганвайди вуч азар я?
Бахтни яргъаз катнава и мукьвара,
Им дуьнья туш, карвансара базар я.
Лугьумир хьи, хибри хьанва Сажидин.
Хибридавай женни чIалар туькIуьриз?
Кьуланфериз вирел фена Гьажидин,
КIанзава зал, кьал яна, цIай куькIуьриз!
КЬВЕ ЧИНРИКАЙ РИВАЯТ
Гьар са касдихъ хьун герек я тек са чин,
Кьве чин хьунухь гьар сад патал зиян я.
АкуртIа чаз, садал алаз, мад са чин,
Лугьуда хьи, ам – ахмакь, ам пиян я.
Къачун чна, устIардив гвай са фирчин,
Лугьуда, а фирчиндихъ кьве чин ава.
И кардалди, тахсир кьада гьикI вичин?
Куьз лагьайтIа, са кардикай кин ава:
Гьа кар себеб кьве чиникай фирчиндин,
Сад – чин жеда, муькуьдакай – кIан ийиз.
Са бязибур, кьилер алай гичандин,
Кьве чин алаз, алахъда чеб къван ийиз.
Чи дидейри, рушарини сусари,
Адан чинал фу, чкалар акьалда.
Амма кьве чин алай, бязи ксари,
Регъуьвал чир тийиз, вилер агалда.
Чи девирда, вил вегьейла, кьулухъди,
Гзаф хьанва, кьве чин алай инсанар.
Белки кьве чин авунватIа, къуллугъди?
Ви чIуру кар ийиз такIанз хъсанар.
Зун жувакай рахазвач, ам виридаз,
Хуш кIвалах туш, инсандиз кьве чин хьунухь.
За лугьузва, анжах зи ван жеридаз,
Чахъ, гьар садахъ бурж жуван дин хьунухь.
Фейсбукдани, жувахъ авай са чин жен,
Ина – сакIа рахаз, пата масакIа.
Аман минет, кьве чин алайбур тежен,
Гьисаб тавун паталди яз пасакIар.
РИФМАЯР
Шииррин квез я лагьайтIа, рифмаяр,
Мукьвавилер аватIани сесерин;
Хуралай чир хьун паталди нагъмаяр,
Сенятар я, лув гун патал гьиссерин.
РикIел хкун патал эхир гьар цIарцIин,
Кьвед ва я пуд цIарар кIелдай вахтуна;
Гурар хьтин, кам вегьезвай, гьар кIарцIин,
Рифмайри вун кьада кьакьан тахтуна.
Рифма – цIарцIе, гьар шиирдин даях я.
Рифма – гьар са шиирдин са дамах я.
Рифмайри ранг, мана-метлеб дерин тир,
Рифма – севт я, макьам, мани ширин тир.
Рифма квачир шиир кIелун, кьел квачир,
Ам шиир туш, я шадвал, я хъел квачир.
Якни квачир шурпа хъвайи мисал я,
Шаирвални, а кесибдин усал я.
Им къуьхуьн туш, им къафун туш куьн патал,
Эмина хьиз, кIанда шиир туькIуьрна.
Шииратдин кIалубар дуьз хуьн патал,
Халкьдин рикIе кIанда эквер куькIуьрна.
Азад шиир, рифмайрикай магьрум я,
ТуькIуьрнавай шиир вичиз къалум я.
Хизан хьана, тахьайди хьиз аялар,
Дуьз къайдада, кIватI тежезвай хиялар.
Рифмаярни авачирбур бул ава,
А шаиррихъ девлетлу тир зул ава.
Тешпигьарни, гекъигунар, сесерни,
Гьисаб жеда, деринбур яз гьиссерни.
ЧАЗ СЕРИНВАЛ
Чаз серинвал хуш я, чими хьайила,
Кьурай чка кIанда, марфар къвайила.
Амма, са кар дерт я, ксар камаллу,
Къадир жеда, тариф ийиз, кьейила.
Артух инсан хуш туштIан, квез рикIивай,
Яргъа кас яз, адалатдин рекьевай.
ШейтIан хьтин кас тирвиляй амаллу,
Иливариз жезвач, дуркIун, лекьивай.
Кьейи касдихъ, къе чIугунал гьайифар,
Накьни, къени герек туш куьн тарифар.
РикIин къене зегьер авай, сив кьалу,
Са чIавузни ийиз жедач зайифар.
Тарифарни рикIяй къвезвай гафар туш,
Кьуру тариф, нез, хъчадин афар туш.
Кимида вич къалурналди камаллу,
ХъуьтIуьн цIигни, ам чими тир гатфар туш.
Лугьумир хьи, Сажидиназ хъел ава.
Захъ дуьз къимет гуз, алакьдай эл ава.
Камаллу кас хуш туширди, я къанлу,
Ви рикIени дамаррани кьел ава!
ЗАВ ГЬУЬЖЕТИЗ
Зав гьуьжетиз къвезвай инсан, майдандиз,
Вун атунал шадни я зун, пашманни.
Кьил, са тIимил, залан ятIа, гардандиз,
Гъавурда гьат тавуртIа, зи чIалахъ дуьз,
Вун, дустни туш, я бегьем тир душманни.
Заз гьуьжетар, садрани кIан хьайид туш.
Им лагьай гаф туш, заз вакай кичIе я.
Зун дидеди, кичIе хва яз, хайид туш.
Садрани за хъел, кьел рикIе хвейид туш.
Намусдихъай, заз жувакай кичIе я.
Вири, гьелбет, жедач Етим Эминар.
Лезги халкьдиз тек са етим бес хьурай.
Сулейманаз гъана кIанда аминар,
Шиирарни, герек текъвер заминар,
Амай вири хъсанвилер квез хьурай.
Зав гьуьжетиз кIан жемир квез садазни,
Чаз къиметар гурай анжах эллери.
АлакьдатIан, жавабар гуз къадазни,
КичIе я заз, кIан туштIа квез агъазни,
Агь авункай цаварини чилери.
Садрани за авурди туш дамахар,
Зунни вири хьтин кас адетдин.
Шииррикай ийиз земзем булахар,
Халкьариз хуш къведай ийиз кIвалахар,
Амма, душман я, зун гьар са гьуьжетдин!
Тарифарна, закай дагъдин лекь жедач,
Зун алайвал, тур зи хайи чилерал.
КIан хьуналди, къециндакай накь жедач,
КIарасдикай, чатук гатаз, ракь жедач,
Сажидиназ, кIан туш кьунни гъилерал!
НА ЛАГЬАНАЙ ЗАЗ
Гада
На лагьанай заз, вун хьтин гада,
Гьич уьмуьрда ваз акур туш жуван.
ГьакI рахунрикай авач чаз файда,
Заз хьанай ви ван, ваз хьанач зи ван.
Руш
За лугьузва ваз, алатна вахтар,
Вун зи гуьгъуьна къекъведай чIаван.
Зун тахьана ваз жагъидач бахтар,
Им дуьнья я гьахъ, авачир дуван.
Гада
На лагьанай заз, ашукь я зун вал,
За гъиз, цуькверин твадайла юкьва.
КIаняй акъуднай за марваррин вал,
Анжах хьун патал чун кьвед чаз мукьва.
Руш
За лугьузва ви цIалцIам я гафар,
РикIе хуьз закай, чIуру тир хиял.
Жив къвана, хъуьтIуь къурайла гатфар,
На гайи цуьквер, шуьткьвена къаял.
Гада
На лугьузва заз, за гузва ваз яб,
Къвердавай цуру жезва чи чехир.
Ачух лагь, рази хьунал вун зи паб?
Им жавабни я, суални эхир!
Руш
За лугьузва ваз, дуьз ятIа гафар,
Акъатзавай чаб лап рикIин къеняй.
Муьгьуьббатдин вахъ авачтIа гатфар,
Нубатсуз яз, вал акъудна кIаняй!
Кьведани:
На лагьанай заз, за лагьанай ваз,
Чи кьведан гафар сад хьун паталди.
Зун вал ашукь я, гуж гумир жуваз,
Гатфарни хьана, гад хьун паталди!
ГЬИКI ЖЕДА ЗАЗ
Са гъам, са дерт хьайи чIавуз, эх тежер,
КIанидакай умуд атIай вахтуна;
Вилик фена, кьулухъ хквер рехъ тежер,
Муьгьуьббатдин амачирла тахтуна,
ГьикI жеда заз, жувни Етим Эмин хьиз!
КIанидан дерт, рекьидалди чIугуна,
Амма умуд атIун тийиз, кIан хьана;
Уьмуьрда са жуьре шадвал такуна,
Гьисс авурла, жув чан алай къван хьана,
ГьикI жеда заз, жувни Етим Эмин хьиз!
КIанид, чара касдин кIвале яр хьана,
Жув дустагъ хьиз, жуван кIвале, есир яз;
Жув бегьердихъ агакь тавур тар хьана,
Хиве кьурла, вири жуван тахсир яз,
ГьикI жеда заз, жувни Етим Эмин хьиз!
Кайи ксар и дуьньяда мад ава,
Уьмуьрда са шадвал такур, пашман тир.
РикIяй рикIиз кIаииди вун сад ава.
РикIин тIалдин жагъун тавур дарман тир,
ГьикI жеда заз, жувни Етим Эмин хьиз!
Ваз багъишиз, туькIуьрай кьван чIаларин,
Муьгьуьббатдин бегьер кIватIай саягъда;
Зайиф хьана, рехи хьанвай чIарарин,
Кьил акурла, сифетни кваз начагъдан,
ГьикI жеда заз, жувни Етим Эмин хьиз!
ВУЧ Я АЛАМАТ?
Дидеди хайи чIавалай инихъ,
Диде хьана заз зи бегьердин тар.
Аял чIавалай ватандихъ къаних,
Адан булахрай хъсана за ятар.
Тух тахьунин вуч ятIа аламат?
Жува жуван чан халкьарин рекье,
Харж авуна за, чин тийиз кьадар.
Гьам мел-мехъерик, хьана зун йикье,
Гишин тир йисар акурвиляй дар,
Тух тахьунин вуч ятIа аламат?
Вирида, кIвалах авур вахтуна,
Секинвиливди, ягъиз чпиз ял;
Зи, компьютердин, аваз тахтуна,
Кьуланфералди кIвалахун хиял,
Тух тахьунин вуч ятIа аламат?
ЦIукьуд йис хьайи аял чIавалай,
Кьудкъадни ругуд къведалди йисал:
ЧIалар туькIуьриз, кхьиз хуралай,
Хамни кIарабар хьанватIан усал,
Тух тахьунин вуч ятIа аламат?
Бязибуруз гуз кIан туштIан къимет,
Халкьдин арада шаир хьана хуш.
Аллагьди квадар тавуртIан зегьмет,
Гьич са чIавузни тахьана нахуш
Тух тахьунин вуч ятIа аламат?
Дуьнья виридаз ганва яз мугьман,
Жуван алакьун къалуриз алахъ.
Къалур тийиз жув садазни пашман,
ДавамзаватIан мидаим кIвалах,
Тух тахьунин вуч ятIа аламат?
Тамашуналди ацIун тийир вил,
Яшамиш хьунал жез даим ашукь:
Икьван играми хьунал диде-чил,
Гьар юкъуз кIвалах жезватIан артух,
Тух тахьунин вуч ятIа аламат?
Вун туш, Сажидин, аваз и йикъа,
Валайни ялдай ава инсанар.
КIвалах авуртIан халкьарин юкьва,
Авун паталди мадни хъсанар,
Тух тахьунин вуч ятIа аламат?
ЕКЕ БАХТ Я
Чаз, шаирриз кIанзава чун, хкажна,
Эминазни Сулейманаз мукьва жез.
Бязи чIавуз, хъсаризни, агажна,
Къизилгуьлрин, къаст авай хьиз, юкьва жез.
Са гуж ава, мукьва хьунвай, хкаж жез,
Абур мадни акъатзава цавуриз.
Чун, лагьайтIа, арш акунвай, агаж жез,
Аватзава, мурк ягъайла лувариз.
Сулейманни Эмин чпин чIалари,
Машгьур авур чIавуз, халкьди хкажна.
Амма, чна туькIуьрзавай цIарари,
Лугьузва чаз: гьакI нубатсуз акъажна!
Чна, чун ваъ, хайи халкьди, шиирри,
Кьисмет ятIа, хкажда чун цавариз.
Эминанни Сулейманан, халкьари
Хайи йикъар элкъуьрайтIа суварриз.
Чун, шаирар, гьазурбур жен, гуз сабур,
КIвалах ийиз, гьар са цIарцIел шиирдин.
Анжах жуван шииратди гъун абур,
Ам еке тир бахт я, гьар са шаирдин!
ЗИЯНДИКАЙ МЕНФЯТ КЪАЧУН
Хийирдикай менят къачуз, алахъун,
И кIвалахдал хьун герек туш аламат.
Нихъ хьайитIан, жедач ахьтин алакьун,
Зияндикай жув хуьз, чир хьун саламат!
И тIегъуьндиз акси авур йикъара,
Ял тиягъиз, кIелиз, кхьиз, кIвалахна.
АвайтIани кIвалин ахъа «ракьара»,
Зун, гьар жуьре менфят къачуз алахъна.
Чаз тIегъуьнар акурди тир мадни пис,
Дявеярни кашар, мекьер, дарвилер.
Жуван буржи авуна хьиз хъсан гьисс,
Эхда чна, жезвай ринкIин тIарвилер.
ВИРИДАЛАЙ ЭХИРДИЗ
Са ахмакьди, халкь алайла кимерал,
Нарази яз, авай кимивилерал,
Келле кьуна, акъваз тежез къуьнерал,
Лугьуда кьван, амукьдалди и саягъ,
Кьин хъсан тир, виридалай эхирдиз!
Им вуч уьмуьр я, ганвайди кIвалахиз?
Кайи хирел, къармахрин кьел алахиз.
Паб, сакIани алакь тийиз, чIалахиз,
Амукьдалди и жуьреда, яз начагъ,
Кьин хъсан тир, виридалай эхирдиз!
Им уьмуьр туш, пудкъа, кьудкъад, виш йисан,
И дуьньяда зун хьиз ава виш инсан.
Паб хьанайтIа, хабар кьадай, вич инсан,
ИкI яшамиш жедали им яз утагъ,
Кьин хъсан тир, виридалай эхирдиз!
Яр-дуст кIвализ эвер жезвач, паб себеб,
Акъвазнава, кикIиз, хайи къаб себеб.
Духтурдиз физ, декьин патал, раб себеб,
Гьисабдалди, жуван кIвале, жув къачагъ,
Кьин хъсан тир, виридалай эхирдиз!
Аяларни чпин дидед пад хьана,
Къуншийриз, зун икI акурла, шад хьана,
Лугьудалди рекьидай вахт, фад хьана,
Вич, зун хьтин, гьар са карда тир къучагъ,
Кьин хъсан тир, виридалай эхирдиз!
Вири кьена, жув амукьай арада,
Кучк тежез, ракъиник зун чарада.
Марфар къвана, гьатай чIавуз кьарада,
Хабар кьада, куьз лагьагьанай, - Я алчах!
Кьин хъсан тир, виридалай эхирдиз!
ЧУН САД САДАЗ
Гзафбуруз чидачир икI жедайди,
Кеф чIугвазвай, Аллагь фена мецелай.
Чеб кьейила, кас жагъидач шедайди,
Залум тIегъун къведай чIавуз къецелай,
Чун сад садаз куьмек хьунухь герек я!
Аллагь – цава, чун халкь хьанва чилерал,
Инсанвилин шартIар хкин арадиз.
Аламатар аквазвайла вилерал,
Аватдалди, экъечI тежер кьарадиз,
Чун сад садаз куьмек хьунухь герек я!
Акакьдайбур, гьазур хьухь гъил хкажиз,
Чир хьухь, куьнни авайди чи арада.
Гьуьрмет ийиз, мердвилел кьил хкажиз,
Ихьтин батин галукьнавай арада,
Чун сад садаз куьмек хьунухь герек я!
Гьи кас хъсанвал ийиз кIанз алахъда,
Гьадаз гуда, Сад Аллагьди куьмекар.
Хъсанвилихъ, дегишвал жез кIвалахда,
ТуькIуьр ийиз, гьар са касдиз герек кар,
Чун сад садаз куьмек хьунухь герек я!
Къурху жемир, мукъаятвал хуьх жуван,
Им тIегъуьн я, кьуьзуь, жегьил чин тийир.
Аялар хуьх, секинвал хуьх кIвалера.
Им тIегъуьн я, дуьз гаф япуз фин тийир,
КIвалах ийиз таз акьулдив кьилера,
Чун сад садаз куьмек хьунухь герек я!
Сажидинни куьн хьтин са векил я,
Дуьз тир гафар, Аллагь патал лугьузвай.
Кьуд пата чал, чун такIанбур пехил я,
И вахтунда, тIегъуьндихъ женг тухузвай,
Чун сад садаз куьмек хьунухь герек я!
НИ ЧIАЛАХЪ ЖЕН?
Гьарда вичин шегьердай,
Гуз гьар жуьре хабарар,
Сада-садаз тегьердай,
Гуз гьар жуьре тапарар,
Ни чIалахъ жен, низ яб гун?
И еси кьей вирусни,
Ажеб чIуру тIегъуьн я.
Аси хьун туш турусни.
Им чи сабур техуьн я,
Ни чIалахъ жен, низ яб гун?
Агъзурралди инсанар,
Рекьизва гьар суткада.
Хуьн патал яз хъсанар,
Ацукьнаваз буткада,
Ни чIалахъ жен, низ яб гун?
Аллагь рази хьайибур,
Им къиямат югъ яни?
Кьиникь патал вирибур,
Чак кутазвай бугъ яни?
Ни чIалахъ жен, низ яб гун?
За лугьузва, -Сад Аллагь,
Чун, на хуьдайбур хьурай.
Тегъуьндиз на: «терг хьухь», лагь!
Чун кьве рикIин тахьурай.
Ни чIалахъ жен, низ яб гун?
ТАРС ГАНА
Вуч затI ятIа, кIани патахъ фин, хтун,
Яр-дустарал, мукьвал-мукьвал кьил чIугваз.
Гила маска, сивелай тежез хутIун,
Гьар са зуьрнечидихъ галаз, зил чIугваз,
И коронавирусди чаз тарс гана.
КIан хьайила, экъечI тежез куьчедиз,
Тахсир квачиз, кIвалин дустагъ, тIвар хьана.
Жувак тIегъуьн акутункай кичIедиз,
Им дяведин чIавуз тахьай кар хьана,
И коронавирусди чаз тарс гана.
Гила кьванни халкьдиз эсер жедатIа?
Азадвилин декьикьайрин къадир жез.
Секинвилел са тике фу недатIа?
Ачух нефес къачурдакай атир жез,
И коронавирусди чаз тарс гана.
Я жемятар, михьи тирвал хуьн патал,
Зегьмет чIугван, къенлай кьулухъ вирида.
Сагълам беден багьа ятIа, куьн патал,
Лапагар хьиз, тахьун патал суьруьда,
И коронавирусди чаз тарс гана.
Гьар къуз кIвале хьун хъсан я хизандиз.
Вирибуруз крар хьанва шад жедай.
Ялни ягъун жезва кIвале хъсандиз,
Амма, дарвал, югъ къандивай фад жедай,
И корона вирусди чаз тарс гана.
И, чилери чIугур вирус азарди,
Дуьньядин халкь мажбурнава шел ийиз.
Ам терг авун патал шумуд базардин
Югъ кIан ятIа, чириз такIанз, хъел ийиз,
И корона вирусди чаз тарс гана.
Сад тир Аллагь халкьдин патал алаз хьуй.
Недай-хъвадай гьар са суьрсет бул хьурдай!
Духтуррини чаз дуьз рекьер къалаз хьуй.
Тахсиркаррин чанда сурун фул хьурдай,
И коронавирусди чаз тарс гана.
СУАЛАРНИ ЖАВАБАР
Физвай рекье, кьве кас, къал кваз,
Рахадайла, ван хьана заз.
Кьведан рикIер, тIазай тIал кваз,
Квезни чириз кIан хьана заз.
-Чун – кесибар хьаначиртIа?
Девлетлуяр гьинай къведай?
Чаз и хабар хьаначиртIа,
ВацIариз яд – гьуьляй къведай!
-ЧIуру кIвалах авур чIавуз,
Акьул – эхир кьиляй къведай;
Инсанарни ава ягьсуз,
Писвал ийиз, гъиляй къведай.
-Чи гьукумат, туп хьиз ацIай,
Де лагь кван, ни гъиле ава?
Хкахь тийир, яна чаз цIай,
Гьикьван гъам чи кьиле ава?
-Гьукуматдин кьиле душман,
Хьайи чIавуз, икI хьана, дуст.
Зегьметчи халкь хьана пашман,
Гатуз, хъуьтIуьн цIиг хьана, дуст!
-Кайи хирел алахиз кьел,
Рахамир, зун буш жезва, дуст.
Девлетлуйриз, чак квайла хъел,
Акур чIавуз хуш жезва, дуст!
-ЧIур хьана фий, ихьтин дуьнья,
Чан аламаз сура ава.
Абурун къаст – халкьар кьин я,
Кесибар лап пара ава.
-ГьакI хьайила, кьери ийиз,
АкъуднатIа, ихьтин тIегъуьн?
ЧIуру крар вири ийиз,
Вердишбуруз, гьикI экъуьгъин?
-Экъуьгъункай авач чара,
Цав кьакьан яз, чил я кIеви.
ЧIуру ксар гьатуй сура,
Зи жаваб я, суалдиз ви!
-И коронавирус лугьуз,
Им вуч чIуру тIегъуьн хьанва?
Хизанривай хьана ялгъуз,
Сурар гьикьван эгъуьн хьанва?
-Я Сад Аллагь, Вакай куьмек,
Пис ксариз це ви жаза.
Дуьньядин халкь хьанва гьелек,
Кьабул аяначи арза. –
-Абур санихъ, зун масанихъ
Фена, рекьер чара хьана.
Девлетлуяр, жемир къаних,
Чахъ, кесибар пара хьанва.
КОРОНАВИРУСДИЗ АГЬ!
Я чилери чIугур тIегъуьн,
Ваз гьи жуьре за экъуьгъин?
Агъзурралди сурар эгъуьн
Ийиз тазвай, терг хьурай вун!
Корнавирус лугьуз тIвар,
Инсанрилай чIугвазвай цIар.
Агьарривди, ацIай вацIар,
Ийиз тазвай, терг хьурай вун!
Китайдилай хьана эгечI,
Зарб, са-садак ийиз экечI.
РикIериз тIар, экъечIай вун,
СУВАБДИН КРАР
Вирусдиз акси чир хьана хъчар,
Багьа гуз серкер, чичIакрин кIунчIар,
Кьве сефер багьа гуз гъуьруьн шишал,
Алахънавалди, халкьар гъиз кашал.
Пул атай чIавуз шад я алверчи,
Халкь тарашзавай рекьеллай къуччи.
Къазанмишайдахъ, девлетар гьарам,
Яраб, галукьдай чидач жал вагьрам?
Багьа гузвалда аптекрай дарман,
Я Аллагь чизмач, я чизмач иман.
Начагъдаз куьмек тир чIавуз герек,
Бязибуру пул кIватIзава зирек.
Аллагь алайди чизвач жал кьилел?
Гьаминша тIегъуьн амукьдач чилел.
Регьимлувал хуьн паталди азаб
ЧIугур, гьар садаз, жедалда суваб.
За умудзава, жеч къаних ксар,
Какадлайни кваз кьадай йисар.
Хьана кIандатIа, кIвале берекат,
Сувабдин крар ийиз гьерекат!
ХТАНА РИКIЕЛ
Физвач ахварал, акьална вилер,
Вил алайди хьиз, хкведай рекьел.
Сад садав рахаз, цаварни чилер,
Алахзава зи кайи хирел кьел.
Яшар алатна, михьиз рикIелай.
Хтана жегьил чи кьведан вахтар.
Ни алуднатIа, чун кьвед рекьелай?
Чи муьгьуьббатдин чкIана хтар.
Карагзава заз ви чIулав тир вилер,
Бурма кифервай чIагур чIавуз гъил.
Хиялри рикIи ийизва кьуьлер,
Вуч себеб ятIа, акъатзавач кьил.
Зун кIвале кьилди, амма вун рикIе
Гьатна хиял хьиз, зав рахан тийиз.
Хъиткьинзава рикI, вил галаз, бике,
Ахварай кьванни вун ахкван тийиз.
Ван хьана, дакIар хьайи хьиз ачух,
Къайи гарни кваз акьуна пеле.
Зун атайди хьиз, са чIавуз язух,
Акуна заз вун, хтанваз кIвале.
Акъат хьана зун меселай цавуз,
Вун къужахламиш авун паталди.
Вун са кIус яргъа хьана гьа чIавуз,
Чун чаз яргъалай акун паталди.
МичIи тир кIвале, куькIуьнна эквер,
Са ни ятIани, язава кфил.
Вучиз ятIани чи кьведан рикIер,
Ахвар тирвиляй авуна сефил.
РикIи, тади кваз, ийизвай кIвалах,
Кьулан фералди къвен тийиз ахвар.
Регъвер акъвазна, кьурана булах.
Муьгьуьббатдикай хьана чи чIахар.
Сажидин, вуна ийимир яргъи,
Мад рикIе хкиз жегьил тир яшар.
За вучин рикIиз, ийизвай гъуьргъуь,
Кьифесда авай катраз тир ухшар.
ЗАЗ ТАБ КIАНДАЧ
Сад чидай заз, «Заз таб кIандач», - лугьудай,
Таб авурла, хъуьрез жедай виридал.
Къекъведай вич, кьуна са акьуллудай,
Мез авай хьиз, тIушур виртни гъеридал.
Чарабуру ийизвай таб такIан тир,
Дуьзвал гвайда, вичи ийиз тапарар;
ТIалабунар, адан акьван кьакьан тир,
Са-са кьасдин сивиз ягъун дапIарар.
«Заз таб кIандач», вичи ийиз тапарар,
Ахьтиндакай са версини яргъа жен.
Гвайбурукай, рикIер тIардай хабарар,
Ажеб жедай, жез хьанайтIа къаргъаяр!
Таб авуна, шадардалди инсанар,
Дуьзни лугьун, туькьуьл ятIан дадуниз.
Кьасабчи яз, вичел гьалтай гьайванар,
Гьазур кас тир, чарадан хам хутIуниз.
Сажидина, жакьвадачир, кендир хьиз,
Япариз къвез, ван жезвай кьван хабаррихъ.
Буба лам яз, хвара ханвай къатир хьиз,
ЧIалахъ жемир, нин хьайитIан тапаррихъ!
ВУЧ КIАНДАТIАН
Вуч кIандатIан хьуй лагьана,
НуькIвер катдач, гьуй лагьана,
Цавай цIаяр къуй, - лагьана,
Рухуналлай къуьл туьтIуьна,
АкIиз кичIез къуьл туьтуьна,
Гишин нуькIвер катдани лагь?
Абур гъиле гьатдани лагь?
ХИЙИРДИНБУР
Дуьнья секин туш, хабарар пара я,
Яб гьикI тагун, валлагь, атIай чара я.
Регъуь тежез, ийидай кьван тапарар,
Са пачагьрин чинарни кваз къара я.
Эй, Сад Аллагь, им чи кьведан ара я,
Хийирдинбур хьура, къвезвай хабарар!
Тапаррункай амач кIусни айибар,
Тапархъанар хьанва халкьдин сагьибар.
Законар яз, кьабулнава тапарар.
Гьич садални ийиз жезмач ихтибар,
Эй, Сад Аллагь, хуьн паталди кесибар,
Хийирдинбур хьура, къвезвай хабарар!
Гьам санкцияр, гьам коронавирусар,
ЧукIур ийиз, вердиш хьанва трусар.
Шумуд хьанва ийидайбур тапарар?
Акунани кIандач лугьуз урусар,
Эй, Сад Аллагь ийизвайбур кIурусар,
Хийирдинбур хьура, къвезвай хабарар!
Валай гъейри арза кьадай кас амач,
Чна такьур са жуьредин яс амач.
Сивер агал жезмач, ийиз тапарар.
ЧIехибуруз дуьз рахунни хас амач.
Эй, Сад Аллагь, чи сиве мез, сас амач.
Хийирдинбур хьура, къведай хабарар!
МЕТЛЕБ ВУЧ Я?
Метлеб вуч я, чун дуьньядал атунин?
Ихьтин гужар, авай азаб, азият.
Рази тежер, са меслятдал татунин,
Чахъ гьар садахъ ава жуван хасият,
Чаз аквазвач, чун аквазва Аллагьдиз.
Чи гьар са кам, вилик, вегьезвай.
Бязибуру ябни гузвач гунагьдиз,
Чпин хийир артух ийиз къекъвезвай.
Аллагьдиз чун вири сад я, халкь авур,
Чилер, цавар, гьелерани авайбур.
РикIел текъвез лагьай гафар накь авур,
Чебни чIуру рекьерани авайбур.
Чун дуьньядал бахтлубур жез атана,
Чи дидейрин, чи бубайрин умуд кваз.
Дуьньядал чун, эвелдай шез атана,
Чалай вилик агъзурралди шумуд кваз.
Аял чIавуз къугъваз, рахаз, дустар яз,
ЧIехи хьунвай себеб вуч я душман жез?
Шумуд чна сефиларна, рикI тIар яз,
Шумудни сад тунва чна пашман яз?
САД РАХАДА
Сад рахада билбилдикай багъдавай,
Сад рахада жегьилдикай дагъдавай.
Зун рахада, зи халкь авай гьалдикай,
Халкь паталди, рикIе авай къалдикай.
Сад рахада вичин кIани ярдикай.
Сад рахада чинал алай зардикай,
Зун рахада ватандикай, чIалакай,
Къилгуьллер куькIуьннавай валакай.
Сад рахада анжах вичин рикIикай,
Сад рахада гафар лугьуз рикIик квай.
Зун рахада къуншидикай герек тир,
Зун рахада дустуникай зирек тир.
Сад рахада, зун кисда яб акализ,
Сад рахада, сив ахъайиз, акьализ,
Зун рахад, жувал нубат атайла,
Зун рахада, анжах чара атаIайла.
Сад рахана, вад рахана, кар алач,
Квез я рахун, эгер адахъ яр галач?
Зунни рахун, артухун са кар ятIа,
Мад рахадач, куьн рикIериз тIар ятIа!
ТIЕГЪУЬНДИЗ
Агь коронавирус – тIегъуьн тIвар алай,
Вун чилерай чилиз фена пуч хьурай!
Гачал кьилел хьиз мурдал тир чIар алай,
Вун акъудайбурун эхир пуч хьурай!
И тIегъуьндиз акси яракь гвачирбур,
Кьинкай са низ ятIан хийир жагъизва.
Агъзурралди, са гунагьни квачирбур,
Кьуьзуь, жегьил талгьуз са-сад рекьизва.
Им дуьньядин эхир хьана, эхир туш,
Дявейра халкь, тух тахьана кьиникьал;
Рекьизвайбур, инсанар я, нехир туш,
Инсаният вучиз гъанва и йикъал?
Я суд авач, авун патал дуванар,
Я гьахъ амач, вагьши хьанвай пачагьрихъ.
Гьикьван пучда, кьуьзуь, жегьил жаванар?
Я Сад Аллагь, гьахъ агакьра алчахрихъ!
ТIалабун я миллионрал эллерин,
И коронавирусдин яхъ туьд Вуна!
Накъвар гьайиф ша, ишезвай вилерин,
Тахсиркаррин ая тадиз суд Вуна!
ТАРИФАР КЬВЕ ЖУЬРЕДИН
Тариф кIан я, вакIазни кваз тамавай,
Хас тир гьайван ятIанни вич синихдиз.
Гьайванрикай сад тир, акьул кьамавай,
Пайгарди туш са рекьяйни къилихдиз,
ГьакI ятIани кIанда авун тарифар!
Къуьрекай мад артух рахун герек туш,
Вич асландив гекъигайла, шад жедай.
Япар яргъиз акуртIани зирек туш,
КичIе чIавуз, цIараз, жувед кIватI жедай.
ГьакI ятIани кIанда авун тарифар!
Гьар гьи гьайван эцигайтIан къуллугъдал,
Акваз-акваз дегиш жеда къилихар.
Хъибни хъуьрез жеда къизил балугъдал,
КьацIай вире такваз вичин синихар.
ГьакI ятIани авун кIанда тарифар!
Тарифрал рикI жеда бязи ксарин,
ГъвечIибурун тариф артух хуш жедач.
Авуналди тариф тумакь яцарин,
Пехъ, кьефесда хуьнал туьтуькъуш жедач,
ГьакI ятIани кIанда авун тарифар!
Цуькверикай рахун – кIусни тариф туш,
Къизилгуьл хьиз, юкьва авай цацарин.
Ахьтинбуруз хъсан гафар гьайиф туш,
Булахар тир гьар са чIехи вацIарин.
ГьакI тирвиляй кIанда авун тарифар!
Сажидин, на икьван гафар лагьана,
Гьикьванбуруз вакай душман жедатIа?
Авай гафар гьикI акъвазда талгьана?
Чеб дуьз тухуй, акван пашман жедатIа!
ГьакI ятIани кIанда авун тарифар!
КIАН ХЬУНУХЬИН КЬВЕ ЖУЬРЕ
КIан хьунухьихъ метлебар кьве жуьредин,
Авайди чир хьун гьар садаз герек я.
КIанда лугьуз жеда халди Куьредин,
И кIвалахда сад садалай зирек я.
Сад ава хьи, кIаназ хьунин рикIиз вун,
Эгер и гаф атанватIа рикIяй ви.
Сад ава хьи, кIан хьун яна, рекьиз вун,
Кутугнавач, виликди фин, рекьяй ви!
Я ЗУН ТАКIАН
Югъди, йифди гьатна пехил фитнеда,
Акси ятIан гьатта чпиз хизанар;
Сивяй лугьуз, гьалч жез чпин ченедал,
Жагъурзава дуьз касдикай нукьсанар.
Артистар хьиз, къугъваз, гьар къуз сегьнеда,
Я зун такIан, я заз кIани инсанар,
Ша, куьне куьн твамар фитнед дегьнеда.
Гьар са касдихъ ава вичин алакьун,
Гьар са касдихъ ава вичин синихни.
Кайи хирел, пеше тир кьел алахун,
Инсанвилин хуьз тежезвай къилихни,
Хийирдилай зияндиз я алахъун.
Я зун такIан, я заз кIани инсанар,
Жемир чичIек, садни серкин силихни!
Заз къайгъу туш, кьежей мез я рахадай,
Гьар сада вич къалурзава вуж ятIа.
Са вахт къведа, эхирдай кьам чухвадай,
Им куьн патай ийизвай са гуж ятIа?
ЧIутар хьана, экъечI тийир чухвадай,
Я зун такIан, я заз кIани инсанар,
Пехилвал квез, яраб гьикьван хуш ятIа?
Кас такIан хьун, хъел – дамарра кьел жеда,
ГьакI куьне куьн куьз рекьила ажалсуз?
Чарабурал хъуьрейдакай шел жеда,
Кутугнавач инсандиз хьун – гьаялсуз.
Къванце, фена акьадайди пел жеда.
Я зун такIан, я заз кIани инсанар,
Къенивилел яшамиш жез, мажалсуз,
Кеф чIугу квез, закай рахаз кимерал,
Маса кIвалах, гьелбет, квелай алакьдач.
Чубарукар хьиз ацукьна симерал,
Зун квез, гьелбет, минет ийиз алахъдач,
Ашукь хьанвай чпин таяр ламарал;
Я зун такIан, я заз кIани инсанар,
Дуьз тир рекье къекъуьгъ куьлуь камарал.
ГЬИКЬВАН ЧIУРУ
Гьикьван чIуру затI ятIани - аламат,
И коронавирус квахьда, атай хьиз.
Мад адавай хуьквез жедач, гатай хьиз,
Чун амукьда, гьамиша хьиз саламат.
Са тIимил кьван мукъаятвал – гьарам туш,
Серенжемар кьабул ийин герек тир.
Хъижедайвал чакай ксар зирек тир,
Чу чан алай я руькуьн туш, вагьрам туш.
Пачагьринни сабур ягъин рикIериз,
Дявеяр жез, рекьин тийин сада сад.
Стхаяр хьиз ислягь ийин сада сад,
Буюрдайвал, кьуьлердавал мехъериз.
Шумуд тIегъуьн атана, гуз кичIерар?
Шумудни сад чна абур алудна?
Душманрин хьиз, са-садан кьил галудна,
Кьун патал чагъ гана хуьруьн кицIериз.
Ша, чнани хвена жуван адалат,
Залум вирус акъудин чи арадай.
Хьайи кардихъ чIугван тийин хажалат.
Вирусдин чин асун сувагъ ийин кьарадай.
СИВЕЛ ДАИМ ХЪВЕР ХЬУРАЙ
Яргъи уьмуьр акуна зи вилериз,
Гьар са йис, варз, югъ-йиф, гьар са декьикьа,
Азад вахт, бахш ийиз, мани, кьуьлериз,
Сивел шад тир хъвер алаз, вахт рекьикьа.
КъекъвейтIа чун багьнайрихъ гьар жуьредин,
Мумкин я хьун тавун, гьар къуз мажални.
Шад ва пашман акурла гьар бередин,
Вахт жакъура, тик акъваздай кIвачелни.
Кве хвена зун, мумкин я гун суални.
Гижи авур чIавуз кьилин серди зун;
ТиртIани жув, сагъламвилиз усални,
Дидеди хьиз, хвена шад тир хъверди зун.
Дуьньяда ваъ, къекъвена ватанда зун,
Пара кьадар акуна заз инсанар.
Вучиз ятIан, гзафбуруз кIанда зун,
Чпихъ галаз тIуьр фу хьайи гузанар.
Пашман ятIан, рикIе шадвал хуьз алахъ,
Руьгьдин къула хкадармир цIай вуна.
Четин ятIан, анжах вилик физ алахъ,
Эверайдаз, ийиз алахъ, гьай вуна.
Шел-хъвал ийир, жагъайтIани багьнаяр,
Шадвал ийиз алахъ, чан хуьз кIан ятIа.
Вилер кIевмир, алаз чIулав айнаяр,
Вун халисан ви уьмуьрдин хан ятIа.
Сажидина, Аллагь патал, и гафар,
Лугьузва квез, къвезвайди шад ван ятIа.
Гьар са хъуьтIуьхъ гала чими тир гатфар,
Шад яз къекъуьгъ, хуьз кIаниди чан ятIа!
ВИРТIЕДИЛАЙ
ВиртIедилай тариф авун герек туш,
Вирт – чир жеда килигайла дадуниз.
Ни авурди хьайитIани – хуьрек туш,
Хас тир шартIар ава гьар са затIуниз.
Бес тарифар авуниз низ лазим я?
Мумкин я заз суал гун и жуьреда.
Зун, са юкьван чирвилин муаллим я.
Течиз рахун хьайитIа, зал хъуьреда.
Шейинвай вич къалуриз тахьайтIа,
Адаз чара касдин териф герек я.
Бегьемсузрин тарифрикай рахайтIа,
Абур гьар са мярекатда зирек я.
Яцрак дана кутадайбур – кал лугьуз,
Ламрал пурар эцигдайбур – шив лугьуз;
Акатайдаз – роман, шиир, чIал лугьуз,
Руьхъведизни, къекъведа ам, жив лугьуз.
Чин чуьхъуьдай, гвай инсанар дасмалар,
Квез регъуь мус жедатIа, чин яру жез?
ВакIаз – буба лугьуз вердиш амалар,
ХкатдатIа, чинал рехи чуру жез?
Бахтаварар, фу незвайбур, гьарам яз,
Куьн тарифри шив авунал ламракай;
Чин чуьхуьз кIанз, вич гьакIан са вагьрам яз,
Ягьанатар авун дуьз туш чамракай.
Тапан тариф авуналди бурандин,
Адакай нез гатун, хъуьтIуьн хали жеч.
Намусар квай инсан ятIа, Ирандин
Пачагь, лезги патал мукьва-кьили жеч.
Тарифарда, анжах усал затIунин,
Дидейри хьиз, чпин кими рушарин.
Айгьам бес я, акур чIавуз кьатIунин,
Лув гуз фидай чIавуз, цавай къушарин.
Вирт лугьунал, сиве ширин дад жедач,
Дад чир жеда, гьелбетда, ам тIуьр чIавуз.
Марфадикай, булахдин хьиз яд жедач,
Адан тариф ая герек тир чIавуз!
Сажидиназ, себеб чиз, хъел атунин,
Гьикьван чна гун, тапаррин къиметар?
Тариф герек туш хъсан тир затIунин,
Инсанвилиз ийин чна гьуьрметар!
ЯР АТАНА
Яр атана, хъуьрез-хъуьрез, цава къугъваз рагъ,
Къацу хьана, чуьл ацIана, хъчар экъечIна.
Циферикай хкечIзаваз, акур чIавуз дагъ,
Суьруьдик квай гьерел, цIегьрел, крчар экъечIна!
Яр атана, рагъ атана, Яран сувар я!
Чи кефи куьк, сагъ атана, Яран сувар я!
Хъчарикай ирид жуьре ийиз хуьрекар,
Дишегьлийрин гъилерик квай гьерекат аку!
Къацар-къацу, тегьмесханар, бул эвелукар,
Чи гьар йисуз чуьллеравай берекат аку!
Яр атана, рагъ атана, Яран сувар я!
Чи кефи куьк, сагъ атана, Яран сувар я!
Чи аялар къугъвазва шад, лугьуз манияр,
Кьуьлер ийиз, Яран сувар кьиле тухузвай.
Шазандалай цIи фад чран, яру пIинияр.
Шадвал вуч я, Яран сувар, кIвале тухузвай?!
Яр атана, рагъ атана, Яран сувар я!
Чи кефи куьк, сагъ атана, Яран сувар я!
Ша, мугьман хьухь, къе чи Ярак, шадвилер ийиз,
Им гатфарин сад лугьудай Югъ яз атанва.
Чи мурадрин, чи хиялрин Садвилер ийиз,
Санал жедай, санал недай, Югъ атанва чаз!
Яр атана, рагъ атана, Яран сувар яI
Чи кефи куьк, сагъ атана, Яран сувар я!
ИМ ЯР ХЬАНАЧ
ЦIи, Корона вирос галаз, начагъ яз,
Атанвайди, им гьи жуьре азар я?
Ирандиде, чуьруькар гвай, къачагъ яз,
Атай югъни, тарашчийрин базар я!
Им адет яз, гьар са йисан гатфариз,
Шадвиливди тухузвай са сувар я.
ТIегъуьндин лаш галукьай хьиз юрфарихъ,
Я жемятар, им вуч мердимазар я?
Чинал маска – хъурхъ алукIна, къекъведай,
Гъил-гъиле кьаз тежер, чара ксар я.
Галукьайди, рекьиз, язух текъведай,
Инсаният адакай къе бизар я.
Ни акъудна, ихьтин тIегъуьн, вуж я ам?
Кьиникь багъда акIурнавай тазар я.
Фагьумайла, эхиз тежер, гуж я ам,
Галукьнавай инсанрихъ – бедназар я.
Чара авач, кая-кьея лугьункай,
Нез герекбур: сергни чичIек, газар я.
Метлеб авач, артух гафар рахункай,
Хажалатдик, кармаш хьанвай пIузар я!
КАВКАЗ
Кавказ – лагьай чIавуз, чилел Женнет тир,
Дуьньядин халкь цIигел я ам акунихъ.
Темягькаррин халкь тарашун – адет тир,
Гзафбурун вил галай – кеф чIугунихъ.
«Къизилдин сар», «Женнетдин багъ», кьакьан тир,
Дагъларикай – гурар, цавуз акьахдай.
Халкьар – викIегь ксар хьунухь такIан тир,
Дяведа – женг, ислягь чIавуз кIвалахдай.
Кавказ – пайи-паяр хьана, чара тир,
А виликан садвал амач халкьарихъ.
Садаз, масад душман, атIай чара тир,
А виликай шадвал амач халкьарихъ.
ГьакI ятIани Кавказ кьаз кIанз, кIанибур,
Амачиз туш и дуьньядин чилерал.
Шумуд садаз тарс ганатIан, дилибур,
Ама, кьилер залан хьанвай къуьнерал.
Кавказ – Женнет я къведайдаз, мугьман яз.
Къайи ятар, шишер яз, нез, гьерерин.
Ам – жегьенем я атайдаз, душман яз,
Кьил акъудиз четин тир и сирерин.
Гьич садани талгьурай хьи Кавкадин,
Халкьдич амач гьа виликан игитар.
Чир хьурай хьи, чал вегьей гьар са касдин,
Кьилер амаз, хутахдайбур мийитар!
КIанзавайди вил вегьин я тарихдиз,
Чпелайни вилик чанар гайибур.
Кавказвияр – туьнт ксар я къилихдиз,
Лезгинкадин кьуьл ийиз кIанибур!
ГЬАМ РИКIИВАЙ
Гьам рикIивай, гьамни са кIус зарафат,
Бегьер гъурай багъдин гьар са тара фад.
Вилив хуьзвай гьар йисуз чун Яра фад,
Аран сувар мубарак ваз, Бести вах!
Яр алукьна, чIулав тахьуй рушар чи,
Яр алукьна, кьуьзуь тахьуй яшар чи.
Демда туна, гьазурзавай ашар чи,
Саран сувар мубарак ваз, Бести вах!
Гьар са касдихъ хайи муг хьун – ери я,
Мукан шараг хьунухь – виртни гъери я.
Вун лагьайтIа, лезги Женнет гьуьруь я,
Яран сувар ваз мубарак, Бести вах!
Сажидиназ икьван гзаф яшар хьун,
Себеб ятIа, хуш тир вахар, рушар хьун?
Багьа я заз жув шаирдиз ухшар хьун,
Хьран сувар ваз мубарак, Бести вах!
КЬИНИКЬ – ГУЖ Я
Кьиникь – гуж я эхи ийиз тежедай,
Чан алайди, ахквазмач ваз, вил галаз.
Хъсан крар аватIан мад хъижедай,
РикIел хуьквез, вахт хьайила, ишедай,
Амукьда вун, сурун къванцихъ гъил галаз.
Багьа затI я, уьмуьрдин гьар са югъ, йиф,
Чан алайди, ахквазмач ваз, кьейила.
ЧIугуртIани адахъ гьикьван на гьайиф,
Гьикьван на вун авуртIани гьакI зайиф,
Мад ам рахаз ахквадач ваз кьейила.
Мугьман дуьнья ятIани им мажалсуз,
Вахт хьайила, дарман жедач, хуьн патал.
Гужарин гуж я инсан кьин ажалсуз,
Вучиз чун халкь авунай кьван кьин патал?
Аси жемир, дуьнья гьакI халкь авунва,
Гужар хьайи инсаният пара я.
Зазни гужар са кьадардин акунва,
Аллагьдивай кIанид анжажах чара я.
ТЕЖЕН РУЬГЬДАЙ АВАТИЗ
И дуьньядай жезвай кьадар ванериз,
Яб гайитIа, фида чиляй чилериз.
Гьич са затIни жедайди туш эллериз,
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
ЧIал амукьдач, халкь амукьдач – хабарар,
ЧIалахъ жемир, вирибур я тапарар.
Ягъиз женни мегер сивиз дапIарар?
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
Лезги миллет шумуд агъзур йисара,
Лигим хьайи гьулданар тир цIаяра.
Тваз кIан ятIан, чи цIвалахар яцIара,
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
Самур вацIун кьве лувак квай лезгияр,
Садвал патал экъич авур ивияр,
Кваз кьун тавур къати женгер, жизвияр,
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
Зазни чида, кьве пай хьун, шад кIвалах туш,
Самур вацI, гьакI авахьзавай булах туш.
Чи чIал квахьда, лугьунин зун чIалахъ туш,
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
Лезги кьуьл хьиз, къвердавай квай гьерекат,
Чи садвилин женгерик ква берекат.
Чаз герек туш, шел авунин мярекат,
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
Чахъ хьайид хьиз Шарвилияр турар гвай,
Чапхунчияр терг авурд я, зурар гвай!
Чаз хьайид туш, кичIе четин краркай,
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
ЧIал амукьда, халкь амукьда, чил хьтин,
Мел-мехъериз къугъвазвай шад кьуьл хьтин!
Кьакьан дагълар, чирвал – дерин гьуьл хьтин,
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
Гьукуматрин сергьятар кьатI-кьатI жеда.
Азадвилин терефдарар сад жеда,
ЧIуру ният авайбур пад-пад жеда,
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
Сажидинни, куьн хьтин са инсан я,
Лезги халкьар сад хьун, шаксуз, хъсан я.
Ни вичиз вуч лагьайтIан, са хизан я,
Минет я квез, тежен руьгьдай аватиз!
КIАНДА ЧАЗ
Гьар са касдихъ кьве жуьредин гуьрчегвал,
Хьун герек я: намуслувал, керчеквал.
Винел патан гуьзелвал чаз хуш ятIа,
Кепекдай туш, руьгьдиз са кас буш ятIа.
Сад ава чи винел патан акунар,
Ширинбурни хьана кIанда рахунар.
Герек чIавуз чинални жен хъвер алаз.
Хъуьрез тахьуй, акур касдал хер алаз.
РикIени – сад, дуьз гафар жен, мецена,
Жув инсан яз, тухуз алахъ къецени.
Хъсандалай чешне къачуз алахъун,
Ам гьа касди я чIехи тир алакьун.
Виридаз – вун, вуч авуртIан, кIан жедач.
Ваз такIан я лугьуз, масад къван жедач.
Вирибуруз са Аллагь жен кIаниди,
Вуж хьайитIан, кIан жен къилих къениди.
Вун эвел туш, я Адам, я Гьава хьиз.
Жув масадаз кIанра – дарман, дава хьиз.
Ви бедендин чIехи тир пай яд ятIа?
И кардал вун, лагь рикIивай шад ятIа?
Ваз кIани хьиз, вунни кIан хьун паталди.
Дуьз инсан хьухь, гьар гаталай гаталди.
КIанивилер бул хьуй такIанвилерлай.
Фитне, дяве квадриз алахъ чилерлай.
Сажидиназ кIанда дуствал, гьуьрметар,
Гьа кар патал чIугван чна зегьметар.
Инсан ятIа, инсанвилин рекье жен,
Хъсан, хъсан фикирарни рикIе жен.
САВКЬВАТ
Вичин гъилерал авунвай туькIуьр,
Саид духтурди багъишай чуьнгуьр,
Руьгьдин лампа хьиз авунвай куькIуьр,
Къимет авачир савкьват хьана заз!
Хатрут кIарасдин кьелечI тир кьулар,
Куьпда турбур хьиз аквазва чIалар.
Гъиле кьур чIавуз, шад ийир гьалар,
Кьве сефер артух къуват хьана заз!
Акуниз гуьзел, макьамриз керчек,
Чамран свас хьтин дамах гвай гуьрчег,
Женнетдай атай гьуьруь тир – Мелек,
Тавхана кIвале тават хьана заз!
Атайла мугьман, шадардай зи кIвал,
Гьар садахъ галаз рахаз чидай чIал,
Экуь рагъ хуьдай кьакьан тир цавал,
Шадвал кутадай алат хьана заз!
Саид духтур - зи багъри тир мирес,
Азарлу инсан сагъардай, хъуьрез.
Гьар са кар ийиз, алакьдай серес,
Цавай аватна, ам гьат хьана заз!
Сажидин, вуна Саидан тариф,
Ая гьамиша, духтур тир – ариф.
Гьар са имарат ийидай зериф,
Бахтарив ацIай са кIватI хьана заз!
Де лагь, тариф, гьикI акъвазда, тувуна,
Гъетер акваз цавун кьакьан тавуна.
Хъуьрез-хъуьрез акъвазнавай, эквер гуз,
Дуьньяни кваз ишигълаван авуна!
КЬВЕ РИКIИН ХЬУН
Гьикьван хъсан югъ хьанай къе, шад хъуьрез,
Гьаваярни хъсанбур тир, рагъ, серин.
Инсанарни аквазвай заз лап серес,
Сада садахъ ихтилатиз хупI ширин.
Ихьтин йикъар ажеб жедай гьамиша,
Кьисмет кьванни жез хьанайтIа, гьар йисуз.
Тарари гъиз гьар жуьредин емишар,
Гьич са касни жен тийидайвал кефсуз.
Вири крар хъсанбур яз, хуш хьана.
Мад идалай хъсан кIвалах жедани?
Тек са юкъуз, зун бес кьадар буш хьана,
Эхиз тежез, рикIи лугьуз – шедани?
Кам вегьейвал, рикIиз бегьем тIар хьана,
Арза кьадай кас жагъанач къекъвена.
Зи кьилел яд авай хъенчIи квар хана,
Са нуфт амай, денбеден зун декьена.
Са кас кьванни гьалтнач, дерди лугьудай,
Инсанар яз аквазватIан вирибур.
Гьаваярни чIур хьанва хьи лугьудай,
Гьикьван чIуру йикъар хьана цIи ибур?
СА САДАР
Сад Аллагь хьиз, Сад Ватан хьиз, садар яз,
Чаз, гьар садаз авайди – са Диде я!
Багъишай хьиз, Сад Аллагьдин Кьадар яз,
Чи, гьар садан кьил гьамиша вине я!
Чавай хкяй жедач Диде, Ватанни,
Кьисметдилай асли затIар я кьведни.
Бахтлу хьунухь паталди гьар инсанни,
Кьакьан цава куькIуьннава са гъедни!
Буржлу я чун Сад Аллагьдин виликни,
Буржлу я чун Дидедизни Ватандиз.
Цуькверин кIунчI кваз кIанда чи гъиликни,
Икрам ийиз гьар садаз лап хъсандиз!
Диде –абур, диде – сабур, даях я,
Ватан, Диде – чара тежер рикI – жигер.
Дидедин чIаляр чи – уьзягъвални дамах я,
Дидеяр я, чан алай чи чиг цуьквер!
Сажидин, на дидейрикай шиирар,
ТуькIуьр ая, лугьудайвал манияр.
Са кар патал халкь авунва шаирар,
Цуькверикай чурун патал пIинияр
СУЬРЕТ ЧIУГУНА
Осетиядин кьибле тир патай,
Котаевадин - Елена лугьур,
Зи суьрет чIугваз хиялдиз атай,
Художник ава, дуьньядиз машгьур.
Зи чIарарин рех, зи чинин ухшар,
Са шумуд йисуз гъиз ам алахъна.
Секинвал течир, зи руьгьдин къашар,
Квев рахун патал, ада кIвалахна.
Кист – молбертдаллаз, кIватI ийиз хиял,
Шумуд са сефер, чIугуна азаб.
Осетин халкьдин баркаллу аял,
Аллагьдин патай къачуна суваб.
На чIугур суьрет, чан алайди хьиз,
Тамашзава чаз вилер тийиз лупI.
Сивелни даим ван алайди хьиз,
Ажеб гуьзелдиз аквазвачни хупI!
Сажидин даим Елена рушаз,
Амукьзава вун буржлу яз даим.
Халичадин хьиз квакварал рашаз,
Рекье тур багьа багъиш я ваз им!
ЧАХЪ ЛЕЗГИЯР
Чахъ лезгияр ава, лезги чIал течир,
И лезгидихъ зун гьи чIалал рахада?
ЧIехи бубад ватан ва хуьр-кIвал течир,
Лезги тирди, зун адахъ гьикI агъада?
Тахсир авач аялдин и кIвалахда,
Тахсиркарар геж гъавурда акьада.
Лезги ятIа, лезгивилин булахда,
Аялдизни дидедин чIал гакьада.
ЭЙ, САМУР ВАЦI
Гагь и пад яз, гагь а пад яз, эх тежез,
Эхир тежез, авай гьахъсузвилерин;
Са дуьз патахъ гьял ийидай рехъ тежез,
Эй, Самур вацI, ви дердер вуч дерин я?
Кьве гьукумдин менгенара гьат хьана,
Битав зи халкь, гьамиша яз сад хьавай;
Акур чIавуз, сергьятралди кьатI хьайа,
Лезги халкьдин вилер вили яд хьанвай,
Эй, Самур вацI, ви дердер вуч дерин я?
Алакъаяр агалнавай муькъеверал,
Къаравулар акъвазна кьве патани;
Ихтиярсуз, физни тежез мехъерал,
Халкьар акваз, эх тежер гуж ятIани,
Эй, Самур вацI, ви дердер вуч дерин я?
Чпин дертер къалин хьанвай пачагьриз,
Мажал авач, са гьахъ-дуван ийидай.
Я Сад Аллагь, куьз рехъ гузва гунагьриз?
Жагъур тийиз, кьве пай халкь сад хъийидай,
Эй, Самур вацI, ви дердер вуч дерин я?
Са хизан яз, гьар жуьредин миллетар,
Ихтиярар вирибурун сад тийиз;
Гьи кьадар вахт хьурай чIугваз зиллетар?
КIан туширла, виридан рикI шад ийиз,
Эй, Самур вацI, ви дердер вуч дерин я?
Эхир са къуз, акьалтна хъел, хьана сел,
Халкьарин вацI кьерилай алахьда.
Инкьилабдиз экъечIайтIа вири эл,
Вахт къвез кичIез, ивид хвалар авахьдай,
Эй, Самур вацI, ви дердер вуч дерин я?
Инша, Аллагь, ахьтин йикъал къвен тийин,
Сабурлувал къвен инсанрин рикIериз.
Чун сад садаз душманар хьиз жен тийин.
Мус къеда жал, - лугьуз чун дуьз рекьериз,
Эй, Самур вацI, ви дердер вуч дерин я?
РИКIЕРИКАЙ РИВАЯТ
РикI авачир инсан, гьайван, ничхирар,
И дуьньядал авачи халкь хьайид туш.
Гьар эвелдихъ галайди хьиз эхирар,
Ахьтин ксар я дидейри хайид туш.
Кар хура рикI хьунал ерли кар алач,
РикIернихъни ава гьар са жуьреяр.
Къени рикIер хьунал артух пар алач,
Бязибурухъ рикIер ава – зерреяр.
Хъсан касдин хура халис рикI жеда,
Дуст паталди, гьатта вичин чан гудай.
Бязибурун рикIе даим йикь жеда,
Куьмек герек тир инсандиз къван гудай.
РикIер ава, багъ хьиз ацIай бегьердив,
Багъиш тавур тан тийидай гьич садни.
РикIер ава, къаб хьиз ацIай зегьердив,
Ада вични рекьида, гьакI масадни.
РикIер хьунал кацеризни, кацериз,
Абурукай инсанар хьун четин я.
РикIер хьунухь, агъу алай мецерин,
Ахьтин къунши, дустни хьунухь – батин я.
Сажидина мад ийидач яргъияр,
Инсан кIанда, инсанвилин рикI авай.
Инсан ухшар, кIалубринни ягъияр
Жеда, даим, хура хъуьтIуьн цIиг авай!
ГАЙИ АКЬУЛ КЬАЗ ТАХЬАЙЛА
Сад Аллагьди кьакьан цавай,
Суалар гуз, икI лугьузва:
«Инсанар яз халкь авунвай,
Дуьньядал куьн гьикI тухузва.
Гьайван, ничхир, гьашаратар,
Къайгъудава тIуьнин, хъунин.
А затIарин гьерекатар,
Я инсанриз зиян гунин.
Амма инсан шагь яз чилел,
Халкь авунва, къаядаяр тваз.
Куьне кIвалах ийин кьилел,
Арзачийрин арзаяр кьаз.» -
Чун инсанар хьайи чIавуз,
Фитне, гъибет квез герек я?
Хъел къведайвал мийир цавуз,
Себ гун – ахмакьдин хуьрек я.
Инсанар яз, инсанвилин,
Дуствал хьуьнин рекьера жен.
Мецел гафар хъсанвилин,
Дуьз хиялар рикIера жен.
Вад къан уьмуьр чилел жедай,
Лугьуз, хъуьрез, кьиле тухун.
Дуьз гаф – бармак, кьилел жедай,
Дуьз яз, хуьре, кIвале тухун.
Инсанар яз, вагьши жезвай,
Гьайванрикай жен тийин чун.
Къеневай рикI кукра незвай,
Ахмакьар хьиз, шен тийин чун.
Я Сажидин, вунни гьакьван,
Сабурар гвай кас тахьайла;
Акьулар на гуда гьикьван?
Гайи акьул кьаз тахьайла!
ХАТУРДИН СИР
Зав ахварай рахазва сад, явашдиз,
Яраб им вуж ятIа, лугьуз кис хьана.
Гудай затIар авайди хьиз шабашдиз,
За, са герен сабурлувал хуьз хьана.
Зун ахварин фенвайди чиз хиялдиз,
Ам захъ галаз рахазвайди чир хьана.
За адаз яб гузвайтIани кагьалдиз,
Ам ахварай икI рахун, заз сир хьана.
«Чан хва, вуна гьисабмир им ахвар яз,
Им тарс я за гузвайди ваз герек тир.
Хъсанвални писвал кьвед кьве вахар яз,
Хъсанвили тухузва вун зирек яз.
Пис вахакай рахадач зун, тахайд тир,
Хъсанвилин ваха хуьзва саламат.
Хъсандакай зун са сефер рахайд тир,
Писдакай квез я рахун, тир аламат?
Ачух рикIи тухузва вун виликди,
Хъсанвилер ийиз тазвай виридаз.
Афериндин крар ийиз гъиликди,
Дуьз меслятар къалуриз, ван жеридаз.
Амма рикI хьиз, ачух кIанда гъилни кваз.
ЭрчIи гъили гуз, ахъаз яхъ чапла гъил.
Аквазван цав, гуз вердиш я чилни кваз,
Ви гунугихъ галачтIани чпин вил.
Сад гайидаз, вад вахкуда Аллагьди.
Хатур авур садни кесиб хьайид туш.
Аквазван яд, гьикI гузватIа булахди,
Халкьдиз тагуз, са стIални хвейид туш.
Амай гафар лугьуда мад сеферда,
Килигда зун, гъавурда вун гьатнатIа. -
Зун ахваркай хкатна са тегьерда.
Заз чидач, ам гьи патахъди катнатIа.
ЧизвайтIани, хатур авун хъсан яз,
Мягьтел хьана, себеб течиз ахварин.
Икьван чIавал чидачир жув инсан яз,
Хатурдинни сир хатурсуз вахарин.
МУБАРАК
Инсан патал, виридалай кар алай,
Пешейрикай, кьилел даим зар алай,
Медсестра тир, баркалладин тIвар алай,
Духтиррин югъ мубаракрай, хтул руш!
Гьар са касдихъ гелкъвез, чанар сагъ ийиз,
Азарлуйрин чинра экуь рагъ ийиз,
Духтурхана, ялар ядай, багъ ийиз,
Алахъун, ваз мубаракрай, хтул руш!
Гипократан, Ибн-Сннан кьинериз,
Вафалу яз, къуллугъ авун эллериз;
Азарлуйрин экв хкиз кIанз вилериз,
КIвалахун, ваз, мубаракрай, хтул руш!
Духтурвилин, сестравилин, герек тир,
Пешекар хьухь, чирвал авай, зирек тир.
Лацу халат алай гуьзел Мелек тир,
Шад сувар, ваз, мубаракрай, хтул руш!
Вичин тIварни тир Алина, лезги руш,
Кардиз викIегь, рахаз чидай мецел хуш.
Сагъламвилин хабарар гвай туьтуькъуш,
Ваз и сувар мубаракрай, хтул руш!
МУРАД АВАЧ
И гуьзел тир дуьньядиз жув атана,
Ви бахтуни алмасди хьиз атIана,
Маса мурад авачир мад еке тир,
КIани гада жагъай, жув са бике тир.
КIанибуруз – кIанибур хьун, бахт я, бахт.
Сад Аллагьди, багъишнавай вахт я, вахт.
Чаз кьведазни и гунугин къадир жен,
Чи цуькверкай муьгьуьббатдин атир жен.
Уьмуьр – вахт я, кьуна акъваз тежедай.
Кьилел къведай крар акваз тежедай.
КIанибуру, хуьн паталди гьуьрметар,
ЧIугун лазим я гьамиша зегьметар.
КIаниди хьун, къениди хьун къилихдиз,
Фикир тагун, куьлуь-шуьлуь синихдиз.
РикIяй рикIиз кIан хьайитIа, гьава хьиз,
Чи рикIериз жеда дарман-дава хьиз.
Бахтавар тир, бахтун варар ахъа тир,
РикIяй физвай гьар са хиял мукьва тир:
И дуьньядал хьайи уьмуьр шад ийин,
Ша, чна чи муьгьуьббатар сад ийин.
ЛУГЬУМИР ХЬИ
Лугьумир хьи, Эмин бедбахт кас хьана,
Адаз кьимет хьайид, гъамни яс хьана.
Амма ада илгьам - шуьрбет хъваз хьана,
Гьар сеферда акур чIавуз Туькезбан!
Даим рикIе кIани рушан тIар аваз,
Гьар шиирди адаз хас тир цIар аваз,
И дуьньяда рикIиз кIани яр аваз,
Сефил тир ам такур чIавуз Туькезбан!
Хажалатар, са-сад фена рикIелай,
КIани тир руш гьалт авурла рекьелай.
Алиф, бей, тей алатна, фад кIелай,
Фите пелез чIугур чIавуз, Туьквезбан!
Куьн кьве касдин муьгьуьбатдин хъилерай,
РикIиз кIани яр акъудна гъилерай.
Бахт жагъай хьиз, эхиримжи кьилерай,
Гъавурда дуьз акьур чIавуз, Туькезбан!
Лугьумир хьи, Эмин бедбахт кас хьана.
Эминавай залан парар кьаз хьана.
Эхир кьиляй рикIиз кIани свас хьана,
Куьн кьисметдихъ агъур чIавуз, Туьквезбан!
ЧАРАБУР ЖЕЗ МУКЬВАБУР
Чун – инсанар яз дуьньядал атана,
Алахъзава, яваш-яваш чIехи жез,
Анжах, яшлу жедайла за кьатIана,
Жив къвайила, гатфар акваз рехи жез.
Чахъ мукьвабур ава диде-бубадал,
Къавум-къардаш хьайилани артух жез.
Дустар ава, кьил чIугурла убадал,
Аквада ваз хинкIардал – як, къатух жез.
Са кар хуш я, авун чIехи бубавал,
ЧIалар кIелиз, гуз тербия, акьулар.
Тек са кар заз аквазва яз зурбавал,
Артух хьунал, югъ-къандивай хтулар.
Зи чIаларин витIер алай цуькверал,
ЧIижер хьтин кIватIал жезва аялар.
Зун мягьтел тир, зегьмет кIани цекверал,
Вирибурухъ авай ислягь хиялар.
Амма са кар лугьун за квез ачух яз,
Захъ хтулар ава шумуд вишерал.
ЧIалар кхьиз, мани ядай ашукь хьиз,
Абуру зун хуьзва даим кIвачерал.
Гьар хуьре сад-вад ава заз хтулар,
Зи шиирар ашкъидалди кIел ийиз.
Завай къачуз, зазни хугуз акьулар,
Шадарзава, шииратдин мел ийиз.
Заз, Сажидин буба, лугьуз аялар,
Гьар экрандин кIани ава, вил алаз.
Абурукай я даим зи хиялар,
Къуй, чIехи хьуй диде-бубад гъил алаз!
СА СЕФЕРДА
Са сеферда, саки йифен кьулариз,
Уях хьана, хъфенач мад ахвариз.
Гьич садазни закай хабар тавуна,
ИвичIайла, цаву вичел чIугуна.
Алахьай йиф, тум чукIурна гъетерин,
Цав акурла, лужар хьанвай къветерин,
Варз – есир хьиз, аквазвай заз сефил яз,
Гар къугъвазвай, чубандив гвай кфил яз.
Экуьнахъ фад къагъайла мисикай,
Билбил хьана, рахаз жеда мецикай.
РикIиз регьят яз рушакай, хцикай,
Вун дуьньядиз цIийиз атай хьиз жеда.
Йиф – секин тир, гуьзел дуьнья, рагъ авай,
КIубан беден, зегьмет чIугваз, сагъ авай,
Булах ятар, ер-емишдин багъ авай,
Регьят хьана, ваз рикI ацIай хьиз жеда.
ТIВАРАРИКАЙ ХУЬРЕРИН
Агъа-СтIал – Ашага,
Кьулан-СтIал – Орта жез;
Вини-СтIал – Юхари;
Цайи цуьквер – хъурта жез,
Стхайрини вахари,
Хабар кьазва, эх тежез.
Кьасумхуьрни – Касумкент,
Алидхуьрни – Аликент,
Шихидхуьрни – Шихикент,
Сардарахуьр – Сардаркент.
Агъа, Орта, Юхари,
Кентер галаз – туьрк хьана.
Вуч лугьуй чаз халкькьари?
ТIварарикай хъуьрт хьана.
ЗУННИ ТIЕБИАТ
Зун гъавурда гьат тавуртIа, тIебиат
Акьун тавун мумкин я зи гъавурда.
И гафарин чир хьун патал гьакъикъат,
Хъсан кар тир, са кIус фагьум авуртIа.
ТIебиатди кьунва даим къужахда,
Дидеди хьиз, вичин хайи аял хьиз.
АкьазвачтIа, зи гафарин чIалахъда,
Ви рикIелай алатда тIвар, хиял хьиз.
Ваз вун ахкваз амукьдач ман инсан яз,
Я вагьшини хьиз аквадач чан алай.
ТIебиатдиз аквур чIавуз нукьсан хьиз,
Вакай яргъаз жеда, белел къан алай.
На тIуьр ризкьи, тIебиатдин бегьер я,
На чIугвазвай нефесни кваз, кьезил тир.
Хъвазвай ядни къалурда ваз зегьер яз,
Вакай хъелда тIебиатди къизил тир.
ТIебиатдал ашукь хьайи инсанар,
Виш йисалай артух жеда яшамиш.
Адахъ ара авур чIавур хъсанар,
Регьятвилел жеда, гьелбет, дуланмиш.
Вунни, гьелбет, тIебиатдин аял я,
Там – тар хьиз, тара гъайи бегьер хьиз.
ТIебиат кIан хьайитIа вун кьегьел я,
Рагъ экъечIдай чIавал ашукь сегьер хьиз.
АРЗА
Вилин накъвар кьураз хъуькъвен кьилерал,
Харар хьана, аватзавай чилерал.
Эй Сад Аллагь, цIарай вилин нинеяр,
Ваз кьванни ша, язух кесиб дидеяр!
Вуч паталди хайибур тир аялар?
Къермеяр хьиз чкIиз рикIин хиялар.
Нвагъ алачир вахт жагъизвач вилерал,
Са гьахъ-дуван мус жедатIа чилерал?
Я гьукумат, депутатар хкягъай,
Куьн дестегар тир, чун патал экъегъай.
Веледарни катна чпин кьилер хуьз,
Кьуьзуь ксар тунва хуьре, кIвалер хуьз!
Пенсияни бес тахьайла, тIуьн патал,
Чна сесер гайиди тир куьн патал.
Къе ацукьна гьукуматдин тахтуна,
Халкьдин рикIер гъизва туьтуьн хтунал.
Чун къе ама, пака амач, рекьида,
Квез кьван недай суьрсетни квез жагъида.
Сад Аллагьди, кичIе тушни ягъункай,
Ахпа вучда, кьил фейила жугъункай? –
ИкI лугьуз, са чара атIай къариди,
Гъавурда тваз жезвач сакIан гъейриди.
Я жемятар, чна кьванни кесибриз,
Куьмек гун бахт кьисмет тахьай – несибриз.
Гьукуматдай акъакьзавач вири хуьз,
Чи дидеяр ишезва и къари хьиз.
Эй, гьукумдин кьилевайбур, вил ахъай,
Кьуьзуьбуруз куьмекар гуз, гъил ахъай!
Я Сажидин, валай гъейри, кьуьзуьбур,
ТIимил аван акур икI наразибур?
ГьакI на ви кьил твазва чуьруьк чантада,
Хъел атайда, валлагь, вунни гатада!
ЗАЗ ВАН ХЬАНА
Лугьуда хьи, эгер на агь авуртIа,
Са низ ятIан са хъсанвал тавуртIа,
Дуьзвал гавайдан рехъ нубатсуз на кьуртIа,
Геж ва я фад, вал, рекьера къекъвена,
Заз ван хьана, хкведалда элкъвена.
Дуьз гафунал, дуьзвилел къул чIугурди,
Дуьзвилелди лагьайтIа ваз акурди,
Эгер дуьздаз лагьайтIа, на какурди,
Геж ва я фад, вал, рекьера къекъвена,
За зван хьана, хкведалда, элкъвена.
На хъсанвал зайиф касдиз авуртIа,
Са кас патал вуна зегьмет чIугуртIа,
Дуьз гафунин вун гъавурда акьуртIа,
Геж ва я фад, вал, рекьера къекъвена,
Заз ван хьана, хуькведалда элкъвена.
Чир хьухь ки ваз, Аллагь кьилел алайди,
Гьар са касдихъ гьар са кьисмет галайди.
Румидивай я и гафар кIелайди.
Геж ва я фад, вал, рекьера къекъвена,
Заз ван хьана, хкведалда элкъвена.
РИКI – КЪЕНЕ, МЕЗ – КЪЕЦЕ
Сивяй акъудзавай гаф,
РикIе чурун герек я.
Ахмакь, сивяй чикIиз каф,
КикIиз-чухваз, зирек я.
РикI, гьар са касдин хура,
Чешме хьиз я булахдин.
Фу чаразвай хьиз хьара,
Кас я вун дуьз кIалахдин.
Мез, лагьайтIа, сивевай,
Алад, хъша – алат я.
Кар тавуртIа, хивевай,
РикIин, мецин гъалатI я.
ЭХИРДИН КЬИЛИЗ
ЧIугуна са касди зегьметар пара,
Цуьквер гъиз, емишар гъизвачир тара.
Эхирки, эх тежез атана чIалал,
Дугъри яз, кисна фу, нез жедач гьалал.
Пад хуьдай, гъил кьадай ксар герек я,
Пад хуьдайд галайла, кицIни зирек я.
ИситIа яз къалаз, ви качкачI хапIа,
Ван твада зуьрнедин халкьарин япа.
Зурба тир багъманчи, яз акъудна тIвар,
Майдандиз акъудна бегьемсуз затIар.
Мичурин авуна, багъманчидикай,
ЧIехи туп авуна тапанчидикай.
Гила ам садавни рахазни амач,
Виликан зегьметар чIугвазни кIамач.
Аллагьни са касни туш адан патав,
Акатна, къекъвезва дамахни папав,
Я эвел, я эхир, лагьайвал сада,
Хажалат авункай авач кIус файда.
Куьмекчи хьайила, герек тир чIавуз,
Рухни кваз пайдах хьиз, хкажда цавуз.
ЯРАБ, БАЛАЯР
Цаварал акьалтиз чIулав тир цифер,
Заз лув гуз аквазмач, кьери я лифер.
Ракъини вилик хьиз гун хъийзмач экв,
ЧIехи тир цавара, вич я лугьуз тек.
Къецин югъ къе хьана, пака жеда гьикI,
Хура зи къалдик ква, квехъ, балаяр, рикI.
Дидейрин рикIерай физва хиялар,
Шад ятIа, куьн гьалар, яраб балаярI
Варз алай йиферин ахвар ширин я,
Дидейрин хажалат, гьуьл хьиз дерин я.
Яраб куьн гележег шадди жедатIа?
Бахтавар бахтунив садди жедатIа?
Квез недай, квез хъвадай затIар аватIа?
Виридаз жедай кьван кьадар аватIа?
Дидейрин рикIерай физва хиялар,
Шад ятIа, куьн гьалар, яраб балаярI
Ислягьвал, азадвал – шадвилин сувар я,
Дидейрин, бубайрин кьведан лувар я.
Дяведин цIаяркай кIамай кьван гагьди,
Хуьрай куьн, балаяр, Сад тир Аллагьди.
Куьн чи кьве вилинни нур я бахтунин,
Цуьквер я, емишар гъидай вахтунин.
Дидейрин рикIерай физва хиялар,
Шад ятIа, куьн гьалар, яраб, балаяр?
КІВЕНКІВЕ ЧКА КЬУН ПАТАЛ
Им пуд йис я галаз-галаз районди,
КІвенкІвечи тир чкаяр кьаз, кІвалахиз.
Дагъустандин - Россиядин Ватандин,
Халкьдин гьалар хъсан ийиз алахъиз.
Сулейманан тІварцІикай пайдах кьуна,
Вилик физва район дуьз тир рекьеваз.
Гьар са жуьре пешекар уртах кьуна,
ЦІийи крар хъийин шадвал рикІеваз!
Гележегда сад лагьайди хьун патал,
Вирибуру зарбачи яз кІвалахин!
Чи райондин тІвар уьзуьагъ кьун патал,
Пакагьан югъ гуьрчег ийиз алахъин!
Къуй чи район жергейра жез вилик тир,
Зегьмет чІугваз, къазанмишин аферин.
Гьар са чІавуз агалкьунрин шерик тир,
Лап еке тир пай ква иник гьар хуьруьн!
ГЪАЛИБВИЛИН СУВАРИК
Чаз –аялриз, ванер къвезва сиверай,
Бубайри чун акъудналда кIеверай.
Чи совет халкь авун патал пашманар,
Атаналдай, дяве ийиз душманар.
Къарагъна чи халкь,
Ватан хуьн патал.
Кьуна хьиз яракь,
Абур кьин патал.
Кьуд йисалай артух хьана женгера,
Чи бубаяр гъалибвал гваз хтана.
Кьейибурун тIварар ама рикIера,
Абур рикIел хуьда чна датIана.
Чун гьа гъалибчийрин,
Язва аялар.
Ватан хуьн ширин,
Я чи хиялар.
Ватан хвена, чаз ислягьвал гъайибур,
ВикIегьвилел дуьнья авур аламат;
Чун гьелелиг язматIани гъвечIибур,
Хайи ватан хуьда чна саламат!
Ван, чи манийрин,
ХикIиз цаварик,
Чун гъалибвилин
Физва суварик!
ХУЬРЕРИН РЕКЬЕР
Гьар са хуьруьхъ шумудни са рехъ гала,
Хийир-шийир хьайи чIавуз фин патал.
Гьар са рекьихъ вичиз хас тир гьахъ ава,
Ам гьамиша ишлемишиз, хуьн патал.
Хуьруьн рекьер, пагь гьикьван зун къекъвена,
Кьар авайла, кIвачи кIвач кьван кьадайла.
Шумудра зун, хкведайла, элкъвена,
Рекье перпитI хьана марфар къвадайла.
Куьруь рекьер, яргъи рекьер, руквадин,
Куьмек гана, дустар патав фидайла.
Атирдин хьиз, ни атайла накьвадин,
Юргъунвални квахьдай сабур хьуьдайла.
Гила къирер занватIани рекьера,
Регьятвални хьанватIа, са жуьреда:
Руквад рекьер амазма чи рикIера,
ИкI лагьайла, чи жегьилар хъуьреда.
Пуд верстни зур, Кьасумхуьрел кIел ийиз,
Чна ракьер тIушур кьадар гьар йисуз.
Чавай хьанач кьисметдикай хъел ийиз,
Хьавнач чавай кIел тавуна, гьакI кусуз.
Къе хуьрерин рекьер хкиз рикIерал,
Къадир чизва чIугур кьадар зегьметдин.
Зун ашукь я чи хуьрерин рекьерал,
Вири рекьер сагьибар я гьуьрметдин.
РИКIЕЛ ГЪИН ХЪИЙИН
Шумуд сеферда тарари цуьквер,
Ахъайна, чIурун патал пIинияр?
Хурара амаз ашкъидин рикIер,
Мукьвабур хъижен, чун кьвед, кIани яр!
Тикрар:
РикIерал хкин, чи жегьил вахтар,
Лиферин саягъ лув гайи цава.
Белки сад хъижен чи кьведан бахтар,
Сад, садан тIалдиз хьун патал дава.
РикIел гъин хъийин, чи кьведан мани,
Билбилди багъда яб гайи секин.
Чун кьвед сад-садаз и кьадар кIани,
Кьадар-кьисметар, сад хьун я мумкин.
Кьисметри чун кьвед акъудна яргъаз,
Амма рикIер чи сад яз амазма.
Вун акурла зи рикI хура къугъваз,
Жегьил чIавуз хьиз шад яз амазма.
Тикрар:
РикIерал хкин, чи жегьил вахтар,
Лиферин саягъ лув гайи цава.
Белки сад хъижен чи кьведан бахтар,
Сад, садан тIалдиз хьун патал дава.
ПУДКЪАДНИ ЦIУВАД
Пудкъадни цIувад йис Гъалибвилин,
Къейд ийин чна, чи сагьибвилин!
Гъалибвал къачуз, кьейи кьванбурун,
ТIварар кьан, Союз хвейи кьванбурун!
Игит шегьерар тIварар къачурбур,
Кьейи игитрин къанар къачурбур;
Душманрин хуруз фейи кьванбурун,
ТIварар хуьх, Союз хвейи кьванбурун!
Далу пад мягькем, кьудратлу Ватан,
Зегьметар чIугур са шумуд къатан!
Фронтриз куьмек гайи кьванбурун.
ТIварар хуьх, Союз хвейи кьванбурун!
Пудкъадни цIувад, виш йис хьайитIан,
Дуьньядин гьалар мад пис хьайитIан,
Чун, аферинар гъайи кьванбурун,
Несил я, Союз хвейи кьванбурун!
Тикрар:
Пудкъадни цIвавад Гъалибвилин йис,
Гьазурбур я чун, чи Россия хуьз!
Ислягьвал патал, дуьньядин винел,
Лацу лифери, лув гурай кьилел!
БЯЗИБУРУЗ
Аллагь Сад я – ава адахъ чIехивал,
Амма Адахъ авач нефсин пехъивал.
Гьи кьадардин девлетар вахъ хьайитIан,
Абур вад къан язва куьлуь-шуьлуьяр.
Уьмуьр – чехир я, тух тежер хъвайитIан,
Инсанар жез алахъ, жемир зилияр!
Аллагь – Сад я, чун инсанар пара я,
Нефс кьадарсуз ахъа гьаят жез тахьуй.
Азарлудаз кIанзавайди чара я,
Эвелдай нез, эхир кьиляй шез тахьуй!
Са бязибур гунагькаррин хара я.
Туькьуьл сиве тапан ширин мез тахьуй!
КЬВЕ БАГЬА ЗАТI
Каинатда, ракъар, варцар, гъетерин,
Лужар ава, никIера хьиз, къветерин.
Гъаларикай, гьар рангадин кIетIерин,
Гам храйтIан, вил алачиз чарадал,
Кьведра элкъвез тежерди хьиз дуьньядал,
Гьа кьадардин авай вичихъ масанвал;
Уьмуьрдикай амукьдайди арадал:
Сад инсанвал, я муькуьди – хъсанвал!
ЦУЬКВЕР ЖЕДА
Цуьквер жеда гьар са чIаван,
ХъуьтIуьзни кваз, фад экъечIдай.
Хкягъ, рикIиз хуш тир жуван,
Свас хьиз кьуьлуьк фад экечIдай.
Цуьквервер жеда гьар са чIаван,
Атир гудай гатфар чIавуз.
Багълара тваз билбилрин ван,
Рагъ хъуьредай, вили цавуз.
Цуьквер жеда гатуз, зулуз,
Рангар алаз, гьар жуьредин.
КIантIа, дагъдиз, алад калуз,
Дамахар гвай гьар дередин.
Цуьквер жеда, къушар хьитин,
Дамахар гвай, кьуьлер ийиз.
Цуьквер жеда рушар хьитин,
КIвалахардай, кIвалер ийиз.
Цуьквер жеда, гьар са чIаван,
Чи уьмуьрда тваз цIийивал.
Рушар жеда, яшдиз жаван,
Хъуьрез жедай, ван хьайивал.
Цуьквер жеда, кьиляй-кьилиз,
Акур инсан гьейран жедай.
Гъил кьваз, тухуз, кIваляй-кIвализ,
Уьуьрдикай девран жедай!
Тикрар:
Цуьквер жеда, цуьквер жеда,
Эквер жеда, эквер жеда.
Цуькверални, экверални,
Ашукь жегьил рикIер жеда,
Ашукь жегьил рикIер жеда.
ЗУН СА ЦIУКI Я
Дережайриз хкаж хьана чIаларал,
КIанзава заз, зун са дагъдин кIукI хьана.
ГьакI тахьайтIа, руьхъ ацукьна, чIарарал,
Ватан патал кузвай цIун са цIукI хьана!
ЦIун несил яз, цIукай кичIе хьайид туш,
Хкахь тийир цIай куькIуьнвай рикI я зун,
Я дамарра авай иви къайид туш,
Зи хуруда цIун бегьердин цуьк я зун!
Зунни цIай я, куькIуьнавай чIаларин,
Гьар келива хкахь тийир тIегьер тир.
ЦIаяр кими тахьун патал къуларин,
Халкь авунвайя, цIун багъдин са бегьер я.
ЧУН АЛЛАГЬДИ ГАЙИБУР Я
Кьуд патахъди тамаш, вилер ахъайна,
Чуьллериз, кьакьан вили цавариз.
Чун Аллагьди гайибур я, гайибур!
Лекьери хьиз лув гуз, гъилер ахъайна,
Галат тийиз къуват ганваз лувариз,
Жуван ери хвейибур я, хвейибур!
Вил экъуьра дегь тарихдин чарара,
Гьар са хуьруьн тамаш куьгьне сурариз.
Чун и чилел хайибур я, хайибур!
Игитар хьиз, къекъвез жуван чIурара,
Тик дагъларин хкаж хьана гурариз,
Женгер чIугваз, кьейибур я, кьейибур!
Эгер Женнет кIан ятIа квез акуна,
Кьве патазни тамаш вацIуз Самурдин.
Гьар са шикил цIийибур я, цIийибур!
Каспидилай, Кьукьма дагъда акьуна;
Куьн булахриз тамаш себеб, абурдин,
Чешмейрай яд хъвайибур я, хъвачибур!
Берекатрин никIер гьар са техилдин,
Багълар – емиш, дагълар-гимииш, къизил тир.
Абур цавай къвайибур я, къвайибур!
Гьар са хуьр са тухум-тара, сихилдин,
РикIер къени, гъилералди кьезил тир,
Тумар вегьез, цайибур я, цайибур!
Мел-мехъеррин тамаш къешенг адетриз,
Лезгинка кьуьл, яб це лезги манийриз.
Аферинар гъайибур я, гъайибур!
Лезги намус чида вири миллетриз.
Лезги рушар, ухшар авай гьуьруьйриз,
Гьар садаз кIан хьайибур я, хьайибур!
Гьисабналди акьалт тийир девлетар,
Лекьериз хьиз ганвай къуват лувариз.
Агалкьунар цIийибур я, цIийибур!
КIан хьайид туш чаз дявеяр, гьуьжетар,
Элкъуьриз кIан я гьар са югъ сувариз,
Чи мурадар къенибур я, къенибур!
ФИЗВА, ФИЗВА
Физва, физва. физва яшар,
ВацIуз атай сел хьана.
Физва, физва, физва рушар,
КIанибурухъ хъел хьана.
Физва, физва чи гадаяр,
Къуллугъ ийиз ватандиз.
Гадаяр туш, я жидаяр,
Ухшар авай инсандиз.
Катмир, катмир, акьван яргъаз,
КIани рушар, гьар сад бике.
Хуькведа чун мехъер къугъваз,
Азад хьайи чIавуз уьлкве.
Лув гуз физва, цавай лифер,
КIанибурун чарар ваз.
Фад цIапрада цава цифер,
Рагъ экъечIда ярар гва.
Фад хквезва аскерар чи,
Медалривди нур гуз хура.
Шад хъуьрезва бикеяр яи,
КIанивилив зур гуз хуру!
ГЕЖЕН МУЬГЬУЬББАТ
Ви муьгьуьббатди акъудна цавуз,
Зав, лифрен саягъ, лув гуз туна, яр.
Вун заз ярвиле кьисметай чIавуз,
Зав гвай кьван дертер, цIув гуз туна, яр.
Гила заз дуьнья, цав ацIай гъетер,
Вуна Женнетдин багъ авуна, яр.
КIватIална зав гвай са хара дертер,
Кьилел циф алай дагъ авуна, яр.
Вун хьаначиртIа, и дуьнья заз са,
Багьа къиметдин затI хьиз жедачир.
ГьакI жуван уьмуьр гуз туна маса,
Икьван чIавал хьиз, куз-куз шедачир.
Ви кIанивили чинал гъана хъвер,
Ви кIанивили руьгь хкажна зи.
Вун галай гьар югъ хьана заз мехъер,
Хура къугъвазвай рикI хкажна зи.
Эй, Сад тир Аллагь, им ахвар ятIа?
Аквазвай, ахъа авуна вилер?
Ахъайзавайди квез махар ятIа?
Зун бахтлу авур, эй цавар, чилер!
СА ШАИРДИ
Гьар са шаир хайи халкьдиз буржлу я,
Халкьаралди гьар са кар чи гужлу я.
Халкьдиз хуш я, гьар шаирдин ван хьана,
Ватан ва халкь хуьз гьазурбур, чан гана.
Кьуьд галачиз – гатфар туш,
Экуьн чигер – марфар туш.
РикIяй къвезвай гьарай я!
Хъвазвай яд хьиз, гьава хьтин жигерриз,
Шаир герек я, атир хьиз цуьквериз.
Халкьдин шелни шад тир хъвер жен шаирар.
Халкьдин меле, мехъерик жен шаирар.
ГьакI хьайила, ша дустар,
Чун чIаларин яз устIар.
Кьун патал шад яз чи тIвар,
РикIяй къвезвай гьарай я!
УЬМУЬРДИКАЙ
Яргъи уьмуьр такIан кас ам вуж ятIа?
Яргъи уьмуьр кьисмет тахьун – гуж ятIа?
Садбур аял, садбур – жегьил, кьуьзуьбур,
Кьиникьал чун, гьич садни туш разибур.
Сад Аллагьди гайи уьмуьр – вахт ава,
Бязибуруз кьисмет жедай бахт ава.
Амайбуру ийидани арзаяр?
Я тахьайтIа, ийидани къазаяр.
Тек сад ава, атун патав такIан тир,
Яшамишни жезвай цава кьакьан тир.
Азраил я, минетайдан ван текъвер.
Рекьидайдан, кIусни гьайиф чан текъвер.
Сад я адаз девлетлуяр, кесибар,
Рекьизвайбур, на лугьун, я цицIибар.
Маса къачуз жедайди туш ришветдихъ,
Вил галай кас туш, на гудай къиметдихъ.
И рекьидай дуьньяда, хаз кефияр,
Галукьармир квехъ, тумавдин уьгьуьяр.
Жез хьайитIа, алахъ ийиз хъсанвал.
Инсанди хьиз, къалур жуван инсанвал.
Чарабуруз хьиз, лугьузва жувазни,
Сажидин, и гафар талукь я вазни.
Хъсан кIвалах алакьдачтIа, авуна,
Писвал кьвани ийиз тахьун гьич вуна.
ТАМАШ
Кьакьан цавар, гъетер авай, нурар гуз,
Гагь рагъ, гагь варз, экъечI ийиз, акIизвай.
Ана тIурфан гуж тушни хьун, зурар гуз,
ЦIайлапанар ягъиз, цифер кикIизвай.
Куьн чуьллериз, тамаш емиш багълариз,
Земземдин яд багъишзавай булахар.
Тамаш, цавар къуьнераллай дагълариз,
Женнет ухшар, цуьк акъудай яйлахар.
Бес и цава, герек яни ракетар?
Самолетри къуй лув гурай, азаддиз.
Чи чилерал герек яни гьуьжетар,
Чун яшамиш хьун тавуна рикI шаддиз.
СА ЮГЪ КЪВЕДА
Дидеди зун хана хуьруьн лап юкьвал,
Агъа-СтIал хуьруь кьуна къужахда.
КIвааликай заз хьана кьакьан дагъдин кьвал,
ЧIехи ийиз, тваз кьепIинин къундахда.
Аял вахтар физ Барбийрин мягьледа,
Къекъвена зун ер-емишдин багълара.
Уьмуьрдин кьел бес нез тежез гьеледа,
Хиялар зи къекъвез хьанай дагълара.
Чирвилерни къачуна за тербия,
Чи Сулейман хайи хуьре, кIел ийиз.
Зун уьмуьрдал гьам шад я, гьам рази я,
Заз адакай себеб авач хъел ийиз.
И хуьряй зун фена пара чкайриз,
Украина, Урусатдин а кьилиз.
Къаракъумдиз, гзаф чара чкайриз,
Мад элкъвена хквез хьана зун кIвализ.
Пара кьадар къекъвена зун хуьрера,
Пара кьадар акуна заз жемятар.
Атанач зал дуьшуьш рекьер-хуьлера,
Кьисмет хьана, нез гьар жуьре няметар.
Эхир кьиляй, хуьруьн кьилихъ сурарин,
Акъудзава жуван уьмуьр секиндиз.
Рагъ акIидай чIуван цавун ярарин,
Шикилриз зун тамашзава эркиндиз.
Чун дуьньядал атанва, яз мугьманар,
Эвел кьилихъ, чир хьухь, гала эхирни.
Дустар тIимил, артух жезва душманар,
Рагъ акIайла, гваз хуькведа нехирни.
Дуьнья – затI я, тамашна, вил датIудай,
Виш хьайитIан, тIимил акваз, кIан хъижез.
Инсан тиртIа, бахтуни къван атIудай,
Алахъдай, мад са артухан чан хъижез.
Гьелелигда мажал авач рекьидай.
А кьадардин яргъа авач сурарни.
Цизни кваз кIан туш, мурк хьана, рекъидай,
Гъиле ама, гьелелиг кьил пурарин.
РикIиз жуван це, Сажидин майданар,
Эхир са къуз ван акъатда шел ийир.
Вири санал кIватIал хьана инсанар,
Динэгьлидин двядал Ясин кIел ийиз!
ЧАЗ ЛАЗИМДИ
Ислягь зегьмет элкъуьрайла женгиниз,
Тун тавурла, ватан гъунугъ гуьнгуьниз,
Амукьайди чаз адалай гуьгъуьниз,
Чаз лазимди - гъалибвал тир душмандал!
Эркекар тваз, ватан хуьдай рекьера,
Телер хуьквез, садбур гьатна йикьера.
АвайтIани чун кашара, мекьера,
Чаз лазимди - гъалибвал тир душмандал!
Душман цIай гваз атанвайтIан мукьварал,
Дишегьлийри, чинар чуьхуьз накъварал,
Алахъзавай чIавуз чан гъиз накьварал,
Чаз лазимди - гъалибвал тир душмандал!
Кьуд йис, шумудни са варцарал,
Цанар цана, тракторрал, яцарал.
Майдин вацра, шад тир чIавуз къацарал,
Чаз лазимди - гъалибвал тир душмандал!
Душман тергна, хтана чи аскерар,
Гьурра! – лугьуз гьазур хьана жигерар.
Са гзафбур хтанач а женгерай,
Чаз лазимди - гъалибвал тир душмандал!
Дяведин цIай хкахь тийир азар я,
Ислягь тир халкь, дявейрикай бизар я.
Чапхунчийриз дяве, кьиникь – базар я,
Чаз лазимди - гъалибвал я душмандал!
ЗУН АТАНА И ДУЬНЬЯДИЗ
Зун атана и дуьньядиз гатфарихъ,
Уях жедай чIавуз вири тIебиат.
Майдин вацра, рагъ дуст хьана марфарихъ,
Кьведан санал чIугвадайла азият.
Вилер ахъа хьайи чIавуз цаварай,
Заз билбилдин ван атана манидин.
Зун кьепIинай аватайла ахварай,
Цуьквер алай тар акуна пIинидин.
Къуншийрик квай къалабулух, гьерекат,
Зун дуьньядал, къейд ийиз кIанз, атай вахт.
На лугьун, зи кIвачихъ галай берекат,
И дуьньядал атанвай гваз шадвал, бахт.
Зун атана и дуьньядиз гатфар хьиз,
РикIер шадриз, цуьк акъудиз чуьллериз.
Герек чIавуз, абулейсан марфар хьиз,
Зи шиирар багъиш ийиз эллериз.
Хуьре шадвал хьана халис сувар хьиз,
На лугьуда вил алай зун атунал.
Заз чилни хуш хьана, кьакьан цавар хьиз,
Зун шиирар туькIуьр хъийиз гатIуна.
ИНСАНАРНИ АВА
Гьар са инсан, халкь хьанвай и чилерал,
Гьар рангадинбур ятIани вилерал,
Садбур акур чIавуз, рикIиз шад жеда,
Сабур акваз, вилин накъвар яд жеда.
Вучиз яраб икI ятIа?
Аллагь – Сад я, пайгъамбарар агъзуррал,
Гьар садахъ вич, гьахъ аквазвай, жузурла.
Садбур къадим, муькуьбурни жегьил я,
Амма абур, сад масадал пехил я,
Яраб вучиз икI ятIа?
Яргъаз тефин, хуьквен са кIус мукьувди,
Там закатIда, мишеривди, якIувди.
Амма гуж я, цIай акьуна кайитIа,
Гьайванарди, цIун тIанурда кьейитIа.
Яраб вучиз икI ятIа?
Садаз масад кьена, адан девлетар,
Вичиз хьуриз, квазни кьазвач адетар.
Девлет патал, сада садан кьил атIуз,
Алахънава, вичив вугай гъил атIуз.
Яраб вучиз икI ятIа?
Садбур акур чIавуз, рикIиз хуш жеда.
Садбур акур чIавуз рикIни буш жеда.
Сад – дарман я, ви тIал-квалдин, азардин,
Муькуьд алчах, тIегъуьн ви бедназардин,
Яраб вучиз икI ятIа?
Эй, инсанар, атай чилел мугьмандиз,
Сад масадаз тамаш тийин пашмандиз.
Мугьман дуьнья, къени ийиз алахъин,
Сад, масадахъ стхаяр жез, алахъин!
Ша, дустар жен, акI ятIа!
ТАПАРАР
Вердиш хьайи инсан, ийиз тапарар,
Акъвазриз жеч, яна сивиз дапIарар.
Гьай лагьай гаф кьуртIан адан гьакьунай,
Чимивал ваз жагъич хъуьтIуьз ракьунай.
Вучиз такIан ятIа, авун тапарар,
Халкьаривай яхъ са-сада хабарар.
Тапарралди хуьзвай кьилер – гачал я.
Тапархъанриз кIанзавайди – мажал я.
Дуьз инсанди, лугьуда, чин такьуна,
Дуьз инсандин кIанда чIалахъ акьуна.
Тапарралди, яргъал рекьиз физ жедач,
Тапарралди аферинар гъиз жедач.
Идлай вилик тапархъанар сад ва кьвед
Жедайди тир, гила хьанва вишни кьвед.
Къуллугъчийриз тапаррикай мах хьана,
КIанзава чеб, таб авуртIан, гьахъ хьана.
Намуслуда садран ийич тапарар,
Адав жеда гьамиша дуьз хабарар.
Тапаркьандин вири гафар пичIи я,
Мефт авачир келлени кваз ичIи я!
Валлагь, биллагь, кIанзавачир кхьизни,
Са дустунин тIалабун я авурди.
Тапаррин тIвар кьаз, тIар я зи рикIизни,
Амма гадар жедач зегьмет чIугурди.
ДАРИХ ЯТIА
Эгер ви рикI дарих ятIа, дар ятIа,
Къачу жуваз са телефон мобильный.
Пул харж авур чIавуз рикIиз тIар ятIа,
Къачу жуваз багьа автомобилни.
Телефон жен итернетдихъ галайди,
Анай гуьзел рахаз жеда рушарив.
Телефонди ваз гуьрчег яз къалайди,
Кьадайди хьун, анжах жуван яшарив.
Сад кьванни хуш хьайитIа, а рушаркай,
КIан хукудда къазанмишай пулунин.
Рахаз багьа бриллиантдин къашаркай,
ТIеквенар ви артух жеда чIулунин.
Ви дарихвал фад алатда, циф хьана,
ИчIи къулав хуькведа вун гишила.
Акур чIавуз чIарар фейи кьиф хьтин,
Рекьида вун, хъуьредай кьван, хвешила.
Мад сеферда хиве кьамир дарихвал.
Къуьрез-хъуьрез акъваз кьари акурла.
Яваш жеда, пад-къерехдихъ къанихвал,
Жуван гьалал Женнет гуьруь акурла.
Гьар гьафтедиз къачуз жуван аялар,
Гьуьлерал физ, хъша, чандиз рагъ гана.
Даим рикIе туртIа, шад тир хиялар,
Аквада ваз, жегьил кас хьиз сагъ хьана.
ЗАТIНИ АВАЧ
Фагьумайла, чи уьмуьрдин рекьера,
Шумудни сад ава крар пис, хъсан.
Яргъал амукь авун патал рикIера,
Жув чир авун паталди са дуьз инсан.
Эгер гьисаб авартIа, на кьилелай,
Хъсан затIни авач инсанвилелай.
Писвал ийиз, акьул, къуват герек туш.
Писвал патал герек къведач зегьметар.
Писвал ийиз вердиш кас - ам эркек туш,
Камун кьилиз къазанмишдай туьгьметар.
Гьуьрмет хьтин, авур жуван гъилелай,
Хъсан затIни авач инсанвилелай.
Чара касдин кIвал чIур авун, итим кьин,
Мад вичелай авач са кар айибдин.
Жедай куьмек гун тавуна, етим кьин,
Агь жедалди ви гуьгъуьна кесибдин,
Авахьдалди накъвар ви кьве вилелай,
Хъсан затIни авач инсанвилелай.
И кIвалахар чин тийидай кас авач,
ГьакI ятIани сад-кьвед ава алчахар.
Заз са-садан тIварарни кьун хас авач,
Халкьдиз хъсан чида вири кIвалахар.
Са гафунал, лугьун за квез куьрелай,
Хъсан затIни авач инсанвилелай.
ИНШАЛЛАГЬ!
Заз дуьньядин гьалар пайгар аквазвач,
Зун, гьелелиг, пис хьуникай рахазвач.
ГьакI ятIани вил вегьейла дуьньядиз,
Пара чIуру крар къвезва арадаиз.
Ша, чун руьгьдай ават тийин,
Сад садавай къакъат тийин,
Вири хъсан жеда лагь!
Иншаллагь!
Девлетлуяр къанихъ хьанва чилерихъ,
Амукьдайди кьве гъил я чи эллерихъ.
Зегьметчи халкь виликдай хьиз лукIвариз,
Элкъуьрзава чун чан алай якIариз.
Дуьз рекьелай алат тийин,
Гьич задрани гъалатI тийин.
Вири хъсан жеда лагь!
Иншаллагь!
Са жуван кар туькIвей чIавуз, амайбур,
Са чIавузни яз гьисабмир кIамайбур.
ЦIуд рипедлай, са-са репе садакьа,
Гуз кесибриз, гъил хкажиз алакьа!
Гьар са касдихъ инсанвал жен,
Хъсанвилихъ – хъсанвал жен.
Вири хъсан жеда лагь!
Иншаллагь!
Хъсан затIни авач инсанвилелай,
Халкь садрани ракъур тийин рикIелай!
Ватан – халкь я, халкь – я ватан, чидайдаз,
Гележегдихъ вили-вилик фидайдаз!
Умудлу я зунни, гьелбет,
Чахъ гьар садахъ жеда рябет.
Вири хъсан жеда лагь!
Иншаллагь!
АВАЧ МАСАД
Са кIус ятIан кьулан яшар,
Авач масад гьич ваз ухшар,
Дидеди тIуьр дуьгуьд ашар,
Себеб ятIа, гуьрчегвилиз?
Чи девирда авай кьери,
Гьар илимда къекъвез вири,
Маракьлу тир затIар ири,
Элкъуьрзава керчеквилиз.
Тек са зун туш вал аламат,
На гузвай гьар са малумат,
Сад Аллагьди, сагъ, саламат,
ХалкьнатIа вун зиреквилиз?
Чирвилерни авай дерин,
Вирибуруз хьанва ширин.
Сивел даим алай хъуьруьн,
Гаф авач ви Мелеквилиз!
Хъел къвез тахьуй, гафарикай,
Абулейсан марфарикай,
Белки акван гатфарихъай,
Тамашдайвал диреквилиз!
ЭРЕКЕКРИКНИ ДИШЕГЬЛИЙРИК
Эрекекрикни дишегьлийрик – тIварар хьиз,
Гьардак вичин хьун герек я лишанар.
Дишегьлияр, бегьер гъидай тарар хьиз,
Намусар квай, хьун герек я инсанар.
Бес эркекар, ам хизандин кьил ятIа,
Адахъ, гьелбет, хьун герек я зиреквал.
Дишегьлидиз эркек – эрчIи гъил ятIа,
Сад масадаз ава даим гереквал.
Дишегьлиди – намус даим вине кьан,
Эркекрин кьил агъуз тежер саягъда.
Азиятар, эркекри кьве къуьне кьан,
Гьам женгина, гьам ислягь тир кIвалахда.
Дишегьлияр жен марвардин цуьквер хьиз,
Авай чка къени ийир, шад ийир.
Эркекбуру, хура авай рикIер хьиз,
Жигерривни агуд ийиз, сад ийиз.
Веледарни, эркек, диши – аялар,
Дуьз тербия гуз вердишрин хизанда.
Къенибурни жен абурун хиялар,
Ширин тирвал твадайди хьиз гузанда.
Эркекди жен тIвар хкаждай бубадин,
Ватан хуьдай, зегьметда гьам женгина.
Шарвили хьиз тахьайтIани зурбади,
Хъсан крар твадайди жен гуьнгуьна.
Дишегьлияр, эркекар чи дидейри,
Багъишзавай я рикIерин хиялар.
Къалурзавай, чаз экв вилин нинейри,
Бубаяр я чи гьар садан кьегьалар!
Сад Аллагьди, диши, эркек сад авур,
Абур кьведни и дуьньядин цуьквер я.
Чан алай кьван вири затIар шад авур,
Абур кьведни, чимивални эквер я!
КЪУЙ ЦIИЙИ ЙИС
Къуй ЦIийи Йис, чи гъвечIи тир аялриз,
Хъсан крар къведайбур хьуй хиялриз.
Диде-буба тIварар алай кьегьелриз,
Ийизва за квез ЦIийи Йис мубарак!
Чуьруькарни туькьуьлвилер яд хьана,
Яшамиш жен фикир, хиял сад хьана.
Хъсанвилер, жез амай кьван фад хьана,
Ийизва за квез ЦIийи Йис мубарак!
Къулайвилер артух хьана эллериз,
Берекатар къведайбур хьуй кIвалериз.
Гьазур тибур мехъерризни мелериз,
Ийизва за квез ЦIийи Йис мубарак!
Гьар цIийи югъ цавал экуь рагъ хьана,
Гьар са касдин беден дибдай сагъ хьана,
Ислягьвал хуьз гьазурбур дагъ хьана,
Ийизва за квез ЦIийи Йис мубарак!
РикIе авай гьар са мурад туькIуьриз,
МичIи йифер экуь ийиз, куькIуьриз.
Хъел хьайибур, меслят ийиз, луькIуьриз,
Ийизва за квез ЦIийи Йис мубарак!
ВАРЦАРИКАЙ
Атай вахтунда тарихдиз Январь,
Ракъиниз чна ийида ялвар.
Мурк;ади кьуна тарарни тамар,
Туп-туп цавариз акъатда гумар.
Тек са вацралай агакьай Февраль,
Расанмиш жеда ксанвай севрал.
Т;уьрди хьиз ада вичиз тур паяр,
Къати ийида пичера ц;аяр.
Живер къваз, ц;араз, Март атай ч;авуз,
Регъуьз, кич;ез рагъ экъеч;да цавуз.
Гатфарив вахкуз к;ан тушиз къеле,
Вичи вахкуда куьлегар гъиле.
Аквазни такваз атайла Апрель,
Рагъ патал паяр гуз фида п;ирел.
Тарари цуьквер, ахъайда пешер,
Гьар сада вичихъ ч;угвада мишер.
Май алукьайла, ахъайна лувар,
Гьар са гьафтеда жеда са сувар.
Хатрутни п;ини чараз алахъда,
Гьар са инсанди худа к;валахда.
Агакьай ч;авуз гатун варз Июнь,
Темпелривайни хъижедач уюн.
Яр-емиш к;ват;из, майваяр салан,
Кьвед, пуд сеферда ац;урда план.
Кьулан варз Июль атайла гатун,
Уьзуьмар к;ват;из ийида гат;ун.
Зул алукьдалди ийиз гьерекат,
К;ват;алда гьар са жуьре берекат.
Сентябрдин варз алукьайла вахт,
Аялар патал ахъа жеда бахт.
Чирвилер къачуз кутун патал гьисс,
Ц;ийи к;елунин башламишда йис.
Октябрдин варз атайла кьезил,
Т;ебиатдикай жеда чи къизил.
Марф къваз, алахьиз, алукьдайла зул,
Емиш к;ват;из булл, артух жеда дул.
Ноябрдин варз, гагь марф къваз, гагь жив,
Вац;арни хвалар ац;уз жеда цив.
Кьибле патахъди, гадарна Кефер,
Дурнайрихъ галаз элкъведа цифер.
Декабрдин варз къаяр гваз зурба,
Къвез гьазур жеда чаз Аяз-Буба.
Живед Руш галаз ц;икьвед жез йифиз,
Мугьман жеда чаз галаз Ц;ийи Йис!
Гьа ик;, аялар, хъуьрезни къугъваз,
Гьар са куьгьне йис хъфида яргъаз.
Варцарни йикъар, марфарни ракъар,
Физва гьулданриз элкъуьриз ракьар.
Чирвилер къачу, ч;угуна зегьмет,
Халкьд, Ватанди гудайвал къимет!
Варцар – уьмуьр я, къазанмишдай бахт!
Хийир авачиз ракъур тийир вахт!
ВУЧИЗ КIАНДАЧ ЛАГЬАНАЙ?
РикIел хукваш чи кьведанни аял вахт,
Чепелукьар хьиз, къугъвадай цуькверал.
Вучиз гъилай ахъайна, чи кьведан бахт?
Сагъ тежедай хер авуна рикIерал?
Шумуд сефер цуьк авунай тарари?
Чун кьвед яваш, хкаж жезвай яшариз.
Зав рахайбур, са-сад ягъиз кIурари,
Зун, куьз душман авунай на рушариз?
Шумудра, шад ийиз, гатфар атана,
Зун акурла, катиз, хаму жейран хьиз.
Жаваб тагуз, на зи чара атIана?
Дамах ийиз, къекъвезвай вун сейран хьиз.
Тикрар:
Вилер залай сакIан алуд жен тийиз,
Куьз тIушуннай вилер, накъвар къвен тийиз?
Са вил хъуьрез, муькуь вилни шен тийиз,
Вучиз вуна, кIан яз, кIандач лагьанай?
РУБАИЙРИН СА ЖУЬРЕ,
Шиирихъни ава гзаф жуьреяр,
Кьвед ва я кьуд цIарцIин, садан чкадал,
Кьве цIанцIинбур, чидач ятIа, фереяр?
Кьуд цIарцIинбур – верчер, атай какадал.
+++
Кьве цIарцIинбур кхьин патал алахьун.
ТIимил кар яз аквада заз азабдин.
Низамидин, Фердаусан алакьун,
Жагъана хьуй, пак кIвалах я сувабдин.
+++
Кьуд цIарцIинбур туькIуьр ийиз шиирар,
Гьакъикъатда, дегь замандин аям тир.
Шиирралди кхьей гзаф магьиарар,
Абурун шагь, тек са Омар Хайям тир.
+++
Къизилгуьллерин валарал цацар,
ЭкъечIнава хуьз, алай гьар са цуьк.
Гуьрчегвални, гвай атирдин вацIар,
Цуьк атIудайла, кузва хьи зи рикI.
+++
Дуьз лагьай гафар - керчегбур жеда,
Руш дидедилай гуьрчегбур жеда.
Диде - пайгъамбар, руш Мелек жеда.
Лугьудай гафар тестикьбур ятIа?
+++
Чарабуруз акьул гуз,
Жув ахмакь хьун са гуж я.!
Масадбуруз на кІул гуз,
Ятур ваз тун кьве гуж я!
+++
Югъ атай кьван магьледал чи алайди,
Гьикьван вахт я алайди са ван хьана.
Вичелайни гьарагъиз лап къулайди
Яз акуна, лал хьана лам къван хьана.
+++
Чарабуруз акьулар гуз, вич чІуру
Авай са кас, хъивегь ийиз гьатнава.
Жив хьиз рехи хьанватІани кьил, чуру,
Хизанни кваз чикІана, паб катнава.
+++
Чарадакай ийиз чІуру рахунар,
Хъсан кар туш, мумкин я сив патахъ хьун.
ГьакІ нубатсуз авуна жув яхунар,
Лугьуз жедач, вакай кьурай хъвалахъ хьун.
+++
Хъвана, садаз вегьин хьайи лапІашдай,
Вад виш манат пул атІана ахмакьдин.
Чара ксар кьаз кІан хьайи кІамашдай,
Шавлардаллай чІул атІана ахмакьдин.
+++
Гьар дишегьли, эркек патал – вах я са.
КIан хьайила, тек садакай яр жеда.
Ашукь хьайи чIавуз, жедайд мах я са,
Гьардан рикIе, вичин ярдин тIвар жеда!
+++
Чахъ шаирар ава гзаф кьадардин,
Сенятар хьиз, герек чатун устIардин.
Зи назик чан, кIусни язух татана,
КIаш, кIутадал, кIавузардал гатана,
Халкьдиз вафа, авунайтIа, са шаир!
+++
ГЪУЬЛУЬ
Эгер гъуьлуь ийизватIа, аялриз,
Адет тирвал, даим гелкъвез, бубавал;
Ахпа, вални, фена дерин хиялриз,
Лугьуз, хъуьрез, дамахарда папа вал!
+++
ПАПА
Папа вични, рикIиз кIани гъуьлуь хьиз,
Вич тухвайтIа, адетдин са инсан яз;
Яван фуни неда, гатун хали хьиз,
Гьатта, хъуьтIуьн халидилай масан яз!
+++
Садбур фенва, кьена чилик,
Вун къекъвезва сурарал,
АмукьдатIа, хъсан килиг,
Алаз шивдин пурарал
+++
Им дуьнья я, къвез, хъфизвай,
ВацIариз сел къведай саягъ.
На кьисметдиз агь ийизва,
Бахтуниз хъел къведай саягъ.
+++
Лугьдач хьи, вири хьтин,
Зун адетдин инсан жеда.
Уьмуьрни зи, гъери хьтин,
ЦIалцIам физ, рехъ хъсан жеда.
+++
ГъвечIизамаз тагай акьул,
Четин я гуз, яш хьайила.
Бубадикай жеда чакъул,
Ахмакь, дирибаш хьайила.
+++
КIантIа, не фу, кIантIа, хъухъ яд,
Зегьмет чIугу, вири жеда.
Ракь лигимриз, герек я чад,
Чарх тагай затI, къуьруь жеда.
+++
Гьикьван лугьун, кхьин гьикьван,
Акъакьзамач гъилерайни.
Рахух, гатут, ваз кIамай кьван,
Яб гуз кIамач, хъилерайни.
+++
Буба течир, диде течир,
Квез я ахьтин хва, руш хьана.
Къадра хъсан хьун тир ничхир,
Гьатта, калан пехъ-къуш хьана.
+++
Велед патал диде, буба,
Йифди, югъди кIвалахдик ква.
Хва алаз са руфун зурба,
Серин ийиз, булахдик ква.
+++
Вилиз акваз, гъилиз текъвез,
Берекатсуз лишан ятIа?
Дарман хъач кIанз, фена къекъвез,
Заз жагъайди явшан ятIа?
+++
Хъсан ксар, кьейи чIавуз,
Зияратдин иIирер жеда.
Пис ксарин къванер цавуз,
Хкаж авун, сирер жеда.
+++
Бязибуруз кIан жеда, хеб къалуриз,
ЦIегь маса гуз, халис хпен къиметдай.
Кьуьзуьбузуз кIан жеда чеб къалуриз,
Жегьил чIавуз дагъун тавур гьуьрметдай.
+++
Зазни тахьуй, вазни тахьуй, кицIиз хьуй, -
Лугьуз жеда, вичиз тахьай арада.
Тама авай мекежадин хциз хьуй, -
Ваз жедалди, къатадзавай кьарада.
+++
Къуни къулши чуьруьк хьайи гьалара
Аламатдин ванер къведа япариз.
Паб тиртIа вун, гъуьл гьатдачир валара, -
Гъуьлер хуьзни чирна кIанда папариз.
+++
Гъуьлуьн къадир, кIвалин течир свас,
ЧIал тийижир, гьайван хвейи мисал я.
Шад чIавузни, мажбурда вун, кьаз таз яс,
Куьз лагьайтIа, вун къилихдиз усал я.
+ ++
Садра хьанач, кьведра хьанач, - квахьна фий!
Лагьайди ви, эвичI хъийич кIулайни.
Мад са сефер, лагьайтIа, на, - квахьна фий!
Кьуьл эцяна, акъудда вун кIваляйни!
+++
Садра – гана, кьведра – гана, мад ганач.
Садни тагай саягъда вав хъел хьана.
Кьведра тIуьна, садра кьванни дад ганач,
Пудра ганач, тIуьрдикайни кьел хьана.
+++
Я вахъ хьанач, я папахъни – имимвал.
Бурж къачуна, вахкун къвезвай рикIелни.
Жагъайди хьиз, чIехи къуллугъ, гьакимвал,
КичIерар гуз, акъвазда ви рекьелни.
+++
Алчахвилел чIугвадалди кефер, на,
Кесибвилел, тIуьр кьелни фу хъсан я.
Итимсузвал авур, вад-цIуд сефер на,
Ви намусдал авур, вад-цIуд нукьсан я.
+++
Рагъни кваз рекъида, чIур хьайила кар,
Чарадан акурла кIвале кIани яр.
+++
Лугьудай гафарни амукьдач рикIел,
Душман кас гьалтайла, вун фидай рекьел.
+++
Инсанрик хъсанбур кватIани пара,
ТIимил, сад-кьведани атIуда чара.
++
Дуьнядал атанвай инсанрихъ вири,
Бубани ава гьа, дидедлай гъейри.
+++
НАСИГЬАТДИН ГЕВГЬЕРАР
Эгер сада ваз авуртIа, экъуьгъ,
Гьич ванни тахьай саягъда къекъуьгъ.
+++
А экъуьгъайдан, хьана хьиз регъуь,
Калин хьиз, дакIваз эгечIда регъуь.
+++
Вири кIандайвал ийидач алакь,
Амма ийиз кIанз, гьамиша алахъ.
+++
Сад Аллагь акун кIан хьайи чIавуз,
Гурар жагъидач, хкаж жез цавуз.
+++
Писвал авурдаз, ая хъсанвал,
Алчахдаз къалур, жуван инсанвал.
+++
Кар туькIвейдаз вич бахтлуз аквада,
Незвай яван фу, ягълуз аквада.
+++
МАСНАВИЯР
Чир хьун хъсан я, незвайдаз гьарам,
Вичин гуьгъуьна авайди вагьрам.
+++
Шадвал авуниз ганва тIимил вахт,
Уьмуьр акъатда, жагъур ийиз бахт.
+++
Акьулдиз кIанда, кIус квачир гьелле,
Вичин къадир чиз, кIвалахдай келле.
+++
Тахьун паталди, са чIавузни дар,
Гьар са затIунин чир ая кьадар.
+++
Ахмакьни, кими келле гваз вичин,
Акьулдин тарсар гуз жеда кIвачин.
+++
Гьар са шаирдиз, цава куькIуьрай,
Гъетер хьиз жеда, чIалар туькIуьрай!
+++
Ква хьайи чка, герек хьиз чухун,
Кисна, акъваз жеч, тавуна рахун.
+++
Юкьвалай агъуз рахадайдан сив,
АцIурна кIанда, ругун тавур цив.
+++
Вичиз, вичик квай, такуна синих,
РикIелай фида, вичин сив хуьнуьх.
+++
Вирибур хъуьрез, вичел, кIвалахда,
Вич, масабурул хъуьрез алахъда.
+++
Яб гун патал кьвед, эцигна япар,
Ван хьун паталди, вуч ятIа хабар.
+++
Кьвед эцигнава, тамашиз вилер,
Акун паталди, цаварни чилер.
+++
Амма, сив ганва, сад яз, рахаз, нез,
Дуьз рахун патал, сад яз, ганва мез.
+++
Вичелай вилик кутуна руфун,
Фахъ нез, суфрадлай, аквазвач къафун.
+++
Чарадан кIваляй нез вердиш ксар,
Вичин кIвал такваз, шумуд я йисар.
+++
Суфрадин кьилихъ галайла дустар,
Жагъида, фад-фад, нез чидай устIар.
+++
Вичин жибиндиз тагана зиян,
Хъвадайбур ава, жедалди пиян.
+++
КицIикай са чIар хкуддай мисал,
Лагьай кесибдин, кицI хьана усал.
+++
Чарадаз зиян хьайила, хъуьрез,
Вердиш кас хьанва, вич эрез-мерез.
+++
Хъуьрез вердишбур кьецIи, буьркьуьдал,
Чпик хьайила, кисна, рекьида.
+++
Лугьуз, регьят я, кар ийиз четин,
Элкъуьриз жедач, дередиз чатин.
+++
Вилик фидайдаз – гьуьрметни мажиб,
Кьулухъ чIугурдаз, кьвез жеда айиб.
+++
Аялар, дуьз тир, тун патал рекье,
Жув гьатна кIанда, зегьметдин йикье.
+++
Хьухь лагьана, жез хьанайтIа, вири,
Суфрадал жедай, фуни вирт, гъери.
+++
Руфуниз, лап пис хьайила гишин,
Кьил атIана, нез кIан жеда вичин.
+++
Кьадардин ризкьи, тIуьн ятIа гьалал,
Артуханда вун гъиз жеда чIалал.
+++
ВикIегь инсанар, недай чкадал,
Ерли аквадач, шедай чкадал.
+++
Вич акьуллу яз, аквадай инсан,
Гьа им тушни кьван, а касдин нукьсан?
+++
Жуваз чидайди, рикIел хуьз алахъ,
Артух чидайди, кьилел хуьз алахъ.
+++
Гьич са чIавузни акъудмир рикIяй,
Вуч цайитIа на, гьам гуьда никIяй.
+++
Чарадаз айиб ийидай инсан,
Эвелдай килиг, жув жуваз хъсан.
+++
Гьи касди вичел гъайитIа леке,
Залан пар жеда, тухумдиз еке.
+++
+++
Бахтлудаз уьмуьр куьруьз аквада,
Амма, цурунек фириз аквада.
+++
Югъ-къандивай хьун паталди яхун,
Пара кьван яб гуз, тIимилра рахун.
ПОЭМАЯР
КЬВЕ ДЕРТ – КЬВЕ БЕРТ ЧIЕРЕДИН
I.
Жегьил чIаван рагъ – экуьнин ярарин,
Цавар, чилер экуь ийиз алахъда.
Жегьилринни муьгьуьббатдин нурарин,
Бахтаварар жеда анжах къужахда.
Рагъ мукьвал я, анжах кьакьан дагълариз,
Бахтарал вил жеда цавай аватдай.
Садбур фида, бахт жагъуриз яргъариз,
Са бязибур аватда гьакI къуватдай.
Жегьил Эмин, акур чIавуз Туькезбан,
Етимвални алат хьана рикIелай.
Буйдиз – шумал, ачух чинин мегьрибан,
Акур чIавуз, алатзавай рекьелай.
Гьар замандихъ авай вичин адетар,
Къанун тирвал, кьиле тухун герек тир.
Пехилвилин авай чIуру ниятар,
Чуьнеба яз, фитне ийиз, зирек тир.
Мад Эминаз такун патал Туькезбан,
Медрессадай акъудна ам, хъелелди.
Кьве жегьилдин вахтар фена, тир кIубан,
Кутугнавач, чIугуна фин кьилелди.
Сад – Ялцугъа, сад – Кьеана – сузадик,
ЧIугвазвайтIан, кьил Эмина кIанидал.
Жегьилрин рагъ акатнавай къузадик,
ТуькIуьзвачир кар чIаларал, манидал.
Кьве дерт, кьве берт, муьгьуьббатдин чIередин,
Вилер – накъвар, кьвед кьве рикIе шелдик квай.
Зулумар эх тежез къанлу бередин,
Жегьилрин гъам, кьве хуьруьнни элдик квай.
Буба, эхир акъат хьана къапарай,
Туькезбан - руш гуда гъуьлуьз гужалди.
Гьамиша ван атIун патал япарай,
Виляй вегьез кIанзавачир рушалди.
Ачух дуьнья чи Эминаз дар хьана,
Вичин дердер элкъуьрзавай чIалариз.
Гьар шиирда Туькезбанан тIвар хьана,
ЭкъечIзавай, цуьквер хьана, чIурариз.
Эх хъувунач Туькезбана яргъалди,
Эхир кьисмет авуна вич Эминаз.
Цуьк акъудна муьгьуьббатди маргъалди,
Гуз алахъна, кIани ярдиз чими наз.
2.
Кьве берт – кьве дерт муьгьуьббатдин чIередин,
Сагъар тежер, мусиббатдин хер хьана.
Дарман течир, азардик а бередин,
Галукьайла, чи Эминан пер хана.
Эмин – месе, сефил хьана Туькезбан,
Велед кьванни амукьнач са эркек тир.
Акатайдаз тахьун патал гъилибан,
Туькезбаназ яман юкъуз герек тир.
Рушарикай авач кьадай даяхар,
Руш жедалди, къван хьун кIандай виридаз.
ТуькIуьн патал чпин чIуру кIвалахар,
Руш гуз гьазур тир буьркьуьдаз, кьецIидаз.
Эмин, къвез-къвез яваш хьана гьалариз,
ЧIалар кьхьиз, цIивинралди цларал.
Хер акъатна, къуьруьгдай кьван къвалариз,
ГьакI ятIани алахъзавай чIаларал.
Къазанфараз, гьакI ниче са шумудаз,
Чарар рекье туна, кхьей чIаларал.
Куьмек хьанач садавайни гъамлудаз,
Кьиникьин рех акьалт хьана чIарарал.
Урусатдиз акси бунтар себеб яз,
Къазанфар бег Туьркиядиз акъатна.
Дагъви халкьар азадбур хьун метлеб яз,
Ам илимдин пак рекьивай къакъатна.
Дуст Гьасанни акъуднавай Сибирдиз,
Эминаз кас амачир гъил хкаждай.
Са куьмекни амачирла эхирдиз,
Сурухъ ялна Эмина, кьил къакъаждай.
Туькезбанни хажалатдик, гъамуник,
Бахтни, рагъ хьиз, са далдадихъ кат хьана.
Етим Эмин, алчударна гамуник,
Эхиратдин кIвализ рекье гьат хьана.
Эмин рикIяй акъат тийиз, шелдик кваз,
Туькезбана, мур авуна ширин чан.
Эминан сур, марф къвайи кьван, селдик кваз,
ЦIараз хьана, кьилихъ галай сурун къван.
Кьве – берт, кьве дерт чIередин,
Кьве жегьил чан бедбахт хьана, накъвара.
Мецикай рагъ кIвахьай шаир Куьредин,
Уьмуьрлух яз, секинарна накьвара.
ЭПИЛОГ
Эминанни Туькезбанан муьгьуьббат,
Чешне хьана, амазма виш йисара.
А девирдин крар тиртIан мусибат,
Хвена, чирвал къачурди хьиз тарсара.
Несилрилай несилрал къвез, кIанивал,
Муьгьуьббатдиз вафалувал къалурна.
КIанибурун рикIера хьун къенивал,
Михьи гьиссер авай кIватIал гьазурна.
Эминанни Туьквезбанан муьгьуьббат,
Акур гьар сад, амукьда гьакI гьейран яз.
Са куьруь вахт хьанатIани, цIун гьайбат,
Гьализ хьанай абурувай девран яз.
Туькезбаназ чарар, кхьиз чIаларал,
Ам Эминаз, рехъ къалурдай гъед хьанай.
Гагь – булахдал, гагь гуьруьш жез чIурарал,
Муьгьуьббатдиз вафалубур кьвед хьанай!
Абурукай рахазва халкь мецелди,
Ихьтин михьи муьгьуьббат цуьквер тир.
Гьар са нагъма, акъудзавай къецелди,
Мецерикай рагъ кIвахьзавай, шекер тир.
МЕЛИКНИ МЕЛЕК
(риваят)
Кьуьзуь чубанди, хьанвай виш йисар,
Дуьнья такунвай, гададиз жегьил;
Дегь девиррикай гудайла тарсар,
Ахъайда ихьтин са жуьре негъил:
-Ваз чидани, хва, и дагъдин лекьер,
ГьикI хьайид ятIа, цаварин къушар?
Хурара авай викIегь рикI, жигер,
Лезги миллетдин бубайриз ухшар?
-Жечни, чан буба, ахъагъайтIа заз?
Чунни лекьериз ухшар тир кьиса.
-Вучиз жедач кьван, ван хьайи жуваз,
Кьисаяр чида, заз шумудни са.
Ирид чилерин, ирид цаварин,
Ракъарни варцар, цав тир гъетерин.
Малаикрикай, дегь тир чIаварин,
Язва им кьиса, цавун къветерин.
Гагь Женнетда жез, цавара къугъваз,
Мелекар авай, галачир ажал.
Акур чIавуз чил, гьакI са кьил чIугваз,
Малаикри са жагъурда мажал.
Мелекрин юкьва, жегьил руш Мелек,
Чилив агакьна, хъун хьана гьава.
Уьмуьр буш тухуз, хьавайд яз гьелек,
Акъваз хъийиз мад кIан хьанач цава.
ЧизвайтIан чпин, цава хьун буржар,
Жегьил Мелекди, хкат хьана тек;
Цавара амаз Мелекрин лужар,
Чилив агатна, цIайлапан - Мелек.
Мелекриз, артух авачиз мажал,
Мад хкаж хьана кьакьан цаварал.
Жегьил Мелекдиз, жагъай хьиз ажал,
Агатна чилив, назик луварал.
Хьайи вахтунда, дагълариз мукьва,
Жегьил Мелекдин элкъвез хьана кьил.
Амачирла, вич Мелекрин юкьва,
КIан хьана адаз, туьнт макьамдал кьуьл.
Ана гьикI хьана, гьикI хьана чидач,
Са куьникайни авачиз хабар;
Чапла тир са лув гьикI хьана чидач.
Чилел аватна Мелек бейхабар!
II
Хабар нивай гун? Дагъдивай кьакьан,
Турариз ухшар, тик буйдин кукIвар;
Душманар акур вахтунда такIан,
Кьилер кьатI ийиз, ийидай кукIвар.
Дагъдин тик чархухъ, галукь хьана лув,
Мелек явашдиз аватна чилел.
На лугьуда ам, агат хьанва цIув,
Аламукьнач мад, адан кьил кьилел.
Вич вичив гвачиз, гатаз лував чил,
ТIал эхиз тежез, акъатиз гьарай;
Ахъаз туна сив, агална кьве вил,
Жегьил Мелекан атIанвай кьарай.
И ван хьайила, дагъдин са гада,
Ван атай патахъ авурла чукур;
Аламатдин затI акурла ада,
Сад тир Аллагьдиз авуна шукур.
Акунрай - ничхир, лекьрен хьиз лувар,
Амма, чин, беден рушаз тир ухшар.
Ийизвай жуьре куьмекдиз ялвар,
Акурди тушир и жуьре къушар.
ТIуьн паталди гвай, гьерен тумун кIус,
Хирел авурла, гадади эциг;
Лувал алай хер, аватIани куз,
Мелек, са виляй, авуна килиг.
Вичиз куьмек гуз акурла гада,
Мягьтел тир Мелек, ихьтин кIвалахдал.
Гьисс авур чIавуз, вич авай къайда,
Акуна, алаз дагъдин булахдал.
Чубан гададкай авачир зиян,
Къаш-къамат хъсан, акунриз тIарам.
Тек са кIвалах тир Мелеказ гьаян,
Инсанрихъ галаз, рахун тир гьарам.
АтIнвай чара, авачир куьмек,
Ихьтин арада, гьикI жеда ам лал?
Жагъуриз гафар, рахана Мелек,
Гададихъ галаз, гададин чIал:
-Аллагь рази хьуй, чан чубан гада,
Вун гьалтначиртIа, вуч ийидай за?
Ваз чизватIа, чи Мелекрин къайда,
Гьа саягъда жув, пуч ийидай за.
-Гьайиф туширни, хьанва лугьуз хер,
И цуьк хьтин чан, ажалсуз рекьиз?
-Зун сад лагьана, акат хьана хъвер,
Лув гайи Мелек я яргъал рекьиз!
-Вун Мелек яни, халис малаик?
Гунагь хьана заз, агат хьана вахъ.
-Нубатсуз вуна, хъиткьинармир рикI,
Ви зегьметдай, за агакьарда гьахъ.
-Зи квез я гьакьар, захъ ава вири,
Чахъ инсанвилин авачни буржи?
Захъ вири ава, са шумд суьруь,
Герек атана, тумун кIус гъвечIи.
-АкI ятIа, заз це, са кIус кьван куьмек,
Хъфин буржи я, зун кьакьан цавал.
-Алакьдани, мад лув хугуз, Мелек?
Ихьтин хер алай, вични са лувал?
-Твах зун са чархал, ахпа це заз рум,
АлакьайтIа, за цавуз гуда лув.
-АкI жедач, Мелек, ийимир зулум,
Къугъваз кIанзва, ваз ажалдин цIув.
Сад, кьве гьафтеда, хер жедалди сагъ,
Чи дагъда акъваз, ялни ягъ жуваз.
-Я, чубан гада, вун я хьи къучагъ,
Зи меледин чан, къурбандда за ваз! –
III
-Югъ яваш-яваш жезва чаз мичIи,
Ша, хутахин вун, тавханадиз зи.
Зун кьилди ава, тавхана ичIи,
Атай чIавуз ваз, белки жен рази.
-Мугьмандин буржи, лугьун я, - сагърай,
Лув сагъ жедалди, хутах ая зун.
Кьилди аваз, заз къведай туш кьарай,
Са гьафтеда на къунагъ ая зун. –
Къарагъна Мелек, куьрсна чапла лув,
Гада экечIна, Мелекдин лувак.
Эвел акъатна, Мелек рушай «Вув!» -
Регъуьвал гьиссна, гьарда, квай жувак.
Яваш-явашди, камарал куьруь,
Дагъдин рехъ кьведа атIана, рахаз.
Ятахрал хпен хквезвай суьруь,
Чубан гададиз, лагьана, - Акъваз!
Ихьтин лапагрин – гъетерин суьруь,
Заз са шумудра акурд я цава.
-Занни, Женнетдиз ракъуриз вири,
Кьакьан дагълара, абур хуьз ава. –
-Им цIапанди тIвек тир, акъудай,
Тавхана ийиз, атана герек.
-Чара касдивай кIвал туш къакъудай,
Шумуд йис я зун, ина аваз тек?
-Халис тавхана хьиз аквазва заз,
Михьивал ава, ава чимивал.
-Шумуд йис я за, зегьметар чIугваз?
Икьван чIавал, тек хьун тир кимивал.
-АкI лугьумир, акI лугьун я гунагь!
Тек са затI ава, лугьудай кьисмет.
Кьакьан цаварал ала Сад Аллагь!
Фидач гьавая, на чIугур зегьмет. -
Кьакьан тахтунал хкажна Мелек,
Чимиз хуьн патад галчукна кавал.
Чикьинин кьилик куькIуьрайла экв,
Гъетер аквазвай, экъечIиз цавал.
IV
Гьа икI са гьафте, гьа икI кьве гьафте,
Сад садахъ галаз хьайила мукьув;
Разивал аваз кьведанни сифте,
ЧIугуна абур, кьведанни якIув.
-Эй Сад тир Аллагь, багъиш ая чаз,
Хуьз хьанач завай, жуван Мелеквал.
Тахсир тивиляй, къаргъиш ая чаз,
Инсаф авунин, амач гереквал.
Зунни Адаман, Гьавадин саягъ,
Тахсиркар хьана, гьалт хьана гада.
И гададикай хьана заз даях,
ЧIур авун хьана, чи пак тир къайда!
-Эвел акурла, тиртIа, Мелек – къуш,
Далудал алай, назик тир лувар;
Гила заз вакай, хьанва гуьзел руш,
Им чун кьвед патал я шад тир сувар! -
Хер, яваш-яваш, сагъ хьунвай луван,
Цавуз тамашиз акъвазна Мелек.
Гагь, вичиз вичи, ийиз кIанз дуван,
Жагъизвачир гьич са багьна герек.
Гада ашукь яз, Мелек тир рушал,
ТIалабай мурад жагъанвай саягъ.
Галчукай чIавуз, сунсан кьилихъ шал,
Мелек къвердавай, жез хьана начагъ.
Мелеказ вичин гьалдикай хабар
Хьана, къудиз алахъзавай кьил.
Руфунни дакIваз, акваз бейхабар,
Мелекан физвай, руфуналди гъил.
-Беябур хьана, дидедин вилик,
Мелекриз, хадай авач ихтияр.
Вучда, акатай чIавуз ви гъилик,
Вакай хьана заз, рикIиз кIани яр.
-Кьада-кьисметдин ятIани гъалатI,
Вакай хьана заз, уьмуьрдин юлдаш.
Зи рикIерлай вун ийидач алат,
Агъзур йисарин гайитIани яш.
-Са кар чир хьухь ваз, зун Мелек тирди,
Халкь авунвач зун, чилерал къекъвез.
Заз чида, вазни зун герек тирди.
Залай алакьдач, инсандиз элкъвез.
Багъишда ваз за, гъвечIи кьве Мелек,
Дагъдин лекьер яз, лув гудай цава.
Сад дишиди яз, муькуьди – эркек.
Жигеррив чIугваз вердиш тир гьава.
-Вун галачиз заз, уьмуьр туш герек,
Вуч метлеб ава, тек амукьункай?
Гьикьван жува жув тухвайтIан зирек,
Хажалат жеда, вун тамукьункай!
-Зун рикIел жуван акьалтай чIавуз,
Пудра заз эвер, хьайила герек.
Тамашиз акъваз кьакьан тир цавуз,
Я зун аквада, я зи кьве Мелек.
-Эй Сад тир Аллагь, эй чилер, цавар,
ТIалабзава за, вавай са куьмек!
Зи юлдашдиз хьиз, зазни це лувар,
Закайни ая малаик – Мелек!!! –
Гададихъни икI акурла лувар,
Мелека, шад яз, авуна кьуьлер.
Гьа и югъ хьана, абуруз сувар,
Далдам-зуьрнедал, ийиз шадвилер.
Кьведни цавариз акъатна кьакьан,
Ара физ, хуьквез жезва дагъларал.
Икьван чеб чипел ашукь жеда кьван,
Сад чубан гада, сад Мелек марал.
V
Гьадалай кьулухъ, дагъдин лекьер яз,
Хьана веледар, лув гузва цава.
Мелекахъ галаз, авур мехъер яз,
Абур – цавара, зун – ина ава.
Гьа вахтарилай, бул хьана лекьер,
Чун, лезгияр яз, алазва чилел.
Хурара аваз, хци тир рикIер,
Дагълар хуьзва чи, мягькем кьве гъилел!
----
ИкI кьуьзуь касди, чинвай чIугваз гъил,
Куьтягьна вичин яргъ тир негъил!
Дагъдин лекьрен диде я Мелек,
Бубани хьана, абурун чубан.
АМАЗОНКАЯР ВА ГЕРАКЛ
(риваят)
!. Къавкъаз, Аллагьди, юкь кьуна чилин,
Рагъ кьилел алай туькIуьрна Женнет.
Миллетар хьуриз, анжах чеб кьилин,
Женгинин яракь, алукIна зинет.
2. Кавказдин дагълар, гьар жуьре девлет,
Гуьзел тIебиат, зезем булахар;
ВикIегь инсанар, са шумуд миллет,
Машгъул тир ийиз, ислягь кIвалахар.
3. Амма иникай, дуьньядиз хабар,
Ам кьун паталди са чпин гъиле;
Пачагьар авай, къуватдиз санбар,
Гьерерин куквар юзазвай кьиле.
4. Амма, дагъларин кьакьан тир кукIва,
Авай пачагьлугъ Амазонкайрин.
Эркекар чпин тан тийир мука,
Яшамиш жезвай, чпиз архайин.
5. Кавказдал гьужум авурбур – пара,
Дявеяр ийиз, акъатна кьиляй.
Са кьадардинбур, къаткана сура,
ТIимилбур катна, аватна виляй.
6. Амазонкайри, аладун-велед,
Лезгийрихъ галаз, кутIунна икьрар.
Яргъалай-яргъал хьун патал белед,
Къизил гьарфарал, кхьена къарар.
7. Гьа и саягъда, анжах гатфариз,
Лезгийрихъ галаз, амазонкайри,
Чпин кьисметар, вегьез сафариз,
Муьгьуьббат кьиле тухвана гъейри.
8. Гьа и краркай хабар яз, са-сад,
Амазонкайра, къведа вил аваз.
Низ чида гьикьван терг хьана жасад?
Ажалар жагъиз, гъиле-гъил аваз.
9. Жуван суьгьбетда рахан садакай,
Грекли лугьуз, авай са Гирек.
Амазонкайри, кьуна, адакай,
Тавурди хьанач, татане герек.
I0. Тарихчийри чеб къалурда зирек,
Кьежей мерекуьп, чар я кьван кьуру.
ШенпIини кьада, аслан яз дирек,
Къундармайралди тухудай гару.
II. Вилериз акур, такур кьван ахвар,
Са шумудакай, аллагьар ийиз,
Грекри туькIуьр ийидай махар,
ЧIалахъ жедайвал, са кьадар цIийиз.
I2. Амма Кавказда, амазонкаяр,
Аваз, акуна, адаз ахварай,
Кьун патал вичиз, гьар садакай яр,
Секин тир кIвале атанач кьарай.
I3. Геракл лугьуз, къуватдиз чIехи,
Пагьливан хьана, гьахъ жагъурзавай
Душманрихъ галаз, невсериз пехъи,
Женг чIугун патал, рехъ жагъурзавай.
I4. Адаз ван хьана, амазонкаяр,
Я лугьуз, викIегь ва гуьрчег рушар.
Вири дуьньяда, абуруз таяр,
Авач лагьана, гьуьруьйриз ухшар.
I5. Кавказдиз физвай, къалин тир тамай,
Аскерар галаз, япарихъ ванер,
Галукьай чIавуз, патав гвай кIамай,
Къурхувилелди, чуькьвена къуьнер.
I6. Гьарайдихъ галаз, галукьиз хьелер,
Галай аскерар, ярхар жез, рекьиз;
Галатна кIвачер, буш хьана гъилер,
Мукъаятдаказ, тамашна рекьиз.
I7. Амма, акI хьанач, женгера къалин,
Хьайи вахтунда, кьена, дуст галай.
Агакьнавачиз, мураддихъ кьилин,
Гьатна шартIара, гьич тушир къулай.
I8.амазонкайри, чин тийиз тахсир
Элкъвена кьана, инсанвилелди.
Гераклидикай кьуна хьиз есир,
ЭгечIна адав, хъсанвилелди.
I9. Амазонкайри гьунарар са-сад,
Къалурна адаз, чир хьун паталди.
Ийиз кIан хьанач, гьелелиг азад,
Гераклидиз са сир хьун паталди.
20. Чпиз кIани тир кьван, кIвалах авун,
Гераклидикай менфят хкудна.
Хва багъишна, шад тир булах авун,
Ахпа, ам чпин рикIив агудна.
2I.амазонкайрин шагь тир дишегьли,
ВикIегь тирдини чир хьана адаз.
Акьулдиз тамам тир камалэгьли,
Адал ашукь хьун, сир хьана адаз.
22. Гераклидикай хьанатIан Гера,
Ам рекьиз буйругъ гана, Шагь рушаз.
Рекьидай чIавуз, атIана чара,
Авурди чIуру хьана, агь рушаз.
23. Геракли авай, ичIи яз кьефес,
Акурла, катай чир хьана кIвалах.
Амазонкадиз дар хьана нефес,
Вилин накъваркай хьана кьве булах.
24. Амазонкайри Геракл кIанз рекьиз,
ЭкъечIна диши аскерар галаз.
МуьтIуьгъ жез такIанз, хуравай рикIиз,
КIанзавай чпин гьунарар къалаз.
25. Гераклидивайамазонкайрал,
Гъалибвал къачуз алакьначалдай.
Абурукай са кIан хьана марал,
Абурухъ кикIиз кIан хьаначалдай.
26. Яргъи тийин за, амазонкайрин,
Эркекрин вили катана чара.
Муьгьуьббатдин тIалри сунайрин,
КIани тирвилин цIай туна хура.
27. Грекрихъ гьахьтин пагьиван хьана.
Амазонкайри, есир яз декьей.
Къадим тарихдай заз и ван хьана,
Муьгьуьббат себеб, тахсиркар декьей!
МЕЛЕК ВА МЕЛИК
(Кьиса)
I- пай
Кьуьзуь чубанди, хьанвай виш йисар,
Дуьнья такунвай, гададиз жегьил;
Дегь девиррикай гудайла тарсар,
Ахъайда ихьтин са жуьре негъил:
-Ваз чидани, хва, и дагъдин лекьер,
ГьикI хьайид ятIа, цаварин къушар?
Хурара авай викIегь рикI, жигер,
Лезги миллетдин бубайриз ухшар?
-Жечни, чан буба, ахъагъайтIа заз?
Чунни лекьериз ухшар тир кьиса.
-Вучиз жедач кьван, ван хьайи жуваз,
Кьисаяр чида, заз шумудни са.
Ирид чилерин, ирид цаварин,
Ракъарни варцар, цав тир гъетерин.
Малаикрикай, дегь тир чIаварин,
Язва им кьиса, цавун къветерин.
Гагь Женнетда жез, цавара къугъваз,
Мелекар авай, галачир ажал.
Акур чIавуз чил, гьакI са кьил чIугваз,
Малаикри са, жагъурда мажал.
Мелекрин юкьва, жегьил руш Мелек,
Чилив агакьна, хъун хьана гьава.
Уьмуьр буш тухуз, хьавайд яз гьелек,
Акъваз хъийиз мад кIан хьанач цава.
ЧизвайтIан чпин, цава хьун буржар,
Жегьил Мелекди, хкат хьана тек;
Цавара амаз Мелекрин лужар,
Чилив агатна, цIайлапан - Мелек.
Мелекриз, артух авачиз мажал,
Мад хкаж хьана кьакьан цаварал.
Жегьил Мелекдиз, жагъай хьиз ажал,
Агатна чилив, назик луварал
.
Хьайи вахтунда, дагълариз мукьва,
Жегьил Мелекдин элкъвез хьана кьил.
Амачирла, вич Мелекрин юкьва,
КIан хьана адаз, туьнт макьамдал кьуьл.
Ана гьикI хьана, гьикI хьана чидач,
Са куьникайни авачиз хабар;
Чапла тир са лув гьикI хьана чидач.
Чилел аватна Мелек бейхабар!
II - пай.
Хабар нивай гун? Дагъдивай кьакьан,
Турариз ухшар, тик буйдин кукIвар;
Душманар акур вахтунда такIан,
Кьилер кьатI ийиз, ийидай кукIвар.
Дагъдин тик чархухъ, галукь хьана лув,
Мелек явашдиз аватна чилел.
На лугьуда ам, агат хьанва цIув,
Аламукьнач мад, адан кьил кьилел.
Вич вичив гвачиз, гатаз лував чил,
ТIал эхиз тежез, акъатиз гьарай;
Ахъаз туна сив, агална кьве вил,
Жегьил Мелекан атIанвай кьарай.
И ван хьайила, дагъдин са гада,
Ван атай патахъ авурла чукур;
Аламатдин затI акурла ада,
Сад тир Аллагьдиз авуна шукур.
Акунрай - ничхир, лекьрен хьиз лувар,
Амма, чин, беден рушаз тир ухшар.
Ийизвай жуьре куьмекдиз ялвар,
Акурди тушир и жуьре къушар.
ТIуьн паталди гвай, гьерен тумун кIус,
Хирел авурла, гадади эциг;
Лувал алай хер, аватIани куз,
Мелек, са виляй, авуна килиг.
Вичиз куьмек гуз акурла гада,
Мягьтел тир Мелек, ихьтин кIвалахдал.
Гьисс авур чIавуз, вич авай къайда,
Акуна, алаз дагъдин булахдал.
Чубан гададкай авачир зиян,
Къаш-къамат хъсан, акунриз тIарам.
Тек са кIвалах тир Мелеказ гьаян,
Инсанрихъ галаз, рахун тир гьарам.
АтIанвай чара, авачир куьмек,
Ихьтин арада, гьикI жеда ам лал?
Жагъуриз гафар, рахана Мелек,
Гададихъ галаз, гададин чIал:
-Аллагь рази хьуй, чан чубан гада,
Вун гьалтначиртIа, вуч ийидай за?
Ваз чизватIа, чи Мелекрин къайда,
Гьа саягъда жув, пуч ийидай за.
-Гьайиф туширни, хьанва лугьуз хер,
И цуьк хьтин чан, ажалсуз рекьиз?
-Зун сад лагьана, акат хьана хъвер,
Лув гайи Мелек я яргъал рекьиз!
-Вун Мелек яни, халис малаик?
Гунагь хьана заз, агат хьана вахъ.
-Нубатсуз вуна, хъиткьинармир рикI,
Ви зегьметдай, за агакьарда гьахъ.
-Зи квез я гьакьар, захъ ава вири,
Чахъ инсанвилин авачни буржи?
Захъ вири ава, са шумд суьруь,
Герек атана, тумун кIус гъвечIи.
-АкI ятIа, заз це, са кIус кьван куьмек,
Хъфин буржи я, зун кьакьан цавал.
-Алакьдани, мад лув хугуз, Мелек?
Ихьтин хер алай, вични са лувал?
-Твах зун са чархал, ахпа це заз рум,
АлакьайтIа, за цавуз гуда лув.
-АкI жедач, Мелек, ийимир зулум,
Къугъваз кIанзва, ваз ажалдин цIув.
Сад, кьве гьафтеда, хер жедалди сагъ,
Чи дагъда акъваз, ялни ягъ жуваз.
-Я, чубан гада, вун я хьи къучагъ,
Зи Мелекдин чан, къурбандда за ваз! –
III – пай
-Югъ яваш-яваш жезва чаз мичIи,
Ша, хутахин вун, тавханадиз зи.
Зун кьилди ава, тавхана ичIи,
Атай чIавуз ваз, белки жен рази.
-Мугьмандин буржи, лугьун я, - сагърай,
Лув сагъ жедалди, хутах ая зун.
Кьилди аваз, заз къведай туш кьарай,
Са гьафтеда на къунагъ ая зун. –
Къарагъна Мелек, куьрсна чапла лув,
Мелик экечIна, Мелекдин лувак.
Эвел акъатна, Мелек рушай «Вув!» -
Регъуьвал гьиссна, гьарда, квай жувак.
Яваш-явашди, камарал куьруь,
Дагъдин рехъ кьведа атIана, рахаз.
Ятахрал хпен хквезвай суьруь,
Чубан гададиз, лагьана, - Акъваз!
Ихьтин лапагрин – гъетерин суьруь,
Заз са шумудра акурд я цава.
-Занни, Женнетдиз ракъуриз вири,
Кьакьан дагълара, абур хуьз ава. –
-Им цIайлапанди тIвек тир, акъудай,
Тавхана ийиз, атана герек.
-Чара касдивай кIвал туш къакъудай,
Шумуд йис я зун, ина аваз тек?
-Халис тавхана хьиз аквазва заз,
Михьивал ава, ава чимивал.
-Шумуд йис я за, зегьметар чIугваз?
Икьван чIавал, тек хьун тир кимивал.
-АкI лугьумир, акI лугьун я гунагь!
Тек са затI ава, лугьудай кьисмет.
Кьакьан цаварал ала Сад Аллагь!
Фидач гьавая, на чIугур зегьмет. –
Кьакьан тахтунал хкажна Мелек,
Чимиз хуьн патал галчукна кавал.
Чикьинин кьилик куькIуьрайла экв,
Гъетер аквазвай, экъечIиз цавал.
IV-пай
Гьа икI са гьафте, гьа икI кьве гьафте,
Сад садахъ галаз хьайила мукьув;
Разивал аваз кьведанни сифте,
ЧIугуна абур, кьведанни якIув.
-Эй Сад тир Аллагь, багъиш ая чаз,
Хуьз хьанач завай, жуван Мелеквал.
Тахсир тивиляй, къаргъиш ая чаз,
Инсаф авунин, амач гереквал.
Зунни Адаман, Гьавадин саягъ,
Тахсиркар хьана, гьалт хьана гада.
И гададикай хьана заз даях,
ЧIур авун хьана, чи пак тир къайда!
-Эвел акурла, тиртIа, Мелек – къуш,
Далудал алай, назик тир лувар;
Гила заз вакай, хьанва гуьзел руш,
Им чун кьвед патал я шад тир сувар! –
Хер, яваш-яваш, сагъ хьунвай луван,
Цавуз тамашиз акъвазна Мелек.
Гагь, вичиз вичи, ийиз кIанз дуван,
Жагъизвачир гьич са багьна герек.
Гада ашукь яз, Мелек тир рушал,
ТIалабай мурад жагъанвай саягъ.
Галчукай чIавуз, сусан кьилихъ шал,
Мелек къвердавай, жез хьана начагъ.
Мелеказ вичин гьалдикай хабар
Хьана, къудиз алахъзавай кьил.
Руфунни дакIваз, акваз бейхабар,
Мелекан физвай, руфуналди гъил.
-Беябур хьана, Аллагьдин вилик,
Мелекриз, хадай авач ихтияр.
Вучда, акатай чIавуз ви гъилик,
Вакай хьана заз, рикIиз кIани яр.
-Кьада-кьисметдин ятIани гъалатI,
Вакай хьана заз, уьмуьрдин юлдаш.
Зи рикIелай вун ийидач алат,
Агъзур йисарин гайитIани яш.
-Са кар чир хьухь ваз, зун Мелек тирди,
Халкь авунвач зун, чилерал къекъвез.
Заз чида, вазни зун герек тирди.
Залай алакьдач, инсандиз элкъвез.
Багъишда ваз за, гъвечIи кьве Мелек,
Дагъдин лекьер яз, лув гудай цава.
Сад дишиди яз, муькуьди – эркек.
Жигеррив чIугваз вердиш тир гьава.
-Вун галачиз заз, уьмуьр туш герек,
Вуч метлеб ава, тек амукьункай?
Гьикьван жува жув тухвайтIан зирек,
Хажалат жеда, вун тамукьункай!
-Зун рикIел жуван акьалтай чIавуз,
Пудра заз эвер, хьайила герек.
Тамашиз акъваз кьакьан тир цавуз,
Я зун аквада, я зи кьве Мелек.
-Эй Сад тир Аллагь, эй чилер, цавар,
ТIалабзава за, вавай са куьмек!
Зи юлдашдиз хьиз, зазни це лувар,
Закайни ая малаик – Мелек!!! –
Гададихъни икI акурла лувар,
Мелека, шад яз, авуна кьуьлер.
Гьа и югъ хьана, абуруз сувар,
Далдам-зуьрнедал, ийиз шадвилер.
Кьведни цавариз акъатна кьакьан,
Ара физ, хуьквез жезва дагъларал.
Икьван чеб чипел ашукь жеда кьван,
Сад чубан гада, сад Мелек марал.
ЭПИЛОГ
Гьадалай кьулухъ, дагъдин лекьер яз,
Хьана веледар, лув гузва цава.
Мелекахъ галаз, авур мехъер яз,
Абур – цавара, зун – ина ава.
Гьа вахтарилай, бул хьана лекьер,
Чун, лезгияр яз, алазва чилел.
Хурара аваз, хци тир рикIер,
Дагълар хуьзва чи, мягькем кьве гъилел!
ИкI кьуьзуь касди, чинвай чIугваз гъил,
Куьтягьна вичин яргъи тир негъил!
Дагъдин лекьрен диде я Мелек,
Бубани хьана, чи чубан зирек.
МАНИЙРИЗ ЭЛКЪВЕЙ ШИИРРИКАЙ
БАЖАНАХ
Ван ацалтна далдамдинни чIагъандин,
Ваз мехъерар мубарак хьуй, бажанах.
КIан пад цавал, ашар авай къажгъандин,
Тийидайдан буба вак хьуй, бажанах
Яран вахаз ахъая лагь сандухар,
Вичин мутIлакьвал тавурай, бажанах.
Шад мехъеррик кутугнавач шулугъар,
Чун хъфейла, къал тавурай, бажанах.
Мехъер хьурай, мелер хьурай кIвалера,
Гьар садакай къад жедайвал, бажанах.
Кьуьлер ийин лезгинкадин чилерал,
Дуьнья алам шад жедайвал, бажанах.
Сажидинан ачух ийиз гуьгьуьлар,
Кьилел чими рагъ хьурай лагь, бажанах.
Муьгьуьббатдин рекье аваз жегьилар,
Виридан чан сагъ хьурай лагь, бажанах.
Вишер ягъин, шишер ягъин,
Шад жедайвал, бажанах!
Вечрен якIал тIишер ягъин,
Яран вахан, бажанах!
САФАРИ
Шагь дагъларин синераллай хар хьана,
Атай цифер Хазар гьуьлел гар хьана,
Пекдин чIарар къуьнераллай зар хьана,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Къизилгуьллер хъуьрез вилер, шад хьана,
Гьар са зерре Мекке Земзем яд хьана.
Лезги чилел алайди ви ад хьана,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Женнетдин нур аквазва ви вилерай,
Атирдин ни къвезва яргъи тиллерай.
Лали гевгьер хьиз жагъанвай гьуьлерай,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Ван хьайила Аллагьдиз зи гафарин,
Вал бахт къвада цуьквер хьана гатфарин.
Туьтуь къуш тир, тIварни къизил гьарфарин,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Сажидинахъ гуьзел гафар мад авай,
Гьар садахъ са ширин нямет-дад авай,
РикIин къене гуьзел гатфар, гад авай,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Тикрар
Цава гъетер, чиле цуьквер атирдин,
Руьгь кутуна зак и гуьзел гафари.
Лайихлу руш муьгьуьббатдин къадирдин,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
ПЕРИЗАДА
Кьуьлер ая, чан жегьилар,
Ачух ая чи гуьгьуьлар.
Куьн шадвилихъ чи вил гала,
Ви манидихъ вуч зил гала?
Тикрар
Перизада, Перизада,
Це лагьай свас я Шагьзада!
Перизада, Перизада,
Свас мубарак, ваз Чам гада!
Кьуьл ийизвай демин юкьвал,
Чи жегьилрин зур акутІун!
Свасни гада хьана мукьвал,
Абурув гвай нур акутІун!
Припев.
Лезги мехъер, туьнт тир кьуьлер,
Шадвал ая, азиз эллер!
Ша мугьманар, ша чи дустар,
Кьуьлер ийиз, лагь куьн тостар!
ЛЕЙЛА РУШ
Лацу чинин кIалуб гуьрчег рангарин,
Вун хам марал ятIа кьакьан рагарин?
Юкьв камари хважамжамдин тангарин,
Вун Гилийрин халум ятIа, Лейла руш?
Экв экъичай яру хъуькъвен кьилериз,
Рагъ, Варз-вун хьиз аквазва зи вилериз.
Хурал лепе алай такур гьуьлериз,
Вун Гилийрин халум ятIа, Лейла руш?
Къизилгуьллер пехил я ви абурдал.
Ваз тамашиз женни мегер сабурдал?
Зи рикI атIай муьгьббатдин гапурдал,
Вун Гилийрин ханум ятIа, Лейла руш?
Багъишламиш ая на зи гъалатIриз.
Гуьзелвилин къадир женни жаллатIриз?
Гаф авачир рикIин михьи мурадриз.
Вун Гилийрин ханум ятIа, Лейла руш?
Зун-Сажидин цIигел тир вун акунихъ!
Зи гъавурда гунагь квачиз акунихъ.
Вун вил галай кас туш гудай гьакьунихъ,
Вун Гилийрин ханум ятIа, Лейла руш.
Агъа-КIамун, Вини-КIамун булахар,
Вун акурла хъуьрез жеда, Лейла руш?
Сад Аллагьди туькIуьруй ви кIвалахар!
ТахьайтIа зун мерез жеда, Лейла руш?
КЬАСУМХУЬРУЬН РУШАР САГЪРАЙ
Дагъларилай къарагъай гар,
Акьадачни пеле пайгар?
Цуьквериз хас авай рангар,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай.
Гъиле кIвалах, сивел хъуьруьн,
Хьунухь адет я и хуьруьн.
Рахаз чидай мецел ширин,
Кьасумхуьрун рушар сагърай.
Гуьрчегвилиз авач къаншар,
Гьарма сад са багьа къашар.
Цуькведавай таза яшар,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай,
Тикрар:
СтIал вацIун дередавай,
Тухум-тара Куьредавай,
ИситIаяр шуьредавай,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай.
Чир тавунал рикIерин сир,
Сажидинан я ам тахсир.
Муьгьуьббатдал кьадай есир,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай.
СЕЛИМАТ
Лацу чинал къугъваз сегьер,
Хайи макан Дербент шегьер,
Вун гьи багъдин ятIа бегьер?
Чан Женнетдин къуш, Селимат!
Лезгистандин хуьрерикай,
Пуд СтIаларин пIирерикай
Аламатдин сирерикай,
Рахаз я ваз хуш, Селимат!
Муьгьуьббатдиз хас тир яшар,
Пара ава гуьзел рушар.
Гьелелигда а ваз ухшар,
Акунач заз руш, Селимат!
Тикрар:
Цуьквераллай дагъда авай,
Шагьнабатдин чиг, Селимат!
Бахтлувилин багъда авай,
Чан билбилдин рикI, Селимат!
Гуьлчуьмен чшура жейранар къугъваз,
Са бахт тушни кьван акун, Валида?
Кьезил тир гару чукуриз цифер,
Лув гуз цавара хъуьреда лифер.
Рагъ алай йикъар, варз алай йифер,
Са бахт тушни кьван акун, Валида?
Дуьньяда дердер ава гьар жуьре,
Вун себеб хьана шад жеда хуьре.
Табасарандай зи хайи Куьре
Са бахт тушни кьван акун, Валида?
Бахтавар я вун, къизилгуьлдин цуьк,
Земземдин булах-атир я ви рикI.
Кьадар-кьисмет яз муьгьуьббатдин цIиг,
Са бахт тушни кьван акун, Валида?
Тикрар:
Вуч гуьрчегбур я Хив патан дагълар!
Вуч гуьзелбур я Куьредин багълар?
Амма са кIус кьван дустарин рушар,
Женнетдин я чеб гьуьруьйриз ухшар!
ЭМИНА
Вацран къайи нур экъичиз чуьллерал,
Хъуьрезва цав гъетерин хуш вилерал.
И кьадардин рикI алай кас кьуьлерал,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?
Дустар са-сад жезва кIватIал, гъил ягъиз.
Хиялри хур кIевзава зи чил ягъиз.
Къекъвезва зун, гьар са патахъ вил ягъиз,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?
Яр галачиз вун текдиз ян атана?
Лугьур гафар япариз ван атана.
Кьуьлуьн нубат атана, чан атана,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?
Варз экъечIна, ракъини хьиз нурар гуз,
Гъетери зав алахънавай гурар гуз.
Кьисметдиз заз кIан тир шивни пурар гуз,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?
Лацу кьве гъил ахъа хьана лувар хьиз,
Вун атана, мехъерик квай тавар хьиз.
Заз и межлис хьана халис сувар хьиз,
Вири авай, вун авачир демина,
Икьван чIавал вун гьинавай, Эмина?
Сажидинав мад хажалат гуматIа?
Назик рикIик теспачавал куматIа?
КIанивилин дерт такур кас аматIа?
Вири авай, вун авачир демина,
Аллагь шуькуьр, атайди, зи Эмина!
ВАТАН ХЬТИН
Къекъвена зун кьуд уьлкведа,
Лап пис мекьи къаяр авай,
Къаракъумда туьт жуьреда,
ТIанурда хьиз цIаяр авай,
Тарифрикай дад авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш!
Кьуд патахъди иер тамаш,
Вун дагъларин кьакьанвилиз.
Рагъ экъечIдай тегьер тамаш,
Чи гьавадин дарманвилиз.
Чи хьиз, кьезил яд авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш.
Гьар са пата вичин жуьре,
Хийирарни ава жеди.
Амма жуван, хайи хуьре,
Ви гуьгьуьлар цава жеди.
Чахъ хьиз гатфар, гад авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш!
Хуьр гадарна, кIвал гадарна,
Вун Женнетдихъ къекъвез фена.
Хайи дидед чIал квадарна,
Гагь хъуьрез, гагь вун шез фена.
Къурабайриз ад авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш!
АкI лугьумир, Сажидин, на,
Чара атIай чIавуз вучда?
Къурбатризни фин тавуна,
Уьмуьр дарда тваз гьикI пучда?
Хкведа, геж, фад авайд туш.
Ватан хьтин затI авайд туш!
ЧЕШНЕ КЪАЧУ
Ракъинилай чешне къачу, гьар юкъуз,
ЭкъечIзавай хъуьрез-хъуьрез алемдиз.
За, лагьайтIа, шаирвилин кар тухуз,
Мукьвал-мукьвал, къилав хугуз къелемдиз.
Тамаш садра ракъинив гвай экуьниз,
Ишигъ гузва, вичин чандал цIай гана.
Гъетерни кваз хкахьзава, куькIуьниз,
Чпихъ авай бахтуникай пай гана.
Тамаш садра и дуьньядиз хъсандиз,
Чилер, цавар халкь авунва, чун патал.
Сад Аллагьди вири ганва инсандиз,
Зегьмет чIугваз, халкьар бахтлу хьун патал.
Ракъинилай чешне къачуз, чир хьунухь,
Вун гьар юкъуз жегьил хьун я кIвалахда.
Ракъинихъ хьиз, пехил тушир сир хьунухь,
Даим яд хьун я, уьмуьрдин булахда.
И дуьньяда рагъ амай кьван куькIуьна,
Жагъида чаз гьардаз вичин кьисметар.
Зун ашукь я ракъинин пак экуьнал,
ЧIугвазвай чун патал икьван зегьметар!
Ракъинилай чешне къачу, Сажидин,
Халкьдин рекье чан гайиди рекьидач.
Гузвай хийир гьикьван ятIан гъвечIиди,
Ам рекьелай, ават хьана, жагъидач.
УЬМУЬРАР ЧАЗ БАГЪИШАЙДИ
Уьмуьрар чаз багъишайди - Аллагь я!
Саданни физ тахьуй и кар рикIелай.
Гьич алучIиз тахьуй дуьз тир рекьелай,
Аси хьунухь - виридалай гунагь я!
Чун инсанар халкьнавайди – Аллагь я!
Инсан тирла, инсан хьунухь герек я.
Гьар са карда, хъсан хьунухь герек я,
Инсансузвал - виридалай гунагь я!
Чи сивера мецер турди – Аллагь я!
Чун чахъ галаз ширин рахун паталди,
Камаллу тир, кас яз тухун паталди.
Ахмакь хьунугь – виридалай гунагь я!
Чаз кьисметар гвайдини – Сад Аллагь я!
Ада тагай бахт жагъидач, кIан хьана.
Тек са кIвалах ава, адаз ван хьана,
Нарази хьун – виридалай гунагь я!
Мурад кьилиз акъуддайди – Аллагь я!
Са чIавузни атIуз тахьуй умудар.
Пара ава тIалабчияр шумудар?
Темпелвални – виридалай гунагь я!
Мал-девлетни бахт гузвайди - Аллагь я!
Садазни кIан жемир къачуз гьавая.
Чаз гьавая гузвайди - са гьава я.
Артух кIан хьун – виридалай гунагь я!
Хъсанвални писвал гвайди – Аллагь я!
Хъсанвилер ийиз алахъ жезмай кьван.
Хатур ая, жува ризкьи незмай кьван,
МутIлакьвални - виридалай гунагь я!
Сажидиназ чирвал гайид – Аллагь я!
Халкьдиз къуллугъ авун патал, чIаларал.
Зун рази я къе жув авай гьаларал,
Артух кIан хьун – виридалай гунагь я!
ДИДЕЯР
Дидеяр чаз гьардаз авай сад я, сад,
Гьа кардалди зун гьамиша шад я, шад.
Диде - кIватIна, куьтягь тежер гад я, гад,
Чун гьарма сад са дидедин бегьер я!
Дидейри чаз экуь дуьнья багъишна,
Къелемар хьиз, бегьер гъидай, битмишна.
Дидейри чаз вири уьмуьр алхишна,
Чун абурун гьар экуьнин сегьер я!
Дидейрикай мани лугьуз кIанда заз.
Пайдахар хьиз, кьуна, тухуз кIанда заз.
Зерре такьат амай кьадар чанда заз,
Жув дидеди хайи тир хуьр шегьер я!
Дуьнья ислягь, авай хатур гьуьрметар,
Чи дидейри я чIугвазвай зегьметар.
Са стхаяр хьунухь вири миллетар,
Чи дидейриз пара кIани тегьер я!
ГЕОРГИЕВАН ЛЕНТА
Георгиеван лента – алкIура хурал,
Яру Гъед хьиз вад пипIен, женгера лигим!
Абур кьейи солдатрин эцига сурал,
Гьар сад вичин кьисметдин хьанвай са аким!
А лентера цIайни гум ава дявейрин,
Экъичнавай ивияр чи Ватан патал!
А лентера кьуранва накъвар дидейрин,
Азад совет инсанрин гьар са чан патал!
Къуй куьн хурал нур гурай гьар са лентини,
Рекьин тийир полкарин рикIел хуьз тIварар!
ЦIайни гум такун патал, мад чаз женгинин,
Гъалибвилин экверин чукIурин Ярар!
Рекьин тийир полкарин веледар я чун,
Гергиеван лентер алай хурарал!
Акьалтзавай несилрин игитар я чун,
Дамахзавай бубайрин пак тир тIварарал!
Георгиеван лентер – ранг яру, чIулав,
Экъичнавай иви я, цай, гум квай ялав!
Алудмир куьн рикIелай гайибур чанар!
Ватан хуьдай чахъ ава игитрин гьунар!
ДАНАРБАНДИН ТАБ ТАХЬУЙ
Жедай, нехир, суьруьяр.
Гьар са жуьре няметдихъ
Жедай, якIар, гъерияр.
Данарбанар мад жедай,
Данаяр гваз чIурара.
Данарбан галат жедай,
Авайди хьиз пурара.
Хкуд ийиз кIанз кефер,
Кьалуникай раб ийиз:
Данарбандиз са сефер,
КIан жеда кьван таб ийиз.
Югъ яргъи тир, пис чIимел,
Гьикьван ацукь, къарайда?
Хтана хуьруьн кимел,
Ада кIевиз гьарайда:
-Жанавурди вегьена,
КукIварзава данаяр!
Садни тазвач декьена,
АвуртIани гьараяр! -
Гьар сад, дана авай кас,
Гапур, туьфенг, лашяр гваз,
Фида жанавур гатаз,
Пер, кьуьк, кIута, кIашар гваз.
ТамашайтIа, данаяр,
Вири сагъ я, саламат.
И гьал акур гадаяр,
Вири хьана аламат.
Данарбанди, хъуьрена,
Лугьуда кьван: -Им са таб!
Са-сад, хъел кваз, хъфена,
Данарбандиз тагуз яб.
ИкI алатна хейлин вахт,
Данарбанни секин тир.
ГьикI ятIани фена бахт,
И сефер лап четин тир.
Жанавурди, бейхабар,
Вегьеда кьван данайрал.
Данарбан, гваз и хабар,
Хъфида, са гьарайдал:
-Фад, жемятар, данаяр,
Жанавуди рекьизва! –
Ише фенач гьараяр,
Халкь, яб тагуз, хъфизва.
Садра таб авур касдин,
Четин кар я чIалахъ хьун.
Данарбандиз хьиз квезни
Мумкин я и кIвалах хьун!
ГьакI хьайила, таб авун,
Гьич садазни хъсан туш.
Садра, хъведра таб хъувун,
Ам намус квай инсан туш!
ГАР АВАЧИЗ
Цин саягъда, ягъай гъери,
Дуьгуьдин афар хъсан туш.
Кьиляй-кьилиз таб тир вири,
Тарифрин гафар хъсан туш.
Яцрак тухуз, кутаз дана,
Адак хъвадай нек жедай туш.
Ви тарифар ийиз туна,
Фередикай кIек жедай туш.
Ничхир, цавай гудайла лув,
Чир жеда лекь, пяхъ яни ам.
БатIул ятIан, кьинер кьаз жув,
Тапарарал гьахъ яни ам?
Шумудакай хана рахан,
Лугьуналди ван текъведай?
Шумуд садан кефияр хан?
Чеб къванер тир чан текъведай.
Сажидин, на рикIиз тади
Гумир жуван, кар авачиз.
РатIраллай къуьл, кIан хьуналди,
Михьиз жедач гар авачиз.
СУВАРИН ТЕБРИК
Дагъустандин халкьарин,
Культурадин чIаларин,
Сувар я им гамарин,
Чи къулай тир гьаларин.
Ша, чна чи адетар,
Хуьн чи несил паталди.
Стхаяр яз миллетар,
Хуьн чи асил паталди.
Лезги халкьдихъ тарихар,
Чахъ къадим чIал ава.
Мугьман ийир илифар,
Гьардахъ мугьман кIвал ава.
Яшамишрай чи дуствал,
Дагъустандин халкьарин.
Мидаим хуьн чи хушвал,
Стхайринни вахарин!
ЗУН ЯЗ АМУКЬДА
Инсанар жеда, гар атайвалди,
Циф хьиз тухудай, кIани патахъди.
Гъиляй са гъвечIи кар атайвалди,
Элкъвена хуьквез къени патахъди.
Цавай къвайитIан, селлерни харар,
ТIурфанар галаз атайтIан гарар,
АкъудайтIани, кIанерай тарар,
Зун гьамишалугъ – зун яз амукьда!
Са бязибуру дегишриз рангар,
Гагь чIулав жеда, гагь чинни яру.
КьепIера тваз чеб, чIугвада тангар.
Илгьамдив ацIун паталди хуру.
ЭцигайтIани, рекьерал цацар,
АлахьайтIани муькъвелай вацIар,
Са шумудалай чIугуна хьиз цIар,
Зун гьамишалугъ – зун яз амукьда!
Садбурун жеда сивера кьве мез,
Чан, - лугьуз, чан гуз кицIизни кациз.
Гьарам тушни кьван а жуьре фу нез?
Кам вегьез тежез, кичIела къециз.
Зи гафарни сад, зи крарни сад,
Заз зи халкь кIанда гьамиша азад.
АкьалтайтIани и дуьньядал яд,
Зун гьамишалугъ – зун яз амукьда!
ВЕРДИШ ИЙИЗ
Гьуьрметлу кьве дуст хьана, жен тийир чара,
Сада садаз хатурар ийизвай пара.
Гьар сеферда фейила, дустунин кIвализ,
Папан муьтIуьгъ тирвили, сер яна кьилиз.
Са сеферда Алидиз, тахьана акъваз,
Суал гуда Велиди, пIузарар жакьваз:
-И кьадар на гьикI муьтIуьгъ авунватIа паб?
АчухайтIа жечни сир, тавуна заз таб.
Захъни ава кIвале паб, гъиз тежез чIалал,
Адахъ галаз тIуьр мухан жезвач заз гьалал!
-Дустунихъай чуьниуьхъай захъ хьайид туш сир,
Паб вердишариз тахьунин, я гъуьлуьн тахсир.
Сифте йифиз, гъайи свас, гатана хъсан,
Чирна кIанда, жув гьихьтин ятIа туьнт инсан.
Пакад йифиз суфрадлай тIуьрла вечрен як,
Каци, эхиз тежер гьал, хъел кутуна зак!
Чирун патал папаз зи викIегьвиликай,
Юкьва авай гапурни ам зи гъилик квай!
Яна кацин юкьвалай, авуна кьве кьатI,
Чирна вич саймиш тавун, ятIа ам вуч затI!
Ихьтин чIуру тир дуьшуьш атункай вичел,
КичIе хьайи жегьил свас, зарзана кIвачел.
Гьа идалай гуьгъуьниз, зи гаф яз закун,
Бес я, зи чин чIуру яз, яргъалай акун!
-Пагь, фад амаз, куьз хабар кьун хьанач завай?
Вердишарда занни паб, фидайвал цавай! –
Вели, ихьтин хиялар кIватIална рикIе,
Паб вердишрун паталди, гьатда кьван рекье.
Агакьна нянихъ кIвализ, фу нез кIан хьана,
Суфрадихъ заз гьарайдай кацин ван хьана!
Акъудна за юкьвавай гьенеф къецелди,
Папаз кичI гуз, туькIуьрна кацел!
Ваз инал эркек алай чир хьаначни чIал?
Я тахьайтIа, кац, хъуьрезвани чал?!
Гьенефди кьве кьатI авур чIавуз кац,
Папа, гъуьлуьз пем вегьез, рекье туна пац:
-Вуч себебда, на гьайван, кьена, намуссуз?
Гун тавуна гишиндаз, атIана фан кIус?
Къарагъ гила, михьа рух, кац кадра хъуьртел,
Гъил къачу лагь, акъвазна, на заз кьве метIел!
Ван хьайибур чIалахъни мумкин я тахьун,
Бязибуру лугьуда, мумкин я гьакI хьун. -
Паб вердишрун герек туш, жув ятIа инсан,
Ислягьвилел яшамиш, цIудра я хъсан!
Эвелдай жув вердишра, тухудай саягъ,
Гъайи папаз чир жеда, ятIа вун къучагъ.
Вирибуру, вуна хьиз, рекьизвач кацер,
Яргъи жеда, са бязи, ахмакьрин мецер!
КАКАХЬНАВА
Квахьнава зи ийир-тийир,
Заз ийидай кар жагъизвач.
Атай чIавуз рикIел шиир,
Ам кхьидай чар жагъизвач.
Гагь и патахъ, гагь а патахъ,
Вегьена за яргъи камар.
Вил вегьейла, гьар са патахъ,
КIан хьана заз ийиз чамар.
Шиирдин тек сифте кьве цIар,
Тикрарна за шумуд сефер:
«Чиляй физва дерин вацIар,
Цавай гьарнихъ физва цифер»;
Пуд лагьай цIар патал «къацар»,
Кьуд лагьай цIар патал «лифер»;
Жагъай чIавуз, гьатнач заз чар,
ТIуьр саягъда каци кьифер.
КилигайтIа, ахвар тир кьван,
Карагзавай вилерикай.
Вахт лагьайтIа, йиф тир юкьван,
Леткве хьанвай кIвалерикай.
Хтай чIавуз жувни жувал,
ЧIалар кхьиз ахварайни;
Кенеф квахьиз, чIавал-чIавал,
Ийиз жезвач я гьарайни.
САКИНАТ
Кьарарикай ишин ийиз тинияр,
Гьазурзава чанар алай нинияр.
Хъуькъвер яру, вилер чIулав пIинияр,
Абур гьар сад ваз ухшар я, Сакинат!
Даргиви руш Акушадай бине тир,
Инсан я вун, гуьзелвал лап вине тир.
Гьар аялдин руьгь аялрин нине тир,
Абур гьар сад ваз ухшар я, Сакинат!
Имаратар ава гьар са жуьредин,
Гуьрчег рушар хьтин халис Куьредин.
Гьар са нини Дагъустан дагъ-дередин,
Абур гьар сад ваз ухшар я, Сакинат!
Кефер патан меркездаваз, кIвалахиз,
Мажал авач, са декьикьа дамахиз.
Ви гьар са затI, туькIуьрзавай алахъиз,
Абур гьар сад ваз ухшар я, Сакинат!
СтIал шаир Сажидиназ акуна,
Гьар имарат рикIи къеняй чIагуна.
Гьайиф икьван чIавал акун тавуна,
Абур гьар сад ваз ухшар я, Сакинат!
ТЕРБИЯЧИ
Гьар аялдиз вичин диде,
Гьар аялдиз вичин буба,
Авай чIавуз, дуьз тербия,
Гунуг, четин кар я зурба.
Тербиячи ахьтин инсан,
Камаллу кас хьана кIанда.
Вирибуруз, сад хьиз, хъсан,
Тербияни гана кIанда!
Гьар аялдихъ рахаз мецел,
Вич чешне яз хьана кIанда.
Пис гаф акъуд тийиз къецел,
Ашкъини кваз хьана кIанда!
Тербиячи гьар аялдиз,
Диде хьиз кIан хьана кIанда.
Хъсан крар гъиз хиялдиз,
Дуьзвилин ван хьана кIанда!
КЪЕ ГЬИКI ХЬАНА?
Накьан йикъан авур тариф,
Кьве патанбур сад хьайила;
ЧIугваз кIан туш къе заз гьайиф.
Кефи ачух, шад хьайила.
Бес са пата ялиз югъ йиф,
Муькуь патав къал жедани?
Сана рагъ жез, масана циф,
Хкякь тийир къвал жедани?
Сада садаз ийиз гьуьрмет,
Гьана жеда берекатни.
ТагайтIа, дуьз кардиз къимет,
Яваш жеда гьерекатни.
Чун сад-садан гъавурда дуьз,
Гьатун патал, гьахъ паталди;
Алахъин чун, хатурар хуьз,
Чи Садвилин рехъ паталди!
Сажидинан, Садвиликай,
ХьайитIани къалар шумуд;
КIватIдай чIавуз гад вилик квай,
АтIудай туш ерли умуд.
ШИИРДИН ДУЬА
Заз чида са кар, шиирдин дуьа,
Кутуг тавунвай ятIани эсер;
Уьмуьрдин, мажбур хьана эхирдай,
ТуькIуьрзава за, тахьана исер.
Эй Сад тир Аллагь, эй диде, буба,
Гунагьрилай зи гъил къачу куьне.
Диндин виликни, тахсир кваз зурба,
Жегьеннемдиз зун аватда дегьне.
Амма за жуван уьмуьрдин девлет,
Пайна халкьариз, татана гьайиф.
Сурун хьайила, лакьанда хелвет,
Руг жеда михьиз, зи беден зайив.
Маса рекьерай тагъана леке,
Тухвана жув дуьз, ватандин вилик.
Тухум-тарадин векил яз еке,
Хъсан кIвалахар авунай гъилик.
Уьмуьрдин са пай авуна кIвалах,
Къанни вад йисуз ганатIан тарсар,
Шииррин чешме – илгьамдин булах,
Чна акъудна уьмуьрдин йисар.
КIанивилеркай туькIуьиз чIалар,
ТеснифнатIани цIарар-манияр;
ЖагьурнатIани суьгьуьрдин кьалар,
Кьисмет хьанач заз рикIиз кIани яр.
Зун амачирла, дуьньядин винел,
РикIелай тефий, кумаайди чилик.
Гьич садани гъиз тахьуй нвагъ вилел,
Кумайдай кьурай зун чпин вилик.
Сажидин, рекьин тийир са кас я,
Кваз такьадай вуч затI ятIа ажал.
Сажидин, жагъин тийир са кас я,
Чан къачун патал, гваз атай ажал!
СУНА ЧАН
Багьа партал алаз гар са жуьрерин,
Демера вун кьуьлуьк жеда Куьредин.
Гьич садавни гвачир алай бередин,
Дамахар гвай, дамахар гвай, Суна чан!
Жегьилрин кьил элкъуьр ийиз гьар патахъ,
ЧIугвада на кIанивили цIар патахъ.
Булахдални къуьне кьадай квар патахъ,
Дамахар гвай, дамахар гвай, Суна чан!
Яргъи кифер авадарна къуьнелай,
Гьар къуз фида са жегьлдин гъенялай.
Къекъведайла, секин къалаз винелай,
Дамахар гвай, дамахар гвай, Суна чан!
Таяр-туьшер гъуьлуьз фена, кIвал хьана,
Амукьайди ваз рикIин са тIал хьана.
Гила жаваб це заз, ви вил квел хьана?
Дамахар гвай, дамахар гвай, Суна чан!
Гила кьванни ша дуьз рекьел, дамахар
Гваз къекъвемир, дили ийиз ахмакьар.
Вирида хьиз ая тамам кIвалахар,
Дамахар гвай, дамахар гвай, Суна чан!
БЕРЕКАТАР БУЛ ХЬУРАЙ
Машинралди кIватIиз бегьер,
КIвалахзава сегьер-сегьер.
Зегьмет чIугваз кьилин тегьер,
Берекатар бул хьурай квез!
Уьзуьмлухрин зул хьурай квез!
Уьзуьмлухрин гьар са чIере,
Гьасилзавай ципицI шире,
Шадвал твазвай рикIе, хуьре,
Берекатар бул хьурай квез!
Уьзуьмлухрин зул хьурай квез!
Чун алахъда чIугваз зегьмет,
Чи зегьметдиз гузва гьуьрмет.
Артухзавай халкьдин девлет,
Берекатар бул хьурай квез!
Уьзуьмлухрин зул хьурай квез!
МАШГЬУРНА ШАИРВИЛЕЛ
Эфендивал къачуз жеда чирвилел,
Вич илимрай хабардар кас тирвилел.
Эмина вич, кIелай ксар гьейрандай,
Машгьурна лап чIехи шаирвилел!
Эфендийри тарсар гана, чирвал гуз,
И дуьньяда гьахъни дуван тирвал гуз.
Эмина чи, девлетлуйри деврандай,
Элдиз хабар гана, кардин сирвал гуз!
Эфендивал къазанмишиз тагана,
Гьикьван рекьер, хвалар кIвачив дигана.
Эхир кьиляй тIал вугана, гьижрандай,
РикIин къене, цIай кваз иви йигана!
Эфендийриз, кIус-тике бахт жагъана,
Илимрайни виликди физ, югъвана.
Амма Эмин, хайи халкьдиз, Ватандиз,
Къуллугъ ийиз, анжах элдихъ агъана!
Эфендидин, туначтIани тIвар къачуз,
Диндин рекьяй хьайиди туш ам ажуз.
Жагъин тийир бахт, гьар кткай инсандиз,
Къазанмишна, ерли жен тийир ужуз!
КЕЛЕГЪАДИН КЪЕРЕХ ГЕНЖЕ
Лацу генже келегъадик квай суна,
Вун юкъуз, рекье жеда булахдин.
Заз вил ягъиз, мани лугьуз, квар кьуна,
Зун къерехда, есир язв и дамахдин.
Келегъадин къерех генже нехишар,
Мажал це заз, са-сад гьисаб ийидай.
Зи патайни кIанивилин багъишар,
Са кьвед, пуд гьер гуда кьасаб ийидай.
А генжедин келегъадик квай суна,
Вун заз кьисмет хьанайтIа, вуч хъсан тир?
Ваз кIан жемир, кесиб гада тек туна,
Вун за рикIе хуьдай цуьк хьиз масан тир!
ГЗАФ АВА
Гзаф ава захъни дустар,
Жуьреба-жуьр яшар авай.
Барабар дуст, авач устIар,
Мегьамедаз ухшар авай!
Заз Мегьамед аял тирла
Акурди тир Кьурагьа.
РикIи, рикIин хиял тирла,
ЧIугурди тир Кьурагьа!
Чна санал янай шикил,
Дустар галаз Кьурагьа.
Шамсудина авур тешкил,
УстIар галаз Кьурагьа.
Акъажунар жедай затI я,
Пехил хьунухь хъсан туш.
Зунни гьа вун хьтин сад я,
Фитне кIани инсан туш.
Алакьунрин гьар са кIалах,
Ракъурмир на рикIелай?
Цихъ къаних тир чIавуз булах,
Жагъидай туш рекьелай.
РАГЪ АВАЙ ЮГЪ ЖЕН
Инсаниятдин кьадарни-кьисмет,
Аллагьдиз чида, амма садазни.
кIантIа чIугу ваз кIамай кьван зегьмет,
Аллагьдиз чида, амма садазни.
Рагъ авай югъ жен, я туш хьи чIимел,
Халкь кIватI жедайди ви ясдин кимел;
Гьи жуьре жеда эхиратдин «мел»,
Аллагьдиз чида, амма садазни.
Зун са касни туш, халкьариз вири,
Чида шаир яз, инсан яз дири.
ГьикI кьабулдатIа, кIвалини хуьруь,
Аллагьдиз чида, амма садазни.
Жувалай, гьар вуч хьанатIа алакь,
Гьи жуьре, жуван гьалнатIа улакь.
ИйидатIа, зун мурадрив агакь?
Аллагьдиз чида, амма садазни.
Сажидин, ви бурж, авун я кIвалах,
Халкьарихъ галаз, рекье физ алахъ,
Яд амукьдани, кьурадан булах,
Аллагьдиз чида, амма садазни.
ЗУЛ АТАНВА
Къужа
Вирда хьиз, адет яз,
За гьарайна къаридиз:
ТIалабзава, минет яз,
Кьенят ая гъеридиз.
Зул къвезва мад, зул къвезва,
Чандиз мекьи фул къвезва!
Къари
Я акьулдиз кьериди,
ТIебиатдин шартIар я.
Сенфиз цавай къвайиди,
Чил чуьхуьзвай ятар я.
Акурла зул атана,
Куьз мекьи фул атана?
Къужа
Фул къвечни кьван чан къари,
Зулухъ мекьи кьуьд жеда.
Чимивал гуз кIарабриз,
Акваз, такваз кьит жеда!
Зазни кIадай зул хьана,
Пешер къизил пул хьана.
Къари
Тади гумир рикIиз ви,
Акьван кичIе куьз жеда?
Чандиз ятIа мекьиз ви,
Чими кавал куьз жеда.
Гад кIватIална, зул хьана,
Емишарни бул хьана!
Къужа
АкI ятIа, зун рази я,
Ви чан сагърай, чан къари!
Айиб мийир, кьуьзуь я,
Акьулдизни я кьери.
ИкI лагьайла, шемир вун,
Гьич нарази жемир вун!
Къари
Тербия гун хтулриз,
Кьуьзуь жедай вахт авач.
Кимибуруз акьулриз,
Чир хьухь, къужа, бахт авач.
Кьуьзуьбуруз – жегьилар,
Я жагъанвай къизилар!
Кьведани
Гатфарни гад, зул хьурай,
Къвез, хъфирай хъуьтIерни.
Недай затIар бул хьурай,
Йифиз цава гъетерни.
Манийрикай цIил ийиз,
Ша, эгечIин, кьуьл ийиз!
КАЦЮШАЙ
Беларусрин верхи тарар, тамара,
Къекъвена зун, тIебиатдал гьейран яз.
Урусатда такур хьтин мукьвара,
Дамахдивди къекъвез таза жейран яз,
Акуна вун гуьзел тир руш, Кацюшай!
ЧIарар пекдин канаб хьтин лацу тир,
Гьалзавайди, вуна, валлагь девран яз.
Верхи тарар, гьамишалиг къацу тир,
Жегьилвилин, жагъин тийир дарман яз,
Акуна вун гуьзел тир руш, Кацюшай!
Дагъустандай лезги шаир Сажидин,
Вун акурла, пара кьадар шад хьана.
Вун иеси хьурай бахтлу уьмуьрдин,
Хтулрикай вун гила заз сад хьана.
Акуна вун гуьзел тир руш, Кацюшай!
ЧIАЛ ДИДЕДИН…
ЧIал – дидедин, кIвал – бубадин,
ТIал Ватандин хьана кIанда!
Къадир гьар са хуьр-убадин,
Чир хъсандиз хьана кIанда!
Азад уьмуьр патал инсан,
Женгчияр яз хьана кIанда.
Касдин, чал гъиз атай нукьсан,
Кьулан тарни хана кIанда!
Чун миллет я лезги тIварцIин,
Чун дагъви халкь хьана кIанда.
Уьмуьр лугьур гурар кIарцIин,
Гьулдан тир ракь хьана кIанда!
КIАНТIА ЛЕГКI ХЬУРАЙ
"КантIа легкI хьурай,
КандатIа - абрек;
Къуй зун кас хьурай,
Зи халкьдиз герек!"
ИкI лугьузва къе,
Гьар са лезгиди!
Азад тир рекье,
Авай эгьлиди.
Чал лезгидин тIар,
Гьавайда алач.
Гъиляй къведай кар,
Ажуз яз къалач!
Хкажа Пайдах
Лезги Ватандин!
Азадвилихъ твах,
Бахтлу инсандин!
Лезгияр яз куьн
Ханва дидейри!
Гуьзгуьяр я куьн,
Къвезмай невейрин!
Гафарихъ - крар,
Крарихъ шадвал!
Галаз жен, халкьар,
Чахъ мягькем шадвал!
ША, ГИЛА КЬВАННИ
Рагъ экъечIнаваз вили тир цавуз,
Гатфарин цуьквер хъуьрезвай чIавуз,
Кьуд патахъ атир чIукIуриз цуьквер,
Шад ийизвай чи жегьилрин рикIер.
Чаз багъиш авур муьгьуьббатдин сир,
Тушни хуьн тавур чи кьведан тахсир?
Вацран лацу тир лампадин кIаник,
ГьикI хъуткъунзавай чи кьве касдин рикI?
Я ваз хьаначир, я зазни къадир,
Къе чи цуькверихъ галамач атир.
Вун са дакIардай, зун са дакIардай,
Мажалар амач цIийиз тикрардай.
Куьз хьанач чун чаз икьван кIанибур?
Муьгьуьббатдин цIа течиз кайибур.
Ша, гила кьванни гуьруьш хъижен чун.
ЦIийи кьилелай таниш хъижен чун!
БЕС Я
Бес я къекъвей кьван юрдара яргъа,
Акъат тийиз кьил хиялрай рикIин.
Далудал алаз балкIандин юргъа,
Я вилик фин, я аватна рекьин.
Азиятар бул, регьятвилер кьит,
Шумуд сеферда Аллагьди хвена.
ЯтIан къекъуьнкай хьун тавуна шит,
РикIи ялзава виликди гена.
А вилик хьтин амачтIан такьат,
Я кIвачерикни кумачтIани звер;
Мурад вуч ятIа, течиз гьакъикъат,
Яргъал рекьери ийизва эвер.
Ахпа вахт къведа тежедай югъваз,
ЧIар агъваз тежер, къачуз тежер кам.
Жезвай вахтуна ийимир акъваз,
Гьерекатда хьун, са бахт я хьи ам.
Язух Сажидин, хуравай рикIи,
Рекьидалдини гуч, заз чиз, мажал.
Берекат бегьер гъизмай кьван никIи,
Агуддач ада, ви патав ажал!
ДУСТУНИН РУШ
Гуьрчегвални, Сад Аллагьдин гун ятIа?
Шадвал ая, уьмуьр – гатфар, гад я чи.
Бахтсуз хьунухь, цIай галачиз кун ятIа?
Кьисметдикай умуд атIун фад я чи!
Рагъ, цифери кIевирайла, серин я,
Циферивай рагъ яргъалди кьаз жедач.
Залум, уьмуьр, вун гьи кьадар ширин я?
Завай жувун кьисметдин кеф хаз жедач.
Эхда вири, атай кьадар дуьшуьшар,
Захъ чан ава, кIавузар тир гьулдандин!
Анжах вилик къачузва за еришар,
Захъ рикI ава, гужар эхдай, инсандин.
Сажидиназ чида, бахтар цавалай,
Сад Аллагьди багъишзавай затIар я.
Кайибуруз вил вегьена, жувалай,
Заз багьади Марианна – зи тIвар я.
ЭГЕР АВАЧТIА
Эгер авачтIа, чуьнуьхай девлет,
КичIе жемир ваз угърийри тухуз.
Герек хуькведач, мад чIугун зиллет,
Зунни девлетлу инсан я лугьуз!
Эгер авачтIа келледа акьул,
КичIе жемир ваз пис гафарикай.
АвачтIа вахъ кIвал, я цIай авай къул,
Вучда хъчарин на афаррикай?
Эгер авачтIа, хизан, аял, паб,
КичIе жемир ваз Аллагьдигьатункай.
Бес я чIугур кьван и кьадар азаб,
КичIе жемир ваз кIвалер кIватункай.
Эгер авачтIа, вахъ бегьем дустар,
Тун паталди вун са дуьз тир рекье;
Вун кьена лугьуз, тикрариз ви тIвар,
ЧIарар чухвадач садани йикье!
Эгер аватIа, за лагьай затIар,
Я йикъан кьарар, жедач вахъ ахвар.
Эгер алатIа, вал итимдин тIвар,
Бесрай ахъагъай кьван на чаз махар!
Са Сажидин туш лугьузвайди ваз,
Нубат алачир ийимир дамах.
Яб гудай са кас жагъура жуваз,
Гьаман вун хьтин язватIа ахмакь!
ОМАРАЗ ЖАВАБ
Чи жегьилриз такваз чпин гъалатIар,
Тахсиркарар яз аквада кьуьзуьбур.
Яшлубурал ала диде, буба тIвар,
Акьуллуяр я абурал разибур.
Яшар хьунвай, артух жезва чирвилер.
И дуьньядин акваз ширин, цурубур.
Чи жегьилриз уьмуьр четин тирвилер
Такваз, кьазва, къарияр яз чIурубур.
Жегьил – ахмакь тирди физва рикIелай,
Куьз лагьайтIа, туш акьулдин сагьибар.
Бязибуру, алатиз кьил кьлелай,
Квазни кьадач, чпел къведай айибар.
Ваз кIандайвал хьанач лугьуз кьуьзуьбур,
Гьисаб мийир, тахсиркар яз кьисметар.
Чпин тахсир акван тийиз бязибур,
Кхьиз жеда гьар жуьредин туьгьметар.
Вири гьахъ я, лугьузвач за къарияр,
Фитне квайбур ятIани са бязибур.
КIан хьуналди мецер виртни гъерияр,
Гьинай къведа, чаз кьведазни разибур?
ЛЕЙЛИНИ МЕЖНУН…
Лейлини Межнун, Ислини Керем,
СтIал Саядни, СтIал Шихрагьим;
Муьгьуьббат амач, булушка, перем,
АлукIиз чизмач, халкь хьанва верем.
Гьиниз фена чи адетар къадим?
КIанивал амач виликан хьтин,
Акуна - ашукь, авуна мехъер.
Свас цла такьаз, вили къван хьтин,
Жагъуриз тадиз, хъфидай рекьер,
Гьиниз фена чи адетар къадим?
Вид фурал фу неъ, лугьуй рушаз,
Гъуьлуькай хтай леке гъимир чал. -
Лугьудай, - тара халича рашаз,
Аферин гъидай гьар сана вичел,
Гьиниз фена чи адетар къадим?
Тербия гунуг хайи аялриз,
Чин тийир диде-бубаяр хьана;
Дуьз крар хуьквен тийиз хиялриз,
Агъзур жуьредин багьнаяр хьана,
Гьиниз фена чи адетар къадим?
Гаф лагьай чIавуз, къалуриз дуьз рехъ,
Яб акализни кIамач жегьилриз.
Гьар сада вичи вич ийизва гьахъ,
Вичин залан пар ийиз кьезилриз.
МАГЬИ РУШ
Гьалтдачалда дагъларал дагъ, кьакьан яз,
Гьикьаан хкаж хьанватIни цавариз.
Дуьшуьш жеда, чун гьар сад са инсан яз.
Шадлувилер тухудайла суварриз.
Абурукай вун сад ятIа, Магьи руш?
Элдиз багьа Кьуьчхуьррин хуьр Саидан,
Бахт я иниз атун, кьисмет хьайидан.
Гьуьрмет, хатур мурад тирди виридан,
Чун чир хьунал куьн шад ятIа, Магьи руш?
Дагъдин гьава, гагь чими, гагь серин тир,
Хайи ватан, тарихдизни дерин тир,
Гьар са булах виртIедилай ширин тир,
Лезги земзем ам яд ятIа, Магьи руш?
Чна тIуьр фу Низамидин гьаятда,
Лагьай шад тир тостар нубат-нубатда,
Хъвайи чаяр Кьуьчхуьр хуьруьн сергьятда,
Акъат тийир ам дад ятIа, Магьи руш?
Арсен, Мурад, зунни, Аким, вун хьана,
Сувар югъуз ажаиб тIуьн-хъун хьана.
ХупI медени къайда ял ягъун хьана,
Инай хъифин чун фад ятIа, Магьи руш?
Сажидиназ хуш я Кьурагь ерияр,
Шимед дагълар, якни ниси, гъерияр.
Агъзурралдин пекдин сарин суьруьяр,
Акур кас тек зун сад ятIа, Магьи руш?
ВИРИ РЕКЬЕРАЙ
Вири рекьерай чирвилиз артух,
Инсанрихъ галаз рикIизни ачух,
Къилихдиз умун, мецизни ширин,
КIвалахда зирек, акьулдиз дерин,
Куьн чи райондин кьил я, Нариман!
Лезги чIаланни гьуьл я, Нариман!
Хайи районди гъун паталди цуьк,
Къурамат чилер кутаз кIан яз цик,
Вири къуватар ахъайна вичин,
Гуьрчег ийизва хуьруьн-кIвалин чин.
Куьн чи райондин кьил я, Нариман!
Халкьарин эрчIи гъил я, Нариман!
Камаралди физ зарб тир еришдин,
Кутазва багълар гьар са емишдин,
Уьуьзуьмлухринни майвайрин салан,
Артухарзавай, авачтIан план.
Куьн чи райондин кьил я, Нариман!
Ишигълу тир кьве вил я, Нариман!
Къе вун хайи югъ сувар яз еке,
Къейдзава, шадвал аваз чи рикIе.
Хуш келимаяр кIанзава лугьуз,
Куьн кьиле хьуй чи йифизни юкъуз!
Куьн чи райондин кьил я, Нариман!
Чунни ви эрчIи гъил я, Нариман!
РИКIЕР АВА ГЬАР ЖУЬРЕ
РикI авачил инсан жедач, чан алай,
Гьар са касдиз ганва вичин рикIин пай.
Садбур ава рикIин винел къван алай,
Ваз адавай я эхь жагъич, я ваз гьай,
Ихьтин рикIе чка женни кIанидаз?
РикI акъудна, къалур авун герек туш,
Дамах авун, акьуллудан хуьрек туш.
РикI дар инсан са чIавузни зирек туш,
Муьгьуьббатдин къадир чидач – эркек туш,
Зайиф рикIе чка женни кIанидаз?
ВИ ХИЗАНДИЗ
Ви хизандиз, ваз хьтин зун мукьувай,
Чидай алим сад-кьвед ава, Нариман.
КIараб къакъуд жедач хайи якIувай,
Гьардаз вичин са гъед ава, Нариман.
Зун адунихъ къекъвей кас туш ацукьна,
Кар авуна, камаллуйрал алукьна.
КIвачел ракьун шаламарни алукIна,
Жагъай «шаир» кьисмет ава, Нариман.
КIвалах ийиз гьар гафунал, чIалунал,
Халкьдин дердер-сирер санал кIватIунал.
Къадим тарих жагъур ийиз, кьатIунал,
ЧIугур кьадар зегьмет ава, Нариман.
Ашукь я зун мехъеррални мелерал,
Чандал цIай куз кIвалахзавай эллерал.
Бахтни Женнет къазанмишай гъилерал,
Халкьдин патай гьуьрмет ава, Нариман.
Зун нарази инсан туш, шад хуррам я.
Кьисметдикай бейкеф хьунухь-гьарам я.
Заз дакIанди гьакIан арам-шарам я,
Захъ чIалан гьар нямет ава, Нариман.
Сажидинахъ амай кьадар мурадар,
Кьиле тухуз тежез жезва рикIиз дар.
Вири таб я, гьахъ я Аллагьдин кьадар,
Захъ на гайи къимет ава, Нариман.
АМАЧАЛДА
Амачалда чуьнуьхунар вилик хьиз,
Верч квахьналда, ацукьнавай какайрал!
ИкI лагьайла, са бязибур чилик физ,
Къвез жедачир халкьар алай чкайрал!
Агь угъривал, регъуь тежер угъривал,
И кьадар фад хкатнатIа, хесетар?
Акун къене, угърийривни дугъривал,
Гваз аквазва, бес я авур къилетар!
Я лапагар, къара малар квахьзамач,
Яраб гьиниз фенатIа, а угърияр?
Пул гайитIан, мичIи куьрриз гьахьзамач,
Белки язух къвезватIа чи багърияр?
Я туькенар амач жедай кимивал,
Я складра техил амач чуьнуьхдай.
Чуьнуьхунар амач, за зван хьайивал,
Агь, угърияр авайди тир виликдай!
Гила абур хкаж хьанва къуллугърал,
Верч паталди абуру тIвар къацIурдан?
Гьукуматди гайи гъвечIи дуллухрал,
Гьуьлер хьтин абуру нефс ацIурдан?
Чуьнуьхунин гафни амач сивера,
Ван къвезвай гаф миллионар пулар я.
Я угъривал кьаз таз жезвач хивера,
Адвакатар, абур хуьзвай лукIар я.
Сажидин, ваз герек тушир крарик,
Кутуна, кьил хаз кIан жемир эхирдай.
Сад-кьве чIулав чIар кумазмаз чIарарик,
Хкиз тамир кал икьван фад нехирдай!
ЗУН ПАТАЛДИ
Зун паталди экуьн ярар,
Ракъин хъуьруьн бес, бес я!
Цуькверив шад рахаз тарар,
Гуьзел ярдин чIулав чIарар,
Гарув къугъун бес я, бес я!
Бес я, бес я, заз кIаниди,
Ви ширин тир сес я, сес я!
Пияладин яд хъвайиди,
Сад Аллагьди заз гайиди,
Зун патал вун бес я, бес я!
Аял вахтар лифер хьана,
Цава къугъун бес я, бес я!
Цав чIулав тир цифер хьана,
Чи кIанивал, йифер хьана,
МичIи авун квез я, квез я?
Квез я, квез я, чан кIаниди?
Гъам чIугур кьван, бес я, бес я.
Заз муьгьуьббат наз гайиди,
Хаму жейран хьиз хвейиди,
Зун патал вун бес я, бес я!
ГУЖ ЖЕДАНИ?
Вил вун къведай куьчедаллаз,
РикI, кьедечI тир шуьшедаллаз,
Чун кьведни са мягьледаллаз,
Рахаз тежер гуж жедани?
Зун акурла, чуьнуьхиз чин,
КIвализ катиз жеда кIвачин.
РикI зав туна, хъфиз вичин,
Яргъаз тежер гуж жедани?
Цуьквер чIура атир кIватIиз,
Вун, зун акур чIавуз катиз,
Зи гъавурда, кIан яз, гьатиз,
Агъаз тежер гуж жедани?
Вазни кIан я, зазни я хуш,
Мягьледаллай къуншидин руш.
Цавун аршда, азад кьве къуш,
Къугъваз тежер гуж ждани?
ГЬАЙИФ КЪВЕМИР ВАЗ
Сад Аллагьди ваз багъиш авур чан,
Чир хьун герек я ваз адан къадир.
Эгер рикIивай яр ятIа ваз кIан,
Гьайиф татана, кIани яр патал,
Цуьквери саягъ багъиша атир.
ПАГЬ БАБАЙ
Мугьман кIвализ атай чIавуз чин чIуриз,
Папан гьал икI дегиш жедан, пагь бабай?!
Йикъа цIудра каламдал кьур кьин чIуриз,
Аллагьваран дуьшуып жедан, пагь бабай?!
ТIямлу хуьрек вилик гъунугъ такIандиз,
Гъиз, мекелди кьел вегьеда къажгъандиз.
Я аваран кек ягъзамач бажгъандиз,
Паб чIурукIа вердиш жедан, пагь бабай?!
Хъел атайла, кIвенкIвер ийиз вилерал,
Жув-ефрейтор, паб жеда зи генерал.
Гагь ада вун гьалчиз-вахчуз къванерал,
Пабни икьван кьизмиш жедан, пагь бабай?!
Гаф лагьайла, иви кичез вилериз,
Ракъурда вун кIун хьиз, чиляй-чилериз!
Бес, пис папар кьисмет хьайи гъуьлериз,
Са югь такваз кечмиш жедан, пагь бабай?!
Ви къуьлуьн фу элкъуьр ийиз мухандаз,
Гатун цикIиз кьуьд-тиш жедан, пагь бабай?!
ЛапIаш кьванни вегьез тежез кьакьандаз,
Аданди гъуд, вид - тIиш жедан, пагь бабай?!
ГЬИЧ СДАЗНИ ЧАЗ
Гьич садазни чаз кIан туштIа рекьиз,
Фин мажбур жеда техкведай рекьиз.
Шумуд кас ахкун кIамазма рикIиз?
Агь, шумуд кIвалах амазма тавур?
На низ лугьуда, нивай кьан хабар?
Алудай чIавуз пIузаррал къабар.
Ван атуникай магьрум яз япар,
Агь, шумуд кIвалах амазма тавур?
ЖЕДАЙДИ ТИР
Дагълара чи жедайди тир суьруьяр,
Кфил ягъиз, чубан гуьнед кьилерал.
Якни, ниси, жедайди тир гъерияр,
Къахар ийиз, гьерер тукIваз, гъенерал.
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
КIвале-кIвале куьняр жез чIижерин,
Гурмаррилай гум алахьиз аквадай.
Кураралди рекъер аваз виртIерин,
ТIуьр вахтунда, ам гьикI рикIи чIугвадай?
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Булахра яд, мурк хьиз къайи, хъвайила,
Ивидивди къугъваз жедай дамарар.
Хъуьре мехъер, са шад сувар хьайила,
БалкIанраллаз ийиз жедай чамарар!
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Гатфариз тIач, хъчад афар, цикIенар,
ТIуьр вахтунда, гъил ийидай кьамариз.
Шишер ягъиз, мангъалра цIун жуьгьенар,
Кьелер ядай, тукIур малдин хамариз.
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Дагъларикай акваз йифиз ахварар,
БарбатI хьанва етим хуьрер, сурар чи.
Гьиниз фена никIер ацIай чIахарар?
Техилривди ацIудай тир фурар чи.
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Базардиз физ, къачур шишал гъуьруькай,
КIарас хьтин фу чаразва къуларал.
Кьуьзуьбурун ким амачир хуьруькай,
Верчерни кваз ацукьзамач къурарал,
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Чаз акурбур тиртIа, яраб, ахварар?
Коммунизма туш лугьудай вуж авай?
Цивди рахаз жедай регъуьн чIурхварар,
Идаз девир лугьуз жедан гуж авай?
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Сажидин, на кек экъуьрмир хирера,
Майданар гуз алахъ кайи рикIериз
Мад суварар хъижеда чи хуьрера,
Киш авачир, мекьи хъуьтIуьн цикIериз.
Лугьудайвал: Гила гьикI я, лезгияр?
ДИДЕДИН РИКI
Дидедин рикI, дуркIун ятIа, заз чидач,
Малаик хьиз акун ятIа, заз чидач,
Гьелелигда цуькведавай яшар я,
Гуьрчегвилиз, руш дидедиз ухшар я!
Дустуникай душман хьунухь,
Эхиз тежер гуж ятIа?
Душмандикай ваз дуст жела,
Лугьузвайди вуж ятIа?
Дустуникай хьана душман,
Ам дуст кьунал хьана пашман,
Душмандикай дуст жедай туш,
РикIева сир гуз жедай туш.
АЛ ПАБ
Ал папарни ава кьван и дуьньяда,
Авам вахтар фад алатна, кат хьана.
Хуьрера духтурар хьайи арада,
Чи лезгияр дуьз гъавурда гьат хьана.
Аял жедай папан хурай жигерар,
Акъуддалдай вагьши тир Ал папари.
Туьфенгар гваз, кьаз жркекри сенгерар,
Жизви ванни кьаз алахъдай япарив.
Са-садбуру, гун паталди кичIерар,
Махар ахъай ийиз жедай хьрарик.
Ал Паб къведай булахдал гваз жигерар,
Чуьхуьз, сусар кьин патал и крарик.
КилигайтIа, абур тушир Ал Папар,
Канабрин фин кIватIалзавай ксар тир.
А вахтара ише физвай тир тапар,
Куьз лагьайтIа, лап авам тир йисар тир!
ЛАМАРАЛ АЛАЙ
Базардиз физвай са рекьин юкьвал,
Такурбур хьтин агатна мукьвал;
Кьве касди гьуьжет ийизвай къалин.
Яраб абуруз авачир жал кIвал,
Ламарал алаз тавунайтIа къал.
Са артухан тIал хьана заз кьилин.
Акьул къведач кьван хьайитIан кьуьзуь,
Амма са кардал хьана зун рази.
Ламар киснавай, акал ийиз яб.
Акьулсуз ксар алайла винел,
Хиялдиз текъвез эвичIун чилел,
Эхзавай, залан парариз гуз таб.
Иесийрилай, чеб винел алай,
Ламар акьуллу тир чилел алай.
Гьайванриз кьванни авачир келле,
Инсанар лугьуз жедани мегер?
Авачирбуруз хура рикI жигер,
Кьилер гьикI лугьун абуруз кIвале?
Накь хар къвана марф галачиз,
Кулуналди кягъдай саягъ.
Завай кьилел затI алачиз,
ЭкечIна зун, са кIус начагъ,
Хьун тавуна, кIам-шам амай.
Занни хъиляй, къачуна хар,
Сад хьайитIан тIуьна туна.
Мурк аватай хьиз, сивин хьар,
Къун тавуна, кIам-шам амай.
Чидач, ам заз хъел гъун патал,
Тек чи къавал къвайид тиртIа?
Гьава са кIус кьван къун патал,
Сад Аллагьдини гайид тиртIа?
Гун тавуна, са кIус амай.
ГЬАВА ВАХАН
Гьава вахан ширин тир сес,
Яб гана, тух жедани бес?
Лезги мани, гьар са гьава,
Лугьуниз устад я Гьава!
Ашукь ийиз сесинал шад,
Акваз тада манидин дад.
Са ван чиле, са ван цава,
Гуьзел гатфар, гад я Гьава!
Тек-тек жеда ахьтин ванер,
ЧIалал гъида дагъдин къванер.
Гьар манидин дарман. дава,
Лигимардай чад я Гьава!
Сажидина ийич тариф,
Ам манийрин туштIа ариф.
Манидарар чахъ мад ава,
Абурукай сад я Гьава!
РИКIЕРАЛ ХУКВАШ
ГьикI чун жегьилар, галатун течиз,
Жетинвилериз тавуна тамаш;
Вилик фенайтIа, гъалатIун течиз,
Советрин девир рикIерал хукваш!
Уьмуьрдиз тамаш, и кьадар куьруь,
Гьар сада масад шад ийиз алахъ.
Чидай кьван ксар кIватIална вири,
Къени кIвалахрал сад ийиз алахъ.
Гьуьрметдивди кьаз дустарин гъилер,
Къайи хъуьтIуькай гад ийиз алахъ.
Жувавай жедай хъсан тирвилер,
Яргъалди тевгьез, фад ийиз алахъ!
Эгер ваз хатур авуртIа сада,
А касдиз жува вад ийиз алахъ.
ВикIегь итимди им ятIа къайда,
Анжах гьа касдин акьада чIалахъ.
УГЪРИВАЛ АМАЧ
Угъри лагьай гаф ван къвезмач япариз,
Ам куьгьне тир девирдин са гаф ятIа?
Белки и гаф ван хьанатIа папариз?
Я тахьайтIа, ам кIан квачир саф ятIа.
Я угъривал, амачалда чуьнуьхун,
ИкI акьуллу жеда кьван чи инсанар.
Я тахьайтIа, ятIа им цIай элуьхун?
Чи инсанрик кумач кIусни нукьсанар.
Куьз чуьнуьхда, гуз хьайила чпи гъиз?
Кар тIуьрун патал, дерди-баладиз.
Камаяр ян, йифиз фена чуьнуьхиз,
Гьяркьуь рекьер хьанва ришвет-шаладиз.
Колхоз амач, совхоз амач чуьнуьхдай,
Я фермаяр амач, я суьруьяр лапагрин.
Я кицIерни кIамач йифиз элуькьдай,
Ахварайни такваз катун рамагрин.
Амма сберкнижкаяр, картаяр,
Шегьеррани атIуз жеда жибинар.
Пул чуьнуьхиз туькIуьрнава партаяр,
Амукьзава кар я анжах, луькIуьнар.
АМАЧ ЛУГЬУЗ
Ашукь Нусрет амач лугьуз,
Заз са туькьуьл ван хьана хьи!
Дуст амачиз, турбур ялгъуз,
Куьн пелера къан хьана хьи!
Ви манийрин хьайила ван,
Ийир-тийир кIвахьиз жуван,
Тахсиркаррин тавур дуван,
ГьакI гьавая чан гана хьи!
Гъиле чуьнгуьр, сивел мани,
Къилихдизни кас тир къени.
И кьадарда халкьдиз кIани,
Вара-зара чан хьана хьи!
Эхиримжи сефер кIвализ,
Атана заз чIалар кIелиз.
Тухуз тахьай мурад кьилиз,
Сурун кьилихъ къван хьана хьи!
Сажидинан дуст тир Нусрет,
РикIе ама, зи ви суьрет.
Лезги халкьдиз рикIиз гьасрет,
Ашукь яз вун кIан хьана хьи!
ЧАЗ ЧИ ТАРИХ
Чаз чи тарих чир хьайила хъсандиз,
Гьи кьадардин шадвал жеда хизандиз?
Юкь агъузна, икрамайтIа, ватандиз,
Пагь идалай масан маса кар жедан?
Дегь девирра ватандивай къакъатна,
Чи дагъвияр гъурбатризни акъатна.
Кьисмет себеб акурла мад агатна,
Пагь идалай хъсан маса кар жедан?
Турцияда, кьвед лугьудай ватан яз,
Яшамиш жез акурла куьн хъсан яз,
Гьар са пата гьуьрметзавай инсан яз,
Пагь идалай аман маса кар жедан?
И йикъара ватан акваз бубайрин,
Вад лугьудай векилар тир рухвайрин,
Шадвал авун, шумудни са гьавайрин,
Пагь идалай кьакьан маса кар жедан?
ЮКЪУЗ ЦАВА
Юкъуз цава рагъ шагьларин шагь хьана,
Ара-ара чин къалурда вацра чаз.
Са ни ятIан авурди чаз агь хьана,
Вичин крчар къалурда къвез, яцра чаз.
Ракъинихъни авай гьунар – югъ хьана,
Рагъдандихъ кьил къакъажда, кисай хьиз.
Чимивални квахьда цавуз, бугъ хьана,
На лугьуда халкьар вири ксай хьиз.
МичIи цаву чеб авай чIал чир ийиз,
ЛупI-лупI ийиз, экв къалурда гъетери.
Бязибуру чпикай чаз сир ийиз,
Мягьтеларда вацран мичIер, эквери.
Чаз гьикI жеда, вири цава, тек са чун,
Алайди хьиз виридалай секин я.
И алемда, цекрен тупIун кек я чун,
Гьадалайни куьлуь затI хьун мумкин я.
Чаз гьикI ава пачагьар хьиз чилерал,
Сада садаз къалуриз вич хъсан яз.
Са тике фу нез алахъин гъилерал,
И рекьидай дуьньяда са инсан яз.
ИЕР ТУШИР РУШ
Иер тушир руш хадайд туш дидеди,
Вилер кIанда гуьрчегвилер аквадай.
Фагьум, фикир тавунамаз келледи,
Кьил акъатдач цуькведайни таквадай.
Рушар ава сад садалай иербур,
Акур чIавуз рикI чпелди чIугвадай.
Чпихъ авай вири шартIар, буй, абур,
Яргъи кифер гарал назик къугъвадай.
Иер рушар, иер акван тийидай,
А эркекрин вилер ятIа зайифар?
Гьахъвилин гъавурда акьан тийидай,
Ахмакьбуру чIугваз жеда гьайифар.
Рушар гуьрчег, эркекар я лекьер чи,
Амма абур вилер кIанда аквадай.
Марф къвайила, фараш хьана векьер чи,
Гуьзел цуьквер экъечIда чи руквадай.
РАМАЗАН
Багъри ватан вилаят тир Куьредин,
Рухун ери – макан Женнет жуьредин,
Рухун Али – еке алим, шаир тир,
Араб чIалан еке ариф, магьир тир,
Вун ГъарачIрин викIегь хва я, Рамазан!
Дегь девирра Туьркиядиз акъатна,
Ерийривай куьн бубаяр къакъатна.
Лезгияр яз, чIални хуьзвай, адетни,
РикIелламай хайи ватан, миллетни,
Вун ГъарачIрин викIегь хва я, Рамазан!
Сагъ хьурай чеб аватIани къурбатда,
Багърияр яз чун гъавурда чи гьатда.
Туьркиядин сагърай миллет – мусурман,
Чав виридав гвай я са иман,
Вун ГъарачIрин викIегь хва я, Рамазан!
Чи гьар садан кIвалин рак квез ахъа я.
Тухумралди куьн виридаз мукьва я.
Куьн акурла, хкIуна чун цаварик,
Лекьерин хьиз, гар акатна луварик,
Вун ГъарачIрин викIегь хва я, Рамазан!
Сулейманан ватанэгьли Сажидин,
Шаирни я, муаллимнни, гвай кас дин.
Мукьвал-мукьвал куьн акунал шад я зун,
Дагъустандин дустарикай сад я зун!
Вун ГъарачIрин викIегь хва я, Рамазан!
БАХТ
Бахт – са затI я, акван тийир вилериз,
Рагъ акьур хьиз, чими жедай чилеризЖ
Цуьк акъуддай, гатфар эвел кьилериз.
Акун – шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар са кIвалах туькIуьдай бахт гурай чаз!
Бахт такуна, кьейибурни пара я,
Бахт акуна, кьейибур, чи ара я,
Акунач, таб авун, атIай чара я.
Акун - шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар са инсан шад жедай бахт гурай чаз!
Бевлетлу хьун, ам бахт хьайи мисал туш,
Гьалаллу фу тIуьрбур - садни усал туш.
Бахт жагъуриз, рекье тунвай посол туш.
Акун - шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар садаз бахт, Сад Аллагьди гурай чаз!
РИКIЕ МИХЬИ ХИЯЛ
РикIе аваз михьи хиял,
Лув гуз кIвачин я и аял,
Са геренда яна хьиз ял,
Ам лиф хьтин цава жеда.
Тамаш адан гуьзелвилиз,
Шад хъвер алай сивел милиз.
Бахт гъун патал вичин кIвализ,
Къуватар кьве лува жеда.
ДакIар ахъа хьайи чIавуз,
А руша лув гуда цавуз.
Куьтягьайла са духтур ВУЗ,
Гьар са тIалдиз дава жеда.
Сажидин, на тади мийир,
Аял я ам, абат хийир.
Белки адахъ вичи ийир,
Вичин мурад ава жеди!
КВЕЗ ЭКУЬНИН ХИЙИРАР!
Фейсбукдавай зи дустар,
Квез и чIаван хийирар!
РикIе ава зи къастар,
Квез багъишиз шиирар!
Сада садаз саламар,
Гуз, дуствилер рикIеваз;
КукIвар жедач шаламар,
ФейитIа дуьз рекьеваз.
Къуй, гьар юкъуз къведайбур,
Чаз хьурай шад хабарар!
Вил хьайила, недайбур,
Хьурай хъчад афарар!
СтIалдаллай Сажидин,
Са кас я куьн рикIевай.
ЧIехидини гъвечIиди,
Хуш тир дуьз тир рекьевай.
ЗУН ВАЛАЙНИ КАЙИДИ Я
Муьгьуьббатди кайи касдин рикIи мад,
Пи кьада жал, вилер цIараз накъвара?
Зун вал дуьшуьш хъувуна, яр, рекьи мад,
Хиялдани авачиз и мукьвара.
Рахаз хьанач, дуст-душандиз акуна,
Ви кIвал чIур жез кичIе хьана, яргъалай
Тамашна ваз, гьикьван вахт тир такуна,
Чи арада аваз живед маргъалар.
Чарасуз туш рахун, мукьув атана,
Яргъалайни акун, са шад кIвалах я.
Аллагь шукур, зи вил вакай атIана,
Муьгьуьббат чи яд датIудай булах я.
Заз чизва ви рикIе авай цаз я зун,
ТIарвал эхиз, акъуд тийиз, ишезвай.
Зун паталди кьуд симинин саз я вун,
Зи тIвар кьуна мани лугьуз тежезвай.
Са нин ятIан атIана вун бахтуни,
ТакIан касдиз, кIанзни тушир яр хьана.
Ажалдин дерт туькьуьмзава хутуни,
Сажидиназ эхиз тежер кар хьана.
ПУД КАС ХАЛКЬДИН ШАИРАР
Пуд яшлу кас, пуд кас халкьдин шаирар,
Дагъустандин тербиядин даяхар;
Куьгьне чIаван гьукуматдин эхирар
Хьайи чIавуз халкьар авур уяхар.
Дегишарна, власть фяле, лежбердин,
Хтанва мад куьгнед цIийи кьилелай.
Ленинанни Сталин кьве рагьбердин,
Лагьай гафар алуднава рикIелай.
Олигархриз хьанва вири девлетар,
Са-садан тIвар кьаз, лугьункай дад авач.
Кесиббуруз гана вич кьван зиллетар,
Рекьидайдан сиве цадай яд авач.
Чун и чилел яз атанвай мугьманар,
Рекьидай чIал чизва, гьелбет, виридаз.
Тахьун патал чун сад-садаз душманар,
Ша, чна дерт ахъайин ван жеридаз.
Сад-Гьамзат, сад-Абдула, сад-Сулейман,
Валлагь хьана куьн бахтлу тир шаирар.
Чазни чидач гьикI жедатIа чи заман,
Квелди куьтягь жедатIа чи эхирар.
Сажидин, ваз лагь вуч лугьуз кIанзава?
Къуллугъ ийиз зи халкьдини ватандиз.
Зи шиирри дуьз патахъди ванзава,
Къулайвал хьун патал гьар са инсандиз!
АФЕРИН
Чун гьар са кас ятIа халис хуьруьнви,
Гафарал ваъ, краралди вилик фин.
Мурадралди, рикIе авай, ширин ви,
Мехъерриз хьиз, шадвилелди кьуьлуьк фин.
Лугьудайвал, кьегьелбуруз аферин!
Агъа-СтIал, стха яз кьве СтIалрин,
Чаз Сулейман багъиш авур макан яз.
Кар алакьдай, викIегьбурун кIватIалрин,
Зегьмет чIугван, жуван хайи ватан яз,
Лугьудайвал, кьегьелбуруз аферин!
ГЪУЛАНГЕРЕК
Рушар ава, хайибурни тахайбур,
Амма садбур рикIиз пара кIан жеда.
Жувакай хуш келимаяр рахайбур,
Чеб алемда инсанвилел тухвайбур,
Илгьам бахшдай, са артухан чан жеда.
Абурукай сад я, руш – Гъулангерек!
Ихьтин чIавуз герек къведач тарифун,
Кьериз ятIан, ширин гафар ван жеда.
Рахаз регьят са затI хьтин телифун,
Руьгьеризни хас тирди хьиз илифун;
На лугьун, вун са вишни цIуд сан жеда,
Абурукай сад я, руш – Гъулангерек!
Гзаф ава, авурбур заз алхишар,
ТуширтIа, зун чан алай са къван жеда.
Шиирралди атIуз гуьрчег нехишар,
Са-садбуру авурла заз багъишар.
Заз жуван тIуб, цавук хкIур кьван жеда,
Абурукай сад я, руш-Гъулангерек!
Сажидинахъ ярар-дустар, рикIивай
Лугьун за квез, бул я гада, рушарни.
Алакьунар, хура хци рикI авай,
Ава лекьер, лифер хьтин къушарни.
Чпихъ авай кьуьзуь тежер яшарни.
Адаз вичин юлдашдикай хан жеда,
Абурукай сад я, руш – Гъулангерек!
ЛЕЗГИ ЧIАЛАН БУЛАХДАЙ
Лезги чIалан булахдай хъвазватIани яд,
Багъишиз яр-дустариз, кхьизва чIалар.
Югъ-къандивай ширин жез абуземзем дад,
ЭкъечI хъийизва кьилиз, мад чIулав чIарар!
Лезги чIалан булахдай муьгьуьббатдин яд,
Багъишиз чи рушариз, кхьизва чIалар.
КIанибурухъ жегьил тир уьмуьр гьализ шад,
Къуй никягьдин чарарал чIугурай къулар!
Лезги чIалан булахдай хъвазва даим яд,
Багъишиз чи дидейриз, кхьизва чIалар;
Кьуьзуь тахьун паталди и кьадардин фад,
Берекатлубур авун, абурун гьалар!
Лезги чIалан булахдин гафар ширин дад,
Багъишиз чи куьрпейриз, кхьизва чIалар.
Бахтлу хьана рушарни, гадаяр гьар сад,
КIелиз, кхьиз, кIвалахиз, ягърай шад ялар!
КЬУЛУХЪДИ ЭЛКЪВЕЗ
Чаз гайи уьмуьр, тIимил ва гзаф,
Гьадакай я зи шиирдин кьве гаф.
Аял чIавалай, шадвили, йикье,
Инсанар ава уьмуьрдин рекье.
Азият, азаб, шавални, гьелбет,
АкунайтIани, масад я суьгьбет.
Физва чун вилик, кьулухъди яз вил,
Шад авун патал, чи пашман гевил.
КIвале, хизанда, пата-къерехда,
Ара физ чна, гужарни эхда.
Амма кьулухъди хквез тежер рехъ,
Тирди чи уьмуьр ша, хиве кьан гьахъ.
БЯЗИБУРУЗ ЦАВАРИКАЙ
Бязибуруз цаварикай хъел къведа.
Куьз лагьайтIа, цаварай хар, сел къведа.
Куьнни цава авачни кьван чилеллаз?
Дамахзавай гъетер, рагъ варз кьилеллаз.
ТIурфанарни селлер гвайди цифер я,
Гваз къекъекъвезвай, гарув гвайди кефер я.
Герек чIавуз марф къвадайла, гьикI жеда?
Лугьуз, хъуьрез, кефиярни куьк жеда!
Вири цава ава, гьатта чилни кваз,
Океанар, вацIар, дагълар, гьуьлни кваз.
Чун мугьманар тирди тефин рикIелай,
АлучI тийин инсанвилин рекьелай.
Гьар са кIвалах – Сад Аллагьдин кьадар я,
Бязибурун рикIер икьван куьз дар я?
Хъел къвемир квез вацIарикай гьуьлуькай,
Аллагьди хуьй инсанрин писвиликай.
Инсарилай авач къанихъ гьайванар,
Гьахъ авачиз, ийиз судар, дуванар.
ТIебиатди хуьзватIа чун чилерал?
Фу нен, зегьмет чIугваз жуван гъилерал.
Чилер, цавар халкь авурди Аллагь я,
Дуьз яшамиш хьун тавун чаз – гунагь я.
Эгер чна тухвайтIа, чун хъсандиз,
Вири шартIар ава гьар са инсандиз.
ЛАГЬ КВАН ЗАЗ
Бес хуьрера ва я чIехи шегьерда,
Квахьзавайла аялар и тегьерда,
Саламат хуьз, чIехи ийиз, лагь кван заз
Я Сад Аллагь, лагь, чна низ эверда?
Рагъ алай къуз гьиниз квахьда аялар?
Агъзур патахъ чкIизва чи хиялар.
Къаравулар кьадан чна, лагь кван заз,
Къайда хуьдай аваз икьван кьегьалар?
Диде-буба, шез, вилерал нвагъ алаз,
Мекьи сурун фулдик зарзаз, рагъ алаз,
Низ лугьуда, нивай жузан, лагь кван заз,
Саламат хуьз, кьилел закон - дагъ алаз!
Руш жагъана, хажалатар чилиз физ,
Чи виридан мурадарни кьилиз фий,
Гьина къекъвен, са жаваб це, лагь кван заз,
Шумуд касдин, шумудни са кIвализ фий?
МУС АХВАРАЙ АВАТДА ВУН?
Каинатда гзаф ава алемар,
Чили хьтин, хийир гудай къелемар.
Виридавай гуз жезватIан бегьерар;
Ракъинихъ нур, ишигъ аваз сегьерар,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Чилин винел ала гзаф уьлквеяр,
Садбур михьиз, муькуьбурал лекеяр.
Садбур ава кеф-кефина, Женнетда,
Садбур каша, ягъиз, рекьиз, зиллетда,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Пис туш ви гьал, шадвал ийир затI авач,
Са-сад тикрар авуникай дад авач.
Са гзафбур фад аватна ахварай,
Чун алахъна, кьил акъудиз махарай,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Са лезги халкь пайна пайи-паяриз,
Икрам ийиз, ацукьнава цIаяриз.
Чун сад-садахъ, са халкь хьтин агудиз,
Я Москвдиз, я фин патал Бакудиз?
Мус ахарай аватда вун, Ватан зи?
Чун сад садал элкъвез, гафар чIалара,
Шиш ягъиз кIанз, къуьрехъ къекъвез валара,
Чи яд, чи чил, къакъуд ийиз девлетар;
Хъуьруьн тавун патал чара миллетар,
Мус ахварай аватда вун, Вазан зи?
КукIун-чухун – кIвалахар туш хийирдин,
Я дяведиз эвер гун туш шаирдин.
И дуьньяда авачна гьахъ, адалат?
Кьезил авун патал чав гвай хажалат,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Захъ, я къуллугъ, я пул авач, къекъведай,
Чан ава, халкь патал гьайиф текъведай.
За чан гана, авайтIа кар туькIуьрдай,
Данькоди хьиз, рикI лампа хьиз куькIуьрдай,
Мус ахварай аватда вун, Ваитан зи?
Гьинва чи халкь, чарабурал вил алаз,
Акъвазнавай, кьве къуьнел са кьил алаз.
ЭчIел эчIез, бес я ягъай керкияр!
Сад хьун патал, уях хьана лезгияр,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
ШУМУДРА ВУН
Шумудра вун, кIвализ хъифиз, рекье тваз,
КIан хьанай заз, элкъвез-хуьквез, рикIе тваз!
Зун чIугвазвай ви гьейран тир вилери,
ХкечI тежер, муьгьуьббатдин йикье тваз!
Шумудра зун алахънай, кIанз чара жез?
Билбил хьана, мани лугьуз, тара жез,
Зун есирда кьур чIавуз ви гъилери,
Чи рикIериз кIанзамачир хура жез.
Шумудра вун, шумудра зун, шумудра,
Бадмиш тежез, са кIус амай умудра?
Залум кьисмет, вуч лугьуй чаз эллери?
Чун къакъудмир, жез хьайитIа, агудра!
Шумудра вун, къакъат хьана, кьацI хьана,
Чи арада фитнечийрин кьацI хьана.
Чун сад хьунухь такIан пехилвилери,
Чи арада турди чIулав кац хьана.
ЖЕГЬИЛ СУСА ЧАРАЗВА ФУ
Жегьил суса чаразва фу,
Суфрадални алазва фу,
Чешне патал къалазвай фу,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
Ацукьна хьиз хатрут тарак,
Жегьил суса, чарай хьарак,
Фу, къенфет хьиз цIараз сарак,
Сусан гъилик мелгьем кватI?
КIвалакшар къвез харан варцел,
Рагъ хьиз акьар ийиз кIарчел,
Ширин тир дад гъидай мецел,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
ЦIакулралди атIуз нехиш,
ТупIаралди ийиз алхиш;
Хьаран чиниз ийиз багъиш,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
КIарас кIведал ийиз элкъуьр,
ЦIуз тамашиз, хьара гелкъуьр.
Чими фак, нек авур экъуьр,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
Лезги къадим хуьз адетар,
Авун герек туш гьуьжетар.
Я азиз лезги миллетар,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
Мягьтел жемир вун, Сажидин,
Фар чарадай гьам тIанурдин,
Гьам адетар, гьамни гвай дин,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
ЧИ АЯЛАР – ЧИ ХИЯЛАР
Кьеб эчIяйиз, ягъиз лайлай,
Ахвар хана, кьулан йифер.
Ширин бала, ви рикI алай,
Ви кьилел кIватI тахьуй цифер!
Чи аялар – чи хиялар,
Хабар я куьн рикIерикай.
Рухваяр я чи кьегьалар,
Рушар – кIунчIар цуькверикай.
ГЬИЧ ХИЯЛДАНИ
Гьич хиялдани авачир са кар,
Кьилел атанай жегьил вахтуна.
Ахъа хьайид хьиз бахтунин ракIар,
Заз такур хьтин, са руш акуна.
Югъ тир базардин, халкь авай пара,
Заз а гуьзелдин акуна вилер.
Кьекьемрикай кьаз алахъна чара,
Цуьквериз ухшар тир хъуькъвен кьилер.
Вилерикай зи хкатна бирдан,
Яргъи чIарари кIевирна михьиз.
Акваз амукьнач я цIалцIам гардан,
ЧукIул асухай хьиз хьана рикIиз.
Цавуз акъатнан, чIугунан чили,
Кьил акъатнач зи, квахьна а гуьзел.
РикI хьана зайиф, гуж гана кьили,
Гьайифдай куркур акьалтна мецел.
Яраб акурди, заз ахвар тир жал?
Мад а гуьзел руш, акун хъувунач.
Белки зав рахаз авачир мажал,
А базардал кьил чIугун хъувунач.
ШАРТIАР
Гьар шаирдин хиве бурж ава са шумуд,
Шииратдин багъ кутун, гьар са емишдин.
Чпик кутаз алакьдай халкьарин умуд
Дагъларихъ хьиз кьакьан тир, кьилер гимишдин.
Шиирарни жен абур чпел алай чан,
Шад межлисда тикрариз халкьдин рикI алай.
Шииррихъни жен чпин милаим тир ван,
Цуькверихъ хьиз атир жен, къайи чиг алай.
Шиирарни жен хьи чеб вичиз хас жуьре,
Чир жедайвал вуж ятIа, туькIуьрай инсан.
Къалур ийиз уьмуьрдин пис, хъсан бере,
Дегиш жезвай варцар хьиз, чебни гьар йисан.
ТуькIуьрдайбур шиирар, эцигдай кIвалер,
УстIарар хьиз бул ава, устадар тIимил.
Шииррални эцигиз гьар жуьре кьилер,
Амма шиир вич тушир тIвар хьтин камил.
Эгер ам шаир ятIа, кьисметнавай пай,
Векил хьунухь буржи хайи ватандин;
Адан гьар са шиирда, жен къати тир цIай,
Чим гудайвал ам кIелай рикIиз инсандин.
Лугьуз, гьелбет, регьят я, къалуриз рекьер,
Алакьзаван, Сажидин, тIалабай шартIар?
Алахъзава мефтIедиз акъудиз гьекьер,
Шииррикай ийиз кIанз лекьерни картар!
ЧИБУР ТУШИР
Уьлкве гьатна дарда акъуд тежедай,
Заз ван къвезва, кьуьзуьбурун ишедай.
Сад багьа тир машин гваз физ куьчедай,
Яшамишрай, чIугур кьадар зегьметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Чилик квай газ, нафтIар, къизил-гимишар,
Халкьариз гун ийиз тежер къимишар.
Чи гъилерал авурбур тир битмишар,
Яшамишрай, амачирдай гьуьрметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Тамар гана чарабуруз гьавая,
Чахъ амайди, нефес къачуз гьава я.
ТIалабайтIа, авайди са дава я.
Яшамишрай, хкаж жезвай къиметар!
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Сад рахазва, цацарикай, валакай,
Акван тийиз, халкь магьрумун чIалакай.
Девлетлуяр, гъуьлягъар тир къвалак квай,
Яшамишрай, чаз ийизвай туьгьметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Акъвазнава пенсиядин яшарал,
Мажбур хьнва кIвалахиз таз лашарал.
Темягьар физ цавун азад къушарал,
Яшамишрай, азиятар, зиллетар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
КIвалах ая, кIвалах ийиз кIан ятIа,
Халкь паталди гьайиф текъвер чан ятIа.
Пенсия- ви кьилихъ галай къван ятIа?
Яшамишрай, женнетдавай няметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Сажидин, ви хийирдиз туш рахунар,
Яшлу кьиляй квез я кукIун, чухунар?
Авайдалай ийимир жув яхунар,
Яшамишрай, и девирдин адетар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
ЧУКIУР МИЙИР
Сад тир Худа, ви КIвал кьакьан цавар я,
Сириядин аялриди ялвар я!
Шумуд йис я акьалтI тийиз дявеяр?
Рекьизва чи диде-буба, невеяр.
Ивияр физ, цIаяра куз якIар чи,
ЧукIур мийир чубарукрин мукар чи!
КIвалер амая я шегьерра, хуьрера,
Эхиз тежер тIал гьанзава хирера.
Ракетар я лув гузвайбур кьилерал,
Ислягь тир рагъ мус къведа чи чилерал?
Садбур кьена, садбур гьарнихъ катзава,
Душманри чи девлет чпиз кIватIзава.
Чубарукар хквезмач чахъ муг ийиз,
Бомбайри чи шегьеррикай юг ийиз.
Квехъ авачни чун хьиз гъвечIи аялар?
Чакай куьна куьз ийизвач хиялар?
Тахсир вуч я чун кьиникьин тIветIвер хьиз,
Куьн аялар хуьз, цававай гъетер хьиз.
Я гьахъ амач, я кас амач дувандай,
Кьил акъудиз жезвач чара, жувандай.
Эй эллемин, алай кьадар чилерал,
Накъвар язух ша алай чи вилерал!
Сириядин им аялрин ялвар я!
Чиди – дяве, куьди вучиз сувар я?
ЧукIур мийир чубарукрин мукар чи!
Шегьеррикай ийиз тамир руквар чи!
Дуьнья машгьур имаратрин уьлкве я.
Халкьдин къуват, Аллагьдин хьиз еке я.
Ислягьвилел чIехи ийиз невеяр,
Чилерилай терг ийин и дявеяр!
ГЬА ДИДЕЙРИН АЯЛАР
Тамаш садра, цавуз - рагъ, варз, гъетерин,
Йифер гъетрен, йикъар ракъин экв хьтин;
Чуьллер аку, билбилринни къветерин,
Вацраз тамаш, чиг тир фиринек хьтин.
И дуьнядиз гъайибур, жез кьегьелар,
Чун тушнм кьван гьа дидейрин аялар?
Куьн дуьньядиз тамаш, гуьрчег тегьердин,
Океанар, гьуьлер, вацIар, булахар?
Куьн чуьлериз тамаш, гьар са бегьердин;
Багъ, ник – аран, кьакьан дагълар - яйлахар.
Зегьмет чIугваз, хайибур, яз шад ялар,
Чун тушнм кьван гьа дидейрин аялар?
Тамаш, шумуд жуьре ава миллетар,
Са стхаяр, са вахар, са дидеяр;
Тамаш, гьикьван чIугвазватIа зиллетар,
Чун сад садаз тахьун патал мидяяр?
Хайибур, гваз ислягьвилин хиялар,
Чун тушнм кьван гьа дидейрин аялар?
Ша, инсанар, ислягьвал хуьн чилел чи!
Лув гун чна къунши вацрал, гъетерал.
Къуй михьи цав, рагъ алаз хьуй кьилел чи!
Дидеяр хуьн, чун хвейи хьиз гъилерал!
Гайибур чаз: акьул, чирай амалар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
Сажидин, на вил тияна яшариз,
ЧIалар багъиш чи дидейриз, бикейриз.
Чеб ухшар тир ислягьвилин къушариз,
Шадвал гъизвай, ракъин экв хьиз уьлквейриз!
Дуьз тербия, багъишай чаз камалар,
Чун тушнм кьван гьа дидейрин аялар?
ГАЧАЛ ПОПУГАЙ
Ахъайда за квез маракьлу са мах.
Касдин тIвар алай вичел Попугай.
Гафарал рахаз вердиш тир ахмакь,
Хьана кьван, хьанач, Гачал Попугай.
Чими уьлквейрин тиртIани ничхир,
Чи пата давам ийизвай эхир.
Бегьемсуз ничхир тиртIани гьайван,
Авай тир адахъ лап хци тир ван.
ЧIалар чирнаваз къадим тир куьгьне,
Адан майдан тир клубрин сегьне.
ЦIару цIакулар алачтIан вичел,
Къекъвез вердиш тир чун хьиз, кьве кIвачел.
Ракъуриз вердиш гафар япугай,
Къачуз кIан ятIа, Гачал Попугай,
И кар паталди чIугвамир зегьмет,
Гуда пулсуз ам, авун яз гьуьрмет.
КIАНДАЧИРНИ?
Жегьил чIавуз гьуьрмет хьана,
КIани ярни кьисмет хьана,
Ви гафариз къимет хьана,
ХьанайтIа, квез кIандачирни?
РикIиз регьят кIвалах хьана,
КIани яр ви къвалахъ хьана,
Гьаятдани булах хьана,
ХьанайтIа, квез кIандачирни?
КIватIални хьиз ярар-дустар,
Садав чуьнгуьр, муькуьдав тар,
Ви кьилелни лув гуз картар,
ХьанайтIа, квез кIандачирни?
Абур такIай авач са кас,
Артух херде тийин, я кас.
Хъсан затIар тийиз отказ,
ХьанайтIа, нез кIандачирни?
Сажидинан пеше хьана,
ЧIалар, экв гуз, шуьше хьана.
Нез-хъваз, гъери кьече хьана,
Крар дуьз къвез кIандачирни?
ЛУВ ЦЕ МАНИ
Дагъни Аран сад хьана дегь чIавалай,
Чи азадвал хуьн паталди женгера.
Дагъдин лекьер сирнав ийиз сувалай,
Гьикьван гуьзел ятIа тамаш мензера?
Вили тир цав кьуна дагъдин кукIвари,
Булахрикай вацIар жезва ватандин.
Шагь дагъдин кIукI кьунва яцIу муркIари,
Шалбуз дагъдай ван къвезва заз азандин.
Лув це мани Шалбуз дагъдин кьилелай,
Ван жедайвал гьар са лезги хизандиз.
Чун рази я Аллагьдилай, Чилелай,
Чаз къулайвал ганвай икьван хъсандиз.
Лезги чилер – берекатрин никIер тир,
Багъ-бустандин буллух хьурай девлет тир.
Сагърай чи халкь дуствал кIани рикIер тир.
Дуьнья машгьур «Лезгинкадин» миллет тир!
Дуьнья элкъвез ракъинлай, вич вичелай,
Ам гъетерин алемдава, Шалбуз дагъ.
Саламар це чи халкьарин мецелай,
Чун къветерин алемдава, Шалбуз дагъ!
ГУЖ АВА ЭХ ТЕЖЕДАЙ
Мад вичелай авач гьич са регьят кар,
Жув хьунилай акьулар гуз сеняткар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Акьул гузвай кас вич ятIа, зиянкар.
ЦIинин нуькIре акьулар гуз шазандаз,
Михьи запун лугьун дуьз туш къазандаз.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Писди лугьуз эгечIайтIа, хъсандаз.
Акьулар гуз чун вири я устадар,
Цуькведин багъ авун дуьз туш ктадар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Кьиле тухуз тагун михьи мурадар,
Сажидиназ, кьудкъад йисан тахтуна,
Такур гужар амач яргъи вахтуна.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
КьейитIа, жув гьалт тавуна Бахтунал!
РИЗВАН СТХА
Ризван стха, дуст Забитан велед я,
Бубад бармак хкажзавай пайдах яз.
Ам заз хуш тир касрикай са белед я,
Лезги халкьдин шииратда уртах яз.
Чи халкь патал чIугур кьадар зегьметар,
Ризвановрин алакьунар зурба я.
Чи Ризваназ авай кьадар гьуьрметар,
Тарс гайи кас, адан Забит буба я.
Герек къведач тIварар кьунар ктабрин,
Ризван лугьун, Забитан хва, бес жеда.
Мефт мягькем хьуй къуй а касдин кIарабрин,
Чи япара адан ширин сес жеда.
Къуй, чир хьурай чи лезгийрин пайдахар,
Хкаждайбур лезгистанда бул ава!
Шагьни Шалбуз я лезгийрин даяхар,
Чахъ кIатIална, акьалтI тийир зул ава!
Сажидиназ кIанда ксар кIвалахдай,
Намус вине кьун паталди лезгийрин!
Ша, чан дустар, ятар хъухъ чи булахдай,
Хатурар хуьз, хъун паталди, лезгийрин!
КЬИСМЕТДИКАЙ ЗИ ФИКИР
Кьисметдикай са касни.
Бейкеф хьунухь дуьз жедач.
Кьисметдивай заказни,
Гана, вири хуьз жедач.
Буржи я чи рази хьун,
Сад Аллагьди гайидал.
Синих кьамир кьуьзуь хьун,
Шад хьухь, инсан хьайидал.
Кьисметарни гьар жуьре,
Сад Аллагьди гузва чаз.
Сад шегьерда, сад хуьре,
Цава гъетер кузва чаз.
Рази ятIан, туштIани,
Кьисметдикай кат жедач.
Ви рикIиз хуш ятIани,
КицIикай ваз кац жедач.
ШАИРДИН ТIВАР
Вал дидеди, вал бубади, мукьвабру,
Эцигнавай тIвар ала са абурлу.
Ни вичиз вуч лагьайтIани чарабру,
Вун гьа тIварцIел хьун герек я сабурлу,
Диде, буба, тIвар хкягъдай адет туш,
Вун хайи нвакь, ви багъри халкь, ви миллет,
Диде ватан гьи кьадар я абурлу?
Багъишнавай бахтлувилин пак билет,
Уьмуьр кьиле тхуз хьухь вун сабурлу,
Я хадай йикъар хкягъдай адет туш.
Вал инсан яз, шаирдин тIвар алатIа,
Халкьдин векил хьун кIвалах я абурлу.
Ви кьилелни гьуьрметдин зар алатIа,
Халкьдиз къуллугъ ийиз алахъ сабурлу.
Залан, кьезил пар хкягъдай адет туш.
Шаир ятIа, кьве чин хьунухь герек туш,
Халкьди хьиз фу тIуьна кIанда абурлу.
Къундармаяр, намус квайдан хуьрек туш,
Рахадайла, хьана кIада сабурлу.
РикIиз гудай тIар хкягъдай адет туш.
Дагъви халкьди я авунвай весияр,
Халис инсан хьун паталди абурлу.
Шаирдин тIвар пак хуьдай иесияр,
Хьун паталди, гьамиша жен сабурлу.
Амма регьят кар хкягъдай адет туш.
Я ЖЕННЕТ ЖАГЪИН…
Рагъ акIиз мукьва хьунвай гьар юкъуз,
Аял тир вахтар хквезва рикIел.
Я къе фида зун, я пака лугьуз,
Вил алаз, кьулухъ техкведай рекьел,
РикIи лугьузва, хьайила ялгъуз,
Я Женнет жагъин, ва я жегьеннем.
ЛЕЗГИ ЧIАЛАН
Лезги чIалан даях тир, вах Файида,
Квез аферин лугьузва къе вирида.
Ван хьана заз, чирвилиз са кьерида;
Сулейманан чIалар течир авамар,
Шикаятар ава ийиз давамар.
СтIал Сулейман шаир я ад авай,
Гьар шиирда Абу Зем-Зем яд авай.
Гьар шиирдихъ шуьрбетдин хьиз дад авай,
Сулейманай кьил акъатун паталди,
Рахаз чирна кIанда лезги чIалалди.
Абуруз чIал чирун патал, Фаида,
Минетзава, чна квевай вирида!
Сад, вад кьунар аваз жеда суьруьда.
Чпиз бегьем кIелиз, кхьиз чин тийиз,
Гьуьжетзава, гьим легъ я, гьим син течиз.
Гафун кьилиз, тикрариз, чан жуванбур,
Сулейманан ава чIалар такIанбур.
Чеб – чкадин, амайбур кьаз патанбур,
Абурунди гьуьжет чIугваз, гафар я!
Такварикай къулал чарай афар я.
ШИИРАТДИН ПАЙДАХ
Девиррилай девирралди шаирар,
Магьшур я чаз деринвилин гьиссериз.
Бязибуру, течиз кардин эхирар,
Алахъзава са-сад вегьез сесериз.
Сулейманал авамвилин хъен вегьез,
КIелиз-кхьин тахьун кьазва синих яз.
Жавагьиррай кьил акъудиз тIем техъвез,
Ни хьайитIан тарифзава къаних яз.
Сулеймана, авачиртIан кIел кхьин,
КIелайбуруз тарсар гана чирвилин.
Бязибуруз, хире гьатай кьел хьтин,
Аквазва ам, чиз чеб батIул тирвилин.
КIелун-кхьин гьич квазни кьун тавуна,
Квелди агъуз кьазва Гомер буьркьуь яз?
Адавай хьиз, садавайни тахьана,
Вичин девир къалаз хьана гьяркьуь яз.
Гомерарни, Сулейманар хьтинбур,
Агъзур салай сад-кьве шаир акъатда.
КIел-кхьинкай багьна кьазвай хаинбур,
Дуьз рекьивай, са кIус яргъаз къакъатда.
Сулеймана, а кIел-кхьин авачир,
Шумуд алим хкуднатIа, вил вегьий.
Сулейманахъ хьтин, зигьин авачир,
Касди адан шииратдиз гъил вегьий.
Шаирарни авачиз туш – таратIар,
Буш гафар гваз экъечIзавай майдандиз.
Шииратдин рекьяй кубут харатар,
Дуьз тир патахъ кам вегьезвай заландиз.
Сулейманаз кьуру тариф герек туш,
Гьар аямдин шииратдин пайдах я!
Сулейман хьиз, са шаирни зирек туш,
Ам советрин гьуьруьятдин уртах я!
Сулейманаз дуьз тир къимет гайибур,
Шаирарни, алимарни, аламар;
Садни авач ам хьиз азиз, кIанибур,
Лугьуз жедач, ава сад, кьве авамар!
Сажидиназ къвезва ванер, луькIуьнар,
Сулейманан къимет квазни такьазвай.
Ни, гьи кьадар авуртIани кхьинар,
Рагъ туьхуьриз жедач, экв гуз аквазвай!
РИКI АЛАЙ КАС
Зунни рикI алай кас я рахунал,
Жува жув акъуд ийиз туьтерай.
Кац гьалтай жуьре кьурай къахунал,
Секинвилелди нез, текъвез кьарай.
Яб гайи чIавуз лепейриз гьуьлуьн,
ГьакI амукьна зун, сара кьуна мез.
И куц жагъана, рахун тир зи квез?
Рахана, мефтIер цIуруриз кьилин.
ВикIегь инсанар тIимил рахада,
Чпин патахъай рахуриз крар.
Игит жедай туш, тунал чухвада,
Барут алцумдай газыррин кIарар.
Екевал гьуьлуьн акурла жуваз,
Лепейри ванер ийизвач акьван.
Зун алахъзава жувахъ женг чIугваз,
Кисна кIвалахиз дагъди хьиз кьакьан.
ЖУВАЗ ТАКУР ЗАТI АМАЧ
Жуваз такур затIни амач уьмуьрда,
Камун кьилиз фитне, чуьруьк, жакьунар.
Инсанвал хуьн патал жуван эхирдал,
Шумуд сефер хьана руьгьдин акьунар?
Бязибуру, калер хьтин нехирда,
Крчаралди ийиз хьанай рахунар.
Пехил хьана, ватан кIани факъирдал,
Алахънай зун, авун патал яхунар.
Шииратдин цIарари зун хуьн патал,
Камун кьилиз гуз алахънай куьмекар.
За жуван дерт ахъайзава куьн патал.
И дуьньяда авачиртIа фелекар,
Дугъри инсан гужуналди кьин патал;
Ийидачир и кьадардин гьелекар.
И ДУЬНЬЯДА
И дуьньяда жеч багьа затI,
РикIин михьи гаф хьтин.
Авун патал акьулар кIватI,
Герек я ам саф хьтин.
Акьуллуда гайи къимет,
Гваз хьайитIа несилдив;
Жагъайди хьиз бахтлу кьисмет,
Барабар я къизилдив!
Чун инсанар, фалди, целди,
Артух жедач тIуьналди.
Лагьай гафар хуш мецелди,
Куьтягь жедал гуьналди.
КЬИЛИКАЙ
Аял вахтар, яд хьиз хъвайи булахдин,
Гьикьван гафар, крар рикIел алама?
Гъавурда фад гьатдалди гьар кIвалахдин,
Дявед залан парар рикIел алама.
Жегьилвилин йисар квахьна кашарин,
КIапар ргаз, тIуьр гьажикIад кIашарин.
Емишар нез, мукар авай къушаррин,
Ичин, чуьхвер тарар рикIел алама.
Радиодай Гъалибвилин ван хьана,
Шадвиляй чаз, цавуз лув гуз кIан хьана.
Мейит квачиз, шумуд сурун къван хьана?
Кьейибурун тIварар рикIел алама.
Дявейрилай гуьгъуьнавай йисарни,
Са ктабдай кIелай кьадар тарсарни,
Гатуз никIяй кьилер кIватIиз, кIасарни
Ягъиз, тIуьр кьван парсар рикIел алама.
Армиядин кьуд йисни зур къуллугъни,
Картуф хапIа, кьеле авай балугъни,
Гаф къведайвал, тавур гьич са шулугъни,
Шумудни са дустар рикIел алама.
ГьисабайтIа, пачагь квачир мах хьана,
Инсанривай гьикьван гужар эх хьана?
Мехъерарна, дувакайни дах хьана,
Дем худда тур капар рикIел алама.
Атана жув яшар хьана, кьуьзуьни
Яз, авурдал жез кIанзавач разини.
Уьмуьрдай гьич ацIун тийиз гуьзуьни,
Жегьилвилин ярар рикIел алама.
Сажидин, ам компьтер я, кьил хьанач,
Йиф-югъ кIвалах, ял ягъунихъ вил хьанач.
ГьикI лугьуда, зигьиндикай гьуьл хьанач?
Кхьей кьадар чарар рикIел алама!
ПУДКЪАД ЙИСАН МУБАРАК
Руслан стха, пудкъад йисан,
Бахтарахъ вил галай инсан,
Чидайвиляй писни хъсан,
Ваз мубарак ийизва за.
Арадавай Самурдин вацI,
Бес я рикIяй акъудай кьацI,
Шад макьамрин балабан –нацI
Ваз мубарак ийизва за.
Шарвилидин авай кас ван,
Давам ая, кIвалах жуван,
Къанни вад йис залай жаван,
Ваз мубарак ийизва за!
Сажидинан чIехи мурад,
Чи Садвилин хьун я парад.
Жуванбур яз, тахьун чарад,
Ваз мубарак ийизва за!
МУБАРАКРИН МУБАРАК
Заз таниш кьван чи бикейрин, рушарин,
Юкьва авай лиф тир ислягь къушарин,
Гуьзел, гуьрчег, вични жегьил яшарин,
Замирадиз хайи йикъан табарак,
Ийизва за мубаракрин мубарак!
Ихьтин рушар, ихьтин сусар, бул авай,
Къадим халкь я, берекат гад, зул авай.
Фу чарадай хьар, хуьрекдин къул авай,
Замирадиз хайи йикъан табарак,
Ийизва за мубаракрин мубарак!
Хъсан юлдаш, бахтлу хизан, аялар,
Сад садалай къенибур тир хиялар;
Йиса садра, хуьре ягъизвай ялар,
Замирадиз хайи йикъан табарак,
Ийизва за мубаракрин мубарак!
Сажидиназ цавай жагъай руш тир ам,
Велед хьтин, рикIяй-рикIиз хуш тир ам,
Шад хабаррин муштуух гвай къуш тир ам,
Замирадиз хайи йикъан табарак,
Ийизва за мубаракрин мубарак!
ГЪИЛ КЪАЧУ
Пешериз хьиз, авахьзавай зулухъди,
Элкъвез тежез, жегьилвилихъ кьулухъди;
Вил вегьена йисаризни, варцариз,
Тамашзава зун уьмуьрдин яцIариз.
ГьакI халкьнава, Халикьди чун дуьньядал.
Хъсан крар гъун паталди арадал.
Хъсанвилер тежербуру писвилер
Тавун патал, чпин алчах кицIвилер.
Пайгъамбарар гьар са диндихъ сад жеда,
Асхабияр – са кьвед-пуд, кьуд, вад жеда.
Амайбур жен динэгьлияр, муъминар,
И дуьньяда ислягьвал хуьз заминар.
Гьар са касдихъ галай тирди эхират,
КьатIана хьиз, ийин дуьз тир ихтилат.
Са патахъай, нез гьарамни гьешемар,
Кутугнаван, къалаз мегни кьечIемар?
Сад кьейила, кучуддайла сурарал,
Акьахнаваз кIарас шивдин пурарал;
Рекьидай чIал чидатIани виридаз,
КичIе жедач, кьиле акьул кьеридаз.
Гьа и саягъ, Адамалай, Хатамал,
КIватIалзава эхиратдин гьарам мал.
Рагьметдин гаф чпин тIварцIихъ гъин тийиз,
Уьмуьрдин вахт ракъурзава, чин тийиз.
Сажидинни са инсан я, вири хьиз,
Хъсанвилер кьенят жагъай, гъери хьиз.
Эй Сад Аллагь, гунагьрилай гъил къачун,
Гзаф кватIа, беденни кваз, кьил къачун!
ДИДЕЯРНИ БУБАЯР ХУЬХ
Диде течир, буба течир аял жеч!
Ни акъудна, лагь кван куьн и дуьньядиз?
Абурулай багьа маса хиял жеч!
Са шумуд суз хвена, гъана арадиз!
Квез нек гана, чирна чIални дидедин,
КIелиз туна, авуна квез мехъерни.
Квел халкь рази хьана хайи бинедин,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан лекьерни!
Бес квез хизан хьайи чIавуз кьуьзуьбур,
Вучиз кьилди кеф чIугвазва шегьерда?
Кьилди кефер чIугваз хьунал разибур,
Гьикьван чIавал жеда куьн и тегьерда?
Яргъал алач, квекай хьана кьуьзуьбур,
Куьн кьилелни къведа йикъар, йифер гьа.
РикIел хуьквез, яб тагана, кьейибур,
Вилерайни хуькведа куьн кефер гьа.
Агь авун, заз кутугнавач, астахфир.
Бес куьн намус, куьн дагъвивал вутI хьана?!
Я мусурман хьанач квекай, я кафир,
Халкьдин патай нянедин кьве кIунтI хьана.
Сажидиназ дуьнья пара акуна,
Хъсанбурни, ава пис тир ксарни.
Кьуьзуьбуру, йиф-югъ зегьмет чIугуна,
Гьисабдава эхиримжи йисарни!
ДУРНАЯР
Женнет дидед кIвачерик ква, инсанар!
Дидеяр хуьх, дуьнья багъиш авур чаз.
Дидеяр я гьасилайбур хизанар,
Цаварай лув гудай чIавуз абур чаз,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
Бес абуру ханачни чи рухваяр?
Ватан патал чанар гайи жегьил тир.
Азиз вахар, я азиз тир стхаяр,
Чаз уьмуьрар гайибур, шад гуьгьуьл тир,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
И гуьмбетни, эцигнавай гьуьрметдин,
Ватанперес тарс я гузвай аялриз.
Чи азадвал, чи гьар са югъ зегьметдин,
Чи игитар атай чIавуз хиялриз,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
Къифле-къифле цавай физвай, лув гана,
А ничхирар чи игитрин руьгьер я.
Чи ватандал атай душман цIув гана,
Гъалибвилин рекье къачур бегьер я,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр
Гьар девирдиз ава вичин завалар,
Са чIавузни дуьнья секин хьайид туш.
Чи дидейри хайибур я кьегьелар,
Гьич садани чпел леке гъайид туш.
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
Дагъдин лекьер лагьанвайд туш гьавая,
ВикIегьбур я зегьметдани женгера.
Чун дидейрин жигерравай гьава я,
Игит ксар хуьдай чIавуз рикIера,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
ПАКАД ЙИКЪАЛ ВИЛ АЛАЗ
Вердиш хьанва, са бязибур пакадин,
Чеб ксана, хъсан йикъал вил алаз.
КьуьртIуь вечрел вил алай хьиз какадин,
Вичин гьяркьуь тир къуьнерал кьил алаз.
Акьуллуйри, ксун тийиз йифизни,
КIвалахзава, пакагьан югъ паталди.
Са бязибур, ахварал физ, тефизни,
Мес кукIвариз алахънава гужалди.
Ша, килигин чун бязи миллетдиз,
ТIвар такьуртIан, чида абур вужар я.
Таб гуз вердиш хьана гьар са зиллетдиз,
Абуру эх авур кьванбур гужар я.
Къе дуьнядин чарх кьуна кьве гъилалди,
Чпиз кIани патахъ ава элкъуьриз.
Чидай, квез гьи лугьудатIа чIалади,
Уьмуьр гьал жеч, тум гьар патахъ къекъуьриз.
Къедалди, куьз аватзавач ахварай,
Са тIуьн-хъунал туькIуьч вири крарни.
Кьифрен вилер акъат тийиз чIахарай,
Нефс патал чан гуз, къачузва зарарни.
Лезгияр жен, дуьньяда тIвар-ван авай,
Вил ахъайин Тарих-Ктаб чарариз.
Чахъ игитар, рекьин тийир чан авай,
Авай тир, хас баркаллу тир крариз!
Къецинди – къе, пакагьанди – Аллагьди
Гунугал вил алаз женни, инсан яз?
Чна тавур затI, гудач чаз пачагьди,
Жува кIвалах тавунамаз хъсан яз.
Куьн тамашмир девлет авай къачагъриз,
Вирибурухъ жедач «бахтар» цаварин.
Кьве гъил ва кьил ганва вири къучагъриз,
Варз - кIвалахин, са югъ хьурай суварин.
КIелна кIанда гьар са илим дериндай,
Яшамиш жез чирна кIанда рикIивай.
Хъелна, буьвел ацIур тийин ириндай,
КъекъечI тийин адалутлу рекьивай.
Сажидин, вун вердиш хьанва тарсар гуз,
Куьз лагьайтIа, вун пешекар малим я.
Тербиядин рекье уьмуьр – йисар гуз,
Шаирвални аламатдин илим я.
ВИЧЕЛАЙ ГЪЕЙРИ
Америкадиз вичелай гъейри,
ТакIан тирди чиз, амайбур вири,
Европадин халкь - хперин суьруь,
Жанавурдин хьиз ава гуьгъуьна.
МуьтIуьгъ туширбур, багьнайрив агъзур,
Пачагьар рекьиз, халкь ийиз зурзур:
Куьз садавайни, авуна гьазур,
Вегьез жезвач ам, фуруз эгъуьнна.
Америкадин ван хьайи чIавуз,
Акъатзава, кичI акатна цавуз.
Кул гудай саягъ, тIили квай къавуз,
КIанда гьар яракь жуван гъиликна.
Кьилел са Аллагь, Чилел са пачагь,
Лугьуз къекъвезва Амеркад алчах.
Европа яраб жедатIа уях?
Са тIимил кьванни яргъаз килигна.
Капитализма – кесибрин душман,
Йикъалай юкъуз ийизвай пашман.
Халкьариз акси вагьшидин дарман,
Анжах кьиникь я лашар илигна!
АЖЕБ ЖЕДАЙ
Вич чекмечи яз кьадай устIурдиз,
Ажеб жедай раб, риб чир хьанайтIа.
Къафун цадайла, вичин кьадардиз,
Килигна, гетIе, цIиб чир хьанайтIа.
Бязи алимриз, ахтармишдай чIавуз,
Балугъ гьим ятIа, къиб чир хьанайтIа.
ХъуьтIуьн макъамда, тамашна цавуз,
Алкьвар ва далкьвар, хиб чир хьанайтIа.
Чирвал, гьелбетда, я хъсан са затI,
Черек вуч ятIа, чIиб чир хьанайтIа.
Фикирар санал авуна хьиз кIватI,
Кьаркьулуф вуч я, тIиб чир хьанайтIа.
Гьикьван хъсан тир, чи лезги чIалан,
Гьар са гафунин диб чир хьанайтIа.
Алцумдай чIавуз, кIвалин кьуд цлан,
Къибледихъ тир пад, пIипI чир хьанайтIа.
Сажидин, вуна гузва суалар,
Са бязибуруз чIал чир хьун патал.
Агъзур жуьредин аватIан малар,
Калгамиш вуч я, кал чир хьун патал.
ТАМАШ – КIАМАШ
Куьн и касдин тамаш, кIамаш сумрадиз,
Иудадиз ухшар хьанвай цIийид яз.
Хас душман тир сад лугьудай нумрадиз,
Чан аламаз акваз фадлай кьейид яз!
Ягьсуз гьайван, чукIур авур СССР.
Берлиндин цал маса гана, чукIурай.
Хъуьруьр авур совет халкьдал на немсер,
Ви бегьемсуз келле къванце акьурай!
Регъуь кьванни туш авур кьван крарал,
Халкьдин вилик экъечIзава майдандиз.
Акьадарна ламран хъалтах - пурарал,
Нубат ала, цIил вегьин ви гардандиз!
Шиирда тваз гьайиф я ви кьацIай тIвар,
Папан кьилел кIвалах авур кас я вун.
ГьинватIани, кьий вун хьтин жаллатIар,
КицIер кьула, гьаким хьайи кац я вун!
Чан аламаз акваз, кьенвай мийит тир,
Халкьдин къаргъиш жегьеннемдин цIай хьурай.
Намус квачиз вун дидеди хайид тир,
Агьни, алллагь, чи патай ваз пай хьурай!
Сажидиназ багьа тир чи гьукумат,
Вуна кашал гъана, девлет бул аваз.
Хайи халкьдиз авур ихьтин зулумат,
Вун кьий, напак чанда фурун фул аваз!
НУЛАР Я КУЬН, НУЛАР Я
Девлетлуяр авай чIавуз майданда,
Епер авай малар хьиз я гарданда.
Гьикьван рахаз, рагайтIани чайданда,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Нихъ пул ава, куьн гьабуруз лукI жедай,
Пул авайдан киледални кIукI жедай.
Квекай гум кваз, вилер кудай цIукI жедай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Квехъ я фабрик, завод авач, пул къведай,
Я лапагрин суьруь авач, кIул къведай.
Девлетлуйриз, куьн акурла, фул къведай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Власть гъиле авайбурун патарив,
Агуддач куьн, эхъвез гьуьлуьн ятарив.
КIвалахдай кьван, пи кьаз тагуз ратарив,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Им СССР туш фялейрин лежберрин,
Тумар жакьваз югъ атай кьван рагьберин.
Чпин патав: угърийринни къагьбейрин,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Рахунрикай файда авач, чIуру тир,
Виниз авур - спел, агъуз – чуру тир.
Вири пашман, девлетлуяр хару тир,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Сажидинахъ эх хъийидай чан амач.
Адахъ галукь тавун кикIал, къван амач.
И девирда, лугьудай кIукI, кIан амач,
Нулар я куьн, нулар я куь, кесибар!
Эпилог
Куьн галачиз цифрийривай затI тежер,
Чи девлетар чпин кIатIуз кIватI тежер.
Куьн галачиз чи девлетшар кьатI тежер,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
САД Я ЗУН
ЦIемуьжуьдра кIукI гъиз тахьай киледал,
ГьикI экъечIин мад КIелезин келледал?
Зегьметар за чIугунатIан шеледал,
Къадир тахьай шаиррикай сад я зун!
И дуьньяда тек са кIвалах гуж ава,
Лекьер тIимил, цава пехъер луж ава.
Зи шииррин къадир авай вуж ава?
ГьакI ятIани сефил тежез, шад я зун!
Гьукуматар политикрин гъилева,
Халкьдихъ галай гьаким гьина кьилева?
Садбур, цаз хьиз, акьахиз физ, вилева,
Кьисметдикай бейкеф хьунухь фад я зун!
Вири жедач, гьамиша ваз кIанивал.
Рази хьухь вун, Сад Аллагьдин гайивал,
ЧIуру патахъ элкъуьр тийиз къенивал,
Бегьер кIватIна, акьалтI тийир гад я зун!
Сажидин, бес я авур кьван тарифар,
Валай артух пара ава арифар.
Гьуьл тир ацIай шииратдин алифар,
Лигим ийиз чидай устад-чад я зун!
КЬУЬЧХУЬРА
Кьурагь дагълар ава цавун кьакьанда,
Мекьи чIавуз, шал галчукиз циферин.
Кьуьчхуьррин хуьр аватIани лакьанда,
Юкьва ава, йифен гъетер – лиферин.
Хкаж жезва, гуьтIуь, къекъвей рекьерай,
Хур, къвердавай ачух жезва нефесдиз.
Заз чунни кьваз кIан дагъдин лекьерай,
Артух хунвай, ашкъидизни гьевесдиз.
Куьз лезгияр, чуллер икьван бул аваз,
И дагълара куьз кьунватIа, ерияр?
Техилрин гад, яр-емишдин зул аваз,
КIан хьанатIа, якни ниси, гъерияр?
Я тахьайтIа, душманрикай хуьн патал,
Дагъларикай кьаз кIан тиртIа, къелеяр?
Азадбур яз, са тике фун тIуьн патал,
Зирекбур тир, чин тийидай гьиллеяр.
Хкаж жезвай машин, къал кваз матордив,
Гьар са тикди къалуриз вич кьакьан яз.
Сад масадав рахазватIан хатурдив,
Физва вилик, кефи хунух такIан яз.
Къекъвез-къекъвез дагъларилай дагъларал,
Хкаж жезва чи машин, ван кьилеллаз.
Хуьрер са-сад экIяй хьана чархарал,
Кьакьан цифер кьунвай мягькем гъилерал.
Хуьрехуьруьн къекъуьндилай агъадал,
Чун Кьуьчхуьруьз мукьва жезва къвердавай.
Рагъни алаз дагъдин кIекрен жагъадал,
Гагь циферик физ, хкечIиз, сейрдавай.
Агакьна чун Кьуьчхуьр хуьруьз Саидан,
ХарапIайрин, кьабулна чун кIвалери.
РикI тIар жеда иниз мугьман хьайидан,
Хуьр гадарна акур чIавуз эллери.
Шумуд пачагь, шумуд са шагь яргъарай,
Атайди тир, есирда кьаз дагъвияр?
Гьа девирар аквазва заз ахварай,
МуьтIуьгъ тежез, экъичай кьван ивияр.
Килигайла, чубанар я, чубанар,
Ислягь чIавуз, хуьзвай чпин суьруьяр.
Дуьшуьш хьайи вахтунда агъдабанар,
КичIе тушир лезгияр я, лезгияр!
Хуьруьн кьилихъ хьайи кьадар дявеяр,
Ивияр физ, селлер хьана ивидин.
Душманрив гвай, яракьар гваз девеяр,
Девлетни мал тараш ийиз дагъвидин.
Гьар кIваликай къеле хьана гьулдандин,
Гьар чархукай сенгер хьана, кьакьан тир.
Къадир авай инсанар яз ватандин,
Чапхунчияр, гьар са касдин душман тир.
Эркекрилай тIимил тушиз гьунарриз,
Дишегьлийри женг чIугвазвай, сад хьана.
Вагьшияр кьаз, са-сад вегьез дагьарриз,
Чеб гъалиб жез акур чIавуз, шад хьана.
Гьелбет, душман артух тиртIан кьадардиз,
ДавамнайтIан, къачуз са-сад къелеяр.
Агъзурралди, муьтIуьгъ тахьай азардиз,
Туна чпин жендекарни, келлеяр.
Амма муьтIуьгъ хьанач, чIурнач ерияр,
КIвалерни сагъ, хвена хуьрни авайвал.
Кеспиярни давамна, хуьз суьруьяр,
Яратмишиз, гьарда вичиз къулайвал.
Николаян гъилик хьана, урусрин,
Хуьрер хвена, къелеяр чIур тежедай.
Къайда хвена, гьарамринни турусрин,
Динни хвена, келлеяр чIур тежедай.
Совет власть гъалиб хьайи вахтуна,
ЦIийи уьмуьр алахъна куьн вири хьиз.
Вилер аваз гележегдин бахтуна,
Са тике фу тIуьна, виртни гъери хьиз!
Бязибуру, амма эхир кьилерай,
Женнет багъиш ийидай хьиз, арандиз;
Авудна куьн-эллер хайи хуьрерай,
Куьч авур хьиз Туьркиядиз, Ирандиз.
ХарапIайриз ухшар хьана кIвалер куьн,
Кьейибурун сурар туна етим яз.
И кар себеб агъуз хьана кьилер куьн,
Гьар са эркек вичин кIвали гьаким яз.
Гила къвезва, хуьруьн йикъар къейд ийиз,
Яваш-яваш суварарни кьери жез.
ПIинияр нез, хатрутрикай мед ийиз,
Арандаваз, хъвадай цикай гъери жез!
СНЕЖАНА
Кьуьчхуьр хуьре ава хъсан инсанар,
Чеб патарал алатIани, хуьр кIани.
Гьар сувариз, галаз хквез хизанар,
Хайи хуьруьн, аламатдин сир кIани.
Заз са кьезил руш акуна, Снежана!
Ширин затIар я бубайрин ватанар,
Чеб патарал хун хьанватIан кьисметар.
Гьарма саниз акъатнатIан хизанар,
Сидкьи рикIяй кIандай лезги миллетар,
Заз са кьезил руш акуна, Снежана!
Чин - лацу жив, шабалатдин чIарарин,
Хъуькъен кьилер Кьуьчхуьр экуьн ярар тир;
ПIузар - некьи, лацу седеф сарарин,
Хъуьредайла, чинал къугъваз, нурар тир,
Заз са кьезил руш акуна, Снежана!
Сажидиназ пара кIанда аялар,
Гадаярни рушар, гъвечIи яшарин.
Уьмуьрдикай ийиз хъсан хиялар,
Халис шагь тир Огнидавай рушарин,
Заз са кьезил руш акуна, Снежана!
ПАТАНБУРУЗ
Патанбуруз, кьаз къулай тир, чумахъ лаш,
Гьар чкадал ийиз жедай тарифар;
Жуванбуруз, цацар алай, патахъ лаш,
Чан аламаз акваз, чIугваз, гьайифар;
Кьудкъад йисуз чIугунатIан зегьметар,
Къазанмишиз тахьай, кесиб, гьуьрметар.
Садакайни бейкеф жемир, адет я,
Дуьнья я им, гьарда вичихъ ялзавай.
Сад Аллагьдиз, им зи патай, минет я,
Гьар са кIвалах дуьзвилелди гьялзавай;
Къадирлубур ятIан лезги миллетар,
Къазанмишиз тахьай, кесиб, гьуьрметар.
РикIив кьамир, гьар жуьре я инсанар,
Чинал тариф, рахаз вердиш кьулухъай.
Квачирдакни кутаз жеда нукьсанар,
Багьнаяр кьаз, гафунихъай-чIалунхъай.
Гьахъвал патал чIугвазватIан гьуьжетар,
Къазанмишиз тахьай, кесиб, гьуьрметар.
Сажидинан рикI михьи я, цуьк хьтин,
Акъваз тийиз, теснифзавай шиирар.
Кеф чIугу ваз, шишлухар нез, куьк хьтин,
Жедай чIавал, ви дуьньядин эхирар!
Вад йикъанбур я, чан алаз, гьуьметар,
Къазанмишиз алахъ, кесиб, рагьметар!
ПИС КСАРИЗ
Пис ксариз ажеб дуьнья хьанва им,
Дуьз инсанар дуьземайра кьазва хьи.
Акьуллуйриз муркIадилай къанва им,
Фитнечийри кьуд мам кьуна хъвазва им.
СакIан вердиш жезвач чIуру крарив,
Зун советрин девирдин са инсан я.
Девлетлуйри ягъдалди жув кIурарив,
Абурувай яргъа хьунухь хъсан я.
Пис ксариз чеб хъсан яз аквазва,
Амма халкьди чизва вуж я, вуж туштIа.
Са бязибур гьарамдин нез, дакIвазва,
Ахьтин уьмуьр хьунухь, лагь кван, гуж туштIа!
ЛУГЬУДА ЗУН ЛЕЗГИ Я
Гаф-гафуниз атай чIавуз кимерал,
Рахадайбур жеда, «Зунни лезги я!»
Лезги жезвач, кьуьл авуна демера,
ГьисабайтIа, зунни вунни лезги я!
Амма халис лезги хьунухь паталди,
Йисан къене, гьар гаталай гаталди;
Чирвилерив ацIур хъийиз къаналар,
КIелна кIанда газетарни журналар!
Адаз лезги гьикI лугьуда, лезги чIал,
ЧидачтIа кIел-кхьиз, рахаз хъсандиз.
Ихтиярар ава чирдай кIани чIал,
Амма миллет ава гьар са инсандиз.
ЗатIни гьайиф текъвез хизан паталди;
Газет кхьиз гьар гаталай гаталди,
Чирвилерив ацIур хъийиз къаналар,
КIелна кIанда газетарни журналар!
Са кIвалах чир хьана кIанда виридаз,
Гьар са кардиз, ктаб, журнал, газетар:
Мана-метлеб, хъсанбур жен еридиз,
Тежедайвал гафар-чIалар, гьуьжетар.
Гьар са рекьяй уяхбур хьун паталди,
Газет кхьиз, гьар гаталай гаталди;
Чирвилерив ацIур хъийиз къаналар,
КIелна кIанда газетарни, журналар!
АШУКЬБУР
Аран ашукь я, дагъларал кьакьан,
Такабур кьилер цавара авай.
Къуватдиз зурба аждагьанар кьван,
Дерин ва залан ахвара авай!
Дагъларни ашукь язва арандал,
Гьар са жуьредин ризкьийрин майдан.
Багъларал, бегьер гъизвай арадал,
Емиш тарарив кьаз гьазур гардан!
Дагълари –вацIар, земзем булахар,
Аранди халкьдиз дугунрин чилер.
ТуькIуьриз сада – садан кIвалахар,
Ашукьарзава чпелни эллер!
Далудихъ, чун хуьз, кьакьан тир дагълар,
Къаравулдавай гьамиша лекьер.
Вилик къуьлерин никIер ва багълар,
Бахтар жагъурдай, гьар санихъ рекьер!
Гьам арандин, гьам дагъларин дамах,
Аранвиярни дагъвияр я чун.
Садав гва мукал, садавни чумахъ,
Ислягьвал кIани рагъвияр я чун!
Бес ихьтин Ватан, бес ихьтин эллер,
Авай гьар хъсан къадим тир адет;
ГьикI ашукь жедач, авай дуствилер?
Жуван вилерал аквазвай Женнет!
Залум Сажидин, и кьадар ватан,
АватIа валай гкIани кас масад?
Ватандин хурай хъвайи ксар тIан,
Залайни ашукь ава шумуд сад!
СЕКИНВАЛ АВАЧ
Алахьнава цав, вили ва экуь,
Са кIус циф алач, дагъларин кукIвал.
Хурудин къвалар гатазва рикIи,
Са вуч ятIани яргъал ва мукьвал,
Къачузва ада, жедайди хьиз, къал!
Сад лагьана гар, хьайид хьиз уях,
Ахъайна, къвезва, зарбдаказ лувар!
РикIиз кIанзава, кьаз закай даях.
Гуя кикIизва чилерни цавар,
Къалин цифери къурмишна сувар!
Эй чIехи тир Рагъ, эй Сад тир Аллагь!
Эллери квевай ийизва тIалаб.
Чил секиндиз тур, дуьнья яз ислягь.
Шадвалдай йикъар амач жал яраб?!
Куьз къачунватIа, зи рикIи гъалаб?
Яваш-яваш зун хуьквезва жувал,
Вил вегьезва за цавухъ ва чилихъ.
Вилериз гьеле аквазвач завал,
ГьикI ягъадач зун жуван кьве вилихъ?
Яб акалин кван, за жуван кьилихъ.
Хьайи затI авач, рагъ ава цава,
Чили явашдиз къачузва нефес.
Вил вегьей чIавуз, чахъ вири ава,
Вучиз ятIани тIимил я гьевес,
Са вуч ятIани адаз жезвач бес.
Гьа кар себеб яз, рикIик кватIа къал?
Гьа кар себеб яз, дар ятIа хура?
Цавал циф алач, акатнавач къвал,
Цуьквер аквазва лепеш яз чIура,
ТIалабзавай хьиз чпиз са чара.
Вири ава чахъ, авач секинвал,
Са патай яман ван атай чIавуз.
Ислягьвал хуьдай авач мумкинвал,
Чилелай хкаж жедани цавуз?
ТIилийрикай хуьз, кул гудан къавуз?
Са гъуд кьван рикIи гьиссзава вири,
Дуьньяда са къал къачур вахтуна.
Уьмуьр кьатI ийиз, гьакIани куьруь,
Пис ксар авай чIавуз тахтуна,
РикIи вил ала шад тир бахтунал!
Сажидин, жуван тIарамдиз яхъ рикI!
Мугьманар я чун дуьньядин винел.
РекьизватIа жув, ватан патал йикь!
Гьич са зерре нвагъ алачиз вилел,
Жуван гаф алаз душмандин винел!
«ДУРНАЯР» ГУЬМБЕТ
Киче хуьруьн «Дурнаяр» гуьмбет,
ЧикIин тийир дагь я, гьелбет,
Инал жезвай гьар са суьгьбет,
Я чи игит рухвайрикай!
ГьикI абуру хвена ватан,
Душман тергна гьар са патан.
Гужар акур шумуд къатан,
Я чи игит архайрикай!
Кьейибурун пак тир руьгьер,
Дурнайриз тир ухшар тегьер,
Арадал гъун ихьтин бегьер,
Акур тир чаз махарикай!
Дидейри чун хана, хвена,
Чи Ватан хуьз, душман кьена,
Чи суьгьбетар язва гена,
Дидейрикай, вахарикай!
Ватан патал кьейибуруз,
Зегьмет чIугур вирибуруз,
Чаз Гъалибвал гъайибуруз,
Гуьмбет я чи чархарикай!
Сажидин, на хкаж ви ван,
Зурбавал я им чи чIаван.
Гьасангьуьсейн хьтин жуван,
Я и шиир дустарикай!
ХУЬРЕР, ШЕГЬЕРАР
Агь хуьруьн нефес, агь хуьруьн гьевес!
Экуьнин ярар аквадай серес.
И тIебиатдин ширинвал вуч я?
Уьмуьр кIан хьунин деринвал вуч я?
Агь хуьруьн гьава, дердериз дава,
Лиферин лужар къугъвада цава.
Вахъ авай кьадар кьезилвал вуч я?
ЗатI квачир михьи, къизилвал вуч я!
Шегьеррин асфальт ргазва гатуз,
Япара даим ван ава датIуз.
Юкъуз ийир кьван гьарнихъ гьерекат,
Кьулан йифериз жеда ферекъат.
ГьикI гекъигда за уьмуьр кьве жуьре,
Шегьерда къал-къул, секин я хуьре.
Хьаран лаваш фан кифетвал вуч я?
ТIанурдин фарин сифетвал вуч я?
Кхьихь Сажидин югъ-йифди чIалар,
Бес я дигай кьван къвакъвадин валар!
Хуьрерихъ чпин, шегьеррихъ чпин,
ШартIарни ава регьят ва четин!
КАМАЛЛУ ГАФ
Гафар ава, гьар са жуьре метлебдин,
Герек чIавуз лув гузвай чи мецелай.
Гафар ава, мелгьемар гвай себебдин,
Ви дерт, ви тIал сагъ ийидай къецелай.
Дуьз гафарин къадир тахьун жафа я,
Камаллу гаф - къизилдилай багьа я!
Гафар ава, галукьай кас рекьидай,
А гафаркай Сад Аллагьди хуьрай чун!
МуркIада тур якIун саягъ рекъидай,
Дугъриданни писбур ятIа, кьирай чун.
Гунагь квачиз кьинни, гьелбет, жафа я,
Камаллу гаф - къизилдилай багьа я!
Гьар садаз вич хъсан кас яз аквада,
Вичин писвал къведач ерли рикIелни.
Акьуллуйри, хажалатар чIугвада,
Нарази яз, дуьз яз физвай рекьелни.
Руьгьдай, гьелбет, аватунни жафа я,
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!
Акьуллуяр халкь авунва, чIижер хьиз,
Дуьнья къени авун патал кIвалахиз.
ЧIуру ксар туьрет жезва бижер хьиз,
Фитнейралди кIвалер чIуриз алахъиз.
Халкьни адан чIалахъ югъун жафа я,
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!
Бести вахан гафарал къул чIугвазва,
Пис азаррин вилик пад кьаз четин я.
За тIарамдиз сабурдин чIул чIугвазва,
Фитне, дарман кваз такьадай батин я.
Вуч хьайитIан рикIик кьунни жафа я,
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!
Сажидина, майданар гуз рикIериз,
КIвалахзава, пис гафариз яб тагуз.
Берекатар хтун патал никIериз,
Алахъзава, азиятриз таб тагуз.
Зун халкьдиз, халкь – чун сад садаз вафа я.
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!
ГЬИКI ЯШАМИШ ЖЕЗВА КЪЕ?
Совет гьукуматдин, чна квез туькIуьрай,
Лампа куьне хкадарна куькIуьрай.
Фабрик, завод, колхоз, совхоз чукIурна,
Куьне авур кIвалерай куьн чукурна.
Девлетлуйри вегьез гьар къуз лапIашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Пулсуз кIелиз таз, кIел тавур кас татаз,
Пул тагана, духтирривни сагъриз таз,
КIвенкIвечияр – депутатар хьурзавай,
Чими гатуз курортрани къурзавай.
Хкаж ийиз пенсиядиз фир яшар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
СССР-дин дуст халкьарин уьлкве тир,
Девлетризни гьар жуьредин еке тир.
Тарашчийрин гъиле туна вирибур,
Хайибрулай гзаф жезва кьейибур.
Къе жегьилар катиз хуьряй, жез къушар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
КIвал эцигдай чил жагъизмач, кIевирна,
Пул гвайбуру чпин крар туькIуьрна.
Хуьре нехир, лапаг амач суьруьда,
Цурудаз уф гузва, кана фирида.
КIвалах жагъин тийиз гадаяр рушар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Совет власть пис я лугьуз, капитал,
Ажеб власть туькIуьрнава куьн патал,
Кьуьзуьбурун пенсиядал вил алаз,
Налогарни къачуз квевай кьил алаз,
Йиса садра, сувар юкъуз нез ашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Вождар кIамач Ленин, Сталин хьтин,
Гьукуматдихъ галукьайди я батин.
Сад садалай багьа жезва базарар,
ТIуьр-хъвайдкай сагъар тежер азарар,
Хъвазвайд ички, чIугвазвайди анашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Къеце патай, артух ийиз зулумат,
Къене патай чукIурна куьн гьукумат,
Иесияр къекъверагриз элкъуьрна,
Капиталдин залум уьлкве туькIуьрна.
Югъ-къандавай гьалар ийиз явашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Сажидиназ жез кIан туштIа, чIалахъда,
КIвез кIванивал, дуланмиш жез, кIвлахда.
Совет власть – квез акурди ахвар тир,
Миллетарни - стхаярни вахар тир.
Чеб кьван чIуру кIвалахарни жез къаншар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
СУЛЕЙМАНАН БУЛЬВАРДА
Махачкала шегьерда,
Каспи гьуьлуьн къерехда,
Гуьрчег, гуьзел тегьерда,
Шарвилидин саягъда,
Къад лугьудай асирдин,
Гуьмбетдал чи шаирдин,
Сулейманан тIвар ала!
Сулейманан бульварда,
Цуьквер атир, нур ава.
Диде чилин чукварда,
Сулейманан сур ава.
Йисан гьар са вахтуна,
Хуьн патал ам тахтуна,
Каспи гьуьлуьн гар ала!
Халкьар меркез шегьердин,
Рахаз гьар са чIаларал;
Цуьквер атир бегьердин,
Хкаж жезва валарал.
Ялар ягъиз, къулайвал,
Авун патал галайвал,
Серинардай тар ала!
Шад межлисрин, мехъерин,
Кьиле тухур багъ хьана;
Адан гуьмбет, лекьерин
Кьакьан Шалбуз дагъ хьана.
Чка-чка цуькверин,
Ишигълаван экверин,
Бульвар-багъдал зар ала!
Чкадин халкь, мугьманар,
Къвезва инал цуьквер гваз.
Дегиш ятIан заманар,
Шаир кIани рикIер гваз,
КIватI жез чIехи шаирар,
Гьарда вичин шиирар,
КIел авунал кар ала!
Сулейманан бульвар-багъ,
Дережадиз еке я.
Шииратдин алаз рагъ,
Ишигъ гузвай Мекке я.
Ярар-дустар кIватI жедай,
Хабарар гваз шад жедай,
Гьар экуьнин яр ала!
ЧIИРГЪИН
ЧIиргъин, ам вуч хуьрек ятIа течирбур,
Чи лезгийрик садни жедач, заз чир гьал.
Тухни хьана, акурди туш, ам тIуьрбур,
Гьа чIиргъиндиз элкхъвенва къе лезги чIал!
ЭкъечIзава сад, сив ахъаз, сегьнедиз,
Рахазвайди гьи чIал ятIа, жезва сир.
Къванер вегьей саягъ вацIун дегьнедиз,
Анай сад, къве гаф вуч ятIа жезва чир.
Урус хьана, урус чIал туш, я араб,
Лезги гафар лугьуз цIийи жуьреда;
Гьи пешедин устад ятIа, ам яраб?
Чир хьайитIа, валлагь, вири хъуьреда.
Я лезгияр, бес я чIалал хъуьрей кьван!
ЧIал диде я, чIал буба я, ватан я.
Бес я куьне чи лезги чIал регъвей кьван,
Дидедин чIал, ам чи намус, иман я!
Кьве гаф лезги, пуд чIурукIа урусдал,
Рахунрик мад гафар кутаз миллетрин;
РикI алайбур хьиз ичкидал, папIрусдал?
Иесияр жезва чIуру адетрин.
Лезги ятIа, рахух лезги чIалалди!
ТуштIа рахух ваз кIани тир чIаларал.
Ван хьайид туш, ичер, икьван чIавалди,
Дигмиш жеда лугьуз къвакъвад валарал!
Къе дидед чIал, кIела лугьуз хушунал,
Вири урус элкъуьрзава чIалариз.
Чун гатаз таз, чи гъилевай лашунал,
Им элкъуьрун тушни кьван чун малариз?
ТАМАШАЙЛА
Тамашайла, са-са бязи крариз,
Аквазвайбур, аламатар яз хьана хьи!
Зун бахтунин акьахдайла пурариз,
Акьахайди, акъуд тежер цаз хьана хьи!
Я залум бахт, кьил къалурна ракъинин,
Вун булутрин юкьва гьатай есир ян?
Бахт къвалав гваз, къекъвераг яз къекъуьнин,
Женнет туна, ваз атун зи тахсир ян?
Кьилел Аллагь, гьахъ-гьисабдин дувандин.
Гьар тахсирдиз кьисмет жеда жазаяр.
Течир касди чарадани жуванди,
Ван жедани, бишидай зи сузаяр!
ЧИ КУЬГЬНЕ ХУЬРЕР
Гьихьтин гуьзел хуьрер яз?
Авун патал дамахар;
Сагъар тежер хирер яз,
ЧIур авуна кIвалахар.
Лугьуз тежез, сирер яз,
Авахьзава булахар!
Ихьтин гуьзел ерияр,
Туна, катна шегьерриз.
Патай гъайи гъерияр,
Незва, элкъвей зегьерриз.
Рушарила, къарияр,
Артухбур тир бегьерриз!
Аялриз нек хуралай,
Гун мод амач сусарин.
Емиш незмач таралай,
Шегьерравай ксарин.
Хквез, цIикьвед вацралай,
Кеф чIугу цIуд йисарин!
Сажидина, къуьхуьнар,
Ийидачир хъилелди.
ТавунайтIа, хъуьруьнар,
Бязибуру мецелди;
Хуьрер, хъийиз ширинар,
КIвалахнайтIа, чи элди!
ГЬАР СА КАСДИН
Гьар са рушан мурад-метлеб,
Са кIус фад-фад чIехид хьун я.
АкьалтIарна, эвел мектеб,
Жув илимрин шагьид хьун я.
Ахпа ВУЗар, ахпа кIвалах,
Ахпа цIийи хизан хьун я.
Вирт винеллаз, квачир мумлах,
Дуьдгъвер алай гузан хьун я.
Гьелбет, гьар са сусан мурад,
РикIе хьун шад хиялар я.
Гьар суварик жедай парад,
Лифер хьтин аялар я.
Яргъи йифер ийиз кьезил,
ТуькIвей хизан, Кьилни кIанда.
Вичив, гьич затI тушир къизил,
Гьуьрмет авай гъуьлни кIанда.
ТуькIвена хьуй гьа и крар,
Амай зегьмет къакъуд жеда.
Гвайдини хьиз тушир парар,
Мурад кьилиз акъуд жеда.
Сажидин, на гуз чаз тарсар,
Ви крар гьакI туькIвейди ян?
Яшлу хьайи чIавуз йисар,
Чаз и чIалан кхьейди ян?
ИНСАН ЯТIА
Инсан ятIа, герек къведач рахунар,
Дамах мийир документрал - чарарал.
Тавуна хьиз гьар жуьредин къугъунар,
Жув вуж ятIа, къалур ая крарал.
Инсан ятIа, къилихни жен инсандин,
ЧIехи-гъвечIи чирна, ийиз гьуьрметар.
Гьар са касдин, гьам хайи тир Ватандин,
Къадир чириз, чIугван даим зегьметар.
Инсан ятIа, вилик физ, дуьз рекьеваз,
Гьар са карда къекъвен цIийивилерихъ.
Намус, гъейрат гьамиша яз рикIеваз,
Къуьн-къуьневаз кIвалах ийин эллерихъ.
Инсан ятIа, чешне къачуз ксарлай,
Халкьдин рикIе чка кьунвай хъсан тир.
Вахт фейила, шумудни са йисарлай,
ТIвар кьур чIавуз лугьудайвал - инсан тир.
Сажидин, на чарабуруз къалаз рехъ,
Вун гуьгъуьнин кьиле жедай кас тахьуй.
Пайдах хьтин Намус даим вине яхъ,
Гьич садазни гаф къведай кар хас тахьуй!
ЧИБУР ЖЕН
Яб акална дикъетдив.
Аферин хьуй, чпиз, дуст.
Къуй, гьарма са миллетдив,
Хас крар жен чпин, дуст!
Вири вилик фидайла,
Акъваз тийин кьулухъ, дуст.
Вирида чIал хуьдайла,
Тийин чна шулугъ, дуст!
Маниярни кьуьлер жен,
Хас жуьре чи миллетдихъ.
Мехъерарни мелер жен,
Кьадайвал чи адетрихъ.
Демерикай залар жез,
Кьуьлерзава урусрин.
Хъвайи чIавуз, малар жез,
Есир жезва папIрусрин.
Сусал алай парталар,
Европадин жуьре я.
Залра кIватIиз кIватIалар,
Мегер им вуч жуьре я?
Акси туш зун чи залриз,
ХвенайтIа чи къайдаяр.
Свасни гада парталриз,
ХьанайтIа руш, гадаяр.
Маниярни чибур жен,
Лезгинкадин кьуьл хьтин.
Урус ухшарбур тежен,
Европадин гъуьл хьтин!
Сажидин, вун кис хьана,
Ацукь жуван чкадал.
Бязибуруз, пис хьана,
Душман хьана аквадалд!
ЕТИМ ИЙИЗ ДИДЕДИН ЧIАЛ
Лезги чIалал рахан тийиз,
Я чир тийиз ам аялриз;
Лезгияр яз мад хан тийиз,
Крар къвезвай куьн хиялриз,
Лагь, ви буба урус яни?
ГьакI недай фу турус яни?
Дидедин чIал чириз тагуз,
Чун есирар, лукIар хьуриз?
Фахъ, дидедин чIал маса гуз,
Чун чан алай якIар хьуриз?
Лагь, ви диде урус яни?
Им ягьанат – кIурус яни?
ЧIал квахьайла, квахьда вири,
Тарих, къадим адетар чи.
Рахаз течиз, мез яз куьруь,
Низ ухшар жен миллетар чи?
ЧIехи буба урус яни?
ЧIал, чIугвазвай папIрус яни?
ЧIалан къадир течир гьайван,
Вун, кьуд кIвачел куьз къекъвезвач?
Квадарна, лезгивал жуван,
Чуьлда вакIар хуьз, къекъвезвач?
ЧIехи диде урус яни?
Дидедин чIал – суруз яни?
Квев гекъигин ихьтин ксар?
КIантIа, кIела, кIелмир лугьур.
Дидед чIалан тагуз тарсар,
Лезги мехъер-мелмир лугьур.
Лагь, ви миллет урус яни?
Вилер вирдан цIаруз яни?
Чаз такIан туш гьич са миллет,
Чав чи чIалал кIелиз турай.
Вахчумир чи чIалан билет,
Чи кьисмет чав гьялиз турай.
Гьар са велед урус яни?
Дидедин тIвар Марус яни?
Етим ийиз дидедин чIал,
Диде-буба амачни чахъ?
КицIни, кацни хъуьрезва чал,
Хуьр, кIвал-уба амачни чахъ?
Дуьнья михьиз урус яни?
Кумачирди намус яни?
Сажидина лугьучир икI,
Гьахъ закон ам яз хьанайтIа.
Кудачир чи миллетрин рикI?
Вири сад хьиз кьаз хьанайтIа!
Чун гьар сад са урус яни?
За кхьей чIал чIуруз яни?
ЭГЕР ЧАЗ ЧИР ХЬАЙИТIА
Аял вахтар, кIанзни такIанз ишедай,
ЭверайтIан, хквен тийиз куьчедай,
РикIиз кIандай карни, ийиз тежедай,
Чал дидейри чIугур кьадар зегьметар,
Чун хуьн патал эхай залан кьисметар,
Гъил къачуна, чпин жегьивилелай,
Гагь темен гуз, гагь кап чIугур кьилелай,
Вуч хъсан тир, крар чаз чир хьанайтIа.
Чпин жегьил уьмуьр гуз гьар аялдиз,
Чпихъ гелкъуьн къвенни тийиз хиялдиз;
Уьмуьр бахшна, хвена са-сад кьегьелдиз,
Йифер, йикъар акъудай чал гъил алаз;
Чакай чIехи ксар хьунал вил алаз,
Кьуьд-гад талгьуз, авур кьадар кIвалахар,
Чаз гайи кьван фири некед булахар,
Жув инсан тир, крар чаз чир хьанайтIа!
Диде, буба атайла са яшариз,
Бахтар гайи гадайризни рушариз,
Язух къвезва, гъиле кьадай лашариз.
Гьар веледдихъ хьана хъсан хизанар,
Дамахдайла, нез-хъваз таза гузанар;
Дидедин вил, ахъа ийиз ракIарал,
Алайди хьиз, ери тефиз ахварал,
Вахт масан тир, крар чаз чир хьанайтIа!
Амачирла, диде, буба секин яз,
Кефер чIугур, жегьил вахтар, эркин яз,
Кьуьзуь ксар рикIел хтун мумкин яз,
Сада-кьведа, кьейибурал рагьметар
Гъидайбурни белки жеда, вил галаз.
Къелкъуьн тавур, бедендихъ кьве гъил галаз,
Чи нукьсан тир, крар чаз чир хьанайтIа!
Жувавайни хьанач вири кIанивал,
Гьа кар себеб чанда ава къайивал.
Дидейриз хупI ганвачирни къенивал?
Диде, буба, элкъвей чIавуз къушариз,
Атай чIавуз жувни чIехи яшариз;
Аялринни, хтулринни, птулрин,
Кьисметар гьикI жеда лугьуз, штулрин?
Гъамлу гьар сан крар чаз чир хьанайтIа!
МАРЬЯМ ВАХАЗ САБУРАР ГУЗ
Гьалаллу тир рехъди фидай вахтуна,
Ваз ван къведа яргъай кицIер элуькьиз.
Алчахарни жеда гагь-гагь тахтуна,
Садбур жеда, ажалсуз яз, гиликьиз.
Квез хьайитIан гуз хьайитIа фикирар,
Нихъ хьайитIан яб акализ хьайитIа.
Гъамлу затIар жеда кхьей шиирар,
Хъсан кар я сабурлувал хвейитIа.
Ксар ава, алахъдай чеб такIанриз,
Хъсанвилин пай таганвай Аллагьди.
Чара ксар агъузриз, чеб кьакьанриз,
Абур са къуз куда чпин гунагьди.
Са вун туш икI чешне хьанвай фитнедиз,
Артухбурун геле жеда агъузбур.
Чеб хас ксар тушиз бармак, фитедиз,
Веледрикай магьрум хьанвай ялгъузбур.
Сажидина гафар хуьх на рикIивай,
Гваз къвекъвейди цIил жеда са яргъи тир.
ЭлуькьайтIан, кьаз тежедай кицIивай,
Ягь кIан жемир касдивай са ягъи тир.
НАМИК СТХА
Намик стха, зун гъавурда акьуна,
Рахуникай файда авач куьрелди.
Муьрхъ гьат тавуй, ламу хьана, ракьуна,
Килигин, вуч лугьудатIа, чи элди.
Дидедин чIал такIан диде-буба жеч,
Ахьтинбуруз, вуч лугьуй, ван хьайитIа?
Дидедин чIал, садавайни туба жеч,
Чан аламаз, гуж тушни къван хьайитIа.
Депутатар ава гьар са жуьредин,
Пулдихъ къачур, тарашчийрин мандатар.
Халкьди акси, чебни алай бередин,
ЧIурувилихъ ял ийизвай солдатар!
Сажидиназ чида, хъсан, чIуруни,
Яшлу кас я дуьнья пара акунвай.
Рехи хьанва кьилин чIарар, чуруни,
Хайи чIалал даим зегьмет чIугунвай.
ФИДАН РУШ
Алван цуьквер жеда хъуьрез, чилерал,
Тамашайла, нур къугъвадай вилерал,
Аферинар гъидай лезги эллерал,
Заз Женнетдин къуш акуна – Фидан руш!
Садра тамаш гуьрчегвилиз иердиз,
Таз къелем я, гьазур хьанвай бегьердиз.
Абур гъизвай къадим Дербент шегьердиз,
Заз Женнетдин къуш акуна – Фидан руш!
Суьрет серес, вуч гаф ава чIарариз?
ПIузар кишмиш, лацу седеф сарариз.
Хъуькъвен кьилер ухшар экуьн ярариз,
Заз Женнетдин къуш акуна – Фидан руш!
Чирвал дерин, мециз ширин, шуьрбет тир,
РикIик шадвал кутаз гьазур суьгьбет тир,
Рафаэла чIугур хьтин суьрет тир,
Заз Женнетдин къуш акуна – Фидан руш!
Сажидиназ, акурвалди, хуш хьана,
КилигайтIа, дуст Русланан руш хьана.
Хабар кьванни кьамир, къе вахъ вуч хьана?
Заз Женнетдин къуш акуна – Фидан руш!
ЭЙ САД АЛЛАГЬ
Эй Сад Аллагь, ван къвезвачни мелекдин?
Бахтунал вил алай жегьил руш тир ам.
Жегьилрин кIвал вучиз чIурна фелекди?
Шад уьмуьрдал ашукь тир са къуш тир ам.
Вакай куьмек, хьанва герек, эй Аллагь!
За яб гуда, амай гафар вуна лагь!!!
ЖЕЧ
Чахъ лугьудай гафар амач,
ЧIал квахьзава къвердавай.
ЧIалар михьдай сафар амач,
Вили-вилик жердавай.
Депутатрал вегьенва чIал,
Герек ян ам кIел авун?
Алукьни мад хъийизмач чал,
Дидедин чIал гьял авун.
Эгер диде бубадиз чIал,
Хуш я, чирда аялдиз.
ТуштIа, алукь авунни чал,
Къведач абрун хиялдиз.
Гьукуматдин кьилевайбур,
ИкI эгечIай вахтуна.
Савабсуз тир кIвалевайбур,
Къугъваз жеда тахтуна.
Чун чIалакай рахаз гьар къуз,
Сад масадахъ женгина.
Дидед чIалар квез я дугьуз,
Кьилер гатаз дингина.
Хайи дидед чIалаз акси,
Адалай пис душман жеч.
Хъел къвемир квез, жезва аси,
Ам кьейитIа, пашман жеч.
Вучда ахьтин инсандикай?
Дидедин чIал такIан тир.
А кIваликай, хизандикай,
МичIи сурун лакьан тир.
ЧIал квахьдалди, тIални квахьна,
Кьиникь хъсан кIвалах я.
Хайи ватан, кIвални квахьна,
Яд амачир булах я.
Сажидин, на тади мийир,
ЧIалаз акси закун жеч.
Депутатрин ийир-тийир
Квахьна, усал, яхун жеч!
А ВИЛИКАН
А виликан, тIвар-ван авай,
ЦIехуьлрин муьгъ чIур хьана хи.
ТIадай рикIин дарман авай,
Физ-хтунар кур хьана хьи.
ЦIехуьл хуьруьн я чан рушар,
Куьн халисан бикеяр я.
Куьн столдал алай къушар,
Чарай якIун тикеяр я.
Куьн акуна ихьтин цIарар,
Атунал зун айиб мийир.
Акатайдаз гудай зарар,
Агь-аллагьдин сагьиб мийир.
Я БАХТАВАР
Я бахтавар къайи булах,
Кьилел вершин тарар кIандай,
Пампасидвай рикI ягъайла,
Ваз са турши анар кIандай (А. Фатахов)
Заз, лагьайтIа, а булахдал,
Кьилел лув гуз къушар кIандай.
Рази яз жуван кIвалахдал,
Шишер ягъиз, ашар кIандай.
КIватIна жуван рикIиз кIани,
Мани ядай устIар кIандай!
Гъилер ачух, рикIер къени,
Вафалу тир дустар кIандай!
ЖЕННЕТ - ХАЙИ ДИДЕЙРИН
Куьн, Женнетдихъ къвекъвезвайбур югъ ва йиф,
Яргъа авач, куьн патав гва, вилик ква.
Хъсанвилихъ авуниз хас тир тариф,
Ам дидеяр алай гьар са чилик ква.
Женнет кIандай гьар са касди дидейриз,
Гьуьрмет ая, куьн дуьньядиз акъудай.
Вилерин нур кIан ятIа кун нинейриз,
Дидеяр хуьх, куьн арадиз акъудай!
Диде Сад я, Аллагь хьтин, рикI хьтин.
Адан хатур хаз тахьурай, Женнетдин,
Хуьз алахъ ам, атирлу тир цуьк хьтин.
Ширин мецел, юкьва аваз гьуьрметдин.
Женнет акун кIан ятIа, чан аламаз,
Куьн дидейрин тамаш гуьзел суьретриз.
Чан зи диде, - лугьуз рахух, ван алаз,
Гьуьрмет ийиз, гьар са хъсан адетриз!
«ЛЮМИНАРИ» ТIВАР АЛАЙ
Хуьруьгрин хуьр – Ватан Хуьруьг Тагьиран,
Макан хьанва чирвал гудай аялриз.
Гуьрчег хьунухь паталди дагь, гьам аран,
Деринбур хьун кIвалахарни хиялриз!
Мурадар я дустарин «Просвешени»!
Тамаш садра авур кьадар кIвалахриз,
Компютеррин туькIуьрнава классар.
Мад деринрай яд хкиз кIанз булахриз,
Элкъуьр хъувун хуьрериз чи паласар,
Мурадар я дустарин «Просвешени»!
Акъудзава чи шаиррин ктабар,
КIелун патал чIехибуру, аялри.
Хъсанвилер ийизва чал ихтибар.
Халкь паталди зегьмет чIугун кьегьелри,
Мурадар я дустарин «Просвешени»!
Къециндалай пакагьан югъ хъсан хьун,
Чирвилерни артух хьун югъ-къандивай;
Гьар са жуьре чирвал авай инсан хьун,
Еке къастар гьар са касдин чандавай.
Мурадар я дустарин «Просвешени»!
Дуьнья ислягь, даим кьилел рагъ хьунухь,
Чи аялар бахтлубур хьун виринра;
Гьар илимдин бегьерлу тир багъ хьунухь,
Вил экъуьруз чи космосдин деринра,
Мурадар я дустарин «Просвешени»!
Сажидинни шад тир хъсан крарал,
Вири хьтин лезгийрин са шаир яз;
Баркалладин машгьур хьанвай тIварарал,
Вирибуруз играми хьун, магьир яз,
Мурадар я дустарин «Просвешени»!
ЦУЬКВЕР ЭЦИГ, ЧАН АЛАЙ
Ватан патал чан гайибур женгера,
Уьмуьрлух яз амукьда чи рикIера.
Гьар са йисуз шумудни са рекьера,
Обелискрал цуьквер эциг чан алай!
Чпин чанар чи гележег паталди,
Къурбан авур миллионрин кIватIалди;
Са-садан тIвар кьаз михьи тир рикIелди,
Обелискрал цуьквер эциг чан алай!
Чи Ватан хьиз шумуд азад авурдай,
Европадин халкь патал женг чIугурдай,
Телеф хьайи чи аскеррин хатурдай,
Обелискрал цуьквер эциг чан алай!
Къуй жегьилриз чир хьурай хьи чеб патал,
Чи дидейрин гьар са кIвалин кьеб патал,
Чан гайибрун, вад пипIен гъед, герб патал,
Обелискрал цуьквер эциг чан алай!
Кьин кьазва къе, уртах сурун гуьмбетдал,
Куьн гьар садан тIвар кьада шад суьгьбетдал.
Квез вафалу рухваяр яз, гьелбетда,
Обелискрал цуьквер эциг чан алай!
ТАМАШ АСКЕРДАЛ
Тамаш аскердал алай парталдиз,
Тамаш орденриз хурудал алай!
Афериндин гаф къвезва кьегьелдиз,
Душман алудай, далудал алай.
КукIварна душман Берлинда вичин!
ЧIулав Рейхстагдал акIурна пайдах!
Леэнар яна ламран кьуд квачиз,
Далудал ада алукIна хъалтах!
Чир хьуй душманриз чун икьван такIан,
Чав чпин эхир ийиз пучиз тагурай!
Россия муьтIуьгъ ийиз хьана кIан,
Чпин патав чеб зурбаз такурай!
ХУЬРУЬНВИ
Къизилдин къадир заргардиз чида,
КIвалахдин сирер устIардиз чида,
Къайгъусуз касдин уьмуьр гьакI фида,
Ял ягъиз, мажал авач, хуьруьнви!
Чаз багъишай бахт – чIаларинди я.
Девир девлетлу ханларинди я.
Вахт – дегиш жезвай гьаларинди я,
Къал ийиз, мажал авач, хуьруьнви!
Къуй халкьди чаз гуй, вичин дуьз къимет,
Сад Аллагьдив гва, гьар садан кьисмет.
Кутугай чIавуз, кутугай туьгьмет,
Гузни чаз мажал авач, хуьруьнви!
Кьудкьанни вад суз амач такур кар,
Танкарихъ галаз кикIизвай танкар.
Куьз бахтуниз, чаз ахъагъиз ракIар,
Са кIус кьван мажал авач, хуьруьнви?
ЗАЗ МУБАРАК АВУРБУРУЗ
Заз мубарак авур дустар, азизбур,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ винизбур.
Гьар са касдин кIвале шадвал, мехъер хьуй,
Куьн эркекар, ватан хуьдай лекьер хьуй.
Вирибуруз гуз шииррал жавабар,
Алахъна зун къазанмишиз сувабар.
Жув кIанибур, такIанбурни чир хьана,
Бязибурай кьил акънач, сир хьана.
Виридавай ФБукдай тебрикиз,
Хьанач, белки, чи шадвилик шерикиз.
ШартI туш алам къагъун зи кIвачелди,
За дамахда лезги халкьдал вичелди.
Вирибурун чанар сагъ хьуй, рикIевай
Гьар са мурад тамам ийиз рекьевай.
Дуьнья ислягь, дуствал артух, шадвилел,
Гьар са кIвалах кьиле тухун садвилел.
ЧIуру хиял тахьуй садан рикIера,
Анжахъ хъсан ксар гьалтуй рекьера.
Уьмуьр ахьтин багьа тир са затI я хьи,
Чаз дуьньядал жагъай нямет сад я хьи.
Чарадаз пис, жуваз ийиз, хъсанвал
Къазанмишун, туш саданни инсанвал.
Къуни-къунши, ярар-дустар ширин тир,
Инсанарин сивик квайди хъуьруьн тир.
Сажидина, кIусни галат тавуна,
Квез жавабар кхьиз алахъ авуна.
Куьн кIвалера жедайбур шадвилер хьуй.
Куьн далудихъ квез кIани тир эллер хьуй!
ШАЙДАБЕГЕЗ ЖАВАБ ЯЗ
Шайдабеген гьар са гаф са къизил я,
Эгер абур чир хьайитIа къадирдиз.
Гьар цуькведиз нефес къачуз кьезил я,
Вичин вири къуват бахшиз атирдиз.
Чун кьвед, дуст кас, векилар я Куьредин,
Эминанни Сулейманан ватан тир.
Кьвед лугьудай Багъдат лугьур дередин,
СтIал вацIуьн эрчIи, чапла макан тир.
Сагъ хьурай вун, еке алим тIвар алай,
Лезги халкьдихъ рикI куз, даим кIвалахда.
Къуй чи кьилел экуь рагъ хьуй, зар алай.
Земземдин яд кими тахьуй булахда.
Сажидин я, шаир гъвечIи жуьредин,
Сулейманан багъда авай са тар тир.
Шииратдин векил алай бередин,
Куьн хьтинбур са виш кьадар дустар тир.
ЭГЕР КАВКАЗ
Эгер Кавказ ятIа Женнет дуьньядин,
Зи Дагъустан адан рикI я, рикI!
Мандавар хьиз, хкаж хьанва деведин,
Цавук кутур гурарар хьун, гьикI я гьикI?
Кавказ – Женнет яз гьисабнай вирида,
Къизилдин сар алай аваз суьруьяр.
Инай, гьелбет, жагъидай, кIан хьайитIа,
Амазонка тIварар алай гьуьруьяр.
Эркекрикай герек къведач рахунар,
Дагъдин лекьер чи игитрин руьгьер я.
Гзаф хьанай чал къвез кукIун-чухунар,
Дагъустан – ам тIебиатдин шегьер я.
Тариф герек къведач булах ятаркай,
Гьар са тIалдин багъишнавай дарман я.
ХкечI ийиз чилин дерин къатаркай,
Гужлу чуьллер бул техилрин харман я.
Сажидиназ Сад Аллагьди ганва ам,
Дуст халкьарин юкьва аваз хизанда.
Заз кьисмет яз, хайи ватан хьанва ам,
Ам себеб яз, вири крар хъсанда.
АБДУЛ МЕЖИДОВАЗ
Вуч дамах гва, стIалви вак,
На лугьуда бег я хуьруьн.
Садра кьванни ахъай чаз рак,
Ийидайвал суьгьбет ширин.
Беглер хьайи хуьр я ама,
Гьа тIварцIелди дамах ая.
Вак гьелелиг гьа руьгь кума,
На са хъсан кIвалах ая.
Ацукьна хьиз, кьве стхади,
РикIел хкин совет власть.
Кьасумхуьрел гьикьван яхди,
Физ, хтанай дустар галаз
ЗУННИ ВУН
Вунни зун хьтин, хайид я хуьре,
Машгьур тIвар алай Пак Агъа-СтIал.
Белки зи хьтин, винни гьа жуьре,
РикIе гьатзава хайи хуьруьн тIал.
Амма за жуван, гьар са пакамахъ,
Тамаш авурла дагълар кьакьан,
Секин ийизва, лугьун за ваз гьахъ,
Рекьин паталди дарихъвал накьан.
Гьар юкъуз къекъвез куьчейра хуьруьн,
Рахазва багъри халкьарихъ жуван.
Ван атай чIавуз шад рахун, хъуьруьн,
Хкаж жезва зи си тIимил хьиз ан.
Хайи тир хуьруьн къужахда аваз,
Секин я зи рикI, секин я зи кьил.
Хтана хуьруьз, кеф чIугу жуваз,
Сад-кьве демина авуна хьиз кьуьл.
Заз чизва, вазни багьа я ватан,
Амма хайи хуьр – чи кьведан бине.
Женнетдилайни хуьрелай патан,
Жуван хуьр кьазва дагъдилай кьакьан.
Бес Сулейманни къекъвей куьчеяр,
Амачни чахъ бес ацукьай кимер?
Шаирвилин чи сад я пешеяр,
Гьар жуьре ятIан чуьнгуьррин симер.
Ара-ара вахъ, лап мукьвал-мукьвал,
Кьил чIугу хуьрел, зи дуст Фейзудин.
Багьа затIар я чаз жув хайи кIвал, -
Лугьуз, рахазва къе вав Сажидин!
ЗИ ЗЕГЬМЕТРИЗ
Зи зегьметриз гайи еке къиметар,
Аллагьди ваз гурай, стха, няметар.
Багьа я заз на ийизвай гьуьрметар,
Зун и кардал шад я, Гьасангьуьсейн дуст!
Заз багьа тир сад я, Гьасангьуьсейн дуст!
Чун инсанар яз хайила, инсан хьун,
Чи гьар садан буржи я, дуьз рекьевай.
Чун сад садахъ гьар са карда хъсан хьун,
Ам мурад яз кIанда даим рикIевай.
Зун и кардал шад я, Гьасангьуьсейн дуст!
Заз багьа тир сад я, Гьасангьуьсейн дуст!
ДАВАМРИЗ АЛАХЪ
Хъсан кIвалахар ийидай ксар,
Са бязибуруз хуш жедач акьван.
Са ахмахъдини акьуллу тарсар,
Чирдач, вун алахъ авуртIан гьикьван.
Са чIуруданни тахьана чIалахъ,
Вун дуьз тир крар давамриз алахъ!
Акьуллубурун кьадарни кьисмет,
Къалурун я чи инсанриз дуьз рехъ.
ЧIугун тавунмаз йиф-югъди зегьмет,
Тестикьриз жедач жуван дуьз тир гьахъ.
Гьикьван пехилбур галатIан къвалахъ,
Вун дуьз тир крар давамриз алахъ!
Нелай хьайитIан чIехи тир крар,
Алакьдач, гьелбет, рикIер тир туькьуьл.
Буш гатуналди далдамдир кIарар,
Ийил алакьдач, туьнт тир лезги кьуьл.
Кьилиз акъудиз гъиле кьур кIвалах,
Вун дуьз тир крар давамриз алахъ!
Вазни, Сажидин, амач такур затI,
И кьудкъадни вад шумуд са йиса.
Жуван шиирар са ктабдиз кIватI,
Гьикаятдинни са шумуд кьиса.
Халкьдиз багъишиз илгьамдин булах,
Вун дуьз тир крар давамриз алахъ!
ЖЕНГЕРА ЗУН ХЬАНАЧТIАНИ
Женгера зун хьаначтIани, аял яз,
Зи вилериз амач такур азабар.
Дертлувиляй, кьисас вахчун хиял яз,
РикIел къвезвай эхиз тежез гъазабар.
Дидеяр шез, рекье твазвай гадайрихъ,
Папар шезвай, гьар сад чпин гъуьлерихъ.
СакIан вердиш тежез цIийи къайдайрихъ,
КIанзавачир йигъаз жуван вилерихъ.
Женгера зун хьаначтIани дарвилер,
Заз гишила рекьизвайбур акуна.
Телер хуьквез, хьайи рикIин тIарвилер,
Гзаф кьена, гишинвиляй, дакIуна.
ГУЖ АВАЧИР ВУЖ АВА?
РикIел хвена кIандай крар бул ава,
Вахтуни чи алудзава рикIелай.
Бахт жагъидач аватна чаз рекьелай,
Чир хьайила, чанда сурун фу лава!
РикIел хвена кIандай ксар шумуд сад,
Мефт зигьинкур ийизва зи кьилевай.
Жуван кьисмет са нин ятIан гъилевай,
Ракъурзава къвез, рикIелай шумуд са!
На низ арза ийида ван текъведай?
Гьарай ая цаваризни чилериз.
Хажалатдин накъвар къвезва вилериз,
Кьейи ксар акурла, чан теъведай!
И дуьньядал атана, шад тахьайла,
Низ герек я ихьтин уьмуьр херде тир?
Театрдин, гьарнай са-са перде тир,
Квез я ахьтин гуд, завай кIватI тахьайла?
Гужар ава, шадвал ийиз татадай,
РикIин къене сагъ тежер хер жедай.
Дуьнья мичIи, кефиярни пер жедай,
Жува жуван кьил кьве гъили гатадай!
Квезни чида, Сажидиназ гуж ава,
Ишез-ишез, амма фу тIуьн герек я.
Гъам-хажалат, шадвални чи хуьрек я,
Гуж авачир кас дуьньяда вуж ава?
Икьван рикIиз шад авур зи,
Аллагь валай хьуй, вах, рази!
ЖедачиртIа, чун кьвед кьуьзуь,
Гьикьван иер кIвалах жедай?
РикIяй рикIиз рехъ хьайила,
Дуьз тир ксар гьахъ хьайила,
Пехил ксар пехъ хьайила,
Къумлух чуьлда булах жедай!
ХАЙИ ЮГЪ ВАЗ МУБАРАК
Эвел кьиляй дустар яз, дуьз рекьевай,
Халкь паталди хъсан крар рикIевай,
Адалатлу тир кIвалахар гъилевай,
Дустуникай стха хьайи сад я зун,
Гьамни Гьасангьуьсейн хьунал шад я зун!
Хайи тир Югъ къейд ийизвай береда,
Ярар-дустар, тостар лугьуз, хъуьреда.
Женнет макан хьтин Рутул дереда,
Дустуникай стха хьайи сад я зун,
Гьамни Гьасангьуьсейн хьунал шад я зун!
Гьар са хъсан мурад кьилиз акъудиз,
Камаллуяр алахъзавай агудиз,
Гьич садавай тежедай чун къакъудиз,
Дустуникай стха хьайи сад я зун,
Гьамни Гьасангьуьсейн хьунал шад я зун!
Сажидинахъ ярар-дустар бул ава.
Гьар са йисахъ гадни вичин зул ава.
Захъ – зи дустар, бязибурухъ пул ава,
Дустуникай стха хьайи сад я зун,
Гьамни Гьасангьуьсейн хьунал шад я зун!
СТIАЛРИКАЙ РИВАЯТ
Вини СтIал ала кьакьан тепедал,
Кьулан СтIал ала юкьван тепедал,
Агъа СтIал - еке дагъ кьван тепедал,
«СтIал Сулейманан» гими-лепедал
Алаз физва уьмуьрдин дуьз рехъ кьуна!
СтIалрикай ибарат я гьуьлерни,
СтIалрикай жезва къуьлуьн кьилерни,
СтIалрикай жезва лезги кьуьлерни,
СтIалар я руьгьдин къашар-вилерни,
Дуьз фин патал тамашзавай рехъ кьуна!
Гьар са стIал - са кIвал, са хуьр, шегьер я.
Гьар са стIал - са яр-емиш, бегьер-я.
Гьар са стIал - чи уьмуьрдин сегьер я.
Гьар са стIал - рикIевай цIун тIегьер я.
Чаз чим гузвай физвай азад рехъ кьуна!
Багьа я чаз лезги хуьрер, кIватIалар.
бага я чаз чи хайи тир СтIалар.
гьикьван тикбур хьайитIани кутIалар,
Чир тавуна рикIе авай пис тIалар,
Гьазур я чун физ гьахъвилин рехъ кьуна!
Фейзудин дуст, Сулейманан саягъда,
НикIе-техил, яд жедайвал булахда,
Кьин кьан чна, халкь паталди кIвалахда!
Гьахъвал патал чан эцигиз алахъда.
Гьар сада жув Лезгистандин лекь кьуна.
ША, ДУСТАР
Берекатлу чилер ава Куьреда,
Ша, абурал мад чан хкин, ша, дустар!
Камаллуйрал машгьур тир и дереда,
Вичиз лайих тIвар-ван хкин, ша, дустар!
Тамаш садра такабурлу дагълариз,
Женнетдиз чеб ухшар авай багълариз,
Зегьмет чIугваз кьил хуьз вердиш халкьариз,
Фу-яд, ягълу-яван хкин, ша, дустар!
Цуьк акъудиз тан чи гуьзел чуьллерив,
Шадвилелди фу нез вугун эллерив.
АцIудайвал хуьрер мехъер-мелерив,
Инсанвилин заман хкин, ша, дустар!
Чи мискIинра мад азанрин ван хьурай,
Чун Аллагьдиз инсанар яз кIан хьурай.
Халкьдиз къуллугъ ийидай чахъ чан хьурай,
Чи арад из иман хкин, ша, дустар!
Зун - Сажидин гьар са хъсан кIвалахда,
Жуван халкьдиз къуллугъ ийиз алахъда.
Дуьз инсанар акьадайвал чIалахъда,
Гьар са тIалдиз дарман хкин, ша, дустар!
ЛЕЗГИСТАН
Къавкъаз тир Албан цIаярин ватан,
Тарих къизилдин цIарарин ватан!
Шагьни Шалбуз дагь, къадим лезги чIал,
Азадвилин рагъ, чи хуьр, уба, кIвал,
Хуьн патал кIвачел къарагъ, Лезгистан!
Душманрин хура акъвазай мягькем,
Лезги халкь я чун, чи садвал кIани!
Намусдин вилик уьзуьагъ, уьткем,
ЧIехи халкь я чун, азадвал кIани!
Экуь бахтарин нурарин ватан.
Дустариз ачух варарин ватан!
Шарвилидинни Меликан
Куьре, Ярагьидинни Давудан жуьре,
Хуьн патал кIвачел къарагъ, Лезгистан!
Женнетдин макан дагъларин ватан,
Са стхаяр тир халкьарин ватан!
Сулеймананни Эминан пайдах,
Гъалибвилерин замин тир уртах,
Хуьн патал кIвачел къарагъ, Лезгистан!
Дагълух хуьре хайи Ариф чепеви,
Сулейманан багъда ава ял ягъиз.
Къуй, къизилрив ацIурай, дуст, рипе ви,
Уьмуьрдикай кефер чIугваз, тIвал ягъиз!
КУЬН ЧАЗ АКУН
Куьн чаз акун, хъуьрез-хъуьрез,
Са бахт тушни ам чаз серес,
РикIер сагърай мизан-терез,
Анжах къенивилихъ галай.
Куьн акурла чIалар булах,
Дигиз, физва цуьквер яйлах,
РикIер сагърай, ийиз кIвалах,
Фикир кIанивилихъ галай.
Гьар шиирдихъ вичин мани,
Гьавани жен галаз кIани.
Мехъер паяр авай сини,
Дадни миливилихъ галай.
Шиирдихъ жен акьул дерин,
Я хъел гъидай, я шад хъуьруьн.
Гьам девирди, гьамни хъуьруьн,
Адлу сейливилихъ галай.
Сажидин, на мийир яргъи,
Пехил рикIер ийиз гъуьргъуь.
Алчах касдиз жедач регъуь,
Эхир диливилихъ галай.
ГУДАЙ ТЕМЕНДИХЪ
Экуьнин кьиляй, къарагъна кIвачел,
Хъуьрез-къуьре рагъ экъечIдай чIавуз,
Ярдал хьиз ашукь авуна вичел,
ТIебиатди зун акъудна цавуз!
Ажеб гуьзел затI я уьмуьр ширин,
Вахт, катна финал рази тежедай.
Хабар кьуртIа, зал ийимир хъуьруьн,
Дарман авач жал кьуьзуь тежедай?
Нисини жеда, аквазни такваз,
Гьар сад кеспидал машгъул тир чIавуз.
Уьмуьрдин са кьатI зегьметар чIугваз,
Рагъ хьана хкаж жеда ам цавуз,
Рагъни агатда далдадик чилин,
Пакадалди ял ягъун яз герек.
Рехи жез чIарар чурудин, кьилин,
Виликан кьуьлер хъижезмач зирек.
ТIимил, я гзаф, яргъи ва куьруь,
Гьар са уьмуьрдин авазва эхир.
КIватIай девлетар амукьна вири,
Аквада ваз ви хтана нехир.
Яраб, Сажидин, ваз хьиз виридаз,
Чидач жал, эхир гала эвелдихъ?
Куьз ятIан зи вил гала кIанидаз,
Кудай саягъда гудай темендихъ!
КУЬЗ ЧУН ИКЬВАН
Сада хъсан са кар ийиз акуна,
Садбурувай акъваз тежез кис хьана;
Кьияр атай дишегьли хьиз дакIуна,
Де лагь, вучиз чун и кьадар писна?
Ада авур хъсан кардал рази туш,
Гьадалайни жува хъсан кар ая!
Я тахьайтIа, вун адалай кьузуь туш,
Куьчед кьулал, кIватIна кьалар, яр ая!
Я ви гъиляй хъуьтIуьн йикъан цIиг текъвез,
Вун масадал акьалтзавай пехир я.
ШКОЛАДИН МУАЛЛИМАР
Школада тарсар гузвай,
Абур чи муалимар я?
Чи аялрихъ рикIер кузвай,
Чирвал авай алимар я.
Гьар къуз зегьмет чIугваз зурба,
Чун камаллу хьун паталди.
Эвеззавай диде буба,
Дуьз тербия гун паталди,
Сагъ хьурай чи муаллимар,
РикIер даим аялрив гвай.
Чириз, течир чаз илимар,
Фикир ислягь хиялрив гвай!
Гьич рикIелай алат тийир,
Инсанар я муаллимар!
Гьич садрани гъалатI тийир,
Мауллимар я алимар!
ПАПАРИН АГЬАРАР
Папарикай бязибуру,
Хъилер аваз гъуьлерикай,
Уьмуьрдал наразибуру,
Накъвар кIвахьиз вилерикай;
Чара тежез арзайрикай,
Агь ийида пIузаррикай:
Гатузни квез чими тахьуй,
Ван тежежезвай чи ялвардин!
МитIерилай кими тахьуй,
Пинеяр кун шалвардин!
ГЪУЬЛЕРИН АГЬАРАР
Гьалтайбуру, сив квай папар,
Ийир-тийир хьайи чIавуз;
Яб гуз биши хьана япар,
Ялвар ийиз жеда цавуз:
Мез кIараб хьуй, тан ви кIарас!
Гьикьван яда якIв зи траз?
КIвалени квез чими тахьуй,
АвуртIани цIай купIарин!
Я Аллагь лаш кими тахьуй,
Далудилай пис папарин!
КЪАЗАНМИШИН ГЬУЬРМЕТАР
ЦIуд сан тавафат ава чи арада,
И дуьньядал мугьманар яз атана.
Хъувун герек цIарар амаз харада,
Куьз, на ажал, уьмуьрдин гъал атIана?
Сад Эмин тир, сад Сулейман, сад Расул,
Шииратда илгьам къауз чешмеяр.
Шииратдин а пуд шаир тир асул,
Садавайни къачуз тежер къелеяр.
Шаирарни кьин мумкин я руьгь амаз,
Шаиррин руьгь амукьдалда шиирра.
Гьа кар себеб инсаният рикI алаз,
Абур багьаз ама вири девирра.
Эмин – эвел, Сулейманни юкь хьана,
Шииратдин дагъви халкьдн рикI алай.
Расул хьана, чаз алахьай югъ хьана,
Гьич са шаир алатдач чи рикIелай!
Сажидиназ кIанда вири инсанар,
Гьар са рекьяй чIугваз вердиш зегьметар.
Чун дуьньядал ятIан атай мугьманар,
Рекьидалди къазанмишин гьуьрметар!
ЯДИГАР
Агакьна зал, чар – ядигар,
Ви чан сагърай Магьмуд стха.
Кхьенвачни ажеб пайгар,
Тк са вак ква умуд, стха!
Хъсанвилиз ава гьуьрмт,
ХьайитIани шумуд стха.
Зи кIвалахдиз гайи къимет,
Чун чавай жеч къакъуд, стха!
ВАТАНДИН ВИЛ
Ватандин тIвар хкаж авун паталди,
Гьар са хуьре чи жегьлрин кIватIалди,
Гьар са карда чпин гьунар къалуриз,
Вили-вилик фидай рекьер жагъуриз,
Ватандин вил къе квел ала, жегьилар!
Бегьерлувал артух ийиз чилерин,
Къулайвилер артух ийиз эллерин,
Дагълара мад артух ийиз суьруьяр,
Чандал хкун патал къадим ерияр,
Ватандин вил къе квел ала, жегьилар!
Къециндалай пака хъсан хьун патал,
Гьар са карда аферинар гъун патал,
Чун дагъвияр викIегь тирди чир ийиз,
Шарвилияр вужар ятIа, сир ийиз,
Ватандин вил къе квел ала, жегьилар!
Чи гьунаррин деринбур я булахар.
Россиядин хкаж цавуз пайдахар!
Хуьнуьх патал гьар са чIиб чи Ватандин,
Аскерар яз, цIа лигим тир гьулдандин,
Ватандин вил къе квел ала, жегьилар!
КУЬН АКУРЛА
Куьн акурла, шад хьана рикI,
Камаллу кьве хвани галаз,
Чи жегьириз дуьз рехъ къалаз,
Ацукьнава рушар – кьве цуьк!
Галаз чи алим Гашаров!
Хъсан затI тир и жегьилвал,
Гьар са кIвалах дуьз хьанайтша.
Хкаж ийиз жуван чирвал,
ЧIалан девлет хуьз хьанайтIа
Галаз чи алим Гашаров!
Жегьилзамаз жуван рушар,
Лезет къачу уьмуьрдикай.
Чан гадаяр, чан чи рушар,
Рахух гьар са шаирдикай
Галаз чи алим Гашаров!
ЭкъечI ийиз халкьдин вилик,
Къалура квехъ авай гьунар.
ЦIийи крар ая гъилик,
Квехъ жедайвал агалкьунар,
Галаз чи алим Гашаров!
Гьажи Гьашарова зазни,
Лекциярни авунай кIел.
Квез хьиз багьа я ам чазни,
Вили-вилик тухун чи эл,
Галаз чи алим Гашаров!
КЪАРАВУЛ Я, КЬИЛЕЛ ВИ
Им дуьнья я, дегиш жезвай алемда,
Къе акурди пака такваз вил галаз.
Къе емишар алаз акур къелемдал,
Хвейи тир чан са шумудан гъил алаз,
Халкьар жеда кIватIал хьана гъенел ви.
Гьайиф кIвалах ятIан туькьуьл рикIериз,
Дуьнья вад къан гьам мелни я, мехъерни.
КIантIа гатуз, кIантIа хъуьтIуьн цикIериз
КьейитIа вун вун, кьисмет хьана йикьериз,
Амукьда кIвал-югъ туькIуьрай гъилел ви.
Им са вал туш къвезвай къаза завалдин,
Вун сурариз тамаш, секин хьайибур.
Еке бахт я кьиникь рекье гьалалдин,
А кьадардин ава бедбахт хьайибур.
Шумуд садан тIвар алама рикIел ви.
Мугьман дуьнья, душман дуьнья вахтунал,
Яшамиш жез багъиш авур инсан яз.
Нарази хьун дуьз туш гайи бахтунал.
Гьам писди яз, гьам са кьадар хъсан яз.
Къекъвей гелер аламукьда чилел ви.
Вири хьтин, Сажидинни ял ягъиз,
Хъфида и дуьньядилай кIвалахна.
Кьибледихъ чин, лакьанда са къвал ягъиз,
Руьгь цаварал Женнетдиз физ алахъда.
Мармардин къван кьаравул яз кьилел ви!
МЕРЗИЯТ
Са кьадардин йисар я заз чир хьана,
Вичин чандал чIугваз вердиш азият,
Чуьхвер хуьруьн культурад кIвал сир хьана,
Гьана ава чи манидар Мерзият!
Ам авачир кьериз жеда мярекат,
Рекье-хвала аквада кваз гьерекат.
Культурадин рекье кIватIиз берекат,
Гьана ава чи манидар Мерзият!
Культурадихъ рикI кудайбур мад ава,
Чахъ ахьтинбур лигимардай чад ава.
Кьуд уьлкведа чи райондин ад ава,
Гьана ава чи манидар Мерзият!
Сажидиназ авуртIани тарифар,
Ерли кIандач кIвалах авун зайифар.
Межлисриз ша! – лугьуз, ийиз теклифар,
Гьана ава чи манидар Мерзият!
ХВА ВЛАДИК
Агалкьунар мадни хьурай,
Сивив ацIай гадни хьурай,
Машгьур жедай адни хьурай,
Бажарагълу, хва Владик!
Гьатна халкьдин яхада ам,
Гьар межлисда рахада ам,
Сулейманан чухвада ам,
Акун къаст я, хва Владик!
За а кьегьел хва хьиз жуван,
Ширин кас я, къвез адан ван.
Жегьилрикай жегьил жаван,
Я бубадин хва, Владик!
Гьелбет, вилик фидай рекье,
КIвалахдай кьван жеда гьекье,
Тахьун патал хъуьтIуьз мекье,
Вилик алах, хва Владик!
Сажидинан хьанва яшар,
Уьмуьр гьалай гьа ваз ухшар,
Недайвал ви мехъер ашар,
Мехъерик лагь, хва Владик!
КIАНИДИ
Анжах са вун я заз кIани гуьзелди,
Вахъ галаз, яр, къекъуьналди шад я зун.
Лув гуз кIан я вахъ, яр, михьи рикIелди,
Заз кьисметди ганвай мелек сад я вун.
Заз муьгьуьббат чидачир вал къведалди,
Ам гуьрчег я хаму жейран къуш хьтин.
Я Сад Аллагь, гьикI фин адан патавди,
Чехир хъвана пиян я, бейгьуш хьтин.
Йикъар фена вахъ зун таниш жедалди,
Акуна заз ви чин халкьдин арадай.
Вун мурад я тIалабай за къедалди,
Ада руьгьдик цIай кутуна чарадай.
Гъетерин хьиз физва цавай рекьерни,
Зи дамарра ивидин сел рагазва.
Вун хьтин яр гьалтдач, ийиз мехъерни,
Эбедлух яз чи муьгьуьббат рахазва.
Вун хъсандиз тамаш, яр зи вилериз,
Бахтунай зи вилер кузва цIелхемри.
Чун кьвед сад яз чир хьурай хи эллериз,
Кьисметнавай къуш я вун заз алемри.
Ашукь я зун ви гуьрчег тир вилелди,
Вун себеб яз зун пиян яз къекъвезва.
Эхирдалди кIанивиляй, куьрелди,
Ви гелера зи кIвачер тваз къекъвезва.
ХЪЕЛ ТАТУРАЙ
Мукьвал-мукьвал, шад я зун, куьн къвезватIа,
Кьадим махъар ахъагъункай, дад амач.
Кьилди кьилихъ, кис хьана фу незватIа,
Аквада ваз, я чай амач, чай ргадай яд амач.
Хъиле беден харапIда чи, жуна хьиз,
Ракь лигимиз, гьулдан хьурдай, чад амач.
Акур чIавуз, кIвалевай паб, суна хьиз,
Хъел атайтIа, азраил, затI мад амач!
Хъел, дамарриз кIватIал хьана, кьел хьана,
Ивидиз ви зарбдиз, фидай пад амач.
Фейи уьмуьр, дустарикай, хъел хьана,
Мад ваз чими гатфар амач, гад амач.
Тек са сефер хъел къведалди, цIуд сефер,
Хъуьрей чIавуз, лугьумир хьи, ад амач?
Хъелай касдиз чIугун патал, мад кефер,
Яргъи ятIан, йифен гьич са кьатI амач.
Сажидинни инал ятIа ягъалмиш,
Каци тIуьна, хуьряй гъайи, рад амач.
Минет я квез, ийиз тахьуй, заз къаргъиш,
Закай хъелай, дустарикай вад амач.
ЗАУР ХВА
Заур хва, вун акурла, шад хьана,
Гвай фикирар мурк хьиз цIараз, гад хьана.
Заз кIанзава хъсанвилер фад хьана,
Куьз лагьайтIа, уьмуьрдик ква гьерекат,
Гьерекатна кIватIна кIанда берекат!
Куьн хьиз кьегьел авайла чахъ рухваяр,
Чи далудихъ галай хьиз я архаяр.
Уьмуьрдин кьун патал мягькем яхаяр,
Виже къведач чаз секинвал, ферекъат,
Гьерекатна кIватIна кIанда берекат!
Къуй ви кIвачихъ хъсанвилер бул хьурай,
Гьар са касдихъ вичин чими къул хьурай.
Гуьзел гатфар, гурлу гадни зул хьурай!
Мукьвал-мукьвал жез шадвилин мярекат,
Гьерекатна кIватIна кIанда берекат!
Сажидинан буржи я халкь шад авун,
Хъсанвилихъ виридан гаф сад авун.
Авурдалай артух кIвалах мад авун,
Агалкьунар ийиз кьвед-пуд жуьре къат,
Гьерекатна кIватIна кIанда берекат!
И ШИИР
И шиир фад авунатIан туькIуьрун,
Хайи йикъваз лама хьнз я куькIуьрун.
Мурад сад я, чIал вахъ галаз луькIуьрун.
Мубакдин шиир яз им гьакъикъат,
Гьерекатна кIанда кIватIна берекат!
ШИИР – ЦIАРАР
Шиир – цIарар кхьин четин кIвалах туш,
Сад Аллагьдин патай кIанда пай хьана!
Гагь яд къвез, гагь кьурадайди - булах туш,
Ам хъвайила, дад жеч ширин чай хьана!
Илгьам гвачиз, цIарарикай хала кьваз,
Гьарнай са гаф кхьиз чарчел, сара кьаз,
Газетрикай, журналрикай чара кьаз,
КIан хьун дуьз туш Сулейманан тай хьана!
Зиян авач, кхьий чпиз кIамай кьван,
Ктабарни акъурай пул гумай кьван.
Кьил цава кьаз, къекъуьгъ, дамах кумай кьван,
ШаркIунтIикай чамарардай тай жедач.
Халис шаир кIанда халкьдиз чешне яз,
Бажарагъни аваз кIанда дегьне яз,
Алай чка шииратдин сегьне яз,
Гьар чкада эверайдаз гьай хьана!
ЯхцIур сефер авуртIани гьисабар,
Жетин кар я Эминав хьун барабар.
Зайиф чIалар кIватIалнавай ктабар,
КайитIани, аквадач квез цIай хьана!
Сажидин, вун гьич ягъалмиш жез тахьуй,
Чарабурун язух чIугваз, шез тахьуй.
Нихъ хьайитIан ацукьна хъваз, нез тахьуй,
Рекьимир жув, рахаз, гьакI вай-зай хьана!
ХАЛКЬДИН СЕС
I
Дагъустандиз вичин яргъи тарихда,
Аламатар акуна гьар жуьредин.
Чи дагъвийри, чпиз хас тир къилихда,
Гунарарни къалурна гьар жуьредин.
Четин чIавуз вири халкьар сад жедай,
Тимур, Надир, таз хъфена мейитар.
Дагълар акур чIавуз абур яд жедай,
Дагъвияр тир, муьтIуьгъ тежер игитар.
Шарвилияр авай гьар са миллетдихъ,
Хайи дагълар хвена, чпин чIаларни.
Абур вердиш тир азабдихъ, зиллетдихъ,
Гьар гькумдин, беглеринни ханларин.
Амма муьтIуьгъ хьанач гьич са пачагьдиз,
Уьзденар яз яшамиш жез кIвалахна.
Надираз хьиз, чир хьун патал алчахдиз,
Лезгияр вуч халкь яз, чириз алахъна.
2
Совет власть хьайи чIавуз дагъвияр,
Азадвилин рекье гьатна, шад хьана.
ЭкъичнатIан са кьадардин ивияр,
Дагъустандин азад халкьар сад хьана.
Яратмишна колхозарни совхозар,
Гьар са жуьре ризкьи цана чилера.
Терг авуна гьар са чIуру тир азар,
КIелиз, кхьиз, къелем кьуна гъилера.
Яргъал фенал азад зегьмет чIугунар,
Вагьши душман рекье туна Гитлера.
На лугьуда, экъуьрайд хьиз ругунар,
Халкьар рекьиз, папар туна йикьера.
Душман вичин мугъарадиз хутахна,
Берлин къачур сагъ хьурай чи аскерар.
Мад галатун чин тийир гьал кIвалахна,
Дуьх хъувуна чкIанвай кьван шегьерар.
Сталинан гуьгъуьналлаз рагьберар,
Хьана, гьелбет къенибурни чIурубур.
Бязибуру кIеве туна лезберар,
Бад гьавая фена зегьмет чIугурбур.
3
Дагъустандин кьиле хьайи рагьберри,
Алахъна халкь таъмин ийиз кIвалахдал.
Зегьмет чIугваз хьана фяле, лежберри.
Вирибуру кутугайвал кIвалахнач,
Чи жегьилар катиз хьана, кIвалахиз.
Халкьдиз къулай шартIар ийиз алахънач,
ДатIана яд къведайди хьиз булахдиз.
Жегьил несил, кIвал-югъ хана хизанар,
Ам хуьн патал амач кIвалах ийидай.
Садбуру нез як, гъери ва гузанар,
ЧIехибурни хьана алакь тийидай.
Чилер гана, чIурна колхоз, совхозар,
Баят хьана багъни бустан бегьеррин.
КIвалах жагъун тавур жегьил ялгъузар,
Батракар хьиз, есир хьана шегьеррин.
Бес Дагъустан туна текдиз, есир хьиз,
Кьуьзуьбурун эхир килер пуч хьана.
Совет власть туькIуьр авун тахсир хьиз,
Гьатай дардай экъечI тежер гуж хьана.
4
Акуна хьи, Путиназ чи гьал, агьвал,
Москвадай рекье туна Васильев.
Мад ийиз тун тавун патал агъавал,
Дергесни гваз, векье туна Васильев.
ЧкIай кIвалер дуьзар хъувун регьят туш.
Коррупция – азар хьанвай беденда.
Им дагъвийриз кутуг авур жуьрэт туш,
Вири туькIуьр жедач кьван са геренда.
ЦIийи къайда, къачун тийиз ришветар,
Вердиш авун, я залан тир азият.
Дагъви халкьдихъ ава хъсан адетар,
Дегиш авун четин кар тир хасият.
Васильева кIватIна вичин команда,
Алахъзава са къайда тваз дагълара.
Булвал патал, виликан хьиз заманда,
Бегьер хьуриз никIерани багълара.
Халкьдизни шад жезва акваз кIвалахар,
Вири халкьар бахтлу хьунухь паталди.
Квадар ийиз герексуз тир дамахар,
Лап рикIивай ялзава и кIватIалди.
5
Зун яшлу кас, крар акур вилериз,
КIанзава заз, бахтлу хьана аялар.
Фу недай рехъ жагъур ийиз эллериз,
Ватандикай ийин даим хиялар.
Васил стха, уькуь, цуру акур кас,
Вазни, гьелбет, акурди туш са шадвал.
Къайдаяр хуьз, гужлу зегьмет чIугур кас,
Дагъвийриз гуз алахъ руьдин азадвал.
Вунни лекьрен шараг я чи макандин,
ГьикI кIантIа чун, гьакI хьун винни мурад туш.
Чун тереф я Россиядин закондин,
Гьич саданни кар чIур хьун чи мурад туш.
Вирибур са гъиляй, виляй кьаз алахъ,
Дагъвияр яз чир хьайид туш чIурувал.
Дуьзвилелди авуртIа гьар са кIвалах,
Са чинизни кьисмет жедач ярувал.
Са чIавузни миллетрин чи арада,
Тереф тунар, кьисмет тахьуй садрани.
Сада, масад тваз кIан тахьуй кьарада,
Я чи кьилел кьамир чIуру кадрани.
Сажина ийизвайди минет я,
Куьз лагьайтIа, виридан вил вал ала.
ЧIехибуруз гьуьрмет авун адет я,
Гьар са кIвалах дуьз авунал къал ала!
ГЬАСАНГЬУЬСЕЙН
Гьуьрметлу тир, Гьасангьуьсейн,
Рази хьана, валлагь валай.
Закай рахай икьван хъсАн,
Рази хьурай Аллагь валай!
Заз на Киче хайи хуьре,
Эцигзавай гуьмбетдикай,
Хъсан гафар гьар са жуьре,
Ванер хьанай суьгьбетдикай.
Куьн хьтинбур авайла чахъ,
Халкьдин рикIер шад жеда чи!
Гъалиб хьунухь паталди гьахъ,
Дуьз фикирар сад жеда чи.
Сажидинав халкь амай кьван,
Ажалдивай эгечI жедач.
Чи дидедин чIал амай кьван,
Зун кардикай хкечI жедач!
ДУСТ - ЭМИНОВ РАМАЗАН
Къуллугъ хьунал, дуллух хьунал кар алач,
Эселимжи инан хьунухь герек я.
Дарвал хьунал, буллух хьунал кар алач,
Гьар са рекьяй хъсан хьунухь герек я,
Тарифдиз хас тир Эминов Рамазан!
Жавабдар тир къуллугъарни авуна,
Са ч;авузни хуш хьайд туш дамар.
Четинвилер садни саймиш тавуна,
Кутугайвал тамамардай к;валахар,
Тарифдиз хас тир Эминов Рамазан!
Хуьре-к;вале, гьам районда, патални,
Гьуьрмет авай кас тир гьар са инсандиз.
К;андай адаз ярар-дустар, к;ват;ални,
Гьалтай дерди туьк;уьр ийир хъсандиз,
Тарифдиз хас тир Эминов Рамазан!
Хъсан хизар, баркаллу тир рухваяр,
Хатур, гьуьрмет, рахунризни ширин тир;
Вичихъ авай адалатлу архаяр,
Чирвилерни авай кас яз дерин тир,
Тарифдиз хас тир Эминов Рамазан!
Сажидиназ чидай тир вич мукьувай,
Чи арада дуствал хьанай яргъалди.
Камаллу кас халкьарин юкьвавай,
Тербиялу авур дагъви магьалди,
Тарифдиз хас тир Эминов Рамазан!
ПРОСВЕЩЕНИЕ ЮКЬ
«Просвещениедин юкь» тIвар,
Эцигай кас вуж я устIар,
Чи кIелзавай вири дустар,
Гьазур я, квез сагърай лугьуз!
Чи аялар патал зегьмет,
ЧIугунай, квез ава гьуьрмет,
Халкьдин патай квез гуз къимет,
Гьазур я, квез сагърай лугьуз!
Вилик тухуз илимдин рехъ,
Инсанпересвал ава квехъ.
Хъсан гафар мад ава захъ,
Гьазур я, квез сагърай лугьуз!
Магьмуд стха, майдин вацра,
Чахъ шадвилер ава пара.
Бегьер гъизвай гьар суз тара,
Гьазур я, квез сагърай лугьуз!
Сажидин – шаир СтIалви,
Дустарикай сад я кIеви.
Мярекатдал шад тир къе ви,
Гьазур я, квез сагърай лугьуз!
Абдул Межидоваз
Аллагь рази хьурай квелай,
Заз мубарак авур, стха.
Дустар фидач гьич рикIелай,
Кефияр хун тавур, стха.
Сад Аллагьди вазни гурай,
Хъсан бахтар Вичихъ авай.
Чи кьилел нур гуз рагъ хьурай,
Гуз шад вахтар Вичихъ авай!
ЗУН КЬИСМЕТДИН
Гьамишанда Аллагьдини гудай туш,
Чиляй цавуз вун хъсан, пис кас ятIан.
Са бязибур цIа туртIани кудай туш,
Ам гьа цIа туна, куниз хас ятIан!
Уьмуьр кьиле тухуз, дуьз тир рехъ авач,
Я гьамиша жагъидач ваз улакьни.
Гьамиша вун гъалиб ийиз, гьахъ авач.
КIан хьуналди, ийиз жедач алакьни.
Бес вуч авун лазим я и арада?
Жува фена, вегьедан жув чархалай?
Я тахьайтIа, шез, къатаддан кьарада?
Дусар пашман, душман хъуьрез яргъалай.
ТIарам акъваз, кьил хкажна винелди,
Чир хьурай хьи, ви хуруда рикI ава!
Сивяй зайиф гаф акъудмир къецелди,
Гьич садазни чирмир ви гьал гьикI ава.
Аллагьдизни аквада вун вуж ятIа,
ВикIегь ксар пара хуш я Худадиз.
Вал гьалтайди гьикьван залан гуж ятIан,
МуьтIуьгъ жемир, алахъ са-сад алудиз.
Лугьуз жедач, мумкин я вун кьиникьни,
Са вун туш кьван баркалладив кьейиди.
Вил алаз вун жемир гьич са куьнуьхъни,
Рази хьухь гьахьтин кьисмет гайиди.
Сажидинни са акьван шад хьайид туш,
Зун бейкеф туш, гайи кардал рази я.
Зун дидедиажузди жез хайид туш,
Зун кьисметдин кьенарар гвай къази я!
АЛИМ БУКАР ТАЛИБОВ
Бине Ахцегь ятIан вичин бубадин,
Агъа, Вини СтIалви яз кьазва за.
Халкьарикай кхьенватIан Къубадин.
ЧIехи ятIан, дуст яз кIеви кьазва за.
Амма алим дережадиз виневай,
Алимрикай дугъриданни сад я ам.
Хиялар хьиз, халис рикIин къеневай,
Лезги чIалай бегьерлу тир гад я ам.
Гаджиеван словардал кIвалахдал,
Давам ийиз чIугур кас я зегьметар.
Ам девлетлу, къиметлу яз алахъна,
Къазанмишна халкьдин патай гьуьрметар.
ЯхцIур ктаб акъудайтIан цIийибур,
На туькIуьрай словардиз баркалла!
Ви словардик квач кIватIайтIан вирибур,
Гьа кIвалахдал виридалай кар ала.
Дустар тир чун, рикIяй рикIиз рехъ авай,
Зи патай ваз гьуьрмет ава гьамиша.
Дуьнья я им, ажалар гвай, пехъ авай.
И кардал зун гъалатI ятIа, багъиша.
Сажидиназ кIандай алим Ражидин,
Агьмедуллагь, гьа кас-алим, зи дуст тир.
Мегьамед заз чидачтIани Гьажидин,
Къе а ксар ахварава пак суст тир.
ГЬУЬРМЕТЛУ ДУСТ
Гьуьрметлу тир зи цIийи дуст,
Шад муштулух гайи, зи дуст,
Вун Аллагьдин луварук хьуй!
Гьар са шад тир суварук хьуй.
Им дуьнья я хъсан крар,
Авун патал багъишнавай.
Гьар экуьнахъ экуьн ярар,
Фири нек яз экъишнавай.
И дуьньяда хъсан ксар,
Ажеб жедай мад хьанайтIа.
Халкьдиз багъиш авур йисар,
Бегьерлу тир гад хьанайтIа.
Сажидиназ авач мажал,
Къерех тежер кIвалахдивай.
Крар амаз, тагун ажал,
ТIалабда за Аллагьдивай.
Гьуьрметлу тир Гьасангьуьсен,
Аллагьди ваз бахтар гурай!
Халкьдиз къуллугъ ийиз хъсан,
Чаз са тIимил вахтар гурай!
РОССИЯДИН РУШАЗ ЯБ ЦЕ
Ван къвезван квез, эй вагьшияр,
Россиядин руша кIелай чIаларин?
Келле гижи, ван ткъведай, эй бищияр,
Устадар тир дявейрин, къал-макъалрин?
Россиядик кIан жемир квез хуькуьриз,
Чун секиндиз тур, эхир кьил куьн пис жеда.
Чав ракетар тамир куьне луькIуьриз,
Ахпамаз куьн, кьифер хьтин кис жеда.
Сев секинз тур, Россиядин тIвар алай,
Лугьузва квез Россиядин аялди.
Куьн инсанар яни вакIан чIар алай?
Фагьум, фикир ийин тийир кьилелди!
КВАСАДИН МАНИ
-Яру, цІару пекерин,
Партал алай кас я зун.
Емиш гъидай цуькверин,
Шумал буйдин таз я зун.
Пагьливан къардаш!
-Лебежан юлдаш!
-Гьазур я вири:
Як, шекер, гъери,
Лапагрин суьруь,
Яцни тум куьруь.
Вилериз ири,
Сарариз кьери,
Вах гудани заз?!
-Ваъ! ГьикІ лугьун ваз?
Кваса-анннамаз!
-Мани лугьуз, кьуьл ийиз,
Залай кІубан вуж ава?
Пул, жибиндиз гъил ийиз,
Гун тийидай гуж ава.
Пагьливан къардаш!
-Лебежан юлдаш!
-Гьазур я вири:
Як шекер, гъери,
Лапагрин суьруь,
Яцни тум куьруь,
Вилериз чІулав,
Ашкъдин ялав.
Вах гудани заз?!
-Лугьузвачни ваз?
Эхь! Я аннамаз!
-Закай жеда пагьливан,
Ви вах гайила.
Езнедин гъил яхъ жуван,
Ширин шуьрбет хъвайила.
Пагьливан къардаш! -
-Лебежан юлдаш!
-Гьазур я вири:
Як, шекер, гъери,
Лапагрин суьруь,
Яцни тум куьруь,
Къекъуьниз жейран,
Рахуниз гьейран,
Вах гудани заз?!
-Вуч лугьун за ваз?
Эхь, я аннамаз!
-Лугьуз-хъуьрез къугъвадай,
Эллерин шад рикІ я зун.
Зегьмет пара чІугвадай,
Амалдар кас - сикІ я зун.
Пагьливан къардаш!
-Лебежан юлдаш!
-Гьазур я вири:
Як, шекер, гъери,
Лапагрин суьруь,
Яцни тум куьруь.
Хам хвейи, хари,
Сив виртни гъери.
Вах гудани заз?
-Твах, я аннамаз!
АМРИ МУАЛЛИМ
Гьар садахъ ава вичиз хас кьисмет,
КIандатIа лежбер, кIандатIа алим.
Гьар сада чIугун герек я зегьмет,
Гьахьтин зегьметдин сагьиб я, гьелбет.
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Аял чIавалай чирвилин рекье,
Ял ягъун течиз, йиф, югъди даим.
Тарихдин сирер гьат хьана рикIе,
Агалкьунарни хьана вахъ еке,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Регьятбур хьанач, вилик физ рекьер,
Серенжемарни кьабулна лазим.
Эхи авунай, кашарни мекьер,
Анжах ухшар я ваз дагъдин лекьер,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Алудна йисар, цавалай цифер,
Деринрай чирна вуна чаз илим.
Ви ктабрикай хьана чаз лифер,
Куьруь ийидай, кIел ийиз, йифер,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Кьудкъадни цIуд кьван хьанвалда яшар,
Илимдин рекье еке тир гьаким.
Ярагъидизни, Гьасаназ ухшар,
Хтулрихъ галаз, не дуьгуьд ашар,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Сажидиназ вун я багьа инсан,
Халкьдиз къуллугъиз авунвай таким.
Яргъи уьмуьрдик квачир са нукьсан,
Шадвилерни вахъ хьурай мад хъсан,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
ЧIАЛ ТЕЧИР КЪУНШИ
Уьмуьрдиз вичин авай хьиз эвел,
Эхирни адахъ авазва, гьелбет.
Тек са кардикай я къе зи суьгьбет,
Ават тавурай са касни кIевел.
Вуч атайтIани лугьудай сивел,
Инсанар ава алачир тербет.
ЭцигайтIани дуьзвилиз гуьмбет,
Хьуриз алахъда ви кьамал бивел.
Ахьтин ксаркай рахун я зиян,
Садазни ахьтин кас тахьуй къунши.
Эгер ахьтинди хьайитIа, къарши.
Чехир тахъвана, ийида пиян.
ДУСТ ТИР ЧИ ДАХДИН
Къамбарринни магьледа тIвар-ван авай,
Камаллу тир авай лежбер инсанар.
Кьиле тухун патал вичин хизанар,
Чуьлда зегьмет чIугваз вердиш чан авай,
Сулейманан дуст авайд тир Фетиллагь.
Гьадан хтул тир, кIан тушир нукьсанар,
Яшдиз гъвечIи дуст тир дахдин Ферзиллагь!
Женгерани иштиракна, хуьрени,
Авур кас я жуьреба-жуьр къуллугъар.
КIан тахьай кас яз кIвалахра шулугъар,
Вич яшамиш хьайи совет берени,
Михьи рикIин коммунист яз, эсиллагь,
Яшдиз гъвечIи дуст тир дахдин Ферзиллагь!
Арабир чун гьалтдай хуьруьн кимерал,
Ихтилатар чидайди тир тарихрин.
Инсанни яз, рикIиз хуш тир къилихрин,
Еке чинер хьаначтIани къуьнерал,
Хуьре-кIвале гьуьрмет авай, маншаллагь,
Яшдиз гъвечIи дуст тир дахдин Ферзиллагь!
АФИЯТАН ХТУЛ РУШ
Гьикьван гуьзел руш ятIа?
Ам гьи мукан къуш ятIа?
Яраб Аллагь, и рушан,
Милаим тIвар вуж ятIа?
Буйни икьван шумал тир,
ПIузар яру чумал тир,
Хъуьруьн хуш тир амал тир
И тават ни руш ятIа?
Гуьрчег рушар – лезгияр,
Вилер руьгьдин гуьзгуьяр.
Седеф сарар магьияр,
Акун гьикьван хуш ятIа?
Хас тир лезги миллетдиз,
Тамашна зун суьретдиз.
Гаф авачир сифетдиз,
Атир чIугун нуш ятIа?
Сажидин, на тарифар,
Ийиз, мийир зайифар.
Течиз, чIугваз гьайифар,
Куьз вун икьван буш ятIа?
БАЖАРАГЪЛУ МУРАД ДУСТ
Гьар са касдихъ дустар жедай адет я,
Захъ авайбур дустарин са парад я.
Вили ягъиз тахьурай зун, минет я,
Заз кIани дуст – бажарагълу Мурад я!
Даим сивел шад хъвер алай акурла,
Мукьвал-мукьвал акун ам зи мурад я.
Дуьньяни кваз дар жеда ава такурла,
Чирвилирез - бажарагълу Мурад я!
Хуьруьнви яз шаир Хуьруьг Тагьиран,
Лугьуз жедач, ам зун патал чарад я.
Элкъуьрунар ийиз чидай аваран,
Шаирни яз, - бажарагълу Мурад я!
Ашукь Саид ктаб гъана арадал,
На лугьуда, шииратдин таратI я.
КIвалах ийиз, вил тахьана чарадал,
Зегьмет кIани - бажарагълу Мурад я!
Гьар са рекьяй чирвал аваз кIвалахдай,
Таржумаяр лигимардай са чад я.
Абуземзем авахьзавай булахдай,
Инсанвал гвай - бажарагълу Мурад я!
Сажидиназ чиз ам чIехи са вахт яз.
На лугьуда, багъишнавай наград я.
Сад Аллагьди багъишнавай са бахт яз,
Гьуьрметлу дуст, - бажарагълу Мурад я!
ПУД ВАХТ
Пуд патал пай жезва уьмуьр инсандин,
Сад шад тир вахт, амал течир аялдин.
Сад жегьил вахт, чидай писни хъсанди,
Сад яшлу вахт, эхиратдин хиялдин.
Сад лагьай вахт хкаж жезва рагъ хьтин,
Йис-сандивай тар хьиз къвезвай бегьердал.
Кьвед лагьай вахт бегьер гъанвай багъ хьтин,
Пуд лагьай вахт – багъ закIатдай мишердал.
И пудакай са вахт кьванни рикIиз шад,
Низ дерт авай хьана, кьиникь ажалдик?
Гатфар атун жедайди хьиз векьиз шад,
Заз кIанзавай цуьк ахъайиз мажалдик.
Гьар вуч ятIан, кьве вахт фена гъиляй зи,
Амай садан эхир хьанва мукьварал.
Югъ-къандивай кефи чIур жез, хъиляй зи,
Рекье твазва, ават тийир ахварал.
Сажидин жен, кваз такьадай азият,
Кьиникьикай кичIед гуьллед хуруз фич!
Халкьдиз кхьин тавунамаз весият,
Жув буржуник кумаз, мичIи суруз фич?
АРИФ ДУСТУНИЗ
Ичинавай зи дуст Ариф,
ТавуртIани артух тариф,
Гьар са кIвалах чидай мариф,
Гьуьрметлу тир дуст ава захъ!
Яшар жегьил ятIан вичин,
Тарих чидай хуьруьн Ичин,
Хъсан крар ийиз кIвачин,
Гьуьрметлу тир дуст ава захъ!
Ачухнавай музей хуьруьн,
Мана-метлеб макан дерин,
Суьгьбет ийиз чидай ширин,
Гьуьрметлу тир дуст ава захъ!
Къилих умун, кардиз зирек,
Гьар са чIавуз къведай герек,
Дин-исламдин мягькем дирек,
Гьуьрметлу тир дуст ава захъ!
Рагьметлу тир адан буба,
Регьим авай кас тир зурба.
КIандай лезги хуьр ва уба,
Гьуьрметлу тир дуст ава захъ!
Сажидинни ихьтин дустар,
Кьаз ва хуьдай я са устIар,
Халис Ариф карни ва тIвар,
Гьуьрметлу тир дуст ава захъ!
ГЬАХЪВАЛ КIАНИ
Темягь тефей чарабурун чилерал,
Зегьмет чIугваз вердиш жуван гъилерал,
Фагьум ийир камаллу тир кьилерал,
Гьар са кардиз дуьз тамашдай вилерал,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Намусдикай пайдахар кьаз женгина,
Адалатдин крар хутаз гуьнгуьна,
Душманрин кьил, тваз, гатадай дингина,
Мугьмандин гъил кьадай амаз рикIина,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Тарих багьа, гьар са аям вине кьаз,
Вич кьван залан крар вердиш къуьнел кьаз,
Вердиш вичин тIвар гьамиша сине кьаз,
Хуьрер-кIвалер кутаз чидай, бине кьаз,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Шумуд душман, катна пашман чал атай?
Чав гьуьжетиз экъечIайдан чIал атIай,
Женгер чIугваз, рикIе авай тIал атIай,
Угъри дакIан чара касдин кIвал атIай,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Къадир чидай берекатлу чилерин,
Дагълар – хпер, аран никIер къуьлерин,
Устадар тир демера туьнт кьуьлерин,
Кьебледихъ чин авай кьакьан кIвалерин,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Еке хизан, тухум-тара, дустарин,
Хатур-гьуьрмет чидай михьи къастарин,
Дуьнядикай уях тир кьуд патарин,
Рушар гуьзел, рухвайрин жинс картарин,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Лезги – лекь я, къенени кваз лекь авай,
Беден лигим гьулдан битев ракь авай,
Багълар – емиш, малкъарадиз векь авай,
Чар булахар, халкьарни дуьз рекьевай,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Кьилел бапIах, юкьва гапур чIулунихъ,
Иблисривай къачуз тежер пулунихъ,
Йигъан тийир наши касдин чIалунихъ,
Кар туькIуьрдай, галайди хьиз гъалунихъ,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Зун – лезги я, заз зи чIал, чил масан я,
Дагъвияр чун вири санлай – хизан я.
Чаз кIаниди инсанвал гвай инсан я,
Ислягьвал хуьн гьисабзавай хъсан яз,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
САГЪ ЧАН
Виридалай багьади и дуьньядал,
Сад Аллагьди багъишнавай сагъ чан я.
Амай крар вири къведа арадал,
Гьар са емиш авай беден – багъ чан я.
Ам хуьз алахъ багъиш кьуна Аллагьдин,
Хвейи чан чаз лугьуда я хазина.
Регьимлувал герек я чаз пачагьдин.
Кьисмет тамаш тавурай чаз терсина.
ЗА ВИ ТАРИФ
За ийин квез рушан тариф,
КIвачер кьецIил хьун я гьайиф.
Вилик пад югъ, далу пад йиф,
Вичив гвай кьван дамах вуч я?
Гуьзелвални ганва артух,
Муьгьуьббатдай тахьанвай тух.
Чинал алтаднавай къатух,
ПIузарраллай къаймах вуч я?
Аквадай гьал, ярдал рази,
Туш, хиялар гвай нарази.
Са къад салай хьана кьуьзуь,
Чир жедач къван, чахмах вуч я?
Сажидинан хиялралди,
Девлетлу туш аялралди.
Вичив гвай терс амалралди,
Чириз жедач кIвалах вуч я.
КЪУЙ ЧИР ХЬУРАЙ
Гьихьтин шадвал гьатда рикIе жуванди,
Акур чIавуз чемпион яз майданда?
Агалкьунар къачунвай пагьливанди,
Къилиз медал нур гуз, къугъваз гарданда.
Хайи хуьруьн, жуван лезги миллетдин,
Кьил вине тун лагь, им тIимил кIвалах ян?
Пагьливанар жегьилрикай адетдин,
Ийиз вердиш Куьре къизил пайдах ян?
Ибур кьуру гафарни туш, чIаларни,
СтIал Буба, Селимовар кьвед ава.
Стхаяр тир Къурбановар Ярарин,
Туьхуьн тийир Лезгистанда Гъед ава!
Къуй чир хьурай вужар ятIа лезгияр,
Мугьманар хуш, душман дакIан ксар я.
Дагъдин лекьер лужар ятIа лезгияр,
Чун машгьур яз шумуд агъзур йисар я!
ЗИ РИКI ВУЧИЗ ТIАРЗАВА?
Зун кьакьан тир чирнар тарцик,
Атанва, руш, къе мадни,
Амма вун бес жезвач аник,
Кьуна чаз икI инад ни?
АцIай вацрав хъвердай вилер...
Фенва гьиниз, ахквазмач.
Хуьруьн багъда, чинар тарцик,
Вун захъ галаз рахазмач.
Цава гъетер, нур гуз рекIвез...
Къвез-хъфидай варз ама...
Зи ацIай варз, гьинва вун бес,
Зи рикI вучиз тIарзава?!
РИКIЕР САД ЖЕДА
РикIер а жуьре затIар я хьи чи,
Сергьятар, мензил квазни дакьадай!
РикIер бедендин дустар я хьи чи,
Залан ва кьезил квазни дакьадай!
Сергьятар – рикIер дарбурун я цал,
Амма рикIериз хуш я азадвал!
РикIер – гьулданар я лигим тир цIал,
РикIериз хуш я халкьарин садвал!
РикIер сад жеда, халкьариз-регьят!
Гафарни крар сад хьайи чIавуз!
РикIер пад жеда акурла сергьят!
ЦIаяр куькIуьниз акъатиз цавуз!
Сажидинавай сабур гуз рикIиз,
Хъижезмач, дустар, кузва ам хура!
РикIиз кIанзава са-сад яз, рекьиз,
Са халкь кьве патал авунвай чара!!!
ЖУРНАЛИСТ
Халкьдиз къуллугъиз, жуван къелемдал,
Галатун течир кас я журналист.
Лазим хабарар жуван алемдал,
Агакьарун ваз хас я, журналист!
Азият пара, мажибриз акъуз,
ЯтIани руьгьлу кас я журналист!
Гуьгъуьна куьмек авачир ялгъуз,
КIвалах авун ваз хас я, журналист!
Я йикъан кьарар, я йифен ахвар,
Авачир кесиб кас я журналист.
Азиз стхаяр, ази тир вахар,
Куьн афериндиз хас я, журналист!
Гагь къелем ва чар, гила компюьтер,
Интернет чидай кас я журналист.
Цаварайни кваз кьаз чидай гъетер,
Вацра къекъуьн ваз хас я, журналист!
Шад сувар къейдер ийидай чIавуз,
Ял ягъиз течир кас я журналист.
Хайи халкьарни ватанни цавуз,
Хкажуниз вун хас я, журналист!
Пудкъадни цIувад йисарин стаж,
Авай Сажидин кас я, журналист!
Гьелелиг ичIи тахьанвай багаж,
КIвалах хъувуниз хас я, журналист!
ЗИ МЕСЛЯТ
Кьве гаф лезгидал тежезвай рахаз,
Вуч лугьун лезги стхадиз, вахаз?
Я чан лезгияр, лезгидал рахух,
АлакьзавачтIа, жуван келле хух!
ЧIаларни кхьиз, шаирар шез кIанз,
Лезгийрин чIалан магьирар жез кIанз,
Эвел чир ая кхьиз жуван тIвар,
Жагъура жуваз чIал чирдай устIар!
Икьван чIавалди чир хьаначтIа чIал,
Жуван фикирар лацу тир чарчел,
Дидед нек хъвайи саягъда гьалал,
Билбил хьиз рахух дидедин чIалал!
Минет я закай тахьун нарази,
Авайвал лугьун – буржи я ам зи.
Дидед чIал течир хва руш жедани?
Лув гуз тийижир къуьр къуш жедани?
ЯР ГАФУНИХЪ
Яр гафунихъ метлеб ава пуд жуьре,
Къарши ийиз гьазур хьанвай гьар хуьре:
Сад лагьайди, Яр тIвар я чи кIанидан,
РикIяй-рикIиз сад садаз кIан хьайидан!
Яр – чамар я алукьнавай гатфарин,
Йикъар къвезва лугьуз ракъар, марфарин!
ХъуьтIуь гьикьван зур гайитIан къаярив,
Яра адаз жаваб гуда цIаярив!
Яр – гафунихъ мана ава яру тир,
Цуьк акъуддай чулда яру-цIару тир.
Яр – шадвал я, яшлу, жегьил, аялриз.
Хъсан, къени крар гъидай хиялриз!
Яр атайла чан акьалтда чуьллерал,
ВацIарин вил жеда къведай селлерал.
Рагъ экъечIда кьакьан цавун майдандиз,
Гьар са затI бул ийиз гьар са хизандиз!
Яран паяр, гьар жуьредин хуьрекар,
Зегьмет чIугваз экъечIда чи зирекар!
Шад манияр, мел-мехъерар, суварар!
Вири санал язва Яран чамарар!
ДИДЕ ЧАН
Захъ гелкъвена, таза аял чIавалай,
На ви чандал цIаяр кана, диде чан!
Шумуд йисан къене нек гуз хуралай,
Заз и бахтлу уьмуьр гана, диде чан.
Къе атана элкъвейла вун аялдиз,
Жувалайни ширин хьана, диде чан.
Жуван аял вахтар хуьквез хиялдиз,
Хажалатар дерин хьана, диде чан!
Зун себеб яз, ви бегьердин никIерал,
Шумуд сефер тIурфан къвана, диде чан?
Ашукь я зун биришрал, кикерал,
Жувалай заз кIан хьана, диде чан!
Кьуьзуь жедай туш дидеяр, бубаяр.
Хажалатмир, яшар хьана, чан диде.
Чаз багъишай лезги хуьрер, убаяр,
Малаикриз ухшар хьанва, диде чан!
ВИРИ ТАБ Я
Ктабарни журналар квехъ пара я,
Дуьз лугьун за, им чи кьведан ара я:
Амай крар вири таб я, Седакъет,
Куьн чан алай са ктаб я Седакъет!
Гуьрчеквилер багъишна квез цуьквера,
Дамахарни Яргъирушан эквери.
Амай крар вири таб я, Седакъет!
Камаллу тир лезги паб я, Седакъет!
ИкI лагьайла, Сажидинахъ хъел хьана,
Самур вацI хьиз, катна фимир, сел хьана!
Амай крар вири таб я, Седакъет!
Лезги тIалрин са запаб я, Седакъет!
КАМАЛРИН БУЛАХАР
Буба – Бармак, я чи кьилин винизвал!
Гьа кар себеб алазва ам Кьилел чи.
Буба себеб тушни дидед азизвал?
Гьабуру чун ашукьарна Чилел чи.
Бубадин тIвар – медал хьиз я хурудал!
Гьулдандик хьиз гуьлле акат тийидай.
Буба себеб чIар къвезва чи чурудал!
Буба – михьи Кас я гъалатI тийидай.
Бубади зун танишарна Намусдихъ!
Инсанвилин Тарсар гана чир ийиз.
Намус маса тагун патал пIапIрусдихъ,
Вердишариа, рикIевай гъам гъуьр ийиз!
Бубадвай хьиз алакьнайтIа кIвалахар,
Зун зи халкьдиз вафалу са инсан тир!
Бубаяр чи я камалрин булахар!
Гьанай чна хъванайтIа хупI хъсан тир.
ГЬИКЬВАН Я ШИРИН?
Кьакьан тир дагълар,
Аранар дуьзен,
Емишриз багълар,
Халийриз – Уьзен,
Фагьумай чIавуз,
Хиялрив дерин,
Хуьруьн ругни кваз,
Гьикьван я ширин?
Вун СтIалдилай
Дагълариз тамаш,
Хуьр кIунтIалдаллай,
Багълариз тамаш!
Фагьумай чIавуз
Хиялрив дерин,
Хайи мугни кваз,
Гьикьван я ширин?
Шегьерарни квез,
Секциярни квез.
Тегьерарни квез,
Лекциярни квез.
Фагьумай чIавуз,
Хиялрив дерин,
ЦIай квай цIукIни кваз,
Гьикьван я ширин?
Сажидиназ хуьр,
Гьикьван ширин я?
Хайи хуьруьн сир,
Гьуьл хьиз дерин я.
Фагьумай чIавуз,
Чиник кваз серин,
Халид чIукни кваз,
Гьикьван я ширин?
АГУД ХЪУВУН ЧЕТИН Я
Рахуналди, лугьуналди,
ШткайтIани кулуналди,
КьацIай мецяй акъатайди,
Кьаз тежер хьиз къакъатайди,
Агуд хъувун четин я.
Фу тIуьналди, чай хъуналди,
Бегьемсуздан тай хьуналди,
Вал аферин тIвар къведач.
Гачал кьилел чIар къведач,
Ам дуст туш, са батин я.
Жува виниз авур бармак,
Жув кул хьтин, кутаз хьарак,
Алахъун са гуж я хьи.
Ам чакъалрин луж я хьи,
Дуст инсан туш, хаин я.
Эй Сажидин, вири чидай,
Гьим хъуцIур, гьим гъери чидай,
И дуьньяда вуж ава?
Шумудаз и гуж ава?
Вун вучиз архаин я?
КЪАННИ САД ЛАГЬАЙ ЙИСУЗ
Къанни кьуд лагьай январдиз,
Къанни сад лагьай йисан;
Югъ яз, элкъвей шел - ялвардиз,
Сефил я гьар са инсан.
Квайни квай пай лезги чилин,
КьатIна, гана туьрквериз.
Самурдикай - вацI тир кьилин,
Сенгер хьана рикIериз.
Са халкь, къадим чIавалай сад,
Кьве паталди пай хьана.
Сад яз мелер-мехъерар шад,
Хъийиз тахьун цIай хьана.
ЧIехибуруз текъвез ванер,
Япар алаз, биши я.
Артухлама, гьалчиз къванер,
Валлагь, абур вагьши я.
Эй Сад Аллагь, Вакай чара! -
Лугьузва къе лезгийри.
Ясдин югъ хьиз дакIан пара,
Тухузва ам лезгийри!
ГьакI ятIани кума умуд,
Чун сад жедай Лезгияр!
Йикъар къведа ниче шумуд,
Чун шад жедай Лезгияр!
ГЬАЙИФ Я
Гьайиф вун зи жегьил вахт,
Акъат хьана гъиляй бахт!
Регъуь ятIан лугьузни,
Вун гьа жегьил чIавузни,
Са пухъ тушир, Сажидин!
Итимди паб кIула кьун,
Айиб авай кIвалах туш.
Папа итим кIула кьун,
Мажиб авай кIвалах туш!
ВИ ГУЬЗЕЛВАЛ
Ви гуьзелвал, ви гуьрчегвал,
Садахъни жеч ви керчеквал.
Дуьнья ашукь я са тек вал,
Вун шад сувар, парад я хьи!
Сажидиназ яргъалай чиз,
Мукьувай сад садаз течиз,
Ваз бахшдай са затIни гвачиз,
И шиир ваз таратI я хьи!
Гьуьрметлу тир Нариман дах,
Лезги чIалан къагьриман дах,
Гьам регьбер, гьам хъсан инсан,
Акьул, чирвал авай хъсан,
Квез ЦIийи Йис мубаракрай!
Гьам райондихъ, гьам хизандихъ,
Хъсанвилер бул хьурай квез.
Дуьз рахадай гьар инсандихъ,
Девлетлу гад, зул хьурай квез!
Сажидинан кьилин мурад,
Гурлу хьун я сувар парад.
Цав лиферай, чубарукрай,
Ацудай Йис мубаракрай!
ВАЗ БАГЪИШ Я, ЗИ ВАТАН
Зи лезги халкь, Эмин, Сулейман гайи,
Зи Лезги халкь ЧIехи Лезгистан авай!
Зи лезги халкь – зи чIал, зи иман авай,
Заз бахтлувал кIан я анжах са вавай!
Зи лезги хьун, зун дагъви хьун, аранви…,
Зун бегьер хьун багъда авай таран ви,
Заз ЦIийи Йис хуш ятIани Яран ви,
За жув гъетряй гьисабзава цававай!
Зи лезги халкь Намус кьунвай Пайдах яз,
Зи лезги халкь – дуствал кьунвай уртах яз,
Кьве дуьньядин кьунвай жуван утагъ яз,
Ваз бахшда за, вуч жедатIа жувавай!
БАГЬНАЯР
Са кар ийиз кIан хьайила,
Къекъвез багьнад рекьерихъ;
Ахпа вакай къван хьайила,
Чуьнуьх жемир векьерик!
Вири затIар ваз хьурай,
Секинвал ам заз хьурай.
Са кIус намуз кваз хьурай,
Ийидайла чIуру кар,
РикIик зурзун кваз хьурай.
Пул авайдахъ - пул ава,
Авачирдахъ - регъуьвал.
Нихъ девлетар бул ава,
ЭКРАН БАЗАР
Фейсбукдин экран базар,
Акур кьве къуз хьана бизар,
Жез тахьурай вун бедназар,
Зи гьуьрметлу, дуст Нажмудин!
Тамаш гьикьван гуьзел рушар,
АватІа чи лезги къушар,
Шииррикай ийиз ашар,
Ша гьар юкъуз, дуст Нажмудин!
Интернетдихъ гьар жуьредин,
Сайтар ава чи Куьредин.
Дуьньядин гьар са дередин,
Хабар жеда, дуст Нажмудин.
И базарда гьар са рассказ,
На вегьейтІа, ийич отказ.
КІантІа жува, кІантІа заказ,
Гуда за ваз, дуст Нажмудин!
Зун Сажидин яз чирайди,
Фейсбук я кьаз чирайди.
Кхьиз, гьана таз чирайди,
Интернет я, дуст Нажмудин!
НАКЬ ДЕРБЕНТДА
Накь Дербентда хьайи межлис,
Эдебият ким тир халис!
Кьве патанбур Сад хьана чи,
Акур хлкьдиз шад хьана чи!
Лезги халкьар, кІан хьуналди,
Кьве паталди пай жедани?
Чи сергьятдал къван хьуналди,
ВацІаллай тІвар чай жедани?
Камран, Эйваз, Вакъиф стха,
Бести вахни заз акуна,
Заз абурун гьар са арха,
Чинра авай наз акуна.
Ажеб хъсан хьаначни накь,
ГьакІ хьанайтІа, чи гьар са югъ!
Гьар садакай хьана са лекь,
Ийидай чи халкьдиз къуллугъ!
Сажидин, на мийир тади,
Гьар са кІвалах дуьз жеда чи!
Зегьмет чІугваз югъди, йифди
ЧІалан девлет хуьз жеда чи!
Фаризатни авай ана,
Билбилди хьиз мани ягъиз.
Къаршиламишна ам чна,
Гурлу капар ягъиз-ягъиз!
ЛЕЗГИ ТЕАТРДИН 80 ЙИСАЗ
Шагь-дагъдилай къарагъуй лекь, лув гана,
Шадвилер гуз, хажалатар цІув гана;
Дербендиз кьван атай, Лезги теарт!
Кьебле патан Дагъустандин рикІ хьана,
Чи халкьарин багъда авай цуьк хьана,
Чи хиялрин михьи гуьзгуь, Театр!
Зирек карамар къачуз шегьре рекьеваз,
Фена, физва 80 йисни рикІеваз!
Дербентдикай бине кьунвай, Театр!
ЧІехи шаир, шииратдин пак устІар;
Къад асирдин Гомер Сулейманан тІвар,
Пайдах хьана, вине кьунвай, Театр!
Ви сегьнеда къугъун тавур затІ авач,
Вуна ви кьил акъуд тавур хатІ авач,
Шумуд садан кьан за тІварар, Театр?
Режиссерар, артистарни кар алай,
Гьар са касдал Халкьдин пак тир тІвар алай,
Халкьдиз даим ахъа варар, Театр!
Кьудкъад йисан сувар – адлу кІвалах тир.
Вун халкьарин рикІерин пак булах тир,
Дережаяр виниз хьурай, Театр!
Лезги халкьдин рикІин михьи хиялар,
Меденият вине кьунвай кьегьелар,
Агалкьунар квехъ мад хьурай, Театр!
ФАНА ДУЬНЬЯ
Вучин за, низ лугьун, нихъ ягъан,
Уьмуьрзава уьмуьр гьакl жуван,
Са куьникайни тежез дарман,
Дерт хьан вакай заз, фана дуьнья.
Садбуруз хъвер, садбуруз сер,
Авун патал сагъ рикlевай хер,
Хьун патал яшамиш чилел,
Вуч ийин за, фана дуьнья.
Вилик тефийвай гьич са кlвалах,
Нелди квелди ийин за дамах,
Югъ йикъандивай жезва патахъ,
Заз са югъ къалур, фана дуьнья.
Жегьилзамаз кьунва чан тlалди,
Кхьизва за иман амаз чанди,
Кузва зун жуван кьве вилелди
Жезмач сабур хуьз, фана дуьнья.
Гьикьван акурай заз дуьнья мичlи,
Кlандай зазни акунайтlа вири,
Кьейилани гъилер яз физ ичlи,
Зи тахсир вуч я лагь, фана ду
Я кьаз хьанач жуван ярдин гъил,
Яшамиш жезва акъатайхьиз вил,
Чидач низ лугьуда рикlевай сир,
Кумир зун акьван, фана дуьнья.
Минет я жемир вун заз душман,
Зун язва ваз вад йикъан мугьман,
Къалур заз гуьзел дуьнья девран,
Садра заз хъуьруьхъ, фана дуьнья.
Хьайитlани жуваз гунагь еке,
Арза уьмуьрдикай хьана мице,
Гьикьван жув генани кьуртlа вине,
Рикl секин туш зи, фана дуьнья.
ЧИ ДАЛУДИХЪ
Са чІавузни лезги чилин девлетар,
Кьит жедай туш, цив ацІанвай гьуьлер хьиз.
Къадимбур я чи лезгийрин адетар,
Гурлу мелни мехъер, лезги кьуьлер хьиз!
Чи далудихъ дагълар гала кьакьан тир,
Чахъ Шарвили ава рекьин тийидай.
Чахъ са касни авайди туш дакІан тир,
Хъсанвилиз хъсанвилер ийидай.
Эминани Сулеймана тарс гайи,
Чун гьабурун рухваярни рушар я!
Ватан патал чанар гудай, чан гайи,
Дагъдин лекьер хьтин викІегь къушар я!
Лезгистандин гьар са хуьр са къеле тир,
Багьа я чаз адан земзем булахар.
Гьар са рекьяй дережайриз вине тир,
Пара кьван чахъ ава адлу кІвалахар!
ГьакІ ятІани, чун вилик фин герек я.
Еке буржар амазма чи хивера!
Азадвал чи руьгьдиз лазим хуьрек я,
Куьмек патал Шарвилидиз эвера!
Сажидинни вири хьтин инсан я,
Гьар са рекьяй хъсанвилел рикІ алай.
Ватан кІани инсан хьун хупІ хъсан я,
Экуьн кьиляй цуьквер акваз чиг алай!
ШИИРАТ
Шииратдал ашукь я зун аял хьиз,
Буйдиз гуьзел, дережадиз кьакьан тир.
Ам зи рикІе гьанава са хиял хьиз,
Ам зал ашкь хьанва буйдиз юкьван тир.
Шииратди кьунва яр хьиз къужахда,
Жегьил хъийиз алахънава яшариз.
Ашкъи, гьевез кутаз гьар са кІвалахда,
Шиирарни кхьиз тазва рушариз!
Гуж хьанай заз гьалтначиртІа Шиират,
Зун нихъ галаз шад рахадай, хъуьредай?
Я захъ Эвел жедачир, я Эхират,
Сурни, белки, жагъидачир Куьредай!
Йикъар кьарар, йифен ахвар квез хьурай,
Зун секинз тур Шииратдин яхада!
Халкьдиз чІалар кІел ийидай мез хьурай,
Амайбурув зун мажалдив рахада.
Чун чал ашукь яз им шумуд йис хьана?
Гьич чна чи кефи ерли хайид туш.
Ам рахайла, яб гузва за, кис хьана,
Чи арада чара ният хьайид туш.
Захъ аватІа, ава гуьзел Шиират!
Зун Шагь хьтин кьазва ада къужахда.
ЧІалар квез хьуй, хьайитІа зи Эхират,
Шииратни за захъ галаз хутахда!
Кьилди завай акъхваз жеч ам галачиз,
Кьилди кьилихъ Женнетни заз герек туш!
Ам галачиз зун кас тир чан алачир,
Яр галачиз, зун кьел квачир хуьре тир.
Шииратди гваз къекъвена хуьрера,
Лезгистандин къалур ийиз дереяр.
Къекъуьр ийиз дегь тарихрин сирера,
РикІел хкиз чІуриз тахьай къелеяр.
Эй, Сажидин, Эминахъни Шиират,
Сулейманахъ хьанай, илгьам дуст хьана.
Ам са затI, кьисметайла эхират,
Дуьнья багъиш авуна, чеб суст хьана.
УГЪРИДИКАЙ ПІИР ХЬАНА
Угъривилин атІа кьил,
Авачирди чир хьана,
Ришветбазди къуз вад кьил,
КапІ-тІетиз, пІир хьана.
Элдиз, акъат тийиз кьил,
И аламат сир хьана!
Ада ришвет-шеледа,
Ктаддачир, кьиле кьаз.
Жаваб гуз са жуьреда,
Рахадай кьил вине кьаз.
Гьуьрметдив гъил-гъиле кьаз,
Милаимдиз хъуьреда.
Ришвет-шеле кьабулдай,
Шумудни са кас авай.
Тух тежер гайи пулдай,
Диде, буба, свас авай.
Гьар къуллугъдин «сагъулдай»,
АтІай къимет – мас авай.
Бес и жуьре гьакимриз,
Нивай жеда гаф лугьуз?
Алахъдай вал такимриз,
КукІвадизни саф лугьуз.
Тарсар гудай етимриз,
Гъери – чаз, квез – каф лугьуз!
Гьар гьикІ ятІан, ракьара
Гьатайбур сад-вад хьана.
Угърияр кьур йикъара,
ПІир-гьаким кьве пад хьана.
Гьеле амаз ахвара,
Кьуьд акъатна, гад хьана.
Чилерикай тухвай рехъ,
Кьве кьил кІевай арада;
Дуьзвал эхир хьана гьахъ,
Гьаким гьатна кьарада.
Гьикьван хъсан вахт тир накь?
Ришветар гуз чарада.
Угъривилин атІа кьил,
Авачирди чир хьана;
Виридалай хата кьил,
Дугъри гьаким – пІир хьана;
Эгер вав ви гватІа кьил,
Агъуз кьамир, кІир хьана!
АВАЧ ФАЙДА
Дамахункай авай файда,
Дегишарна кІанда къайда.
Яшарикай кьуна далда,
Ялар ягъиз кІан тахьурай!
Уьмуьр ахьтин затІ я масан,
Чирдай вуч кас ятІа инсан.
Акат хьана чІуру нукьсан,
Чан аламаз къван тахьунай!
Килигайла кьулухъ, вилик,
Анжах дуьз тир патахъ килиг!
Хьан лугьуз чин пад кІаник,
Заз патарай ван тахьурай!
Лугьуз регьят, ийиз четин,
Дередикай мийир сатин.
Галукьайла азар батин,
Ам эх тежер чан тахьурай!
Чарабуруз къалаз рекьер,
Куьз акъудда на ваз гьекьер?
ДакІандакай мелни мехъер,
Вилаятда хан тахьурай!
ЭХИРИМЖИ ЗЕНГ
Эхиримжи тир зенгинин сесер,
Ван къведа къе квез, ийидай эсер!
Школа куьне авунва акьалтІ,
Гила куьн кІвачел авунва акьалт!
Ачух я гила бахтарин рикІар!
Ахъая гьар илимдин дакІар!
Вири халкьариз, хайи Ватандиз,
Къуллугъар ийиз алахъ хъсандиз!
ШАИРДИН МЕЗ
Ракь яни ам, макь яни ам заз чидач,
Амма ада атІай чка - куз жеда!
Лекь яни ам, мекь яни ам, заз чидач,
Хъуьрейла-чІиж, хъел атайла, хуз жеда!
Шад межлисра хъуьрез жеда къакъара,
Дустар патал рикІ шадардай яракь яз!
Намусдал хъен аватзавай йикъара,
Аквада ам битав гьулдан-са ракь яз!
Шаирдин мез – халкьарин сес яз чида!
Алпандин цІал душман кудай нур авай.
Шаирдин гаф-халкьариз саф яз чида!
Гъиле хци Шарвилидин тур авай!
Шаирдин мез хкаж жеда цаварал,
Гъетер хьана, рехъ къалуриз кьилелай!
Адалатдин нурар алаз луварал,
Элкъвез жеда ам миддмим чилелай!
Ракь яни ам, макь яни ам, заз чидач!
Амма ада атІай чка куз жеда!
Лекь яни ам, мекь яни ам, заз чидач,
Хъуьрейла-чІиж, хъел атайла, хуз жеда!
КЪУШ АВАТІА
Вилерал нвагъ алай сувар!
Мад идалай гуж аватІа?
А дяведи датІай лувар,
Лекьер хизан вуж аватІа?
Шумуд фашист тергна - гавур,
Чаз гъалибвал мукьва авур,
Чеб дуьньядиз машгьур авур,
Шумуд гада, руш аватІа?
Чи Гъалибвал къакъудиз кІанз,
Чпин тариф акъудиз кІанз,
Чав дявеяр агудиз кІанз,
Шумуд Обам, Буш аватІа?
Тахсикар – чеб, Гитлер ятІан,
Чеб дявейрин кьилер ятІан,
Кьейибур чи эллер ятІан,
Чеб чпиз вуч хуш аватІа?
Мамаеван кургандаллай,
Диде – Ватан, вич чандаллай,
Лув гуз дагъдин кьакьандаллай,
Адав къведай къуш аватІа?
Сажидина лугьудачир икІ,
Квехъ инсандин авайтІа рикІ,
Гьар кІеретІдин кьиле са сикІ,
Шумудни са луж аватІа?
ЛУГЬУДА ХЬИ
Лугьуда хьи, стхайрилай,
Вахаз стха ширин я хьи!
Ирс яз атай архайрилай,
Мисал, гьуьл кьван дерин я хьи!
Муьгьуьббатдин таран бегьер,
Гатфар йикъан экуьн сегьер,
Эй Сад Аллагь, бес и тегьер,
Дишегьли гуьрчег жедани?
Лезги халкьдин гьар са мисал,
Камал дерин чешне я хьи!
Яшамиш хьухь агъзур йисал,
Вун, вах, чаз пак чешне я хьи!
ЭГЕР ЯШИНДА
Аял вахтара, ахъайна гъалатІ,
ЧІуру кІвалахар хьанватІа авун;
Дуьзар тавуна ийимир алат,
Чилик фидалди, кІаник кваз цавун.
Жегьил вахтара кІвалахар чІуру,
Ахъай хъувуна, аматІа гъалатІ;
Рехи жедалди кьилни кваз чуру,
ТуьхкІуьриз алахъ, тавуна алат!
АкъатнаватІа, дуьз фидай рекьяй,
Са кве ятІани темягьар аваз;
Дуьз рекьиз хтун акъудмир рикІяй,
Веревирд ийиз, гьар юкъуз жуваз.
Синих квачир кас ала цаварал,
ЧІуру кар тавур са Кас я – Аллагь!
Кьисметдин хкаж хьана луварал,
Йикъа вад сефер «Астахфирар», - лагь.
Уьмуьрдин рекьин жигъирар гуьтІуь,
Гьинихъ фидатІа, къалур тавунвай.
АлукІдай партал туш, ягъай уьтуь,
Я ам хуьрек туш гьазур тавунвай.
Ваз беден ганва, фагьум ийир кьил,
Кьве вилни ганва, рахун патал – мез.
Течир макьамдал ийиз тахьуй кьуьл,
Ни вуч гайитІан, гьерекатмир нез!
Пагьливан я вун, уьмуьр я ви цІил,
Гьелелиг гъиле авачир пайгар.
Дамах къачуна, хкаж мийир кьил,
Аватун патал бес я жизви гар!
Аял чІавалай кьуьзуь жедалди,
Уьмуьр хийирдин рекье акъуда!
Вакай инсанар рази жедалди,
Жува жув гатаз, йикье акъуда!
Сажидиназни такурди амач,
Кьудкъад йисалай алатна яшар.
Заз гьич саданни кефи хаз кІамач,
Къуьнериз жуван вегьейтІан лашар!
САЙИБАТ ХАЛА
Ви кьудкъадни цІипуд хьана яшарни,
Динжарна на гадаярни рушарни,
Мел-мехъеррин тІуьрвиляй на ашарни,
Вун къени сагъ - саламат я, Сайибат!
Дявед чІаван са чигзамай руш ятІан,
Гужар хьана, дакІан ятІан, хуш ятІан.
Зирек хьана, инсан ятІан, къуш ятІан,
Вун къени сагъ - саламат я, Сайибат!
Вири эхна, хизан хьана са гьалдин,
Азиз инсан хьана КІварчагъ магьалдин.
Уьмуьр кьиле тухвайвиляй кьегьелдин,
Вун къени сагъ - саламат я, Сайибат!
Веледрикай рикІиз регьят кас хьана,
Аферинар ваз са кьадар хас хьана.
Рушар гана, гьар са хциз свас хьана,
Вун къени сагъ - саламат я, Сайибат!
Сажидиназ куьн вах хьана ширин я,
Камалдизни вун са кьадар дерин я.
Гьар юкъуз ви сивел алайд хъуьруьн я,
Вун къени сагъ - саламат я, Сайибат!
САД АПРЕЛДИЗ
ЧІехибуру ришвет-шеле,
ГайитІани такьаз гъиле,
Пичина тваз, чпи кузва!
Чеб ацукьиз чилин кІвале,
Эцигнавай кІвалин къеле,
Ясли патал чпи гузва.
Гьи кабинет ачухайтІан,
Регъуь хьтин качугъайтІан,
Вич атана ви гъил кьазва!
Жува гъилер кьулухъайтІан,
Кьил ракІарихъ галукьайтІан,
Кьве гъиливди ви кьил кьазва!
Халкьдин гьялиз дерди-бала,
Хкахьай цІай тваз ви къула,
Гьар са касдин кар туькІуьриз;
Залан парар кьуна кІула,
Фад гъавурда акьаз чІала,
Алахъда ви вар туькІуьриз!
Икьван чІавал такур крар,
Чаз хийир гуз, чпиз зарар,
Туьквенчияр шад акуна.
Акъатай хьиз цІийи Къарар,
Ахъайна кьве патахъ варар,
Ниче шумуд-сад акуна!
КилигайтІа, апрелдин сад,
Рахуникай авач заз дад,
Дегиш хьана, циф атай хьиз,
Уьзуькъара яз чинин пад,
Демекдин рак агална фад,
Верчер недай кьиф атай хьиз
Зун гъавурда геж акьуна,
Зи кІвачера кьеж акьуна.
Са югъ я кьван таб ийидай!
Садан кьиле кьеч акьуна,
Садан гъиле гьеш акьуна,
Гуьндуьздикай раб ийидай!
АМРИ РИЗАЕВИЧАЗ
Ватандин тІвар хкаж ийиз, тарихрин
Къекъвена вун шумуд хуьре, сурара?
КІусни дамах гвачир, лезги къилихрин,
БалкІандаллаз, акунач вун пурара!
Гьар са къванцяй, жагъуриз кІус къизилдин,
Чи тарихдин эвичІна вун деринриз!
Хура туьнт рикІ авай халис жегьилдин,
Алахъна вун тарих ва чІал ширинриз!
Сажидиназ виридалай масан тир,
Сак ас я вун, алим кьилин жуьредин!
Дердерикай хабар кьадай инсан тир,
Вун дамах я Дагъустандин, Куьредин!
Мубаракрай Квез и орден,
Ам Куьн хурал нур гуз хьурай!
Яргъи яшар, сагъ яз беден,
Шад яз рахаз, зур гуз хьурай!
Сажидин ви гъвечІи стха,
Квел дамахиз гьазур кас я!
Чи алимрин чІехи арха,
Куьн дуьньядиз машгьур кас я!
Поздравляю этот орден
Пусть он блестин на вашей груди.
Долгие годы, чтоб вы чувствовал бодро,
Смеясь, когда надо смело давай отпор!
Сажидин твой младший брат,
Всегда готовый радовать Вас.
Вы патриарх наших ученый,
Известный во всем мире ученый человек!
ДЯВЕДИН ЧІАВАН
Пудкъадни цІуд йис хьанватІан алат,
Гьич рикІелай фин тийир сувар я!
Гьич са инсанни тахьурай гъалатІ,
Аскерар – Ватан хуьзвай лувар я!
Фронтдихъ галаз далу патани,
Зегьметар чІугур аялар я чун!
Тахьун паталди гьич са хатана,
Ватандин рикІин хиялар я чун!
ХьанватІани са кьадардин яшар,
Ватан хуьн патал гьазурбур я чун!
Дяведин чІаван гадаяр, рушар,
Вири дуьньядиз машгьурбур я чун!
Ван акьалтна зуьрнединни чІагъандин
Яран сувар ваз мубарак, Раиса!
Хъчад, чІахар афарар нез хъсандиз,
Яран сувар ваз мубарак, Раиса!
МЕГЬАМЕД
Вун - кьурагьви, зун – стІалви,
Куьревияр я чун кьвед, дуст!
Беденрик квай гьар стІал ви,
Ватандин руг, вирт, мед, дуст!
Зун – яшлу я, куьн я жегьил,
Къуй куь къелем хци хьуй, дуст!
Шад ийиз чи халкьдин гуьгьуьл,
Гьар са шиир верцІи хьуй, дуст!
Вун – Мегьамед, зун – Сажидин,
Са лезгияр я чун кьвед, дуст!
Шииратдин гвай ксар дин,
Чун кьвед цава кьве гъед я, дуст!
ТАТЬЯНА
Экуь, нурлу гъетер гегьенш цава кьван,
Лезгийрихъни Татьянаяр ава кьван!!!
Заз и тІварар кьур вахтунда рикІиз шад,
Нефесдизни хуш я михьи гьава кьван!
Керимхан дуст, Хайи Югъ Квез Мубарак,
Райондин Кьил, хизандин Кьил, хуш инсан!
Шумудни са меденият тадарак,
Кардик кутур багьа я вун, чаз масан!
Район патал, хуьр-кІвал патал Зегьметар,
ЧІугвазвай ви къе гьар сана ад ава!
Къазанмишиз халкьдин патай Гьуьрметар,
Квехъ ген гвена, акьалтІ тийир Гад ава!
Сажидинни Пак Пирасан бубадин,
Невейрикай хьунухьалди шад я, шад.
Гумни кваз хуш куьн гьар са Хуьр-Убадин,
Миресрикай, зун гьелбетда, Сад я, Сад!
«АЛАМ»
Ихьтин шад тир муштулух гваз хтанвай,
Ви гьар чарчиз зун кьий журнал «Алам» дуст!
Чи рикІерин шад гьиссер хъваз хтанавай,
Ваз уьмуьрдин чида гьар са улам, дуст!
Уьмуьр вацІ я дуьнья акваз вилериз,
Цуьк акъудун патал ганвай чуьллериз.
Виридаз хьиз, чазни лезги эллериз,
Бахтлувал це гьар са кІвалах тамам, дуст!
Ви чинрай чаз акваз къадим девирар,
Гьар аямдин рахаз кІан я шаирар.
Гун паталди гьар са касдиз хийирар,
Зегьмет чІугу шад хьун патал алам, дуст!
Чун буржлу я халкьдин вилик гьамиша.
Гьар са вацра цІийи нумра багъиша!
ЦІийи-цІийи эсер-сесер битмиша.
И четин кар мадни хъия давам, дуст!
Сажидиназ вакай Бубад КІвал хьана,
РикІевайди даим ви тІал-квал хьана!
Вакай рахай гафарикай чІал хьана,
Чаз хьанва вун багьа журнал - Калам, дуст!
ЛЕЗГИ КЬЕБ
Шумуд несил, дидеди хьиз къужахда,
Кьаз, хвена на ви пак михьи къундахда?
Виридалай багьа затІ тир утахда,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Чи дидейри ягъиз лайлай – лирлияр,
ЧІехи авур затІ я вун Шарвилияр.
Багъиш аваур чи къадилу манияр,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Дидейрин гъил алаз йифиз кьепІинал,
Чун суст жедай лампад зайиф экуьнал.
Вил алай затІ чи гьар са кар туькІуьнал,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
КьепІинин тар, тангар галай кьветІелрин,
Чин ацІурдай дидед темен-тевелрив.
Сифте нубат ара хьайи кьегьелрив,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Кьеб - Ватан я кьунвай мягькем къудахда!
Кьеб – Диде я хвейи кьуна къужахда!
Пагьливанар авур кьуна кьуршахда,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Къафун хьтин мая гайи ципІина.
Гьар са аял чІехи хьана кьепІина,
Аялдин ван къведай амаз рикІина,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
ЦІИЙИ ГЪЕПЦЕГЬАР
Дагъдин хуьр яз, куьч хьайила арандиз,
Къацу чІурар туна миргиз, жейрандиз.
Шегьер ухшар хьана ажеб сейрандиз,
Гьикьван гуьрчег я куьн, ЦІийи-Гъепцегьар?
Шегьре рекьин кьве пад кьакьан кІвалерин,
Самур вацІун берекатлу чуьллерин,
Гьуьрмет кІани, зегьмет кІани эллерин,
Гьикьван гуьрчег я куьн, ЦІийи-Гъепцегьар?
Шарвилийриз ухшарбур я жегьилар,
Жейранар я рушар, шад тир гуьгьуьлар.
Багъ-бустанда мани ягъиз билбилар,
Гьикьван гуьрчег я куьн, ЦІийи-Гъепцегьар?
Къадим тарих, дагълар, къайи булахар,
Куьгьне хуьре авай алван яйлахар,
Югъ-къандивай артух жезвай кІвалахар,
Гьикьван гуьрчег я куьн, ЦІийи-Гъепцегьар?
Сажидиназ хуш я инин жемятар.
Лезги халкьдин амай иер адетар.
Багъдин, салан авай вири няметар,
Гьикьван гуьрчег я куьн, ЦІийи-Гъепцегьар?
ВАНЦИЗ Я ШИРИН
Ванциз я ширин,
Акьулдиз дерин,
Гьар лезги хуьруьн,
Шадвални хъуьруьн,
Фаризат я вун!
Виридаз азиз,
Крариз виниз,
Гуьзел тир чиниз,
Яб гуз ви ванциз,
Ферли сад я вун!
Къекъуьниз дамах,
Манийрин булах,
Цуькверин яйлах,
Чи намус, чи ах,
Сейлли сад я вун!
Сегьнедин билбил,
Мидаим жегьил,
Чи ашкъи, гуьгьуьл,
Жен тийир агьил,
Хьайи затІ я вун!
Сажидин – сабур,
Ам я чи абур.
Вични такабур,
Манийриз Самбур,
Хайи сад я вун!
ЯРАБ
Хайи дидедин чІал течир шаир,
Хайи бубадин кІвал течир шаир,
Халкьдин рикІевай тІал течир шаир,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Халкь хажалатдин йикье авайла,
Дар чІавуз каша-мекье авайла,
Халкьдивай чара рекье авайла,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Шаир – Саид я, вилервай хьайи,
Шаир Эмин я, эллервай хьайи.
Хуьр етим туна, кІвалервай хьайи,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Халкьдин рикІикай яд хъун тавур кас,
Халкь патал рикІ кьве пад хьун тавур кас,
Халкьдихъ галаз сир сад хьун тавур кас,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Вахъ халкьдин дердер хьун тавур чІавуз,
Халкь патал тефеф чилиз, я цавуз,
Уьмуьр акъудай тамашиз къавуз,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб??!
Къулай чкадал жагъурна хьиз муг,
Гафар-чІаларин вегьена хьиз юг,
Шииратдиз хас авачирла куг,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Багъиш ая заз рахунай гзаф,
Сажидин я, дуст, тийижир инсаф!
Гьинал эцигиз чин тийидай гаф,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
ЧУЬК
Пиян чІавуз хъел авайла.
Папахъ галаз хьана чуьруьк,
Мелен юкъуз мел авайла.
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
ХъуьтІуьн цикІиз, кІантІа яраз,
Гагь живер къваз, гагьни цІараз,
Жакьунизни хъуьтуьл сараз,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
Чизни кІанда гьар са амал,
Гъиле кавча – тумни шумал,
Кьурай як квай. хвех, цур, чумал,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
Авун хьана чуьквед тариф,
ХинкІардин гьал тахьуй зайиф.
Тухдалди нез, текъвез гьайиф,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк.
Я тІуьналди дакІвач руфун,
Ам авайла, квез я къафун?
Кьуьзуьбурун затІ тир кІуфун,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
Чуькни жен хьи гьар са нямет,
Нехуьн чІахар хьана кьисмет,
Нез хьайитІа, яна кьве мет,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
Чуьк авай кІвал нидал цуру,
Фад чир жеда, куьрсна чуру.
Сажидинав гаф гвач чІуру,
Ажеб хъсан затІ я и чуьк!
ШЕХЬМИР, ЧАН ЗАРИНА
Гуьрчег рушар шедайди туш,
Яшар кьвед-пуд йис хьайила.
Пис аялар жедайди туш,
Дидедиз яб гуз хьайитІа.
Тикрар:
Шехьмир, чан Зарина,
Шехьмир ширин Зарина.
Шехьмир, чан Зарина,
Бубади ваз къуьр гъида.
Лайлай бала, алад ширин ахвариз.
Ширин бала, бубади ваз къуьр гъида.
Шехьмир, шехьмир, чан Зарина,
Дидед гъиле кар авайла.
АлакьдатІа, лагь манияр,
Икьван гуьзел тІвар алайла.
Тикрар:
Шехьмир, чан Зарина,
Шехьмир ширин Зарина.
Шехьмир, чан Зарина,
Бубади ваз къуьр гъида.
Лайлай бала, алад ширин ахвариз.
Ширин бала, бубади ваз къуьр гъида.
Бике рушан ширин я сес,
Мани ягъиз билбил жедай.
Дидеди ваз туькІуьрда мес,
Ваз ширин тир ахвар къведай.
Тикрар:
:Шехьмир, чан Зарина,
Шехьмир ширин Зарина.
Шехьмир, чан Зарина,
Бубади ваз къуьр гъида.
Лайлай бала, алад ширин ахвариз.
Ширин бала, бубади ваз къуьр гъида.
ШАИР ЯТIА
Шаир ятІа, ам шиирар
Кхьиналди галатдани?
Дерин метлеб, гьам эхирар,
Дуьз жедалди алатдани?
За живедиз дуст лугьузва
Адан хесет чир хьайила.
Мекьивилер пусть-лугьузва,
Канду ацІай гъуьр хьайила.
За баядар лагьана хьи,
Ван жедайдаз, япар аваз.
Бязибуруз адахлияр,
КІан жедалда папар аваз!
АЗИМ СТХА
Чи лезгийрик куьн хьтинбур,
Хьун - чи кьилин винизвал я.
Посолдин тІвар лап такабур,
Ам халкьарин азизвал я.
Россиядин векил хьана,
Адан терефдар хьанва вун.
Бажарагълу жегьил хьана,
Еке арифдар хьанва вун!
Агалкьунар мадни хьуй квехъ,
Дережайриз артух хьана.
Хивевай кар мягькемдиз яхъ,
РикІин сергьят ачух хьана.
Вун чи дамах, вун чи даях,
Гьукуматдиз лазим стха!
Халкь паталди ая кІвалах,
Гьуьрметлу тир, Азим стха!
Сажидинан дустунин хва,
ВикІегь велед дидединни!
Вили-вилик алад, стха!
Ад хкажиз уьлквединни!
МУСА ДУСТ ЗИ, АГЪУЛВИ
Дустар гзаф хьунухьал зун шад я, шад,
Гьар са дуст заз жувалайни масан я.
Дустар кьаз хьун – алакьунин ад я, ад,
Дустар авай кас – девлетлу инсан я!
Абурукай сад я Муса агъулви,
За ви тІвар кьаз, ийизва, дуст, дамахар!
Муса стха, алакьунар, акьул ви,
И дуьньядиз машгьур хьанва кІвалахар.
Куьн хьтин дуст хьун - я кьилин винизвал,
Багьа я ви имаратар гъилерин.
Гзаф халкьар ашукь хьанва, азиз, вал!
Вун винизвал я чи дагъви эллерин!
Сажидинан дустни я вун, стхани,
Зи мурад я вун сагъ хьунухь, саламат!
Яшариз вун ятІан залай гъвечІиди,
Алакьунрал вун, дуст, я са аламат!
ТАТЬЯНА
Акун гуьрчег, тамашунни гуьзелди,
Гьар са кІвалах гъиляй къведай инсан я.
Махарик квай гьуьруь я вун, куьрелди,
Ви акунри желб ийизвай фикир чи.
Гъиляй къизил зарар къведай шикилчи,
Къаш-къаматдиз вав барабар кас авач.
Желб ийизвай вуна вахъди фикир чи,
А ваз ухшар цІийиз гъайи свас авач.
Сажидиназ хуш хьана ви акунар,
Мукъаятдиз жагъурзава тешпигьар.
Куьн вах хьтин зи рикІи лап чІугуна,
Минет я ваз, ийиз тахьуй туьмбуьгьар!
ФЕЙЗУДИНАЗ
Уьмуьр са жуьре затІ я хьи хата,
Пагьливан хьана кІан я цІилинал.
Гьава гьат тийир затІ я ам гъута,
Я ам кІизри туш, кьаз жез чилина.
ЦІилинал къугъван гвачизни пайгар,
КІан ятІа ваз жув жув яз амукьна!
ЦІилинлай вегьез атанватІа гар,
Кьулухъ катдайвал, ви ял галукьна!
Ашдихъ дад жедач дуьгуьд хердейрин,
Чи бурж Данькодин рикІер хьунухь я!
Чун лезгияр яз хайи дидейрин,
Пак тир мурад чун лекьер хьунухь я!
ВЕКЬЕР-КЬАЛАР
Векьер-кьалар незни кІамач калериз,
Незва югъди мусоррик квай пакетар.
Некни ацаз, гваз хуьквезва кІвалериз,
Ажеб йикъал атанва чи миллетар.
Нехир амач, я нехирбан, чубанни,
Вирбуруз нез-хъваз кІан я гьазурди.
Калерилай хуьз регьят я къабанни,
Нефс пехъи затІ я лугьуда, къзурди!
Хъвазвай некни, ни къвез тІуьр кьван пакетрин,
Маларин къен пиршипирдин хъурт ятІа?
Кимер хьана фитнекаррин гьуьжетрин,
А нек хъвазвай инсан, яраб, кІурт ятІа?
КАШАНХУЬР
Кьуд пад чIурар, кьилел - цавар,
ГапIал цифер-лекьрен лувар.
Шагьвар патал гьар югъ сувар,
Вуч бахтавар я, Кашанхуьр?
«Куьлекдин Кьил», «Къула-булах»,
Аллагьдив гва гьар са кIвалах.
Са пад къишлах, са пад яйлах,
Вуч бахтавар я, Кашанхуьр?
«АратIан-ТІул», «КIару» жедай,
Чуьл цуькверин хуру жедай,
Акур инсан кьару жедай,
Вуч бахтавара я, Кашанхуьр?
Муьгьуьббатдиз къашар авай,
Гьуьруь-Пери рушар авай,
Пак Меккедиз ухшар авай,
Вуч бахтавар я, Кашанхуьр?
ТИКРАР: Чил-агъада, кьилел-цавар,
Шумуд гуьзел я рушан хуьр?
Гьар мугьмандиз ахъа тир вар,
Вуч бахавар я, Кашанхуьр?
ГЬАХЪ АВА КЬВАН
Лугьуда хьи и дуьньяда гьахъ авач.
Сад тир Алагь кьилел ала аквадай.
Бязибурухъ регъуьвални ягь авач.
Гьахъ авачиз гъейри ксар жакъвадай.
Табдайбурун кІвачер ялда патахъбур.
Тапарардай инсанар я жинерар.
Чеб гьахъ кьалаз, кьиляй-кьилиз нагьахъбур,
Вагьшияр я аламачир кьенерар!
Тамаш садра, Дербент патал ЧІехида,
Гьи кьадардин чІугвазватІа зегьметар?
Гунагьсузар кукІвардай хьиз пехъида,
Кутуг тавур илитІзава туьгьметар.
Сад масадал гьалдар ийиз миллетар,
Чеб къвалалай тамашзава кис хьана.
Бес тахьана тарашай кьван девлетар,
Гъилер кутІур са шумудаз пис хьана.
Лезги миллет лап гьа атІа кьилелай,
Гьахъвал кІандай, адалатлу ксар я.
Хъсанвилер ийиз чпин гъилелай,
Ниче шумуд виш агъзуррин йисар я!
Аман минет, Къал твамир чи арада!
Пак Дербендин чаз юбилей акурай!
Фитнекарар акІурай чеб кьарада!
Тапархъанрин чаз чин кІулар такурай!
АЛАМ ЖУРНАЛДИН КЬВЕ ЙИСАЗ
Тек кьве йисан атанвай багъ бегьердиз,
Тамаш, гьар са журнал ачух иердиз!
Гьар са шиир багъишнавай сегьердиз,
Течирдаз – вацІ, чидай касдиз – Улам я!
ТІварни вичин дидед чІалал Алам я!
Тамаш садра ам гьина чапзаватІа!
Азиятар гьи кьадар гьалзаватІа,
Гьикьван рекьер-хваларни кьатІзаватІа?
Гьар са нумра гузвай шад тир Салам я!
ТІварни вичин дидед чІалал Алам я!
Мензил яргъа, рикІиз мукьва ксар я,
Къуллугъчияр гьар са чам, сусар я.
Гьар са журнал чи тарихдин асар я,
Кьилел бармак, кІвачеллайди Шалам я!
ТІварни вичин дидед чІалал Алам я!
Сажидина, Сулейманан ватандай,
Кьазва абур халис жуван хизандай!
Гьар кІелчиди гьисабдавай хъсандай,
Булдиз бегьер гъизвай гьар са КІалам я!
ТІварни вичин дидед чІалал Алам я!
Гьич алудмир дидедин чlал рикlелай,
Булахдай яд хьиз фин кlан я заз мецелай,
Заз зи чlал кlан я рикl хьтин хуравай,
Вилин нини хьиз хуьн чи чІал кьилелайилевай.
КІАНИДИ
Цуьквер гъиле кьуна зун вал вил алаз,
Акъвазнавай гуьзетиз вун, кlаниди.
Акунач заз вун атана чи патаз,
Вил рекьел алаз туна на зун, кlаниди.
Кукупl цихъ хьиз магьрумна вуна зун,
Ви зенгинал вил алаз хьун, кlаниди,
Гьар са йифиз ахварайни акваз вун,
Ава жал мад кайи инсан, кІаниди?
Физва йикъар, варцар, текъвез заз ви ван,
Бейкеф ятІа дердер ахъай заз жуван.
Йикъандилай юкъуз кьураз ширин чан,
Тек ваз тир за рикl гайиди, кІаниди.
Гьич сурани эхиз тежедай гана тlал,
Хел хайи тар хьиз туна вил алаз вал,
Хьаначирни вавай са кьил чlугваз зал?
Аман амач эвердай кьван, кlаниди.
Ажеб хьана вун акурла,
Чина даим рагъ авай кас!
Сефил тир зун вун такурла,
Музыкадин багъ авай кас!
СЕРГЕЙ МЕЛИКОВАЗ
Аферин чи лезги хциз, уьткемдиз,
КІвалах кьунвай вичин гъиле мягькемдиз!
Ам виридан даях я чи, даях я.
Дагъустандин гьар са халкьдин дамах я!
Секин тирвал хуьн патал чи эллерин,
Генерал хва – Меликов чи уях я.
Иесияр хьун патал шад вилерин,
Адан гьар са йикъан, йифен кІвалах я!
ВУН НАКЬ ВУЧИЗ АТАНАЧИР?
Буллух эрекь, чехир вад сан,
Кьасабнай за жунгав шазан,
Вун атунал шад тир хизан,
Вун накь вучиз атаначир?
Ирид къажгъан – ирид къулал,
Биргендар кьвед суфрад кьулал,
Вун гьинавай икьван чIавал?
Вун накь вучиз атаначир?
Санал чIагъан, санал санал чуьнгуьр,
Пара хъсан межлис туькIуьр
Авунай за, Аллагь шуькуьр,
Вун накь вучиз атаначир?
Як аквазван ваз за инал,
ЧаранатIа накь шишинал?
Ала жеди ви вил тIуьнал,
Вун накь вучиз атаначир?
Аквазван ваз кьацIай рухвар,
Им пуд йиф я квахьна ахвар.
Ийидай за вунни тухар,
Вун накь вучиз атаначир?
Вири къуват ахъайна за,
Садакьа хьиз ам пайна за.
Элкъуьрдачир валайни за,
Вун накь вучиз атаначир?
Шаксуз кIвалин кIан хкатна,
Закни сурун фул акатна,
Къе ахлад, дуст, гьерекатна,
Вун накь вучиз атаначир?
АХЬТИН РУШ ЖЕДАН?
Фу чараз течир, ишинна тини,
Акьализ течир хинкІардин чкал;
Чанахъ вуч ятІа, чин тийир сини,
Ацаз чин тийир я гамиш, я кал,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
НатІуфа, мехкІуьт, хашилани тІач,
Буран кІаневай аш ийиз течир;
Кьурай як, хуьхвер, какадарна хъач,
Афарар чараз авун тавур чир,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
Дуьшпери, дулма, тІуб чІугур хинкІар,
Гатуз давугъа, цуру нек мили;
Зулун вахтунда кьуруриз якІар,
Гьар са кар фагьум тийидай кьили,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
Гьар са хуьрекдин, затІарин верцІи,
Кьаз хьайитІа тІвар жедач атІа кьил.
Фирчиндин винел кьуьл ийиз кІарцІи,
Гьар са кар чидай авачир кьве гъил,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
ТІанурдиз ягъиз, хьарак чараз фу,
Регъверик чІахар, расука течир,
Суфрадал гъидай гьар жуьре къафун,
Кьелни яд авай къапар галачир,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
КІвалер-къар михьи, дуьзвилин къайда,
Атай мугьманди лугьур аферин;
Артух рахункай авачир файда,
КІантІа шегьердин, кІандатІа хуьруьн,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
Сажидин, на куьз тІа ийизва кьил?
Ахьтин рушар чахъ хьайид туш ерли!
КІвалахда –зирек, демера шад кьуьл;
Вердишар тавур крариз ферли,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
ШИИРАТДИН ЕМИШАР
Гьикьван дадлу бегьер я,
Тара гъидай емшар?
ГьакІан багьа шейэр я,
Къизиларни гимишар.
Гьар са жуьре емишдихъ,
Вичиз талукь дад ава.
Къизилдихъни гимишдихъ,
Вучиз ятІан ад ава.
Тараз, гъун патал емиш,
ЦІикьвед вацран вахт ава.
КІватІдайдаз къизил, гимиш,
Са жуьредин бахт ава.
Сажидин – таран бегьер -
Шииратдин емиш я.
Адаз хуш тушир шейэр,
Гьам къизил, гьам гимиш я.
ЧУБАРУКРИ КЪАВАРИК
Чубарукри чи къаварик мугзава,
Лугьуз хци, гьаятар чи гугзава.
На лугьуда, ратIра, къуьлун югъзава.
И шадвилихъ яраб вуч сир аватIа?
ЧIур ацIана, къушар гьар жуьредин,
Рангар дегиш, кIакулар гьар фередин.
Чубарукри мукарзавай бередин,
И шадвилихъ яраб вуч сир аватIа?
КIуфалди кьаз, кьар гъиз, сад, кьве йикъалай,
Лув гуз фида, кичIе тушиз, мукьвалай.
И шадвилихъ яраб вуч сир аватIа?
Муг гьазур хьун, са гьафтедин юкьвалай,
Кьил акъатдач эркекдайни дишидай,
ЧIал акъудда, ван хьайитIа, бишидай.
Шарагрихъ икI гелкъуьн икьван хвешидай,
И шадвилихъ яраб вуч сир аватIа?
Гьич чпикай зиян квачир къушар хьун,
Абрун дустар: гадаярни рушар хьун.
Малаикриз чеб са кьадар ухшар хьун,
И шадвилихъ яраб вуч сир аватIа?
КАЦ
ХъуьтIуьн мекьи йикъра,
КIвале, цIайни авачиз,
Зун авайла ахвара,
Ксанваз, рикI-вил галачиз,
Яргъандин са пипIекай,
Кац зи мисик экечIнай.
Ахварикай хкатна,
Авур чIавуз фикир за.
Зун хиялдик акатна,
Хкудначир фекъир за.
Гьа икI мекьивилай,
Чун кьвед санал хкечIнай.
ЗАЙИФ Я
Зун – я гъед туш, зун - я рагъ туш, экв гудай
Я зун тІал туш, я зун хер туш кек гудай.
Я зун кал туш, кІан хьайидаз нек гудай,
ГьакІ ятІани, куьн паталди- гьайиф я.
Зун амачир дуьнья са кІус зайиф я.
И дуьньядал лазим тушир затІ авач,
Герек тушир живед пилте, кІватІ авач.
Са-сад гьисаб авуникай дад авач,
Гьар вуч ятІан, амукь тавун – гьайиф я,
Сад авачиз, муькуьд са кІус зайиф я.
Амачир кьван гьисаб кьуртІа инсанар,
Гьи кьадардин жагъида квез нукьсанар?
ЧІуру крар тавуна хьуй хъсанар,
Гьар сад патал дуьзар тавун-гьайиф я,
Кхециндалай пакагьан югъ зайиф я.
Аллагь-Сад я, амайбур чун пара я,
Чаз гьар садаз кІанзавайди чара я.
Хаинрин чин шаксуз уьзуькъара я,
Инсанрикай пис ксар хьун-гьайиф я,
Гьабур себеб, дуьньяни кваз зайиф я.
Ракъини чаз экв гуз кьакьан цаварай,
Чили ризкьи гуз цан цайи руварай.
Гьар экуьнахъ авудиз чун ахварай,
Уьуьр вара-зара авун гьайиф я,
Югъ-къандивай чун гьа кимяй зайиф я.
Квез зи гафар жемир гьакІан махар хьиз,
Шелни мехъер гьисаб кьамир вахар хьиз.
Садаз масад регъвез кІан хьун чІахар хьиз,
ЧІуру рекье уьмуьр пучун-гьайиф я,
Дуьз яшамиш жен тийиз чун зайиф я.
Я Сажидин, вун гьи кьадар рахада?
ЦІай къати тир къжгъанда яд ргада.
На лугьуда, ви гъавурда акьада,
Ви гъавурда акьун тавун-гьайиф я.
Гьа виляй чун югъ-къандивай зайиф я!
ЛАЦУ ЛИФ!
Азаррикай ийиз азад,
Экуь ийиз, чи югъни йиф;
Бахтлу авун патал гьар сад;
Шад хабардин муштулух гвай,
Чамар яни, вун лацу лиф?
Вун атурай, рагъ атурай,
Цавара вун, тек таз гьайиф.
Са кIус тади кваз атурай.
Чаз суварин шад хабар гвай,
Чамар яни, вун лацу лиф?
Дуьнья ислягь, хатур, гьуьрмет,
Дуствилерин ийиз тариф;
Стхаяр яз гьар са миллет,
Ракъни экв гваз къвезвай цавай,
Чамар яни, вун лацу лиф?
Ша чи патаз, мугьман хьтин,
Вун галачир югъ я гьайиф.
Чи рикIерин дарман хьтин,
Куьмекар гуз кIанз вахъ авай,
Чамар яни, вун лацу лиф?
Чан лацу лиф, рикIин хиял,
Аялар хуьз алахъ зайиф!
Хуьредайвал гьар са аял,
Паяр къачуз къвезвай чавай,
Чамар яни, вун лацу лиф?
ЗУН И ЧИЛЕЛ АМУКЬУЙ
Камун кьилиз авай азаб, азият,
Зун и чилел, кьин тавуна, амукьуй!
КIани ярдал ашукь хьунин хасият,
Яваш тежез, зав и чилел гумукьуй!
Женнетар - квез, минетар - квез, вири - квез,
ФиринекIед булах, виртни гъери квез,
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!
Гагь рагъ акваз, гъетер акваз йиферин,
МичIивилел, экуьвилел рази я.
Заз ашукьвал кIанда, лув гуз лиферин,
КIанивал зи рекьин тийир рузи я.
Женнетар - квез, заз гунагьлу чил бес я.
И дуьньядиз тамашдай кьве вил бес я.
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!
Са вад йикъан, жедалди зун, мугьман яз,
АмукьайтIа, хъсан тушни яр галаз?
Дуьньядилай фидалди кур-пашман яз,
Къуй, зун чилел элкъвез хьурай, гар галаз.
Женнетар - квез, хайи ватан ширин я,
Чи арада авай гьуьрмет дерин я.
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!
Сажидиназ кIандач кьена Женнетни,
Заз халкьарин кIанда шадвал рикIерин.
Им Аллагьдиз я зи патай минетни,
Заз чил бес я, ракъаринни мекьерин.
Женнетар - квез, гьуьруярни квез хьурай,
Заз зи ярдин билбилдин ван къвез хьурай.
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!
РИКIНИ, ЖИГЕР, ДУРКIУННИ ЛЕКЬ
Инсандин уьмуьр кьуд касди гъиле,
Авайди чизвай, девирра куьгьне.
Амма, абурун фикирар ислягь,
Чидай Кас авай, цаварал Аллагь.
РикIи ийизва, датIана кIвалах,
Дуст жигер вичин, галайла къвалахъ.
Гьавиляй абур, къакъат тийидай,
Дустар я рекьяй акъат тийидай.
Жигерри рикIиз гуз михьи нефес,
Мидаим хкаж ийизва гьевес!
Бес, дуркIун гьинай, бес а лекь гьинай?
Жигердиз, рикIиз, дустар гьикI хьанай?
ДукIунди, гьелбет, цIуруриз ризкьи,
ТIуьн гузва даим, дамарриз мискьи.
Бес, а лекь квез я, кьуд лугьудай дуст?
Секинвилелди, ахваравай суст.
ВикIегь тирвиляй, кваз такьадай мекь,
Лагьанва адаз, кичIе тушир лекь!
И кьуд дустуни, гьар сана уьткем,
Хуьзва инсандин пак намус мягькем.
И кьуд дустунлай аслу я инсан,
АватIани мад, яр-дустар масан.
Сажидин, инал ятIа ягъалмиш,
Чин тийирвиляй, ша, ийин багъиш!
КВЕЗ САЖИДИН ЧИДАНИ?
Сажидинан тIвар кьур чIавуз, тарифдин,
Бязибурун патахъ жеда сивин пад.
ПIузаррай куз, кьур акъатиз гьайифдин,
На лугьуда, аватазава рикIин пад!
Квез Сажидин чидач кьван ам вуж ятIа?
Ам вуж ятIа чидан гьикьван гуж ятIа?
Гада-гуди, зарафатчи, чIаларбан,
Лугьуда ам, - адал пехил дустари.
Чпин патав кьада ам, яз данарбан,
Ам декьена гьикI тазватIа йисари?
Квез Сажидин чидани ам вуж ятIа?
Мад сеферда лугьуда, квез хуш ятIа?
Гьар ихтилат кватай чIавуз кимерал,
Садбур къеце, садбур къене ргада.
На лугьун, я шаиратдин генерал,
Адакай пис, чпикай хуш рахада.
Квез Сажидин чидач кьван, ам вуж ятIа?
ЦIуз вегьейтIан такур феникс къуш ятIа?
Амачирла, ийиз жеда тарифар,
Зи шиирар чириз вугуз хуралай.
Хъсан гафар кхьиз закай арифар,
Сечме чIалар атIуз жеда таралай.
Чан аламаз чир тавур зун вуж ятIа,
Зазни халкьдиз авур им са гуж ятIа?
КАС АВАНИ?
Дуьнья ахьтин са затI я хьи, гьар садаз,
Гьар жуьредин бахтни бедбахт пай ийир.
Хъсанвилер авуртIани сад-вадаз,
Амайбуруз, хкахь тийир цIай ийир.
Вахтуна, сад рекьиз, садал чан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
На ви уьмуьр багъишналди халкьариз,
Агалкьунар авунватIан къазанмиш;
Хабариз кIанз, муьрхъуь кьадай ракьариз?
Яраб вучиз жезватIа вун ягъалмиш?
Дуьз рахайдан, кIваче акьаз, къван къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
Хъсанвилер авур вождар - инсанар,
Хаинбуруз элкъуьрзавай вахтуна;
Чпи крар ийизвай хъсанар,
Авай чIавуз, буйругъар гуз, тахтуна;
Рекьин юкьвал акъвазналди хан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
Рази хьана, Сад Аллагьди гайидал,
Цавай гъетер кьаз кIан жемир, кьакьан тир.
Ирид лянет алукьуй чеб хайидал,
Тек са чеб кIан, амай ксар такIан тир.
Итим декьей касдин хивез къан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
ЭГЕР ДУЬНЬЯ
Эвел жуван тербет гана невсиниз,
Жув дуьз рекьиз хкиз алахъ, инсан яз.
Девлет хьайи чIавуз йикъан нисиниз,
Къуншидизни са гъил хкаж, хъсан яз.
Эгер дуьнья кIанзаватIа, дуьз хьана,
Жуван руьгьни алахъ михьиз хуьз хьана.
АЗИМ СТХА
Чи лезгийрик чIехибур,
Хьун - чи кьилин винизвал я.
Посолдин тІвар лап такабур,
Ам халкьарин азизвал я.
Россиядин векил хьана,
Адан терефдар хьанва вун.
Бажарагълу жегьил хьана,
Еке арифдар хьанва вун!
Агалкьунар мадни хьуй квехъ,
Дережайриз артух хьана.
Хивевай кар мягькемдиз яхъ,
РикІин сергьят ачух хьана.
Вун чи дамах, вун чи даях,
Гьукуматдиз лазим стха!
Халкь паталди ая кІвалах,
Гьуьрметлу тир, Азим стха!
Сажидинан дустунин хва,
ВикІегь велед дидединни!
Вили-вилик алад, стха!
Ад хкажиз уьлквединни!
БИНАМУДИН ДУСТ
И дуьня са затI я багъишнавай,
Сада садаз хъсан гафар алхишдай,
Гьар гафуни, рикIин къене нехишдай,
Амукь тавун паталди ам сир хьана,
Адан къадир кIанда хьи чаз чир хьана.
Бинамудин, жаваб це зи гафариз?
Вун дзюдодай пагьливан тир кас хьана,
Гьар са рекьяй гьуьрмет авай кас хьана,
РикIиз кIани хизан кутаз свас хьана,
Вахъ ваз кIани жемят хьана, хуьр хьунухь,
Чиновникриз ви къадирни чир хьунухь,
Бинамудин, жаваб це зи гафариз?
Кайваниди жавагьирар туькIуьриз,
Алахънава халкьдиз эквер куькIуьриз.
Бязибуру, руьхъведик тIвал хуькуьриз,
Хъсан фу нез, гуж тагана чанариз,
Кьунар хьана, хкаж жезва кванариз,
Бинамудин, жаваб це зи гафариз?
Сажидиназ кIандай авач затIарни.
Я писвилив кьазвайди туш за тIварни.
Спортсмен, шумуд пеше устIарни
Я ви къадир, жаваб це, низ аватIа?
Вун виридаз лайилу яз чизватIа?
Бинамудин, жаваб це зи гафариз?
ТАМИЛА
Хайи хуьре, авур хъсан кIвалахрин,
Дидеди яд гъайи земзем булахрин,
РикI ацукьай Женнет чIурар яйлахрин,
Ухулжуван марал ятIа, Тамила?
Гьар са шиир руьгьдин гуьзел къашарин,
Вилер хьтин, ашкь хьанвай рушарин,
Вунни, гьелбет, цуькведавай яшарин,
Ухулжуван марал ятIа, Тамила?
Гагь хизанди, гагь багьа тир аялри,
Гагь шиират, муьгьуьббатдин хиялри,
Тухузвай вун, лезги халкьдин магьалри,
Ухулжуван марал ятIа, Тамила?
Тек-туьк жеда дишегьлийрик магьирар,
Гьар са цIарцIин гуьзел гъидай эхирар,
Икьван гуьзел туькIуьрзавай шиирар,
Ухулжуван марал ятIа, Тамила?
Сажидина, ви шиирар хуш хьанвай,
Илгьам булах рикIе авай руш хьанвай.
Шииратдин цава лув гуз, къуш хьанвай,
Ухулжуван марал ятIа, Тамила?
ША, ФИН
КIанзаватIа, Сад Аллагьдиз мукьва жез,
Къалурдайвал, гунагь квачир кьил жуван;
КIанзаватIа, пак пIирерин юкьва жез,
Гунагьрилай къачун патал, гъил жуван,
Ша, фин, ша фин Шалбуз дагъдиз мугьмандиз!
Дегь девирра инсаният паталди,
Аждагьанрихъ дяве чIугур дагъ я ам.
КкIанатIан кьакьан кукIвар хадалди,
Рекьин тийир чан аламаз сагъ ям.
Амма ада рей гайид туш душмандиз!
Ваз гъетериз кIанзаватIа тамашиз,
Шалбуз дагъдай акваз жеда мукьваллаз
Вацрал гурар кIанзаватIа хкажиз,
Аквада ваз, вун а вацран юкьваллаз.
РЕГЪВЕ
Са сеферда, регъуьн нубат атана,
Зун мягьтел яз, амукьна пагь атIана.
Регъуьн са пад, цур авунвай цIегьерин,
Кьилелни къур, гьуьндуьшкайрин, верчерин.
Регъве регъвей, сарубугъда къуьлуькай,
ТIекьни цIимил хкатзавай гъуьруькай.
Гъуьр регъвена, гузвай шагьад регъвелай,
Гьажидиз гуз, колхоз фенвай рикIелай.
МАИДА
Лезги чIалал жавагьирар кIел ийиз,
Вахъ артистдин ава гьар са алакьун.
Лезги чIалан мярекатра мел ийиз,
Ашкъи авай, лап рикIивай алахъун,
Афериндин кIвалах я ви, Маида!
Сес – земземдин булах я ви, Маида!
Акунни хуш, рахунни хуш, сес ширин,
Им тушни кьван, вун мураддихъ агакьун?
Дидедин чIал и кьадарда, квез ширин,
Тербиячи яз артухан кIвалахун,
Афериндин дамах я ви, Маида!
Сес – зеземдин булах я ви, Маида!
Куьн хьтинбур хьайила чахъ билбилар,
Артухарда, чи дуьзвилин чIалахъун.
Дидед чIалал ашукь ийиз жегьилар,
Мумкин кар яз, гьисабзавай акакьун.
Лезги чIалан даях я ви, Маида!
Сес – земземдин булах я ви, Маида!
АМИНА ЭФЕНДИЕВАДИЗ
Илим чирун, хас кIвалах тир инсандиз,
Аял кьил яз, тарсар чириз хъсандиз,
Хайи ватан, чIал кIанзавай масандиз,
СтIалжуван руш яни вун, Амина?
ЧIехи, ата-бубаярни алимар,
РикIин къеняй, кIадай вири малимар.
Лап дериндай чир ийизвай илимар,
СтIалжуван руш яни вун, Амина?
ЧIарар бурма, кифер яргъи чIарарин,
Вилер чIулав, сив, седефдин сарарин,
Хъуькъвен кьилер, гатфар экуьн ярарин,
СтIалжуван руш яни вун, Амина?
Гьеле чIар пад къене авай аял тир,
ЧIехи диде патал рикIин хиял тир.
Гележегда, алим жедай кьегьел тир,
СтIалжуван руш яни вун, Амина?
Хиялривди лув гуз вердиш къуш хьайи,
Зал кьил чIугваз, и кьадардин хуш хьайи,
Хуьре, кIвале вирибуруз хуш хьайи,
СтIалжуван руш яни вун, Амина?
ТIИБ ХЬАНА
Йифен кьулар, цав гъетерив ацIана,
Кьезил гару сирнавзавай цавара.
Хъиперик пис къал квай, вире къацIана,
Халкьар авай чIавуз ширин ахвара.
Йиф, секинвал, багъишнавай ял ягъиз,
Кьифериз ам гъуьрч ийидай макъам тир.
ТипIер патал, кьве лувув кьве къвал ягъиз,
Чпиз чидай камаллу са макьам тир.
Амай луван ничхиррилай типIерихъ,
Дерин акьул, авай кьетIен секинвал.
Инсанрин кьил акъат тийир сирерихъ,
Таниш жедай, авай еке мумкинвал.
КтIай вире къиб жедалди, тIибни хьуй,
Лугьудай чаз, кьуьзуьбуру кимерал.
Кунти яракь жедалди, са рибни хьуй,
Ашукь тир затI, варз алачир чIимерал.
КХЬИРЧИДИЗ
Дидед чIалал туькIуьрдайла, шиирар,
Жагъин тийиз сад садав кьаз эхирар,
Низ хьайитIан лугьуз жедач шаирар,
Ахьтиндан тIвар я чи чIалал – кхьинчи!
Са цIар – Рамдай, муькуь цIарни Шамдай физ,
КIелиз хуш тир са кьве цIар тежез кхьиз,
Вичин патав вич Сулейман, Эмин хьиз,
Шаир лугьун жезвач гьалал – кхьинчи!
Шаир хьана кIанда халкьдиз азизди,
Шаирвилин алакьунар винизди.
Дидед чIалал рахаз тежер ажизди,
Шииратдин рак кьванни тур секин чи!
Алакь тийир кар кьадалди шаирдин,
Нехирбанвал ая хуьруьн нехирдин.
Мад са хъсан гаф лугьун ваз эхирдин,
Вавай жедай цан цуз, векь я, бичинчи!
ГЬИКI ЧИР ЖЕДА?
Вун дуьньядал атай чIавуз, ван алаз,
Гьарагънай на, вун атанва, лагьанай.
Къалур авун патал жувал чан алаз,
Вун, ваз чидай, аял чIалал раханай.
Вун атайди вирибуруз чир хьана,
Хъуьрез, шехьиз, чIехи хьана яшариз.
Бязибуруз, кьил акъудиз, сир хьана,
Садаз, кьведаз кIан хьанайтIан рушариз.
Гьар камуна алахънай жув къалуриз,
Рекьер пара, амма вун тек сад хьанай.
Регьят кар туш, жуван хас рехъ жагъуриз,
Шумудни са рехъ юкьвалай кьатI хьанай?
Тек са рекьи агакьарна мураддихъ,
Векил хьунухь, шииратдин рекьевай.
Метлеб ава дидед чIалан таратIдихъ,
Халкьдиз даим къуллугъ авун рикIевай.
Вун авай чIал, чан алай чIал, чир ийиз,
Зегьмет чIугу, гьайиф текъвез чан жуван.
Ама, амач, талгьун патал сир ийиз,
Шаирди хьиз, хкаж цавуз, ван жуван!
Вал вил алай, вун акуна кIанибур,
Агъзурдакай жагъин, белки, сад-вад кас.
Багьа я заз, гьахьтин рикIер къенибур,
Тахьун патал, кар авачир, баят кас.
МАГЬМУД АБДУЛКЕРИМОВ
Садбурукай – дустар жеда рикIивай,
Хатур, гьуьрмет, ерли кефи тахадай.
Садбурукай устIар жеда рикIивай,
Кьадай халис, багъри жуван стхадай,
Гьахьтин сад я – Магьмуд Абдулкеримов.
Инсанвилин пай ганвай кас къилихдин,
ВиртI алай хьиз, ширин мецел рахадай.
Гьич са кIусни жагъин тийир синихдин,
Дуьз инсандин фад гъавурда акьадай,
Гьахьтин сад я – Магьмуд Абдулкеримов.
Майдин вацран цуьк тир, гъайи бегьердин,
Гьар са касди, кьаз гьазур тир, мукьвадай;
Сад Аллагьди бахт ганвай и тегьердин,
Гележегдин хъсанвилихъ агъадай,
Гьахьтин сад я – Магьмуд Абдулкеримов.
Къе, хайи къуз, мубаракдай вахтуна,
«Просвещение» фонд – пайдах хьиз тик кьадай;
Люминарид ацукьна хьиз тахтуна,
Сажидиназ, мукьвал-мукьвал аквадай,
Гьахьтин сад я – Магьмуд Абдулкеримов.
ЛЕЗГИ БИКЕЯР
Ажеб гуьзел авачни чахъ бикеяр,
Хъвадай чIавуз яд аквадай туьтуьнай.
Зи Лезги чил хьтин авач уьлкеяр,
Кьилел даим бахтунун рагъ куькIуьнай.
Тамаш садра гвай дамахриз дагъларив,
Рушар адан гьуьруьяр я Женнетдин.
Билбилрин ван агат хьана багъларив,
Куьн кьуьлериз тамаш Лезги милледин!
Рушар ава, къушари хьиз лув гудай,
Абурукай яр хьунухь са тушни бахт?
Шадвал – жувахъ, хажалатар цIув гудай,
Ажеб гуьзел гьалзавачни чна вахт!
Сабур ая, Сажидин, вун уях хьухь,
Чи бикейрив къведай маса руш авач.
Вун гуьзелрин тариф ийиз, даях хьухь,
Гьич абурув къведай Женнет къуш авач.
СА РУШ ТИР БАЧIАХ
Зун армиядай хтай вахтуна,
Гьалтна, чан дустар, жуван бахтунал.
Къуьнерал къугъваз, яргъи тир кифер,
ЦIразвай цавал, гьарихъ физ цифер.
Им вуч мусибат, им вуч аламат?
И бачIах руш зи рикIел алама.
Тамаш адакай гьихьтин руш хьана?
Катзава закай, цавуз, къуш хьана.
Куьн буйдиз тамаш, къелем я ичин,
Дамахдиз тамаш, адав гай вичин?
Заз чидай чIавуз, са руш тир бачIах,
Хъуьрезва, цуьквер кьана са къужах!
Ягъазвач вилер, рикI хура къугъваз,
Зун мукьва хьунвай, катзава яргъаз.
Са бачIах руш тир, чIарарни чикIай,
Акъатзавач гьич а руш зи рикIяй.
Зун армиядай хтай вахтуна,
Гьалтна, чан дустар, жуван бахтунал.
Заз ахвар амач, заз амач кьарай,
БачIах руш акваз, гьар физ ахварай!
РУЬГЬДИЗ МИХЬИ
Ваз вун гьикьван кIанзаватIа, амайбур,
Кьаз кIан жемир, валай артух кIамайбур.
Хкуд ийиз жувак квай кьван нукьсанар,
Руьгьдиз михьи хьана кIанда, инсанар!
Дуьнья къени ийизвайбур чун ятIа?
Ам мадни чIур хъийизвайбур чун ятIа?
Дуьз тир рекье тваз алахъиз хизанар,
Дуьз тербия гана кIанда, инсанар!
Жуваз такIан кар ийимир чарадаз,
Туькьуьл кас, яд тагай тар хьиз кьурада.
Халкь-гишила, ваз нез кIан яз гузанар,
Намуз рикIел гъана кIанда, инсанар!
Сад, масадал хьайитIа, чун пехилар,
Чиляй къачуз хъижедач мад техилар.
Вагьши чуьлда жез алахъмир тарзанар,
Теквал рикIиз къана кIанда, инсанар!
ЗИЯРАТДИН БУЛАХ АВА
Шалбуз дагъдин кIукIни кукIва,
ПIиреринни шейхер юкьва,
Сад Аллагьдиз пара мукьва,
Зияратдин булах ава.
Дагъдин кукIвар –кьиле вине,
Гьар патахъди тик тир гуьне,
Багьа къашар авай кIане,
Зиятардин булах ава.
Чешме вичин бине дерин,
Ухшар авай Земзем –вирин,
Гьар себебдин, дад тир ширин,
Зиятардин булах ава.
Сад Аллагьдин патай кьисмет,
Яз, фенай зун, хьана кьисмет.
Мекел хъвадай, яна кьве мет,
Зиятардин булах ава.
Шалбуз дагъдин Шалбуз буба,
Зияратриз я вун зурба.
Сувабривди ацIай турба,
Зиятардин булах ава.
Яшайишдин гьар са рекьяй,
Чпин дердер ийиз ахъай,
Халкьар къвезвай гьар патахъай,
Зиятардин булах ава.
ТЕК СА ВУН ТУШ
Тек са вун туш кьван, хъсан тир крар,
Сад Аллагьдивай кIанзавай кьисмет?
Чан, цIа такана, бахтунин варар,
Ахъа хьайиди, галачиз зегьмет.
Тек са вун туш кьван, кIани ярдикай,
Уьмуьрдин юлдаш жагъун тавурди.
Авур кьван гьар са хъсан кардикай,
Пехилвилелди рахун тавурди.
Тек са вун туш кьван, дуьз тир рекьеваз,
Акун тавурбур, буьркьуьбурай кьаз.
Вун, халкь паталди, ишез, йикьеваз,
Яб тагудайбур, бишибурай кьаз.
Гъилер куьрсарна, кIвачер жез яваш,
Гьич садазни ваз, гуз кIан жемир яб.
Анжах виликди физ, ая тамаш,
Амма яргъалди ише фидач таб.
Тек са вун туш кьван, валайни гъейри,
Дуьньядин винел кайибур ава.
Садбуруз виртни гайила гъери,
Садбуруз зегьер гайибур ава.
АМЕРИКАДИ
Америкади демократрин чин,
Вири дуьньядиз къалурна вичин.
Чапхунчивили гьат хьана рекье,
Миллионралди халкь туна йикъе.
Чеб кьацIайбур яз, кьилелай кIвачел,
МЕГЬАМЕДАН МЕДРЕСА
Куьре вилаят, лезгийрин бине,
Шалбузни Шагь дагъ, Самур, СтIал вацI;
Мусурман халкьдин кьилер тур вине,
Къадим тарихдай акъуд авур кьацI!
Гуьнейрин хуьрер, тамарин кьула,
Садбуруз - ракъар, садбуруз - къуза.
Физвай девирар, пар аваз кIула,
Садбуру девлет ийизвай къаза.
«Мусурманар тирла, кIватIалдан девлет?
Мусурманар тирла, жедани лукIвар?» -
Уяхриз дагъви мусурман миллет,
ЦIийи илимдин ахъайна ракIвар.
Вини-Ярагъдал, шейх Мегьаммедан,
Медресадин ван гьатна виринра.
Чирун паталди Тарикъат, адан,
Гьатна Мегьаммед, къекъвез деринра.
Эвел муьруьдриз гуз хьана тарсар,
КIарас гапуррал къугъваз къазават.
КIелай вахтунда, шейхинин «Асар»,
Урус пачагьдин рикI хьана ават!
Вичин гъилибан Аслан хандивай,
ТIалабна Куьре пата хуьн къайда.
Къалабулухар ийиз, чандивай
Тавун паталди, авачир файда.
Нахшибандидин чириз Тарикъат,
Къази-Куьмухдай къведа Жамалдин.
Аслан ханди ам, чириз гьакъикъат.
Ракъурай шагьид ялдай амалдин.
Ина лезгийрин рухвайрини кIел
Ийизвай, ниче са шумуд касди.
Атун паталди дуьз диндин рекьел,
Чирзавай сирер, чпиз тир хасди.
Вини-Ярагърин хуьруьн патавай,
«Ипекдин рехъни» фенваз мукьвалай.
Течир илимар чириз адавай,
Къвезвайбур артух тир югъ-йикъалай.
Къази-Магьемед, Гьамзат-бег, Шамиль
Сухтаяр хьана Шейх Мегьаммедан.
Кавказда и кар хьун тушир тIимил,
Урус пачагьдин хунух тир гардан.
Ермолов – тIурфан тир Кавказ патан,
Шумуд са хуьриз янавай цIаяр.
Вини-Ярагъдал, Мегьаммед гьикI тан?
Вичив барабар авачир таяр!
Буйругъна ам кьун, Аслан хандиз, фад,
ТIифлисдиз рекье, гьерекатна тун.
Хандиз и кIвалах хьана пара шад,
И, вичиз муьтIуьгъ тушир фекьи кьун.
Кьурагьиз гъана, авуна дустагъ,
Малла Мегьаммед, яракьсуз инсан.
Шейх, лукIвиле кьаз авачир утагъ,
Аллагьдин вилик квачир кас нукьсан.
Вини-Ярагъдал алай медреса,
Гьазурай макан, са шумуд имам;
Къедалди ама а шейхдин аса,
Вичин буржияр авунвай тамам.
Дегишвилер хьун – дуьнядин адет,
Садбур рекьизвай, садбур къвез цIийиз.
Сад Аллагьдивай ийизва минет,
Халкьди рикIелай Шейх алуд тийиз.
«Мусурман инсан, кас жен азад тир,
Я вич масадаз муьтIуьгъди тежен.
Анжах цаварал, Аллагьдиз – Сад тир
Ва пайгъамбардиз вафалубур жен!»
-
Зун шумуд сефер Вини-Ярагъдал,
А медресадал, чIугун патал кьил.
Кьил чIунуна за, шейхдин утагъдал,
Мад сеферда физ галамазма вил.
Ина, шейхдивай чирвилер къачур,
Ашукь Уьзденни хьанай яшамиш.
Хайи хуьруьн тIвар авурбур магьшур,
Мад хъижедайдахъ я зун инанмиш.
РАЗИЯТ
Вуч алатIа хъсан затIар дуьньядал,
Гьам багъишун патал чIугваз азият;
Гьазур я зун, кар къведайвал арадал,
Зи играми дустунин руш, Разият!
Хайи Югъ къейд ийидайла, сувар яз,
Амай йикъар кваз кьамир яз азият.
Веледар ви гьисабзавай, лувар яз,
Кьисмет хьурай крар ваз хуш, Разият!
Кьилел – Аллагь, ислягь михьи цав хьана,
Бахтлувилихъ физвай, чIугваз азият;
Ви кьисметдин ихтиярар вав хьана,
Вилик алад, Женнетдин къуш, Разият!
ИМАМ ДАХ
Зегьметдалди хкаж хьайи кIарариз,
Вил вегьейтIа, уьмуьрдин тик гурариз;
Аферинар къазанмишай крариз,
Пудкъадни вад йис мубарак, Имам дах!
Лезги хва яз, вил тахьана чарадал,
Шарвилидин сувар гъана арадал?
Хъсанвилер къазанмишай харадал,
Пудкъадни вад йис мубарак, Имам дах!
Шалбуз дагъдихъ авади хьиз кьакьанвал,
Са бахт тушни халкьдин рикI хьун, икьван вал?
Къейд ийизвай уьмуьрдин са юкьванвал,
Пудкъадни вад йис мубарак, Имам дах!
Шумуд музей, шумудни са булах на,
Лезги халкьдиз багъиш ийиз алакьна?
Халкь паталди авур гьар са кIвалах на,
Пудкъадни вад йис мубарак, Имам дах!
Гьар са мурад кьиле тухун паталди,
Рехъ гурай ваз, гьар гаталай гаталди.
Рекье твазвай, чи патай ваз, кIватIалди,
Пудкъадни вад йис мубарак, Имам дах!
ВАЗИФ ДУСТ
Сад Аллагьди багъишна чаз кьисметар,
Инсанар яз, чIугун патал зегьметар.
Къазанмишун патал халкьдин гьуьрметар,
КIвалах авур инсан я вун, Вазиф дуст!
ХьанватIани къурбат кьисмет, ери хьиз,
Ватан ширин затI я, виртни гъери хьиз!
Яшамиш хьун патал хъсан, вири хьиз,
Алахъ авур инсан я вун, Вазиф дуст!
Шумуд йис я чи лезгийрин кьилеваз?
Са хизан хьун патал кIвалах гъилеваз,
Гьам югъ, гьам йиф, хизан ва кIвал рикIеваз,
Дамах тавур инсан я вун, Вазиф дуст!
ЯхцIурни цIуд йис, са пай тир уьмуьрдин,
Им мубарак чIал я, ви дуст шаирдин.
Ша, бакалар хкаж ийин чехирдин,
Сажидиназ масан я вун, Вазиф дуст!
ШАИР – ХАЛКЬ Я…
Шаир – халкь я, халкьарни я шаирар.
Халкь галачиз шаир жедач, ашукьни.
Халкьдин чIалал туькIуьр тавур шиирар,
Садни аквач, абурал яз ашукьни.
Гьар шиирдик кьел кваз кIанда халкьарин,
Зегьмет чIугваз, гьекь акъудай юрфариз.
Винел тир пад, дегиш ийиз накьварин,
Марфар къвана, рагъ акьурд хьиз гатфариз.
Халкь – кIватIал я, гьар жуьредин яшарин,
Агьил, кьулан-кьилин ксар, жегьилар.
Халкь – мел, мехъер я гадайрин, рушарин,
Багъишзавай чаз аялар – къизилар!
Шад шиирдик, кутан тийин сефилвал,
Уьмуьр, гьелбет, ятIан гьар са жуьредин.
Я шаирдик хьана кIандач пехилвал,
Крчар алай гьер акурла, кередин.
Шаир рахан анжах халкьдин гьалдикай,
Халкьдихъ галаз фу нен, яд хъван, гьавани…
Билбил жедач, кьукь ятIани лалдакай,
АкуртIани гагь, гагь лув гуз, цавани.
КIвалах ийин халкьдин кьилел шаирди,
Рахазни жен жуван халкьдин мецелай.
Шаирдин рикI жен гьамиша куькIуьрди,
Аквадайвал вирибуруз къецелай.
Шаир – халкь я, халкьарни я шаирар,
Халкь галачиз шаир жедач, ашукьни.
Халкьдин чIалал туькIуьр тавур шиирар,
Садни аквач, абурал яз ашукьни.
ЖУВ –ЖУВ ХЬАНА
Жув, виридахъ галаз, дуст яз, хьайитIан,
Жув, амукьна кIанда, даим – жув хьана.
Кьисметди ваз гьикьван азаб гайитIан,
Дуьз элкъведай кас жен чун, жув-жув хьана!
Им лагьай гаф туш хьи, гьелбет, дуст жемир.
Дуствал хвена кIанда карда, кIвалахда.
Дуст, - лагьайла, хьухь, амма жув суст жемир,
КIвачер чуьхуьз тамир жуван булахда.
Жув цIурурмир вирибуру арада,
КIеретIдин кьил кьаз кIаниди сад жеда.
Дуст я лугьуз, тваз кIан яз вун кьарада,
Адакай ви кьилиз чимдай яд жеда.
Сад ава – жув, сабур ава жуванбур,
Жуванбурун жув рикIелай тефирай.
КIанибур – бул, тIимил хьурай дакIанбур,
Жув дакIанбур, чпин кIвализ хъфирай.
Сажидин, вахъ яб акална кьилелай,
Четин я ви кьил акъудун гафарай.
Хъсан гафар, тефин патал рикIелай,
Ирид сефер яна, рахух, сафарай!
ЧУН ДУЬНЬЯДАЛ
Чун дуьньядал атанвай са сеферда,
Хъфидай югъ алудмир на рикIелай.
Яргъал, мукьвал чидач, амма эверда,
Акъвазарна, физвай кьулар рекьелай.
Ваз гьикI хьанай, шагь хьиз, чилер – цаварин,
Вал алай са чанни вахчуз алахъда.
Югъ ятIани ви рикI алай суварин,
Шад тир юкъуз, рикIи хъсан кIвалахда.
АЗИЗА
Шиир кIелиз агечIайла,
Ёлка галаз далудихъ;
Агъунвай ам, экъечIайла,
Аяз-Буба халудихъ.
Яшаризни килиг тийиз,
КIелай чIавуз хуралай;
Яру ичер гъилик ийиз,
АтIузвай хьиз таралай.
Аферин ваз, Азиза руш,
Гьунарриз вун еке я.
Заз хьиз, хьайи виридаз хуш,
Вун чи лезги бике я!
КЪАЙИ-БУБАДИКАЙ
Гатфар хьайила, рагъ жеда жегьил,
Цуькверив къугъваз, манияр лугьуз.
Виридан ачух ийида гуьгьуьл,
Гадади рушаз: кIани яр, - лугьуз.
Гад алукьайла, къагъажна гъилер,
Алахъда кIватIал ийиз берекат.
Зегьметди бахтлу ийида эллер,
Акатна, галат тийир гьеркат!
Зул алукьайла, вири кIвалахар,
Са-сад амай кьван, акъудиз кьилиз.
Йисан эхирдиз ийиз дамахар,
Алахъда шадвал гъиз гьар са кIвализ.
КIуьд вацра чIугур вахтунда зегьмет,
Тек са пуд вацра ядачни кьван ял?
КIуьд вацра чIугур кIвалахдиз къимет
Гун патал, къведа гьар кьилиз хиял.
Акъатна гарар, чухвана тарар,
Цав, циферивди авуна сувагъ.
Къайи-Бубади акъудна Къарар,
Залан ахварай аватай саягъ:
Береатар гъун патал чилери,
Са кьадар ялар ягъун я герек.
Къуй, ялар ягъуй вири эллери,
ЦIийи тир Йисан Гатфариз зирек! –
Пакаман кьиляй къарагъайла фад,
Живеди кьунваз акуна чилер.
МуркIади кьуна, хваларавай яд,
Тамашиз жезвач, ахъайна вилер.
Пери тIвар алай руш, къуьневаз квар,
Чай, хуьрекдиз яд, гъиз фейи чIавуз;
Акъатна, инсаф чин тийидай гар,
Пери, кварни гваз, акъудна цавуз!
Къайи бубади, мурк кьунвай чуру,
Къекъвез алахъна, чилени цава.
Адан япариз ван гъана гару,
Гуя, чан алай, вуж ятIани ава!
Акатна адак тади, гьерекат,
Къекъвена вири чуьлда живерин;
Живерик са руш хьанва ферикъат,
Къаю ракъурай ахвариз дерин.
Гъил кьуна ада, хкажна виниз,
Хъуькъвер бубудин, я са гуьрчег руш!
-Вун гьикI акъатна, я чан руш, иниз?
Акурвалди, вун рикIиз хьана хуш!
-Чан Къайи-Буба, тахай дидеди,
Ракъурай тир зун, гъун паталди яд.
Зун есир кьунвай инал живеди,
Вун акур чIавуз, гзаф хьана шад!
-Ваз чизван, пака жезвайд ЦIийи Йис?
-Чизва, чан Буба, ЦIийи тир Йисуз,
Савкьватар гваз хьун, ийизвачни гьисс?
-Аферин, чан руш, вун гьахъ я шаксуз!
Исятда инал, савкьватарни гваз,
Къведа гьайванар, ничхирар вири.
Къизилдин файтун, шиверни пуд кваз,
Къведа, чаз кьведаз, рехъ ийиз куьруь! –
Пуд сеферда кап ягъайла, цавай
Файтун атана, савкьватар аваз.
-Гила шаддаказ, физ жеда чавай,
РикIера гужлу къуватар аваз! –
Гьа и саягъда, Къайи-Бубани,
РикIиз чими тир, жагъай Живед-Руш,
Савкьватрив ацIай кьуна турбани,
Аялри абур шад кьабулна, хуш!
ШАИР ХЬУН
Шаир хьунухь, туш шиирар туькIуьрун,
Ахьтин ксар мад хьана, мад хъижеда.
Шаирдин бурж – экв я рикIе куькIуьрун,
ГьакI тахьайла, халис шаир ишеда.
Хъсан ифин гьат тавунвай тIанурда,
А биргенддихъ халис чрай дад жедач.
Пияла – ам вуч затI ятIа такурда,
Земземдихъни, белки акьван дад жедач.
Шиир – жен хьи, кIелай инсан къарсурдай,
РикIив, зарбдиз кIвалах ийиз тадайди.
Шад ва пашман гьиссеривди цIурдай,
Жув гьамиша, викIегьди яз кьадайди.
Гафар кIватIна, дуьз гъиз тежез эхирар,
Квез хьайитIан, шиир лугьун дуьз жедан?
Цуру хьайи, циз ухшар тир чехирар,
Халис ички хъвайи жуьре хьиз жедан?
Шииратдихъ ава халис шаирар,
Гьар са гаф, са цIар тефидай рикIелай.
ТуькIуьр авун патал ахьтин шиирар,
Са гзафбур, алатзава рекьелай.
Шииратдин дагъ – кьакьан я кьадарсуз.
Халис шаир хьун, Аллагьдин бахт я са.
Шаирдивай секиндаказ жеч ксуз,
Вун шаир хьун багъишнавай вахт я са.
ЧУН, ГЬАР САД
Чун, гьар сад яз, са дидедин аялар,
Гьарма вичин дидед чIалал рахазва.
Са-са чIавуз акси хьана хиялар,
Налугьуда, кIарабар хьиз жакьвазва.
Гьар садаз вич, я бег, я хан хьун патал!
Чаз гьамиша чарабурун гъалатIар,
Камун кьилиз, кимивилер аквада.
Акъатайла, викIегь яз, са касдин тIвар,
ЗатI авачир, уф тур цел хьиз дакIвада.
Вичикайни са хъан ван хьун патал!
Чаз чизватIан, жуван чIуру кIвалахар,
Виридакай чуьнуьх ийиз, кис жеда.
Са югъ атай чIавуз, кьилел къвадай хьар,
Шак авачиз, кефиярни пис жеда.
Мурад, кьилихъ са багьа къван хьун патал!
УЬМУЬРДИН КЬВЕ ПАЙ
Бахтаварар я жегьил тир ксар,
Экуьнин ярар авунвай кьисмет.
Шадвилив чпин тухузвай йисар,
Квазни такьазвай азабни зегьмет.
Амма исанар, хьайила яшар,
Чанарик квачиз шадвал, чимивал?
Кьурай къахариз хьайид хьиз ухшар,
Акьулдикни кваз кьада кимивал.
Жегьил тир вахтар даим ракъиник
Жедач, марфар къваз жеда циферик.
Ашкъини жедач, шад яз къекъуьник,
Умудни квачиз секин йиферик.
Яшар хьанвайдак кутуртIа шадвал,
Гьиссда жегьилвал, рахазни хъуьрез.
Жегьилвили кьил чIугуртIа, мад вал,
Адетдин югъни аквада серес.
Садбур азардин акатна хурук,
Духтурханайриз ийида чукур.
Акатайда хьиз, балкIандин кIурук,
Къекъведа, беден хьайид хьиз какур.
Садбур, духтурдиз ийиз кIанз арза,
Рентгетдиз вегьез, ийида тамаш.
РикIе вуч ава, акунамаз за,
Чирда, акьуллу яни, ам кIамаш!
А ВИЛЕР
Кьуьд акъатна, гатфар хьана,
РикIе гьатна, а ви вилер:
Амукьдалди гафар хьана,
Чна кьведа, ша, кьан гъилер.
Дагълар хьана, кьакьан хьана,
РикIе гьатна, а ви вилер,
Тек акъвазун, дакIан хьана,
Бес я, вуна авур хъилер.
Гад кIватIална, харман хьана,
РикIе гьатна, а ви вилер.
Вун, зи тIалдиз, дарман хьана,
Чна кьведа ийин кьуьлер!
РАКЪИНИН АРЗА
Я и кьилин, я а кьилин сергьятар,
Авачир и алемда зун – сад хьана.
Са низ ятIан, ийиз хьунар регьятар,
РикI кузватIан, зун а куна шад хьана.
Залай зурба, залай чIехи къуватар
Авай гъетер – ракъар аваз алемда,
Жувахъ авай чимивал, экв – савкъватар,
Агакьариз кIанзава гьар къелемдал.
Жув – куз, са низ ятIани гун чимивал,
Им буржи я чи гьар садан хивевай.
Ахмакьбуруз, яз аквада кимивал,
Анжах, туькьуьл мецер, кьацIай сивевай.
Зи хизанда, виридалай рикIиз хуш,
Са Чил ава, вич, вичел, зал элкъвезвай.
Адаз эквни чимивал гун – гьайи туш,
Чилел алай тIебиатдихъ гелкъвезвай.
Вацраз тамаш, сефил тир чин захъ авай,
Зи чимивал, экв анжах са патавай.
Им дуьнья туш, дугъриданни, гьахъ авай,
Квез я уьмуьр, даим вилер патавай?
Зи ракъинкай менфят къачуз, инсанар
Бахтавар яз, Чилел шад яз, хъуьрезва.
Чпин дерди- бала ийиз хъсанар,
Кьил хкажна, викIегьбур яз къекъвезва.
За гьайифар, себеб ава, чIугунихъ,
Вирибуруз къадир авач Ракъинин.
Садбур цIигел я зун цава акунихъ,
Чпел сакьват гьакьарзавай экуьнин.
Зи чIехи пай, чикIизва кьуд патахъди,
Зун гьайиди кузва, рикIе цIай аваз.
Гъейри гъетер, акьадач зи чIалахъди,
Такваз ччпин арада зи тай аваз.
Варз, язухни къвезва, уьмуьр алачир,
Са пата – цIай, муькуь пата – къай авай.
Заз адалай гъейри мурад авачир,
Кас авайтIа, эверайдаз – гьай авай.
Сагъ хьурай Чил, къадир авай Ракъинин,
Заз – вири сад, амма куьн Чил – масад я.
Къадир авай чимивилин, экуьнин,
Чилел, анжах, са инсанар – азад я.
Зи арзаяр, талукьбур туш виридаз,
Амма чилел, инсанрал зун рази я.
Хъсанвилер авур сада – иридаз,
Абур куьне багъишзавай рузи я!
КАМИЛ АГАБАЛАЕВИЧ
Хивдин район – хев тир пара рекьерин,
Табасаран, лезги макан лекьерин,
Азадвилин цIай къугъвазвай рикIерин,
Камил стха, ваз и къуллугъ мубарак!
Чаз – дагъвийриз сад тир миллетар,
Санал я чи мелни мехъер адетар.
Чи халкь патал чIугвазвай мад зегьметар,
Камил стха, ваз и къуллугъ мубарак!
Дуствал-артух, гзаф хьурай берекат.
Чи халкьариз ислягьвал хьуй ферекъат.
Къурмишзавай чи гьар хъсан мярекат,
Камил стха, ваз и къуллугъ мубарак!
Зун – Сажидин, Сулейманан ватандаз,
Атанва ваз мугьманвилиз къе, юлдаш.
Сад Аллагьди гун паталди бахтлу яш,
Камил стха, ваз и къуллугъ мубарак!
ЦIИЙИ ЙИСАН ТIАЛАБУНАР
Жув, яшариз акъатнавай аял яз,
ТIалабунар ава захъ са кьадардин.
Инсаният саламат хуьн – хиял яз,
Вилик пад кьан, инсаф течир азардин!
Чи инсанар рахан ислягьвилеркай,
Дявеяр терг жен, виридаз душман тир.
Халкьар рахан анжах къулайвилеркай,
Чаз са карни таквадайвал, пашман тир.
Чи аялриз Аяз-Буба, Живед-Руш,
Къафетар хьиз, шад хабарар гваз атуй!
ЦIийи Йисан шад суварик, рикIиз хуш,
Ийиз суьгьбет, ширин шуьрбет хъваз атуй!
Къуй, гьар садан кIвале тIуьн-хъун бул хьурай,
ЦIийи Йисуз ЦIийи Бахтар жедайвал!
Гьар са кIвале чимивал гвай къул хьурай,
И Йисузни чаз шад Вахтар жедайвал!
Зунни, гьелбет, яшар хьанвай аял я,
Бахтлубур жен, акьалтзавай жегьилар.
Дуьнья ислягь хьун виридан хиял я,
ЦIийи Йисуз шад жедайвал гуьгьуьлар!
КЬВЕ ЧИН ТУШ
ГьакI гьавайда хазва чарчин гуьгьуьлар,
Адан, сад-чин, муькуь падни – далу я.
Шииратдин рекье авай жегьилар,
Сад –ими я, муькуь чинни – халу я.
Кьве чин, анжах жеда алчах ксарал,
Лацу чарчин кефияр мад хаз тахьуй.
Мукъаят хьухь чи лезгийрин сусарал,
Кьве чин жедай, агъдабанар хьаз тахьуй.
Вуна, кьве чин алай чарче кхьей чIал,
Гьайиф тушни, чIал ятIа, кьве чин алай?
Масадбуруз чирмир вуна кхьей чIал,
ЧIуру къимет гуз алахъмир кин авай.
Чарар, табагъ, акъудайдаз баркалла,
Чарар кIатIай чIавуз жезва ктабар.
Чарарални лап чIехи тир кар ала,
Абурал чи хьун герек я ихтибар.
Им критик яз гьисабмир, амма чар,
Кьве чин алай цIарцIе твамир чарарин.
Кхьей ксар амачтIани, ама чар,
Келимаяр хуьз, ктабра цIарарин!
ЧИЛИ ВИЧИН
Чили вичихъ чIугвазва, гьар камуниз,
Амма рикIи, хкажзава цавариз.
Акуна заз, вилералди коммунизм,
Зегьметчи югъ элкъуьр авур сувариз.
Зун, советрин гьукуматда, дидеди
Хана, яхцIур йисуз хьана яшамиш.
Кесиб тиртIан, рикI тIарнач а вядеди,
Жуван уьмуьр дуьз авунвай башламиш.
Сталина туькIуьр авур гьукумат,
Гьатна гъиле, къадир течир ксарин.
Хрущева авур чIуру малумат,
Зегьмет квахьна, азадвилин йисарин.
Гарбачевни Ельцин кьилиз атайла,
ЧукIурна чи сад тир хизан советрин.
ЧIуру крар, дуьз тир рекьиз татайла,
Арада къал гьатна сад тир миллетрин.
Гила, хайи каркун кукур хъийиз клейдал,
Цайи ядни акъваззамач, ава хьиз.
Гьалтавач зун садални – кар туькIвейдал,
Незвай фуни, жакьваз ава, хава хьиз.
Эй Сажидин, валай авам аватIа?
Дуьньядин чар элкъвенвалди кьулухъди.
Алай девир хъсан тушиз кьазватIа,
Вуч жедатIа, тамаш къенлай кьулухъди!
ЙИФ МУКЬВА ЖЕЗ
Йиф мукьва жез, цифер кIватIиз,
Дердер, гъамар рикIе гьатда.
Зун, твар гуз кIанз, лифер кIватIиз,
Яр хуьквезвай рекье гьатда.
ГУЬРЧЕГВАЛ
Дишегьлидин гуьрчегвал,
Акунар туш – винелай.
Я итимдин эркеквал,
Лугьуз жедач куьрелай.
Дишегьлидихъ – кIанивал,
Вафалувал герек я.
Дишегьлидихъ –къенивал,
Аваз хьунал –зирек я.
Итимдизни – бажарагъ,
Хизан гъидай арадал.
Кеспидал физ, фад къарагъ,
Вил тахьана чарадал!
Сада-садаз гьуьрметун,
Буржияр яз, хиве жен.
Тахьун патал гьуьжетун,
Ширин мецер сиве жен.
Аквадай ваз, экуьн кьиляй,
Шиирар кхьиз,
Шад къветерин луькIуьн гъиляй,
Ахварал тефиз.
ТЕХИЛДИН КЬИЛЕР
РикIе авай хиялар,
НикIе авай аялар,
Кьилер жеда техилдин,
РикI вегьедай пехилдин;
Бязи кьилер тик жеда,
Бязи кьилер куьк жеда,
Яраб, вучиз икI ятIа?
Абурун гьал гьикI ятIа?
Кьилер, кьилер, чан кьилер,
Гарал ийизвай кьуьлер.
Хъиткьиндайвал пехилар,
Бул ая чаз техилар!
Кьиле затI авай кьилер,
Са кIус жеда агъада.
ЗатI авачир, буш кьилер,
Кьил, цава кьаз, къугъвада.
САБРИНА
СтIалрикай - Вини-СтIал,
Хкаж хьанва, кьакьан кIунтIал.
Бахчада шад ван тун патал,
Къугъвазвай руш я Сабрина!
Дидедин тир, гуьзел ухшар,
Бахтлу аял, вад тир яшар,
Вилер чIулав-руьгьдин къашар,
Къугъвазвай руш я Сабрина!
Дугунавай Мевер булах,
ПIузар-пIини, сив тир уймах,
Сегьнеда гваз вичив дамах,
Къугъвазвай руш я Сабрина!
Сажидинан я хиялар,
Шадбур авун чи аялар.
Вахт авачир, ягъиз ялар,
Къугъвазвай руш я Сабрина!
КЪАВАРИЛАЙ
Къаварилай, къаваралди,
КIвач эцигай гелериз кьий.
Кьекьемарин луваралди,
КIевирзавай вилериз кьий!
Лугьуда хьи, гъери тIуьр,
Кац, чир жеда чIарчIелай.
Гъиле гьатна, вири тIуьр,
Кац ракъурда кIарцIелай.
Кац акурла, дили жез,
Фиринекни хъваз жедан?
Калин гъери вуна нез,
Хкайнекни ваз жедан?
ИкI хиялна, кац фена,
Къулан патав ацукьна.
Келем салаз яц фена,
ТIуб сара кьваз амукьна.
ЮСИФА ЗАЗ
Гьахъ я дюз кас, зак ква хесет,
Телефон туш жибиндавай суьрсет.
Фадлай кьулухъ гвайди а тIул,
Дуст туш адан, гайитIани на пул.
Виридазни чида зи хесет,
Тулефондал туш валлагь фирсет.
Фад хьун патал къведа зи дустар,
Зи виликди дуст акурлай иди за рафтар.
КЬВЕ ТЕЛЕФОН АВАЗ
Телефондин номерар гуз, кьвед санал,
Садни гвачиз хьун, гуж тушни, Юсиф дуст?
Дуьдгъвер – санал эцигна хьиз, мед санал,
Нез тахьайла, тушни мегер, гьайиф, дуст?
Абур квез я, жаваб тагуз, рахайдаз?
Хайи дуст яз, элкъуьрзавай тахайдаз.
ЦIуд манат гуз, дакIан яз, кьам чухвайдаз,
И кьадар жув ийимир на зайиф, дуст!
Телефонар жибиндаваз хесет къаз
Жегьил-къвези тулуз виридан гьилеваз
Гьуьлуьн-папан мисикни лап юкьваваз
Гвадар айа а зегьримар фадамаз.
Телефонар – чаз чарасуз алат я,
Ам гвачиз хьун, валлагь, еке гъалатI я.
Телефон гваз, къекъведай кьван галат я,
Лугьумир, вун я фотограф-ариф, дуст!
ЮСИФАЗ
Авур зенгериз, ганайтIа жаваб,
Яраб, гьикьван ваз, жедайтIа суваб?
Вав рахаз тежез, гуз икьван азаб,
Яраб ваз зи ван, къвезвач жал, Юсиф?
Йикъа цIуд сефер авуна зенгер,
Вуч кIевибур я, ви кIвалин сенгер?
Зав чIугваз тазвай и кьадар женгер,
Яраб, ваз зи ван, къвезвач жал, Юсиф?
==
Эгер завай, Сад Аллагьди, хабар кьаз,
Хъсанвилер авунайтIа, виридаз.
Гагь - иблисдин, гагь шейтIандин япар кьаз,
Зун цаваарин хкаж жедай иридаз.
За гьуьрметар ийизвайбур,
Заз гьуьрметар ийизвайбур,
За гьуьметар ийизватIан,
Заз гьуьметар тийизвайбур!
Алукьзавай ЦIийи Йисан,
Чан алай кьван, гьар са инсан,
Квелай багьа, квелай масан,
Авач звтIни, квелай хъсан!
Ламраз кIандай, вич шив хьана,
Марфаризни вич жив хьана.
Вири незвайди са сив хьана,
Жув яд авай кварцив хьана.
ШИРИН ВАХ
Шииратдихъ ава гьар са аламат,
Вил алукьна, декьинкай хуьн, саламат.
Гьич садрани вилиз такур - чарабур,
Вун мажбурда, ийиз халис мукьвабур.
Абурукай сад вун ятIа, ширин вах?
Абур – гуьзел, акьулдизни дерин, вах?
Амма адак, мад ква ихьтин аламат,
Пехилривай хуьз тежер чеб саламат.
Фугьумайла, хьун лазим тир мукьвабур,
Кьаз алахъда, душманрилай чарабур.
Абурукай сад зун ятIа, ширин вах?
Белки, зибур, авун ятIа, хъуьруьн, вах?
Шииратдик мад ква ихьтин аламат,
Душманни кваз, хуьз алахъдай саламат.
Гару юзур тавур, таран дувулар,
Назик жеда, гъизни тежез дамбулар.
Ахьтинбур чахъ тахьанайтIа, ширин вах,
Рагъ авай югъ, аквадай чаз серин, вах!
Шииратдик, зун патал, са аламат
Ква, декьена, хуьзвай сагъ ва саламт.
Гвай хажалат, зи тIал, зи квал квадарда,
Гьар са цIарцIи, рифмади зун шадарда!
Мад идалай вуч хьуй хъсан, ширин вах?
Шаир хьунлай, Агъа-СтIал хуьруьн, вах?
ЖЕМИР, РУШАР
Сад Аллагьди виридаз,
Багъишнавач гуьрчегвал,
Садаз, вадаз, иридаз,
Хуш туш чпин керчеквал.
Сада, рангар ягъиз, чин,
Къалурзава цIалцIам яз.
Лекьрен лувар хьиз, вичин,
Къалазва кьве рацIам яз.
Са бязибур акурла,
Акатзава азарар.
Целер хьтин дакIурла,
Фу нез тежез, пIузарар.
АтIуз ценер перемрин,
Къекъвез тежез, дар ийиз;
Хуруйрикай келемрин,
КIанзава кIватIар ийиз.
Гъилик сумка, ранарив,
АцIрнавай гьар жуьре;
Дамахар гвай зангарив,
Ухшардиз зулун фера.
КIвачел алай къапарин,
Кьакьанбур я дабанар.
Ихьтин рушар-папарин,
Гъуьлер я, агъдабанар.
Кьиле акьул авайдан,
КIанивилер таб хьана;
ГайитIани гьавайда,
КIан жедач, ам паб хьана.
Эл-адетдин рушариз,
Жеда хизан, аялар.
Тапан «туьтуькъушариз»,
Амукьда буш хиялар.
Сад Аллагьди гайивал,
Ая, рушар, дамахар,
Рази хьухь куьн хайивал,
Жез, кIан жемир ахмакьар!
ВИ ПIУЗАРАР
Ви пIузарар, ви пIузарар, яр алай,
Седеф сарар, шивер вегьей кеменриз,
Ви пIузарар акур чIавуз яргъалай,
Халкьнавайбур, ятIа яраб, теменриз?
Ви пIузарар, ви пIузарар, зар алай,
Кататай шивер, вегьедай хьиз кемендиз,
Ви пIузарар, ви пIузарар, хар алай,
Халкьнавайбур ятIа, яраб, теменриз,
НАИЛЯ
Лезги рушар бул ава чи хуьрера,
Шегьеррани, тамашайтIа иердиз,
Ава, нур гуз, лацу пелен кьерера,
Мугьуьббатдин къвезвай ширин бегьердиз,
А гуьзел руш, белки ятIа Наиля?
Жегьил тир руш, вични чIулав чIарарин
ЧIулав вилер тамашзава секиндиз.
ПIузар – пIини, лацу седеф сарарин,
Илим чириз акъвазнавай эркиндиз,
А гуьзел руш, белки ятIа Наиля?
Ахцегь пата аватIани булахар,
Сад садалай шуьрбетар тир ширин тир.
Квез акуртIа и рушав гвайкIвлахар,
Чирвилерни авай вичихъ дерин тир,
А гуьзел руш, белки ятIа Наиля?
ЧIехи буба, халкьдин чIехи шаир тир,
Диде – гуьзел Дербентдин са бике я.
Ахцегьрин яд, халис ширин чехир тир,
Чирвилериз дережа лап еке я,
А гуьзел руш, белки ятIа, Наиля?
Заз шикилдай акуна вун сефил яз,
Тарсарикай ятIа, белки хиялар?
Диде икьван гуьрчег, гуьзел, жегьил яз,
РикIиз чими, къумралбур тир аялар?
А гуьзел руш, белки ятIа, Наиля?
Сажидина, гьар патахъай кьатIани,
Халичадин кваквар вегьей жуьреда.
За ви шикил, гафаралди атIана,
Вичиз ухшар авачирла Куьреда,
А гуьзел рур, белки ятIа, Наиля?
ХЪСАН КАРДИЗ
Хъсан кардиз, фад ва я геж авайд туш,
Мус кIандатIан, хьурай, амма жез хьурай.
Хъсанвилихъ, тежер, зи вил галайд туш.
КIантIа вичиз, хъуьрез хьурай, шез хьурай.
Гьар са касдиз кIани крар бул ава,
Кьисмет хьанач, лугьуз, рекьиз, шез жедан?
Садахъ девлет, куьтягь тежер пул ава,
Авачирда, шез, рикIи рикI нез жедан?
ЧАР АВАЙ ФУ
Лезги халкьдихъ, гьар жуьредин
Хьаран, тIанур, гьам шуьредин,
Ава шумуд тIвар авай фу,
Самур, Къусар, гьам Куьредин,
Ава хъуьтуьл, чар авай фу!
Къуьлуьн гъуьруьн, тIушур тини,
Ярар-дустар галаз кIани,
Ракъиниз ухшар авай фу;
Герек тушиз, къуриз сини,
Ава хъуьтуьл, чар авай фу!
Сиве гьатна, гъеридин дад,
Нисидихъ нез, хъваз къайи яд,
АватIан, хъчар авай фу;
ТIуьнвай, иштагь ачухдай мад,
Ава хъуьтуьл, чар авай фу!
САИДА
Икьван гуьрчег, икьван зирек,
Дагъустандин халкьдиз герек,
Чаз министир, сагъламвилин
ХьанайтIа, хупI тир, Саида!
Гьар са духтур, духтирхана,
Гьар са тIалдиз, дарман хьана,
Вакай халис духтур Кьилин,
ХьанайтIа, хупI тир, Саида!
Начагъбурун рикIер шаддай,
Кьве патанни гьуьрмет саддай,
Къайгъудар кас шегьер, хуьруьн,
ХьанайтIа, хупI тир, Саида!
Чина авай гуьрчегвилин,
РикI замин я, керчегвилин.
Вакай дамах, хуьруьн, кIвалин,
ХьанайтIа, хупI тир, Саида!
ШУМУД ЙИС Я?
Шумуд йис я, СССР-ни чукIурна,
Пул гуз, сагъар ийизва къе, начагъар.
Духтурар куьз, ихьтин кIеве акIурна?
Садбурукай хьанва халис къачагъар.
Сагъламвилин министр вун хьайитIа,
Халкьдихъ гелкъуьн дуьз жедатIа, Саида?
КЬУЬД АТАНА
Кьуьд атанва живерин,
Сувагъ ийиз чилерин.
Гьич, гьалдикай эллерин,
Хабар кьунар, куьмек гуз,
РикIел къвезвач северин!
Тарар, тамар – муркIада,
Есирар хьиз аквада,
Чуьнуьх хьанвай кьуквада,
Пепеяр, нез, чаз тагуз,
Целер хьтин, дакIвада.
МЕЛЕКАР Я ДИДЕЯР
Чпиз ухшар авачир тек- тек, текар,
Абур, хайи дидеяр я, гьар садан.
Чун дидейрин даяхар я эркекар,
Дидеяр чи бинеяр я гьар садан!
Дидедилай авач масан са касни,
Сад Аллагьни, ватан квачиз, азизбур.
Вахтар вилик фида, акваз, таквазни,
Дидейрилай авач дагълар, винизбур!
Ракъинин нур, вилерин экв, бахтунин,
Дидеяр чи мелекар я Женнетдин!
Аллагьар хьиз аквазвай чаз вахтунин,
Лайих ксар, гьар са жуьре гьуьрметдин.
ГЬИКI ШАД ЖЕДАЧ?
Мукьувай вун акунач зи вилериз,
Гъетер, цава йифен чIавуз аквада.
Лацу пелел алай мукал цIвелариз,
Руьгьдин къашар, анжах чпел чIугвада.
Хъвер къугъвазвай, яру пIинид пIузарар,
Седеф сарар алахъзава кIевириз.
Са затIни туш, девлет авай базарар,
Вучиз вуна вегьезва зун кIевериз?
Са сят хьана, тамашиз зун шикилдиз,
Гьар са лишан, рикIел хуьз кIанз, тIвехни кваз.
ЧIулав чIарар атай чIавуз фикирдиз,
Гьич са затIни туш, кIерецдин хвехни кваз.
Багъламадал кутIуннавай кьилни кваз,
Ви чин патав, иер ятIан нехишар:
Къелемдин нер, ахъа тир кьве вилни кваз,
Сад Аллагьдин ятIа, авур багъишар?
Ченедин кьил, хъуькъвен кьилер, ахъа пел,
Тицианан мадонадиз ухшар яз.
Гекъигунар ухшар туштIа, къвемир хъел,
Хъсан шикил чIугваз хьанач, яшар яз.
Ви суьрет за, рамкада хуьз, рикIевай,
Шумуд йис я, гьатта аял чIавалай.
Техил цанвай, бубу хьтин, никIевай,
Алакьнач цуьк, атIана хуьз жувалай.
Къе, вун яргъа, зун акъатна яшариз,
Вун хиялда ава жегьил руш хьтин.
Гуьзелвилер ганва лезги рушариз,
Вун аквазва, Женнетди са къуш хьтин.
Сажидин я, шииратда жегьил тир,
Са гзафбур пехил я зи яшарал.
ГьикI шад жедач, багьавилиз къизил тир,
Сад садалай гуьрчег лезги рушарал!
==
Дидед патав, ацукьна, къвал-къвалаваз,
Дамахзавай, бахтавар я, Бести вун.
Берекатлу, дидед чинал хъвер алаз,
КIвалахзавай, бахтавар я, Бести вун!
АЯЗ-БУБАДИ, ЖИВЕДИН-РУША
Хийирар гана, яшариз кьуьзуь,
Куьгьне тир Йиса, чIугуна зегьмет.
Гатфарал, Гатал, Зулал яз рази,
Аяз-Бубади, ийизва гьуьрмет.
Хъсан кьабулун патал ЦIийи Йис,
Кьуна хьиз гъиле Гарув гвай Мишер;
Тарарни тамар михьибур ийиз,
Шткана вири, кьуранвай пешер.
ТIебиат вири, тамарни тарар,
Чуьхвена зулун алцифнавай цив;
Михьиз хуьн патал чуьллерни чIурар,
Винел экIяйна, лацу агъдин жив.
Аяз-Бубади, живерин цифер,
Сафунай ягъиз, Чил ийиз Гузан.
ЦIийи Йисакай, чIугваз таз кефер,
КIватIал ийида, чи гьар са хизан.
ЦIийи тир Йисуз, цIийи кIвалахар,
Ризкьи бул жеда, никIера цайи!
МуркIаривди кьаз тагуз булахар,
Живед-Руш къведа, бахтар гваз цIийи!
Манияр ягъиз, ийида кьуьлрер,
Елкадал элкъвез, къачуз савкьватар.
Мубарак ийиз, цIийи тирвилер,
Санал кIватIда чи вири къуватар!
ТАРИФ АВУН
Тариф авун, кутугнавай кIвалах я,
Гьар са касдиз, гьатта, гьар са чкадиз.
Тапан тариф ийидайди – ахмакь я,
Къеле ягъиз вердиш, кIарас кукIвадиз.
Тапан тариф, ава кьвед пуд жуьредин,
Вирибур я, анжах вичин хийирдиз.
Цурни кягъда, кьве гъилелди фитедин,
Артухлама, кални ягъда нехирдиз.
Куьз лагьайтIа, авач маса алакьун,
Алцумдай мефт, авач кьиле, юкI патал,
ГьакIан кар я акьулар гуз, алахъун,
Ам, дидеди ханвай кас я, лукI патал.
ГанватIани инсандиз хас лишанар,
ГьакIан кар я, адаз, дуьз физ, рекьер гун.
Лам паталди, къалгъанарни явшанар,
Нез ганватIа, гьайиф кар я, векьер гун.
Тапан тариф ийидайбур, яргъалай
Чир жедалда, чпин кими амалрал.
ШейтIан кас хьиз, вахт герек тир, яргъ алай,
Акъвазнавай чрадалди чумалрал.
ЧИ РАЙОНДИН КЬИЛ
СтIал Сулейман тIвар алай район,
Агалкьунралди, чукIурзавай ван,
Жедайвал кIвалах, гьар инсандивай,
Вилик физва ам, йис-йисандавай.
Тикрар:
Вучиз лагьайтIа, чи райондин Кьил,
Язва Нариман Шамсудинович!
Гьар садаз герек къвезвай эрчIи гъил,
Халкь паталди рикI, кузвай кас я вич,
Духтурханаяр, спортдин кIвалер,
Бахтлу хьун патал, хуьрерин эллер;
ЦIийи метебар, аялрин бахча,
Гьар хуьре ахъа ийизва хунча!
Рекьерни хвалар, ятар, булахар,
ТуькIуьр ийизва, вири кIвалахар.
РикIера эквер ийизва куькIуьр,
Вири дердияр, ийизва туькIуьр.
ЧУБАНАР
Кьакьан дагълар, кьилер лацу живерин,
Квез муьтIуьгъ я, гваз къекъвезвай суьруьяр.
Чархар, халис, кьилер лацу северин,
Цава къугъваз, малаикар – гьуьруьяр,
ХупI дамахар жедачни квев, чубанар!
Дагъдин лекьер къвез, ацукьиз къуьнерал,
Сада сада ийиз жеда дердияр.
Чумахъдалди чIалар кхьиз къванерал,
Мани яда, рикIе аваз кIанияр!
Нез, къаймахар, жедачни квев, чубанар!
Гатфарихъди дул къачуда кIелерин,
Булахрай яд хъвада куьне шуьрбет хьиз.
Тум-кьил жедач нисид, гъерид целерин,
Уьмуьр кьиле тухуз, ширин суьгьбет хьиз.
Ажеб махар жедачни квев, чубанар!
ША, ЗИ ДУСТАР
Хъчад афар, инжи чичIек,
Тегьмесханар бул хьайила.
Къажгъандик са хур хъпи кIек,
ЦикIен дузмиш къул хьайила.
Куьн атайла, шад я зи кIвал,
Мукьвал-мукьвал къвез хьайитIа.
Са шуьшени суфрад юкьвал,
Шишни жеда, нез хьайитIа.
Лугьумир хьи ганач, хьанач,
КIвализ къведай рехъ тийижиз.
Гъуьрчехъан яз, хъванач, хьанач,
Керекулни пехъ тийижиз.
Сажидинни куьн хьиз мутIлакь,
Шкьакь касдай кьаз кIан жемир.
ХъуьтIуьн йикьни тийиз алакь,
Пачагь течир бег, хан жемир!
ВИЛИКАН ВА ГИЛАН ДУСТАР
Вилик вахтара гьалтзавай дустар,
РикIериз ачух, мецериз ширин.
Закай ийиз кIанз чIаларин устIар,
Меслят кьалуриз, метлебриз дерин.
Абурукай сад дуст хьанай Межид,
«Дуствал» журналдин редактор хьайи.
Абурун тIварар кьаз жеда муьжуьд,
Шииратда заз куьмекар гайи.
Сад Алирза тир, Муькуьд Ибрагьим,
Мурадхана зи акъуднай ктаб.
Сад тир Аллагьдиз ийизва рагьим,
Квачир абурук, гьич садакни таб.
Чидач, девирар хьанватIа дегиш,
Абурухъ галаз, инсанар бязи.
Камунин кьилиз, тапарриз вердиш,
Вирибурулай тирбур нарази.
Вун акур чIавуз, хъвер ийиз тапан,
Алахъда къалаз, чеб яз ви дустар.
Кьулухъ хтана, эгъуьнда дабан,
РикIера аваз, чIуру тир къастар.
Эй, шукур хьурай Худадиз чIехи,
Ихьтин шейтIанар инсанрай кьазвай.
ГьикI ийизватIа и гужар эхи?
Чпин патав, чун гьайванрай кьазвай.
Нани, Сажидин, ийизва херде,
Вуч атайтIани акъудиз сивяй.
ТуькIуьрзавай гьар гъилера перде,
Жавабар гунни акъудмир хивяй!
ЯРУ ПАЙДАХ К;АШ - МУКАЛДИН
;
Гьикьван вахт я фагьумиз за иердиз,
Гьар са карда дуст дустунин – далу тир.
Хуьре-к;вале, к;ант;а алад шегьердиз,
Садаз масад – буба, хала, халу тир.
Гьайиф, гьихьтин девир гъиляй акъатна!
Я инсанар, куьз куьн кьиляй акъатна?
Мукьвал-мукьвал дустар къведай мугьмандиз,
Мугьман авай к;вал элкъведай мехъериз.
Саданни чин аквадачир пашмандиз,
Рахун – мани, къекъуьн элкъвз кьуьлериз.
Гьайиф, гьихьтин девир гъиляй акъатна!
Ярар-дустар, куьн ни хъиляй къакъатна?
Кьейи, хайи, мел-мехъериз к;ват;ализ,
Ван акьалтдай далдамдинни зуьрнедин.
К;утадинни к;ашунин ван чатал жез,
Клубрани – театр кьуд пердедин,
Гьайиф, гьихьтин девир гъиляй акъатна!
Залум фитне, вун гьи хъуьртяй акъатна?
Диде-буба герек амач аялриз,
Гьар сад вичиз к;ани патаз катзава.
Вуч кьван ч;уру крар къвезва хиялриз,
Сада масад ягъиз, рекьиз гьатзава.
Гьайиф, гьихьтин девир гъиляй акъатна!
К;вал жагъайбур чпин к;валяй акъатна!
К;ашни Мукал – дустар хьана, Сад хьана,
Зегьметчийрин уьлквени тир азад тир.
И ч;ехи тир дуьньяда чи ад хьана.
Чал душманар хъуьруьрзава фасад тир.
Гьайиф, гьихьтин девир гъиляй акъатна!
Гужлу СССР чи к;аняй акъатна!
Чук;ур ийиз – регьят, к;ват;из четин тир,
Маканрикай – садлагьайди Ватан я.
Азарлуйрихъ галукьайди батин тир,
Муьрхъведи кьун – иесисуз гьулдан я.
Гьайиф, гьихьтин девир гъиляй акъатна!
Зегьмет ч;угуз, халкь къве къуьняй акъатна!
;;
Африкадин негрийрикай лук;арна,
Европадиз Америка – гъуьл хьанва.
Афгъанистан, Ирак…шумуд кук;варна,
Россияни чук;урунал вил хьанва.
Гьайиф, ихьтин девир акваз вилериз!
Инсаният физва чиляй-чилериз!
Югослав хьиз чук;ур хъийиз к;ват;алар,
США-дик т;уб хуькуьрзавач, мягькем кьаз.
ООН чна хуьзват;а вуч паталай?
Алахъзавай терсина пад мягькем кьаз!
Гьайиф, ихьтин девир акваз вилериз!
Са гьахъ девир ахквазмат;а эллериз?
Америка – аллагь, доллар – шагь хьана,
Амай пулар элкъуьрзава чарариз.
Галукьайди чахъ ни ч;уру агь хьана?
Хкаж жезвай ч;авуз Космос гурариз!
Гьайиф, ихьтин девир акваз вилериз!
Дявекарар къвез уьлквейрин кьилериз!
Яру пайдах – К;ашни Мукал саналлай,
Экспонатар хьурна куьгьне музейдин;
Гьукуматар хкаж жезва к;анеллай,
Къишлахарни элкъуьрзава Уьзендиз.
Гьайиф, ихьтин девир акваз вилериз!
Чи девлетар физват;а гьи гьуьлериз?
Артух рахун – къай гунуг я сивериз,
Амалдарри к;валахзава кис хьана.
Ламарини яб хугузмач Севериз,
Къвердавай чи гьал аквазва пис хьана.
Гьайиф, ихьтин девир акваз вилериз!
Ийиз женни пабвал чара гъуьлериз?!
Сажидиназ – хьайид хьана, яш хьана.
Бес чи къвезмай гьал гьик; хьурай халкьарин!?
Вад пип;ен Гъед, вучиз вакай Хаш хьана?
Къизил – к;аник кваз муьрхъуь кьур ракьарин.
Гьайиф, ихьтин девир акваз вилериз!
Вахт пуч тийин, ша, куьс гун чи Гъилериз!!!
КУЬРЕДИН ГИМН
Кьудратлу тир къадим Куьре,
Пачагь квачир мах я хьи вун.
Шегьерар тир гьар са хуьре,
Халкьар акваз гьар са жуьре,
Бахтунин са тах я хьи вун!
Агъзур сара вилериз ви,
Акун тавур кIвалах авач.
Гьуьрмет кIани эллериз ви,
Берекатлу чуьллериз ви,
Кьисмет тавур булах авач!
Къужах кьуна Дагъни Аран,
Дуствал кIани рикIава вахъ.
Ислягь чIавуз гьализ девран,
Гьар гатфариз цIай куз Яран,
Шарвилид кьил тик ава вахъ!
Яман йикъар пара хьана,
Ягъ-кьиникьин гьисаб хьанач.
Халкьарин фу тара хьана,
Душман уьзуькъара хьана,
Кхьин тавур ктаб авач!
Дертни эхна, девранни на,
Намус хвена, ватан хвена.
Дарвал эхна, гьижранни на,
Дагъни хвена, Аранни на,
Ви чIал хвена, хизан хвена!
ЦIаяр къвана, марфар къвана,
Кьуркьушумдин харар галаз.
ЧIалар къвана, гафар къвана,
Араб, латин гьарфар къвана,
Вилик, кьулухъ цIарар галаз!
Къадим тарих къванеравай,
Мерекуьп ваз иви хьана.
ЧIулав литер къуьнеравай,
Гъиле шидин кьенер авай,
Лекьерин рикI кIеви хьана!
Женнет макан Къуба, Муьшкуьр,
Зияратдин Самур дере…
Дагълух уьлкве, Аллагь шуькуьр,
Чирагъар гвай даим куькIуьр,
Ви далудихъ гала, Куьре!
Ви лекьери лув гуз цава,
Хъен вегьезвач вал чарадан.
Ризкьи-дарман, ятар-дава,
Вири шартIар вахъ бул ава,
Чарадаз кIир тийир гардан!
Камаллуяр я ви эллер,
Гьуьрмет кIани, хатур кIани.
Берекатлу ава чуьллер,
Зегьмет чIугваз вердиш гъилер,
Дустариз гуз ятур кIани!
Гъилиз-заха, мециз-ширин,
Къавум-къардаш, дустар ава.
Гьар са кIвале-лугьун-хъуьруьн,
Гьар са хъсан адет хуьруьн,
Хуьз алакьдай устIар ава!
Куьре Мелик, Етим Эмин,
Алкьвадар Гьасан-эфенди…
СтIал Сулейман-чи замин,
Женнет кьисмет хьурай, (амин!)
Халкь паталди рикI эфейди!
Сажидин, на ара-ара,
Буш гафар ийиз тахьурай.
КIанзавайди-гьар са тара,
Дадлу емиш гъана пара,
Гележег чи бахтлу хьурай.
ХАЛКЬДИН СЕС.
I
Дагъустандиз вичин яргъи тарихда,
Аламатар акуна гьар жуьредин.
Чи дагъвийри, чпиз хас тир къилихда,
Гунарарни къалурна гьар жуьредин.
Четин чIавуз вири халкьар сад жедай,
Тимур, Надир, таз хъфена мейитар.
Дагълар акур чIавуз абур яд жедай,
Дагъвияр тир, муьтIуьгъ тежер игитар.
Шарвилияр авай гьар са миллетдихъ,
Хайи дагълар хвена, чпин чIаларни.
Абур вердиш тир азабдихъ, зиллетдихъ,
Гьар гькумдин, беглеринни ханларин.
Амма муьтIуьгъ хьанач гьич са пачагьдиз,
Уьзденар яз яшамиш жез кIвалахна.
Надираз хьиз, чир хьун патал алчахдиз,
Лезгияр вуч халкь яз, чириз алахъна.
2
Совет власть хьайи чIавуз дагъвияр,
Азадвилин рекье гьатна, шад хьана.
ЭкъичнатIан са кьадардин ивияр,
Дагъустандин азад халкьар сад хьана.
Яратмишна колхозарни совхозар,
Гьар са жуьре ризкьи цана чилера.
Терг авуна гьар са чIуру тир азар,
КIелиз, кхьиз, къелем кьуна гъилера.
Яргъал фенал азад зегьмет чIугунар,
Вагьши душман рекье туна Гитлера.
На лугьуда, экъуьрайд хьиз ругунар,
Халкьар рекьиз, папар туна йикьера.
Душман вичин мугъарадиз хутахна,
Берлин къачур сагъ хьурай чи аскерар.
Мад галатун чин тийир гьал кIвалахна,
Дуьх хъувуна чкIанвай кьван шегьерар.
Сталинан гуьгъуьналлаз рагьберар,
Хьана, гьелбет къенибурни чIурубур.
Бязибуру кIеве туна лезберар,
Бад гьавая фена зегьмет чIугурбур.
3
Дагъустандин кьиле хьайи рагьберри,
Алахъна халкь таъмин ийиз кIвалахдал.
Зегьмет чIугваз хьана фяле, лежберри.
Вирибуру кутугайвал кIвалахнач,
Чи жегьилар катиз хьана, кIвалахиз.
Халкьдиз къулай шартIар ийиз алахънач,
ДатIана яд къведайди хьиз булахдиз.
Жегьил несил, кIвал-югъ хана хизанар,
Ам хуьн патал амач кIвалах ийидай.
Садбуру нез як, гъери ва гузанар,
ЧIехибурни хьана алакь тийидай.
Чилер гана, чIурна колхоз, совхозар,
Баят хьана багъни бустан бегьеррин.
КIвалах жагъун тавур жегьил ялгъузар,
Батракар хьиз, есир хьана шегьеррин.
Бес Дагъустан туна текдиз, есир хьиз,
Кьуьзуьбурун эхир килер пуч хьана.
Совет власть туькIуьр авун тахсир хьиз,
Гьатай дардай экъечI тежер гуж хьана.
4
Акуна хьи, Путиназ чи гьал, агьвал,
Москвадай рекье туна Васильев.
Мад ийиз тун тавун патал агъавал,
Дергесни гваз, векье туна Васильев.
ЧкIай кIвалер дуьзар хъувун регьят туш.
Коррупция – азар хьанвай беденда.
Им дагъвийриз кутуг авур жуьрэт туш,
Вири туькIуьр жедач кьван са геренда.
ЦIийи къайда, къачун тийиз ришветар,
Вердиш авун, я залан тир азият.
Дагъви халкьдихъ ава хъсан адетар,
Дегиш авун четин кар тир хасият.
Васильева кIватIна вичин команда,
Алахъзава са къайда тваз дагълара.
Булвал патал, виликан хьиз заманда,
Бегьер хьуриз никIерани багълара.
Халкьдизни шад жезва акваз кIвалахар,
Вири халкьар бахтлу хьунухь паталди.
Квадар ийиз герексуз тир дамахар,
Лап рикIивай ялзава и кIватIалди.
5
Зун яшлу кас, крар акур вилериз,
КIанзава заз, бахтлу хьана аялар.
Фу недай рехъ жагъур ийиз эллериз,
Ватандикай ийин даим хиялар.
Васил стха, уькуь, цуру акур кас,
Вазни, гьелбет, акурди туш са шадвал.
Къайдаяр хуьз, гужлу зегьмет чIугур кас,
Дагъвийриз гуз алахъ руьдин азадвал.
Вунни лекьрен шараг я чи макандин,
ГьикI кIантIа чун, гьакI хьун винни мурад туш.
Чун тереф я Россиядин закондин,
Гьич саданни кар чIур хьун чи мурад туш.
Вирибур са гъиляй, виляй кьаз алахъ,
Дагъвияр яз чир хьайид туш чIурувал.
Дуьзвилелди авуртIа гьар са кIвалах,
Са чинизни кьисмет жедач ярувал.
Са чIавузни миллетрин чи арада,
Тереф тунар, кьисмет тахьуй садрани.
Сада, масад тваз кIан тахьуй кьарада,
Я чи кьилел кьамир чIуру кадрани.
Сажина ийизвайди минет я,
Куьз лагьайтIа, виридан вил вал ала.
ЧIехибуруз гьуьрмет авун адет я,
Гьар са кIвалах дуьз авунал къал ала!
ЗУН МУГЬМАН ТУШ
Зун мугьман туш атанвай куьн утагъдиз,
ТIуьна, хъвана, гъилер ягъна хъфидай.
Ухшар ятIан зи акунар начагъдиз,
Зун шаир я вегьтедай гьич тефидай.
Зун дуьньядал атайди туш мугьман яз.
КьейитIани амукьда зун рикIера.
Зи шиирар гьар са тIалдиз дарман яз,
Бакара къвен шумудни са рекьера.
Зун амукьда хиял из куьн рикIера,
Зун амукьда мисал хьана чIалавай.
Зун себебдин са хъач я куьн никIера,
Кваз такьуна физ тахьурай къвалавай.
Са низ ятIан багьа я зун цуьк хьтин,
Сад лагьана бахт багъишиз гьазур тир.
Зи жегьилрал а кьадардин рикI хьана,
За жуван хур чи жегьилриз гьазур тир.
Зун мугьман туш атанвай са кьил чIугваз,
Къван хьанани амукьда куьн арада.
Билбилди хьиз алахъдайла зил чIугваз,
Зун пехилрив тваз вугумир кьарада.
Бязибурун сурухъ багьа къван жеда,
Кьейи инсан дагъ хьиз цавуз акъуддай.
Зи сурун къван-зи манийрин ван жеда,
Четин чIавуз гъам рикIелай алуддай.
Зун квез чидай кесиб кас я, къураба,
Дустарилай пара хьайи душманар.
Шииратдин рекьяй гьалай араба,
Гьич са касни ийин тийиз пашманар.
Чаз виридаз сад и чил диде тир,
Адан къадир чир тахьун чаз гунагь я.
Инсанвилиз гьуьрмет ая вине тир,
Чун сад-садан эрчIи гъил я, панагь я.
Зун дидеди хайиди туш кьин патал,
И рагъ, и варз аламай кьван цаварал.
Азиз дустар, мус хьайитIан куьн патал,
Хкведа зун мел-мехъеррал, суварал.
Ам Сажидин туш хьи герек хьайила,
Куьн арада хьун тавуртIа вири хьиз.
Куьн межлисра дадлу хуьрек хьайила,
За жуван рикI цIурурда квез гъери хьи.
Я БАХТАВАР - КЬИЛЕВАЙБУР
Я бахтавар – кьилевайбур,
Фад нез алахъ гъилевайбур.
Са югъ къведа вири амаз,
Дагъда лапаг суьруь амаз,
Телеф хьана кIвалевайбур.
Я бахтавар-бахтикъара,
Девлет кIватIай-гуьнуькъара,
Чарабурун вил галайди,
Чир хьухь вацIухъ гьуьл галайди
Эхир жеда уьзуькъара.
Я бахтавар кьуру келле,
Мефт авачир гьайван кьиле.
Ахъа гъилер акьал хьана,
Ваз мусалай кьве кIвал хьана?
Тапаррин чан алай киле.
Бахтаварар-Мурсал ханар,
Куьнни туш къе усал ханар.
Халкьдин пай квай кIватIна девлет,
КIан хьуналди нез ам хевлет,
Шумуд ханди гана чанар?
Кьей бахтавар кас Сажидин
Гваз къекъвезвай кесибрин дин,
Кьилиз чара ая жуван,
А ханлариз хьайитIа ван,
Негь ийида хва бажидин.
ВУЧ ТАКАБУР
Вуч такабур тамашзава Сулейман!
КьванцIил хуьруьн къванцин кьакьан тепедал.
Акун патал гьар са девир, гьар заман,
Гими хьана физва алаз лепедал.
Аферин камаллу хуьруьн жемятдиз!
Сулейманан къадир икьван виневай.
Вуч гаф ава адан гуьзел къаматдиз?
Гьуьлерилай дерин акьул кьилевай.
Заз шад хьана, чан акьалтна хтай хьиз,
Гьар са кIвале хьун герек я Сулейман!
КьванцIилвийрин фикирдиз фад атай хьиз,
И гуьмбетдай вуч зирек я Сулейман?!
Сулейманаз хуш тир кьакьан тепеяр,
Дагъустандай дуьнья акун паталди.
Шииратди гузва адан лепеяр,
Анжах халкьдин мецяй рахун паталди.
Ам арадал гъайи устад вуж ятIа?
Ам хкун ни атанатIа хиялдиз?
Виридалай вучиз за зам хуш ятIа?
И кар чида чIехидаз, гьам аялдиз.
Сагъ хьурай вун чIехи шаир Сулейман!
Чи дагъвийрин рикIе чирагъ куькIуьрай.
Къалур авун патал халкьдин эрзиман,
Гомера хьиз гьар са шиир туькIуьрай!
Сажидиназ дагълар кIанда кьакьан тир,
Дагъвийрин хьиз бармакарал жив алай.
Сажидиназ касни авач дакIан тир,
Заз инсандин чин дакIан я циф алай.
ВИЛЕР ХЪУЬРЕЗ
Вилер хъуьрез, рикIе зегьер,
Къалурда чеб дуст тир тегьер.
Кьунан крчар алай цIегьер,
Захъ кIусунин дустар ава.
Гаф лагьайла, гатаз хуру,
Руьхъвед тупар яда кьуру.
Дустарни кваз ядай кIуру,
Чпихъ чIуру къастар ава.
Камун кьиз гудай зиян,
Тахъвайдини ийиз пиян,
Терсина тир патахъ гуз ян,
Шумуд кубут устIар ава?
Чинал са гаф, кьулухъ-масад,
Акуна заз шумуд фасад.
ТIварар кьуртIа, гьар садаз сад,
Лугьудай бул тостар ава.
Шумуд гатан, шумуд галкIин?
Шумуд чинал маска алкIин?
Булахрин яд ийир чилкин,
Пара мурдал ятар ава.
СтIал шаир Сажидин на,
Къалурмир тум кьацIай дана.
Нехирдикай рахаз чIана,
Абур гьикьван кьадар ава?
ИНСАН ПАТАЛ
Инсан патал бес я са чин,
Эгер адак намус кватIа.
Дуьзвилик пай жедач вичин,
Гьарам-гьешем, хумус кватIа.
Инсан патал бес я са рикI,
Эгер адал тIвар алатIа.
Ам лам хьтин жеда гъарикI,
Адал девлет-пар алатIа.
Инсан патал-сад я Ватан,
Жуван диде, буба, чIал хьиз.
Гьайван ятIа жеда патан,
Нехир квахьай шеври кал хьиз.
Инсан патал затI туш кьиникь,
Халкь паталди, Ватан патал.
Бегьемсуз кьил квез я хуьнуьх?
Цава кьунвай са чан патал.
Инсан патал чилер, цавар,
Халкь авунва Сад Аллагьди.
Квез хъсанвал, ая ялвар,
Гун паталди мад Аллагьди.
Инсан патал-Женнет я чил.
Адан къадир чиз хьайитIа.
Чапхунчидин атIана кьил,
Диде Ватан хуьз хьайитIа.
КУЬЗ КИСНАВА
Куьз киснава Шагьни Шалбуз?
Квехъ гьи кьадар сабур ава?!
Лезгистандин халкь я ялгъуз,
Куьн такабур-абур вуч я?!
Вили цава экуь гъетер,
Чаз тамашиз сефил ятIа?
Ватандихъ рикI кузвай бейтер,
Зи дарман-сенжефил ятIа?
Гьикьван эхда на Кьулан вацI?
Са беден кьве пад хьанва хьи!
Лезги рикIяй акъудна кьацI,
Кьаркьулувар кIватI хьанва хьи!
Рахадайбур пара хьанва,
ХъуьтIуьн йикьни гъиляй текъвез,
Халкьарин фу тара хьанва,
Дуьз фикирар кьиляй текъвез.
Садвиликай ийиз гафар,
Чи гьал мадни пис жезва хьи!
Тух хьайибур, тIуьна афар,
Ядни хъвана кис жезва хьи!
Са вил хъуьрез, са вил иишез,
Мецивай дуьз рахаз женни?
Хаинри ви девлет къечез,
Мез аваз, лал акъваз женни?
Шарвилидал чан хкиз кIанз,
Чун серинрик чуьнуьх жедан?
Квез тарихра тIвар кхьиз кIанз,
Ам Лезгистан хуьнуьх жедан?
Кар чкадал атай чIавуз,
Шарвилияр герек жезва.
РикI пердедай атIай чIавуз,
Сад-вадаз фу, хуьрек жезва.
Жафа хьана и чи гьалар,
ГьакI гафар-чIалар хьайитIа.
Халкьдин чанда туна ялар,
Чун цацар-валар хьайитIа.
Низ лугьун, низ ийин гьарай?
Аллагь пара цава ава.
Сад жедалди авач кьарай,
Де лагь, чун низ тIува ава?!
Сажидин, ви вил нел ала?
Игит ятIа, чан це жуван!
Гьамиша вил рекьел алай,
Яланчийриз къван це жуван!!!
ГЬА ЧIАВУЗНИ ЗАТI ТУШ
Лезги малла Несредин
Физвай садра базардиз.
Бушвал хьана гьелледин,
Ават хьана дагьардиз.
Инай са гьал экъечIна,
Рекьин юкьвал хвал алай.
Са кIус кьулухъ къекъечIна,
Хкадарнал къал алай.
Хьайид ана хьуй вичиз,
Хкадарна маллади.
ТIар хьайила са кIвачиз,
Къутармишнач балади.
Аватнавай хвалаз ам,
ЭкъечIна са гужалди.
Регъуь хьана, чухваз кьам,
Элкъвена вич вичелди.
«Агь зи жегьил тиртIа вахт,
Ихьтин бала къведачир.
Кьуьзуь хьана, фена бахт,
Жегьил яз икI жедачир!»
Килигна ам кьулухъди,
Акур кас-мас аватIа.
Вич аваз и шулугъда,
Хъуьрей кас-мас галатIа.
Дуьз гъавурда гьатдай фад,
Сад-кьвед жеда ахмакьар.
«Гьа чIавузни вун са затI,
Тушир, квез я дамахар?»
КРЫМДА КЪЕ СУВАР АВА
Шумуд йис тир, Крым чавай къакъудна?!
На лугьун, чи эрчIи гъил тир атIайди.
Хрущева чи кьилел вуч акъудна?!
Агьни аллагь къаргъишар тир атайди.
Чи рикIерив хажалатар агудна.
Крым – ЧIулав гьуьлуьн дагъ тир гьулдандин!
Севастополь – сенгер къачуз тежедай!
Кьеблепатан даяхар тир Ватандин,
ЦIайлапанрин цIувай атIуз тежедай.
Халкьар лукIар хьурнай гъейри хизандин!
Эл-адетдив референдум авуна!
Крым хтун хъувуна мад хизандиз!
Чи дережа хкаж хьана тавуниз!
Ша, Путиназ, игитдиз хьиз хъсандиз,
Капар ягъин, са кIусни геж тавуна!
Гьикьван хъвер квай крымлуйрин сиверик!
Татар, урус, украинви сад хьана!
Ажугълувал квай бандеррин кьеверик!
Чапхунчийрин ниятрикай яд хьана,
Шадвилин шел кваз акурла эллерик!
Дявекарар – чеб терг хьурай дявейра!
Ислягь халкьдиз гун тийизвай секинвал.
Пачагь жез кIанз дуьньядавай уьлквейра,
Амеркади тум хьиз цазва хаинвал,
«ДемукIрат» гваз, къекъвез, рекьиз куьчейра!
Къуй, чир хьурай СССР - я Урусат!
Чеб хьтинбур ацукьардай чкадал!
Халкьдиз чизва, дяве, каш я чIуру затІ!
Къал акъудиз, кар алачиз арадал,
Са югъ къведа жаваб гудай Гьарусат!
Зун Сажидин, лезги шаир шад я, шад!
Крым хтунун хъувуналди хизандиз.
Севастополь чиди хъухьун – ад я, ад!
Кьудратлувал хтана чи Ватандиз!
Им гуьзел тир гатфарни я, гадни гад!
ТАВАКЪУ
Гьич са касни пашман тахьуй кьиникьал,
Гьар эвелдихъ чир хьухь эхир галайди.
Чан са затI я кьаз тежедай хуьнуьхал
Цурун кварцихъ чир хьухь пехир галайди.
Зи уьмуьрдин шивдин кьенер нив гватIа,
Зазни чидач, жув иеси ятIани.
Муьгьуьббатдин сир Земземдин цив гватIа,
Чидач кIани яр зи патав гватIани.
Чир хьун квез я? Яшамиш хьухь амай кьван!
Ахпа чIугван тийидайвал гьайифар.
Кефер чIугу жуван рикIиз кIамай кьван,
Кьиникь рикIе тваз мийир жув зайифар.
И дуьньядал атай чIавуз инсан яз,
Хъсанвилихъ гел таз алахъ аквадай.
Амачирла, къуьхуьнардай нукьсан яз,
Лекедин кIус тамир гьатта таквадай.
Шииратди хвена зи чан декьена.
Буржлу я зун адан гьар са гафуниз.
Зун гьахъ яни, батIул яни декIена,
Сад Аллагьди вегьий вичин сафуниз.
ШехьайтIани, хъуьрейтIани-рекьида.
Мецел рахаз, хъуьрез-хъуьрез кьирай зун!
Гьар са тIанур цIай хкахьна рекъида,
Хъсан ксар авай патахъ фирай зун.
Гьарай-эвер, шел-хвал авун герек туш.
Са зун туш кьван дуьньядилай фейиди.
Аси хьунухь кьегьел касдин хуьрек туш,
И югъ галаз я кьван зунни хайиди.
Пудкъадни цIуд-гзафни туш, тIимилни.
ХьанвачтIани вири жуваз кIанивал.
Сажидинан квез я гимиш, къизилни,
Адаз ганвай пай я-рикIин къенивал!
МУГЬМАН ДУЬНЬЯ
Сад Аллагьди къалурна заз экуьвал,
Кьадар-кьисмет ихтибарна рикIи вал.
Югъ-къандивай артух хъижез кIанивал,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Кьакьан гъетер, цавар, а кьил авачир,
КIан хьана заз я чил, я гьуьл авачир.
Мал-девлетда артухан вил авачир,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Инсаният-алем вири сад хьана,
Зун дуьньядиз акъатунал шад хьана.
Шаирвилин бахтни гъиле гьат хьана,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Омар Хайям, Етим Эмин, Сулейман,
Гъетер хьана экуь авур гьар заман.
Вири авай – гьам яхшиди, гьам яман,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Хайи хва хьун жуван халкьдиз, Ватандиз,
Жагъин тийир еке бахт я инсандиз.
Хъсанвилер гьатнатIани масандиз,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Адамалай Хатамалди цIил чIугур,
Вилаятдиз кьисмет хьана, кьил чIагур,
Гьахъвал патал, чандилайни гъил чIугур,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
ХьаначтIани вири крар кIанивал,
Рази я зун Сад Аллагьди гайивал.
Сажидиназ кьисмет авур къенивал,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
ДЕРДЕР-ГЪАМАР
РикI дакIуна, мез хьана лал,
Рахуникай файда амач.
Дана рекьиз, ацазва кал,
Гьич сана дуьз къайда амач.
Кимивилер такун патал,
Рил чуьнуьхдай далда амач.
Рахух жуваз кIамай кьадар,
Ви ван къведай инсан амач.
РикI дакIунвай, хуру жез дар,
Пис крар-бул, хъсан амач.
Я нефс пехъи гъуьлягъ дардар,
Вахъ я кIвал, я хзан амач!
Югъ хьунухьал шадвал амач,
Йиф акурла, цIаяр къвезва.
Вучиз чахъ, чи садвал амач?
Гатуз живер, къаяр къвезва.
ТIебиатдихъ гадвал амач,
На лугьуда кьияр къвезва.
Гьахъни дуван-цаваралла,
Гьахъсузвилер чилел туна.
Пехъ, гьарагъиз къаваралла,
Кудай накъвар вилел туна.
Зи вил шадлу суваралла,
Ширин гафар сивел туна.
ВУН КУЬЗ ИКЬВАН КУЬРУЬ Я?
На лугьун, зун накь хайид тир дидеди,
Вирида жув кьазвайди тир аялдай.
Фейи уьмуьр рикIел хтай вядеди,
Са кьадарбур акъатзава хиялдай.
И дуьнья заз вун себебда вири я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?
КIвал-югъ хьана, хзан хьана, кар хьана,
Хъсан шартIар тушни гьар сад уьмуьрдин?
Диде, буба кьена, рикIиз тIар хьана,
Гьар эвелдиз вахтни ава эхирдин.
Йис-сандивай шадвилер зи кьери я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?
ВацIуз селлер атайтIани датIана,
Лугьуда хьи, садрани гьуьл ацIудач.
Гьикьван яшар гайитIани, кьатIана-
Дуьньядикай ерли зи вил атIудач.
Куьз лагьайтIа, ам заз виртни гъери я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?
Вахтар физва яд хьиз дагъдин булахдай,
Гьар са стIал экуь алмас къашарин.
Шаир тирла, йифди, югъди кIвалахдай,
Мажал авач гьисаб кьадай яшарин.
Аялар чеб-чпиз, зунни къари я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?
Яшлу хьунвай акъатзава къапарай,
Дуьньядикай вил атIай кас вуж ава?!
Гьи кьадарда ягъайтIани тупарай,
Ви ван къведай кас авачиз, гуж ава!
Аллагь шуькуьр, гьелелигда дири я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?!
ЧИЛ - ЖЕННЕТ Я
Женнет квез я къуьхуьнардай чарада?
Гъейри са затI кIандач заз чи Чилелай.
И Чили зун, кьакьан цавун арада,
Гьар са юкъуз хуьзва цIийи кьилелай.
Заз дидедин ни къвезва и Чиликай,
Гьам ризкьи я, гьам партал я, даях я.
Заз хабарар гун патал кьуд кьиликай,
Ам диде хьиз гьамишанда уях я.
Виридалай мукьвади заз Чил я зи,
Ам эвелдин, ам эхирдин бине я.
Чил-бахтарин куьтягь тежер гьуьл я зи,
Ам себеб зи кьил мидаим вине я.
Хиялрив лув гузватIани цавара,
Зун хайи муг эбедлух яз Чилелла.
Къуват артух хьун паталди лувара,
Дуьньядин шагь-регьимлу Рагъ кьилелла.
Гъетер, Рагъ, Варз-абур вири сад я заз,
Аян я заз чи сад мукьвавиликай.
Жув Чилинви хьунухьалди шад я заз,
Диде, Буба кьазва хайи Чиликай!
Цав-бушлух я, затI авачир, ичIи тир,
Кьакьан гъетер рахазва зав кьилелай.
Йикъакайни йиф жеда заз мичIи тир,
Чили ризкьи тагай чIавуз гъилелай.
Зун Чилелла, цав кьадарсуз кьакьан я.
Зун буржлу я Чилиз икрам авуниз.
Чил-анжах хьи, пис ксариз лакьан я,
Чил ухшар я мугьмандин кIвал-тавуниз!
Чил-Женнет я лугьузва за, гьар юкъуз
Чун гваз къекъвез алахъзавай алемда.
Чилин тариф ийизва за гьар юкъуз,
Илгьамдин ранг амай кьван зи къелемда.
ЙИСАН КЬУД ВАХТ
Жегьил руша, гатфари хьиз цуькверин,
Женнет хьурда ашкъи авай рикIикай.
Яргъирушан ирид жуьре экверин,
Нур экъичиз, рагъ ийида вичикай.
Гад атана гьатна рушан къужахда,
Гада хьтин муьгьуьббатдин цIаяр гваз;
Сад садалай ашукь яз и кIвалахдал,
Къаршиламишда Эл, мехъер паяр гваз.
Зулу, кьве гъил къакъажна хьиз, бегьердин,
Безетмишда ачул суфра мехъер хьиз.
Дем къурмишна, махарик квай тегьердин,
Сад садалай элкъвез жеда лекьер хьиз.
Кьуьд атайла, руша вичин свасвилин
Лацу партал къурда чилел жив хьана.
Бахтлу уьмуьр, кьве жегьилдиз хасвилин,
Физва цавай Шарвилидин шив хьана!
КЪАВКЪАЗДАЛ АШУКЬБУРУКАЙ
Къавкъаздиз сад лагьай Петр атана,
Ам Дербентдин ашукь хьана къеледал.
Ада и халкь баркаллу яз кьатIана,
КIвалахзавай гьарда вичин келледал.
Хуш кьабулна Урусатдин хизандиз,
Къван эцигна Каспи гьуьлуьн къерехдал.
Душманрикай хуьн паталди хъсандиз,
Таъминарна аскеррални яракьдал.
Уьзден халкьар гьарма сад са хан хьана,
Яшамиш жез вердишбур тир лекьер хьиз.
Ермоловаз муьтIуьгъ ийиз кIан хьана,
Урусатдин кьве кьил алай пехъер хъиз.
Иви фена, ятар хьана вацIарай,
Хуьрер кана спичкадин кьалар хьиз.
Халкь экъечIна тІурфанрайни цIаярай,
Пак Къурьандин кун тийидай чIалар хьиз.
Пушкина чаз туна рикIин кIанивал,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан ргарал.
Сад Аллагьди гана рикIин къенивал,
Къафкъаздикай кхьена хуш рангарал.
Пушкин патал Къавкъаз хьана экуьвал,
Азадвилин кьел вуч ятIа чир авур.
АватIани адахъ кьелен уькIуьвал,
Рекьидалди рикIе хуьдай сир хьана.
Лермонтовни къекъвена чи дагълара,
Ашукь хьана терс тир гуьтIуь рекьерал.
Женг чIугвазвай и четин тир гьалара,
Ашукь тир ам чи игитрал - лекьерал.
Къавкъазди ам хвена хва хьиз къужахда,
Адаз и нвакь эхиратдин кIвал хьана.
Къегьримандин къадир течир алчахда,
Яна кьиникь - чаз рикIерин тIал хьана!
Бестужевни-инкьилабчи декабрист,
Чи Къавкъаздиз мугьман хьанай хушунал.
Вил ахъайиз дегь девиррин тарихдиз,
Гьикьван дагъдин рекьер ада тIушунна?
Дербентда ам яшамиш жез, Кьурагьиз,
Кьасумхуьрел, ахпа фена Къубадиз.
Лезги халкьдин Мулла Нурар суракьиз,
Рагьмет гъана вич аладай бубадиз.
Лев Толстоя-дуьньяда тIвар ван авай
Шарвилидин тур ва къадим Алпан гвай.
Хаджи Мурат, рекьин тийир чан авай,
Къалурна чаз вичив вичин иман гвай.
Тимурарни, Надирарни лаш хьайна,
Вал леке гъиз атай чIулав хаинар.
Дуьнья халкьна, и кьадардин яш хьана,
Вахъ хьайид туш ният чIуру-Каинар.
Женнетдиз хьиз тамашзава ваз алем,
Шагьни Шалбуз дагълар авай гимишдин.
Гьар са булах абукевсер тир земзем,
Багълар ава агъзур жуьре емишдин.
Халкьар вуч я, ракьар вуч я? Гьулданар-
Лигим хьайи азадвилин женгера!
Вун муьтIуьгъриз атай ханар, султанар,
Катна кьулухъ, кьилер амаз дингера.
Захъ вун-Къавкъаз, зи Дагъустан, Лезгистан-
Ватан ава, адалатрин пайдах тир!
Халкьар ава, хуьн патал вун Гуьлуьстан,
Гьам зегьметда, гьам женгера уртах тир.
Зун тарихчи туш ийиз ви тарифар,
Анжах са вал дамахзавай шаир я.
Вахъ шаирар, ава еке арифар,
Абуруз ви аламатар загьир я
ДАГЪ ВА РАГЪ
Тамашиз кIанз Ракъиниз,
Адан хци экуьниз,
Чирагъ хьана куькIуьниз;
Чиял виниз, чан яз сагъ,
Къаршиламиш ийиз Рагъ,
Хкаж жезва аршдиз Дагъ!
Къаст авачир ял ягъиз,
Йифен мичIдиз тIвал ягъиз;
Гъетериз са къвал ягъиз,
Акун патал Чил ва Дагъ,
ЭкъечIзава мурад Рагъ!
РИКI ТIАР Я ЗИ
Гьич са карни къвезвач гъиляй,
Аватиз жув-жуваз виляй,
Катдай чка заз и кIваляй,
Жагъин тийиз рикI тIар я зи!
Кхьиз кIамач чIалар жуван,
Гьич садазни къвезмач зи ван.
Сад тир Кас дуьз ийир дуван,
Жагъин тийиз рикI тIар я зи!
Газет, журнал хьанва яргъа,
Хъархъун тарай хъуьрез къаргъа.
Ивидиз са фидай паргъа,
Жагъин тийиз рикI тIар я зи!
ТуькIуьрай кьван кьадар чIалар,
Баят хьана, жезва ялар.
Дуьзардай рехъ жуван гьалар,
Жагъин тийиз рикI тIар я зи!
Гьайиф къвез кIватI авур тарих,
Югъ-къандивай жезва дарих.
Квахьна кьилиз ядай сирих,
Жагъин тийиз рикI тIар я зи!
Шумудни са жуьре мани,
ТуькIуьрна за ярдиз кIани.
Аллагь патал са рехъ къени,
Жагъин тийиз рикI тIар я зи!
Эй, Сажидин! -лугьузва за,
Низ ийизва на ви арза?
Са тIимил вахт хъийир къаза,
Жагъин тийиз рикI тIар я зи!
ШУМУД ЙИС ТИР?
Им шумуд йис тир вун акваз ахварай?
Дамахар гваз, къекъвез, хъуьрез, кис хьана.
Чи арада хкаж хьанвай рухварай,
Вун такурла, валлагь, рикIиз пис хьана.
Жизви рикIел алама ви шикилар,
Лацу чинай вилер акваз лупI ийиз.
Заз ви рикIяй физвай къени фикирар,
Пияла хьиз хъваз кIанзава хупI ийиз.
Гьар ахварай аватна, вун такуна,
КичIе жезва дуьньяни кваз ичIи жез.
Чили Варз хьиз зи рикIи вун чIугуна,
Зун Саид хьиз тамир дуьнья мичIи жез.
Алахьай къуз цаву ванер авуна,
ЦIайлапанар акъатна зи виликай.
КIвачерикай залан къванер авуна,
Ви патав къвез хьанач рагъ хьиз вилик квай.
Гьа къаш-къамат, мадни гуьзел хъхьана,
Мукьвадаз хьиз вил ягъиз вун хъуьрена.
На лугьун зи рикI хура кьве пад хьана,
Са нуфт амай кIвачин кьилел декьена.
РикIел хкваш, чун чал гьалтай береяр,
Гарданар кьаз темен гайи хъуькъвериз.
Душман вуж я чун чаз авур зегьерар?
Манийвал гуз ялзавай чи мехъериз.
Вун авачир дуьнья кIандач, къе кьирай!
Лугьузва заз, вун паталди чанни гуз.
Чун чаз кьисмет хьун тавуна декьирай,
Гьазур я зун гьалал ийиз къанни кваз!
Аллагь шукур, хкатнач зи виликай,
Башламишна чун кьведни чаз мукьва жез.
КIанзавай заз, кьуна эрчIи гъиликай,
Къизил гуьллер авай багъдин юкьва жез.
Амма са кIус зун гъавурда гьат хьана,
Чун чаз икьван кIан хьунухь я мусибат.
Чи кьведанни михьи гьиссер кIватI хьана,
КилигайтIа, муьгьуьббат я, муьгьуьббат!
КIАНИ-ДАКIАНДАКАЙ
КIанидайни дакIандай,
Кьил акъатдач такуна, -
Сад рахазва лакьандай,
Сура, мейит дакIуна.
РикIе амай зегьерди,
Сура гузвач мажални.
Вичи кIватIай «бегьерди»
Ганва адаз ажални.
Вири чIехи жедайла,
Буй-бухахдиз, бедендиз;
Акуна заз фидайла,
А кас кьацIай уьлендиз.
Са вич вичиз бегенмиш,
КIаркIар ламран тумуник.
Халкь ийидай къинемиш,
Риб я хкIур хамуник.
Минет я квез, яргъа хьухь!
Ам къудгъундай азар я.
Алчахбуруз мукьва хьун,
Акьуллуйриз бизар я.
Куьз лагьайтIа, а батин,
Халис мердимазар я!
МАКАН АДЛУ КРАРИН
Агъ-СтIал - макан адлу крарин,
Тарихда вун гьатна къизил гьарфарал.
Гьар илимдин ирид жуьре нурарин,
Ашукь я зун ви медени крарал.
АтIлуханни Вини Ярагъ Мегьамед,
Кьве шейхдизни Аллагь патал я рагьмет!
Девирар къвез селлер хьтин вацIариз,
Физва кьисмет кьил гьар патахъ къекъуьриз.
Камаллуяр ивичIзава яцIариз,
Зигьиндин цIай халкьдин кьиле куькIуьриз.
Етим Эмин, Абдул Фетягь эфенди,
«Гьинва?» -лугьуз тушни шиир кхьейди?
Сулейманни СтIал Саяд-шаирар,
Абурун кар давамайбур пара я.
Илим вилик тухуз физва магьирар,
Тесниф авур ктабар са хара я.
Абдул Эгьяд-чIехи буба тIвар алай,
Къе шад тир югъ я ви кьилел зар алай!
Сагъ хьурай зи СтIалвияр, эллериз,
Вафалувал къалурзавай гьамиша!
Девлетар кIватI жедайди хьиз гьуьлериз,
Куьне рикIер лезги халкьдиз багъиша!
Чун чир хьарай вужар ятIа виридаз,
Къурбанд хьурай чаз СтIалар гайидаз!
АЖДАГЬАН
Акун къене инсан хьиз, винелай.
Вири хьтин, амма пехъи невсиниз,
Аждагьан я, гьар йикъан, гьар нисиниз,
Са цел чехир цана кІанда кьилелай.
Девлет кIватIиз, амайбуруз яб тагуз,
Амалрикай кІан жемир квез рахазни.
Садакьа хьиз пайна стха-вахазни,
Жемят патал садакьа са къаб тагуз.
Чилерални бес тахьана, цавар кьаз,
Аждагьандихъ вуч бетар тир невс ава?!
Дуьнья сара кьаз алахъай Зевс ава,
Олимпидин дагъдин кьакьан рувар кьаз.
Гьуьл са затІ туш ерли ацІун тийидай.
Алахънавай вири океанар кьуруриз.
КІватІай девлет гъери хьтин цІуруриз,
Сейфера тваз, хуьзвай атІун тийидай.
Чан аламаз недайдини, кьейила
Кьилик кутаз бес тежез кІватІ авурди;
Аждагьандиз гуж ава, гьат тавурди,
Халкьариз жез, вич ягъалмиш хьайила.
Руфун гьуьлуьн, невс бушлух тир цав ятІа?
Аламат я эл гишила кьин тавун.
Са Аждагьан чаз айиб я хуьн тавун.
Эгер ам чи кьилел алай къав ятІа!
Чун гьар са затІ ажал галаз халкьнава.
Шумуд фена, ниче шумуд хъфизма?
Яраб и кар вирибуруз чизматІа?
Чиз-течирбур шумуд кас зал гьалтнатІа?
Сажидина ахъагъайди мах хьана.
Девлет кІватІиз кІан тийирди вуж ава?
Гьарам квай затІ илив тийир гуж ава!
И кар рикІел атайла зун, къах хьана.
ВУЧДА ВАКАЙ?
Закай вуна чуьнуьхна хур, зар алай,
Гьар са патал къайи гимиш хар алай.
ПІузар хъуьрез беневшайрин яр алай,
Вучда вакай къадир тахьай, кІаниди?
Яргъи кифер кьве тах хьана къуьнерал,
ГьикІ хьанай вун тухуз къведа генерал.
Гила вучиз акъвазнава метІерал?
Вучда вакай къадир тахьай, кІаниди?
Хвейи намус, шумудни са йис хьана,
Са вагьшиди ам гваз катай хьиз хьана.
Гила хъсан, а чІавуз куьз пис хьана?
Вучда вакай къадир тахьай, кІаниди?
Ваз гьикІ хьанай уьмуьл меъер, мел хьтин.
Акваз-такваз хкатна ам сел хьана.
Гьич рахазни кІамачир ваз, хъел хьана,
Вучда вакай къадир тахьай, кІаниди?
Квез-рушариз ахмакьар фад кІан жеда.
Вагьшибурун вилик лал тир къван жеда.
Гила кьванни ваз за лагьай ван жеда,
Вучда вакай къадир тахьай, кІаниди?
Им кьисас туш за вахчузвай хъел аваз,
КІула шишал кьунвай ламу кьел аваз.
Демериз къвез тежез мехъер-мел аваз,
Вучда вакай къадир тахьай, кІаниди?
Сажидиназ чида, чидач – суал я.
Вун кьисметди кайиди хьиз усал я.
За инал гьел авурди са мисал я,
Вучда вакай къадир тахьай, кІаниди?
ВИЧИ АВУР БАГЪИШ ТИР
Шииратдин булах я зун, гьуьл я зун,
Шииратдин СтІал вацІ я, Нил я зун.
Шииратдин Шалбуз дагъдин кьил я зун,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.
Цавун арш я рагъ, варз авай гъетерин,
Багъ емишрин, ципицІар квай бертерин,
Ризкьийрин ник, туртурринни къветерин,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.
Хазинадин сагьиб пара чІаларин,
Чилин къатар девлетринни-маларин.
Есир я зун къизилгуьлрин валарин,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.
Шииратди, ерли рекьин тийидай,
Чан гана заз, рагъ тир туьхуьн тийидай.
Алакьунар гана къуьхуьн тийидай,
Сад Аллагьди Вичи гайи багъиш тир.
Рагъ алай югъ, варз алай йиф гатфарин,
Живерин лаз, берекатрин марфарин,
Жавагьирар гана лезги гафарин,
Сад Аллагьди Вичи гайи багъиш тир.
Шииратди багъишай кьван муьгьуьббат,
Гьисаб тежер кьван гана са мусибат.
Сажидинахъ ава зигьин ва гьайбат,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.
МАЛ-ДЕВЛЕТ ХЬИЗ
Мал-девлет хьиз бубади тур,
Садаз на кІул, садаз ятур
Гуз, кІанивал ийиз хатур,
Чал атайла, а хци тур
Вучиз акьван къуьруь хьана?
Гагь-къе лугьуз, гагь на пака,
БуьтІруькни кваз гьатна якІа,
Чаз гудайла, яна вакІа,
Аш амач, кьве вечрен кака,
Вучиз ваз вирт-гъери хьана?
Итим ятІа, гайила гаф,
РикІ михьид хьун герек я саф,
Чал атайла са кІус инсаф,
Хьанач хьи, вахъ тІимил, гзаф
Вучиз икьван кьери хьана?
Вири девлет квез хьайила,
Ажиз тир халкь шез хьайила,
КІуф туна хьиз нез хьайила,
Хатур, гьуьрмет жез хьайила,
Гъилер икьван куьруь хьана?
Куьн хьтинбур шумудни сад,
Дегиш хьана, хвала хьиз яд.
Рахуникай авач хьи дад,
Вири халкьдиз жедайвал шад,
Куьн тух хьурай вири хьана.
ИНСАН ХЬИЗ Я
Акун къене инсан хьиз я, кьил авай,
Амма вичин амалар я чІурубур.
Дишегьлидин геле гьатда гъуьл авай,
Сарар кьери, вилерни я цІарубур.
Гьар хъвайи кьван паб гатада кІвалевай.
Хуш я лугьуз хъуькъвен кьилер цІарубур.
Къизилбалугъ кьаз кІан жеда гьуьлевай,
Тупар ягъиз чида анжах кьурубур.
Я кІвал амач, я хизан, я паб амач.
Таяр-туьшер-кьецІибурни шулубур.
Дуьз гафарин ван къедай кьве яб амач,
Куьз лагьайтІа хиялар тир кьалубур.
МАД ЮГЪ КЬЕНА
Мад югъ кьена, арабал затІ татана,
Гуьзет тавур йифни мугьман атана.
За пакагьан югъ рикІе тваз кьатІана,
Халкьдин вилик амукьда зун буржуна.
Гьар са йикъан декьикьа заз масан я,
Гьар йикъакай менфят къачун хъсан я.
Зазни чизва, ажал галай инсан я,
Халкьдин вилик амукьда зун буржуна.
Къецин кІвалах вердиш вегьез пакадал,
Акурвал затІ аламукьдач чкадал.
Жув чарана кайитІани акадал,
Халкьдин вилик амаукьда зан буржуна.
Буржуникай аламайди пара я.
И кІвалах чиз жувни уьзуькъара я.
Шаир хьунухь гьихьтин гуьнуькъара я?
Халкьдин вилик амукьда зун буржуна.
Етим Эмин, эй зи СтІал Сулейман!
Заз и кІевяй акъучІдай це са фарман.
Ял авуртІан, атІудайвал за аман,
Халкьдин вилик амукьда зун буржуна.
Зун веледрив бурж вахкана-ада я,
Амукьайди хийирлу тир файда я.
Жуван тахсир Хиве кьун зи къайда я.
Халкьдин вилик амукьда зун буржуна.
Сажидин, вун шаир ятІа бейтерал,
Машгъул жемир лазим тушир дертерал.
Гьикьван ялиз, акъвазайтІан метІерал,
Халкьдин вилик амукьда вун буржуна.
КЪЕЛЕМДИН ДУСТАРИЗ
Абдулбари Макьараллай дуст я хьи.
Вучиз ятІан акван тийиз суст я хьи?
Яраб, зи дуст киснаватІа кьуьзуь яз?
Я тахьайтІа, яргъал хьунал рази яз,
КІвале гьахьна, арабир хъваз дарманар,
КхьизватІа, повестарни романар?
Салигьакай кьазва пара хабарар.
Кьасумхуьрел къведай рекьел дапІарар,
Ала лугьуз, хъфизвалда кимел къвез.
Атана хьуй кичІезватІа чІимел къвез?
Я тахьайтІа, гьар шиирдин эхирар,
Дуьз гъун патал хъваз аватІа чехирар?
Абдурагьман кефсуз тирдал шак авач,
Заз чида ам, кар авачиз гьакІ авач.
Адал са кьил чІугун тавун-гъалатІ я.
Чун атунал вил алаз ам галат я.
Белки ада гуьзетиз багъ-бустанар,
КхьизватІа тербиядин дастанар?
Амай дустар яшариз я жегьилар.
Абур акваз шад жезва зи гуьгьуьлар.
Гьар са дуст заз лап рикІивай кІан я хьи.
Зал алайди зи дустарин чан я хьи.
Дарих чІавуз, вирт нез, чІуриз куьнуьяр,
Кхьизва за гагь чІалар, гагь манияр.
ВУЧ АВУРАЙ?
Гьар пакамахъ аквадай рагъ,
Шад, хуррам яз, чанни яз сагъ,
Садлагьана хьана начагъ,
Мад такуртІа, вуч авурай?
Сивел мили хъвер алай чин,
Цуькведавай тар хьиз ичин;
Земземдикай, зав гваз гичин,
Дад такуртІа, вуч авурай?
Кепекдик квай затІ туш дуьнья,
Адан мурад зи рикІ тІуьн я.
Муьгьуьббатдин кьуьд четин я,
Гад такуртІа, вуч авурай?
Яргъа хьана хизан, аял,
Жув муркІади кьуна къаял,
Эхиримжи акъатна ял,
ЗатІ такуртІа, вуч авурай?
Кьакьан дагълар, къацу багълар,
Ярдин чинин яру гъалар,
Лезги чилин вацІар, хвалар,
Яд такуртІа, вуч авурай?
Рехи ийиз чІулав чIарар,
Шиирар яз кхьей чIалар,
ЦІаяр ягъиз, кана чарар,
Бад авуртІа, вуч авурай?
Эй, Сажидин, жемир гьаси,
Акьуллуйриз тур ви веси.
Ви ван къведай са иеси,
Гьат тавуртІа, вуч авурай?
РАГЬМЕТЛУ ДУСТ
Кьисметарни жеда кьван гьар жуьредин,
Дерин, даяз гелер тадай девирдал.
Шамсудин дуст, вун и Кьурагь дередин,
Билбил хьанай Сад Аллагьдин эмирдал!
«Кьурагь дагълар» мани рекьин тийидай,
Ам арадал гъайи кас я Шамсудин.
Гьикьван крар рикІе амай хъийидай?
Умуд амаз фейи кас я Шамсудин.
Гьар эсердихъ метлеб авай дерин тир,
Вун лезгийрин Чехов тир хьи рикІивай.
Гъам-хажалат багъишна чаз серин тир,
КІвач атІана мугьман жедай рекьивай.
Кьурагьрин вацІ-шииратдин булахар,
ЦІийи-цІийи гьиссер гъидай яд авай;
Садан тІимил хьана, чІурна кІвалахар,
Вични сечме-Шамсудинан ад авай.
Шаирдизни писателдиз масанвал,
Цуьк акъатун я чеб къекъвей рекьера.
Шамсудин дуст, гвай бажарагъ, инсанвал,
Эдеби яз амукьда вун рикІера!
ДУСТ КЪАГЬРИМАН
Къадим лезги халкьдин мани,
Дережайриз мадни вини,
Ам хкажун тир эрзиман;
Устаддин рикІ авай къени,
Сагъ хьурай вун, дуст Къагьриман!
Вич авай мел -мехъер жедай,
Шад межлисрин рекьер жедай,
Ваз бахт хьун я зи эрзиман.
Чинал даим шад хъвер жедай,
Сагъ хьурай вун, дуст Къагьриман!
Юбилейдиз къуьрен шапІа,
Тухуз тагуз залум папа,
АтІана зи чара-аман.
Зуьрнедин ван авай япа,
Сагъ хьурай вун, дуст Къагьриман!
Чун кьведни яз бажанахар,
Акуна заз сенфиз ахвар.
Жунгавдикай авур яман,
Захъ галаз тІуьр кьурай къахар,
Сагъ хьурай вун, дуст Къагьриман!
Агалкьунрал рази тежер,
Дамахар гваз зизи тежер,
ЯхцІурни цІуд, виш хьурай ман,
Яш хьуналди кьуьзуь тежер,
Сагъ хьурай вун, дуст Къагьриман!
Сажидинан рахунрин кьил,
Куьтягь жеда авунал кьуьл.
Макьамдин тІвар я «Лезгистан».
ЧІалал гъизвай чи Каспии гьуьл,
Сагъ хьурай вун, дуст Къагьриман!
ШУМУД ХИЯЛ
Шумуд хиял физва рикІяй хьелер хьиз?
На лугьуда, рикІ туш-карвансара я.
Садбур секин я къацавай кІелер хьиз,
Садбур кІенкІвер алай мехер хара я.
Йикъан кьарай къакъудайдал бес тежез,
Хиялри зав гузвач ахвар йифизни.
РикІ секин яз, са тике фу нез тежез,
Суфра яргъаз жезва гъил физ, тефизни.
Завай вуч кІан ийизватІа хиялриз?
Къвез, гьахьзава цІарариз зи чІаларин.
Ширинлухар хуш затІар хьиз аялриз,
Зи квел ашукь ятІа рехи чІарарин?
Хиялри зун гваз къекъвезва цавара,
Космонавт хьиз кораблидай экъечIай.
Зун хьтин кас аватІа мад авара?
Асайишдин кефиникай хкечІай.
Агь, хияра, хиялар-зи аялар,
Куь къуллугъда акъвазиз зун гьазур я.
Хиялриз хуш инсанар туш кагьалар,
Абуруз хуш затІ-гьерекат, са зур я!
Гьар са хиял-са мугьман я, дустар я.
Хиялри зав мажал гузвач кьуьзуь жез.
Хиялар заз дагъдин лекьер, картар я,
Зун шад тир, зал тиртІа абур рази жез.
Сажидин, вун алахъмир кьве рикІин жез,
Пис ксариз мугьман жедач хиялар.
Югъ-къандивай алахъ рагъ хьиз куькІуьн жез,
Хиялрин цІа кудайбур я кьегьелар!
КIИРИ БУБА ЛУГЬУЗ КУЬНЕ
КІири Буба, - лугьуз куьне,
СтІал Мамед игит тир хьи.
Синтаравар аваз къуьне,
Ам кьаз тежез хьайид тир хьи.
«Гьажид» кьилел алай кума,
Жанавурриз муг хьаналда.
«Казахар» къвез, къекъвез кІама,
Паласад рехъ руг хьаналда.
Хуьруьз хтай кесб Мамед,
Са алчахди маса гана.
Ирид «казах» ам кьаз тежез,
Аламатдин кьаса хьана.
«Къати» лежбер, викІегь Мамед,
Къачагъ хьуниз мажбур хьана.
Жегьил тир дуст, вах яз себеб,
Кьена, кьведан кІвал чІур хьана.
КичІе тушир ксар ава,
СтІалдаллай Ражаб лугьуз.
Хажалатдин йисар ава,
Кьейи кьванбур гьисаб лугьуз.
Эхир кьиляй амачиз бахт,
Ам къазмадин есир хьана.
АкьалтІ хьана игитдин вахт,
Хуьруьз хтун тахсир хьана.
Душман винел, яракьар гваз,
Мамед текдин къазмадава.
Маса гай кас эрекьар хъваз,
Кавхад кІвале тІамадава.
Кьве «казахдин» акуна гьахъ,
Ам кьун патал гьуьжет чІугур.
Амачир гьич са маса рехъ,
Амма зигьин хьанвач какур.
Винелай цІай, къазмада цІай,
АкьалтІнава патрумарни.
Мамед кьаз кІанз, фикир кьацІай,
КІватІал хьанва залумарни.
Мамедални хьанва хирер,
Метлеб амач яракьдикай.
Низ маса гун рикІин сирер?
Магьрум я ам суракьдикай.
Къазмадай мад туфенгдин ван,
Акъатзамач, секин хьанва.
Чан ширин я гьардаз жуван,
Ам пуч ийиз четин хьанва.
Мамедан вах кьуна гъанва,
Ам къазмадин фин паталди.
Амма мефит фадлай къанва,
Вах рахана са гужалди:
«Я залумар стха кьенва,
Гила куьне кьуьлер ая.
Адан руьгь Женнетдиз фенва,
Невсерикай гьуьлер ая.»
Вахан чІалахъ тежез абур,
Къазмадиз физ къурху авай.
Ваха инал хвена сабур,
Стхадиз шез, авунач вай.
Ам фаргъундиз гадарна хьиз,
Урус казах рекье гьатна.
Хуьруьз-кІвализ хабарна хьиз,
Дишегьлияр йикье гьатна.
Алчах касдин фитне себеб,
Мамедавай дуст кьин хьана.
Рахуникай авач метлеб,
Аданди намус хьуьн хьана.
Игитар чахъ ниче шумуд,
Кьадар чидач, пара хьана.
Кьилиз акъат тавур умуд,
Къегьриманар сура хьана.
Минет я квез, азиз эллер,
ВикІегьбур хьуьз алахъ рикІе.
Сарубугъда авай къуьлер,
ЭчІелар таз тахьуй никІе!
КЪИЗИЛДИН ТАЖ
Къизилдин таж кІандач рикІиз тарифдин,
Адал цацар жеда кьилиз акьахдай.
Къуьхуьнарни кІандач пехил арифдин,
Гафаралди хер ийиз, кьел алахдай.
И дуьнья халкь хьайидалай гуьгъуьниз,
Гьи кьадардин арифдарар атана?
Нече шумуд садан дабан эгъуьниз,
Чаз Аллагьди гайи ризкьи атІана.
Къизилдин таж кІандач рикІиз тарифдин,
Ам залан я кІвалах ийиз, гваз къекъвез.
Шаир хьунухь бес я кесиб синифдин,
А чешмедай илгьам къачуз, хъваз къекъвез.
ХъуьтІуьн йикьни къвен тийизвай гъилерай,
Бегьемсузрин кІекнкІвер жеда мецерал.
Вун акъудиз на эцигай кІвалерай,
Фитне-гъибет ийиз жеда къецерал.
Къизилдин таж–гьар са кІватІал чІалар я.
Шадвалер гъиз кхьей меле, мехъерик.
Буш рахунар – гьакІан цацар-валар я,
ТІвал хуькуьрдай ацукьайла руьхъверик.
Заз Эминан, Сулейманан булахрай,
Абукевсер хъвадай чІехи бахт ава.
Пехил дустар кIамай кьадар алахърай,
Захъ Аллагьди багъишнавай тахт ава.
Къизилдин таж–чІалар я за аялриз,
Теснифнавай лайлаярни манияр.
Мурад я зи дерин хьунухь хиялриз,
ЧІалар, бахшар кхьидайла, кІани яр.
Сажидин гьуьл я ацІанвай сабурдив,
Шуькуьр хьурай Сад Аллагьдин кьадардиз.
Тухуз алахъ жуван парар абурдив,
Пехил ксар чеб аватда дагьардиз.
ГАФАР-КЪВАНЕР-ККІАЛАР
Зал гьалчай кьван гафар-къванер, кІалар,
КIватIзава за керпичар хьиз харада.
Белки са югъ къвен абурун кIватIалар,
КIвачер кьацIун тавун патал кьарада,
Акьалтайла рикIел зи тIвар, СтIалар,
Герек хуьквен дуствал тваз чи арада.
Гьар чубандихъ вичин ниси жедай хьиз,
Гьар са касдихъ вичин агъу, вирт ава.
Садбуру фу гьуьрмет аваз недай хьиз,
Са-садбурухъ фитне, гъибет-хъуьрт ава.
Са бязибур югъ атай кьван шедай хьиз,
Са чеб квачиз, виридакай дерт ава.
Садаз-акьул, садаз-къуват, инсанвал
Багъишнавай Сад Аллагьдин пай ава.
Садаз чуьруьк, кукІун-чухун, душманвал,
Вичихъ галаз кьил кьаз вердиш тай ава.
Садахъ-писвал, садахъ ава масанвал,
Илифдай кІвал, гудай фуни чай ава.
Сад Аллагьди гайивал я, гайивал!
Писбурузни кІандачир чеб пис хьана.
Садбурукай инсанар жез хайила,
Саддазни чеб кІандачир кац, кицІ хьана.
Чими рикIе хуьз вердишбур къайивал,
Дуст акурла, мефтехур хьиз кис хьана.
Зал гьалчай кьван паркутІарни, къванер за,
КІватІалзава савкьватар хьиз багъишай.
Зи япарихъ къвезвай чІуру ванер за,
Гьисабзава шад гафар хьиз алхишай.
Муьскуь жедач лугьуз, кьазва кьинер за,
Къуй кІамай кьван авурай заз къаргъишар!
ЯХЦІУРНИ ЦІУД ЙИС ТАМАМ
ЯхцIурни цIуд йис тамам,
Гъуьлуьз тефей руш я ам.
Гьам тIас авай, гьам гьамам,
Алагуьзлу къуш я ам.
Жегьил чIавуз кIанибур,
Авай адахъ вишерал.
Садбур хьана куьруьбур,
Садбур кьакьан кIвачерал.
Гьар садаз са тегье яз,
Рази тежез хьана руш.
Темягькарвал дегьне яз,
Къуллугъчияр хьана хуш.
КIанибурун суьруьяр,
Башламишна куьруь жез.
Гъуьлериз физ гьуьруьяр,
Руш эгечIна къуьруь жез.
Акъвазна ам вил алаз,
Гьич садазни тефена.
Вичин патав гьил галаз,
РикI кабабна ифена.
Йисар фидай шейэр я,
ЦIайлапанар затIар туш.
Мишреб кьве къан бегьер я,
Къадир авай устIар туш.
Вирибуруз кIвалер-къар,
Хизан хьана аялрин.
Бикеханум, физ йикъар,
Есир хьана хиялрин.
Къе виликан абурни
Аламачир къари я.
РикIив гумач сабурни,
Шадвилерни кьери я.
ЯхцIурни цIуд йис тамам,
Гъуьлуьз тефей руш я ам.
Гьам тIас авай, гьам гьамам,
Алагуьзлуь къуш я ам!
ВУЧ ГУЬЗЕЛ Я?
Вуч гуьзел я экуьнин вахт!
КIекери фад къарагъардай.
Рагъ экъечIиз акун я бахт,
Алем кIвачел къарагъардай.
Цуьквер атир къугъваз цава,
Гьикьван кьезил жеда гьава?
ЦIайлапанрихъ къуват ава,
Туп хъиткьир хьиз багърагъардай.
Акатда марф, хкякьда фад,
Чилер, цавар авуна яд.
Са кIанда заз гатфарни гад,
Галат тежез кIвалахардай.
ТIебиатдин куьлуь, ири,
Аказ-акваз жеда дири.
Ша, дустар, чи хуьруьз вири,
Манийрикай булахардай.
Кватайда хьиз ахварикай,
Суьгьбетардай махарикай,
Сажидин я, чIаларикай,
Вирт хукудиз, мумлахардай.
УЬМУЬРДИН РЕХЪ
Захъ къенин къуз диде амач, я буба,
Абур кьведни эвезна заз, Ватан на.
Халкьдин рекьиз бахш гуз туна зи чан на,
Бахт авани идалайни мад зурба?
Гьа кар себеб гьисаб тийиз етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз!
Стха кьена-эрчи гъил тир къуьнуьхъай,
Кьведан кIвалах авуна кьве гъилелди.
Артухлама, тесниф ийиз кьилелди,
Шииррин таж храна са кьилихъай.
Дустарикай стхаяр кьун лазим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз!
ТIарвилерихъ галаз рикIиз, шадвални
Гун тавуна тунач Аллагь Бубади.
Хайи хва яз Куьре, Самур, Къубади
Кьабулна зун рикIе аваз Садвални.
Гьа кар себеб гьисаб тийиз етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз!
Веледриз дуьз рехъ къалурай буба я,
Тербия гуз, хьуриз ватанпересар.
Захъ халкьдихъ рикI ава кудай миресар.
Дережадихъ агакьун зи зурба я.
Гьа кар себеб гьисаб тийиз етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз!
Лугьуда хьи Сажидин, къе кьуьзуь яз.
Валай мад вуч алакьзама хъийидай?
Зун са кас я чандиз инсаф тийидай,
Акъваздач зун агалкьунрал рази яз.
Гьа кар себеб гьисаб тийиз етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз.
КЪАРИЙРИН КИМ
Вуч гурлу я къарийрин Ким?
Рахаз, хъуьруьн ванер жеда.
Хендедаяр хьанвай етим,
Яб акализ «къванер» жеда.
Рагъ авай югъ, серин жедач,
Гьар къуз кимел атун жеда.
Дуьз ихтилат ширин жедач,
Пеше лахъут гатун жеда.
Я хьар амач фу чарадай,
Магьле папар кватал ийир.
Я кар амач гам храдай.
Жуван квал-югъ патал ийир.
Югъ атай кьван кендир жакьваз,
Чи къарийрик рахун жеда.
Бязибурун кисна акъваз
Тежез, беден бархун жеда.
Телевизар гьач са зат туш,
Чи къарийрин патаривди.
Буш килеяр-гьамбар я буш,
Чуьл ацанваз гатаривди.
Квале авай сусар жакьваз,
Мегер гьикьван таб гуда лагь?
Экечайла тежез акъваз,
Шумуд сятда яб гуда лагь?
Сад-кьвед ава хизанрин кьил,
Акьуллу, мез гъерияр тир.
Квал-югъ кдай, ширин тир гъуьл,
Чешнеяр тир, къарияр тир.
Амма сад-вад, чебни кьузуь,
Фитнекарар кими жедач.
Жегьилбурар тежез рази,
Абурун чан чими жедач.
Сажидин, хьухь са кус инсаф,
Жегьилвилихъ кьуьзуьвални
Галайдакай ая кьве гаф,
Чи къарийрал разивилин.
ВИ БАХТНИ
Ви бахтуни къван пад авур чIавуз,
Циф хьиз хкаж жез алахъмир цавуз.
ЦIайлапанрин цIай къугъвайла кьилел,
Етимар хьана, нвагъ алаз вилел,
Хквен хъийида мад диде чилел.
Ви бахтуни хур авурла къазун,
Чан алаз гьахьмир мичIи тир сура.
Ярар-дустарвай авуна жузун,
РикI тIарамдаказ алахъ хура,
Валай кайибур мад ава пара.
Дуьнья я хьи им акъат тийир кьил,
Гьар сада вичиз жагъурзавай бахт.
Кьакьанди я цав, кIевиди я чил,
Гуьзел йикъаркай гьич атIумир вил,
Белки вазни са кьисмет хъижен тахт!
ГЬАРДА ВИЧИН МАКЬАМДАЛ
Гьайиф рухваяр дидейрин лезги,
Лекьер яз хана, арш такур вилиз.
Цифер алатна, тарихдин гуьзгуь,
Сагъ яз амукьда несилри кIелиз.
Гьар са патандаз, вич кьун патал шагь,
Сифте нубатда рекьида игит.
ЭкъичнаватIа гьидан пара ягь,
Гьадаз аквада халкьар яз чигит.
Гьар сада вичин тваз къанун, къайда,
МискIинар чIуриз, эцигда муькъвер.
Дуьз тир тахтадиз, чIуру тир ранда
Ягъиз ийида, луькъверни синер.
Буьркьуьда экуь акъудда вилер,
КьецIид алахъда галудиз гардан.
Эй адалатлу зи лезги эллер,
ЦIални ивидал лигимрай гьулдан!
КIантIа фарс хьурай, кIандатIа араб,
КIантIа туьрк хьурай, кIандатIа урус;
Як алажна чи, жакьвана кIараб,
Чаз гьалал тIуьрди авунач турус.
Гьи кьвадар хуьрер дуьзарна чилив?
Гьикьван есирар ганатIа маса?
Шалбуз дагъ рахаз, Каспидин гьуьлуьв,
Дердер пайнатIа шумуд виш йиса?
Чилер къакъудиз, чIал ийиз кIанз терг,
Цiун мукалралди гвенай чи никIер.
Абурун ина вуч авайтIа мерг?
Чапхунчивилив ацIанвай рикIер.
КIвачерик чи чил, кьилел уртах рагъ,
Къул тирвал кIвачер гадарна жуван;
Чаз бес я Аран, Шагьни, Шалбуз дагъ.
Бес я чаз чи яд, чи фан кIус яван!
Эгер мугьман яз атанватIа чахъ,
Ша, Буюр. Илиф, кефер чIугу квез.
Эгер аватIа чIуру тир къаст квехъ,
Гуьнуькъарадин йиферчIугу квез.
Дидеяр сагърай игитар хайи,
Гьар сад са аслан шарагар жеда.
Душмандин вилик намусар хвейи,
Садни рекьидач, тIурфан, гар жеда.
Гьар садаз вичин велед я ширин,
Гьар садаз вичин чIал я багьа затI.
Дидедин чIалал лугьунни хъуьруьн,
АватIа яраб, рикIиз дава-затI?
Агъзур йисара женг чIугуна чав,
Лигим хьана чун гьулдан барамбар.
Шумуд гьампади ягъна чина ав?
Чпин кIарабрин туна лагь, гьанбар?
ГъвечIиз акуртIан кьадардиз пара,
ВикIегь рикIерин рухваяр я чун.
ЦIийи бегьерар гъиз вердиш тара,
Къадим лезгийрин балаяр я чун.
Тек сад амай кьван амукьда чи чIал,
Тек сад амай кьван амукьда чи чил.
Къадим лезги тIвар ала къе чал,
Жеч чи агъада, вине авай кьил!
АБУР ГЕРЕК Я
Гьар са инсандиз уьмуьрдин къене,
Вичиз килигай абур герек я.
Садрани тади къачумир куьне,
Фагьумни фикир, сабур герек я.
Яб це рахайдаз, алцумиз эчIей,
Яд хьиз кьурамир кулунал кичей.
Ник хьун паталди эчIелар эчIей,
Арабадик кьве дапур герек я.
Эгер ятIа ам гьаясуз душман,
Игит яз кьинал жемир вун пашман.
Амма хуьн патал ви дин, ви иман,
Кьве падни хци гапур герек я.
КичIе кас тежен гьатайла кIеве,
Кьве патахъ рахаз мез тежен сиве.
Азаб, азият гьатайла хиве,
Гайи гуж эхдай дубур герек я.
Дугъри инсан я Сажидин шаир,
Масан кас Ватан, хайи халкьни хуьр.
Регъуьн паталди къуьлуьн гъуьр-шиир,
Регъв элкъуьрдай цин цIапур герек я.
ГЬИНИЗ ФЕНА?
Гьиниз фена, дагъвияр, чи кинтаввал?
Агъузвилел садав тIвар тIвар кьаз татадай.
Буш хьанани чи дагъларин битаввал?
ЦIай акъуддай касдай вичик китадай.
Чун тахьайтIа, Эминанни Саидан
Тушни мегер такабурлу веледар?
Чи намусдик хукIур авур гьар садан,
Сад Аллагьди ийидачни дуьнья дар?!
Гьикьван эхда акатайдан гафни чIал?
Ргазва хьи рикIе иви хашхашдив.
Буба Ватан, намус, гъейрат, дидед чIал,
Гумачни къе гьар са дагъви къардашдив?
Квез элкъвена кимер, меслят межлисар?
Чазмачни чаз чи дагъларин чIехивал?
Цiуд дугъридан кьилел виш кас иблисар,
Хьанвай девир-им тушни чи мичIивал?!
Ша, астахфир ийин чIуру краркай!
Ша, менфятар къачун инсанвиликай!
Бейкеф жемир Сажидинан чIаларкай,
Алчах кIвалах авач лукI хьун вичелай!
БАХТАРИН УСТIАР
Кьисметдихъ ава къариба рекьер,
Дегиш жеда ам шакъа хьиз вацIун.
Кими ийимир гьич сивелай хъвер,
Ам ишара я хура авай цIун.
Четинвилелди туькIуьда крар,
ЧIуру кIвалахар чеб жеда къарши.
Рехи хьайитIан чIулав тир чIарар,
Жувалди сефил ийимир къунши.
Ерли эх хъийиз тежедай чIавуз,
Цав кьакьан хьана, чил хьана кIеви;
Я хкаж хьухь вун гъед хьана цавуз,
Я дагъдиз элкъуьгъ, ргазвай иви.
Эгер кьисметди къалурайтIа чин,
Эгер кьисметди багъишайтIа бахт;
Ви чандал вуна кьуна кIанда кьин,
Халкьдиз багъишиз ваз амай кьван вахт.
Чир хьухь хьи ам ваз багъишнатIа ни,
Чир хьухь вуж ятIа бегьер гайи тар.
Ам ватан я ви, диде тир кIани,
Ам Аллагь я ви бахтарин устIар
ЧАХЪ САДВАЛ АВАЧ
Ракъини вичин къизмишзава цIай,
Цавун целери худда тунва гад.
Заз диде тир Чил инсанрив ацIай,
Къужахламишиз кIан я мад ва мад!
Заз дидедин ни къвезва Чиликай,
Уьмуьр багъишай, тербия гайи.
Ам ктаб я зи ахъаз вилик квай,
Кьисметдин чрар кIелзавай цIийи.
Къуй ракъини мад худда турай цIай,
Ислягь лифери лув гурай цава.
Захъ ватан ава бахтарив ацIай,
Захъ зи Дагъустан-Лезгизстан ава!
Чахъ вири ава, авач азадвал,
Са халкь кьве патал пайиз жедани?
Чаз гьава хьтин герек я Садвал,
Гьамишада вай-зайиз жедани?
ВУЧ ИЙИДА?
Дердер, гъамар вири санал,
Вуч ийида кIватI хьайитIа?
Чуьнгуьрдин сим рахай чIавлал,
Гуж хьана хьи кьатI хьайитIа.
Жува кIватIай ризкьи гьалал,
Вучин чара кIатI хьайитIа?
Жува кIватIай ризкьи гьалал,
Вучин недай чан тахьайтIа?
КIани рушаз, гъайи чIалав,
Гуж хьана жув кIан тахьайтIа.
Пехил дустар хъуьрез къвалал,
Вучин цавуз ван тахьайтIа?
Пехил дустар хъуьрез къвалал,
Вуч ийин зун тек хьайитIа?
Хендеда яз ичIи къурал,
Гуж я закай кIек хьайитIа.
Гъилив-кIвачив квахьна марал,
Вучин рикIе тIвек хьайитIа?
Гъилив-кIвачив квахьна марал,
Вучда закай яр тахьайла?
НуькI ацукьда чуплах тарал,
Гуж я ширин нар тахьайла.
Гьикьван дердер кхьин хурал?
Я къелем, я чар тахьайла.
Гьикьван дердер кхьин хурал?
Ван хьайитIа рикI цIарада.
Герек чIавуз хъуьрей чIурал,
Гуж жеда хьи, цуьк кьурада.
Сажидинан чIулав сурал,
Вуч ийин за, гьикI цIарада?
ШУКУР ГЪВАШ
Рекьин тийир кас дидеди хайид туш,
И дьньядал къуп са касни хьайид туш.
Кьегьел касди вичел леке гъайид туш,
И уьмуьр ваз багъишайдаз шукур гъваш!
Вири крар туькIвей садни хьайид туш.
Даим сиве ширин дадни хьайид туш.
Кьегьел касдин хъуьчIуьк гъуьлягъ хвейид туш,
КуькIуьр лампа багъишайдаз шукур гъваш!
Аллагь-Сад я, бахт виридаз хьайид туш,
Пачагьвилин тахт сиридаз гайид туш,
Буш йисарин вахт садазни хьайид туш,
Фидай жигъир багъишайдаз шукур гъваш!
Ишез атай инсан ишез хъфида,
Уьмуьрдин еб кьатI хьайиди рекьида,
Чимивилихъ ялда мекьи хьайида,
Кьисметрин сир багъишайдаз шукур гъваш!
Са вун туш кьван авайди и алемда,
Гьисаб шумуд тIур алатIа къелемдал?
Яшамиш хьухьмуьгьуьббатдин мелгьемдал,
Сад тир дуьнья багъишайдаз шукур гъваш!
Зун квез чидай Сажидин я, шаир я.
Зун гьалал тир ризкьи тIуь са факъир я.
Сад Аллагь –зун халкь авунвай магьир я,
Бахтлу хизан багъишайдаз шукур гъваш!
ТУТУН ТАР
Гатфар кьиляй дем къурмишна пешерин,
Ван япара къугъваз жеда чIижерин.
Багъдин юкьва пIийийринни ичерин,
Вун Женнетдин къелем яни, тутун тар?
Агъзур нямет мижедикай гьазуриз,
Чи бадейри къапар жеда ацIуриз,
Накьвадин къат дуьдгъвер хьтин цIуруриз,
Вун зи рикIин мелгьем ятIа, тутун тар?
Икьи, серин, махпурдин векь кIаник квай,
Земземдин яд, шуьрбет ийиз, чилик квай,
Гьар са мурад туькIуьр ийиз рикIик квай.
Вун илгьамдин алем яни, тутун тар?
Сажидинан гуьгьуьлди вун чIугуна,
Чiагай свас хьиз акур чIавуз дугуна.
Заз вун жуван яр хьиз гуьзел акуна,
ЧIал кхьейди къелем яни, тутун тар?
ЗИ ХУЬРУЬН МУЛКАР
Чинал ракъинин экIяй хьанва хуьр,
Мукар хьиз чилик ккIанва кIвалер.
Жуьмя минскIиндай лампайрив куькIуьр,
Тамашзава чаз шуьшейрин вилер.
Гьикьван бул ава зи хуьруьхъ мулкар?
Са кьил «ЧIафарар», муькуь кьил «Палас»,
Гьар са мугьмандиз ачух тир ракIар,
«Гьамгаяр», «Дугун», «КIелейрин палас».
«Данахъар», «Латар», «Къиримханан кIам»,
«Терсепул», «Накьвар», «Къазмаяр» шумуд?
«Калан хувал», «Чiурухуьр», «Булах там»,
Куьн туширни кьван СтIалрин умуд?
Малкъара, ник, багъ, сарубугъда къуьл,
Силли тир ина бахъуяр чIехи.
Зегьмет чIугвадай туна чиле кьил,
Гатфариз, гатуз, зулузни рехи.
Мал-мулк паталди къанбанддай чанар,
АцIуриз «Накьвар» къванерив сурун.
Агъа СтIалдал хьаначтIан ханар,
Машгьурбур авай зигьиндал хурун.
Азандин ванер акъатдай яргъаз,
Гьар йикъа вадра мискIиндин кукIвай.
Кiавузардал кIаш ракъарив къугъваз,
Мугьманар жедай Агъулай, ЯркIай…,
Зи хуьруьн мулкар, зи хуьруьн эллер,
Куь машгьур тIварар вуж ава течир?
СтIалрихъ хьтин мехъерар, мелер,
Къурлу тир хуьрер тIимил жедачир.
«СтIал» вацIалай «Гьажид» вирел кьван,
Агъа кьил «Къухмаз», са кьил Кьасумхуьр,
«ЦIаяр яд», «Хурун булахар» гьикьван
Авай вахъ пара, Аллагьдиз шуькуьр!?
Зи хуьруьн мулкар къвердавай гуьрчег
Жезва, девлетриз авачир а кьил.
И дуьньядал бахт алатIа, заз чиз,
И мулкар акун я тух тежер вил.
И берекатрин бегьерлу чилер,
Гьар вуч хьайитIани битмиш жез гьазур;
Яшамиш хьурай зегьметчи эллер,
Несилар патал эминна яз тур!
Пехъерин сивяй аватай кIерец,
Хъархъун тар хьана экъечIдай накьвар,
Дарманрин хъчар авай гьар хирез,
«Дамардин» хъчар, инжияр, таквар.
Зи хуьруьн мулкар, булахар, ятар,
Квел ашукь я зун гатузни хъуьтIуьз.
Шумуд мулунин кьаз тахьанвай тIвар,
Заз жуван шиир аквазва гуьтIуьз!
ШАИРДИН ТIВАР
Авай гаф дуьз лугьун им зи хесет я,
ТуширтIа зал шаирдин тIвар жедачир.
Дуьзвал патал кьиникьни са лезет я,
Гегьенш дуьнья заз икьван дар жедачир.
Жуван кесиб кIвал-югъ, хизан акурла,
Дуьзвалпатал азиятар чIугурла,
Буькьуьбуруз ви кузвай рикI такурла,
Гатун цикIиз циферик хар жедачир.
Низ гьарагъий, чил кIеви, цав кьакьан я,
Вирибуруз арзачияр дакIан я.
Эхиратдин кIвал мичIи тир лакьан я,
ГьакI туширтIа, рикIизни тIар жедачир.
Тек са зун туш гунагь квачиз кайиди,
Сад-кьве кас я бахтлувилер гайиди.
Дуьзвал кIандай кас тиртIа тум цайида,
Къуьлуькни кваз зегьердин твар жедачир.
Эй Сажидин, жув гьавая рекьимир,
Са гунагьни квачир дуьнья рекъимир.
Акатайдаз дерди кIелиз къекъвемир,
Лал хьанайтIа, ваз икьван кар жедачир.
ПАРА ХЬАНА ЗАЗ
Къекъуьн галачир рекьер жедани?
Гуж тагай чIавуз гьекьер жедани?
Далдам галачир мехъер жедани?
Лугьуай ванер пара хьана заз.
Азаб галачир уьмуьр жедани?
ЦIа кун тийидай куьмуьр жедани?
Цурувал квачир хемир жедани?
Гайи суалрин хара хьана заз.
Хъсанвал ийиз авуртIа алахъ,
Гьадалай авач намуслу кIвалах.
Гьар са сивикай виртIедин булах
Хьайи вахтунда чара хьана заз.
ХъуьтIер галачир мекьер жедани?
Рагъ авачирла векьер жедани?
Хва, руш авачиз мехъер жедани?
Шадвал ийидай ара хьана заз.
Квез я суалар жаваб авачир?
Квез я хъсанвал суваб авачир?
ТIал кьисмет тахьуй запаб авачир,
Азарар гуьнуькъара хьана заз.
Сажидин шаир, чIаларин гъиляй,
Мажал авач ваз, ажалдин хъиляй.
Ялиз уьмуьрдин эхирдин кьиляй,
Илгьамдин мурцар хура хьана заз.
ТАХСИР ВУЧ Я?
Тахсир вуч я кьуьзуьвилин?
ТIебиатдин адет ятIа.
Къул герек туш разивилин,
Эгер ам ви кьисмет ятIа.
Кьуьзуь жезва тарарни кваз,
Хам акьалтиз яцIу хьана.
Акъатзава сарарни кваз,
ЧIулав чIарар лацу хьана.
Кьуьзуь мийир акьул жуван,
Фагьум-фикир зайиф хьана.
Зазни, гьелбет, уьмуьр жаван,
Квахьай вахт хьиз гьайиф хьана.
Гуж хьанай хьи гъаначиртIа,
Жегьил несил арадал чи.
Сувагъ ийиз хьаначиртIа,
ЦIийи кIвалер кьарадал чи.
Квез я залан веривердер?
Кьуьзуь чIавуз ялиз тежер.
Виш йисара гьялиз тежер,
Кьуьзуь хьана фейитIани.
Жегьил чанар сагъ амукьрай,
Арабир марф къвайитIани.
Кьилел даим рагъ амукьрай!
Дявени каш такур инсан,
Яш хьайитIан кьуьзуь женни?
Бедбахтвилер акур инсан,
Кьисметдин цIал рази женни?
Кьуьзуьвилиз авач айиб,
Ви намусдик леке квачтIа,
Гьар са карда хьайи гъалиб,
Сив кармашдай серке квачтIа.
СУРАКЬРА ЧУН ЖЕДА
Чун инсанар яз дуьньядал атайла,
Адан къадир жеда чара атIайла.
Яшлувили чи кIвалин рак гатайла,
Суракьра чун жеда дава-дарманрин.
Гьи кьадардин гуьзел вахт тир жегьилвал!?
Гьич рикIелни къведачир чи агьилвал.
Гьич садазни кьисмет тахьуй пехилвал,
Иесияр акваз кьизил-харманрин.
Яшлу хьунухь шартI я гьар са затIунин,
Вун сагьиб я ви бахтуни атIунин.
Зигьиндин кар ятIе эгер кьатIунин,
Ша, вил вегьен тарихдиз дегьзаманрин.
Мугьман дуьнья тирди чна хиялдай
Акъуд тийин, гьисабиз жув аялдай.
Бязи чIавуз экъечIиз кIанз завалдай,
Гьазур я чун къапудал физ душманрин.
Яргъал, мукьвал-са югъ къведа рекьидай.
Дуьнья-чими, амма ви чан рекъидай.
Рази хьана жуваз гайи гьакъидал,
Азраил вич авур кардал пашманрин.
Жегьилвилихъ ава вичин зизивал.
Беден сагъдаз гуьзел вахт я кьуьзуьвал.
АватIани, авачтIани разивал,
Чун иеси жеда «Эхирзаманрин»!
ЖЕГЬИЛ УЬМУЬР
Багьа я заз жегьил уьмуьр,
Сад Аллагьди багъиш авур.
Садра акур къизил уьмуьр,
Зи кьисметдал нехиш авур.
Низ чидай вун лиф хьиз катна,
Зун муг кьуна амукьдайди?
Инсафсузрин гъиле гьатна,
Руг хьиз чилел ацукьдайди.
Са вахтара некьид кьал хьиз,
Вун цавара гарал жедай.
Гагь-гагь лув гуз, мерги гъал хьиз,
Яру ичин тарал жедай.
Гила вучиз кьуьзуь тирла,
Закай яргъаз кат хьана вун?
Зун кьисметдал рази тирла,
Гарухъ галаз гьат хьана вун?
Жегьил уьмуьр-кьезил уьмуьр,
Вил галазни аквазвач мад.
Зи кьисметдин къизил уьмуьр,
Вахъ хажалат чIугвазмач мад!
Са зун тиртIа пис дерт авай?
Дуьньядин чарх элкъвез физва.
Чiере я зун кьуд берт авай,
Мад дуьньядал хквез физва!
Квез завай вуч кIанзава
ВУЧ КIАНЗАВА?
Вирида хьиз авурла за кIвалахни,
Кардик ква зи «шииратдин» булахни.
Дуьз физва зун, ян тагуз са къвалахъни.
На лугьун, заз куь вах, куь руш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!
Гьич чIуру гаф акъудзавач сивяй зи,
Залан тир вик алудзавай хивяй зи,
Са кар кьванни акъуд тийиз кIевяй зи,
На лугьун, заз кьаз туьтуькъуш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!
Зи чан тушни кузвайди цIун хура тваз?
Квез кIан я зун чан аламаз сура тваз.
Девлет кIватIиз, артуханди фура тваз,
Аквазвай зун мидаим буш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!
ТIуьрди авач атана куь кIвалерай,
Зи хъсанвал хкведач жал вилерай!?
Завайни эх жезмач эхир кьилерай.
Зун кьин патал гудай байгьуш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!
И кьадардин рикIе авай чIурувал,
Гьайиф тушни хьун итимдин чуру вал?
Ам вуч чин я акъат тийир ярувал?
Зун кьена квек акатна кьуш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!
Зи гъавурда гьат тийидай гьайванар!
Сад Аллагьди ийида куьн дуванар.
Бес я авур кьадар йикьер-шуванар,
Заз чида квез гатадай тIуш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!
ЛУГЬУЗ ЖЕДАНИ?
РикI дар чIавуз са кар текъвез гъилерай,
Къизил балугъ кьаз кIан жеда гьуьлерай.
Рекьиз кIан хьун са нин ятIан хъилерай,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
Цав циф авай, кIвал мичIи яз акурла,
Хурун кьефес дар жеда рикI дакIурла,
Са дуьз кIвалах ийидай рехъ такурла,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
Фа дад гудач, рахаз, хъуьрез кагьал яз,
Дуст жагъанач, жуван хуьруьн магьал яз,
Цав кьакьан, чил кIеви, жув пис гьал яз,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
Гьич са карни гъиляй татай береда,
Са вил ишез, муькуьд сефил хъуьреда.
Мефт кьурадай чIваз кьилин хъиреда,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
Вахтар жеда жув жувакай куьцIедай,
КIвалин къавар жуван кьилел уьцIедай.
Йифекайни кваз мичIи тир кичIедай,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
РЕКЬИН ДУСТ
Шабалутдин чIарар ахъа кьечIемдин,
Гьарфар хьана кьилер элкъвей аджемдин.
Пияла хъун хьана завай ви жемдин,
Зун цIуд йисан жегьил хьана, рекьин дуст!
Лацу гъилер гьар са тIуб са къизилдин,
Буйдиз шумал, дамахар гваз жегьилдин,
Гафар рахаз сесиналди билбилдин,
Дердерин пар кьезил хьана, рекьин дуст!
Есир хьана зун ви чIулав вилерин,
Хур лепейрив къугъвазва зи гьуьлерин,
Сив ухшар тир тавдиз къизил гуьллерин,
РикIиз куьруь мензил хьана, рекьин дуст!
Сад Аллагьди, виридаз хьиз Женнетдин,
Вав ихтияр гва зи бейгьал кьисметдин.
Акакь тавур чIвуз вак тIем минетдин,
Шадвиляй зун сефил хьана, рекьин дуст
Пагь, и кIвачер гьикI эцигин чилерал!?
Гваз къекъвейтIа, хъуьреда жал гъилерал?
Ашукьдин чан къачуз чидай вилерал,
Сажидан вал пехил хьана, рекьин дуст!
АЗИЗ ТИР ЭЛ
Азиз тир эл, шад я къе куьн акунал,
Ихьтин гуьзел мярекатдал атунал.
Шииратдин Шалбуз дагъ тир кьатIунал,
Чи бахтунай хайи кас я Сулейман!
Багьа жезвай гьар са цIийи йикъалай,
Арифдар я вири халкьдин рикI алай.
Кесиб синиф патал ракIар акьалай,
Ахъагъиз чан гайи кас я Сулейман!
Вири уьмуьр зегьмет чIугаз акъудай,
Ам шаир тир фяле-лежбер агудай.
Лигим хьана хатай чIавуз Бакудай,
Халкьдин векил хьайи кас я Сулейман!
Гьикьван дегиш хьайитIани девирар,
Мидаим я халис халкьдин шаирар.
Кьуьчхуьр Саид, Етим Эмин-магьирар,
Чи рикIерал гъайи кас я Сулейман!
Кьакьан аршда гъед тир хкахь тийидай,
Ам гьисабиз жени мегер кьейидай?
Лугьудай гаф, кIвалах чидай ийидай,
Халкьдин гьуьрмет хвейи кас я Сулейман!!
ГЮЛЬНАЗ БИКЕ
Ахцегь, Самур вацIун къайи гарарал,
Ашукь макан я экуьнин ярарал.
Са руш ава, шабалутдин чIарарал,
Ашукьардай, яраб ам ни руш ятIа?
ТIвар Гюльназ тир, мелек ухшар къуш ятIа?
Хъуьрез-хъуьрез акъвазнавай адетдин,
Аял ятIан, шикил чIугур суьретдин,
Вич, лагьайтIа, лезги аял адетдин,
Тамаш, гьикьвал гуьзел, гуьрчег руш ятIа?
ТIвар Гюльназ тир, мелек ухшар къуш ятIа?
Акуна заз, гзаф рушар – аялар,
Диде-буба патал рикIин хиялар.
Хъуькъвен кьилер-цуьквер, пIузар-чумалар,
Ам Ахцеви, Юсиф-бегдин руш ятIа?
ТIвар Гюльназ тир, мелек ухшар къуш ятIа?
Яд хъвайи хьиз, Лекьрен къайи булахдай,
Пара зирек аял я ам кIвалахдай.
Яш-жегьил тир, хьанвачтIани дамахдай,
Ша, куьн килиг, гьикьван хъсан руш ятIа?
ТIвар Гюльназ тир, мелек ухшар къуш ятIа?
Вил аламай, бахтлу жедай йисарал,
РикI алай руш я, кIел ийиз, тарсарал.
Ихьтин гуьрчег рушар авай сусарал,
Вил алукьиз тахьуй, аял-руш ятIа?
ТIвар Гюльназ тир, мелек ухшар къуш ятIа?
ЦIИЙИ ЙИСАН КЪАРШИДИЗ
Еке парар кIула амаз,
Гьеле вахтар зула амаз,
Жив атана, жив атана!
Жив атана, жив атана!
Гагь живер къваз, гагь къваз марфар,
ЦIараз, хьайи саягъ гатфар,
ВацIар, хвалар цив ацIана!
ВацIар, хвалар цив ацIана!
Темягь, лезги чIала аваз,
Къагьриманрин кьула аваз,
Шарвилидин шив атана!
Шарвилидин шив атана!
Аяз-Буба яргъа амаз,
Живед-рушни ахварамаз,
Ширинар нез, сив ацIана!
Ширинар нез, сив ацIана!
Амач акьван яргъал вахтар,
Аяз-Буба, галаз бахтар,
Къведа, чаз парцив ацIана!
Къведа, чаз парцив ацIана!
Ша, чна чи михьин кIвалер,
ЦIийи Йисуз ийин кьуьлер,
Манийрин ванцив ацIана!
Манийрин ванцив ацIана!
ШИМИХУЬРУЬН ЖУВАН РУШ
Хуьре авай, саки, кIуьд кьван мягьлеяр,
Абурукай, кIуьд гьим ятIа, це малум.
Бялки, куьбур, кIвалер тиртIа, къелеяр?
Шимихуьруьн бике тир Гюлназ халум?
Хуьре ава, шумудни са булахар,
Гьар булахдив гва вичин цин дамахар,
ГьикI ятIа, лагь кIвалин-йикъан кIвалахар,
Чимихуьруьн бике тир Гюлназ халум?
ДУРУЧА
Кьуьзуьбуру, хуьз лезги чIал, гужалди,
Жегьилбуруз, авач чирдай ктабар.
Дидедин чIал, рекьин тийир ажалди,
Сад Аллагь, на нел авунва ихтибар?
Дуруч хуьре аматIани лезгияр,
Азербайджан пата лезги чIал;
Алвердилай гъейри маса дердияр,
Авун гъиляй, жагъизвач хьи, гьич мажал!
Са Дуруч туш, гзаф ава Лезги чIал,
Квадар ийиз алахънавай вагьшияр.
ВикIегьбур яз, пехил ялда абур чал,
Виридакай жедач кьван алверчияр!
Зи ван, гьелбет, къведач биши япариз,
Аллагь ава, кьакьан цава, ван къведай.
Ахмакь гъуьлер кIан жедани папариз,
Кьейибурай кьаз, мад цIийи чан къведай.
Сажидиназ, и жуьредин ванер къвез,
Са сефер туш, шумудни са йисар я?
На лугьуда, кьилел чпин къванер къвез,
КичIез, цана, куьтендик квай яцар я!
ЭМИНАН ВАТАНДА
Ялцугърин хуьр: еке тарих, ад авай,
МуьтIуьгъ тахьай Тимур, Надир шагьлариз,
Къацу хунча, ширин атир-дад авай,
Тамашна зун вун къе авай гьалариз.
Хуьр чкIана, есир хьанва сурарни,
Я билбилрин сесер амач вилик хьиз.
Амач цавухъ я виликан нурарни,
На лугьун, гъам-хажалатдин шерик тир.
Куьгьне сурар, дегьне сурар-дерин я,
Акьалт хъийиз винел залан чIурарни.
Хайи накьвар куьн гьи кьадар ширин я?
РикIел хквез фад алатай крарни.
Етим Эммин, къван ярх хьанва кIвачерик,
Ви сефилвал вуч я рикIни дарих яз.
Къайи шагьвар физва хкIиз пешерик,
Алчуднавай тамун кьилихъ сирих яз.
ЧIехи къванер, гъвечIи къванер-шагьидар,
Сурар хуьзвай къаравулар уях я.
Кьейибуруз гегьенш дуьнья хьанва дар,
Хайи халкьдин уьмуьрдивай къерех яз.
Булахрин хьиз, мани ягъиз сефил тир,
Физвай чIурай Эмминан тIвар рикIеваз.
Кис я сурар гъамун кIаник гъафил тир,
Физва уьмуьр карван хьана рекьеваз.
Куьгьне сурухъ акалай къван Эминан,
Есир хьтин акъвазнава къах хьана.
Куьгьне тир къван чир хъижезмач тахминан,
Цеквериз муг хьанва чилел ярх хьана.
АБДУСАЛАМ ДУСТ
Агъзур жуьре акур акур азаб, азият,
Лезги ватан, къадим Куьре вилаят!
Рухвайриз хас хьун мердвилин хасият –
Аламатдин кар я, Абдусалам дуст!
Абурал шад я Дагъустан алам, Дуст!
Мегьаммед ал Ярагъидин гел хуьнуьх,
Гьасанани Гьуьсена чи эл хуьнуьх,
Алимвилин берекатлу сел хуьнуьх,
Аламатдин кар я, Абдусалам, Дуст!
Абурал шад я Дагъустан алам, Дуст!
Вил эцигна, акъваз тийиз чарадал,
Агалкьунар къазанмишна харадал.
Чан аламаз гуьмбет атун арадал,
Аламатдин кар я, Абдусалам, Дуст!
Абурал шад я Дагъустан алам, Дуст!
Куь тухумдин гьар са кьегьал векилдин,
Амазма чахъ авур крар къизилдин.
Вафалуяр пара хьун и несилдин,
Аламатдин кар я, Абдусалам, Дуст!
Абурал шад я Дагъустан алам, Дуст!
Лайихлу тир пара кьадар тарифдиз,
Агалкьунар хьун кIан я чаз арифдиз.
Илимдин рехъ вилик тухун зерифдиз,
Аламатдин кар я, Абдусалам, Дуст!
Абурал шад я Дагъустан алам, Дуст!
Урусатда, дуьньяда ви ад хьунухь,
Квехъ бегьердин куьтягь тежер гад хьунухь,
ЦIийи крар гьар са карда мад хьунухь,
Аламатдин кар я, Абдусалам, Дуст!
Абурал шад я Дагъустан алам, Дуст!
Сажидиназ – Сулейманан хуьруьнви,
Багьа къаш я алимдин тIвар шириин ви.
Илгьамдин рехъ мадни хьунухь дерин ви,
Аламатдин кар я, Абдусалам, Дуст!
Абурал шад я Дагъустан алам, Дуст!
ХАЛКЬДИН СЕС.
I
Дагъустандиз вичин яргъи тарихда,
Аламатар акуна гьар жуьредин.
Чи дагъвийри, чпиз хас тир къилихда,
Гунарарни къалурна гьар жуьредин.
Четин чIавуз вири халкьар сад жедай,
Тимур, Надир, таз хъфена мейитар.
Дагълар акур чIавуз абур яд жедай,
Дагъвияр тир, муьтIуьгъ тежер игитар.
Шарвилияр авай гьар са миллетдихъ,
Хайи дагълар хвена, чпин чIаларни.
Абур вердиш тир азабдихъ, зиллетдихъ,
Гьар гькумдин, беглеринни ханларин.
Амма муьтIуьгъ хьанач гьич са пачагьдиз,
Уьзденар яз яшамиш жез кIвалахна.
Надираз хьиз, чир хьун патал алчахдиз,
Лезгияр вуч халкь яз, чириз алахъна.
2
Совет власть хьайи чIавуз дагъвияр,
Азадвилин рекье гьатна, шад хьана.
ЭкъичнатIан са кьадардин ивияр,
Дагъустандин азад халкьар сад хьана.
Яратмишна колхозарни совхозар,
Гьар са жуьре ризкьи цана чилера.
Терг авуна гьар са чIуру тир азар,
КIелиз, кхьиз, къелем кьуна гъилера.
Яргъал фенал азад зегьмет чIугунар,
Вагьши душман рекье туна Гитлера.
На лугьуда, экъуьрайд хьиз ругунар,
Халкьар рекьиз, папар туна йикьера.
Душман вичин мугъарадиз хутахна,
Берлин къачур сагъ хьурай чи аскерар.
Мад галатун чин тийир гьал кIвалахна,
Дуьх хъувуна чкIанвай кьван шегьерар.
Сталинан гуьгъуьналлаз рагьберар,
Хьана, гьелбет къенибурни чIурубур.
Бязибуру кIеве туна лезберар,
Бад гьавая фена зегьмет чIугурбур.
3
Дагъустандин кьиле хьайи рагьберри,
Алахъна халкь таъмин ийиз кIвалахдал.
Зегьмет чIугваз хьана фяле, лежберри.
Вирибуру кутугайвал кIвалахнач,
Чи жегьилар катиз хьана, кIвалахиз.
Халкьдиз къулай шартIар ийиз алахънач,
ДатIана яд къведайди хьиз булахдиз.
Жегьил несил, кIвал-югъ хана хизанар,
Ам хуьн патал амач кIвалах ийидай.
Садбуру нез як, гъери ва гузанар,
ЧIехибурни хьана алакь тийидай.
Чилер гана, чIурна колхоз, совхозар,
Баят хьана багъни бустан бегьеррин.
КIвалах жагъун тавур жегьил ялгъузар,
Батракар хьиз, есир хьана шегьеррин.
Бес Дагъустан туна текдиз, есир хьиз,
Кьуьзуьбурун эхир килер пуч хьана.
Совет власть туькIуьр авун тахсир хьиз,
Гьатай дардай экъечI тежер гуж хьана.
4
Акуна хьи, Путиназ чи гьал, агьвал,
Москвадай рекье туна Васильев.
Мад ийиз тун тавун патал агъавал,
Дергесни гваз, векье туна Васильев.
ЧкIай кIвалер дуьзар хъувун регьят туш.
Коррупция – азар хьанвай беденда.
Им дагъвийриз кутуг авур жуьрэт туш,
Вири туькIуьр жедач кьван са геренда.
ЦIийи къайда, къачун тийиз ришветар,
Вердиш авун, я залан тир азият.
Дагъви халкьдихъ ава хъсан адетар,
Дегиш авун четин кар тир хасият.
Васильева кIватIна вичин команда,
Алахъзава са къайда тваз дагълара.
Булвал патал, виликан хьиз заманда,
Бегьер хьуриз никIерани багълара.
Халкьдизни шад жезва акваз кIвалахар,
Вири халкьар бахтлу хьунухь паталди.
Квадар ийиз герексуз тир дамахар,
Лап рикIивай ялзава и кIватIалди.
5
Зун яшлу кас, крар акур вилериз,
КIанзава заз, бахтлу хьана аялар.
Фу недай рехъ жагъур ийиз эллериз,
Ватандикай ийин даим хиялар.
Васил стха, уькуь, цуру акур кас,
Вазни, гьелбет, акурди туш са шадвал.
Къайдаяр хуьз, гужлу зегьмет чIугур кас,
Дагъвийриз гуз алахъ руьдин азадвал.
Вунни лекьрен шараг я чи макандин,
ГьикI кIантIа чун, гьакI хьун винни мурад туш.
Чун тереф я Россиядин закондин,
Гьич саданни кар чIур хьун чи мурад туш.
Вирибур са гъиляй, виляй кьаз алахъ,
Дагъвияр яз чир хьайид туш чIурувал.
Дуьзвилелди авуртIа гьар са кIвалах,
Са чинизни кьисмет жедач ярувал.
Са чIавузни миллетрин чи арада,
Тереф тунар, кьисмет тахьуй садрани.
Сада, масад тваз кIан тахьуй кьарада,
Я чи кьилел кьамир чIуру кадрани.
Сажина ийизвайди минет я,
Куьз лагьайтIа, виридан вил вал ала.
ЧIехибуруз гьуьрмет авун адет я,
Гьар са кIвалах дуьз авунал къал ала!
ШАИРДИН БУРЖИ
Эгер вун халис шаир ятIа, дуст,
Вун халкьдин эрчIи гъил хьун герек я.
Гьатта уьмуьрдин эхир ятIан, дуст,
Вун халкь патал кьве вил хьун герек я.
Хуш хьун паталди халкьдиз шаир яз,
ЦIай кана кIанда на чандал жуван.
Гьатта уьмуьрдин ятIан эхир яз,
Авун герек я душмандин дуван.
ЦIалцIам гафарал, руьхъверин тупар,
Ягъиз алакьда нелай хьайитIан.
Шедайвал ая язухдай папар,
Душмандихъ галаз кикIиз кьейитIан.
КIантIа дяве хьуй, уьмуьр хьуй ислягь,
Шаирдин уьмуьр женг хьун герек я.
Халкь хуьдай цавал алатIан Аллагь,
Шаир уяхдай зенг хьун герек я!
Сажидин, вунни, жегьилриз тарсар,
Гузвайбурукай сад хьун герек я.
Яшлу хьайитIан уьмуьрдин йисар,
Халкьди рикIикай яд хъун герек я!
СУЛЕЙМАН
Девирринни дегиш жезва теспягьар,
Сад Аллагьдин кьадардалди, адет яз.
Гьар девирдиз хас я вичин жерягьар,
Тарих патал кьисметнавай девлет яз.
Гъиле авай мизам-терез, Сулейман.
Аял вахтар фена гуьнуькъарадик,
Жегьилвални хьаначир са экуьди.
Гагь цIаяра, гагь акатиз харадик,
Дадмишнай на гьам цуру, гьам уькIуьди.
Гагь мукал кьаз, гагь кьаз туьрез, Сулейман.
Нур къвайила азадвилин дагъларал,
Ви гьар са югь гатфар хьанай, гад хьанай.
Ван акьалтна цуьк акъудай багъларал,
ЧIаларалди рахаз-хъуьрез, шад хьана,
Вун билбил хьиз хьанай серес, Сулейман.
Шумуд жуьре хьайитIани девирар,
Халкь вал ашукь яз амукьда датIана.
Дегиш жеда тахтар галаз эмирар,
И кIвалах на лап фад амаз кьатIана,
ЧIехи шаир, инсанперес, Сулейман.
ЗУН МУГЬМАН ТУШ
Зун мугьман туш атанвай куьн утагъдиз,
ТIуьна, хъвана, гъилер ягъна хъфидай.
Ухшар ятIан зи акунар начагъдиз,
Зун шаир я вегьтедай гьич тефидай.
Зун дуьньядал атайди туш мугьман яз.
КьейитIани амукьда зун рикIера.
Зи шиирар гьар са тIалдиз дарман яз,
Бакара къвен шумудни са рекьера.
Зун амукьда хиял из куьн рикIера,
Зун амукьда мисал хьана чIалавай.
Зун себебдин са хъач я куьн никIера,
Кваз такьуна физ тахьурай къвалавай.
Са низ ятIан багьа я зун цуьк хьтин,
Сад лагьана бахт багъишиз гьазур тир.
Зи жегьилрал а кьадардин рикI хьана,
За жуван хур чи жегьилриз гьазур тир.
Зун мугьман туш атанвай са кьил чIугваз,
Къван хьанани амукьда куьн арада.
Билбилди хьиз алахъдайла зил чIугваз,
Зун пехилрив тваз вугумир кьарада.
Бязибурун сурухъ багьа къван жеда,
Кьейи инсан дагъ хьиз цавуз акъуддай.
Зи сурун къван-зи манийрин ван жеда,
Четин чIавуз гъам рикIелай алуддай.
Зун квез чидай кесиб кас я, къураба,
Дустарилай пара хьайи душманар.
Шииратдин рекьяй гьалай араба,
Гьич са касни ийин тийиз пашманар.
Чаз виридаз сад и чил диде тир,
Адан къадир чир тахьун чаз гунагь я.
Инсанвилиз гьуьрмет ая вине тир,
Чун сад-садан эрчIи гъил я, панагь я.
Зун дидеди хайиди туш кьин патал,
И рагъ, и варз аламай кьван цаварал.
Азиз дустар, мус хьайитIан куьн патал,
Хкведа зун мел-мехъеррал, суварал.
Ам Сажидин туш хьи герек хьайила,
Куьн арада хьун тавуртIа вири хьиз.
Куьн межлисра дадлу хуьрек хьайила,
За жуван рикI цIурурда квез гъери хьи.
Я БАХТАВАР - КЬИЛЕВАЙБУР
Я бахтавар – кьилевайбур,
Фад нез алахъ гъилевайбур.
Са югъ къведа вири амаз,
Дагъда лапаг суьруь амаз,
Телеф хьана кIвалевайбур.
Я бахтавар-бахтикъара,
Девлет кIватIай-гуьнуькъара,
Чарабурун вил галайди,
Чир хьухь вацIухъ гьуьл галайди
Эхир жеда уьзуькъара.
Я бахтавар кьуру келле,
Мефт авачир гьайван кьиле.
Ахъа гъилер акьал хьана,
Ваз мусалай кьве кIвал хьана?
Тапаррин чан алай киле.
Бахтаварар-Мурсал ханар,
Куьнни туш къе усал ханар.
Халкьдин пай квай кIватIна девлет,
КIан хьуналди нез ам хевлет,
Шумуд ханди гана чанар?
Кьей бахтавар кас Сажидин
Гваз къекъвезвай кесибрин дин,
Кьилиз чара ая жуван,
А ханлариз хьайитIа ван,
Негь ийида хва бажидин.
ВУЧ ТАКАБУР
Вуч такабур тамашзава Сулейман!
КьванцIил хуьруьн къванцин кьакьан тепедал.
Акун патал гьар са девир, гьар заман,
Гими хьана физва алаз лепедал.
Аферин камаллу хуьруьн жемятдиз!
Сулейманан къадир икьван виневай.
Вуч гаф ава адан гуьзел къаматдиз?
Гьуьлерилай дерин акьул кьилевай.
Заз шад хьана, чан акьалтна хтай хьиз,
Гьар са кIвале хьун герек я Сулейман!
КьванцIилвийрин фикирдиз фад атай хьиз,
И гуьмбетдай вуч зирек я Сулейман?!
Сулейманаз хуш тир кьакьан тепеяр,
Дагъустандай дуьнья акун паталди.
Шииратди гузва адан лепеяр,
Анжах халкьдин мецяй рахун паталди.
Ам арадал гъайи устад вуж ятIа?
Ам хкун ни атанатIа хиялдиз?
Виридалай вучиз за зам хуш ятIа?
И кар чида чIехидаз, гьам аялдиз.
Сагъ хьурай вун чIехи шаир Сулейман!
Чи дагъвийрин рикIе чирагъ куькIуьрай.
Къалур авун патал халкьдин эрзиман,
Гомера хьиз гьар са шиир туькIуьрай!
Сажидиназ дагълар кIанда кьакьан тир,
Дагъвийрин хьиз бармакарал жив алай.
Сажидиназ касни авач дакIан тир,
Заз инсандин чин дакIан я циф алай.
ВИЛЕР ХЪУЬРЕЗ
Вилер хъуьрез, рикIе зегьер,
Къалурда чеб дуст тир тегьер.
Кьунан крчар алай цIегьер,
Захъ кIусунин дустар ава.
Гаф лагьайла, гатаз хуру,
Руьхъвед тупар яда кьуру.
Дустарни кваз ядай кIуру,
Чпихъ чIуру къастар ава.
Камун кьиз гудай зиян,
Тахъвайдини ийиз пиян,
Терсина тир патахъ гуз ян,
Шумуд кубут устIар ава?
Чинал са гаф, кьулухъ-масад,
Акуна заз шумуд фасад.
ТIварар кьуртIа, гьар садаз сад,
Лугьудай бул тостар ава.
Шумуд гатан, шумуд галкIин?
Шумуд чинал маска алкIин?
Булахрин яд ийир чилкин,
Пара мурдал ятар ава.
СтIал шаир Сажидин на,
Къалурмир тум кьацIай дана.
Нехирдикай рахаз чIана,
Абур гьикьван кьадар ава?
ИНСАН ПАТАЛ
Инсан патал бес я са чин,
Эгер адак намус кватIа.
Дуьзвилик пай жедач вичин,
Гьарам-гьешем, хумус кватIа.
Инсан патал бес я са рикI,
Эгер адал тIвар алатIа.
Ам лам хьтин жеда гъарикI,
Адал девлет-пар алатIа.
Инсан патал-сад я Ватан,
Жуван диде, буба, чIал хьиз.
Гьайван ятIа жеда патан,
Нехир квахьай шеври кал хьиз.
Инсан патал затI туш кьиникь,
Халкь паталди, Ватан патал.
Бегьемсуз кьил квез я хуьнуьх?
Цава кьунвай са чан патал.
Инсан патал чилер, цавар,
Халкь авунва Сад Аллагьди.
Квез хъсанвал, ая ялвар,
Гун паталди мад Аллагьди.
Инсан патал-Женнет я чил.
Адан къадир чиз хьайитIа.
Чапхунчидин атIана кьил,
Диде Ватан хуьз хьайитIа.
КУЬЗ КИСНАВА
Куьз киснава Шагьни Шалбуз?
Квехъ гьи кьадар сабур ава?!
Лезгистандин халкь я ялгъуз,
Куьн такабур-абур вуч я?!
Вили цава экуь гъетер,
Чаз тамашиз сефил ятIа?
Ватандихъ рикI кузвай бейтер,
Зи дарман-сенжефил ятIа?
Гьикьван эхда на Кьулан вацI?
Са беден кьве пад хьанва хьи!
Лезги рикIяй акъудна кьацI,
Кьаркьулувар кIватI хьанва хьи!
Рахадайбур пара хьанва,
ХъуьтIуьн йикьни гъиляй текъвез,
Халкьарин фу тара хьанва,
Дуьз фикирар кьиляй текъвез.
Садвиликай ийиз гафар,
Чи гьал мадни пис жезва хьи!
Тух хьайибур, тIуьна афар,
Ядни хъвана кис жезва хьи!
Са вил хъуьрез, са вил иишез,
Мецивай дуьз рахаз женни?
Хаинри ви девлет къечез,
Мез аваз, лал акъваз женни?
Шарвилидал чан хкиз кIанз,
Чун серинрик чуьнуьх жедан?
Квез тарихра тIвар кхьиз кIанз,
Ам Лезгистан хуьнуьх жедан?
Кар чкадал атай чIавуз,
Шарвилияр герек жезва.
РикI пердедай атIай чIавуз,
Сад-вадаз фу, хуьрек жезва.
Жафа хьана и чи гьалар,
ГьакI гафар-чIалар хьайитIа.
Халкьдин чанда туна ялар,
Чун цацар-валар хьайитIа.
Низ лугьун, низ ийин гьарай?
Аллагь пара цава ава.
Сад жедалди авач кьарай,
Де лагь, чун низ тIува ава?!
Сажидин, ви вил нел ала?
Игит ятIа, чан це жуван!
Гьамиша вил рекьел алай,
Яланчийриз къван це жуван!!!
ТАВАКЪУ
Гьич са касни пашман тахьуй кьиникьал,
Гьар эвелдихъ чир хьухь эхир галайди.
Чан са затI я кьаз тежедай хуьнуьхал
Цурун кварцихъ чир хьухь пехир галайди.
Зи уьмуьрдин шивдин кьенер нив гватIа,
Зазни чидач, жув иеси ятIани.
Муьгьуьббатдин сир Земземдин цив гватIа,
Чидач кIани яр зи патав гватIани.
Чир хьун квез я? Яшамиш хьухь амай кьван!
Ахпа чIугван тийидайвал гьайифар.
Кефер чIугу жуван рикIиз кIамай кьван,
Кьиникь рикIе тваз мийир жув зайифар.
И дуьньядал атай чIавуз инсан яз,
Хъсанвилихъ гел таз алахъ аквадай.
Амачирла, къуьхуьнардай нукьсан яз,
Лекедин кIус тамир гьатта таквадай.
Шииратди хвена зи чан декьена.
Буржлу я зун адан гьар са гафуниз.
Зун гьахъ яни, батIул яни декIена,
Сад Аллагьди вегьий вичин сафуниз.
ШехьайтIани, хъуьрейтIани-рекьида.
Мецел рахаз, хъуьрез-хъуьрез кьирай зун!
Гьар са тIанур цIай хкахьна рекъида,
Хъсан ксар авай патахъ фирай зун.
Гьарай-эвер, шел-хвал авун герек туш.
Са зун туш кьван дуьньядилай фейиди.
Аси хьунухь кьегьел касдин хуьрек туш,
И югъ галаз я кьван зунни хайиди.
Пудкъадни цIуд-гзафни туш, тIимилни.
ХьанвачтIани вири жуваз кIанивал.
Сажидинан квез я гимиш, къизилни,
Адаз ганвай пай я-рикIин къенивал!
МУГЬМАН ДУЬНЬЯ
Сад Аллагьди къалурна заз экуьвал,
Кьадар-кьисмет ихтибарна рикIи вал.
Югъ-къандивай артух хъижез кIанивал,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Кьакьан гъетер, цавар, а кьил авачир,
КIан хьана заз я чил, я гьуьл авачир.
Мал-девлетда артухан вил авачир,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Инсаният-алем вири сад хьана,
Зун дуьньядиз акъатунал шад хьана.
Шаирвилин бахтни гъиле гьат хьана,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Омар Хайям, Етим Эмин, Сулейман,
Гъетер хьана экуь авур гьар заман.
Вири авай – гьам яхшиди, гьам яман,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Хайи хва хьун жуван халкьдиз, Ватандиз,
Жагъин тийир еке бахт я инсандиз.
Хъсанвилер гьатнатIани масандиз,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
Адамалай Хатамалди цIил чIугур,
Вилаятдиз кьисмет хьана, кьил чIагур,
Гьахъвал патал, чандилайни гъил чIугур,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
ХьаначтIани вири крар кIанивал,
Рази я зун Сад Аллагьди гайивал.
Сажидиназ кьисмет авур къенивал,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!
ДЕРДЕР-ГЪАМАР
РикI дакIуна, мез хьана лал,
Рахуникай файда амач.
Дана рекьиз, ацазва кал,
Гьич сана дуьз къайда амач.
Кимивилер такун патал,
Рил чуьнуьхдай далда амач.
Рахух жуваз кIамай кьадар,
Ви ван къведай инсан амач.
РикI дакIунвай, хуру жез дар,
Пис крар-бул, хъсан амач.
Я нефс пехъи гъуьлягъ дардар,
Вахъ я кIвал, я хзан амач!
Югъ хьунухьал шадвал амач,
Йиф акурла, цIаяр къвезва.
Вучиз чахъ, чи садвал амач?
Гатуз живер, къаяр къвезва.
ТIебиатдихъ гадвал амач,
На лугьуда кьияр къвезва.
Гьахъни дуван-цаваралла,
Гьахъсузвилер чилел туна.
Пехъ, гьарагъиз къаваралла,
Кудай накъвар вилел туна.
Зи вил шадлу суваралла,
Ширин гафар сивел туна.
ВУН КУЬЗ ИКЬВАН КУЬРУЬ Я?
На лугьун, зун накь хайид тир дидеди,
Вирида жув кьазвайди тир аялдай.
Фейи уьмуьр рикIел хтай вядеди,
Са кьадарбур акъатзава хиялдай.
И дуьнья заз вун себебда вири я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?
КIвал-югъ хьана, хзан хьана, кар хьана,
Хъсан шартIар тушни гьар сад уьмуьрдин?
Диде, буба кьена, рикIиз тIар хьана,
Гьар эвелдиз вахтни ава эхирдин.
Йис-сандивай шадвилер зи кьери я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?
ВацIуз селлер атайтIани датIана,
Лугьуда хьи, садрани гьуьл ацIудач.
Гьикьван яшар гайитIани, кьатIана-
Дуьньядикай ерли зи вил атIудач.
Куьз лагьайтIа, ам заз виртни гъери я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?
Вахтар физва яд хьиз дагъдин булахдай,
Гьар са стIал экуь алмас къашарин.
Шаир тирла, йифди, югъди кIвалахдай,
Мажал авач гьисаб кьадай яшарин.
Аялар чеб-чпиз, зунни къари я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?
Яшлу хьунвай акъатзава къапарай,
Дуьньядикай вил атIай кас вуж ава?!
Гьи кьадарда ягъайтIани тупарай,
Ви ван къведай кас авачиз, гуж ава!
Аллагь шуькуьр, гьелелигда дири я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?!
ЧИЛ - ЖЕННЕТ Я
Женнет квез я къуьхуьнардай чарада?
Гъейри са затI кIандач заз чи Чилелай.
И Чили зун, кьакьан цавун арада,
Гьар са юкъуз хуьзва цIийи кьилелай.
Заз дидедин ни къвезва и Чиликай,
Гьам ризкьи я, гьам партал я, даях я.
Заз хабарар гун патал кьуд кьиликай,
Ам диде хьиз гьамишанда уях я.
Виридалай мукьвади заз Чил я зи,
Ам эвелдин, ам эхирдин бине я.
Чил-бахтарин куьтягь тежер гьуьл я зи,
Ам себеб зи кьил мидаим вине я.
Хиялрив лув гузватIани цавара,
Зун хайи муг эбедлух яз Чилелла.
Къуват артух хьун паталди лувара,
Дуьньядин шагь-регьимлу Рагъ кьилелла.
Гъетер, Рагъ, Варз-абур вири сад я заз,
Аян я заз чи сад мукьвавиликай.
Жув Чилинви хьунухьалди шад я заз,
Диде, Буба кьазва хайи Чиликай!
Цав-бушлух я, затI авачир, ичIи тир,
Кьакьан гъетер рахазва зав кьилелай.
Йикъакайни йиф жеда заз мичIи тир,
Чили ризкьи тагай чIавуз гъилелай.
Зун Чилелла, цав кьадарсуз кьакьан я.
Зун буржлу я Чилиз икрам авуниз.
Чил-анжах хьи, пис ксариз лакьан я,
Чил ухшар я мугьмандин кIвал-тавуниз!
Чил-Женнет я лугьузва за, гьар юкъуз
Чун гваз къекъвез алахъзавай алемда.
Чилин тариф ийизва за гьар юкъуз,
Илгьамдин ранг амай кьван зи къелемда.
ЙИСАН КЬУД ВАХТ
Жегьил руша, гатфари хьиз цуькверин,
Женнет хьурда ашкъи авай рикIикай.
Яргъирушан ирид жуьре экверин,
Нур экъичиз, рагъ ийида вичикай.
Гад атана гьатна рушан къужахда,
Гада хьтин муьгьуьббатдин цIаяр гваз;
Сад садалай ашукь яз и кIвалахдал,
Къаршиламишда Эл, мехъер паяр гваз.
Зулу, кьве гъил къакъажна хьиз, бегьердин,
Безетмишда ачул суфра мехъер хьиз.
Дем къурмишна, махарик квай тегьердин,
Сад садалай элкъвез жеда лекьер хьиз.
Кьуьд атайла, руша вичин свасвилин
Лацу партал къурда чилел жив хьана.
Бахтлу уьмуьр, кьве жегьилдиз хасвилин,
Физва цавай Шарвилидин шив хьана!
КЪАВКЪАЗДАЛ АШУКЬБУРУКАЙ
Къавкъаздиз сад лагьай Петр атана,
Ам Дербентдин ашукь хьана къеледал.
Ада и халкь баркаллу яз кьатIана,
КIвалахзавай гьарда вичин келледал.
Хуш кьабулна Урусатдин хизандиз,
Къван эцигна Каспи гьуьлуьн къерехдал.
Душманрикай хуьн паталди хъсандиз,
Таъминарна аскеррални яракьдал.
Уьзден халкьар гьарма сад са хан хьана,
Яшамиш жез вердишбур тир лекьер хьиз.
Ермоловаз муьтIуьгъ ийиз кIан хьана,
Урусатдин кьве кьил алай пехъер хъиз.
Иви фена, ятар хьана вацIарай,
Хуьрер кана спичкадин кьалар хьиз.
Халкь экъечIна тІурфанрайни цIаярай,
Пак Къурьандин кун тийидай чIалар хьиз.
Пушкина чаз туна рикIин кIанивал,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан ргарал.
Сад Аллагьди гана рикIин къенивал,
Къафкъаздикай кхьена хуш рангарал.
Пушкин патал Къавкъаз хьана экуьвал,
Азадвилин кьел вуч ятIа чир авур.
АватIани адахъ кьелен уькIуьвал,
Рекьидалди рикIе хуьдай сир хьана.
Лермонтовни къекъвена чи дагълара,
Ашукь хьана терс тир гуьтIуь рекьерал.
Женг чIугвазвай и четин тир гьалара,
Ашукь тир ам чи игитрал - лекьерал.
Къавкъазди ам хвена хва хьиз къужахда,
Адаз и нвакь эхиратдин кIвал хьана.
Къегьримандин къадир течир алчахда,
Яна кьиникь - чаз рикIерин тIал хьана!
Бестужевни-инкьилабчи декабрист,
Чи Къавкъаздиз мугьман хьанай хушунал.
Вил ахъайиз дегь девиррин тарихдиз,
Гьикьван дагъдин рекьер ада тIушунна?
Дербентда ам яшамиш жез, Кьурагьиз,
Кьасумхуьрел, ахпа фена Къубадиз.
Лезги халкьдин Мулла Нурар суракьиз,
Рагьмет гъана вич аладай бубадиз.
Лев Толстоя-дуьньяда тIвар ван авай
Шарвилидин тур ва къадим Алпан гвай.
Хаджи Мурат, рекьин тийир чан авай,
Къалурна чаз вичив вичин иман гвай.
Тимурарни, Надирарни лаш хьайна,
Вал леке гъиз атай чIулав хаинар.
Дуьнья халкьна, и кьадардин яш хьана,
Вахъ хьайид туш ният чIуру-Каинар.
Женнетдиз хьиз тамашзава ваз алем,
Шагьни Шалбуз дагълар авай гимишдин.
Гьар са булах абукевсер тир земзем,
Багълар ава агъзур жуьре емишдин.
Халкьар вуч я, ракьар вуч я? Гьулданар-
Лигим хьайи азадвилин женгера!
Вун муьтIуьгъриз атай ханар, султанар,
Катна кьулухъ, кьилер амаз дингера.
Захъ вун-Къавкъаз, зи Дагъустан, Лезгистан-
Ватан ава, адалатрин пайдах тир!
Халкьар ава, хуьн патал вун Гуьлуьстан,
Гьам зегьметда, гьам женгера уртах тир.
Зун тарихчи туш ийиз ви тарифар,
Анжах са вал дамахзавай шаир я.
Вахъ шаирар, ава еке арифар,
Абуруз ви аламатар загьир я
БАРКАЛЛАДИН ТІВАР АМА
Са лезги халкь-кьве чкадал пай хьана,
Акваз, рикIе хкахь тийир цIай хьайи.
Хайи югъни къейдзавай варз май хьага,
Лезги Лямет чи рикIе ви ТIвар ама!
Чи гъилера ви мурад тир Кар ама!
Къадим лезги халкь - миллион эл авай,
Лезгинкадин кьуьл, мехъерни мел авай,
Жуван гьалал къуьлуьн фуни кьел авай,
Чахъ чи ЧIал, чи ЦIийи Йисан Яр ама!
Чи гъилера ви мурад тир Кар ама!
Чахъ Шарвили Гьажи-Давуд амай кьван,
Чав чи Садвал, чи Азадвал гумай кьван,
Женг давамда стIал иви кумай кьван.
Дувул дерин Лезги халкьдин Тар ама!
Чи гъилера ви мурад тир Кар ама!
Забит Ризван, Лезги Лямет-рухваяр,
Етим Эмин, Сулейман я архаяр.
Самур вацIун азад ийир яхаяр,
Шалбуз дагъдихъ пара кьадар Гар ама!
Чи гъилера ви мурад тир Кар ама!
Са Лезги халкь-кьве чкадал пай хьана,
Акваз, рикIе хкахь тийир цIай хьайи.
Хайи югъни къейдзавай варз май хьана,
Лезги Лямет, чи рикIе ви тIвар ама!
Чи гъилера ви баркаллу Кар ама!
РЕГЬИМЛУВАЛ КЬИЛЕЛЛАЙ
Зун дуьньядиз атунал шад, хуррам я.
И Рагъ, и Варз, Гъетер акваз Чилеллай.
Уьмуьрдикай нарази хьун гьарам я,
Сад Аллагьдин регьимлувал кьилелай.
Хъсанвилер вири кIан хьун дуьз яни?
Туькьуьл такур ширинда ваз дад гудач.
Вун дуьньядал мад хкведай хьиз яни?
Кьисметдилай артухан ваз мад гудач.
Чазни дуьнья икьван ширин хьайила,
Пайгъамбарри, пIирери вуч лугьурай?
Уьмуьрдин сир гьуьл хьиз дерин хьайила,
Яман тир югъ гьич садазни такурай.
Вуна лагь хьи, «Шукур хьурай Худадиз,
Инсан хьана туьретмишай чилерал!»
Чухсагъул лагь папаз, рушаз, гададиз;
Гьуьрметлу яз хуьзвай кьуна гъилерал.
Рази хьана Сад Аллагьди гайивал,
Зегьмет чIугу Пак Женнетдиз фин патал.
На, Сажидин, артух ая кIанивал,
Багъри халкьди вичин рикIел хуьн патал.
ДАГЪ ВА РАГЪ
Тамашиз кIанз Ракъиниз,
Адан хци экуьниз,
Чирагъ хьана куькIуьниз;
Чиял виниз, чан яз сагъ,
Къаршиламиш ийиз Рагъ,
Хкаж жезва аршдиз Дагъ!
Къаст авачир ял ягъиз,
Йифен мичIдиз тIвал ягъиз;
Гъетериз са къвал ягъиз,
Акун патал Чил ва Дагъ,
ЭкъечIзава мурад Рагъ!
АВУДНА ЗУН АХВАРАЙ
Муьгьуьббатди авудна зун ахварай,
Гар галукьай чиг аламай цуьк хьтин.
Гваз катна зун аламатдин рекьерай,
Перт хиялрин есир хьанвай рикІ хьтин.
Харни къурна муьгьуьббатди кьилел зи,
Дагъдин хьтин, ракъин кІаник хъверзавай.
Шад лепеяр акьалдарна гьуьлел зи,
Ашкъидин цІу сагъарна рикІ херзавай.
Муьгьуьббатди хъверни гъана, шелни заз.
Ам багъишай кІани ярдиз шуькуьр хьуй.
Адакай гьич са кІус къвезвач хъелни заз,
Муьгьуьббат чин тийирбуруз фикир хьуй.
Уьмуьр – вахт я дегиш жедай датІана,
Гагь чими жез, гагь мекьи жез гьаваяр.
Жени мегер акъваз, умуд атІана?!
Вун хиял хьиз даим рикІе ава, яр.
Са зун туш кьван, са вун туш кьван кайибур,
Вад къуз ятІан чаз муьгьуьббат акуна.
Бахлубур я Сад Аллагьди гайибур,
Муьгьуьббат кьаз алахъ рикІе чІугуна.
Чаз гьар садаз ганва жуван кьисметар.
Чахъ гьар садахъ ганвай куьруь вахт ава.
Писвилизни ийиз алахъ гьуьрметар,
Хъсанвилиз, инсанвилиз бахт ава.
Вун инсан яз атанватІа чилерал,
Муьгьуьббатдин декьикьаяр хуьз алахъ.
Лейли себеб, накъвар алаз вилерал,
Дуьнья гьалай пак тир Межнун хьиз алахъ.
Бязибуруз жеда ибур махар хьи,
Сабур агъаз, муькуьбур зал хъуьреда.
Заз муьгьуьббат акуна са ахвар хьиз,
Вил галама ахкунихъ са жуьреда.
Лугьумир хьи, Сажидин къе дили яз,
ЧІал кхьизва муьгьуьббатдин рекьикай.
Рагъ авай цав гьамишалиг вили я,
Заз хабар я гьар жегьилдин рикІикай.
ЗУН ВУЖ ЯТІА?
Зун вуж ятIа-зи эвел, зи эхират,
Чирун патал вуч аватIа рикIе зи;
За цайи тум-зи бегьер, зи шиират
Аквада квез гуьз тахьанвай никIе зи.
Захъ вуч къастар, авайтIа вуч мурадар,
Хабарар яхъ рикIеривай эллерин.
Гьич садазни хьун тавурай дуьнья дар,
Бегьриз тахьуй няметрикай чилерин.
Захъ вуч авай-кIанивал ва дакIанвал?
Вафалу хьун жуван халкьдиз, Ватандиз.
Гьар шиирдихъ Шалбуз дагъдин кьакьанвал
Жез хьанайтIа, регьят жедай зи чандиз.
Къурбанддай жув таза къизилгуьллериз,
Хиялрикай хьанайтIа зи Самур вацI.
Зи Лезги чил, кьве пай хьана вилериз
Акур чIавуз, акъатзава рикIяй кьацI.
Гьикьван чIавал амукьдатIа рикIерал,
Аслу я за шииррилай туькIуьрай.
Зун марф хьана къванайтIа куь никIерал,
Гьисабдай за жув лампадай куькIуьрай.
Сажидин, на вуч туна, вуч тухузва?
Эхиратдиз, дуьнядилай мугьман тир.
ТIварни жуван таз тахьана, лугьузва:
-Зун тарихдиз физва-эхирзаман тир!
ВИЧИ АВУР БАГЪИШ ТИР
Шииратдин булах я зун, гьуьл я зун,
Шииратдин СтІал вацІ я, Нил я зун.
Шииратдин Шалбуз дагъдин кьил я зун,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.
Цавун арш я рагъ, варз авай гъетерин,
Багъ емишрин, ципицІар квай бертерин,
Ризкьийрин ник, туртурринни къветерин,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.
Хазинадин сагьиб пара чІаларин,
Чилин къатар девлетринни-маларин.
Есир я зун къизилгуьлрин валарин,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.
Шииратди, ерли рекьин тийидай,
Чан гана заз, рагъ тир туьхуьн тийидай.
Алакьунар гана къуьхуьн тийидай,
Сад Аллагьди Вичи гайи багъиш тир.
Рагъ алай югъ, варз алай йиф гатфарин,
Живерин лаз, берекатрин марфарин,
Жавагьирар гана лезги гафарин,
Сад Аллагьди Вичи гайи багъиш тир.
Шииратди багъишай кьван муьгьуьббат,
Гьисаб тежер кьван гана са мусибат.
Сажидинахъ ава зигьин ва гьайбат,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.
ЗА ТУЬКІУЬРАЙ ШИИРАР
За туькІуьрай чІалар, махар, манияр,
Квахь авуртІа, гел галачиз чилелай;
Вуна кІусни хажалатмир, кІани яр,
Мад хуькведа абур цІийи кьилелай.
Эгер хутун тавуртІа, зи дустарин
Ктабрайни гьалт тавуна амукьдач.
Шад межлисрал тикрарзавай тостарин,
Ктабрани кІватІ тавуна амукьич.
Хажалатмир, гьабурани тахьайтІа,
Зун негь авурбурухъ абур бул жеда.
«Чахъни абур амач»-лугьуз рахайтІа,
Абур цІаяр ягъиз кайи къул ама.
Хъсанвилихъ хьаначтІани, писвилихъ,
Закай чІалар туькІуьрайбур кими жеч.
Акур чІавуз зарб камарал вилик физ,
Артух инсан алчах рикІиз чими жеч.
Са вахт къведа, гьар сад вичин чкадал
Эциг хъийир, дуьз вилерай килигна.
Бязи вечрез ерли татай какадал,
КІекер рекьиз кІан жеда къван илигна.
Гьар гьи хиле ада кІвалах авуртІан,
Са вич гьахъ кьаз, батІуларда амайбур.
Вичин шалвар вичи кьацІур авуртІан,
Яз гьисабда гъейри ксар кІамайбур.
«Сажидин, на вучиз гузва рикІиз гуж?»-
Лугьузва заз акьуллуйри: «Сабур хуьх!
Садбур жеда, хуьз-азият, рекьиз-гуж.
Къвезмай несил патал жуван абур хуьх!»
ЗИ ЖЕГЬИЛВАЛ
Мад элкъвена хуьквен хъийиз,
Катна жал зи жегьилвал?
Гьарай-эвер Ван къвен тийиз,
Амач япун кьезилвал.
Гатун йифиз мичІи цавай,
Гъел цІуьдгъуьна акуна.
Вун къакъатай чІавуз завай,
Шел акІана туьтуьна.
Вахъ галаз зи катна гьевес,
Вун фейивал гел кьна.
Валлагь, къачуз жезмач нефес,
Кьве жигерди кьел кьуна.
Яраб мад вун ахквазмач жал?
Зи масан тир жегьилвал.
Вуч себебда къванватІа чал,
ТІурфан галай пехилвал.
Зи жегьилвал, зи муьгьуьббат,
Ахвар тир жал акурди?
Вири эхна, эй мусибат!
Амач хьи заз такурди.
Амач рикІин захъ чимивал,
Яшлуни я, сефил я.
Кесибвал туш кимивал,
Руьгь патал зун жегьил я.
Гьикьван яшлу хьайитІани,
РикІин чим зи рекъидач.
Сажидин яз кьейитІани,
Шаир яз зун рекьидач!
АЖАЛДИКАЙ КАТ ЖЕДАЧ
Ажалдикай садавайни кат жедач,
Куьз лагьайтІа, ам ви япун кІенелла.
Адаз вавай я минет, я дад жедач,
Вахт хьайила, атана ви гъенелла.
Ажалдилай вилик рекьиз кІан жемир.
Гайи вахт ваз гьала рикІиз кІанивал!
Вун инсан яз халкьнаватІа, къван жемир,
Кьабул ая Сад Аллагьди гайивал!
Вун гъед туш кьван миллионрин яшарин,
Хкахь тийиз, мичІи цава куькІуьнвай.
Невс чІехи я, гьуьл тир руьгьдин къашарин,
Тух тежедай уьмуьрдин рагъ-экуьнвай.
ВикІегь алад азраилдин къаршидиз!
Ажал ятІа – вуч авуртІан рекьида!
Гаф атайла, вал пехил тир къуншидиз,
Къуьхуьнардай, хъуьредай гаф жагъида.
ВикІегьдиз яхъ, хиве кьамир ажузвал!
Афериндиз вафалу тир кар ятІа.
Хъуьруьр мийир, нубатсуз гаф къачуз вал,
Душманрал къугъ, вун гьулдандин хар ятІа!
Еке метлеб ава гафар лугьунихъ,
ТІебиат я, хайиди хьиз – рекьида.
Азраилдин, чун ажиз яз акунихъ
Вил гала гьа! Чир хьайитІа, кикІида.
Зун лагьайтIа, Сажидин я, шаир я.
Азраилдин тІем текъведай кьиникьал.
Зи шиират багъри халкьдиз загьир я,
Рази я зун Сад Аллагьди гайи къал!
ШЕЙХ РАМАЗАН БУБАДИЗ
Цавун кIаник михьи гуьзгуь
Кьакьан кIунтIал алагуьзлуь
Штул хуьруьн кьилихъ лезги,
Вун ферекъат хьанва, буба.
Шейх Мегьамед, шейх Жамалдин,
Устадар тир чи магьалдин.
Мягькемдиз кьур мусурман дин,
Ваз пактир рехъ ганва, буба.
Зиярат ви-цуьквер яйлах,
Акун мурад тушни кIвалах?
Абу-Земзем яд на булах,
Пак Меккедин хъванва, буба.
Югъ-къандивай артух гьуьрмет,
Къазанмишун я ви кьисмет.
Шумуд агъзур лезги миллет,
На дуьз рекьел гъанва, буба?
Шейх Рамазан буба-гьажи,
Чун несилар я ви гъвечIи,
Вун себеб яз мискIинрал чи,
Женнетдин нур къванва, буба!
КЬУРАГЬА
Кьурагьа шад сувар ава, мел ава,
Дагъустандай кIватIал хьанвай эл ава,
Манийринни, туьнт кьуьлерин сел ава,
Бес зун иниз гьикI акъваздай татана?
БукIадини, Саидани, Эмина,
Кьуьл гьикI тийин, кутунвай и демина?
Авай чIавуз адалатдин ким ина,
Бес зун иниз гьикI акъваздай татана?
Ина ярар-дустар ава къелемдин,
Гияр шегьер ава лезги алемдин.
Муьгьуьббатни авайла виш селемдин,
Бес зун иниз гьикI акъваздай татана?
Гъейри чилел амукьдалди хан хьана,
Багъри чилел хуш я са чарх, къван хьана.
Кьурагь пата сувар аваз ван хьана,
Бес зун иниз гьикI акъваздай татана?
Ина ава мукьва къавум-къардашар,
Ина ава таяр-туьшер, юлдашар,
КIватIал хьанвай чIавуз пара сирдашар,
Бес зун иниз гьикI акъваздай татана?
Сажидинахъ келимаяр мад авай,
И булахрин яд хъун квяй я дад авай?
Къегьриманар лигимардай чад авай,
Бес зун иниз гьикI акъваздай тефена?
КЪАСТАР АВАЙ ЗАХЪ
Уьмуьрдикай дад акваз,
Къекъвена зун яргъара.
Ажеб хьана фад аваз,
Келле гьатна нагъвара.
Заз гьикI хьанай къизилар,
КIватIзавай хьиз рекьерай.
Дерт ийиз кIанз кьезилар,
Акъудна жув къекъерай.
Са кIус амай декьена,
Къара-Къумдин къаналда.
Чарх дуьз патахъ элкъвена,
Гъалиб хьана ажалдал.
Тавур кIвалах мад амач,
Ктаб тунач кIел тавур.
Рахуникай дад амач,
Крар ама гьел тавур.
За кьисметдиз вуч лугьун?
Закай авур фарфалаг.
Тинидиз за вуч лугьун,
Жув хьайила гъаргъалаг.
Вири рикIив кьунач за,
Я кваз кьунач гужарни.
Тефей чка тунач за,
Тунач жувал буржарни.
Кьеле тухун хъйида,
Къастар пара ама захъ.
Хатурар хан тийидай,
Дустар пара ама захъ.
Вара-зара, Сажидин,
Яраб вун квел шад ятIа?
Кьисмет лугьур вагьшидин,
Есир вун тек сад ятIа?
ЧИ МЕГЬАМЕД-САЛИХАЗ
Дагъдин лекьер лув гуз вердиш цавара,
Шарвилияр я зарб авай лувара!
Рекьиз гьайиф хьаначни ваз, авара?!
Чи Мегьамед-Салигь стха-Гусаев?!!
Хажалатдив кьил агъузна дагълари,
Къал къачуна, тIурфанди хьиз, багълари.
«Рекьиз гьайиф! - Лугьуз хьанай халкьари,-
Чи Мегьамед-Салигь стха-Гусаев!»
ЦIайлапанар яна Магъу-Дереда,
Гьарайдин ван акъатна гьар жуьреда.
Рекьиз гьайиф, бегьер гъизвай береда,
Чи Мегьамед-Салигь стха-Гусаев!
Расуланни Сулейманан Дагъустан!
Къагьриманар лигимардай я Ватан!
Рекьиз гьайиф, авай буйни, гуьзел тан,
Чи Мегьамед-Салигь стха-Гусаев!
Дагълар я куьн ерли рекьин тийидай!
Гъетер я куь ишигъ туьхуьн тийидай!
Рекьиз гьайиф. Кьаз женни вун кьейидай?!
Чи Мегьамед-Салигь стха-Гусаев?!!
АМ ЯТIА ГЬИ МЯРЕКАТ?
Ам гьи жуьре ятIа, яраб, мярекат,
Заз хабарни хьун тавуна хьайиди?
Хабар ятIа, къугъунармир, гьерекат,
Зун виринра жез я, белки хайиди.
Заз машинар герек туш гваз экъевдвй,
Къуллугърикай кеф чIугвадай ад патал.
Захъ сагъ чанни кIвачер хьурай къекъведай,
Инжикели мийир куьн зун сад патал.
Эгер халкьдиз ятIа лазим мярекат,
Гьана хьунухь-зун паталди бахт я са.
Къуй зи кIвачихъ булдиз хьурай берекат,
Зун кьисмет хьун-заз багьа тир вахт я са.
Белки халкьдин арада зун акуна,
ДакIанбуруз ийимир шад жедайвал.
Ви саягъда алад кьилел чIугуна,
Вун акуна дакIанбур пад жедайвал!
Халкь галачир квез я ахьтин чIехивал?
Къуллугъ-къеле я кукIвадиз янавай.
Квез герек я а невсинин пехъивал?
Кьадай кицI хьиз мидаим яз гвянавай.
Кесиб я зун, кесибвал-зи дамах я.
Халкьдиз бахшай чIалар я зи девлетар.
Къванцяйни кваз цIай акъуддай чахмах я,
Халкьдин рекье чIугвада за зиллетар.
Ам гьи жуьре ятIа халкьдин мярекат,
Сажидина иштираквал тавурди?
Чан алатIа, гьар сана жез, гьерекат!
Тавурдалай пара хьурай авурди!
ЗУН ХЬТИНБУР
Лугьуда хьи, зун хьтинбур пара я.
За лугьузва: жери кар туш, тек я зун.
Ухшарризни, хесетризни чара я,
Зун гъед хьана, куькIуьннвай са экв я.
(Жуван тариф ийиз уьзуькъара я,)
Вун гьахъ ятIа, дуьз хиве кьун герек я.
Чахъ гьар садахъ ава вичин мурадар,
Абур кьиле тухун патал чан гудай.
Гьич садазни хьун тавурай дуьнья дар,
Заз уьмуьр хуш туш кьве патахъ ян гудай.
ЧIурувилихъ кьаз вугумир жуван тIвар
Са йикъакай кичIе хьухь ваз къван гудай.
Чун гьар са кас ятIа жуван иеси,
Намуслу яз къуллугъ ийин Ватандиз.
Веледризни тазва жуван зи веси:
Гьуьрмет ая инсанвал гвай инсандиз.
Аллагьдикай жез тахьурай зун аси,
Гьам рикI, гьам рак ачухдиз тур мугьмандиз!
ПУД ДУСТУНИЗ
Захъ пуд ава дустар Вини СтIалдал,
Хва-стхаяр, мукьвабурни бул ятIан.
Берекатар жеда гьар са столдал,
Вун атай вахт: кьуьд, гатфар, гад, зул ятIан.
Сад лагьай дуст-Мизамудин стха я,
Куьз лагьайтIа, бубаяр чи дустар тир.
Абур гьар сад са тухумдин арха я,
Ихтилатрин, суьгьбетрин кьве устIар тир.
Чи бубайрихъ авай мехъер файтунар.
РикI алайбур тир балкIанрал чамардин.
Гьар са рекьяй авай тамам кьатIунар,
Устадар тир гъиле кьур гьар са кардин.
Кьвед лагьай дуст-Нурмегьамед стха я.
Заз хуш авур геле къекъвез тарихдин.
Лезги чилел ашукь тир ам са хва я,
Гьам инсанни я хъуьтуьл тир къилихин.
Алакьунар а касдин лап пара я,
Уьмуьр гана, музей гъана арадал.
Дуьзвилелди хиве кьан, чи ара я,
Вил алаз ам акъвазай туш чарадал.
Хайи хуьруьн тарих кIватIна Ктабдиз,
Чаз виридаз багъишай ам устIар я.
Вич хайи кIвал элкъуьрна са штабдиз,
ГъвечIи-чIехи – вири адан дустар я.
Пуд лагьай дуст, квезни чида - Садикь я.
Гьам муаллим, устад гафар-чIаларин.
Дидед чIалан методист хьун тестикь я,
Мензил атIай яргъал рекьер-хваларин.
Шиирарни чида адаз туькIуьриз,
РикI алай кас я манийрал, кьуьлерал,
Гьазур я ам хура лампа куькIуьриз,
Ашукь хьана зегьмет кIани эллерал.
Пара хъсан ава хизан, мугьманар
Шадвилелди кьабул ийиз гьазур тир.
Сагъ чан патал герек туш хъун дарманар,
«Ачул» суфра ава адахъ машгьур тир.
Мукьвал-мукьвал дустар такваз, дар хьана,
Ерли дад гуз амукьдач заз хуьрекди.
Бейкеф жемир кьурди пудан тIвар хьана,
Заз гьар са дуст я стха хьиз герекди!
Мизамудин, Нурмегьамед, Садикьни,
Багьа я заз дустар вири хуьрерин.
Шагьид герек къведач ийиз тестикьни,
Къурзавач за рикIер чи дуствилерин.
Низ вуч ава? Сажидин я-чархачи!
Шад хабарар, муштулухар гваз фидай.
Мугьманрал рикI алайбур тир арха чи,
Гьуьрметдивди дустарин гъил кьаз фидай!
ЧИ ДАЛУДИХЪ
Аман девир, кьаз алахъмир чІуру яз,
Чахъ-инсанрихъ туьнт рикІер жен девлерин.
ГьакІан гафар квез герек я кьуру яз?
Камаллу тир рагьберар жен эллерин.
Кьилел алай ракъини чаз экв гузва,
Чи далудихъ Шагьни Шалбуз дагъ гала.
Хайи Чили дидеди хьиз нек гузва,
Шарвилидин бегьер гудай багъ гала.
Девирдикай багьнаяр кьаз кІан жемир,
Куьн дидейри игитар жез хайила.
Ватан патал чан це, лал тир къван жемир,
Гьуьрметдивди тІвар кьун патал кьейила.
КІвалер, малар – эбедлух туш, чкІида.
Амукьдайбур аферинни няне я.
Вун кьегьел хьухь, гьар са кІвалах туькІуьдай,
Уьзуьагъдан кьил гьамиша вине я.
ЯцІу гафар ийимир на, Сажидин,
Я вунани авач авур кьегьелвал.
Баркаллу жен гъвечІидини чІехиди,
Хъуьруьн тавун патал хуьр-кІвал, мегьел вал.
БАХТАВАР ЖЕН
Къвез-хъифирбур девирар хьуй, девирар,
Амма абур рикІиз регьят вахтар жен.
Гьи рекьерай фейитІани уьмуьрар,
Абур кьиле тухур гурлу бахтар жен.
И дуьнья чаз кьисмет хьайи йикъара,
Ислягь цавухъ гьар экуьнин ярар жен.
Лугьуз жедач, я яргъал, я мукьвара,
Дережайриз хкаж жедай гурар жен.
Девиррикай муьскуь жемир – кьисмет я,
Гьар несилдиз гайи вахт я Аллагьди.
Гьар са несил са девирдин нямет я,
КІанзавайди гайи бахт я Аллагьди.
И дуьньядал чун хьиз пара инсанар
Къвез, хъифена, амукьайбур геллер я.
Кваз кьаз тахьуй куьлуь-шуьлуь нукьсанар,
Гьар са уьмуьр – шадвал, туькьуьлвилер я.
Эгер завай куьне хабар кьазватІа,
Ви уьмуьр гьикІ кьиле фена лагьана.
Квез хабар туш, зи рикІ гьикьван тІазватІа,
Шумудни са гуьлле фена лагьана.
Гуьлле тушни, халкь сефил яз акурла?
Са гьахъ-дуван амачирла чилерал.
Муьрхъуь тІуьнвай ракь къизил яз акурла,
Акьалтични мичІивал ви вилерал?
МИРЕС ЗЕЙНУДИНАЗ
Дуьньяда бул ава хъсан кIвалахар,
Земземдин яд авахьзавай булахар,
Теки Пир Гьасан бубадин яйлахар,
Аквадачни хупI серес, Зейнудин?
Стхадилай багьа мирес, Зейнудин!
И дуьньядал инсан хьунухь-са бахт я.
КIанзавайди кеф чIугвадай са вахт я.
Вун дидедиз хьайи югъни-са тахт я,
Яшамиш жен хъуьрез-хъуьрез, Зейнудин.
Стхадилай багьа мирес, Зейнудин!
Са вишни цIуд хьун хъувурай яшарни,
Хутулринни путулрин нез ашарни,
Алискераз-свас, гадаяр, рушарни,
И мукьвара кьисмет жен квез, Зейнудин.
Стхадилай багьа мирес, Зейнудин!
Ви гьунаррал зун гьамиша гьейран я.
Ви уьмуьрдин юлдашдин тIвар Жейран я.
На гьалзавай уьмуьр бахтлу девран я,
Гьар мехъериз, гьар са мелез, Зейнудин.
Стхадилай багьа мирес, Зейнудин!
Сажидин-ви шаир мирес шад я къе.
За хъвазвайди шуьрбет-шараб яд я къе.
Къе на дустар кIватIалнавай гад я къе.
Са темен гун за ви пелез, Зейнудин,
Стхадилай багьа мирес, Зейнудин!
ИДРИСОВ КЪАФЛАНАЗ
СтIалрин хуьр машгьур авур векилар,
Пара ава, амма Къафлан Идрисан,
Шад ийизвай чи виридан гуьгьуьлар,
Аламатдин зигьин авай тир инсан.
Еке алим цIийи Куьре мегьалдин,
Шумуд хъсан кардин тIвар кьан кьегьелдин?
Аферинар къазанмишай чи элдин,
Ариф тир ам, муаллим тир лап хъсан.
Кьве стха хьиз хьанай амни Алибег,
Сад писатель, сад илимрин хци экв.
Кьве касдини чи эллериз тир герек,
Дуствал кьиле тухванай са шумуд сан.
Адан къамат ама халкьдин рикIера,
Берекатрин тум хьиз цазвай никIера.
Акьалтзавай цIийи несил-цуькверал,
Ви илимрин къвада даим ем-лейсан!
ТЕК САД АВА
Дагъустанда, лезги халкьдин арада,
Вафалу тир рухваяр чахъ мад ава.
Ери-бине авай чпин Куьреда,
Оруджеврин баркалладин ад ава.
Бубадин кар давамзавай кIвалахда,
Гьар са стха чешнелу жез алахъда.
Мегьамедал гьар са касди дамахда,
Адав барабар, белки, сад-вад ава.
Инсанвилин гьар са лишан хъсан тир,
Кьегьал кас я вирибуруз масан тир.
Хуьруьз-кIвализ чешнелу тир хизан тир,
Адан рикIе даим гатфар-гад ава.
Дагъвидиз хас Шарвилидин рикI авай,
Мерд хва я ам гьамиша кьил тик авай.
Хайи тир хуьр хуш я адаз цуьк авай,
Ахьтин макан Алидхуьр тек сад ава.
СтIал шаир Сажидина кьатIана,
А кас патал ихьтин шиир атIана.
Куьн зи чIалахъ туштIа, тамаш атана,
Захъ рикI кузвай халу ам тек сад ава!
ЖЕГЬИЛРИЗ САЛАМ
Къадим я тарих халкьарин лезги,
Кьанкьан дагълари цав кьунва гуьзгуь.
Булахриз земзем, чуьллериз къизил,
Касдин гьуьлуьв кьван гегьенш тир мензил.
Шарвилидинн Меликан Куьре,
Я им баркаллу рухвайрин дере!
Россия уьлкве, бине Дагъустан,
Женнетдин макан я зи Лезгистан!
Шаирриз чIехи, алимриз пара,
Гъизва бегьерар чи Лезги тара!
Спортдин рекьяй кIватIнавай алам,
Чи бажарагълу жегьилриз салам!
ГУН ЗА КВЕЗ СА МУШТУЛУХ
Эй, Лезгияр! Гун за квез са Муштулух!
Къухмаз КIунтIал, цIай куькIуьрдай Хабардин,
Иви къугъваз чилин гьар са Дамардин,
Шарвилидин Шив хтанва Чамардин!
Куьре Мелик, Давуд гьажи, Ярагъви,
Етим Эмин, Сулейман я Чирагъ ви,
И дуьньядиз чукIурайбур Суракь ви!
Эй, Лезгияр! Гун за квез са Муштулух!
Къухмаз КIунтIал Шарвилидин Шив ала!
Дагъустандал шад манийрин Къив ала.
Шагь, Шалбуздал цIаран тийир жив ала.
Душманар кьаз, вацIуз гадрай шеледал,
Ватан азад авур гуьрздал, гуьлледал,
Пайдах хкаж КIелезхивен Къеледал!
Эй, Лезгияр! Гун за квез са Муштулух!
Дегиш жезва, женгер чIугваз, девирар,
Дегиш жезва пачагьарни эмирар.
Артух жезва Шарвилидин ивирар.
Амма са халкь, часпар алаз, чаравал
Акун тушни негьрин уьзуькъаравал?!
Чи вил алай, чан Шарвили, пара вал!!!
НИЗ ВУЧ ШИРИН Я?
Къал-чуьруьк квай гьуьжетдилай
Пис кар авач къилетдилай.
Къурбатдавай Женнетдилай,
Жуван ери-хуьр ширин я.
ЯлайтIани яхцIур йиса,
Акьуз жедач къачуз маса.
ЯкIалайни чарай таза,
Ахмакь касдиз къир ширин я.
Хъсан кар жеч гьуьрметдилай,
Пис затI авач ришветдилай,
Гьарамзада лезетдилай,
Ярдин гьалал сир ширин я.
Чир хьун хъсан я гьар садаз,
Гьим дерин я, гьим я даяз,
Галукь тавур хъуьтIуьн аяз,
Къацун таза цIир ширин я.
Яман кIвалах фич рикIелай,
Алуд мийир жув рекьелай.
Ясиндилай течиз кIелай,
Куьруь астахфир ширин я.
Кими касдиз акьулдилай,
Дуьз лагьай чухсагъулдилай,
Вичиз чидай яхул даллай,
КьацIанвай цин вир ширин я.
Мугьман низ кIан жеда хъелай?
Месэла тир патахъ гьялай.
Катна фейи ви варцелай,
Жейрандилай къуьр ширин я.
Жув рекьимир кьураз-цIараз,
Як гайитIан гъилел чараз,
КIвалин къадир течир ламраз,
Валлагь, мичIа куьр ширин я.
Эминани Сулеймана,
Шумуд садаз тарсар гана?
Дили вакIаз хъвана-хъвана,
Кьар бул авай хир ширин я.
Сажидин, на лагь куьрелай,
Элкъвена са цIуд хуьрелай,
Къачур ругни кваз пIирелай,
Авунвай таъсир ширин я.
ЯРГЪАЛ АКЪВАЗ
Даим вичихъ бас-къастдавай,
Яргъал акъваз а касдивай.
Вичелай мад Кавказдавай,
Алчах ерли кицIни декьий!
Акун къене вич кьве чуьхвел,
Гьар са гаф я цIай куькIуьр хьел.
Хъуьртуьк квай цIай-вичик квай хъел,
Хкатдалди цIицIни декьий!
Вири зегьер кIватIна вичел,
КъекъвезватIа гьикI ам кIвачел?
Икьван ашукь тир кас мичIел,
Чхра амаз рицни декьий!
Сажидиназ агьни аллагь,
Кутугай кар тушир, валлагь!
Авачир кас рикIе Аллагь,
Азраилди ам вичи кьий!
БЕСЛАНДИН ГУЖ
Шад тир сесер рагъ хьиз чкIиз цавариз,
«Чирвилин югъ» элкъвенвай са сувариз.
Амма Беслан ихьтин гуьзел чIавариз,
Террористрин жегьеннемдин цIай хьана!
Хуш гележег гьиссер авай рикIер гваз,
Эл кIватI хьанвай шад суварик цуьквер гваз,
Бирдан къурху гудай гьарай-эвер гваз
Атайла халкь кьве паталди пай хьана!
Автоматдин хура туна паб, аял,
Чан аламаз инад авун тир хиял.
ЧІуру къастар аваз туна чанда ял,
Пуд суткада ризкьи тагуз вай хьана!
Дуьньядикай кеф чIугун тир хиялар,
Шумуд виш кас кьена папар, аялар,
Им шумудра тикрар жеда и гьалар?
Гагь сад лагьай сентябрь, гагь май хьана!
Жанавуррин кIватIал ятIа, луж ятIа?
Чи аялриз авурди вуч гуж ятIа?!
Чаз хажалат гайи душман вуж я, вуж?
Акваз къведай азраилдин тай хьана!
Къецепатан душманрикай дустар кьаз,
Долларрикай уьлкве чIурдай устIар кьаз,
Малаикрин мектебрикай постар кьаз,
Ислягь халкьдин эхирзаман-вай хьана!
ЛЕЗГИ ХАЛКЬ
Даим кьилел варз амай кьван, рагъ амай кьван,
Пак Эренлар, Шагьни Шалбуз дагъ амай кьван,
Шейх Мегьамед, Гьажи Давуд чахъ амай кьван,
Эбеди яз сагъ амукьда чи лезги халкь!
Эминанни Сулейманан чIалар авай,
Яшайишдиз икьван къулай гьалар авай,
Сад Аллагьди гайи девлет-малар авай,
Эбеди яз сагъ амукьда чи лезги халкь!
Намус вине кьуна къекъвез, чIугваз зегьмет,
Къазанмишиз алахъин чун мад гьуьрмет.
Чир хьайитIа тарихъдиз гуз дуьз къимет,
Эбеди яз сагъ амукьда чи лезги халкь!
Бубайри чав ирс яз тунвай цавар, чилер,
Вилин нине хьиз алахъин хуьз, эллер.
Чахъ амай кьван чи манияр, чи туьнт кьулер,
Эбеди яз сагъ амукьда чи лезги халкь!
Самур вацIун баркаван тир ятар авай,
Берекатрин ризкьи авай гатар авай,
Шарвилидин рикIер авай картар авай,
Эбеди яз сагъ амукьда чи лезги халкь!
Касдин чIехи, лепе рехи гьуьл амай кьван,
Дуьнья машгьур лезгинкадин кьуьл амай кьван,
Къуба, Хачмаз, Самур, Куьре чил амай кьван,
Эбеди яз сагъ амукьда чи лезги халкь!
Ислягьбур жен чи гьар йикъан экуьн ярар,
Гьар мугьмандиз ахъабур жен чи варар.
Чи чилерал аламай кьван пак нурар,
Эбеди яз сагъ амукьда чи лезги халкь!
ИРИД ЖУЬРЕ
Цаву ванер авуна цIайлапандин,
Эквери нур гана мIичI цифериз.
Ишигълаван хьана уьлкве Алпандин,
Къавун чIере далда хьана лифериз.
Циф алатна гар кьилеллаз, шив хьана.
Гвай хажалат вацIар ацIай цив гана.
Марфадикай кьакьан дагъда жив хьана,
Яргъирушаз вичин патав эвериз.
Яргъирушан са кIвач дагъдал, кьил чIугваз,
Алахънава муьгьуьббатдал цIил чIугваз.
Билбил тара гарухъ галаз зил чIугваз,
Тамаш садра вичив гвай кьван кефериз!
Яргъируша чин хъуьрезва рагъ хьана.
Дуьньядикай берекатлу багъ хьана.
Ашкъидин хер гьар са касдин сагъ хьана,
Вили тир цав майдан хьана мелериз.
Ирид жуьре рангар-эквер, кIанивал,
Сад Аллагьди гуда икьван къенивал!
Сажидина лугьузва квез хьайивал,
Заз кIанзавач гьахьиз пара кIевериз.
КУЬЗ АХВАРАЙ АВАТДАЧ?
Шумуда куьн алдатмишда, кьинер кьаз,
Шумуда куьн цIуз вегьена, гъилер кьаз.?
Шумуда куьн гьална, гъиле кьенер кьаз?
Я эллер, куьн куьз аватдач ахварай?
Ягъалмишвал садра жедай адет я,
Кьведра гъалатI тикрар хъувун-къилет я.
Дуьз гъавур гьат тавун вуч зиллет я?
Я эллер, куьн куьз аватдач ахварай?
Гьар са касдиз кьвтIун патал кьил ганва,
Япар гана, тамашдай кьве вил гана.
Шумуд ахмакь касдив куьне гъил гана?
Я эллер, куьн куьз аватдач ахварай?
Буба течиз, ханвал ийиз кIанибур,
И кьадардин халкьар жедан къенибур?
ТIимил хьанан куьн кьил, куьн кIвач хайибур?
Я эллер, куьн куьз аватдач ахварай?
АМ ШАИР ТУШ
Ам шаир туш, такьадайди
Хабар, халкьдин гьалдикай.
Гъавурда геж акьадайди,
РикIе авай тIалдикай.
Зи лезги халкь, къадим тарих,
На заз лезги чIал гана.
Вуна гана туьнт тир къилих,
Секинсуз рикI къал авай.
Ам шаир туш таквадайди,
Халкьдин гуьзел гележег.
Чандихъ гьайиф чIугвадайди,
Физвай чIавуз къати женг.
Зи лезги халкь, зи руьгь, зи тан,
Вун тушни заз гайиди?
Шииратдин Мекке Ватана,
Кьисмет хьана хайиди?
Ам шаир туш, гафаралди
Туп ягъдайди руьхъведин.
Гатфарилай гатфаралди,
Гуж тагайди гьекьеди.
Зи лезги халкь, ви чина зун,
Уьзуьагъ хьун- дамах я.
Зун ви къванцяз, квачиз зурзун,
ЦIай акъуддай чахмах я.
Ам шаир туш, цIай авай рикI
ХалкьнавачтIа хуруда.
Низ герек я атирсуз цуьк?
Ширин дад гуч чIуруда.
Зи лезги халкь, ви шадвилик.
Пашманвилик пай ква зи.
Чи Садвилихъ, Азадвилихъ
Физвай рикIик цIай ква зи!
ВУЧ ТУНА
Эгер завай кьуртIа хабар,
Вун дуьньядал куьз атана?
Лугьуда: «Аллагьу Акбар»!-
Адан гьуьрмет хуьз атана.
На дуьньядал вуч авуна?-
Лугьуз суал гайитIа заз.
Жув халкь патал пуч авуна,
Гьайифни туш кьейитIа заз.
Дуьньядилай, вуч туна вун
ФизватIа лагь?- ЛагьайтIа заз.
Халкьдиз буржлуз амукьна зун,
Гуж авачир тахьайтIа заз.
РикIел хкун патал ви тIвар,
Хийирдин са дуьа кIелиз;
Таз хьанани вавай затIар?
Месэлаяр хьанан гьялиз?
Халкьдин вилик куьруь я мез,
Авур крар тIимил хьана.
Шииратдин рекье къекъвез,
Акунач жув камил хьана.
Гъил къачу зи тахсиррилай,
ТIимил ятIа авур затIар.
Алат тийиз асиррилай,
Тикрарда мад Сажидин тIвар!
РИВАЯТАР
Пара ава риваятар,
Чи дагъларин уьлкведа.
РикIе анжах хуш ниятар
Авайла зун къекъведа.
КIанивилин вилерай
Авалдай са хуьре жегьил,
Гуьрчегвилел ад авай.
Хура адан шад тир гуьгьуьл,
Лигимардай чад авай.
Ракъар, варцар, гъетерни кваз,
Ам акурла туьхуьдай.
Чуьлда авай къветерни кваз,
Чигерин ци чуьхуьдай.
Пара кьадар рушар авай,
Сад-садалай гуьрчег тир.
Муьгьуьббатдин яшар авай,
Гьар затI тамам герек тир.
Гада акваз, рушар сусар,
Серсер хьана амукьдай.
Са бязибур хьана къарсар,
Татабар жез алукьдай.
Амма гада ашукь хьана,
Рушал абур алачир.
Халкь мегьтел яз амукь хьана,
На лугьун кас амачир.
Вири таб я, кьисмет я гьахъ, -
Лугьуз хьана вирида. -
Ахъа хьунухь герек я бахт.
Сад Аллагьди гайитIа.
Гуьрчег чамран мешребсуз свас
Акваз, ийиз хъуьруьнар;
Экуь югъни, экъисиз сас,
Рушаз хьана серинар.
Гьикьван гагьди тегьер, къуьхуьн?
Гьикьван хуьре къал жеда?
Хажалатни дерт гваз къекъуьн,
РикIин къене тIал жеда.
Ийир-тийиз квахьай сусаз,
Гада язух атана;
Аватдалди артух яцIаз,
Вичи вич кьин кьатIана.
Къачуна са хци гапур,
Тамуз фена кьин патал.
Вич телефна, гвачир абур,
Гуьрчег гада хуьн патал.
Гапур рикIиз асухдайла,
Гъил ракьара гьат хьана.
Женнетдин рак ачухдайла,
Къастунин цIил кьатI хьана.
КилигайтIа, кьузуь са кас,
Чуру физвай чилелай;
Малаик хьиз хьанва акъваз,
Гъил вегьена къуьнелай.
«И булахдай килиг, чан руш,
Хъсандиз ви суьретдиз.
Гьихьтин ятIа вун туьтуькъуш,
Мягькемди хьухь жуьрэтдиз»!
Рушаз вичин къаш-къамат,
Акур чIавуз буй-бухах;
Амукьна яз аламат,
Бирдан хьана ам уях!
Гьар са чамраз вичин свас,
Гуьрчегни я, масанни.
Гьа иналди, за дуст кас,
Куьтягьна зи кьисни.
РАСУЛОВ РАМАЗАНАЗ
Лежбердин хва - рагьбер хьана заводдин,
ТIвар хкажна пара кьадар цавариз.
ЦIийи рекьер жагъур ийиз доходдин,
На гьар са югъ элкъуьрнай чи сувариз.
Гьазур авур няметар гьар жуьредин,
Уьлкведин кьуд патаз рекье тваз хьана.
Емишрикай, майвайрикай Куьредин,
Менфят къачуз, вун къайгъуйрик кваз хьана.
Чубарукди хьиз акьалтай гатфарал,
Пара кьадар чIугваз хьанай зегьметар.
Ви гьунарар лугьуз жедач гафарал,
Халкьдин патай къазанмишай гьуьрметар!
Сулейманан тIалабунал эцигай,
Завод вуна СССР-да машгьурна.
Вафалубур яз сад-садаз килигай,
Кьисметди куьн сад-масадаз жагъурна.
Сад Аллагьди туькIуьрна ви кIвалахар,
Халкь паталди хъсанвилер герек яз.
Гъиляй-гъилиз къведай Яру Пайдахар,
Шумуд сефер къазанмишна зирек яз?
Кваз кьан тийиз азиятар, азабар,
Шумуд пIирен гуьрчегарна яйлахар
Аллагь патал къазанмишиз сувабар,
Гьикьван хъсан авунай на кIвалахар?
ЖЕГЬИЛ ШАИРРИЗ
Эмина хьиз кхьин патал шиирар,
Рифмайралди цIалцIамун туш эхирар.
Къурайрикай хкудайтIан чехирар,
Адахъ халис пияладин дад жедач.
Муьгьуьббатни зарафатдин кIвалах туш,
РикIин цIай къур тийидайди булах туш.
Цуькверин зар алачирди яйлах туш,
Бахт авачир билбилдин рикI шад жедач.
Девлетрикай эхиратдин мал ийиз,
Алахъ мийир къумарикай кIвал ийиз.
Буш гафарин кIватIалрикай чIал ийиз,
КIан жемир ваз, хъуьтIуькайни гад жедач.
Гьар садан кьил халкьдин вилик агъуз я,
Халкь галачиз къагьриманни ялгъуз я.
Тапан шаир кьил авачир колхоз я,
Адахъ рикIел аламукьдай затI жедач.
Виридакай Сулейманар, Эминар
Жеч, тарцик хьиз экъегъайтIан заминар.
Дуьз макьам гъиз тахьай чIавуз симинай,
Чуьнгуьрдикай хъелна, симер кьатI жедач.
Эвелимжи, Сад Аллагьдин пай кIанда.
Шаир хьунухь патал рикIе цIай кIанда.
Адахъ гьар са эверайдаз гьай кIанда,
Устад тушир касдихъ вичин хатI жедач.
Гьи кьадардин кхьенватIа эсерар!
Садбур-ятар, садбур-Абу-Кевсерар.
Гьар са юкъуз кIвачел алаз менсерар,
Уьмуьрдин рехъ кIан хьуналди кьатI жедач.
Шииратдин шив муьтIуьгъун четин я,
Ахмакь адан кIула хьун са батин я.
Сад Шагь-дагъ, сад Шалбуз, садни Катин я,
Вирибурун дережаяр сад жедач.
ШКОЛАДИЗ ТIВАР
Гьар са хуьруьхъ вичиз хас тIвар,
Вичин къадим тарих ава!
Гьар са хьруьхъ вичин картар,
Гьар катрахъ са къилих ава!
Радим стха Халиков чи,
Ватан патал чан эцигай;
Школадиз тIвар ганва чи,
ЦIийиз бине къван эцигай.
Игитар жез Радим хьтин,
Гьазур я чун гьар са аял!
Шарвилидиз къадим хьтин,
Ухшарбур хьун я чи хиял!
Кьулан СтIал-катран макан,
Дамах ая Радим хцел!
Школадал алаз юкьван,
Ви тIвар жеда халкьдин мецел!
ЗАХЪ АВАЙДИ
Захъ авайди школани газет я,
Кьасумхуьрел гьар къуз финиф адет я.
Низ вуч ава? Зи азаб, зи зиллет я,
И кардикай бейкеф хьунухь къилет я,
Зун я, зи чан, низ иникай вуч ава?
Зун ракIарихъ саил хьана суза кваз,
Вичин дустар кьабулзава къаза кваз.
Зун тамашиз чинин патак къуза кваз,
Мус фейитIан дерди-бала – арза гваз,
Кьабул тийиз, эхиз тежез, гуж ава.
Вил вегьейла гьар сефердин атуниз,
Метлеб авач мад минетиз хутуниз,
Артухлама, залан парар кутIуниз,
КьабулдачтIан, чара авач татуниз,
Зун я, зи чан, низ иникай вуч ава?
Аллагь рази хьуй вичелай, рекьидач,
Уф гуналди рикIевай цIай рекъидач.
ТIуьн тавурди туьтуьна гьич акIидач,
Гьарам квачир невсиник кицI кикIидач,
ДакIан касдин патав къвез низ хуш ава?
Бязибурухъ мецер ава виртIедин,
Таяр тушир кьилер чепед гетIедин.
Сад Аллагьди чур тавуй кар бендедин,
Бегьемсуз хва квез я ихьтин дидедин,
Адан рикIе чIулав тир байкъуш ава.
Эй Сажидин, са вун туш кьван кайиди,
Бегьемсуз кас жеч Аллагьди гайиди.
Инсан хьунухь патал дидед хайиди,
Лам жедай туш, адан келле буш ава!
ТУХУЗВА ЗУН ХИЯЛРИ
Къекъвезва зун СтIалдал,
Ина мектеб-кар ава.
РикIе чIалар кIватIалдал
Алахъиз, чIал-цIар ава.
Диде хьтин аялри,
Тухузва зун хиялри.
Кьасумхуьруьн рекьева,
Дабанар физ чилелай.
Сад чилер кьаз йикьева,
Накъвар вегьиз вилелай.
Жуьреба-жуьр суалри,
Тухузва зун хиялри.
Акъатзава Белиждиз,
Къагьриманал зи кьил чIугваз.
Пехил дустар фалуждиз,
Тамашзава вил чIугваз.
Гьар жуьредин кIватIалри,
Тухузва зун хиялри.
Мемедали кларнет
Ягъиз ава классда.
Мисрихана «квартет»,
Тапшурмишна са касдал.
Къуьнелай кьаз кьегьелри,
Тухузва зун хиялри.
Дербентда зал Даниял,
Дуьшуьш жезва Адилни.
Гьарда вичихъ ийиз ял,
Хкаж жезва гуьгьуьлни.
Незвай ципицI кутIалри,
Тухузва зун хиялри.
Эседуллагь, театр,
Зун артистрин есир я.
Гьар къуз атун герек тир,
Геж атунал тахсир я.
Гьар жуьредин мегьелри,
Тухузва зун хиялри!
КЪИЗИЛДИН АСИР
Вилик къачур кам хкайтIан кьулухъ,
Амма фейи вахт хъижеч элкъуьриз.
Вахт, на аял хьиз кьуртIани хурухъ,
Амукьда цава гъилер экъуьриз.
Уьмуьрдин гуьзел «Къизилдин асир»,
Гзаф инсанар къекъвез жеда вахъ.
Чарабурун тваз хивера тахсир,
Гунагьрин вире эхъвез жеда вун.
«Къизилдин асир» - Гъед хьана ава,
Вун гьикьван кьакьан аршда аватIа?
Я дарман авач, сагъардай дава,
Яраб гьи къуьрен карчда аватIа?
Хъсан девир тир «Къизилдин асир»,
Хажалат течиз, чIугвадай кефер.
Бахтаварвили кьуна вун «есир»,
Шад яз акъуддай йикъарни йифер.
Зун яхди рекье, вун шивдал юргъа
Алаз, катзава «Къизилдин асир».
Чун сад садавай жезватIани яргъа,
Белки кьисметдин ятIа ам тахсир?
Сажидин, вуна мийир къалмакьал,
«Къизилдин асир» я гьар декьикьа.
Лугьуз жедач мус, яргъал я мукьвал,
Жуваз кIан хьайи чIавуз рекьикьа!
АКЪВАЗМИР ВУН ХЪЕЛ КЬУНА
Зун сад лагьай сефер туш къвез чилерал,
Дегь девирра шумудра зун атана?
ХуьквезматIа, мад са шумуд гъилера,
Сад Аллагьдиз чида а кар датIана.
Заз таниш я дегь девиррин адетар,
Заз таниш я дегь ацукьун, къарагъун.
Шумудра заз акурбур я Женнетар,
Акуна заз хъуьтIуьз цуьквер тара гъун.
Ван хьайибур мумкин я зал хъуьруьнни,
Валлагь, кьил чIур хьанва лугьуз и касдин.
Заз са гафар я рагъ хьунни, серинни,
Кьисмет – лукI туш са чIавузни заказдин.
Шумуд сефер элкъейтIани чилерал,
Гафар сад я, садра, кьведра, датIана.
Хъсанвилер ая жуван гъилерал,
Хъсан крар кIанда рикIел атана.
Вун цIуд сефер хтайтIани дад авач,
Яшар тIимил, гзаф хьунал кар ала.
И дуьньядал хквез хьайи сад авач,
Сад Аллагьдив ваз бахт гунал кар ала.
Эй Сажидин, сабурар це рикIиз ви,
Им дуьнья я вилик физвай, гел кьуна.
Акур чIавуз чикIай цацар рекьиз ви,
Бейкеф хьана, акъвазмир вун, хъел кьуна!
АЛАМАТДИН АЛИМАТ ХАЛА
Сад Аллагьдив гва гьар садан кьисмет,
Вишни цIуругуд суз чIгур зегьмет,
Виридан патай ава ваз гьуьрмет,
Чи аламатдин Алимат хала!
Гзаф яргъияр тавуна лугьун:
Веледрин кьилел саламат хьуй вун.
Ви уьмуьр кIан я мадни давам хьун,
Чи аламатдин Алимат хала!
И кьадар крар акур вилериз,
Ислягьвал тIалаб на чи эллериз.
Штулрин тамаш хъия кьуьлериз,
Чи аламатдин Алимат хала!
Шаир Сажидин шад я куьн акваз,
Кьве кIвачни тIарам кьуна хьиз акъваз!
Къуй пехилбур кьий куьн акваз, дакIваз,
Чи аламатдин Алимат хала!
ЧАЙДИКАЙ ВА ЦИКАЙ
Чайдин хъсан, писвиликай,
Жува ийир гьиссвиликай,
Жагъурна хьиз са серин тар,
Ахпа ийин ихтилатар.
Чайни, гьелбет, яд я ругур,
Цуьквералди авур чIагур.
Чайдан жеда къулал ргаз,
Вегьейди хьиз хварар йигаз.
Чай хъсан я самовардин,
Хийирлу тир гьар са кардин.
Эгер чайдик лимон кватIа,
Витоминрин дарман кватIа.
Чайдихъ кьадай шекер, къенфет,
Мурабани пис туш, гьелбет,
Ихтилатар ийин ширин,
Метлебарни ава дерин.
Чайни кIанда хъваз чиз кьадар,
Им девир туш са акьван дар.
ВацIар хъвазвай гьуьлер хьтин,
ДакIурмир куь целер хьтин.
Гьикьван гзаф хъвайитIани,
Марфар хьтин къвайитIани,
А чайдилай яд хъсан я,
Къайи тир цин дад хъсан я!
Сажидинай акъатдач кьил,
Гагь чайда, гагь це авай вил.
Гьар затIунин са вахт ава,
Ишлемишдай квез бахт ава!
Я ЗАЛУМАР
Я залумар, зун куь гъиляй катдани?
Акатайдахъ кьуршахар кьаз гьатдани?
Жуван уьмуьр за куьн хъиляй кьатIдани?
Заз чил – кIеви, цавни кьакьан хьанва хьи!
Итимриз шел кутугнавач вилерин,
Камаллувал авайвиляй кьилерин.
Я залумар, пехилвал гвай гьуьлерин,
Куьн себеб заз дуьнья дакIан хьанва хьи!
Зун акурла, чилерай физ чилериз,
Ухшар жезва, ял гьатнавай целериз.
КъвезмачтIани зун куьн авай кIвалериз,
Гьар садакай са сурун къван хьанва хьи!
Дуьнья гегьенш, и кьил, а кьил таквадай,
Ихтиярни ганва зегьмет чIугвадай.
Я залумар, верч кьамалай тукIвадай,
Ахмакьризни и дуьнья кван хьанва хьи!
Гьалт тавуна, чирни жедач вужар я?
Чеб галукьай гьар са чка пажар я.
Инсанар хьиз акваз, халис гужар я,
Бегьерсузар, чандарар кьван хьанва хьи!
Сажидин, на гуж гумир ви рикIизни,
Хъел атайтIан, кIанни жемир кикIизни.
Вахт ракъурмир шиирарни кхьизни,
Гьабурузни шаксуз ви ван хьанва хьи!
МИНЕТ Я
Заз дуьньядин са миллетни такIан туш,
Са миллетни сад аскIан сад кьакьан туш.
Вири сад я халкь авунвай Аллагьди.
ИкI лагьана, кун тавурай гунагьди:
Виридалай кIаниди зи миллет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
Гзаф ава и дуьньядал инсанар,
Пара ава жуьреба-жуьр ватанар.
Рагъни варзни вирибурун кьилелла.
Недай гьар са нямет вири чилелла.
Чун гьар са кас чаз кIан тахьун зиллет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
Тамаш садра - дуьнья гьикьван гуьрчег я!
Чун Аллагьди гайибур хьун керчек я.
Амай затIар, са чун квачиз цавава.
Чаз дадмишдай михьи атир гьавава.
И дуьньяда дявеяр хьун къилет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
Хъсанвилер кьиле фидач гьисабна,
КIелна куьтягь тежерди я ктаб на.
Чахъ гьар садахъ жуван ватан, чIал ава,
Чахъ гьар садахъ жуван хизан, кIвал ава.
Сажидинан: дуст жен, - лугьун – минет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
ПУЛ АВАЙДАХЪ
Пул авайдахъ, хьун тавуртIа инсанвал,
Адавай ваз кIан хьун дуьз туш хъсанвал.
Гьар са касдин кьилин жуьре масанвал,
Анжах хатур гьуьрметдилай аслу я!
Пулар авай гзаф хьана пачагьар,
Сад-садалай фейи, чебни алчахар.
Дуьзбур, сад-кьвед, чIурубур тир къачагъар,
Вичи чIугур зегьметдилай аслу я!
Девлетлйриз хуш туш чпин тIвар кьуна,
Дурнаяр хьиз фида тек са цIар кьуна.
Са бязибур рекьидайла, цвар кьуна,
Харжи авур къиметдилай аслу я!
КIватIай девлет пайиз къекъвей вахтуна,
А залум кас гьикI ацукьда тахтуна?
Чан, мидаим, аваз туьтуьн хутуна,
Дуьзда къекъуьн туьгьметдилай аслу я!
Девлетлуйриз дерди-бала бул ава,
Пул кIватIализ, чанда сурун фул ава.
Гзафбурухъ мутIлакьвилин тIул ава,
Бязи крар миллетдилай аслу я!
Пара рахун са чIавузни хийир туш,
Яргъи авур чIаларни кваз шиир туш.
Сажидинав гвайди, гьелбет, суьгьуьр туш,
Гьар са кар са адетдилай аслу я!
ЧАН КЬУРАГЬ ДАГЪЛАР
Цавунни чилин арада авай,
Гъил, як, нек, гъери, шурада авай,
Гьар жуьре цуьквер харада авай,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Хатурлу эллер, кIватI хьанвай хуьрер,
Агъзур йисарин гумазмай сирер,
Къизилбалугърин вацIарни вирер,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Рухваяр КIири Бубадиз ухшар,
Яргъи киферин гуьзел тир рушар,
Къадим яз, жегьил яз амай яшар,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Кьуьчхуьр Саида, Етим Эмина,
Куьн гьар са кIвалах туна демина.
Пияладин яд хуьзвай жемина,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Бул ава тариф ийир кIвалахар,
Абу-Земземдин къайи булахар,
Цуькверив къугъваз вердиш яйлахар,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Сажидиназ куьн, аранда авай,
Вацран чилер хьиз аквазва цавай.
Мад вуч кIандатIа, хабар ягъ завай?
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
БЕЙКЕФ ЯАТIА
Яраб закай шумуд бейкеф хьанатIа,
Я зи тахсир аваз ва я авачиз?
Минет я квез, за куьн кефи ханатIа,
Багъиш ая, ахмакьдиз, вил галачиз.
Къуй зи кIвачик цвегни текьий, илисна.
Зун тамашай кас туш вилер экъисна.
Секин къекъвез, кIвачер кьезил экисна,
КичIевиляй амукьиз кьил галачиз.
Гунай квачир сак ас ава, Аллагь я.
Камун кьилиз лугьузвай гаф, яллагь я.
Таб авун туш, гьа гьакI валлагь, биллагь я,
ВацI кьурада, экечIдай гьуьл галачиз.
Эркек зайиф аквазватIан юлдаш тахьайла,
Дишегьлияр викIегь ятIан рахайла,
Къал-чуьруькдик кикIайлани чухвайла,
Ажиз затI я, хьайитIа гъуьл галачиз!
Сажидин, на ахъайзава махар низ?
Йифен кьулаз ахъайзава ахвар низ?
Дуьгуь на низ, гузватIа лагь чIахар низ?
Ам яшамиш хьун яни къуьл галачиз?
ДИДЕД ЧIАЛАЗ
Дидед чIала авай рушаз,
Уьмуьр лугьур гамни рашаз,
Регьят жеда, таб гайитIа,
Лугьудайла яб гайитIа.
И кар рикIел хвена кIанда!
Вил вегьдиде фейи рекьиз,
Перем кумир нитIер рекьиз.
Сабурар гун дидед рикIиз,
Дуьз тир рекьяй фена кIанда!
ЧIуру рикьер хъсан къалаз,
Риб асухиз тамир къвалаз.
Уьмуьрдин ник диде галаз,
Гата амаз гвена кIанда.
Им са ваз туш лугьузвай гаф,
Кьил элкъвейбур ава гзаф.
Са тIимил кьван хвена инсаф,
Дуьз рекье къекъвена кIанда.
Сажидинан чIарар рехи
Хьанва, парар кьунва чIехи,
Жезвачирла дертер эхи,
ГьакI жува жув кьена кIанда!
ЖИГЪИРАР
Муьгьуьббатдихъ ава вичин жигъирар,
Тик дагъдайтIуз фидай чIавуз цIуьдгъуьниз.
РикIин къене рагазва зи шиирар,
Гьар са цIирцIи вич фидай кьацI эгъуьниз.
На лагьанай, кIанда заз вун рикIивай,
Хур къазуна, гьазур тир рикI къалуриз.
Ни къакъудна чун кьвед фейи рекьивай?
Зал хъуьрезва гъил, яргъалай юзуриз.
Зун жагъайдан, зун кьирай, вун кIан хьайи,
Хуруда рикI я жигерни авачир.
Вакай сурун кьилихъ къайи къван хьайи,
Кьуру чуьлда гьич цуькверни авачир.
Вучда вакай яр лагьана, яр тахьай?
Заз дуьньяни къана чими рагъ авай.
Вучда вакай, залум рикIиз тIар тахьай?
РикIин къене агажардай цагъ авай.
Эй Сажидин, ви рикIел вуч акьалтна?
Куьгьне хирер цIийи хъийиз, шезвани?
Дертер са-сад, сад масадахъ агалтна,
Сабурдивди абур эхиз жезвани?
ШАРВИЛИДИН ШИВ
Шарвилидин шив ятIа ам дамахдин?
Леэнралди цIай акъуддай чахмахдин.
Ракъинин хьиз нур чикIизвай чирагъдин
Куьн балкIандин тамаш гуьзел хамуниз!
Ухшар авай гатун экуьн ярарин,
Далудал гел хьун тавунвай пурарин,
Яргъи киф хьиз авахьнавай чIарарин,
Куьн балкIандин тамаш гуьзел тумуниз!
Яргъирушан ирид жуьре экверин,
Лезги халкьдин хиялар тир рикIерин,
Пурараллай зар халича цуькверин,
Ухшар ава цавай фидай гамуниз!
Шарвилидин шив гарар кваз луварик,
Къе къведайвал я эпосдин суварик.
Умудлувал кваз кьакьан тир цаварик,
Гъалибвилихъ фида гьар са камуниз!
КIИРИ БУБА
Гьар девирдихъ ава вичин кIвалахар,
Гьар дередихъ авайди хьиз булахар.
Кьурагь патан цуьк акъатай яйлахар,
КIири бубад ерияр тир, ерияр!
Фена вахтар викIегьбурун гьунаррин,
Буйдиз кьакьан, беденар тир чинардин.
Рушар авай, хъуькъвен кьилер анардин,
Гьарма сад са гьуьруьяр тир, гьуьруьяр!
Вун амачтIан, гьахъвал кIани инсанар,
Гзаф ама, кар ийидай хъсанар.
Гьар мягьледа авай хъсан хизанар,
Дустунин хуьр-КIирияр я, КIирияр!
ДЕВЛЕТЛУЯР ВА КЕСИБАР
Пуларалди туькIуьрзавай кIвалахар,
Чи арайра тIимил авач алчахар.
Девлетлуйри галтадариз хъалчахар,
Кесиб кьазмач инсандайни, ай гьарай!
Бубад вилиз такур эквер акурбур,
Чеб акьлдиз язватIани какурбур,
Чарадан пухъ къене аваз дакIурбур,
Кьил акъатдай хъсандайни, ай гьарай!
Акьул-кьулухъ, къуват-вилик квайбурун,
Крар гъалиб жезва пулар гвайбурун.
Кар чIур хьана кесибвили кайбурун,
ЦIининдайни, шазандайни, ай гьарай!
Сажидин, на низ лугьузва тегьердив,
Жуван гъилни гуьцIиз тамир зегьердив.
Рахаз жезмач хуьруьв, кIвалив, шегьердив,
Вуникваз кьазмач гузандайни, ай гьарай!
ШИРИНАН ХВА АЙДУНАЗ
Ваз хайи югъ мубаракун паталди,
Акъвазна, дуст, гатфар хьана, гаталди.
Гьар сеферда цIийи мани ван хьана,
Мурад я зи, лезги халкьдиз кIан хьана.
Седеф чуьнгуьр чIугур чIавуз хурудиз,
Регъуь жедайвал ийимир чурудиз.
Ширина хьиз лагь манияр ван алаз,
Аквадайвал чуьнгуьрдални чан алаз.
Хайи югъ – им багьна я са суварин,
Аллагьди ваз паяр гурай цаварин.
Садра кьванни мугьман хьана дустуниз,
Мажбур ая куьн патавни атуниз.
Куьн межлисра ава, гьакIни мехъеррик,
Шадвал кутун патал халкьдин рикIерик.
Арабирда Сажидинни рикIел гъиз,
Алахъ ая маниятдин рекьел гъиз!
ГЬАМ ШАИР, ГЬАМ КОМПАЗИТОР
Гьам шаир, гьам компазитор, драматург,
Вун тахьана, Асеф стха, вуж хьурай?
Халкьдин патай икьван авай ваз хатур,
Ви чан къачур азраилдиз гуж хьарай!
Вун амазма чи жергейра, чан алаз,
Рахазва чав лугьуз-хъуьрез, ван алаз.
Сурун кьилихъ къаравулда къван алаз,
Ви манияр чаз лиферин луж хьурай!
Инсанар я, кьинихъ галай виридахъ,
Вахъ гьунарар авай тежер иридахъ.
Гьамиша рикI кайи хайи еридихъ,
Ви руьгьдикай Женнетдин са къуш хьурай!
Вуна халкьдиз мелни мехъер, шадвилер
Кьиле тухуз, теснифарна, садвилер
Азад лекьер хьун паталди чи эллер,
КIелдай ксар гьам гада, гьам руш хьурай!
Сажидинни вири хьтин вун кIани
Инсанрикай сад я, рикIни тир къени.
Вуна кхьей чIалар ва гьар са мани,
Яб акалдай гьар са касдиз хуш хьурай!
ВА-ЗИРДИН КИМ
Заз лугьудай гафар амач, шаирар,
Гзаф хьанва, я зиян я, хийир я.
Рифмайралди сувагънавай эхирар,
Кьил акъатдач, им вуч жуьре шиир я.
КIелай чIавуз бязибурун шиирар,
Мягьтел жезва Етим Эмин, Сулейман.
Гафар санай, масанай физ фикирар,
Кьил акъудиз жезвач, чириз эрзиман.
Я Аллагьди гайи ксар, шаирвал-
Ватандизни халкьдиз къуллугъ авун я.
Шиирралди къалаз жуван течирвал,
Шииратдин рекье шулугъ авун я.
Шаир - устад хьана кIанда чIаларин,
Эминалай чешне къачу туькIуьриз.
Сулеймана хьиз четин тир гьаларин,
Кар хъсанриз, алахъ лампа куькIуриз.
Сажидин, на вуч патал ва-зирзава?
Эвел жуваз чира чIалар туькIуьриз.
Ваз тийижиз, лагь вуна низ чирзава?
Кар авачиз, чи шаиррик хуькуьриз!
ЗУН САЖИДИН ЯЗ АМУКЬРАЙ
Зи ван къвезва Аллагьдизни цававай.
Зи зегьметар ракъурич гьакI гьавая.
ЧиновникаР, вилер даим къававай,
ЗатIни заз кIан туш хьи квевай гьавая!
Кесибвилел фейи уьмур хуш я заз,
Хуьруь-кIвали жакьвадалди резин хьиз.
АцIай дуьнья ам гьамиша буш я заз,
Амукьнавай кьам чухвазвай Казин хьиз.
Сад Аллагьдин виликни зун уьзяй я,
Гьич чарадан гьарам квач зи бедендик.
Зал пехилбур, заз къуншидин кицIяй я,
Эхир абур актда зи куьтендик.
Захъ квахь тийир девлет ава чIаларин,
Зун кьейитIан, рекьин тийир, чан алай.
Заз девлетар кIандач цацар-валарин,
Фура хуьзвай, кьилел залан къван алай.
Иблисбурун дуьнья я им, фитнедал,
Чарабурун кIвалер чIуриз, хъуьрезвай.
Чин цварадал чуьхуьз, кьацIай фитедал,
Регъуь-гьая вуч я течиз, къекъвезвай.
Кьудкъад салай артух уьмуьр ганва заз,
Я зи хъсанвиляй, я зи писвиляй.
И экуь цав, рагъ аватIан къанва заз.
Бахтуни вич къалуриз кIекрен виляй.
Дерт еке я, вири лугьун квез я зи?
Зи хийирдихъ галайди са Аллагь я.
Са вил хъуьрез, муькуь вилни шез я зи,
Заз чIурукI рахун, валлагь, гунагь я.
Зун - Сажидин яз амукьун бес я заз.
Девлетарни премияр квез хьурай!
Бакарани къвезвайди зи мез я заз,
Анжах адал цIиIйи чIалар къвез хьурай!
МЕЗ ГАНВА ЧАЗ
Эгер вавай хуьз жезвачтIа ви мез,
Ам сиве кьуна, къекъуьн ятIа квез?
Гьар са камуниз нагъв гъидай вилел,
Меци гъун тавур бала къвеч кьилел.
Лугьур гьар са гаф къведалди мецел,
Фагьум тавуна, акъудмир къецел.
ПIузаррив эгер хуьз жезвачтIа мез,
Ам кIасдай сарар халкь авунва квез?
Меци агудда ярарни дустар,
Адан иеси язватIа устIар.
Меци акъудда тIуьквендай гъуьлягъ,
Эгер рахадай чизватIа саягъ.
Мез хуьз чидайдан кьилел жедач кьацI,
Меци элкъуьрда кьулухъ хъфиз вацI.
Мез хуьз тахьана, рахайбур шумуд
ШезватIа тамаш, атIана умуд.
Мез ганва хьи чаз инсан яз рахаз,
Саданни кефи гафарал тахаз.
Гапурдин хирер сагъ хъижерди я,
Меци авур хер сагъ тежерди я.
Мецикай пара рахун герек туш,
Мез гафаривди чухун герек туш.
Мецяй акъуддай гьар са гаф гевгьер
Хьайи касди, бул кIватIалда бегьер.
Вунни, Сажидин, бажит хьухь мецел,
Акъудмир рикIер тIардай гаф къецел.
Ша, чун чав, дустар, мецелди рахан,
Мугьман дуьньяда кефияр тахан!
ТIАНУРДИН ФУ, ШУЬРЕЯР
Са хьаран фу туш лезгийрихъ авайди,
Чаразвай фан ава агъзур жуьреяр.
Эвел хьаран факай ятIан рахайди,
Са кIанда заз тIанурдин фу, шуьреяр!
Экуьнахъ хьиз цуру тини ишинна,
Атун патал фад чарадай жуьредиз;
Жагъай чIавуз кьвед фу неда гишин на,
КIасар ягъиз, иситIа квай шуьредиз.
Валар, цацар вегьена хьиз тIанурдиз,
ЦIай къизмишда, жегьеннемдин саягъда.
Гъил ахъа тир дишегьлийри хатурдиз,
Гьазурда ам, цIай куькIуьр хьиз чирагъда.
КIвалакIар кьаз, фар гьазурна тинидкай,
Чанахъдаваз фу гваз къведа тIанурдал.
Кака: къиб, лаз, гъери кIвахьиз синидкай,
Фуни шуьре, ифей цлал алкIурда.
Са геренда тIанурдин сив кIевирна,
Чарадалди акъвазда вил эцигна.
РикIел хкиз гьар са жуьре девир на,
Кам къачуна кIанда вилик килигна.
Сив кIевай пек алуд авур вахтуна,
ТIанурдин фан ни чикIида магьледиз.
Шагьларин Шагь авайди хьиз тахтуна,
Лезги гьар са хуьр элкъведа къеледиз!
ТIанурдин фар, шуьреяр чи мехъеррин,
Дамахар я экIяйнавай суфрайрал.
Гуьгьуьлар чи шад ийидай рикIерин,
Аквада ваз гьар са нямет харайрал.
Къадир авай тIанурдин фан, шуьрейрин,
Чи лезгийрин дишегьлияр сагъ хьурай!
Мел-мехъериз хуьруьн-кIвалин, дерейрин,
Гьар са факай, шуьредикай рагъ хьурай!
Сажидинан, тариф авур тIанурдин
Фан, шуьредин, вил гала хьи дадунихъ.
Къадир чидай авур гьар са хатурдин,
Вил рекьелла, ярар-дустар атунихъ!
ХАТРУТАР
Мад хатрутар чаразва чи тарарал,
Чамарар хьиз, хкаж хьанвай пурарал.
Юзурна хьиз, кIватIал ийиз курарал,
Мед ргада шуьрбет хьтин ширин тир.
Гьар гьафтеда са сеферда юзуриз,
КIамай кьадар метер жеда гьазуриз.
Чул авуна, недайла, пIуз зурзуриз,
Сагъламвилихъ метлеб ава дерин тир.
Вирт кIвахьна физ недай чIавуз хатрутар,
Къужахда кьаз кIан жеда ваз хатрут тар.
Гатун юкъуз санал кIватIна хьиз дустар,
Чаярни хъваз жеда тарак серин тир.
Агъзур емиш аватIани бегьердин,
Хийирлу затI жеч масад и тегьердин.
ТIуьр вахтуна, чиг аламаз сегьердин,
Шад яз, чинал къугъвадайди хъуьруьн тир.
Яраб кIвале кас авач жал хутахдай?
Шумуд югъ я Назила икI къецеллаз?
Авахьдай хьиз гевегьер сивин булахдай,
Акъвазнава ширин шиир мецеллаз.
Юлдашдиз гьикI къвезватIа ам тек туна?
Аялризни кIанзамач жал ам вилик хьиз?
Лампа хьтин куькIуьрнавай экв туна,
Тек яз тунва, демин кьулал, кьуьлуьк хьиз!
МУБАРАКРАЙ, ПЕНКЕР ВАХ
Чаз уьмуьрар ганва ийиз хъсанвал,
Гьар са касдиз адан къадир чизватIа.
Къалурда хьи гьарда вичин инсанвал,
Эгер адан тара бегьер гъизватIа.
Гзафбурун шадар авур рикIер, вах,
Квез хайи югъ мубаракрай, Пенкер вах!
Куьре патан хуьрерикай СтIалар,
Хурал алай къашар хьтин аквада.
Мел-мехъерик квай рушарин кIватIалар,
Пак Женнетдин къушар хьтин аквада.
Гьабурукай сад тир мезни шекер, вах,
Квез хайи югъ мубаракрай, Пенкер вах!
Дуьнья туькIуьр хьанва хьи а жуьреда,
Шадвал пара хьун паталди инсанриз.
Куьн хьтинбур мадни хьурай Куьреда,
Чи гьар са югъ мадни гзаф хъсанриз.
Лезги халкьдин кьве вилинни эквер, вах,
Квез хайи югъ мубаракрай, Пенкер вах!
Заз чида куьн камаллувал, инсанвал,
И дуьньяда куь тарифдин тIвар ава.
Ви гъилелай авур кьадар хъсанвал,
Квехъ виридаз вафалу тир кар ава.
Кьабулзавай и шиир яз цуьквер, вах,
Квез хайи югъ мубаракрай, Пенкер вах!
САМУР ВАЦI
Самур вацIуз чай лугьудай инсанар!
Квез са кIус кьван регъуь кьванни жезвачни?
ЧIалак кутаз жуьреба-жуьр нукьсанар,
РикI са кIус кьван гъуьргъуь кьванни жезвачни?
Самур вацI чи кьулан тар я кьве падни,
Вичин гьар са лувак хуьзвай серинар.
Шуьрбетдилай адан дадни ва ядни,
Ийизва чаз хъвайи чIавуз ширинар.
Чай кIан ятIа, Самур вацIа яд ава.
Алцифайла, михьи жедай, гуьзгуь хьиз.
Самурдихъни Шарвилидин ад ава,
Намус вине кьуна къекъвез, лезги хьиз!
Самур вацIук акахьзава булахар,
Адахъ артух дад хьун патал хъвайила.
Самур вацIу ийизва чаз кIвалахар,
Кьве кьер гатаз, гьар садра сел къвайила!
Чан Самур вацI, агуда чи лезгияр,
Терг жедайвал чи сергьятрин чаравал!
Вун акурла, шад жедайвал кефияр,
Артух ая, ашукь ксар пара вал!
ЗИ ЖАВАБ
Кьили кIвалах тийиз, мецер рахазвай,
Сивер ава, къвез, кефияр зи хазвай.
Кикералди зи дабанар чухвазвай,
Куьн тIуьквенра авай пиян кьифер я.
Пехилвили кIватIна чандиз азарар,
Алахънава халкьар ийиз бизарар.
Фитнейралди чукIур ийиз базарар,
Им садра туш, шумудни са сефер я?
Тай тайинал гьалт авурла, чIурубур,
ЧIулавбуруз такIан жеда ярубур.
ЦIикьвед дуьгмед тупар ядай кьурубур,
Валлагь, дустар, авайбур са кефер я.
Заз такIан кас авач гьатта, кицIни кваз,
Хуш я акваз, атIайд туштIан пицIни кваз,
МичIи кIвале рахай чIавуз цIицIни кваз,
КилигайтIа, вич им кьулан йифер я.
Дустар ава стхаяр хьиз азизбур.
Жув хьтинбур, жувалайни винизбур.
Мецер виртIер, фикир-хиял къенизбур,
На лугьуда, малаикар, лифер я.
Зун гьа зун яз амукьна вуч авуртIан,
Зи чин чуьхуьн патал тариф тавуртIан.
Фитнечийри гьикьван зегьмет чIугуртIан,
Рагъ акурла куьн цIарадай цифер я.
КIАНТIА ВИЧИЗ
КIантIа вичиз жегьилди хьуй, кьуьзуьди,
Наразиди, кIантIа вичиз разиди,
Авайвал, бурж я лугьунни къе зиди,
Бес идазни уьмуьр лугьун дуьз жедан?
Са ван къвезмач рикIиз регьят гафарин,
Векьер ядай ватх ятIани гатфарин,
Са кар тежез, къвазвай кьадар марфарин,
Де лагь чавай малкъара хуьз жедани?
Мажиб тIимил, багьа хьанва шейэрни,
Якни, гъери, регъвей гъуьрин, шекерни.
Багьа хьана, алукIзавай пекерни,
Чавай кIани партал гана, куьз жедан?
Шумудан тIвар кьан, на шумуд гатада?
Тумни амач баят хьайи кIутада.
Шумудак на техне, синих кутада?
Гьамиша вун йикье авай хьиз жедан?
Сажидин, на жув къалуриз пIир хьтин,
Шумуд садахъ галкIида вун кIир хьтин?
КIан хьуналди, дуьгуь цанвай хир хьтин,
Валар-цацар авай чка гуьз жедан?
ВУЧИЗ, ВУЧИЗ?
Вучиз чаз чун и кьадарда такIан я?
На лугьун, чун я сад садан душманар.
КIвачерик чил кIеви я, цав кьакьан я.
Вучиз сада сад ийизва пашманар?
Мугьманар яз дуьньядал чун атанвай,
Шумуд садаз сурун лакьан атIанвай,
Шадвилелди яшамиш хьун кьатIанвай,
Вучиз сада сад ийизва пашманар?
Къанихвили, пехилвили, дарвили,
РикIел хирер ийиз гафун тIарвили,
Бязибурун рикIерин мурдарвили,
Вучиз сада сад ийизва пашманар?
Гьич садазни чидач гьикI, вуч рекьида,
ЦIай квай пични, хкахьайла рекъида.
Вилер аваз, акван тийир буьркьуьда,
Вучиз сада сад ийизва пашманар?
Гьисабна хьуй, икI дуьшуьшар атайбур,
Писвилерай чпин хийир атIайбур.
Аллагь патал са дуьз рекьел татайбур,
Вучиз сада сад ийизва пашманар?
Диде-буба, мукьва-кьили, хуьруьнбур,
Сад масадаз жен мецериз ширинбур.
Чан акьалтна, Аллагьдикай серинбур,
Вучиз сада сад ийизва пашманар?
Я Сажидин, эвел жув твах хъсандиз,
Инсан ятIа, ухшар ятIан инсандиз,
Вучиз тухун тавуна жув масандиз,
Вучиз сада сад ийизва пашманар?
АКУР ЧIАВУЗ
Акур чIавуз чан алай цуьк – дишегьли,
КIантIа жегьил, кIантIа хьурай ам эгьли;
Икрам ийиз, ам халкь авур чилериз,
Буьркьуьданни экв хуькведа вилериз.
Хъел атана, къажгъандал звал атана,
Хъел хьайитIан, кисайтIан кьал атIана;
РакъурайтIан ам на чиляй чилериз,
Кьуьзуьданни экв хуькведа вилериз.
Гуьрчегвилер ганва а кар паталди,
Тамаш ийиз сада, вада, кIватIалди.
Бязибуру кьуьруькарда хъилериз,
Багъриданни экв хуькведа вилериз.
Бязибуру гуьрчегвални, нини хьиз,
Пекеривди кIевда беден, куьнуь хьиз.
Сусар хьана, фейи чIавуз гъуьлериз,
Регъуьданни экв хуькведа вилериз.
Сажидиназ хуш кIвалах я килигун,
ЧIалар кхьиз, гекъигунар гилигиз.
Тамашайла чи таватрин кьуьлериз,
Дугъриданни экв хкведа вилериз.
УЬМУЬР ГАНВА, ЖЕНГ ПАТАЛ
Вуч кIантIани хьурай вичиз лагьана,
Гьич садазни уьмуьр ганвач цавалай.
ИкI лагьана, цуьк цуькведив рахана,
Къуншидин кац фейиди хьиз къавалай.
И кар акур, мягьтел хьайи инсанди,
Цуькверни кваз рахай чIавуз чIалалди.
Цуькверизни чизва писни хъсанди,
Куьз фагьумнач и кар икьван чIавалди?
Уьмуьр ганва чаз женг чIугун паталди,
Инсан ятIа, хьана кIанда азадди.
Чара касди буйругъ тагун паталди,
Зи уьмуьрдин жавабдар я зун – садди!
Яшамиш хьун, зегьмет чIугун – са женг я,
Жува жувални кваз чIугван зегьметар.
КIанзавайди анжах рикIин са зенг я,
Жува жувахъ галаз чIугван гьуьжетар.
Тек гьа чIавуз лугьуз жеда женгчи я,
Ватан патал, халкь паталди ялзавай.
Женгиникай бейхабарди кефчи я,
Дуьнья вичин кIани патахъ гьалзавай.
ВУЖ ЯТIА
Экуьн кьиляй къарагъна хьиз мисикай,
Чин чуьхвена, тIуьна, хъвана кIвалахдал;
Садни бейкеф тавуна хьиз вичикай,
Яд хъвадай хьиз, фена къайи булахдал,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
Йифиз багъда лампаярни куькIуьрна,
Недай-хъвадай, алаз гьар са емишар:
Дустар кIватIна, халис межлис туькIуьрна,
Кефер чIугваз авун патал вердишар,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
ТуькIвей хизан, гада ва руш – аялар,
Къуни-къунши, ярар дустар бул хьана;
Гъетерикай ийиз цавун хиялар,
Бегьерлу гад, яр-емишдин зул хьана,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
Гьар са кIвалах туькIуьн патал кIанивал,
Герек тирди чир хьухь зегьмет чIугун хьиз;
Гад агакьна, гатун гьазур хьайивал,
РатIраз кIанид – балкIанарни ругун;
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
Ксай мисик иситIа кIан хьуналди,
Ажеб кар тир тадиз жагъиз хьанайтIа.
Нисиналди яргъандин пад кьуналди,
ХъуьтIуьз хьтин йифер яргъиз хьанайтIа,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
Зегьмет чIугу, тIимил кусуз алахъа,
Эгер тIуьр фу кIанзаватIа ширин яз;
КIанзавачтIа эгер квез зи чIалахъа,
Хабар кьазва за квевай, са хъуьруьн яз,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
БУЗ ЖЕДА
Алатай вахт элкъуьр жедач кьулухъди,
И кар рикIел хуьх на къенлай кьулухъди.
Садра кутур кьеж вун хьайи къуллугъди,
Амачирла, пIузарриз мез гуз жеда.
Лугьуз регьят, кьиле тухуз гуж ава,
ТIуьр гьарамар гьалал хьайи вуж ава?
Фитнечийрин кьацIай вире луж ава,
ЧIуруз рахай са садан мез куз жеда.
Жув дуьз тухан – акьуллуйрин адет я.
Пис ксарив гвайди гьуьжет, къилет я.
Адав гвайди жегьеннемдин билет я,
Вирт гъиз такIан чIижрекайни хуз жеда.
Гьич саданни кефи хамир, мецелди
Акъуд жеда гъуьлягъни кваз къецелди.
Гьар кткана, дамах мийир хцелди,
Эхирдай, пих алуддайди пIуз жеда.
Гьич садазни чидач кьилел къведайди,
Йикъан геле гьамиша йиф жедайди.
Гьарам, гьалал акадарна недайди,
Нериз яру, чини рангни буз жеда.
ГЬАКЪИКЪАТДА КIАН ЯТIА?
Эгер ваз вун кIанзаватIа, рикIивай,
Чарабурни кIан хьухь халис жув хьтин.
Яргъа жемир садрани дуьз рекьивай,
Гьар са кас кIан хьухь лекьрез кьве лув хьтин.
Ваз рикIивай кIанзаватIа ви миллет,
Ви хуьр, шегьер, ви вацI, ви гьуьл, чилер ви;
Ачух рикIел чIугу гьар къуз на зиллет,
Батаварбур хьун паталди эллер ви.
Жуванди кIан, чарад дакIан хьайила,
Са артухан душман жагъур хъувун я.
Вири сад хьиз рикIивай кIан хьайила,
Къуватдалди дагълар югъур хъувун я.
Бес ваз хьтин кIанзавачни гьар садаз,
Вичин миллет, чил-цав, емиш тарарни?
Кхьиз, рекье тур саламар, чар садаз,
Кагьул жемир кьаз са-садан тIварарни.
И дуьньядал халкь авунва инсанар,
Сада садаз авун патал гьуьрметар.
Начагъ инсан хъийиз алахъ хъсанар,
Кьейибуруз гъиз алахъ вун рагьметар.
Им са ваз туш халкьнавайди чилни цав,
Адак пай ква дидед хьайи виридан.
Гьуьрметдив яхъ вугай чIавуз гъилни вав,
Садан, кьведан ваъ, агъзурни иридан.
Им веси я чаз бубайри тур хъсан,
Ислягь уьмуьр жагъин тийир девлет я.
Гьар са инсан санал хьана, са хизан,
Дуст хьайитIа, афериндин миллет я.
Сажидина хуьзва тарсар бубадин,
Ядигар яз, гун паталди аялриз.
Къадир чир хьухь эвел жуван убадин,
Ахпа вири хкиз алахъ хиялриз.
КЪУНШИЙРИКАЙ
ТуькIвей къунши авай кьецIи рушни кваз,
Гъуьлуьз фида муьштерияр бул хъана.
Кенфердихъай хуькведайла, къушни кваз,
Къайгъу жедач, къунши хъсан зул хьана.
Къуншидин пай квачиз угъривал жедач,
Хуьквезва зи рикIел вилер кьамавай.
Пис къуншидихъ ерли дугъривал жедач,
Ай вич амаз вакни декьий тамавай.
Къунши кIанда хайи стха барамбар,
КIваляй кIвализ, рикIяй рикIиз рехъ авай.
Адан патав затI туш къизилрин гьамбар,
Гьар са меслят кьабулдайла гьахъ авай.
Зи къуншияр пара хъсан ксар я,
Абурулай зан гьамиш рази я.
Къушшияр яз шумудни са йисар я,
Гьич са карни хьанач чахъ нарази яз.
Хъсан къунши хьун паталди жувани,
Жувни хъсан кьиле тухун герек я.
Къуншидилай кIвализ мукьвад авани?
Зи къуншияр сад садалай зирек я.
Сажидин, на къуншийрилай тарифар,
Авунихъ къе вуч ятIан са кар ава.
Мукьвал-мукьвал ийизва зун илифар,
Аквадай гьал зи келледа гар ава!
РИКIИЗ ЛУКI ХЬАНА
РикI акъудна къалур жедай затI хьанач, -
Лугьуз меци алахъда вун югъуриз.
КIан хьайидав гудай папIрус кьатI хьанач,
Я тахьайтIа, халидин са кIватI хьанач,
Вугана хьиз, машхулардай къугъуриз.
Амма рикIихъ ава ахьтир къуватар,
Вав секинвал, гудач гъилер югъуриз.
Акур чIавуз вуч кьван гуьрчег таватар,
Къачуз таз вав вуч кьван багьа савкьватар,
Агъзур жуьре алахъда рехъ жагъуриз.
Вун еке я, рикIив гекъиг авурла.
РикI са затI туш, чIехивал я ви гъуд кьван.
ЧIалахъ жедач вилералди такурла.
Аждагьан кьван къалурда вич дакIурла,
Ам гваз къекъвез жедач залан са пуд кьван.
РикIи санихъ, кIвачери вун масанихъ.
Ялда гьар къуз гьич хабарни такьуна.
Пакамахъди, я тахьайтIа нисинихъ,
Гьич хев кутан тийиз йифиз ксунихъ,
Я секинвал гуч, кьил цла акуьна.
Кьудкъадалай яшарни кваз алатна,
РикIин гъиляй ажиз хьанва, зун дустар.
Ялни ягъиз вугун тийиз галатна,
Сажидин, на тек са кIвалах гъалатIна,
Ваз муьтIуьгъар тавуна а жаллатI на,
Хиве кьазва, а рекьяй туш зун устIар!
ВУЖ ХЬАЙИТIАН
Вуж хьайитIан, гъана хъсан къуллугъдал,
Эциг жеда, кас галатIа далудихъ.
Рази туштIа, тайиннавай дуллухдал,
Таниш хьана кIанда ришвет-халудихъ.
Амма са кар кIандач фена рикIелай,
Къачур ришвет, незни кIанда чир хьана.
Такьун патал, гъил атана, къецелай,
Чуьнуьхни жез, чирна кIанда, къуьр хьана.
Я кас кIанда, къармахрай вун акъуддай,
Багьнайралди, къалуриз вун, начагъ яз.
Устад хьана, ришвет пулар къакъуддай,
Машгьур жедай вирибуруз къачагъ яз.
Шиир, завай хъийиз жедай давамар,
Хъел атункай хуьз кIанзава жуваз жув.
И дуьньяда авай кьадар авамар,
Кандурагъ хьиз, алахъзава, жакьваз жув.
Сажидин, на, тахьайвиляй къуллугъдал,
Ришветчияр гатазватIа, чIаларал?
Хизан гьикI хуьн, - лугьуз гъвечIи дуллухдал?
ТIегьри ичер женни къвакъвад валарал?
САДАЗНИ ЯБ ТАГАНА
Вахтар физва, садазни яб тагана,
Кьил туькIвевал, гьамиша са рекьеваз.
Садбуру кеф чIугваз, хъуьрез чIагана,
Садбур крар туькIуьн тийиз, йикьеваз.
Вахтари гьал ийиз чпиз девранар,
Я эвел мус тир, чин тийиз эхирар.
Бязибуру ийизва чун гьейранар,
Цикайни кваз ийиз чпиз чехирар.
Вахт вилив хуьх, бахт вилив хуьз датIана,
Чи инсанри карагзава цавариз.
Садбур рекьиз, чара мумкин атIана,
Садбур гьар югъ элкъуьр ийиз сувариз.
Вахтунинди вуч я вичин юргъа шив,
Кьилел кьенер алачиз гьал авун рехъ.
КIантIа вичиз рагъ къуй цавай, кIантIа жив,
КIантIа вичиз сад батIул хьуй, кIантI гьахъ.
Я залум вахт, вуч патал вун халкьнава?
Инсанрикай хабар такьаз, вуч хьана?
Гьи жуьредин мурадрихъ агакьнава?
Гьич садаз са хийир тагуз, пуч хьана.
Вахт, ви вилик раханатIа къана зун,
Тахсирдилай гъил къачу жез хьайитIа.
Вуч себебда и дуьньяда хана зун?
Кар авачиз хъуьрез ва шез хьайитIа.
ЧЕШНЕ
Чарадалай къачуз чешне,
Гьим хъсан, гьим пис тийижиз.
Жуванбуруз ямир тегьне,
Гьим аслан, гьим кицI тийижиз.
Эгер ятIа адалат кар,
Гьар са касдиз хийир авай;
Са зеррени мийир инкар,
ТуштIа а кар шийир авай.
Чарадан хуьз тахай велед,
Жуванди етим ийимир.
КIвачер чIуру а инвелед,
Пагьливан итим ийимир.
Эвелдай хуьх диде-буба,
Вун дуьньядин акъуд авур.
Иран диде, иран буба,
Негь ая вун къакъуд авур.
Жуванбур чин тийир наши,
Чарадазни кIан жедай туш.
Вилер буьркьуь, япар биши,
Касдиз акваз, ван жедай туш.
КIантIа киле, кIантIа зирба,
Вич адалат гьахъ гвайди жен.
КIантIа чувал, кIантIа турба,
Я къуьл, я мух, нвех гвайди жен.
Сажидн на, ийиз фагьум,
Гьар са гаф гьахъ, дуьз жедайд жен.
Арабадик кутIур залум,
КIар тахана, физ жедайд жен.
МАРВАРДИН ВАРАР
Марвардин варар алачир дапIар,
Вуж атайтIани ахъа я, гьелбет.
КIватI жезва иниз итимар папар,
Лезги тIалрикай худда тваз суьгьбет.
Без чи лезгийри а пата авай,
ТIалабдан чпиз къулайвал цавай?
КIватIал жез чикIиз, гьялиз дерди-гьал,
«Алам» журналдиз ийизва арза.
Садахъни фикир авач ийиз къал,
Аллагьди яргъаз авурай къаза.
Бес чи лезгийри а пата авай,
Бахт гьикI жагъурда, чара гъутавай?
ГьакI ятIан абур, кIватIализ сабур,
Бахтунихъ къекъвез, хквезва элкъвез.
Кьве пад лезгияр, сергьят яз Самур,
Вахт физ, киледал сакIан кIукI текъвез.
Бес чи лезгийри а пата авай,
ТIалабзавачни куьмек гун чавай?
Миллет сад хьана, гьукумар чара,
Хабар кьадай кас авачни чакай?
ИкI фидан уьмуьр, рикIер куз хура?
Дарамат хьтин СССР чкIай.
Бес чи лезгийри а пата авай,
Лекьери хьтин лув гудан цавай?
Лезги чилин цуьк, эй гуьзел тир цуьк,
Кьуд патахъ чукIур шиират – атир.
Лезги халкьарин шад ийизвай рикI,
Кьегьел рухвайрин ава чаз къадир.
Бес чи лезгийри а пата авай,
Рекье твазвачни саламар сивяй?
КЬИЛЕ ЖЕДА ФИКИРАР
Руфуна фу, тандал партал, асайиш,
Мад вуч кIанда, де лагь куьне инсандиз?
Дуьзмиш хьайи чIавуз жуван яшайиш,
Къулай шартIар хьанватIани хизандиз;
ГьакI ятIани кьиле жеда фикирар,
Элдиз тамаш, ни вучзава, вучзавач.
Цеквер хьтин алахънава кIвалахиз.
Акьуллуйри вахт гьавая пучзавач,
Акъвазнавач, са квел ятIан алахъиз;
ГьакI ятIани кьиле жеда фикирар.
Чил элкъвезва, чархар ягъиз ракъинлай,
Кьуьдни гатфар, гадни катиз зулухъди.
Бахтни жагъун асуллу я къекъуьнлай,
Вилик физва, тамаш тийиз кьулухъди.
ГьакI ятIани кьиле жеда фикирар.
Бес гьа себеб тушни кьамал кьил хьунухь,
Кьилин хиве буржар ава тамамдай.
Адан буржи туш масадал вил хьунухь,
Фекьидин хьиз, экъечIнавай гьамамдай.
ГьакI ятIани кьиле жеда фикирар.
Гьа кар себеб лагьанвачни кьил адаз?
Ам руфун туш ацIурдай гьар затIунив.
Бедендиз хьиз, ганвач я кIвач-гъил адаз,
Вири крар гьялзаватIан кьатIунив,
ГьакI ятIани кьиле жеда фикирар.
Я Сажидин, инсан ятIа чан алай,
Беден кьилиз табий хьунухь герек я.
Ам фур туш кьван, винел залан къван алай,
Кьил себеб яз, чун гьамиш зирек я.
ГьакI ятIани кьиле жеда фикирар!
ЭГЕР ВУН ЗИ ДУСТ ЯТIА
Эгер вун зи дуст ятIа,
Чир жеда заз яргъалай.
Вак са кIус намус кватIа,
Гадарда ам чархалай.
Душман алай чкадал,
Ацукьдач вун межлисда.
Вахт девгьена пакадал,
Лаш илигда иблисдал.
Эгер вун зи дуст ятIа,
РикIяй рикIиз рехъ ава.
Хъархъун таракни атIа,
Ацукьдач вун пехъ авай.
Пехърев хабар хийирдин,
Гьич садрани хьайид туш.
Бегьемсуздан чехирди,
Садазни чин гайид туш.
Эгер вун зи дуст ятIа,
Четин чIавуз чир жеда.
Са кIус гьуьрмет аватIа,
Им зи патай сир жеда.
Сажидиназ икьван пис,
Садрани хъел атайд туш.
Нече шумуд хьана йис,
Гьич са касни гатайд туш!
НАМУСДИН ВИЛИК
Намусдин вилик хьун патал эркин,
РикI хьана кIандач хуруда секин.
Гьар са четин кар тавуниз мумкин,
Авун герек намусдин вилик!
Бубадин бармак, дидедин фите,
Вине кьаз алахъ сифтени сифте.
Акьул артухар, кьилевай мефтIе
Хъувун герек я намусдин вилик!
Суалдиз вахкуз алахъин жаваб,
Сувабдин кьилиз артухин суваб.
ИйизватIа на гун куьмек тIалаб,
Цавун герек я намусдин вилик!
Хиве кьур кIвалах акъудиз кьилиз,
На къуллугъ авун герек я чилиз.
Кьабулун патал акур кар вилиз,
Са вун герек я намусдин вилик!
Сажидиназни багьа я намус,
Жаваб гуз, хабар кьуртIани на мус.
Тараз ягъай якIв ван хьана тамуз,
КьатIун герек я намусдин вилик!
КОРРУПЦИЯ
Иеси кьей, коррупция,
Вакай халкьдиз тIал хьана хьи,
Залум, ви невс вуч хци я?
Вун себеб заз чIал хьана хьи!
Ришвет лугьур гафуникай,
Гъуьр хьиз кIвахьиз сафуникай,
АцIур тежер руфуникай,
Нагъвар твадай чал хьана хьи!
Гьи къуллугъчи пул такIанди?
Печать, штамп, къул такIанди?
Даш-баш къачур тIул такIанди?
Вакай нек квай кал хьана хьи!
Бес абуру кIвалер йикъар,
ГьикI ийида, вилер накъвар?
Ришвет тагай чIавуз халкьар,
Валлагь, чIуру гьал хьана хьи!
Курортриз фин, ягъун ялар,
Пул гвачирдаз рикIин тIалар,
Багьа машин гвачир гьалар,
КIвалин къене къал хьана хьи!
ГьикI къачудач, вугайла пул?
Ришвет гудай ксар я бул.
ТавуртIа, на эгер кьабул,
Вакай къвакъвад вал хьана хьи!
Бахтлу кас я, Сажидин вун,
Жавабдар къуллугъчи тахьун.
Хийир туш ваз артух рахун,
Артухан шел-хвал хьана хьи!
ЭКУЬНИН КЬИЛЯЙ
Экуьнин кьиляй шад макьамрин ван
Атайла, кефи ачух жез жуван,
Фуни кваз ширин хьана тIуьр яван,
ТIебиатдал зун инсан я ашукь!
Зи хайи дагълар, жейранрин макан,
Тушни шарагар чун ви гьар мукан?
Кьакьан цаварин акван тийир кIан,
ТIебиатдал зун инсан я ашукь!
Чилер векьерин, цуькверин майдан,
Атирдив ацIай ргазва чайдан.
Тарарин яргъи аквазвай гардан,
ТIебиатдал зун инсан я ашукь!
Кьакьан синерал лекьери гуз лув,
Цифер ракъини цIурурзава цIув.
Икьван хушдаказ кьабулзавай жув,
ТIебиатдал зун инсан я ашукь!
Сажидин – шаир, туькIуьриз чIалар,
Алад дагълариз, шад ийиз гьалар.
КIвале хьайила, дарих жез ялар,
ТIебиатдал зун инсан я ашукь!
АКЬУЛАР ГУЗ
Гьи кьадардин регьят я чаз чарадаз,
Акьулар гуз, амма жуваз авачир?
Рекьиз кIанда, амма кIандач сура тваз,
Вич вичихъни касдиз югъун авачир.
Чара касдиз дуьз акьулар гудалди,
А акьулар чира жувахъ аватIа.
Акваз-акваз, гъилер цIа тваз, кудалди,
Лув це, къуват ви кьве лувахъ аватIа.
Акуна заз гзаф ксар, акьулар
Чарабуруз гуз, вич чIуру рекьевай.
Фирчиндаллай фаз адай хьиз цIакулар,
Хизан даим, вич паталди йикьевай.
Акьулар гун герек къведач гафарал,
Жува жув твах акьуллудан саягъда.
Цуьквер ашукь жедайди хьиз гатфарал,
Къалура жув гьар са хъсан кIвалахда.
Акьул къачун хъсан я ам гудалди,
Акьуллуйриз четин ятIан кIвалахда.
Сажидин, вун куьз кис жедач, кудалди,
Хкадардай яд аматIа, булахда?
АШУКЬВИЛЕР
Ашукьвилер ава гьар са жуьредин,
ТIебиатдал – хайи Ватан – уьлкве тир.
Яргъирушал, марф акьалтIай бередин,
Ирид жуьре эквер алай Бике тир!
Ашукьвилер ава кIани инсанрал,
РикIяй рикIиз муьгьуьббатдин гел авай.
Рази хьана куьлуь-шуьлуь нукьсанрал,
Абулейсан къвадай саягъ сел авай!
Ашукьвилер ава рикIе сир авай,
Пуд лугьудай касдиз лугьуз тежедай.
Муьгьуьббатдин зияратдин пIир авай,
Дережадин ерли агъуз тежедай!
Ашукьвилер ава гуьзел вахтунал,
Гьар са кIалах кIани саягъ туькIвенвай.
Хъсанвилихъ пехил жедай бахтунал,
Экуьн гъед хьиз, мидаин яз куькIвенвай!
Ашукьвилер ава а кьил авачир,
Виридакай четин я заз лугьунар.
Бедбахт я вацI кьабулдай гьуьл авачир,
Амукьзавай кьерехъ галаз къугъунар!
Ашукьвилер ава, шаир Сажидин,
Ислидинни Кереман хьиз, гьай тахьай.
Веледар яз пак тир кьвед кьве бажидин,
Сад Аллагьдин патай кьисмет – пай тахьай!
АКЪУДИЗ ВА КЪАКЪУДИЗ
Бязибуру, четин хьана,
Чи лезгийрай кьил акъудиз.
Алахъзава, хаин хьана,
Аксидан кьве вил акъудиз.
Бедендивай, эрчIи патан,
Чапладавай гъил къакъудиз;
Чи лезгийрин хайи ватан,
Хусуси тир чил къакъудиз!
Я гьахъ амач, я дуьз дуван,
Гьам Самур вацI, гьуьл къакъудиз.
Базарда лам гана – гьайван,
Юргъа балкIан - фил къакъудиз!
Алахънава, фу нез мухан,
Сарубугъда къуьл къакъудиз.
Ядай чIавуз Лезги макьам,
Зуьрнечидин зил къакъудиз!
РОЗА ВАХАН
ГьакI манияр лугьудай туш,
РикIе ашкъи цIай тахьанмаз.
Гьич сивяй ван акъуддай туш,
Муьгьуьббатдин пай тахьанмаз.
За манийрихъ акална яб,
Роза ваха ядай чIавуз.
Лугьун за квез, тавуна таб,
Ялварна за вили цавуз.
Са сеферда яб гуналди,
Ширин ванцихъ бес жедани?
Я Сад Аллагь, лезги рушахъ,
Икьван ванлу сес жедани?
Мани лугьуз эгечIайла,
Роза вахан сес ширин я.
Ам шад рахаз экечIайла,
Роза вахан мез ширин я!
Закай кефли жемир садни,
Ванни сесни какадарна.
Ширин жедач шуьрбет ядни,
Роза ваха чун шадарна.
Сажидинан ятIа тахсир,
Квевай жедай агьар ая.
Тахьун патал сарар ахсир,
Сенжефилдал сагъар ая.
ШАЛБУЗ ДАГЪДА
ПIирерин яйлах, цавун шагь Шалбуз,
Зияратчийрин рикI алай макан;
Таз жедани кьван чавай вун ялгъуз?
Вун гьи кьадардин ятIани кьакьан.
Хкаж хьана чун лекьрен луварал,
Жегьилрикайни чаз хьана даях.
Къекъвей вахтунда дагъин къаварал,
Цавуз экъечIиз, рагъ хьана уях.
КIеретI-кIеретI халкь кьуьзуьни жегьил,
Дар тир чархарин кьатI ийизвай рехъ.
Кьакьан цаварал гьамиша пехил,
Хъархъун тара тек ацукьнавай пехъ.
Хкаж хьунвай мад, цавуз жез мукьвал,
Михьи тир гьава, яд хьиз булахдин.
Шалбуз дагъ ала дуьньядин юкьвал,
Тахтуниз мукьва Сад тир Аллагьдин.
ТIал-квал квахьзава, рикIи гатаз хур,
Я кIвачеризни чизмач галатун.
Чухурдин кьилиз, са шумуд чухур,
Рекьелай мумкин я гьакI алатун.
Сулейманан пIир халкьарин юкьва,
Дуьа кIелдайбур са шумуд инсан.
Агь, и зиярат, руьгьериз мукьва,
Шумудан тIал-дерт авуна хъсан!
Курум-курум яд Земземдин вирин,
Вилин нине хьиз аквазва гуьрчег.
Хъвайи вахтунда гьикьван я ширин?
Меккеда авай булах хьиз керчек!
Хайи тир хуьрер, къадим шегьерар,
Агъада ава, циферин кIаник.
Гьикьван гуьрчег я экуьн сегьерар?
Гьевесдин лувар кутаз ви рикIик.
Хъсан крарик кутуна умуд,
И зияратдиз атай кьван мугьман;
КIеретI-кIеретIдин гуьгъуьна шумуд,
ЭвичI хъийизва, хьайи хьиз дарман.
Сагърай лагьана пIирез-Сулейман,
Хуьквезва яваш ерийрихъ хайи.
Садазни кьисмет тахьуй кар пашман,
Йикъал рази яз, Аллагьди гайи!
ГЪЕТЕР ФИДА АХВАРАЛ
Йифиз дуьнья экуь ийиз, куькIуьниз,
Ишигълаван ийида цав гъетери.
Сад-масадай ширинвилел луькIуьниз,
Чуьлда дерди гьял ийизва къветери.
Гъетерин хуш лацу гуьрчег экуьник,
Ширин ахвар ийизва чи аялри.
Са тIимил кьван фер туна хьиз рикIиник,
Чун яргъариз тухуз жеда хиялри.
Пагь, и гуьзел макъам гагь-гагь цифериз,
МичIи ийиз кIанз акьалтда цаварал.
И кар, гьелбет, хуш тахьайла, лифериз,
КIан я цифер шиткиз чпин луварал.
Варзни жеда гагь цаварал нурар гуз,
Са-са вахтар жеда йифиз таквадай.
МичIивилиз кIан я, гьелбет, зурар гуз,
Адак хесет ква хъилер къвез, дакIвадай.
Экуьнин гъед, вил рекьеллай ракъинин,
Вилери лупI тийиз цавун кIанелла.
Яру Ярар акур чIавуз экуьнин,
Югъ малумрун, гьелбет, адан рикIелла.
Рагъ экъечIун гьакъикъат чир хьайила,
Чилер, цавар экуь жеда мукьварал!
Экуьн чIавуз рагъ, хва хьтин хайила,
Яваш-яваш гъетер фида ахварал!
ВЕРЕВИРД
Айиб мийир, дуьз лугьудай вахтуна,
Чун гьар са кас муьгьуббатдин лукIар я.
Амачирла муьгьуьббатдин тахтуна,
Чун чан алай кIарабарни якIар я,
Муьгьуьббатди гъанва вири арадал,
Сад Аллагьди ава, заз чиз, Кьадарни.
Садавайни чан гъиз жедач кьарадал,
Я чаз багъиш ийиз жедач дидарни.
Чи аладун веледунни – веледар,
Муьгьуьббатрин багъди гъанвай бегьер я.
Ам авачир чIавуз я чаз дуьнья дар,
Вирт тIуьртIани менфят авач – зегьер я.
Сад Аллагьди гьар са затI халкь авурла,
Гьар са жуьтдиз багъишнава муьгьуьббат.
Шад югъ такваз, хажалатар чIугурла,
Мад идалай авани пис мусибат?
Сада садаз гьуьрмет ая, инсанар,
Садаз садан къадир чир хьухь рикIивай.
Артух авун патал кIвале хизанар,
Къерех жемир муьгьуьббатди рекьивай!
ЧЕШНЕ КЪАЧУ ЖАБАРАЛАЙ
Вакай викIегь кIазатIа хва хьана,
Жабаралай чешне къачу, азиз хва.
Вилик алад кIусни кичIе тахьана,
Гьадалайни хкаж хьухь мад виниз, хва.
Лезги тир чIал чира жуван къуватдал,
Абур гъалиб жез вердиш тир халкьар я.
Сад Аллагьди багъишнавай такьатдал,
Чи лезгияр лигим гьулдан-ракьар я.
Жабаралай чешне къачу гьамиша,
Ам чи лезги халкьдин виниз намус я.
Лезгистандиз гъалибвилер багъиша,
Жабар – вири ам жегьилрин чи дуст я.
Лезги халкьдин къегьриманар виринра,
Баркалладин сагьибар я гьунаррин.
ВикIегьвилин мана-метлеб деринра,
ВикIегьвилер рикIел хкиз бубайрин!
ВАФАЛУВАЛ
Вафалувал – жагъин тийир са затI я,
Яр-дустунин арада, гьакI хизанда.
Вафалувал техвей инсан – жаллатI я,
Вирибуру негь ийидай ватанда.
Вафалувал хуьн паталди, гайи гаф,
Кьиле тухун, чандлай гъил чIугуна.
Заз инсанар акурди я лап гзаф,
Кваз такьур ам, важиблу яз такуна.
Вафалубур эхиратдин йикъалди,
Сад масадаз эрчIи гъил я куьмекдин.
Чил хьиз кIанда ракъинихъ къвез мукьвалди,
Дад къведайвал кьелел таъмин хуьрекдин.
Вафалубур эгьлияр я Женнетдин,
Сад Аллагьни абурулай рази я.
Инсанар хьун паталди эл-адетдин,
Тафават жеч, ам жегьил, я кьуьзуь я.
Мумкин я заз суални гун вафалу
Квелди я вун жуван хайи Ватандиз?
Инсан хьунухь паталди за сафалу,
Йифди, югъди инсафзавач зи чандиз!
РАСУКА
Чи лезги чIалал расука я тIвар,
Кутуна, гьазур авунвай затIар,
Дулдулма, гъвечIи ва чIехи руфун,
ТIуьналди ерли тух тежер къафун,
Беден сагъардай гьар садан зайиф,
ГьикI акъвазда зун, тавуна тариф?
ПИСНИ ХЪСАН КРАРИН
Зун дуьньядал къекъвез хъсан крарихъ,
Им гьи кьадар, гьисабайтIа, йисар я?
Писвилер къез, агатзава варарихъ,
Абурукай зун гьи кьадар бизар я.
Куьз лагьайтIа дуьнья вири базар я!
Гуз-къачудай адет ава базарда,
Я на, я вун алдатмишун мумкин я.
Сад-кефиник, муькуьд гьатда азарда,
Вуж ятIа лагь тахсиркар заз и карда?
Лагь вуна вуж яна, кьена, кукIварда?
Хъсан крар гъиз алакьда гужалди,
Пис кар пата азиятар герек туш.
Дуьз тир рекье фад рекьида ажалди,
Я а пис кар авур касни зирек туш.
Я а касдихъ галаз тIуьрди хуьрек туш!
Хъсан крар сад-кьвед эгер хьайитIа,
Пис кIвалахар гьисаб жедач тупIарал.
Эгер садра марф хар галах къвайитIа,
Ван хьайибур залан жеда япарал,
ЯгъайтIани цIикьвед дуьгмед тупарал.
Сажидинни канва, чIуру крари,
Хъсан крар сакIан текъвез гъилерай.
Умудлувал кутазва зак Ярари,
Бегьерлувал кими жедач чилерай.
Гьатта накъвар гъайитIани вилерай!
МУС АВАТДА АХВАРАЙ
Шумуд асир, квачиз тахсир, гунагьар,
Лезги Алпан, Самур къалпан, къакъудна?
Нече-шумуд садан фена темягьар,
Шумуд сада ният кьизлиз акъудна?
Чи намусди ийизва квез къе гьарай:
Эй Лезги халкь, мус аватда ахварай?!
Чилер-цавар акьалт хьана чIаларал,
ЦIайлапанар ягъиз, квез эверзава.
Жавабдарар таъмин ийиз пуларал,
Чи дерт-дуьгуьм чарарал кIеверзава.
Зазни чидач гьикI къвезватIа квез кьарай,
Эй Лезги халкь, мус аватда ахварай?!
Пакагьан къал вил эцигна, кис хьана,
Чун гьар йикъан хажалатрин лукIар я.
Аквазва заз, югъ-къаандивай пис хьана,
Чахъ амайди кIарабарни якIар я.
Лугьудай кьван акъатзава къапарай,
Эй Лезги халкь, мус аватда ахварай?!
Са зун туш квев рахазвайди, вишер я.
Мус иеси жеда чун чи чилерин?
Самурдин вацI – чун кьатI авур мишер я,
Кьадар-кьисет бедбахт авур эллерин.
Акъуд авун паталди и йикъарай,
Эй Лезги халкь, мус аватда ахварай?!
Куь дуьньядиз тамаш вилер ахъайна,
Чун хьтинбур, ватан квахьай вуж ава?
Хажалатар гана шумуд рекьяй на,
Сажидинахъ эхиз тежер гуж ава!
Къагьриманрин крар кьазвай махарай,
Эй Лезги халкь, мус аватда ахварай?!
СА КIАНДА ЗАЗ
Са кIанда заз къекъвез хайи ватанда,
На лугьун зи къуват къвезва бедендиз.
Тек са мурад амазмай хьи зи чанда,
Хъфин хъувун Актаудиз, Узендиз.
Эвел камар Винницада къачуна,
Украина акурди тир картадай.
Киевдални кьведра за кьил чIугуна,
Вилерикай карагнайтIан партадай.
Ахпа са-сад акуна заз шегьерар,
Бакудай зун акъат хьана Маридиз.
Фена са пай Сулейманан рекьерай,
Гьава элкъвей чими авур гъеридиз.
КIвалахарна Кьара-Къумдин къаналдал,
Мургаб вацIа экъвез хьана гьар юкъуз.
Мажбур хьана хтуниз мад СтIалдал,
Яшайишдин рекьяй кьиле кар тухуз.
Вирибурун тIварар кьун туш чарасуз,
Москвадани Минскида хьана зун.
Новосибирскийда тек са йисуз
ХъуьтIуьз фена, муркIадилай къана зун.
ГьакI ятIани яшар хьунвай гьайифар,
ЧIугвазва за чкайрихъни физ тахьай.
Гьар чкадин авунатIан тарифар,
Гзаф ама шиирар кхьиз тахьай.
Сажидина, акакьначтIан виринихъ,
Интернетдай кьил чIугвазва гьар садал.
Вил галама туьркуьменрин хъуьруьнрихъ,
Дерди-бала гьалтай чIавуз кар садал!
ЧIУЛАВ ВИЛЕРИН
Чlулав вилерин, чlулав тиллерин,
Жизви бурма квай кифер авай, яр!
Яргъал рекьерин, дерин сирерин,
Кьефесда лацу лифер авай, яр!
Мециз ширин тир, зигьин дерин тир,
Рикlиз кlани тир, лугьун-хъуьруьн тир,
Ашукьбур патал рагъни серин тир,
Дагълар кlевирдай цифер авай, яр!
Рикl михьи пек тир, вацран нур экв тир,
Билбилар патал багъ хьиз герек тир,
Къизилгуьллериз атирдин нек тир,
Бахтлу рекьерин сефер авай, яр!
Сажидиназ вун хуш яз акуна.
Женнетдай атай къуш яз акуна.
Махарик жедай руш яз акуна,
Кьисмет тежедай кефер авай, яр!
ТIВАР ХКИН
Дегиш жезва лагьай чIалал девирар,
Дуьз яни бес рикIелай фин ивирар?
Сулейманав авач къведай шаирар,
Ша, гьадан тIвар хкин, университетдал!
Макан сад я, къазанмишай чирвилер,
Ашкара я эвелдай гьакI тирвилер.
Арада тун тавуна хьиз сирвилер,
Ша, гьадан тIвар хкин, университетдал!
Вич кIел-кхьин жагъун тавур кас хьайи,
Къад асирдин Гомеран тIвар хас хьайи,
Институтдин тIвар вине яз кьаз хьайи,
Ша, гьадан тIвар хкин, университетдал!
Им тIалабун я халкьарин кIевелай,
Сулейманан пак тIвар цIийи кьилелай,
Уьмуьрлух яз, ракъур тийиз рикIелай,
Ша, гьадан тIвар хкин, университетдал!
Са Сажидин туш, виридан фикир яз,
Им чи патай тикрарзавай зикир яз.
Дуьньяди тIвар машгьур хьанвай шаир яз,
Ша, гьадан тIвар хкин, университетдал!
ИСАМУДИН ДУСТУНИЗ
Инсанар жеда, чеб авай чка,
Далдам алачир мехъер ийидай.
Дустарин патав физ-хуьквез ахъа,
Мукьвал ва гегьенш рекьер ийидай.
Лезги халкьарин чирзавай арха,
Ам Исамудин тушни чи стха!?
КIандатIа - чIагъан, кIандатIа – суьгьбет,
Гьар са гьафтеда гузвай эфирдай;
«Вахтар, инсанар» тIвар алай, гьелбет,
Хабарар гузвай гьар са асирдай,
Ам Исамудин тушни чи стха!?
Къени тир къилих, гьич квачир синих,
ЧIагъандай ягъиз чидай гьар макьам;
Медениятдихъ и кьадар къаних,
РикIел хкизвай гьар девир, макъам,
Ам Исамудин тушни чи стха!?
Сажидиназ ам багьа я, масан,
Стха барабар, тухумдиз мукьва.
Намусдиз вине, инсанрин инсан,
Ишигълу гъед тир гъетерин юкьва,
Ам Исамудин тушни чи стха!?
СЕС ШИРИН Я ЧАЗ
Лезги манийрин ава устадар,
Яб акалайла, гьейран ийидай.
Чахъ бажарагълу ава манидар,
Уьмуьрдикай шад девран ийидай.
Руслан стхадин мез ширин я чаз!
Адан манийрин сес ширин я чаз!
Адан манийри шадарда вири,
А хуш манидар – Руслан я Руслан!
Гьар са ролда ам зирек я, дири,
Сегьнедин юкьвал аслан я, аслан!
А касдихъ еке бажарагъ ава!
Адахъ халкьдиз хуш къанажагъ ава!
Адан манийрин ван хьайи чIавуз,
ТIебиатдални чан акьалтда, чан,
Ислягь лифери лув гуда цавуз,
Дуьньядал гурлу ван акьалтда, ван!
Руслан стхадихъ ава гуьрчегвал,
Адан манийрихъ ава керчеквал!
Лайихлубурун авунал тариф,
Тух жеч Сажидин стIалви шаир!
Манидарвилин рекьяй тир мариф,
Чи Руслан стха устад я магьир!
Сагъ хьурай зи халкь, Руслан хва авай!
Халис манидар аслан хва авай!
КЬИСМЕТДИКАЙ
Кьисмет лугьур затI ава и дуьньяда,
Адахъ галаз гьуьжет авун зиян я.
Анжах, Аллагь аваз хьурай арада,
Адаз чи гьар са кардикай аян я.
Кьисметди чун цифер хьтин, гваз къекъвез,
Хурув гуда хараринни марфарин.
ЦIайлапандин къалабулух, тади кваз,
Иесияр хьурда кьуру гафарин.
Ам пул гана, къачуз тежер са затI я,
Чун гьар сад са иесия кьисметдин.
Кьисметди чаз гузвай са кIус закат я,
ЧIехи тир пай вичиз кьуна зегьметдин!
Бейкеф хьунал са затI авач туькIуьдай,
Хажалатди ракь хьиз неда муьрхъведив.
Къулан патав, къайи яд хъваз кIуькуьдай,
ТIвал хкуьриз, рахух канвай руьхъведив.
Сажидин, на тIа ийизва ви кьилни,
Хажалат гуз, ван хьайи кьван халкьариз.
Кьисметди ва эцягъдалди кьуьлни,
Тадидаказ алад ширин ахвариз!
МЕЛГЬЕМ ГЪИДА МЕККЕДАЙ
Хабар ятІа, зи гьалдикай дустариз?
Е. Эмин
Хабар ятІа, дустариз зи гьалдикай?
Мидаим зи рикІе авай къалдикай,
Къакъат тийир шииратдин тІалдикай
Сагъар хъийиз дерман герек текъведай?
Аллагьди заз, я хъсан, я писвиляй,
Гана и бахт, я шадвиляй, я хъиляй,
Вирибуруз экъисарна зун виляй,
Рекьер-хуьлер артух ийиз къекъведай.
Душман – пехил, халис дустар шад я зал,
Ашукь Инсан цава авай Сад я зал,
Къурзавайди шииратдин гад я зал,
Рагъ хьиз гьар къуз квел кьил чІугваз хквезвай.
Зал алайди халкьдин чан я бахтунин,
Зал тІем алач цІайлапандин вахтунин.
Зун билбил хьиз гуьлчуьмендин тахтунин,
Квез гьар юкъуз жагъида и уьлкведай.
Сажидиназ кІанда Ватан, инсанар,
Заз багъиша кватІа сад-кьве нукьсанар.
Авун патал куьн гьар са кар хъсанар,
Шииратдин мелгьем гъида Меккедай!
ЭКЪЕЧIАЙЛА РАГЪ
ЭкъечІдайла рагъ, нур чкІиз цавуз,
Женнет гьуьруьйри манияр лугьуз,
Экуьнин атир багъишдай чІавуз,
Квез и гуьзел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!
Хкаж хьайила рагъ кьакьан цавуз,
Варз аквада квез свас хьтин ялгъуз.
Кьакьан тир дагълар, кьил тийир агъуз,
Квез и гуьзел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!
Рагъ акІидай вахт алукьай бере,
Цифер рангламиш жеда гьар жуьре.
Самурни Къуба, дамах гвай Куьре,
Квез и гезел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!
И пуд чІаван за авуна тариф,
Варз алай йифен гьикІ тийин тариф?
КІанибур патал кьисметнавай йиф,
Квез и гуьзел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!
Белки Сажидин рахана гзаф,
Адан хиялар михьибур я саф.
АватІа мажал, аватІа инсаф,
Квез и гуьзел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!
РЕХЪ РИКIЕЛАЙ АЛАТНА
Дуьнья алаш-булаш хьана, лаш хьана!
Кlвал-югъ хьана, са кьадардин яш хьана.
Кьуьзуь кьиляй муьгьуьббатдин каш хьана,
Кlвализ хуьквер рехъ рикIелай алатна!
Чандай фейи гьекь рикlелай алатна!
Хендедаяр акваз къилих кьезил тир,
Паб гадарна, халис ичlи къизил тир!
Кlвачеризни атlуз регьят мензил тир,
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна!
Чlугур кьван каш-мекь рикlелай алатна!
Дембелар хьиз, туна мука аялар,
Кефер чlугун хьана касдин хиялар!
Гьалаллу паб акур чlавуз жез ялар!
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна?
Вичин мукан пехъ рикlелай алатна!
Кьве жуьредин яратмишна хизанар.
Фу гадарна, нез кlан хьана гузанар!
Папа вадра ягъайтlани азанар,
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна!
Темен гайи хъвехъ рикlелай алатна!
Жунгавди хьиз, бугь ягьай вахт - тlач хьана!
Вахчур «тlавус» - гьатнавай са кач хьана!
Дили хьана, хъвайи чlавуз - кlвач хана.
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна?
Кайи дуркlун-лекь рикlелай алатна!
Сажидиназ хъелни къвезва, язухни,
Чизмач касдиз я вилик физ, кьулухъни.
Гъиле кьуна, кукlвар хьайи ягълухни,
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна?
Къалгъан незва, векь рикlелай алатна!
ДУГЪРИ ХВАНАХАЯР
Хванахади дустунин
Агакьайла, гьаятдиз;
Къирмаж вегьез эгечIна,
БалкIан лугьур хейратдиз!
И гьал акур дустуни,
Суал гуда къунагъдиз:
-Куьз на гьайван гатазва,
Вун гъайи зи утагъдиз? -
Хванахади хъелна хьиз,
Сас илисна сарарал:
-Ваз гъизвай къах эцигиз,
Тунач - ида пурарал!
Кьве нисидин цел авай,
Хперикай хукудай,
Са кьеч ацIай виртни гвай,
Цуькверикай хкудай.
Пар акурла, кIур цавуз
Хкажиз, зун гьелекна.
Ша, и хесет хкудин,
Чна кьведа, куьмекна! –
-Бес я гатун, кицяймир,
Ам акьулсуз лам ятIа.
Инайни пар герек туш,
Ягъун адаз, хам ятIа!
ТЕМПЕЛ СВАС
ЦIийи сваса шткидач кIвал кулунал,
Ахвар гъиляй, мажал авач ксудай.
Са чIиб кьван руг ацукьнава рухунал,
Ам яд гъизни виликай кьаз тухудай.
Къари, къужа къулан патав ацукьна,
Кьве пелени туна дерин биришар.
Ийидай са кар чин тийиз амукьна,
Темпел тир свас авун патал вердишар.
- Къужа, чна экъечIна хьиз гьаятдиз,
Чуьруьк ийин, кьуна кулун юкьвалай.
На гьарая - «Я кьей къари, нубатдиз,
Зун вилик я, кIвал шткидай къе валай!». -
Регъуь хьайи сваса, чун икI акурла,
Кул вахчуда, атана чи гъилевай.
«Куьне кIвалин михьивилер авурла,
Зун вуч свас я? - лугьуда - куьн кIвалевай?»
Ксай месик, са вуж ятIан кикIидай,
Ванер жеда, свасаз чпин гьаятда.
«Нубат зид я, къари, къе кIвал шткидай!»,
«Туш, кьей къужа, зи нубат я, исятда!»-
Вил тIушуниз экъечIна свас айвандал,
Йикъан цудаз, ахварихъ вил галамаз.
- Нубатсуз цIай кузва куьне куь чандал,
Сада шткук къе, муькуьда – пакамаз! -
БАГЪИША…
Хъел хьайила, ван ийида цавуни,
Циферикай кIвадриз накъвар чилерал.
На зун вакай икьван бейкеф авуни,
Бахтсузвилер къурда мад чи кьилерал.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.
Пехилбуру къал тунва чи арада,
Рагъни Варз хьиз, чун кьвед чавай къакъудиз.
Са чIавузни чун паталди чарада,
Заз чиз, зегьмет чIугвадач, чун агудиз.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.
Са вахтара чун мукьва тир, сад хьана.
Гила чун чаз тамашзава яргъалай.
Чи гатфарин эхир гьикьван фад хьана?
ХъуьтIуь вичин агудиз чав маргъалар.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.
Багъиш авун, мумкин я на, тавунни.
Заз чида вун, зун галачиз, шадни туш.
Хъелна, бахтлу я зун жедач, я вунни.
Гуьзел гатфар галачирди гадни туш.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.
ГЬИКI АТАНА?
На музейдиз вуч лагьана яна цIай,
Хажалатар гана хуьр, кIвал, убадиз.
ГьикI атана музейдал ви гъил кьацIай,
Я тахьайтIан, «пай» ганан ви бубадиз?
Эх тахьайла, жезва сивин харчивал,
Сулейманан музейдал гъил къведани?
Ам гьинай ваз жагъана а вагьшивал?
Буба галаз и кьадар пухъ недани?
Музей пIир тир шииратдин, шаиррин,
Алам кIватIал жезвайди тир суварик.
Яран йифиз, вахт хьиз дуьньяд эхиррин,
ЦIай куькIуьрна машиндикни къаварик.
Сулейманан шиират цIа куз жедач,
Абур элдин ава даим рикIера.
А крдалди чаз кичIерар гуз жедач,
Лап душманвал авуна и рекьера.
СтIалрин хуьр шииратдин Мекке яз,
И дуьньяда машгьур хьанвай виридаз.
Халкьдин патай ганвай зиян еке яз,
Лянет гъизва ахьтин вагьши хайидаз!
Сажидинни адан багъдин къелем яз,
Йифди, югъди дамахзавай инсан тир.
ЦIийи музей-шииратдин къеле яз,
Эцигда мад Сулейманаз масан тир!
БУБАДИН КIВАЛ
Бубад кIвале тIуьр фу гьикьван ширин я?
Ана тIуьр фан дад акъатдач сиверай.
Бубад кIвалин мана-метлеб дерин я,
Дарамат я акъуддай вун кIеверай.
Аял вахтар, сифте камар къачудай,
Дидед къужах хьиз чими я бубад кIвал.
Душманрилай хъилен кьисас вахчудай,
Батмиш тежер са ими я бубад кIвал!
Гьина гъалиб хьайитIани элкъвена,
Муштулух гваз бубад кIвализ хкведа.
Бубадин кIвал-диде хьиз вахъ гелкъвена,
Жагъин тийир, къекъвена кьуд уьлкведа!
Гьар са касди, бубад кIвалел рикI алай,
Адан гьар са керпич кьада къизилдай.
Бубад кIвалин багъда гимиш чиг алай,
Тарар ава ширин бегьер гьасилдай.
Сажидиназ бубадин кIвал масан тир,
Ам ви диде ва бубадин ери я.
Бубадин кIвал-ам ви багъри хизан тир,
Бубад кIвалин руг заз виртни гъери я!
НИЗ ХЬАЙИТIАН
Шаирар тIвар алайбур чахъ бул ава,
Кьве цIар садахъ рифмаяр яз гъиз тежер.
Са-садбурухъ артухан тир пул ава,
Ктаб акъуд тавуна ам хуьз тежер.
Шаирар чахъ ава чIалар кхьидай,
Ата-бата гафар, цIарар кIватI ийиз.
КIел авурла, образ авач жагъидай,
Гафар са пай тIуьна, са пай кьатI ийиз.
Шиир кIелай касдин иви дамарра,
Къугъурдайди хьана кIанда цIай хьтин.
БалкIан гьализ чидай кас хьиз чамарра,
Илгьам ички хъваз чидайди чай хьтин!
Шаирдал чан аламаз а кхьейбур,
Кьиникь им са гуж тушни а шаирдиз?
Квекай шаир мус хьурай хва декьейбур?
ТуькIвей гафар жагъин тийиз эхирдиз.
Кхьиналди шиир, ктаб акъудна,
Шаир я зун, лугьуз регъуь жедачни?
На инсанрив гвай азад вахт къакъудна,
Ваз чарар, пул, вахтни гьайиф къведачни?
Сажидин, на жуван кIвалах авурла,
Яб гумир на амай куьлуь-шуьлуйриз.
Гьарда вичин югъ няни гьакI тавурла,
Хабар кьурла, вуч жаваб гуй къуншийриз?
БАХТ Я – ВАХТ
Дидеди зун ихтибарна бахтунал,
Гатфарин варз атай чIавуз эхирдиз;
Зун дуьньядал атана а вахтуна,
Атирлу тир гьава элкъвей чехирдиз.
Майдин кьведаз, рагъ рахазвай сегьердив,
ТIебиатни уях жезвай береда;
ЭкъечIзавай саягъ яргъал сефердиз,
Дуьньядиз зун тамашна са жуьреда.
Хизан шад тир, зун атунал къужахдиз,
Мубаракрин ванер авай япара.
Кьуьзуьбуру шукурар гъиз Аллагьдиз,
Ягълу-яван экъяйзавай къапара.
Ракъини экв, инсанрин шад рахунар,
Гьавадин дад акуна зи жигерри.
Ишедай кьван тахьун патал яхунар,
Заз куьмек гуз, гьарайзавай кIекери.
Майдин вацра ава гзаф суварар,
Гьабурук зи пайни хьун са бахт я, бахт!
Сад Аллагьди рекье туна цаварай,
Халкьдиз къуллугъ ийиз ганвай вахт я, вахт!
САРДАРАР
Дегь девирар агъзурралди йисарин,
Шагьидар тир хуьрер ава Куьреда.
Чи къадим тир къеле хвейи ксарин,
Вад агъзур сан сирер ава Куьреда.
Са пад кьакьан, куьлуь кIунтIар, гуьнеяр,
Гуьзел цуьквер авай агъзур жуьредин;
Вичихъ авай тарих куьгье бинеяр,
Хуьрер ава чи Багъдатдин дередин,
Гьабурукай сад тушни, сад - Сардарар?!
Са пад Чирагъ вацI, муькуь пад дугун я,
Камарида авай къаш тир Куьредин;
КIанзавайди Сад Аллагьди чаз гуну я,
Шегьер – хуьр вад агъзур яш тир Куьредин.
Аламатдин кIвалах тушни чиликай,
Имаратар жагъун агъзур жуьредин?
Гьеле хабар тушир атIа кьилкай,
Хуьрер ава чи Багъдатдин дередин,
Гьабурукай сад тушни, сад - Сардарар?!
Им са Сардархуьруьн югъ хьиз Куьредин,
Гьар са хуьруьн шадлувилин сувар я!
Мехъерик хьиз иситIайрин, шуьредин,
КIватIал хьанвай жемятар бахтавар я.
Намусдивди зегьмет чIугваз кIвалахда,
ЦIийивилер твазвай гьар са жуьредин,
Хуьрер ава чи Багъдатдин дередин,
Гьабурукай сад тушни, сад - Сардарар?!
ЧИ МОВЛУД ДАХ
Гьам хуьре, гьам школада чирвилин,
Геле хьана, алим кIан хьунвилин.
Чи Мовлуд дах - вун СтIалви тирвилин,
За ви тIварцIел дамахзава гьамиша.
Мярекатра даим вилик экечIдай,
Сулеймнахъ галаз санал экъечIдай.
Чи Моевлуд дах, маршар кIелиз эгечIдай,
Вун рикIеваз кIвалахзава гьамиша!
Жнгерани ахъайнач хел илимдин,
Дережайриз хкаж хьана алимдин.
Чи Моевлуд дах – уьмуьр хуш муаллимдин,
Чирвал къачуз алахъзава гьамиша!
Вун Мовквада чIехи журнал акъудиз,
Алемдивай цIийи сирер къакъудиз,
Чи Моевлуд дах – гьар са илим агудиз,
Гьар са кардихъ агакьзава гьамиша!
ДУЬЗ ТИР ИНСАН
Хайи Чилихъ хьухь вун цIигел,
Баркалладин рекье таз гел,
Садан бахтни тахьуй энгел,
Дуьз тир инсан яз атайла.
Аял чIавуз кьеб я чаз Чил,
Ам диде я кьазвай чи гъил,
Гьар са сирдай акъуда кьил,
Дуьз тир инсан яз атайла.
Чил – ризкьи я, берекатрин,
Кам явашмир гьерекатрин,
Ам майдан я мярекатрин,
Дуьз тир инсан яз атайла.
Чилик пай ква вирибурун,
Яшамиш жез хайибурун.
Тяй хьухь намус хвейибурун,
Дуьз тир инсан яз атайла!
Сажидинан мурад сад яз,
Чилел яшамиш хьун шад яз,
Чил хуьз алахъ гуьни - гад яэ,
Дуьз тир инсан яз атайла!
АКУНАЙТIА ВИЛЕРИЗ
Арзайралди туькIуьдач чи кIвалахар,
Вахтар физва дурнаяр хьиз лув гана.
Цуьквер дигиз тежез, кьураз булахар,
Чи умудар куз вугудан цIув гана?
Шумуд несил азадвилин рекьеваз,
Чанарилай гъилер къачуз ракъурин?
Гьикьван хьурай чи дидеяр йикьеваз?
Ша, чна чи намус, гъейрат рахурин.
Арзачияр ажузбуруй гьисабда,
Къуват вилик, акьул кьулухъ тирбуру.
Ажуз гьайван жанавурди кьасабда,
Къилетарна, буба галаз тIуьрбуру.
Гьар садан гьахъ дуван гвалда Аллагьдив,
Без писбуруз вучиз гузвач жазаяр?
Такьун патал чпин тIварар гунагьдив,
ИйизватIа, халкьди даим арзаяр?
Чи садвилин, азадвилин мурадар,
Яраб кьилиз акъатдатIа мукьвара?
Къурмишдайвал шадлувилин парадар,
Чунни, гьелбет, хьана кIандач ахвара.
Хажалатар фена чиляй чилериз,
Азиятар гьи кьадардин гайитIан;
Садра гьа югъ акунайтIа вилериз,
Къайгъу тушир Сажидиназ кьейитIан.
2I-АСИРДИН ВИЛИК
Гьар са асирди лезгийрин вилик,
Гзаф суалар гъиз, эцигзава.
Есир хьуриз кIанз викIегьдан гъилик,
Ахтармишиз ийиз, чаз килигзава.
Гьар садалай чи аслу я къуват,
ГьикI хуьдатIа чи багьа тир Ватан.
Садрани руьгьдай тавуна ават,
Гуж артух ая са шумуд къатан!
Лезги тIвар алай дагъларин лекьер,
Азадвал кIани инсанар я чун!
Гьар са асирдай жагъуриз рекьер,
КичIевал течир асланар я чун,
Гьич садани чаз багъишдач бахтар,
Жуван гъилерал тавунмаз къачун.
Къагьриманриз я муьтIуьгъбур вахтар,
Мегер тушни кьван Шарвилияр чун?!
Гьич садаз муьтIуьгъ хьун тавур ерли,
Лезгияр я чун гьар са асирда!
Шивдин кьур саягъ вахтунин фири,
Чна асирар кьада есирда!
АГУДЗАВАЙ ВАЦI
Кьве патахъди лув гуз Лезги чиле,
Агъзур йисара тухванвай кьиле,
Зи Лезги Макан, зи Лезги Къеле,
Кьве пад Лезгияр агудзавай ВацI!
Хаинри вакай, чIур хьанвай келле,
Авунва, Самур - къакъудзавай ВацI!
Са пад Шейхерин, ПIирерин дагълар,
Муькуь пад Женнет емишрин багълар.
Рекьер-дамарар - Уьмуьрдин Гъалар,
Са Лезги Беден агудзавай ВацI!
ЧIугуна валай симерин валар,
Авунва, Самур – къакъудзавай ВацI!
Мус къведа а Югъ, кьве пад Садзавай?
Сергьятрал алай симер кьатI-кьатIзавай!
Чара авур халкь санал кIватIзавай,
Стхаяр санал агудзавай ВацI!
Самур там кьураз, вакай катзавай,
Авунва, Самур – къакъудзавай ВацI!
Хкаж, Сажидин аршдиз сес жуван!
Сад Аллагьдиз къвен, иншаллагь, ви Ван!
Дуьньядал ала Адалат Дуван,
Халкь, сад садавай къакъудзавай, ВацI!
Шуьрбет хьиз хъвадай чилери яван,
Хъижеда, Самур - агудзавай ВацI!
РЕДАКТОРДИЗ ЧАР
Гьисабдайла, Сулейманан макан яз,
Шаирарни чи районда пара я.
«Лезги газет», и кьадардин дакIан яз,
Акъуддайла, вучиз чун квез чара я?
Гьич са затIни кIамач гьаниз рекье тваз,
Им, редактор, тек чи кьведан ара я.
Акъуд тийиз, хажалат, дерт рикIе тваз,
Арза тежез, валлагь атIай чара я.
Са зун туш кьван, башуьсте ваз,- лугьурвал.
Шиирарни макъалаяр хара я.
Йиса садра кьванни акъуд тавурла,
Халкьдин чина, валлагь, уьзуькъара я.
Вучда кьван мад, эхда нубат къведалди,
Арзачийрин крар вара-зара я.
Сажидин, на абуруз ван жедалди,
«Лезги газет», вун гьинава? - Гьарая!
КЬИСМЕТ ЛУГЬУР ЗАТI АВА
КIанивилер-жегьилвилин цуьквер я,
Гъиз, вугузвай муьгьуьббатдин гатфари.
КIанибурни ашукь хьанвай рикIер я,
Есир кьунвай ашкъи цIай тир гафари!
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Адахъ ширин ва туькьуьл кьве дад ава!
Кьисмет тахьай Эслиярни Керемар,
Садни кьвед туш, уьмуьр фейи сузадал.
Цуьквер гъана, бегьер тагъай къелемар,
Рази тушиз ама атай къазадал.
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Зун хьтинбур нече-шумуд сад ава!
Кьуна, акъуд тежер цаз хьиз якIавай,
Вун акурла, физва чиляй чилериз.
Заз дерт гана, эхиз тежер вакIавай,
Дуьнья тек са аквазвай ви вилерай.
Амма вучин, кььисмет лугьур затI ава,
Гьич садахъни тахьай адахъ ад ава!
Вун лиф хьана гьатна лекьрен къармахра,
Садакайни чара тахьай зун я, зун!
РикIик цIай кваз, кузвай къав тир чахмахра,
Белки ви къаст зун цIай кьуна кун я, кун!
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Зи хура цIай къати ийир чад ава!
Гьар садахъ са жуьре ава кIанивал,
Вирибурун рикIер сад туш, цIай авай.
Жуваз вучин икьван ашукь хьайи вал?
Яр жагъанач, эверайла гьай авай.
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Захъ мекьи кьуьд, вун кIанидахъ гад ава!
РикI авач захъ, катна цавуз, лув гана,
Я жигерни амач нефес къачудай.
Зур чан ама, кун паталди цIув гана,
Ваз вуч лугьун, чи муьгьуьббат кучудай?
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Зун пашман тур вунни ви яр шад ава!
Сажидин, вун я жерягь хьанч, я фалчи,
Куьз кузва жув, цIалди хкахь тийидай?
Залум кьисмет кхьенвалда пелел чи,
ЧIал акъудиз женни мегер кьейидай?
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава!
Кайи рикIер къурун патал яд ава!
ЕСЕНИН
Сад масадав рахун патал чІал течиз,
Ашукь хьана, санал хьайи хизан тир.
Урусатда яшамиш жез, кІал течиз,
Къурбатдикай гьалал хьайи хизан тир.
Гьайиф, акьван яргъал фенач кІанивал,
Бедбахтвилик кьведни санал кьеналда.
Муьгьуьббатдихъ авай кьадар къенивал,
Атир хьана тик гьавадиз феналда.
Есенинан шиирар за кІелзава,
Адан гужлу алакьунрал дамахиз.
Гьар гафуни мефтІедал зи гелзава,
Гьар гафунал чирзава заз кІвалахиз.
Ракъини хьиз чими авур гатфари,
Берекатар гъидай саяъ никІериз;
Пушкинанни Есенинан гафари,
Таъсирзава миллионрин рикІериз.
Сажидинан мурад Етим Эминни,
Сулейман хьиз, кІан хьунухь я шаирар.
Урус халкьдиз хьтин Пушкинни Есенин,
Багьа я заз шииратдин магьирар!
БАРКАЛЛА ЧИ АЛИМАЗ
Им са накь туш, им са къе туш, лезгийрин
ТIвар машгьур тир и чи чIехи алемда.
Берекатар бул хьайила пІинийрин,
Бегьерлувал артух жеда къелемдал.
Девиррилай девирралди рикIера,
Шадвилер тур къегьелар чахъ мад ава.
Лезгистандин къагьриманрин никIера,
Ген гуьналди акьалтI тийир гад ава!
И диньядин винел чемпионвилин,
ТIвар къачур кас кьвед лугьудай сеферда;
Алим Селимован пагьливанвилин,
Жегьил тир багъ ава кьакьан бегьерда!
Вун гьар гьина аватIани – лезги я,
Ватанди ваз лугьузва къе баркалла!
Чи чил – ризкьи, цав экуь тир гуьзгуь я,
Вал кьвед лагьай Шарвилидин тIвар ала!
Лезги халкьди лугьузва ваз, Алим хва,
Мадни чIехи тIварар къачуз гьазур хьухь.
Греко-римский кьуршах кьунай – алим хва,
Куьн хьтинбур чахъ са шумуд агъзур хьухь!
АКУР КАС Я
Цмур хуьруьн тIвар кьур чIавуз,
Руьгьер хкаж жезва цавуз
Гьам Алибег Фатахован,
Зияудин Эфендиев,
Гьикьван хуш я тIварар лугьуз?
Алибег заз акуначтIан,
Зияудин акур кас я.
Яргъал рекьер чIугуначтIан,
Шииратдин рекье жуван,
Илгьам тарсар къачур кас я.
Туькме ацIай, кьакьан жендек,
Камаллу тир инсан тир ам.
Куьмек герек хьайи чIавуз,
Садрани ваъ течир лугьуз,
Гьуьрметдизни хъсан тир ам.
Радиодин редакторар,
Зияудин, Ражаб хьана.
Зак шадвилин кутур лувар;
Кьве касдинни санал сувар,
Кьиле тухун суваб хьана.
Сагъ хьурай, куь цумурвияр,
Къурмишзавай мярекатар.
Генералар, писателар,
Авай хуьре, хъсан крар,
Мадни хьурай берекатар!
КЬИНИКЬ – ДЕРТ ТУШ
Кьиникь – дерт туш, акьван эхи тежедай,
РикIин мурад-метлеб тамам хьанватIа.
Кьил, чуру жеч, яшлуз рехи тежедай,
Дуланажагъ: кIвал ва гьамам хьанватIа.
Кьиникь - дерт туш, веледрикай рикI регьят
Яз хьайитIа, Женнетдава ви сергьят.
Герек чIавуз шадвал жеда ваз кьегьят,
Ви веледар валай авам хьанватIа.
Кьиникь – дерт туш, ферз тир эхир-хатандин,
Вафалу кас ятIа вун ви Ватандин.
Рекье гьатдай чIавуз «кIвализ» батIандин,
Рагьмет къведай салам-калам хьанватIа.
Кьиникь – дерт туш, сувар я, вун Женнетдиз
ФизватIа, дуст, гунагь авач суьретдиз.
Михьи кас яз, килигиз ви гуьмбетдиз,
Ибадатдай муъмин алам хьанватIа.
Кьиникь – дерт туш, хайиди хьиз рекьида.
Ракъинвай чара тир чил рекъида.
Кьисмет авай гьар са затI ваз жагъида,
Хъсанвилер авун давам хьанватIа.
ТIАЛАБ
За Аллагьдивай ийизва тIалаб,
Чи гьар къвезвай югъ ислягьун патал.
РикIерик кутун тавуна гъалаб,
Дявеяр чалай илягъун патал.
Бес я акур кьван гъамни хажалат,
Инсанрив чилел шадвал ийиз тур.
РикIелай ерли тийидай алат,
Гафар-крарин садвал ийиз тур.
Чун хьайи рекьин хьанва яшамиш,
Артухан гьич са югъни тIалабдач.
Гьар са несилдиз хъсан яшайиш
Це, амай куьлуь-шуьлуь гьисабдач.
Девлетдихъ къаних инсанрин нефсер,
Чебни кваз, санал секинриз алахъ.
Дявекарризни, тежезвай эсер,
Чка жагъура гьа габрун къвалахъ.
Мегер гьикьван хьуй дявеяр, кашар?
Сад Аллагьди чун халкьнан икI рекьиз?
Кеф чIугун патал бахшнавай яшар,
Гьализ гице чав шадвилив рикIиз.
Сажидинан гьар са жуьре тIалаб,
Инсаниятдин рикIин мурад я.
Яшамиш жез це, тагана азаб,
Чун ислягьвилин кьилин парад я!
БУГЪАДИКАЙ ХАР ХЬАНА
Хкаж хьана бугъ кьакьан тир цавуз,
Рагъ акур чIавуз атанач кьарай.
Дамах акатай ам акур чIавуз,
Векьр-кьаларай акъатна гьарай:
-Вун гьиниз я бугъ, чун туна чилел?
Бала къведай чIал къведачни кьилел?-
Биши бугъадиз къвез амачр ван,
Циферихъ галаз кьуьл ийиз, къугъваз.
Фу нез кIамачир чилерал яван,
Буш тир хиялри авуна бугъаз.
-Гьикьван марф хьана къвада зун чилел?
Гьикьван хкведа яд хьана гьуьлел?
Чилелай гьикьван хьанатIан хкаж,
Гьикьван ракъиниз хьайитIан мукьва,
Бугъ зайиф хьана, къвердавай агах
Жезвай аватIан циферин юкьва.
-Чилел гьи кьадар жезвай заз чими?
Вучиз чир хьанач и кар заз кими?
Циф залан хьана, бугъадикай – хар
Жез башаламишна, къванер жез къайи.
Я йикъан кьарар, я йифен ахвар
Амач цифкриз диде тир хайи.
-И гьаялсуз бугъ акьахна кIулаз,
Килигзамач ам гьич садан чIалазІ
Акьалтна тIурфан, ягъиз цIайлапан,
Ажугълу хьана кьакьан тир цавар.
Биши бугъадихъ йигъазмач тапан,
Ам кIулай вегьез авуна ялвар.
-Эй Сад тир Аллагь, вакай са чара,
Хьунухь паталди харадвай чара!
Хар – харад кIула, агаж жез, ишез,
Атанач ерли цавариз кьарай.
Кьакьан тир аршда акъвазиз тежез,
Акурла адаз авуна гьарай:
-Чилерал вуна къачунвай дамах,
Гила гьикI я бугъ, хар хьнавай ахмакь?
Кьакьан цавара чIугваз кIанз кефер,
Бугъ аватзава харар жез чилел.
Гарарив къугъваз, хъуьрезва цифер,
Бала акурла атанвай кьилел.
Чиливай яргъа хьайи вахтуна,
Гьич садазни бахт аквач тахтуна.
ХУЬРУЬГ ТАГЬИРА
Булахрин ятар ерли атIудач,
Абурухъ кьакьан дагълар галай кьван.
Шаирдинни сес ерли атIудач,
Адахъ яб гудай халкьар амай кьван! -
Лугьудай шаир Хуьруьг Тагьира.
Сулейманакай вичиз муаллим
Кьур шаирар чахъ аватIан пара;
Амма халкь патал чIехи тир илим,
Шииррин бегьер гъун я гьар тара! -
Лугьудай шаир Хуьруьг Тагьира.
СтIал Сулейман – халкьдин шаир я!
Вичин шииррал лезгийрин къамат
Къалур авур ам устад магьир я.
Гьа им тушни кьван адан гьакъикъат! -
Лугьудай шаир Хуьруьг Тагьира.
Тек кьве сеферда акуна ам заз.
Агъа-СтIалдал ва Кьасумхуьрел.
Бубад тегьерда акуна ам заз,
Зун шаирвилин гъайи дуьз рекьел.
Хва яз кьабулрай Хуьруьг Тагьира.
Сагърай Ахцегьрин, Хуьруьгрин жемят!
Чи лезги халкьдиз багъишай Тагьир.
Къвердавай виниз хъижезвай къимет,
Вири дуьньядиз жезвайла загьир,
Шадвал авурай Хуьруьг Тагьира.
ШАИРДИН СУВАРИК
Дагълар ахварай аватна бирдан,
Каспи гьуьлелай хкаж хьана рагъ;
Экуьн нурари кьур чIавуз гардан,
Ахцегьа хъуьрез акъваз хьана багъ
И багъин сагьиб Хуьруьгви Тагьир,
Сулейманан дуст, гъвечIи тир стха,
Дуьньядиз авун паталди загьир,
ГъвечIи-чIехиди къарагънай арха!
Сулеймана вич азарлу чIавуз,
Шаир Тагьираз авунай веси:
«Экуь гъед яз вун экъечIай цавуз,
Шииратдин хьухь халис иеси!
Кьун патал хабар халкьдин гьалдикай,
Хьун герек я чун гьамиша уях.
Къутармиш ийиз гьар са тIалдикай,
Шаирар хьунухь лазим я даях».
И гафарин ван галукьай Тагьир,
Жавабдарвал гьисс авур хьиз зурба;
«Ви рехъ давамда лагьана, шаир,
Гаф гузва за ваз, Сулейман буба!»
Шаир Тагьира хкажна хи зван,
КIелнай шиирар, уяхиз эллер.
Баркаллу ийиз советрин Ватан,
Зегьметчи халкьдин хкажнай кьилер.
Вагьши душмандин рекье тваз лянет,
Игит рухвайриз багъишнай чIалар.
ЧIугун паталди азад яз зегьмет,
Къулайни ийиз алахънай гьалар.
Шаирар – рекьин тийир ксар я,
Инжинерар тир халкьдин руьгерин.
Шумуд асиррин хьайитIан йисар,
Абурал ала даим аферин.
Сулейманан зун Ватандай иниз,
Ашкъиллувилин гар кваз луварик;
И гурлу сувар мубарак ийиз,
Мугьман хьанва зун къе куьн суварик!
БАРКАЛЛУВИЛИН МУЗЕЙ МУБАРАК
Ватандин ЧIехи женгерин йисар,
АлатнаватIан, тур дерин гелер;
Ватан хуьн патал чан гайи ксар,
РикIел хуьнуьз чун буржлу я эллер!
Лезги халкьарин дагълу са хуьре,
Эцигнава къе ихьтин тадарак.
Баркаллувилин, машгьурдай Куьре,
Цмуррин хуьруьн музей мубарак!
Ватанпаресвал – чи кьилин дамах,
Чир хьун паталди несилриз жегьил;
РикIел атана и кьегьел кIвалах,
Аферин лугьун кутур касдиз кьил!
ГЬИКЬВАН ГУЖ Я?
Фяле хьурай, лежбер хьурай, чубан хьуй,
Къуй гьар са кас пешекар яз кIубан хьуй.
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Захъ гьи жуьре аватIани къенивал,
Ийиз тежез вирибуруз кIанивал,
Зал, шумуд кас алахъна, тваз кьарада?!
Виридан кьил – са чантада, амма зи
Кьил са маса чантада тваз, сив кIеви,
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Халкьдин патай авай чIавуз гьуьрметар,
Пехил ксар, ийиз закай туьгьметар,
Хамун къене жумар хьана кьурада.
За чIулавдаз – чIулав я ам лагьайла,
Валай душман жедач дуьз яз рахайла.
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Саидан хьиз, акъудиз кIанз вилерни,
Артухлама жувакай къвез хъилерни,
Вун шишинал акьалжна хьиз, чарада.
Ахмакьрикай авун патал арифар,
Гужуналди ийиз тада тарифар.
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
ГьакI тавуртIа, къениди кьаз дилидай,
Буранар гъиз, кьаз таз ширин халидай.
Дуьдгъвер лугьуз, кІуф твада ви шурада!
Шаир ятIа, цIайни вацIай физ алахъ!
Дуьз рекьевай зегьметчи халкь хуьз алахъ!
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Етим Эмин, Сулейманни жез алахъ!
Халкьдихъ галаз явандиз фу нез алахъ!
Кьурайбурухъ ицIид твамир харада.
Сажидин, на жув шаирдай кьаз тахьуй!
Шииратдин земземдин яд хъваз тахьуй!
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Шаир хьунин къаст аватIа, рикIивай,
Яргъа жемир адалатдин рекьивай.
Гьалал фу неъ, къуьхуьн тийир чарада!
АЛЛАГЬДИ ХУЬРАЙ
Ахьтин дуьшуьшар къведа чи кьилел,
Фу нез тадач вав, нвагъ алай вилел.
А дуьнья чидач, ина чун чилел,
Яман йикъакай Аллагьди хуьрай!
Дустар жеда хьи эгъуьндай дабан,
Кефияр хадай, акурла кIубан.
ЧIуру фикир гваз къведай агъдабан,
Яман йикъакай Аллагьди хуьрай!
Дерт акурбурун кьадар я пара,
Бендедин атIун тавурай чара.
Ксаркай авай иблисдихъ ара,
Яман йикъакай Аллагьди хуьрай!
И шадлу дуьнья ийизвай чIулав,
ШейтIанриз чка гуз тахьуй къвалав.
Намуссуздакай, къвен тийир чIалав,
Яман йикъакай Аллагьди хуьрай!
КIвачерал къекъвез атIай кьван рекьер,
Фагьумай чIавуз акъатда гьекьер.
Телефай ксар я лугьуз лекьер,
Яман йикъакай Аллагьди хуьрай!
Са хуш я дуьнья – рагъ алай цавал,
Садахъни галукь тавурай завал.
Душманри далдам гатадай къавал,
Яман йикъакай Аллагьди хуьрай!
И кьудкъад йиса акур кьван крар,
Гьисаб авуртIа, рувада сарар.
Ви багъриди ваз гуз кIани зазар,
Яман йикъакай Аллагьди хуьрай!
Сажидинни я куьн хьтин вири,
ВиртIедихъ галаз нез кIандай гъери.
Напак ксарай акьулдиз кьери,
Яман йикъакай Аллагьди хуьрай!
БАХТЛУ КАС Я
Бахтлу кас я зун – къуллугъчи тахьана.
Зун зегьметкеш инсан я зи миллетдин.
Ажеб хьана зун шулугъчи тахьана,
Зун иеси жедай фитне-къилетдин.
Зун зи халкьдиз къуллугъ ийиз гьазур я.
Вири уьмуьр фенва гьа и рекье зи.
Халкь – сад ятIа, зун гьа халкьдин с азур я,
Хъсан къастар гзаф ама рикIе зи.
Чан аламай кьван хъсан тир кIвалахар,
Хъувун патал чIугвада за зегьметар.
Квез багъишиз зи чIалар – зи булахар,
Са юкъуз заз кьисмет жен куьн рагьметар.
Са ашукьди мани лугьун «Лейла руш»,
Сада лугьун мани «Шехьмир, Зарина».
Садрани за чIуру кIвалах авурд туш,
Гьич санайни хтанач зун хъуьруьрна.
Ажеб зайиф рикI жагъай кас тушни зун?
Вуч хьайитIан рикIив кьадай, хъел къведай.
Пехилбуруз хьун тавурай хушни зун,
Жунван тIварцIихъ, пайдахдихъ хьиз гелкъведай.
Сабурлу хьухь, Сажидин, вун са кас туш,
Квез хьайитIан, низ хьайитIан яб гумир.
Фитнечияр, жинерар хьиз акваз туш,
На абурун гъиле цвадай раб гумир!
КЬУЬЗУЬВАЛ
Гьич кьуьзуьвал кьаз кIанзавач хиве заз,
Кьилин чIарар хьанватIани рехи зи.
Гьич са касни тваз кIанзавач кIеве заз,
РикIе къастар амазма лап чIехи зи.
Жегьилри заз къуват гузва, гъилер кьаз,
Абур акваз шадлу я зун, кIубан я.
За жув викIегь къалурзава, вилер кьаз,
Зун чIаларин хпер хуьзвай чубан я!
Завай яргъал къакъатзава кьуьзуьвал,
ЦIай акурла, кичIе хьайи жинер хьиз.
Сад Аллагьди гайитIа заз разивал,
Уьмуьр гьалда, кьаз кьузуьвал кьенер хьиз.
Сажидин, ваз душман жемир кьуьзуьвал,
Чими кас я Сад Аллагьдин рикIиз вун.
КичIезвани, гун хьайитIа разивал?
ТуькIуьр тавур чIалар амаз рекьиз вун!
КЪВАНЕР ТУШ
Тимураз муьтІуьгъ хьун тавур ерли,
Къванциз элкъвенвай гада я Лезги!
Ватан патал чан гуз гьазур ферли,
Душмандин хура жида я Лезги!
Аквазвай кьван къванер – вири къванер туш,
Гьар са къванцихъ тарих ава вичиз хас.
Къванеринбур – гьакIан кьуру ванер туш,
Къванерихъни ава вичин талукь кас.
Вучиз къванер хаз четин я кIутадал?
Гьар са къванцихъ дагъдиз хас тир къаст ава.
Лигим хьанва, дуьшуьш хьана хатIадал,
Гьар са къванцихъ ракьуз элкъвей маст ава.
Къванер ава муьтIуьгъ тахьай цIаяра.
Къванер ава хуьзвай чипе тарихар.
Вири къванер гьар са пайи-паяра,
Дагъвийрихъ хьиз ава вичин къилихар.
Шумуд девир акунатIа къванериз?
Абурай кьил акъудун чи буржи я.
Гьар са къванцин тамашайтIа къуьнериз,
Садбур гьяркьуь, садбур гуьтIуь, гъвечIи я.
ГьакI ятIани заз кIанзавай, кьейила,
Жувни элкъуьн гъвечIи къванциз адетдин.
КIеве авай чIавуз, герек хьайила,
Гъиле кьадай яракь жез зи миллетдин.
Руг жедалди къванни хьунухь – бахт я, бахт!
Гьуьрмет ая гьар са къванциз Ватандин.
Чи гьар са къван къадим тарих – вахт я, вахт.
РикIел хуьзвай гьунар гьар са инсандин.
Куьн дагълариз тамаш къванер кIватIнавай!
Миллионрин йисаривай чIур тежер.
Цаварин тагъ кукIваралди кьатIнавай,
Абур мидаим я ерли сур тежер!
ЯМАН ЙИКЪАЗ
Яман йикъаз герек къведа лагьана,
Сада девлет туна, гъил-тIуб кяй тийиз.
Гуя ламра къизил цIапар кIарана,
Ам алахъна, лам авай цур кяй тийиз.
Инсан – кьелечI лампа хьтин шуьше тир,
Хана, экв гун тавур чIавуз гадардай.
МутIлакьбурун девлет кIватIун пеше тир,
Чеб амачир чIавуз вири квадардай.
Яман йикъаз кIватIай девлет – тIач хьана!
Амукьайбур гафар-чIалар, махар я.
Инсандикай аквада ваз хъач хьана,
На лугьун ам ваз акур са ахвар я.
Яман йикъаз кIанзаватIа кIватI ийиз,
Девлетар ваъ, къазанмиша гьуьрметар.
Регьимлу тир цIийи рекьер кьатI ийиз,
Халкьар патал чIугваз алахъ зегьметар!
ИНСАН ХЬУНУХЬ
Гьич са тIални авач хьи рикI тIар тийир,
Сагъламвили мидаим вун шадарда.
Гьич са дертни авач рикIе цIар тийир,
Дертери ви кенефдин кьил квадарда.
Хъсан карди регьятарда рикIиз ви,
Шад хабарди хкажда вун цавариз,
Цанар цана, тум вегьей хьиз никIиз ви.
Адетдин югъ элкъуьрда ви сувариз.
Я инсанар, бес чна чун техвейла,
Ни ийида чаз хъсанвал, инсанвал?
Чун камаллу инсанар яз къекъвейла,
Яд уьлкведиз квахьна фида душманвал
Инсан хьунухь кьетIен туш са акунал,
Я девлетдал, я туш чIехи къуллугъдал.
Инсанар чир жеда кардал, рахунал,
Дамах ая гьар са акьулбалугъдал.
Кьиле акьул, сиве ширин мез ава,
Гъилерани къуват ава – сагъ я чан.
И дуьньядин гьар са не зава,
Зайиф кьал туш, беден - лигим дагъ я чан.
РикI тIардай гаф акъуд тийин сивяй ви,
РикI тIардай кар ийин тийин гъилерал.
Инсанвилин бурж акъатдач хивяй ви,
Вун инсан яз аламай кьван чилерал.
Бубайрилай чешне къачун, Ватандиз
Къуллугъ авур, чанарилай гъил къачуз.
Тарашчийриз чир хьурай хьи хъсандиз,
Алакьнавач къуьнерал кьве кьил къачуз.
Гьуьрмет лугьур са затI ава къиметлу,
Вичихъ галаз гьам девлет, гьам бахт галай.
Эй инсанар, заз куьн хуш я, гьуьрметлу,
Шадвиливди уьмуьр тухур вахт галай!
ВАТАНДИН РУГ
Ватандин руг – шекердилай ширин тир,
МикьнатIисдин къуват ква вак чIугвадай.
Вахъ кIанивал ава гьикьван дерин тир?
РикIяй-рикIиз рекьер авай таквадай.
Ви руквадай экъечIнава вири чун,
Ваз мажбур я хурудилай нек гайи.
Ви накьвадал къекъвезни я дири чун,
Вун себеб я чаз ракъини экв гайи.
На багъишна дидени чаз бубани,
Вакай чаз кIвал, зегьмет чIугваз ник хьана.
На къужахда кьунва хуьр-кIвал, убани,
Чахъ гьар садахъ вал ашукь тир рикI ава.
Вун авачир – чун авачир мисал тир,
Вакай даях, вакай къаймах, ем хьана.
Вун галачиз хьанайтIа чун усал тир,
Вакай беден сагълам ийир жем хьана.
Гъетерни квез, варз-рагъни кваз квез, чилин руг
Завай къакъуд мийир, дидед ни галай.
Чилел - зи кьеб я, чилел ала хайи муг,
Чилел гьар са кас ала зи рикI алай.
Им дуьнья я, атанвай чун мугьмандиз,
Эхиратдин кIвал чи – чилин къужах я.
Чили тунач зун декьикьа пашмандиз,
Чил себеб яз, зун гьамиша уях я.
Чилиз гьуьрмет ая Ватан тIвар алай,
И чилел вун инсан хьана атана.
На емишар тIуьна гьар са таралай,
Зун и чилел хъсан хьана атана!
Багъманчи яз зун и чилел къекъвена,
Бахт жагъуриз муьгьуьббатдин тIвар алай.
Зун вахъ хайи дидедихъ хьиз гелкъвена,
Дидедин хьиз нек хъвана ви хуралай.
Гьич шак алач, са югъуз ден-беден зи,
Магьрум жеда ви руквадал къекъуьнкай.
Ви пак чилик кьабул ая беден зи,
Заз дерт амукь тавун патал са куьнкай.
Эй Сажидин, гзаф тушни тIалабун?
На авур кьван хъсанвилер вутI хьана?
Дуьз жедани вуч хьайитIан гьисабун?
Вун амачир чIавуз абур пIуртI хьана!
ДАГЪ – СА ЗАТI ТУШ
Дагъ са затI туш, инсан авай чкада,
Адахъ вичиз хас камални кьил ава.
Къизилгуьллер битмишардай руквада,
Зегьмет кIани, къакъажай кьве гъил ава.
Гьахьтин викIегь рухвайрикай сад я вун!
Афет стха, вун чир хьунал шад я чун!
Нежефа хуьр – къадим лезги макан тир,
Самур вацIун ашукь тир кас сесинихъ.
Шагь-Шалбуздиз тамаш ийиз кьакьан тир,
Рагъ гьар юкъуз мугьман жезва нисинихъ.
Урусатда чирвал къачур сад я вун,
Вун кандидат, юрист хьунал шад я чун!
Гьина къуллугъ авуртIани, Лезги я!
Адахъ вичин пеше ава, кар ава.
Лезги хцин намус михьи гуьзгуь я,
Адахъ игит Шарвилидин тIвар ава!
Краснодарда агъзурдакай сад я вун,
Ви яхцIурни цIуд йис хьунал шад я чун!
Инсанар я, кьисметди гваз къекъвезвай,
Са чIавузни рикIелай фич Ватан чи!
Им дуьнья я, акъваз тийиз элкъвезвай,
Лезгийриз и кIвалах чида хъсан чи!
Заз гьелелиг чир тахьанвай сад я вун!
Эмирбега чир авунала шад я чун!
УЬМУЬРДИН ДАД
Рагъ экъечІна, акІидалди,
Кьарай авач кІвачериз.
Веривердер, рекьидалди
Алцумзава, ичІириз.
Амма зи кьил акъатзавач,
Уьмуьрдин дад вуч ятІа?
Зун адавай къакъатзавач,
Къакъат авун гуж ятІа?
Рагъ акІана, экъечІдалди,
Ял язава кІвачери.
Ксуз, мисик экечІдалди,
Хиялрик ква куьчери.
ЯтІани кьил акъатзавач,
Уьмуьрдин дад вуч ятІа?
Са кар рикІив агатзавач,
Фейи уьмуьр пуч ятІа?
ЯХЦIУРНИ ЦIУД
ЯхцІурни цІуд, пудкъад, кьудкъад,
Виш хьунухь – намумкин я.
Амма гафар-чІалар я сад,
Эхир са къуз секин я.
Уьмуьр икьван куьз куьруь я?
Чилер, Цавар – гьамиша.
Чун патал уьмуьр – вири я,
КІамай кьван чаз багъиша!
Им тІалабун туш тек са зи,
Адамалай Хатамал.
ТІимилдал туш садни рази,
Хъуьрез Хусейн Садамал.
Сад Аллагьди гайи уьмуьр,
Бахтлувилел гьализ тур!
Жуван кьисмет течиз эхир,
Рекьидалди ялиз тур!
МАЖАЛ АВАЧ РЕКЬИДАЙ
Фейи уьмуьр – хирде авур пул хьана,
Налугьуди, ахвар тир заз акурди.
Йисар закай катна чІижер кул хьана,
Агь, вилериз амач хьи зи такурди.
Хайи йисни ават зи гишиндал,
Аялвални къакъудна зи дяведи,
Белки ядни хъваз кІан дахьун гичиндал,
Гьа кар себеб яз кьазватІа деведи?
Жегьил йисар багъишна за кІвалахдиз,
КІелни ийиз, зегьмет чІугваз гьар сана.
Тешпигь хьана шииратдин булахдиз,
Ахварал зун фенач, секин ксана.
Хъсан хьана, хизан хьана, аялар,
Акьалдарна гьар сад чпин кІвачерал.
Хтуларни хьана рикІин хиялар,
Ярар-дустар къазанмишна вишерал!
Хиялри зун гваз къекъвезва луварал,
Агакь тавур гзаф ама чкаяр.
Зун чархачи хьана шумуд суварал,
Къецинди – къе, заз чир хьанач пакаяр!
Веривердер ийизва гьахъ-гьисабдин,
Хийир – пара, кІусни ганач зиянар.
Са вахт къведа, лапагдин хьиз, кьасабдин,
Секин жедай вахт, тавуна пиянар.
Жува жуваз кутугнавач къимет гун,
Халкь зи – Судья, къвезмай несил – шагьидар.
Я аферин лугьун, я туш туьгьмет гун,
Зун куьн вилик буржлуз ама, игитар!
Белки амай уьмуьр гьайиф татана,
ТуьхкІуьр хъийин ахъа хьайи гъалатІар.
Багъри халкьдиз къуллугъ ийиз датІана,
Аман минет, ийимир зун галатар!
Гаф лагьай хьиз, карни кІанда авуна,
КІвалах гъиляй мажал авач рекьидай!
Сажидин, кис, сиви куьтІни тавуна,
Жуван кІалах тадиз ая ийидай!
ШАРАБАН
Мехъер юкъуз далдам-зуьрна ван жеда,
Зарб макьамрал кьуьлер ийиз кІан жеда.
Свас гъидайла, вун жегьилрин чан жеда,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Къванерай цІай акъудиз, физ, ракьарив,
Вуч дамах гва зарбдиз фидай чархарив?
Вун акурла фин хъийидач ахвариз,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Гам – халича, ни галамай атирдин,
Шуьрбетдин яд гичиндава къадирдин.
Гар кутадай сусан кьилел дуьгуьрдин,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Свас хквезвай муштулух гвай чамардин,
Туьфенгдин ван къведа гайи хабардин.
Чам хъуьрезвай, чухва алай къатардин,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Девиррилай девирралди мензилар
АтІана, чи кар ийизвай кьезилар;
КІарас – магьи, ракьарни тир къизилар,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
ЦІайлапан я бахтлу рекьиз фидайла,
Машин затІ туш мехъериз свас гъидайла.
Заз хуш я вун аманат хьиз хуьдайла,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Тикрар:
Гваз хквезвай чи свас - неве,
Шарабан, ви чархар сагърай!
«Перизада» мани сиве
Авай енге вахар сагърай!
ГЬАХЪ АВА КЬВАН
Лугьуда хьи и дуьньяда гьахъ авач.
Сад тир Алагь кьилел ала аквадай.
Бязибурухъ регъуьвални ягь авач.
Гьахъ авачиз гъейри ксар жакъвадай.
Табдайбурун кІвачер ялда патахъбур.
Тапарардай инсанар я жинерар.
Чеб гьахъ кьалаз, кьиляй-кьилиз нагьахъбур,
Вагьшияр я аламачир кьенерар!
Тамаш садра, Дербент патал ЧІехида,
Гьи кьадардин чІугвазватІа зегьметар?
Гунагьсузар кукІвардай хьиз пехъида,
Кутуг тавур илитІзава туьгьметар.
Сад масадал гьалдар ийиз миллетар,
Чеб къвалалай тамашзава кис хьана.
Бес тахьана тарашай кьван девлетар,
Гъилер кутІур са шумудаз пис хьана.
Лезги миллет лап гьа атІа кьилелай,
Гьахъвал кІандай, адалатлу ксар я.
Хъсанвилер ийиз чпин гъилелай,
Ниче шумуд виш агъзуррин йисар я!
Аман минет, Къал твамир чи арада!
Пак Дербендин чаз юбилей акурай!
Фитнекарар акІурай чеб кьарада!
Тапархъанрин чаз чин кІулар такурай!
ВУН ВУЧ ЛУГЬУЗ
Вун вуч лугьуз хьанва мад зал гьавалат?
Бес хьаначни хажалатар чIугур кьван?
Вуж тахсир яз хьанатIа и агьвалат,
Заз тегьерар ийизва на акур кьван.
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
Дагъди хъелай чIавуз кьакьан цавукай,
Чин сериндихъ элкъуьрна хьиз мурк кьуна.
Зун запIахъ туш, я чха туш къавук квай,
Зун гатаз кIанз вуна гъиле юрк кьуна,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
За сир гайи чка авач, чарадаз,
Ваз вафалу яз амазма вилик хьиз.
Шишиналлай як хьиз на зун чарада,
Зун тек тунин лувар хайи са нуькI хьиз,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
Циф алачиз селлер къуриз цаварай,
ГьикI хуьда за муьгьуьббат багъ харукай?
ТIилияр къвез, даим кьурай къаварай,
Катиз тахьун ви ашкъилу хурукай,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
Са зун ятIа муьгьуьббат цIай акурди?
Керем, Межнун – кайи ксар мад хьана.
ТIимил хьанан хажалатар чIугурди?
Вун катунин, зун акурла, шад хьана,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
Сажидинахъ гафар амач лугьудай,
Зун гъамарин, хажалатрин лукI хьунин.
Къайи гапур чIугур хьиз я далудай,
Ви кIанивал заз цIай кумай цIукI хьунин,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
ЗАЙИФ Я
Зун я гъед туш, зун я рагъ туш экв гудай
Я зун тІал туш, я зун хер туш кек гудай.
Я зун кал туш, кІан хьайидаз нек гудай,
ГьакІ ятІани, куьн паталди-гьайиф я.
Зун амачир дуьнья са кІус зайиф я.
И дуьньядал лазим тушир затІ авач,
Герек тушир живед пилте, кІватІ авач.
Са-сад гьисаб авуникай дад авач,
Гьар вуч ятІан, амукь тавун – гьайиф я,
Сад авачиз, муькуьд са кІус зайиф я.
Амачир кьван гьисаб кьуртІа инсанар,
Гьи кьадардин жагъида квез нукьсанар?
ЧІуру крар тавуна хьуй хъсанар,
Гьар сад патал дуьзар тавун-гьайиф я,
Кхециндалай пакагьан югъ зайиф я.
Аллагь-Сад я, амайбур чун пара я,
Чаз гьар садаз кІанзавайди чара я.
Хаинрин чин шаксуз уьзуькъара я,
Инсанрикай пис ксар хьун-гьайиф я,
Гьабур себеб, дуьньяни кваз зайиф я.
Ракъини чаз экв гуз кьакьан цаварай,
Чили ризкьи гуз цан цайи руварай.
Гьар экуьнахъ авудиз чун ахварай,
Уьуьр вара-зара авун гьайиф я,
Югъ-къандивай чун гьа кимяй зайиф я.
Квез зи гафар жемир гьакІан махар хьиз,
Шелни мехъер гьисаб кьамир вахар хьиз.
Садаз масад регъвез кІан хьун чІахар хьиз,
ЧІуру рекье уьмуьр пучун-гьайиф я,
Дуьз яшамиш жен тийиз чун зайиф я.
Я Сажидин, вун гьи кьадар рахада?
ЦІай къати тир къжгъанда яд ргада.
На лугьуда, ви гъавурда акьада,
Ви гъавурда акьун тавун-гьайиф я.
Гьа виляй чун югъ-къандивай зайиф я!
САЖИДИНАН ВЕРИВЕРДЕР
Ахъагъайла дуьньядиз вил,
Акъатзавач, дустар, зи кьил.
Виликан зав вугайбур гъил,
РикІе кІватІиз зегьер туькьуьл,
Кьил кьуьхве тваз чуьнуьх жезва!
«Каха» макьамдал ийиз кьуьл,
Зайиф чанар хуьнуьх жезва,
Вири лезги рухваяр я,
Са хва-стха, архаяр я.
Са бязибур хахаяр я.
Са бязибур, хуьз чпин кьил,
Руьгь авачир – чухваяр я.
Кайи чІавуз кІвачерик чил,
Катдай ламран рухваяр я!
ТІуруни нез, тумуни-вил
Акъуддайдав куьз ганай гъил?
ЧІехидакай кьуна хьиз гъуьл,
Жуван лезги маса гудан?!
Хун паталди дустунин кьил,
Чара касдив аса гудан?
РикІе-зегьер, меце-ширин,
Чинал жеда тапан хъуьруьн.
Гъил галукьай чка – ирин,
Намус квачир кас жедани?
Жува-жуваз са фур дерин
Эгъуьн тежер кац жедани?
Акурлани тежез рахаз,
Са версинин катда яргъаз.
Ни вуч лагьайтІани агъаз,
ГьакІ, мегер, кьил хуьз жедани?
Гафаралди ийиз бугъаз,
Бейабурвал гъиз жедани?
Сажидинан веривердер-
Лугьун туш хьи вири дердер.
КІан ятІа жез халкьдин сердер,
Дуьз тир патал алаз кІанда!
Багъиш авун патал бейтер,
Даим халкьдихъ галаз кІанда!
АЛЕМДИКАЙ
Алем – гьикьван гегьенш ятІа сергьятдиз,
И кьил, а кьил четин ялда жагъуриз.
Куьн гъавурда гьатун патал регьятдиз,
Заз кІанзавай кьилин мефтІер югъуриз.
Шумуд цавар, шумуд чилер аватІа,
Сад Аллагьдиз чида и кар хъсандиз.
Кьил – къуьнерал, чина вилер аватІа,
Фагьум авун чарасуз я инсандиз.
ГьакІ хьайила, эвичІдач зун деринриз,
Зун рахада Ракъиникай Алемдин.
Чими Гъед яз, вич виридаз ширинриз,
Рекье твазва чаз вичин экв Мелгьемдин.
Вичин чандал цІай куз, югъ-йиф талгьана,
Шумудни са миллиардрин йис ятІа?
Адаз вичин Бахт и кардай жагъана,
Де лагь, и кар хъсан ятІа, пис я тІа?
Гьа кар себеб лугьузва за виридаз,
Эгер гьуьрмет ийизватІа Ракъиниз;
Гьар са касди куьмек ая иридаз,
Тамаш тийиз зегьметдизни, гьакъиниз!
ВАЦРАН СЕФИЛВИЛИКАЙ
Лагь кван, вучиз Варз и кьадар сефил я?
Кьилди кьилихъ тек яз цава азад тир.
Уьмуьр гъиляй фад акъатай жегьил я,
Эвел кьиляй ам, заз чиз, са масад тир.
Шаксуз адахъ Чилихъ хьтин девлетар,
Чан алайни алачирбур бул авай.
Ядни гьава, гьар жуьредин миллетар,
Вичин гатфар, кьуьдни гатфар, зул авай.
Ашукь хьана Чилел, вичин бинедиз
Яб тагана, къе гъилерив ичІи тир;
Хендеда хьиз, тамашзава дуьнедиз,
Накъвар алай вилералди мичІи тир.
Чара касдал ашукь хьана, жуван гъуьл
Пис аквамир, вафалу хьухь, жедатІа!
Акъатай хьиз, чара касдал алай вил,
Садни жемир Варз хьиз цава хендеда!
ГЬАЖИБАЛА ДУСТУНИЗ
Ал-Ярагъи Мегьаммедан тІвар алай,
Мекке-Мединадин пайдах зар алай,
ЧІехи мискІин эцигиз тур кар алай,
Гьяж мубарак хьурай, Гьажибуба дуст!
Аян хьайи, на аферин гъидай хьиз,
Камаллу хва зияратдиз фидай хьиз,
Бубади вал тІвар эцигай чидай хьиз.
Гьяж мубарак хьурай, Гьажибуба дуст!
Лезги халкьдихъ хьана чІехи архаяр.
Гилани чахъ ава викІегь рухваяр.
Мягькемзавай диндин пак тир гьалкъаяр,
Гьяж мубарак хьурай, Гьажибуба дуст!
СтІалринни, Гилийринни Ярагърин,
Дагъустандиз нур чукІурай чирагърин,
«Ша, дин кІвачел,- лугьузвай на,- къарагърин»
Гьяж мубарак хьурай, Гьажибуба дуст!
Сажидиназ, гьар са гаф са къизил яз,
Багъиш ийиз кІан я ваз шад гуьгьуьл яз.
Меккедин рехъ атІай инсан кьезил яз,
Гьяж мубарак хьурай, Гьажибуба дуст!
ШИИРАТДИН ЦIЕЛХЕМАР
Билбилрини яб акализ, кис хьана,
Заз дагъларни уях хьайид хьиз хьана.
Булахрини мани ягъиз къванерив,
Цав ацІурай музыкадин сесерив,
Баркалла чи Мегьамед Гьуьсейноваз!
Хайи Ватан Хъуьлуьд ва Фалфан ятІа?
Макьамринни манийрин тІурфан ятІа?
«Шарвилиди», пак «Эминан» эсерар,
Чаз багъишай берекатрин бегьерар,
Баркалла чи Мегьамед Гьуьсейноваз!
Дагъви халкьдин руьгьдин сирер эллерал,
Агакьариз алахънавай сесерал,
Вири халкьдин патай чІехи гьуьрметдай,
Галат тийиз чІугур кьадай зегьметдай,
Баркалла чи Мегьамед Гьуьсейноваз!
На теснифай «ИчІерин хуьр» макьамдин,
Ван япара ава гьар са макъамдин.
Сажидина, куьне чІугур азабдай,
Акъуд авур гьар са хъсан ктабдай,
Баркалла чи Мегьамед Гьуьсейноваз!
ШАГЬ ТИР АГЪА СТІАЛАР
И кьил а кьил акван тийир чуьллерин,
Макан я вун сарубугъда къуьлерин.
Зегьмет кIани, гьуьрмет кIани эллерин,
Чан Куьредин Шагь тир Агъа СтIалар!
«Илимрин гьуьл», Шииратдин Мекке тир,
Къагьриманар машгьур авур уьлкве тир,
Рушар авай гьарма сад са бике тир,
Чан Куьредин Шагь тир Агъа СтIалар!
Къадим тарих авай дерин сирерин,
Меркез я вун, Лезгистандин хуьрерин.
Эренлер тир зияратдин пIирерин,
Чан Куьредин Шагь тир Агъа СтIалар!
Тамашайла туькIуьр хьунин тегьердиз,
Ухшар я вун махарик квай шегьердиз.
Билбилрин ван алай гьар са сегьердиз,
Чан Куьредин Шагь тир Агъа СтIалар!
СтIал шаир Сажидина кьатIана.
Хиялрикай гуьзел шиир атIана.
Баркалладин таж кьилеллай датIана,
Чан Куьредин Шагь тир Агъа СтIалар!
БАХТУНИН РАКIАР
Гьар садахъ ава вичин са умуд,
Бахтлувилин рак ахъа ийидай.
Гьа икI зун хьтин ниче са шумуд
Шивдал алайтIа, юргъа ийидай?
Фидай вахтуна яргъал тир рекьиз,
Шумуд са пIирел эцигна пулар.
Шумуд гъилера кIан тушиз рекьиз,
Уьмуьр давамриз чIугунай къулар?
Къе вил вегьейла, тIушур рекьериз,
Чир хъижен тийиз, жагъизмач гелер.
Четин я чиле къекъвез лекьериз,
Кьакьан цаварив вердиш яз вилер.
Дагълар гадарна, къумлух чуьллерай,
КIан хьанайни ваз жагъуриз къизил?
ТIуьрди хтана вири вилерай,
Цавуз хкаж жез беден я кьезил.
Дагълара лув гуз тирла вердиш лекь!
Вуч мерг авай ви Къара-Къум пата?
Эгер ви чанда амазватIа лекь,
Са гъил гапур жен, муькуьди кIута!
Хьайивал хьана, фейивал фена,
Элкъуьр хъижедач кьулухъди вахтар.
Сад тир Аллагьдиз шукур гъваш гена,
Хайи Ватандай жагъайди бахтар!
ВАТАНДА ХЬИЗ
Ватанда хьиз нефес къачуз кьезил яз,
Акуна заз ам багьа тир къизил яз.
Жув дагъвийрин ери-бине асил яз,
Заз масана сурни кьисмет тахьурай!
Зун дагъви я, ханатIани аранда,
Шагьни хьана кIандач къурбат Иранда.
Уьмуьрлух ваъ, гьатта гъвечIи геренда,
Чара ракъин нурни кьисмет тахьурай!
Зун рази я, рекьин тийир дагъларал,
Зун рази я, зи никIерал, багъларал.
АкI яшамиш жедалди лап яргъарал,
Гьич уьмуьрдин зурни кьисмет тахьурай!
Ватан – маса затI я дегиш тежедай,
Къурбат – дустагъ ерли вердиш тежедай.
Заз лаш бес я, амма таниш тежедай,
Тум къизил тир, турни кьисмет тахьурай!
ЖУВАКАЙ ГЬИКIИН
Атана яшар эхирдин рекьел,
РикIе, дамарра ацукьзава кьел.
Вун гьи кьадардин ашукь тир мекьел,
За вун къужахда кьун патал, азиз?
За вакай гьикIин, за закай гьикIин?
Экуь тир дуьнья чIулав авурди!
РикI секин тушир жувакай гьикIин?
Муьгьуьббатдин ялав авурди.
Амма акси яз чими жезвай рагъ,
Женнетдиз элкъвез башламишна багъ.
Белки гьатнайтIа чи арада дагъ,
Чун кьведни бедбахт хьун патал, азиз.
За вакай гьикIин, за закай гьикIин?
Экуь тир дуьнья чIулав авурди!
РикI секин тушир жувакай гьикIин?
Муьгьуьббатдин ялав авурди.
Яраб ам чун кьвед тахьун патал чаз,
Чи арада дагъ хкаж хьанайтIа?
Кьисмет хъилелди рахун патал чаз,
Чи бахт гьа чIавуз агаж хьанайтIа?
Гьайиф чи кьведан муьгьуьббат, бахтар,
Вилиз акуна, гъиле гьат тавур.
Гьайиф чи кьведан жегьил тир вахтар,
Кьуна гъил гъиле хуьряй кат тавур!
За вакай гьикIин, за закай гьикIин?
Экуь тир дуьнья чIулав авурди!
РикI секин тушир жувакай гьикIин?
Муьгьуьббатдин ялав авурди.
Зи рикI алай дустунин руш Наира,
Ваз хайи югъ ийизва за мубарак!
Чи рикI алай журнал мадни загьира,
Яратмишдай гьар са касдиз ахъа рак!
«Дагъустандин дишегьлидин» тIвар алай,
Журналрикай сад я, гьелбет, кар алай.
Ваз хайи югъ, суварал хьиз яр алай,
Мубаракиз, еке шадвал ква къе зак!
Куругъли дуст, зи миресрин хуьруьнви,
Гзаф хуш я гьар са суьгьбет дерин ви.
Мубаракиз хайи тир югъ ширин ви,
Рекье твазва шадлувилин цIарар за!
Къуй са виш йис, мад са вишни къадни хьуй,
Гьар са йисуз генар гуьдай гадни хьуй,
Агалкьунар гьар са рекьяй мадни хьуй,
Интернетдай ракъур ийиз «чарар» за.
ЗИ ПУШКИН
Атабубайрин асилдиз-араб,
Урусат чилин гьам як, гьам кІараб,
Руьгьдиз девлетлу, вун хьтин яраб,
Мад маса шаир хьанатІа, Пушкин?
Гьар са несилдин рикІ алай шаир,
Къизилгуьлдал хьиз чиг алай шаир,
Дуьньядин винел бажарагь загьир,
Ваз хьиз, масадаз ганатІа, Пушкин?
Аял чІавалай гьатна чи рикІе,
Баркаллу ийиз гьунаррал еке.
Михьи намусдал тавуна леке,
Вун хьиз маса кас канатІа, Пушкин?
Гьар миллетди вун шаир кьаз вичин,
Гьар садан вилик уьзягъ я ви чин.
Ви тариф ийиз вири я кІвачин,
Чаз гьикьван илгьам гъанатІа, Пушкин?
Гьар садан рикІиз хьана вун дарман,
Вал ашукь хьанай шаир Сулейман.
Ви уьмуьр бедбахт, яшайиш яман,
Куьз ви кьилел хар къванатІа, Пушкин?
Дуьньядин винел амай кьван инсан,
Йикъалай юкъуз жеда вун масан.
Урус дидеди шаир яз хъсан,
Халкь бахтлу хьуриз ханатІа, Пушкин?
ГЬАКI ЛАГЬ
Эгер садахъ аватIа са алакьун,
Дуьз яни ам яна рекьиз алахъун?
Фитнед хъиляй гъиляй текъвез кIвалахун,
Ваз шуьрбетни кIандач адахъ дад амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас фад амаз!
КIандатIа ам нехирбан хьу, чубан хьуй,
Къуй ам вичин кар-кеспида кIубан хьуй.
Де лагь кван заз, вучиз вун агъдабан хьуй?
Вири кьена кIан ялда, вун сад амаз…
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас фад амаз
Вахъ Аллагьди гайи пеше-пай авач.
Я куьмекдиз эверайдаз гьай авач.
Гьарам квачир недай фуни чай авач,
Хъуьрез-хъуьрез кьинни кIандач, шад амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас фад амаз
Жафа тушни вакай кIвалин кьил хьунухь?
Жафа тушни ви кIвачихъни чил хьунухь?
Вун азраил тушни папаз гъуьл хьунухь?
Кудай цIал на нафт иличда, яд амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас фад амаз,
Дуьнья алаш-булаш хьана, каш хьана.
На кайибур шумуд садан хаш хьана?
Атанач ваз акьул, икьван яш хьана
УстIар кьена кIанзава ваз чад амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас фад амаз
Алчах кас я Сажидиназ акурди.
Гвай яракьни я муьрхъуь кьур, какурди.
Зив ан хьана, начагъ хьана, дакIурди,
Жафа хьана кьейитIа, са кьатI амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас фад амаз
АШКЪИДИН ТIАЛ
Къизилгуьлдин пIузаррикай,
Заз виртIедин дад жагъана!
Муьгьуббатдин азаррикай,
Ашкъидин тIал-сад жагъана!
Ваз шукур хьуй, эй Сад Аллагь!
Заз шад уьмуьр гайи ислягь,
Хъуналди тух тежер пиллагь,
Пияладин яд жагъана!
Халкь авур Кас чилер-цавар,
Кутуна зак вуна лувар.
Зегьметдалди гьар са сувар,
Лигимардай чад жагъана!
Кьил – кьакьан дагъ, беден – аран,
Зун хел я илгьамдин таран.
Чубарук хьиз – мугьман Яран,
Жув – бахтавар, шад жагъана!
АлатIани са кIус рахун,
Рази я зун чандал яхун.
Муьгьуббатдин чIехи ахун,
КIанивилин гад жагъана!
Сажидинахъ чIалан шир-шир,
Гафар ава тефидай шир.
Кьуд патахъди атир хъичир,
Заз са шадвал мад ягъана!
ЧИ ЛЕЗГИЯР
Къадим тарих, меденият,
Рекье-хвала – михьи ният,
Дем кутадай авай гьаят,
Инсанар я чи лезгияр!
Дуствал кIанда чеб саймишдай,
Бахтлу уьмуьр яратмишдай,
Хуьр кутадай, багъ битмишдай,
Инсанар я чи лезгияр!
Мугьмандиз – кIвал, хатур, гьуьрмет,
Гьайиф текъвер чIугур зегьмет,
Диде чилин чидай къимет,
Инсанар я чи лезгияр!
Мярекатрин гьар са кьилихъ,
Шадвал кIандай, туьнт тир къилих,
Азадвилихъ лекь хьиз къаних,
Инсанар я чи лезгияр!
Герек чIавуз хуьдай сабур,
Хъел атайла – хци гапур,
Намусдиз – Шагь-Дагъ такабур,
Инсанар я чи лезгияр!
Чпихъ чпин чилер авай,
Дагълар, багьлар, гьуьлер авай,
Шад мехъерар-мелер авай,
Инсанар я чи лезгияр!
Чпиз хас чIал, ери авай,
Фу, емиш, як, гъери авай,
Бахтлубур жез, вири авай,
Инсанар я чи лезгияр!
Сажидина квез и тостар,
Лугьунихъ кар ава, дустар!
Гьар са кардиз чIехи устIар,
Инсанар я чи лезгияр!
ЛЕЗГИ ФУ
КІантІа тІанур, кІантІа хьрай акъудна,
Ваз лезги фан чир хьайитІа, къадир, дуст;
Вав гвай фикир, азиятни къакъудна,
ЧкІайди хьиз жеда кІвализ атир, дуст!
Къурбанд хьайи сарубугъда къуьлуькай,
Регъвей гъуьруьн тини тІушур гъилкай;
Фу тІуьр чІавуз, ашни такваз вилик квай,
Сад Аллагьдиз ийиз жеда шуькуьр, дуст!
Лезгияр жеч кІвалихъ мугьман галачир,
Суфрадал ад къведач кьел, фу алачир.
Тек-туьк жеда кІвал хьар, тІанур авачир,
Им кар тушни аламатдин загьир, дуст!?
Лезги чилик - акьалтІ тийир берекат,
Чи рикІерик, гъилерик ква гьерекат.
Фу авай кІвал гурлу хьана мярекат?
Мел, мехъериз ухшар жеда шад тир, дуст!
Сажидина, кьудкъадни кьвед, пуд йисуз,
И фу тІуьна, гагь кІвалахиз, гагь кусуз.
Гьич садрани хьун тавунни зун кефсуз,
И фавай я, лампа хьтин куькІуьр, дуст!
УСТАД АБДУРАГЬИМАЗ
Абдурагьим халу, на
Ви гъилелай заз,
Гимиш симер чIугуна,
Аманат тур саз!
Къуй хатрутин кIарасди,
Ширин тир ванцел,
Гьава атIуз алмасдив,
Къуруй вичин сел!
Къуй мелерни мехъерар,
Къарши хьуй адаз.
Ризкьидин бул бегьерар,
Къунши хьуй адаз!
Филдин кIарабрикай на,
Тур ада къашар.
Даим жегьил хуьй ада, ъ
Шаирдин яшар!
ЦIаран тийир тезенаг,
Къугъваз хьуй адахъ.
Шад манийрин хазина,
Галаз хьуй адахъ!
Муьгьуьббатдин чIалариз,
Мукьва хьурай ам.
Къизилгуьдин валарих,
Юкьва хьурай ам!
Сажидина лагьай чIал-
Мани хьурай ваз.
Зи чIаларин экуь кIвал-
Куьнуь хьурай ваз!
ТАКАБУР ДАГЪ
Такабур тир дагъдал къвада, живни хар.
Гуьрчег хьана, бахтлу хьайи вуж ава?
Шумудни сад, дуьз татана кIвалахар,
Лугьуз тежер, эхиз тежер гуж ава.
Дережадиз гьикьан кьакьан хьайитIан,
Адан къадир чидай инсан кьисмет жен.
Гьи кьадар ваз рикIивай кIан хьайитIан,
Ви гафунихъ кутугнавай къимет жен.
Гуьрчег хьана, вучда гуьзелвиликай?
РикI цIаразваз, нвагъ хьайила вилерал.
Юлдаш тахьай чIавуз багъри гъуьлуькай,
ГьикI къекъведа, сефил тирла чилерал?
Сад Аллагьди гуьзелвилер гайила,
Адахъ галаз вучиз гузвач бахтарни?
Физвай уьмуьр хажалатдик хьайила,
ТIурфан галаз физва жегьил йисарни.
Аллагь Сад я, чун инсанар пара я,
Белки гьадан къвен са чIавуз рикIел чун.
Гьар начагъдаз кIаниди са чара я,
Кьисметди гъин, иншаллагь, дуьз рекьел чун.
Сажидиназ ширин я куьн, инсанар,
Хийир дуьа ийизва за куьн патал.
Гьар са касдин кьисмет хьана хъсанар,
Бахтлувилихъ хъуьрез-хъуьрез фин патал!
ХИЙИР-ШИЙИР
Уьмуьрдин рехъ къир цанвай са куьче туш,
Гьар камуниз са вил ягъиз тамашдай.
Халкьдиз табун, ам шаирдин пеше туш,
АвуртIа, ам кьада гьелбет, кIамашдай.
Рекье-хвала кьилел текъвер кар авач.
Са вуж ятIан тахсир ийиз эгечIмир.
Виликди физ, пеле акьаз гар авач,
Гьазур туштIа яргъал рекьиз экъечIмир.
СА ВУЧ ЯТIАН
Гьар вуч ятIан кар хьайидлай гуьгъуьниз,
Тахсиркарар алахъмир вун жагъуриз.
Са гунагьсуз касдин дабан эгъуьниз,
Агьни-аллагь алахъмир вун ракъуриз.
Са вуч ятIан багьна кIанда авуна,
Кьилел дуьшуьш атай чIавуз рекье вал.
Эркеквилин рикI аватIа ви чанда,
Жуван тахсир хиве кьун я екевал.
Масадакай хъел къведалди жувавай
Хабарар кьаз алахъ, вун гьахъ ятIа.
Белки тахсир вид я вилер цававай,
Я тахьайтIа, вун гьатнавай рехъ ятIа?
Гьар са дуьшуьш алуд ийиз алахъун,
Ви буржи я, къекъведалди багьнайрихъ.
Яргъал рекьин кьил хкяйдай алакьун,
Авайди хьиз, цавай фидай дурнайрихъ.
Эй Сажидин, на вуж патал и махар
Ахъайзава, чун садни туш аялар.
Хийир-шийир ятIа стхаяр, вахар,
Квез герек я авун дерин хиялар?
А КЬИЛ АВАЧ
А кьил авач шииратдин кхьинрин,
На лугьун, заз маса кIвалах - кар авач.
Ша, жува жув кьванни са кIус секинрин,
Шаирвилин хьтин залан пар авач.
Уьмуьр фенва шииратдин рекьеваз,
Халкьдихъ галаз дертни шадвал пай ийиз.
Са низ ятIан куьмек гунуг рикIеваз,
Кана за рикI, эверайдаз гьай ийиз.
Дугъри инсан, мумкин я зун акурла,
Я тахьайтIа, кIел авурла шиирар;
Мягьтел жеда, икьван зегьмет чIугурла,
Яраб идан гьикI хьанатIа эхирар?
И зегьметар чIугуна, йиф-югъ талгьуз,
Квен иеси хьанатIа вун, кесиб кас?
Гьар са жуьре мярекатда чIал лугьуз,
Гьи кьадардин хьанатIа вахъ тагьсиб, кас?
Гьар са шаир – мез я хайи миллетдин,
Гьар са агьвал багъишзавай тарихдиз.
ЦIун хуруз хьиз физ азият, зиллетдин,
Гьар са кардихъ агакьиз кIанз къанихдиз.
Гила вавай вуч хъижезма, зайиф яз?
Ахьтин суал заз гун, гьелбет, фад я, фад!
За чан хуьзвач, амай уьмуьр гьайиф яз,
Зун халкь патал чанни гудай сад я, сад!
Сажидин жен, рекьин чIалар рикIемаз,
А ван квез жеч, хура нефес амай кьван!
Зун рекьидач шииратдин рекьемаз,
Кьуьзуь тежез, яшар хьурай кIавамай кьван!
ХЪСАН ТIУЬНАР
Хъсан тIуьнар ава лезги миллетдихъ,
Гьар садакай рахун, гьелбет, четин я.
Зегьмет чIугваз, вердишбур я зиллетдихъ,
Гьа кар себеб, тIуьн хъсан хьун мумкин я.
Вирибуруз машгьур я чи афарар,
Темесханар, инжи хъчар, чичIекрин.
Тарал битмиш хьайи жуьре чIафарар,
Ажайиб я кифетлувал пичIекрин.
ХинкIардикай кьилди рахун герек я,
Гьам кьурай як, гьам уьндуьшка, верч хьурай.
Лезги халкьдин лап рикI алай хуьрек я,
ЦIурурнавай, патав гъерид кьеч хьурай.
ЦикIен гьазур ийин хъуьчуь руьхъверик,
Къеневай як цIарадайвал бугъада.
Ам тIуьрбурун шадвал кутаз рикIерик,
КIвачер далдамд кIарар хьтин къугъвада!
Незни чида чи лезгийриз, зегьметни
КIанда чIугваз, афериндив, адлу яз.
Гьар са ризкьи, гьар са жуьре няметни,
Гьазуризни чида, гьелбет, дадлу яз!
Сажидина хуьрек авач тIуьн тавур,
Гьар хуьрекдихъ вичиз хас тир дад ава.
Белки сад-вад хуьрер ама фин тавур,
Гьар са хуьруьхъ вичиз хас тир ад ава!
ДИДЕДИН ТЕМЕН
Дидедин темен чим гайи пелез,
Гьич рикIелай на алулудмир ерли.
Ухшар тир аял куьрпе тир кIелез,
Ваз лагьайди я дидеди лирли!
А темендин чим гьахьна мефтIеда,
Ивидив кIвалах зарб тада ийиз.
Дуьдгъвердин саягъ цIарай виртIеда,
Хуш яз кьада вун дуьньядал цIийиз!
Дидедин темен, бубадин алхиш,
Сад къуват я ваз, садни я камал.
Аллагьдин патай авур гьар багъиш,
Пак хуьн паталди герек я амал!
Дидедин темен – къуват я зурба,
Вав саламат яз хуьн патал гайи.
Аллагьдихъ галаз дидени буба,
Ксар я гъайи дуьньядал цIийи!
БЕСРАЙ ТIУН
Залумдин хва, Сажидин ваз, йифизни
Мажал авай кас ятIа физ ахвариз?
Гьар са хуьруьз цIувад сефер хъфизни,
Багъшзава шиирар на вахариз.
Я гьахъ кIандай, я затI кIандай шаир туш.
Бязибур хьиз газетрани загьир туш.
Залумдин хва, хъвазвайдин чехир туш,
Кац хьиз тамаш ийизва вун чIахариз!
Бес хьурай ман халкьар авун чандивай!
Жегьил хъижез, хъуьрезва югъ-къандивай.
Куьре вахчур хьтин Мурсал хандивай,
Гьикьван куьнуь яда сарар-сухвариз?!
ЖАГЪАНАЧ ЗАЗ РЕГЬЯТДИЗ
Гьич са карни жагъанач заз регьятдиз.
Кьисмет патал даим кукІун-чухун я.
Бахтуни вич къалурна заз кьегьятдиз,
Белки гьа кар себеб яз зун яхун я.
Шаирвили сагъарна зи азарар,
Адан руьгьди хкажна зун цавариз.
Ашкъидин цІу канатІани пІузарар,
Зегьметди зун элкъуьрна са сувариз.
Хари гада хьанач, кІвале: кьвед авай.
Зи аялвал хъендик хьана дяведин.
Пилоткадал тиртІан ашукь, гъед авай,
Язух къвезва гьар са кьейи неведин.
Лагьанач за са кІвалахни - четин я,
Уьмуьр жузван тухвана заз кІанивал.
Мурадрин дагъ, шукур Аллагь буьтуьн я,
Рази я зун кьисметди заз гайивал!
ЯРАБ
ТупIал шаир хьун туш акьван зиян,
Эгер агъудив ацIанвачтIа рикI.
КицIинни тариф ийиз, хъваз, пиян
Жедалди, чакъал, нитIре кьунвай сикI.
Вичи вич кьуна шаирдай еке,
КIусни кьел квачир туькIуьриз бейтер;
Гъуьлягъдин агъу чуьнуьхиз рикIе,
КIвалахар ийиз вердиш кас бетер!
Къуй Сад Аллагьди авурай дуван,
Пехил тир рикIер хуравайбурун!
Кьве кIвачел къекъвез вердиш тир гьайван,
Са кьил фад кьена, суравайбурун!
КутугнавачтIан Сажидиназ агь,
Чпи крарал ийизва тIалаб.
Халкьдин арада, авачирбур ягь,
КъекъвезватIа, кьил хкажна яраб?
ЗУН ШАД Я
Зун шад я вал, вун заз кьисмет тахьунал,
Чун яргъалай аквазва кьан гьар юкъуз.
Зун ашукь тир вахъ галаз хуш рахунал,
Гьайиф ятIан, чара касди яр тухуз.
Ажеб хьана, чун чаз кьисмет тахьана,
Белки завай ви кефияр хун жедай.
Ажеб хьана, чара касди тухвана,
Чи муьгьуьббат, дередикай хун жедай.
Амма рикIиз вичин чIал я чидайди,
Акъуд жезвач, рикIе гьатна, цаз хьана.
Гьикьван кIани яр ятIани гъидайди,
Амма зи рикI тек вун патал тIаз хьана.
Ажеб хьана лугьузватIан меци зи,
РикIи вахъди чIугвазва зун, ракь хьтин.
Вахъ галтугиз, кIвачер хьана кьуцIи зи,
Ви кIанивал амазма захъ накь хьтин.
Зун шад я вал, пашман ятIан рикIивай.
Вунни, заз чиз, хьайи кардал рази туш.
Яргъаз тежен муьгьуьббатдин рекьивай,
Я вунни туш, зунни акьван кьузуь туш.
ХАЛКЬ АВУНВА ЗУН
Дагъдин кIеви рагарикай,
Бармак алай живедин,
Аршдин вили рангарикай,
Зеррейрикай цифедин,
Халкь авунва зун!
Арандавай емишрикай,
Гьар жуьредин дад авай.
Хам ничхиррин еришрикай,
Кьуд уьлкведа ад авай.
Халкь авунва зун!
Дагъдин михьи булахрикай,
Ризкьидикай арандин.
Къишлахрикай, яйлахрикай,
Зарбвликай жейрандин,
Халкь авунва зун!
Намусдикай, гъейратдикай,
Ватан патал чан гудай.
Хъел атайла жаллатIрикай,
Къастуний, къван гудай,
Халкь авунва зун!
Махарикай, кьисарикай,
Мисалрикай бубайрин.
Дагьаррикай, къузайрик квай,
Керпичрикай убайрин,
Халкь авунва зун!
Чуьнгуьрдин хуш макьамрикай,
Манийрикай ашукьрин.
Шуьре ципицI галгамрикай,
Гъетерикай балугърин,
Халкь авунва зун!
Диндикайни имандикай,
Зигьиндикай шаирдин.
ЦIийи, куьгьне замандикай,
Эвелдикай эхирдин,
Халкь авунва зун!
Сажидинан тIварцIикайни,
Сажидинан кадикай.
Фу чразвай кIарцIикайни,
Ягъиз тахьай тардикай,
Халкь авунва зун!
ЗАХЪ ДЕРТ АВА
Захъ дерт ава, захъ берт ава хер алай,
Ада зав гъам гузва залан зиллетдин.
РикI сефил я, даим сивел хъер алай,
Кьисмет акваз даим Лезги миллетдин!
Сад хьана ам аквадач жал вилериз!
Кьве патанни стхайрин са гаф хьана.
Гьайиф тушир къурбанд ийиз эллериз,
КьенайтIани гуьллед хура саф хьна!
Захъ дерт ава, захъ берт ава чIередин,
Захъ чан ава хура къваздай зиллетдин!
Хва я халис сIалжуван, Куьредин,
Захъ рикI ава уьткем лезги миллетдин!
Азад пайдах кIанзава кьаз гъилериз,
Лезгистандин къизилдикай зар алай,
Мус аквада, экуь рагъ! Вун вилериз?
Алпандин цIун азадвилин тIвар алай?!!
Я КЬЕЙ РИКI
Аватнавач гьеле ахвар хиялдай,
Хура ава машиндин ван, пар ялдай.
Бязи чIавуз за кьазва жув аялдай,
Зун шехьункай низ вуч ава, я кьей рикI!?
Беден гьеле амаз кIвале - СтIалдал,
Зун дустарин агакьнава кIватIалдал.
Чайни къана, чIалар кхьиз столдал,
Негь хьуникай низ вуч ава, я кьей рикI?
Йикъа мугьман жеда зун са шумудаз.
Агакьда зун саламар гваз Магьмудаз!
Галатункай къайгъу жедач гъамлудаз,
Зун кьиникай низ вуч ава, я кьей рикI?
Самурда заз ава дустар, миресар.
ТIелгьат2 хьтин ава ватанпересар.
Пел, дустариз хун паталди кIерецар,
Къван хьуникай низ вуч ава, я кьей рикI!?
Шаир Къадир, компазитор – Халил я.
«Самурдин сес» редактор – дуст Желил я.
Агьмад стха хуш хьунухь вуч делил я?
КIан хьуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Хкведа зун Сима вахал кьил чIугваз,
КIан туш Гьажибубадилай гъил чIугваз.
Алахъдайла, терезралди гьуьл чIугваз,
Чан гуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Дербентда зун театрдиз мугьман я,
Педколледждиз физ тахьайла, пашман я.
Дустар такур югъ-зи эхирзаман я,
Зун куникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
На лугьун захъ я кIвал авач, югъ авач,
Захъ са кеспи, са жуьре къуллугъ авач.
Мад зун акат тавур жуьре юргъ авач,
Рахуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Махачкала – пара кIани шегьер я.
Чирхичирар – зи дуствилин бегьер я.
Мукьвал-мукьвал мугьман хьун вуч тегьер я?
Лугьуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Лезги газет, радиони журналар,
Шумудахъ за чIугуна зи къаналар?
Садан – ракIар гатан, садан жаланар,
Ван хьуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Ибрагьимни, Жамидинни, Агъарза,
Ризабала акурла жез рикI – риза.
ЦIийи дустар кьун паталди мад къаза
Къаст авункай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Амри, Мурад, Гьамидуллагь, Ражидин,
Агьмедуллагь, Букар – ви дуст Сажидин,
Абдуселим, Арбен, Фетягь, Тажидин,
Абдулакай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Омар, Тарлан, Падишагьни, Мегьамед,
Эльмирани, Абидат вах – ципицI мед.
Гьар садакай уьмуьр патал дакумент,
За кьунуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Гзафбуруз зун акурла шад жеда,
Зун заланбур ниче-шумуд сад жеда.
И чIал себеб муьскуьбур захъ мад жеда.
Сан гуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
ТIварар кьуртIа яр-дустарин авай кьван,
Муьгьтел жеда – касдихъ абур авай кьван!
За абур я чиляй кьан, я цавай кьан,
Кьаз хьуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Бязибуру кIватIда малар, девлетар.
Дустар патал эхзава за зиллетар.
Женнетдиз физ амачирла билетар,
Къван гуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Уьмуьр – затI я анжах садра аквадай,
Зегьмет гьайиф къвемир дуст кьаз чIугвадай.
Къизил четин я жагъуриз руквадай.
Зи ялункай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Дустар жеда лугьумир пис-хъсанбур,
Абурулай авач хьи захъ масанбур!
Гьам цIийиди, гьам са шумуд йисанбур
Яз хьуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Пудкъадни вад йисуз на заз кIвалахна.
Азраил, чан кьаз шумудра алахъна?
Чин – Меккедихъ элкъуьрна, са къвалахъна,
Къаткуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
Вири гафар – шиир жедач рикIевай,
Къуьлни эчIел – са гафар туш никIевай.
Сажидинахъ – суваб кIватIиз рекьевай,
Бахт тахьуникай низ вуч ава, я кьей рикI?!
РИКI ДАРИХ Я
ЧIал кхьизни рикI дарих я,
Хажалатар хьайила.
Сурун къванцел кьве тарих я,
Кхьидайла кьейила:
Сад – Аллагьди гайи йисар,
Лужар хьайи дурнайрин.
Карагзавай кIлай тарсар,
Шуьшейрикай айнайрин.
Вуч авуна и кьейида?
Диде Ватан паталди?
Вуч чаз туна и фейида,
Кьилихъ галай къван паталди?
Баркалладив кьазвани тIвар?
Къазанмишнан лянетар?
Кар-кеспидин тирни устIар?
Халкьди гудай къиметар?
Сурун къванцел тIвар ала ви,
Хьун мумкин я шикилни.
Кьегьелвилел кар ала ви,
Кьуьзуь ятIан, жегьини.
Ваз инсанар тамашзава,
РикIел хкиз крар ви.
МичIи йифе кармашзава,
Эхиримжи Ярар рви!
Садан къванцел алайди тек,
Кьве жуьредин тарих я.
ГьакI куькIуьнна, хкахьна экв,
Гьа кар себеб дарих я.
Эй, Сажидин, квез я махар?!
Къалура жув кIвалахда!
Зегьмет чIугу, течиз ахвар,
Халкьди валди дамахда!
ПЕРВЕДИГАР
Сир гун патал истеклу тир рикIевай,
Ихтибарлу жагъанач дуьз рекьевай.
Первердигар, хабар кьазва за Квевай,
Яраб уьмуьр фидатIа гел галачиз?
Ви гьахъ-батIул ийидайбур бул ава,
Ширин чанда сурун мекьи фул ава.
Первердигар, захъ хажалат зул ава,
Яраб тIурфан жедатIа сел галачиз?
Белки залай кайибурни пара я,
Залай бахтар гайибурни пара я.
Первердигар, им чи кьведан ара я,
Яраб шадвал жедатIа хъел галачиз?
Цавар кьакьан, чилер кIеви хьанва заз.
Туькьуьлвилер камун кьилиз ганва заз.
Первердигар, рагъни варз хьиз къанва заз,
Яраб кIвал-югъ жедатIа мел галачиз?
Къизилгуьллер квез я атир тийижир?
Ярдикай за вучда къаир тийижир?
Первердигар, за арзаяр ийичир,
Яраб фахъ дад жедатIа кьел галачиз?
Шукур хьурай чун халкь авур Халикьдиз!
Сабурлувал кьисмет авур къилихдиз.
Первердигар, туьнтвал гайи силихдиз,
Яраб кьагьар жедатIа шел галачиз?
Сажидинахъ гагьни ава, лугьумир.
Зун сирер гваз есир хьана тухумир.
Первердигар, Куьнени зун кхурмир,
Яраб шаир жедатIа эл галачиз?
ЯМАН ЮКЪУЗ ЧИР ЖЕДА
Лугьуда хьи, дустар жеда жув хьтин,
Дагъдин лекьрез герек тир кьве лув хьтин.
Зун паталди са бязибур сир жеда,
Хаталу тир агатайла, цІув хьтин.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Лугьуда хьи, тек тар тахьуй тамара.
Тек булахни тахьуй яргъи кІамара.
Зун паталди гьа са дуст – са цІир жеда.
Иблисри ял тваз къалурда къвалара,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Уьмуьрдин рехъ текдиз финиф залан я.
Тапан дустар гьарма сад са илан я.
Бязи дустар, са мус ятІан тир жеди.
ШейтІандин кьил акъат тийир план я.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Захъни дустар авай кьилер рехибур,
Къуллугъризни дережайриз чІехибур.
Садбурукай вахъ галкІидай кІир жеда.
Низ акунай икьван нефсер пехъибур?
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Мирг хьиз хьана, кьур вахтунда хатадай,
Гъиле гьатна ламран дабакь ктадай.
КьацІай касдин бине чиркин вир жеда.
Ламракай мирг жеч кьван чилел къатадай.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Амал сикІрен, рикІ ацІанвай зегьердив,
Агатмир вун цІегьрекь таран бегьердив.
Адан емиш винел патай шир жеда.
Къен пад агъу, кьатІиз тежер тегьердин.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Сифте нубат куьмек тІалаб жувакай,
Дустарикай – вафалу кьве лувакай.
Дуьгуь патал цадай чка – хир жеда.
Чир хьун бурж я синихарни жувак квай.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Дагъдин лекьрез герек тир кьве лув хьтин,
Дустар жагъур вафалу тир жув хьтин.
Кьегьел дустар уьмуьрда тек-бир жеда.
Нихъ хьайитІан агатмир вун цІув хьин,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Сажидин, вун геж аватна ахварай,
Вафалубур аквада ваз махарай.
Винел патай-аслан, къеняй-къуьр жеда.
Халичайрин чІичІ кІан жемир рухварай,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
КIАНЗАВАЙ ВАЗ БАГЪИШИЗ
Заз кIанзавай ваз багъишиз балкIан,
Эгер ваз адан къадир хьайитIа.
Къурхуни я заз, кIвалахни дакIан,
Вав гваз адакай къатир хьайитIа.
Заз кIанзавай ваз багъишиз гапур,
Женгина вакай игит хьайитIа.
Терсина патахъ элкъвена гапур,
Вучин за вакай мийит хьайитIа.
Заз кIанзавай ваз багъишиз шиир,
Адаз лайихлу инсан хьайитIа.
Кьил гьикI экъисин къекъведа шаир,
Вун атат тийир нукьсан хьайитIа.
За гудай акьул, за гудай ваз тарс,
Кьегьел касди хьиз ам кьаз хьайитIа.
Гьикьван гьайиф я, алатна са варз,
Са ахмакьди хьиз кеф хаз хьайитIа.
БалкIандин къадир, гапурдин къимет
Течирдаз уьмуьр пар я хьи залан.
Аллагьдин патай авачир кьисмеи,
Кас гъавурда зи акьадач чIалан.
Сажидин я зун – куьн хьтин инсан,
Жуван зегьметдал ийизвай дамах.
Акьуллуйриз хуьз кIан ятIа масан,
Рекьиз кIан я зун пехилриз ахмакь!
РИЗКЬИДИН АРЗА
Са пай кьарадай кьацІанвай михьиз,
Заз, рекьеллай фа авуна арза.
Адан гьар са гаф алахъна кхьиз,
Квез чи ихтилат ийизва къе за:
-Эй, рекьин мугьман, яхъ бубадин гъил!
Са ахмакьди зун гадарна рекьел.
Маса – буьркьуьда, вичин кьацІай кьуьл,
Гьалчна фейила, акатна зак хъел!
-Багъиш ая заз, азиз Фу-Буба! -
Лагьана, за ам хкажна цавуз. -
Вуж ятІа а кас – тахсиркар зурба?
Ризкьи багьа я чаз гьар са чІавуз.
-Хкваш, хва, рикІел алатай йисар!
Къанлу тир дяве, инсаф течир каш.
Гьа ибур яни къе гузвай тарсар?
Несилриз цІийи, жегьилзамай яш!?
Лежбердин зегьмет, фяледин куьмек,
Гьайиф тушни квез, зун патал чІугур?
Берекатлу чил, ракъинин нур-экв,
Гьайиф тушни квез чаз цавай акур!?-
И гафари зак кутуна зурзун,
Гуя, аял вахт хъхьана мугьман.
Тарихдин перде авуна къазун,
Рахаз хьана зав Каш лугьур душман:
-ГьикІ хьана, инсан? КичІе яз закай,
Гьиниз физва вун, тавуна жузун?!
Гьич са чІавузни акъудмир рикІяй,
Куь чан къачудай – Азраил я зун!!!-
Къацу пешери авунавишриш,
Акъудна гару япарай и ван.
Бубайри гайи акьулар таниш,
Дуьздал акъудиз алахъна жуван:
-Берекатлу Чил, Ризкьидин чешме,
Инсанриз – Зегьмет, Чирвилер дерин!
Кваз такьур инсан вуж я а семе!?
Фу гадрай чилел, и кьадар ширин?
Аллагьди адаз гун, белки, жаза!
Залай гъил къачун ийизва минет.
Белки, бегьем тарс ганвач жеди за,
Куьн вили кавун хьанатІа, къелет!
Белки, а касдин дидени буба,
Яшамиш хьанач заманада дар.
Белки, а касдин, гъуьр авай Турба,
ЯтІа, чІехиди, чин тийир кьадар?
Белки, а касдиз Ризкьидин къимет
Вуч ятІа чидач, я акунач каш!
Абуруз гьайиф Ризкьи жез кьисмет!
Акьул къвен, белки, чІехи хьана яш.-
Гьа и саягъ чун, яна гъил-гъилиз,
Фу-Буба галаз, рикІиз хьайи тІар;
Суьгьбетар ийиз, хтана кІвализ,
Гьуьрметдивди кьаз сада-садан тІвар.
ШАРВИЛИДИН НЕВЕЯР Я
Агъзур сарин тарих авай женгинин;
Ватан патал экъич авур ивияр,
Ванцел ашукь азадвилин зенгинин,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!
Хайи чилин пагьливан ва пачагь тир,
Пара кьадар авазва чахъ дагъвияр.
Гьич са карни авун тавур гунагь тир,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!
Диде чилел, лезги чІалал ашукь тир,
Инсанперес, намус - терез багърияр,
Мугьман патал рикІер даим ачух тир,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!
Самурдани, Къубадани, Куьреда,
Авазва чахъ хва-стхадин ерияр.
Садвал кІани и четин тир береда,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!
Агъзур сарин мурад-метлеб – сад я чи:
Бахтлубур хьун вири ватанэгьлияр.
И дуьньяда гьатнавайди ад я чи,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!
ЛЕЗГИ ЧІАЛ
Заманайрин атІуз яргъал мензилар,
Вун я дердер авурди чи кьезилар.
Дуьньядал халкь авурди чи несилар,
Сад-Аллагь, сад – вун я, азиз Лезги чІал!
Аллагь-Сад я, Диде-Сад я, ЧІални-Сад,
Ватан-Сад я, тІварни-сад я, кІвални-сад.
Чи рикІерин хъверни-сад я, тІални-сад,
Вирт хьиз ширин затІ я мециз, Лезги чІал!
Вун-чи рикІ я, вун-чи акьул, мез я чи.
Вун галачиз амай бахтар квез я чи?
Гьам межлисра, гьам женгера - сес я чи,
Галат тийир, гъалатІ тийир, Лезги чІал!
Дидеди хьиз чун хайи чІал, хвейи чІал,
Гъалибвиляй гъалибвилихъ гъайи чІал,
Чун гьамиша буржлу я ваз, гужлу чІал,
Гьиссер дерин, сесер ширин, Лезги чІал!
БАРКАЛЛА ЧИ ТАГИРАЗ
Ни лугьуда, лезгияр чи лекьер туш?
Дагъларилай кьакьанрани лув гудай.
ВикIегьбуруз, цаварни кваз рекьер туш?
Четинвилер алуд ийиз, цIув гудай!
Чи генерал майор Тагир Гьажиев,
Цавун кард яз, хтанва къе Ватандиз.
Чи лезги хва, аферин ваз, баркалла,
Икьван багьа шадвал гъайи хизандиз!
Чир хьурай хьи, лезгияр чи лекьер я,
Вердишбур я муьтIуьгъ ийиз цаварни.
Чаз кIанибур рикIяй-рикIиз рекьер я,
Дуьньяд винел ислягьвални суварни!
На Сажидин, хкаж жуван сес цавуз,
Вирибуруз ван жедайвал шадвилин!
Чир хьурай хьи, чи лезгияр гьар чIавуз,
Шагьидар я вири халкьдин садвилин!
АД ЖЕДА
Лацу шегьер, КІеледин хев, Шалбуз дагъ,
Шагьидар я, эбеди яз кьилел рагъ.
Шарвилини адан несил сагъ я, сагъ!
Абур хьана, абур ава, мад жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!
Диде Чили Шарвилидиз хур гана,
Лезги халкьди адан гъиле тур гана,
Вили цава цІайлапанди нур гана,
Чапхунчияр яд хьана ва яд жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!
Мегьаммед ал-Ярагъияр, Эминар,
Сулейманар – я чи халкьдин заминар!
Гьикьван чна лагьайтІани Аминар!
Женг чІугуна авур кІвалах фад жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!
Лезги чилел Шарвилидин ван ала!
Чи дагъларал рекьин тийир чан ала!
Халкь кьве патал авурбурал къан ала!
Эхир Самур себеб яз чун сад жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!
Игитвилин гьисс хкажиз цавариз,
Чи гьар са югъ тешпигь ийин сувариз!
Шарвилидин къуватар гуз лувариз,
Дагъдин Лекьер вири санал кІватІ жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!
АХВАР
Тарашчибегди вири хьиз йифер,
Акъудзавай нез, хъваз, чIугваз йифер.
Амма са юкъуз кIвалахна, йифиз,
Къатадна ада, ахварал тефиз.
Югъ жедай кьиляй фена ахварал,
Кьилик кутуна, пул авай харал.
Гьулдандин варар, кьакьан тир пару,
ДакIардай анжах ванзавай гару.
Гьаятда кицIер, жанавур ухшар,
ЧIехи кьифесра страус къушар.
ЧIехи банкара эцигай пулар,
Ягъиз тазвачир секиндиз ялар.
Тарашчибегдин, на лугьун кIвализ,
Сад атанва, яд чимийиз кьилиз.
Вилер ахъайна, авуртIа тамаш,
Рахазва адай къуллугъчи кIамаш:
Къарагъ, чIехиди, Сталинал чан
Хканвалда са китайидин Шан.
Уьлкведа авай угърийрин суьруь,
Къеце патариз катзава вири.
Гъиле гьатайбур ийизва дустагъ,
Бес я ксай кьван, гьерекат, къарагъ!
Чи уьлкведа мад хьанва СССР,
Халкьдин душманрин атIузва сесер!
Аялар галаз, паб, алаз вал вил,
Гьаятда ава, гатаз мет ва кьил!-
Тарашчибегдин руьгь хьана ават,
Партал алукIдай амачир къуват.
МичIи тир кIвале, куькIуьрайла экв,
Касни авачир, анжах вич яз тек.
Къатканвай чIавуз, гардан яз какур,
Вич килигайтIа, ахвар тир акур.
ЧАН МАСАН БАЛА
Бахтлу кьисмет цаварин,
Шад югъ гъайи суварин,
Лекь тир гужлу луварин,
Чан масан бала!
Сад Аллагьдиз дад авур,
Дидедин рикІ шад авур,
Дуьнья гатфар, гад авур,
Чан масан бала!
Ислягь лифер кьилеллай,
Билбил я вун хилеллай.
Экуь тир рагъ кьилеллай,
Чан масан бала!
Бахтар галаз вун гайи,
Хажалатар цІув гайи,
Мубарак хьуй югъ хайи,
Чан масан бала!
ЛЕКЬ Я ВУН
Инсан ава хкаждай халкь цавариз,
Гьар са гуьзел югъ элкъуьрдай сувариз.
Къуй къуват гуй дагъдин лекьрен лувариз,
Гьа Дагъдин Лекь Вун я Абдусалам дуст!
Кьабул ая чи патай хуш Салам, дуст!
Алкьвадарви, тухумдай тир алимрин,
Шаиррини философрин малимрин,
Бине кутур гьар жуьредин илимрин,
Гьа Дагъдин Лекь Вун я Абдусалам, дуст!
Кьабул ая чи патайни Салам, дуст!
ИХТИБАР
Ихтибарни барабар я бахтунихъ,
Адан къадир гьар садаз чиз хьайитIа.
Гъил хукIур хьиз жада кьакьан тахтунихъ,
Ам ядигар сир яз на хуьз хьайитIа!
Вал ихтибар ийизва, хва, Ватанди,
Дидеди хьиз, гьа вун хвейи саягъда.
Вал ихтибар гъизва гьар са инсанди,
Хкахь тийир цIай авай хьиз чирагъда!
Кьиле тухун патал гьар са ихтибар,
Вун шагь хьана кIанда гайи гафунин.
Ихтибарвал къизилдив я барабар,
Чир хьухь къимет адан гьар са гьарфунин!
Чи дагълари вал ихтибар авунва,
Азадвилин рекье на чан гун патал.
Ви гьунаррихъ вири халкьар агъунва,
Гьазур тирди душманриз къван гун патал!
Сад Аллагьди шииратдин сирер хуьз,
Зал ихтибар авунва, хва, цававай.
Вунни алахъ чи шегьерар, хуьрер хуьз,
Гьа и кIвалах тIалабзава за вавай!
Ихтибардиз лайих хьунни герек я,
Нел хьайитIан ихтибарвал ийидач.
Ихтибарлу кас игит хьиз зирек я,
Ихтибарлу кас садрани рекьидач!
Ихтибарлу дагъвийри чи Дагъустан,
Душманрикай хвена нече-шумуд са!
Зи умудни вак ква, чан хва, хуьз Ватан,
Гьар дидедин хцик квай хьиз умуд са!
ВАТАНДИН РУГ
Ватандин руг, тухуз тежер гарувай,
Ватандин рикI къакъуд тежер хурувай,
Зун ийимир Ватанда зи сурувай,
Ам Женнет я, фири некIед булахрин.
Ватанда за ацIурна хьиз жигерер,
Хъвазва нефес, атир кIватIиз цуькверай.
Къачур мелгьем диде-бубад рикIерай,
АкьалтI тийир къуват я зи кIвалахрин.
Ватанар таз, физва яргъаз жегьилар,
На лугьуда, кIватIалзава къизилар.
Кьуьзуь ксар кIвале, хана гуьгьуьлар,
Иесияр хьанва ичIи чардахрин.
Гьукумат квез тамашзава яргъалай?
Дагълар ичIи, кIвалер мичIи, магьалар.
Гьиниз фена чии игитар, кьегьелар?
Чна далу акалнавай даяхрин.
Зунни хьана са тIимил тир вахтуна,
Каракумда, рагъ авайла тахтуна.
Ватандава, ашукь хьана бахтунал,
КьуьчIуькай кьаз яр-дустарин – уртахрин.
А вахтуна СССР тир – стхаяр,
Сад-садан дуст, са дидедин рухваяр.
Гила хьиз туш, кесибарни хахаяр,
Майдандавай мецер вуч кьван алчахрин.
Рахуникай хийир авач, зиян я.
ЦIуд гишила, сад гьамиша пиян я.
Сажидиназ вири крар гьаян я,
Фурсар авун квез герек я дамахрин?
АДЕТ ЯЗ
Адет яз хал жеда хъуькъвен кьилерал,
Омар Хайям ашукь хьайи гуьзелдин.
Ам къекъуьрун гьайиф тушни чилерал?
ЦIарар тесниф авун герек гъезелдин,
Багъиш авур Самаркъандни Бухари.
Хал – хал ава, кьадай чинив, бедендив,
Дишегьлийрал ам алаз хьун са бахт я.
КьацI акъудай хьиз къуьруь тир куьтендив,
Бязи тIехвер чинал хьун са бедбахт я,
Секинвал гун тийидай ахвари.
Хал алаз хьун, тIвех алаз хьун синих туш,
РикIяй-рикIиз рехъ аватIа, садвилин.
Хал тахьайтIа, авунвай са чуьнуьх туш,
Ам лишан я акур касдиз шадвилин,
Чинал хуьзвай чи рушари, вахари!
КIАНДА, ГЬЕЛБЕТ, АЛАКЬУН
Хуьруьн къена, кьве стха са кIвалевай,
Сада фу нез, анжах вичин гъилерал.
Са стхади, кар гадарна гъилевай,
Тапарариз жедай хуьруьн кимерал.
Гьар стхадиз вичин хизан, паб авай,
Аяларни гьардаз вичин жуьредин.
Гьар стхадихъ вичиз хас кьве яб авай,
Халкьариз хьиз чи къадим тир Куьредин.
Са йис хьана, вад йис хьана, эхирдай,
КIвалахзавай стхадин паб рахана:
-ЧIехи стха тух жезвач, хъваз чехирдай.
Адаз эсер жедач хьи кьил тахана.
Я чан итим, на гьар юкъуз кIвалахиз,
Югъ атай кьван тапар ийиз кимерал.
Вун адан лукI, ам чам хьана дамахиз,
Ам тапаррин ятIа яраб генерал? -
Яб акала стхади кьил агъузна,
Папан гафар, шак алачиз гьахъ я хьана.
Зун чуьллера, хуьр-кIваливай ялгъузна,
Югъ атай кьван никIе авай пехъ хьана.
Лугьуда кьван эхир чIехи стхадиз:
-Гила вуна, ая за хьиз кIвалахар.
Югъ атай кьван тапарариз, вуна хьиз,
Кимерал физ ийиз жеда дамахар!
-ГъвечIи стха, яб це на заз хъсандиз,
Таб ийизни герек къведа алакьун.
Гьар жуьре пай ганва гьар са инсандиз.
Хийирдин туш на ийизвай алахъун. -
Рази хьана дегиш авун пешеяр,
ЧIехи стха фида никIел, кIвалахиз.
Чантада фу, чехир авай шуьшеяр,
Низ кIан жеда тежер кардал алахъиз.
Ахъайна хьиз малар чуьлдиз, кIвалихъди,
Кимел чуьруьк алайди фад чир хьана.
Камар къачур чIавуз са кIус виликди,
Вуч къал ятIа, стха патал сир хьана.
-Я стхаяр, вуч къал ятIа лагь кван заз?
-Ви стхадвай хабар яхъ вуч хьанатIа.
Гьич ван тахьай яшар хьана икьван заз,
Ви стхади авунвай таб гуж хьана.
Сенфиз вичин акуналда цаварай,
ГурцIулар физ, акуналда элуькьиз.
Табни таб хьуй, рахаз инал ахаварай,
КIанзава чун авамар хьиз гиликьиз!
-Стха гьахъ я, зазни абур акуна,
ГурцIулар тир, ханвай кча Рзадин.
Лекьре яна, кьве гурцIулни къачуна,
Элуькьзавай, гузвай саягъ арзадин. -
-ГьакI лагь тIун на, чIалахъ жедай кIвалах я.
Ахьтин крар хьун мумкин я ара физ.
Сив инсандин цив ацIанвай булах я,
Амма табун дуьз кIвалах туш ламра хьиз.-
Стхаяр кьвед хквезвай дуьз кIвалихъди,
Гьардахъ авай вичиз хас тир кIвалахун.
Герек къведач акъуваз ийиз кьиллихъди,
Таб ийизни чарасуз я алакьун!
БАХТ – ВИЛИК КВА
Сад бахтунихъ къекъвез хьана датIана,
Чилер чухваз, караг ийиз цавариз.
Бахт ви патав гьар са юкъуз атана,
Элкъуьриз кIанз ви гьар са югъ сувариз.
Вун яргъариз тамаш ийиз акуна,
Бахт вакай хъел аваз катна кьулухъди.
Бахт вилик кваз, буьркьуьдаз хьиз такуна,
Вун алукьна, терсина яз, кьамухъди.
Бахт къизилдин керпич туш кьван цIурурай,
Гъилеривай хкаж тежер гьакъикъат.
Бахт гьар йикъа ава на буш ракъурай,
Кваз такьуна адан гьар са декьикьа.
Югъ хьайила, акун цава рагъ аваз,
Мад идалай бахтлувилин кар жедан?
Гьар са юкъуз ваз жув акун сагъ аваз,
Гатфар алукь тавунамаз Яр жедан?
Вун бахтунихъ къекъвезватIа цавара,
Бахт уьмуьрдин язва гьар са декьикьа,
Эй бахтунихъ галтугзавай авара,
АквазвачтIа, лугьузвач за рекьикьа!
Сажиднни куьн хьиз авай карагиз,
Геж ятIани гъавурда зун гьат хьана.
Зи бахтуни бегьер гъизва тара хьиз,
Гьар са зере, декьикьаяр кIватI хьана.
ЗАТI ХЬАНАЧ
РикI акъуна, къалур жедай затI хьанач,
Ихтиярар гана мециз сивевай.
Дуьзвилел вун зи гъавурда гьат хьанач,
Заз гунагьар багъишна ви хивевай.
Вун яр кьунал, гъамлу ятIан, дердинай,
Эхзава за, тагайвиляй кьисметдин.
ЦипицI меже авахьна физ бертинай,
Магьрумна зун дадуникай няметдин.
Хуьрер, кIвалер ацIанва чи рушарив,
Ваз жемир хьи, зун амукьда тек хьана.
Вун кьадайди тиртIани зи яшарив,
Вун чарадан кIвале гудай экв хьана.
Зи бахтни ваз, амма ви рикI зав гума.
Аквазва заз ви чиник квай сефилвал.
Зав гъетерив куькIуьннавай цав гума,
Вуна душман авуна заз жегьилвал.
Зун дердерин юкьва туна, есир яз,
Вун бахтарин хкаж хьанва тахтуниз.
Вакай яр кьун, еке гъалатI, тахсир яз,
Зун цIивинрин ават хьана шахтуниз.
Ви дерт гъуьлягъ хьана элкъвей юкьвалай.
Эхзава за ам мерез хьиз кьатI тежез.
Ваз адахли жагъана вуч мукьвалай?
Зун гъамунин хтар санал кIватI тежез!
ГьакI рекьимир, Сажидин, жув ажалсуз,
Гуьрцелар сагъ, кутаз жеда жаланни.
Вун яр хьанач, са гаф гвачир гьаялсуз,
Валай рикIиз къайиди жеч иланни!
ИСАЕВ АБДУРАГЬИМАЗ
Дагъвияр - кьакьан дагъларин лекьер,
Дуьньяда течир вуж аватIа лагь!
Абурун вилик, атIудай рекьер,
Нихъ а къуватрин гуж аватIа лагь!
Алимпиададин чемпион машгьур,
Яшламишрай чи Радик Исаев!
Шарвили ухшар лезги хва жегьил,
Дуьньядин халкьар авунвай мегьтял;
Чемпионвилин къачуна къизил,
Бразилиядай хтана кьегьял.
Ихьтин баркаллу игит тIвар къачур,
Яшамишрай чи Радик Исаев!
Аферин къвезва стхадиз Имам,
Хушвилел къарши ийизвай са-сад!
Къуй адан гьар са мурад хьуй тамам,
Гьар са карда чи рикI ийизвай шад!
Гъейри инсанриз къалур авур зур,
Яшамишрай чи Радик Исаев!
ГЕРЕК ЯЗ
Зун Аллагьди халкь авунва эркек яз,
Жуван буржар кьиле тухуз зирек яз.
Амукьдайвал халкьдиз даим герек яз,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!
Яб гайитIа, чIехибурун гафариз,
Бахтлу кас я хайи инсан гатфариз.
Гьекь акъуддай чIавуз карда юрфариз,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!
Вацран кIаник, гъетерин гам кьилеллай,
Халкьдиз герек вад тIуб хьухь вун гъилеллай.
КьейитIани игит яз, гаф винеллай,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!
Чир хьухь ваз халкь галайди ви далудихъ,
Хайи ви чил агуд жуван хурудихъ.
Гьуьжетдайла, душман лугьур къанлудихъ,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!
Садра хада, анжах садра рекьида.
Кьегьал касдиз баркаллу кар жагъида.
Аферин кIан ятIа лугьун вирида,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!
ГИМИШДИН КВАР
Гимишдин квар, цур къизил хьиз аквадай,
Къуьнуьхъ галай рушни, рикIи чIугвадай;
Кварцевай яд гьикьван ширин ятIа, руш?
Ви фикирар гьакьван дерин ятIа, руш?
Вун дагълариз тамашзава яргъалай,
Циферикай кьунвай векьин маргъалар.
Дагълар вучиз вун хьиз серин ятIа, руш?
Ви муьгьуьббат гьакьван дерин ятIа, руш?
Гимишдин квар акъвазнава кис хьана,
Ви сефилвал акваз, рикIиз пис хьана.
Вун гъамлу тир Анхил Марин ятIа, руш?
Гвай хажалат гьакьван дерин ятIа, руш?
АЯЛРИН БАХЧА
ЦIийи хуьруькай цIийи тир шегьер,
Йис-йисандавай гуьрчег жез тегьер,
Жегьил несилдин багъларин бегьер,
Чан цIийи хуьруьн аялрин бахче!
Гьар са жуьредин илимрин сирер,
Чир ийизвай чун я таза цIирер.
Манияр ягъиз, ийизвай кьуьлер,
Чан цIийи хуьруьн аялрин бахче!
Тикрар:
Ислягь тир цава чими рагъ хьурай,
Диде-бубаяр даим сагъ хьурай!
ЦIийи-цIийи тир хиялрин бахче.
Чан цIийи хуьруьн аялрин бахче!
ЖЕГЬИЛРИКАЙ РАХАДАЧ ЗУН
Жегьилрикай рахадач зун,
Куьз лагьайтIа, жегьлар я.
Куьн чIалахъда акьадач зун,
Абур, заз чиз, къизилар я.
Чна вучин, чаз жегьилвал,
Вуч затI ятIа чир хьайид туш.
КIан хьайи ар туш пехилвал,
Пехилдахъ фу, гъуьр хьайд туш.
Парталрикай дарвал авай,
Жагъизвачир кIвачин къапар.
Дявед чIавуз тIарвал авай,
Акваз гъуьлер кьейи папар.
ГьакI ятIани руьгьер чIижер,
Яшар гъвечIи итимар тир.
Гьар пуд лагьай таяр-туьшер,
Дявед чIаван етимар тир.
Къе чIехи пай секин хьанва,
Бес я чIугур зегьмет лугьуз.
Жув лагьайтIа, эркин хьанва,
Ая, дустар, гьуьрмет лугьуз.
Къе жуван яш кьудкъадалай,
Хкаж хьанвай жегьил я зун.
Кьве дуьньядин арадаллай,
Якни-есир, къизил я зун!
ТЕК СА ЖУВ ПАТАЛ
Тек са жув патал ганвач чаз уьмуьр,
Ам багъишунихъ ава бул сирер.
Квез я булахар, вацIар лугьумир,
Абур галачиз кьурада вирер.
Вун халкьдин багъда къелем тир чIавуз,
Виридахъ галаз гуз алахъ бегьер.
Чил акъудмир ви хиялдай, цавуз
Тамашдай чIавуз экуьнин сегьер.
Инсанрихъ галаз рахаз гьуьрметдив,
Алахъ хъсан тир ийиз кIвалахар.
Инсанар патал гьихьтин зегьметдив,
ЭкъечIзаватIа, чир хьухь булахар.
ГУЬЗЕЛАР Я ЛЕЗГИ СУСАР
Гьам буй-бухах, гьам уьмурдин рехъ чидай,
Вуч чIав ятIа, чимивални мекь чидай.
Гьим кард ятIа, гьим тIиб ятIа, лекь чидай,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Гьам булушка, гьам шал галаз дамахдин,
ЯцІа жеда абур гьар са кІвалахдин,
Сивевай мез ширин земзем булахдин,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Абур лезги дидеяр я хайибур,
Хуралайни я абур нек хъвайибур.
Эл-адетдин намусарни хвейибур,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Хва, руш жеда теменар гуз къужахда,
ЧІехибуруз гьуьрмет ийиз алахъда.
Эгер квез жез кІан ятІа зи чІалахъда,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Сажидиназ чида писни хъсанди,
Гъуьлуьхъ гелкъуьн буржи я гьар сусанди,
Гьуьметар хуьз чидай мугьман, хизандин,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир.
ЛЕЗГИ КИМ
Дегь девирар рикIел хкун паталди,
Чи лезгияр кIватIал жедай кимерал.
Гьар хъуьтIелай башламишна гаталди,
Фу тIуьн патал, зегьмет чIугваз гъилерал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
Хуьре, кIвале кутуг тавур кIвалахар,
Тахьун патал кIватIал жедай кимерал.
Къагьриманрал авун патал дамахар,
Тапшурмишдай гьар са хуьруьн эллерал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
Гьар са мягьле камаллуяр-яшлубур,
Дерди гьялиз, кIватIал жедай кимерал.
Дуьньядикай хабар авай башлубур,
Гьазур ийиз, гъун патал дуьз рекьерал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
Чи жегьилриз яшамиш жез чир ийиз,
Тербия гуз, кардик жедай кимерал.
КIваликай-кIвал, кIвалерикай хуьр ийиз,
Жавабдарвал гьазур тир кьаз къуьнерал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
Къе лезгияр интернетда кIватI хьана,
Дегь девир хьиз, кIватIал хьанва кимерал.
Куьн акурла, Сажидиназ шад хьана,
Лезги халкь фин патал ири камарал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
КАС АВА
Вирибуруз хъсанвилер ийидай,
Алакьунар ийидай са Кас ава.
Инсан ятІа, инсанвилер ийидай,
Дуьз лишанар хьун виридаз хас ава.
Хъсанвилер авур ксар гьуьлени,
Гьар кткана, батмиш жедач лугьуда.
Инсанвилел тухуз хуьре-кІвалени,
Дуьз инсанар са хизан хьиз агуда!
Лугьумир хьи, уьмуьрлух вун шад жеда,
Гьар гьамиша туькІуьдач ви кІвалахар.
Гьар са йисахъ вичин кьудни гад жеда,
Гьамиша цив ацІуч вацІар, булахар.
Хъсан ксар кьейи чІавуз, сувабрин
Иеси жез, халкьдин рикІе амукьда.
Пис инсанар, хура гьатиз азабрин,
Дуьз рекьени, кІвачер галкІиз, алукьда.
Дуьзвилел тваз жув халкьарин арада,
Анжах жуван кар туькІуьриз гелкъвемир.
Мални девлет кІватІалайла харада,
Халкьди авур агьдикай ваз хъел къвемир.
Вун Аллагь туш, вунни вири инсанрин
Хизандай я, дуьз тир рекьяй физ алахъ.
Тум-кьил авач инсанрик квай нукьсанрин,
Гьикьван четин ятІан, намус хуьз алахъ!
Вун фейитІа, за къалурай рехъ кьуна,
Кьилер цава жеда эвлед-бевледрин.
Кард ахъайна, ацукьайтІа, пехъ кьуна,
Юкьва жеда азиятрин, зиллетрин. -
И жуьредин тарсар гудай дахди заз,
Гьар гаф кватай чІавуз пис-хъсандакай.
Женнетдиз физ кІанзаватІа, ваз яхдиз,
Пис рахамир садрани инсандикай!
ЯРАН СУВАР
Вун хваш гелди, сафа гелди! -
Лугьузва ваз вири элди.
Чаз гьар йисуз мугьман жезвай,
Чи рикIериз дарман жезвай,
Ша, играми Яран сувар!
Гуьзел, гуьрчег гатфар галаз,
Берекатрин марфар галаз,
Ислягь крар, гафар галаз,
Ша, играми Яран сувар!
Зегьмет вине кьун паталди,
Гьуьрмет вине кьун паталди,
Шад бахтар гваз чун паталди,
Ша, играми Яран сувар!
Дуствилерин мелер кутаз,
Шад межлисар, кьуьлер кутаз,
Халкьарик шадвилер кутаз,
Ша, играми Яран сувар!
Жегьил, агьил шад ийидай,
Гатфарикай гад ийидай,
Виридан гаф сад ийидай,
Ша, играми Яран сувар!
Шииратдин сувариз
Шииратдин сувар я им,
РикI ачухдай эллериз!
Муьгьуьббатдин лувар я им,
Ухшар къизил гуьллериз!
Ша, суварик, кIелиз чIалар,
Билбилри яб гудайвал!
Хажалатрин цацар, валар,
Илгьамдин цIал кудайвал!
Чи суварик Эминни ква,
Чуьнгуьрни гваз Саидни.
Сулейманни, Саядни ква,
Дуст рушар-цIуд шагьидни!
Чи суварик Хуьруьг Тагьир,
Шагь-Эмир ква, Расул ква!
Аламатар ийиз загьир,
Казах шаир Джамбул ква!
КIела, дустар-къелемдашар!
Къе шиирри мел хьурай!
Шииррикай чи, юлдашар!
Шииратдин сел хьурай!
Сажидинни шад я пара,
Шииратдин суварик.
Зи умуд ква халкьдик къара,
Сад Аллагьдин цаварик!
УЬМУЬР АКВАЗ КУЬРУЬ ЯЗ
Аял вахтар лув гуз фена цавариз,
Акваз-такваз, кIан жеда чаз чIехи жез.
Уьмуьрдин гар галукьайла лувариз,
Аялриз хьи, кичIе жеда мекьи жез.
Хьайид – тIимил, самбар акваз амайди,
Катиз жеда, кьун паталди агакьриз.
Са жизви хьиз жеда ам кьаз амайди,
Вил вегьеда зарб фин патал улакьриз.
Атана са агакьайла яшариз,
Гьайиф чIугваз жеда аял йикъаркай.
Ухшар хьана, лув гуз вердиш къушариз,
Хкатда чун йифен кьулаз ахваркай.
Виш хьайитIан уьмуьр акваз куьруь яз,
Яшамиш жез кIанда цIийи кьилелай.
Гьар садакай кьуьзуь къужа, къари жез,
Гъил алтадиз жеда рехи кьилелай.
Бес жегьилри вуч авурай, кьуьзуьвал,
Аквадалди, вахт тахьана мажалдин?
Гьич хабарни кьун тавуна, разивал,
Есирвиле гьат ийизвай ажалдин.
Сад Аллагьди кьисметнавай дуьньядал,
Яшамиш жез уьмуьрдин са вахт ава.
Гьар са мурад гъиз хьайитIа арадал,
Ваз, шак авач, лап еке тир бахт ава!
Сажидин, ваз арза авун гунагь я,
Кьудкъадалай артух ганва яшарни.
Айиб мийир, инсан я зун, темягь я,
Яргъи уьмуьр ава жедай къушарни!
ХУЬРЕКРИКАЙ
КIантIа дуьгуь, кIантIа чIахар,
Гьим хьайитIан са гафар я.
Гьуьжет мийир куьне, вахар,
Сараз хъуьтуьл нез афар я!
Дуьгуьдиндаз гъери къалин,
ЧIахариндаз – луван ничхир.
Афарар я сувар кIвалин,
ТIуьналди тух жеч хьи эхир.
Лезгийрин тIуьн ятIа хинкIар,
Амай затIар къадагъа туш.
Гьам ицIи, гьам кьурай якIар,
Кьилихъ галай келегъа туш.
Мел-мехъериз тIуьнар, хъунар,
Гегьенш демер, кьуьлер жеда.
Кьасаб ийиз гьерер, кьунар,
Шурпайрикай гьуьлер жеда.
Амай куьлуь-шуьлуьйрикай.
Рахадач зун, рам ая ваз!
Нехиррикай, суьруьйрикай,
Вуч кIан ятIа, гьам ая ваз!
КIус-кIус атIуз, вегьез сивиз,
Жакьунм артух герек къведач.
Ширин ахвар къведа йифиз,
Афар хьтин хуьрек жедач.
ДАГЪВИЯР Я – ЛЕЗГИЯР Я
Са чIавузни рекьин тийир
Игитрин тIварар;
Я, багълара гъидай хийир,
Бегьердин тарар!
Бес Халиков Ридиман тIвар,
Кутугнавай кьегьелриз;
Кьиле тухвай игит шартIар,
Чешне тушни аялриз?
А цуькведа авай яшар,
Телеф хьайи жегьилвал;
Етим хьайи гада, рушар,
Я душманрин пехилвал!
Амма чир хьуй гьар душмандиз,
Чун гьулданар, къванер я!
Сенгерар хуьз, чи Ватандиз,
Ягъай ракьун кIунер я!
Тикрар:
Кьиникьивай кичIе тушир,
Дагъвияр я – лезгияр я!
Са куьникай кичIе тушир,
Лезгияр я – Дагвияр я!
И ЖУЬРЕДИН СА КЬИСА
Лугьуда хьи са касдиз,
Анжах тек са руш хьана.
Амма а руш пуд касдиз,
Хцин свас хьун хуш хьана.
Гьар атайдаз гьа са руш,
Бубадин къаст гун хьана,
Хъфин тавун патал буш,
И кар хиве кьун хьана.
Гила вучда? Тек са руш,
Пуд дустуниз гьикI гуда?
Рушан буба яз сархуш,
Хура авай рикI куда.
Эхир ада тIалабна,
Регъуь тушиз чамракай,
Гьатта кицIни гьисабна,
Са руш хьурин ламракай.
КъарагъайтIа, экуьниз,
Пуд руш ава гьаятда.
Пудни ша, луькIуьниз,
Кьил акъатдач гьасятда.
Далдам-зуьред ван алаз,
Къавумар къвез, демерна.
Бубадини, чан алаз,
Гьар са рушаз туьмерна.
Пуд дустни лап рази яз,
Гьарда са руш тухвана.
Бубади нарази яз,
Кьве гъили кьам чухвана.
Сад зи руш тир, муькуьбур,
Вуж вуч ятIа гьикI чирда?
Ухшар ятIан вирибур,
Руш чирун веревирдда.
Гьар къавумдал чIугваз кьил,
Буба фида мугьмандиз.
Хабар кьада, кьуна гъил,
Фикир чириз хъсандиз: -
Мас авачир рушан ви,
Вири тамам свас хьана.
АтIун тийир ван сиви,
Гзаф рахар кас хьана.-
Бубадиз ам чир хьана,
Руш я хьайи кицIикай.
Эхиз тежер сир хьана,
Езне хьанвай хцикай.
Кьвед лугьудай къавумдал,
Кьил чIугуна бубади.
Рази тир свас-ханумдал,
Са синих тир зурбади: -
Вири крар хъсан я,
Свас рази тир чамракай.
Амма кардиз залан я.
Пай атанвай ламракай. -
Вуч лугьуда бубади: -
Кьисметар я, кьисметар.
Гуж ятIани зурбади,
ЧIугу адал зегьметар. -
Пуд лугьудай къавумди,
Авур чIавуз илифар.
Шадвилелди, залумди,
Башламишна тарифар:-
Свас туш, ичIи къизил я,
Тамамбур я гьар кIвалах.
Кар-кеспидиз кьезил я.
Сив, ширин земзем булах!-
Чир хьана хьи бубадиз,
Халис вичин руш тирди.
КIвализ, хуьруьз, убадиз,
Гьар са кардал хуш тирди.
ХЪЕЛ ТЕКЪВЕЗ Я
Сад Аллагьдин кьадардалди дуьньяда,
Гьукуматар ава гьар са жуьредин.
Дуствал хупI тир хьанайтIа куьн арада,
Ислягьвилин даях жез гьар бередин.
Амма чIехи гьукуматар хьайила,
Гьикьван пис кар я араяр къайила?
Америка - кьиле ава писбурун,
Хендеда тир Англиядин тай ятIаа?
Даим аксиз акъвазнавай дуьзбурун,
Франция, хварахъ галай тай ятIа?
Сирияни пацук ийиз кIан хьана,
Россиядкай, пеле акьаз, къван хьана!
ЧIуру план кьиле тухуз тахьайла,
«Химатака» багьна кьуна, гьуьжетар…
Доналд хьтин президент куз рахайла,
Сириядал рекье туна ракетар.
Франция Англияни сад хьана,
Гъуьрч ийиз кIанз, тулаяр хьиз гьат хьана.
Дуьнья чIалал атанва мад дяведик,
Кьил кутурбур, ягь экъичай ксар я.
Дуьз са чка кьванни кьван куьн деведек?
Квев гвай гафар, вири чIуру тарсар я.
Путин акваз Россиядин кьилеваз,
Хъел я, текъвез, ам куьн чIуру гелеваз!
КЪАЗАНМИШИН ГЬУЬРМЕТАР
ЦIуд сан ава тавафат чи арада,
Дуьньядал чун мугьманар яз атана.
Хъувун герек цIарар амаз харада,
Куьз Расулан уьмуьрдин гъал атIана?
Сад Эмин, сад Сулейманни Расул тир,
Шииратда илгьам къаур чешмеяр.
Зи кIвалахар гьа ксарлай аслу тир,
Садавайни къачуз тежер къелеяр.
Гьар са инсан рекьидалда руьгь амаз,
Шаиррин руьгь амукьдалда шиирра.
Гьа кар себеб вирибуру рикI алаз,
Хуьзва рикIел шаирар гьар девирра.
Эмин–эвел, Сулейман заз юкь хьана,
Шииратдин дагъви халкьдн рикI алай.
Расул хьана, чаз алахьай югъ хьана,
Гьич са шаир алатдач чи рикIелай!
Сажидиназ кIанда вири инсанар,
Гьар са рекьяй чIугваз вердиш зегьметар.
Чун дуьньядал ятIан атай мугьманар,
Рекьидалди къазанмишин гьуьрметар!
ЧИЛ ХЬИЗ ЭЛКЪВЕЙ РАКЪИНАЛ
Элкъвез амай кьван чи чил,
Экуь ракъин винелай;
Алатна кьил кьилелай,
Акьал хьайи чIавуз вил,
Халкь физ тахьуй рикIелай.
Инсанарни чил хьиз жез,
Хьайи чIавуз къуллугърал.
Ашукь хьана балугърал,
Дуьнья чпин гьуьл хьиз жез,
Дамахарда дуллухрал.
ЦIАЙЛАПАН
Аламатдин аламатар
и дуьньяда бул ава.
Аламат я, кьуьдни ава,
чахъ гатфар, гад, зул ава.
Гагь марфар къваз, гагьни селлер,
Живер къвада, муркIар кьаз.
Ахъа хьайи саягъ целер,
Гар акъатда, ракIар кьаз.
Виридалай зурба тIурфан,
Яд акьалтун чилерал,
Садбур ракьиз, гьалжиз кафан,
Тухуз жеда гъилерал.
Амма вуч затI я цIайлапан,
Кьил аукъдиз тежер затI.
Ам акъатай гьим я алпан?
И кьадардин гьешер затI!
Цавал алай цифер перем,
МукIатIди хьиз къазуниз;
Алахъда ам, там-тар, къелем,
Экуьналди асуниз.
ЦIай акьурла, ишигъ эвел,
Геж агакьда ванер чал.
На лугьуда, акатна хъел,
Гьалчиз кIан я къванер чал.
Аллагьди хьуй тIурфанрикай,
ЦIайлапанрин цIаяркай.
Ша, чун рахан девранрикай,
Незвай Яран паяркай!
ЛЕЗГИ ЧIАЛАН ФОРУМДА
Руслана чун кьабулна шад саягъда,
Чайни гана кабинетда-утагъда.
Форумдал заз чи чIалакай рахадай,
Гафни гана, вахт хьанач кьам чухвадай!
Сад Къадимов, Сад Гереев Русланар,
Пед университет сагьиб Асланар!
И сеферда заз рахадай гаф гана,
Лезги чIал михь авун патал саф гана.
Зал ацIанвай мугьманрин гьар патарин,
Яб акална ихтилатрихъ картарин.
Сагъ хьурай чи Людьмилаяр, Русланар,
Пед университет сагьиб Асланар!
Зун вил галай кас туш гунал багъишар,
ТакIанбуру авуртIани къаргъишар.
Дидедин чIал вилик тухун паталди,
Пара зегьмет чIугвазва и кIватIалди.
ЧIал паталди туькIуьрзавай планар,
Яшамишрай чи алимар Русланар!
УЬМУЬР ПАТАЛ ЖЕНГИНА
Уьмуьр патал женгина,
Авай рикIер къени я.
Дидедин чIал кьепIина,
Ам лай-лайдин мани я.
Диде, буба, дуст, мирес,
Гьикьван ширин гафар я?
Ажеб гафар я серес,
На лугьуда, гатфар я.
Къизилгуьллер чиг алай,
Ам билбилрин макан я.
Дидедин чIал рикI алай,
Ви дережа кьакьан я.
Рагъ экъечIда куькIуьнна,
Дуьньядин чин къени я.
Дидед чIалал луькIуьнна,
На лугьун ам мани я.
Лув гуз фида цавай къуш,
Мензил атІуз луварив.
Дидедин чIал пара хуш,
Гекъигзава суварив.
ЧАРЧАР
Гатун куьруь варз алай йиф,
Гимишдин нур чикIиз цава;
Гару макьам ягъиз зайиф,
За жуван чIал кхьиз ава.
Чарчар, зи мержандин кIусар,
Муьгьуьббатдин чиг яни куьн?
Чарчар, чарчар-жегьил йисар,
Лагь, кефияр куьк яни куьн?
Экуьнбаре билбил рахаз,
Гьикьван гуьрчег гьава жеда?
Манидин сес чикIиз яргъаз,
Шад рикIериз дава жеда.
Чарчардин яд, ви ширин дад,
Пияладин шуьрбет ятIа?
Авахьна физ, ашкъидив шад,
КIанибурун суьгьбет ятIа?
ЧИ ДЕВИРДИН АЛАМАТАР
ЦIийи-цIийи аламатар,
Аквазва чи вилериз.
Яраб мад вуч керематар,
АхквазматIа эллериз?!
Угъри, къачагъ, пияниска,
Ханлар хьанва кимерин.
Ягъун, кьиникь чка-чка,
Язух дугъри эллерин.
Лугьур-талгьур чизвач сивел,
Секин ахвар амач йифиз.
Ацукьна кьве риекьин хивел,
Мугьмандизни жезмач хъфиз.
Рагъ алай къуз ийиз тараш,
Милицадкай даях кьуна.
Им вуч девир хьанва угъраш?
КIанзава жув уях кьуна.
Низ лугьун, низ ийин арза?
Цав кьакьан я, чилни кIеви.
Гьарда вичихъ ийиз къаза,
Ргазва хьи чанда иви.
Эй Сажидин, Совет власть
Адалатдин къеле тир кьван.
И девир кьий чебни галаз,
Елцин кьуру келле тир кьван!
ДЕРДЕР АВА
Дердер ава нив хьайитIан гуз тежедай,
Гужар ава цIал вегьена куз тежедай.
За ваз вучин, секинсуз рикI, суст тежедай?
Хурун кьефес лагь ваз вучиз дар ятIа?
Хиялрив нв кьаз тазва зун есир яз,
Гьи кIвалахдал кьазва на зун тахсир яз?
Заз акурди кьве жуьредин асир яз,
Къе чи кьилел къурзавайди хар ятIа?
Дердери жув пиян авур береда,
Жуваз жувни аквада са жуьреда.
Ван хьайибур, мумкин я зал хъуьреда,
Яраб зи хьиз ни рикI хура тIар ятIа?
Зазни чидач, чи эхир кьил гьикI жеда.
Хажалатар зун кьейила чиг жеда.
Гьи касдихъ халкь играми тир рикI жеда,
Гьам бегьердин цуьквер алай тар ятIа?
Сажидиназ лугьудай гаф мад амач.
Рахуникай, ван татайла, дад амач.
И дуьньядал гьахъни дуван фад амач,
Ам туькIуьриз алакьдай са кар ятIа?
«ЧIУРУХУЬРУЬН КIУНТI»
«ЧIурухуьруьн» гуьне кьакьан дагъ хьтин,
Аквазва заз хцивиляй вилерин.
Агъа СтIал цава авай рагъ хьтин,
Къазмаярни галаз чIагай кIвалерин.
«ЧIурухуьруьн» КIунтI я тарих асиррин,
Ам бине тир Агъа Каран уьлкведин.
Адаз макан кIан тахьайла есиррин,
ЧIехи кIунтIуз элкъвена са рухъведин.
Къванерал цIун аламазма ярувал,
Атай чIавуз кьецIи Тимур душман яз.
Ам атайвал хъфена гваз чIурувал,
Вичи авур хаинвилел пашман яз.
«ЧIурухуьруь» ийизва чаз шагьидвал,
Кьегьелвилел элкъвейбурун къванериз.
Акур чIавуз лезги халкьдин игитвал,
КьецIи Тимур фенай чиляй-чилериз!
АДЕТАР
Азиз дустар, чи мискIинриз хтанвай,
Дин пак затI я Аллагьдилай атанвай.
Кьурьан гайи келимайрив ацIанвай,
Адан патав са затIни туш девлетар;
Чун дуьньядиз машгьур авун кьатIнавай,
Чи арадиз хкин диндин адетар!
Чи Мугьаммед ал Ярагъи кьил хьайи,
ЧIехи Шамиль дин-исламдин гъил хьайи,
Алкьвадарви чирвилерин гьуьл хьайи,
И кьадардин диндал чIугур зегьметар;
Дуьньядин са пай аламар гуьл хьайи,
Чи арадиз хкин диндин адетар!
Руьгьдиз макан тахьайтIа чи беденда,
Кенеф квахьна рекьида са геренда.
Иман гвачир касдин жигер веремда,
Квез герек я бинесуз тир гьуьжетар?
Кьиф хьиз чуьнуьх тежен мичIи тIуьквенда,
Чи арадиз хкин диндин адетар!
Эхиратда Женнетэгьли хьун патал,
Зегьмет чIугу гъилелай фу гун патал.
ФиринекIед булахрин «яд» хъун патал,
Худад вилик хъувуна хьиз минетар;
Гьар са инсан дуьз тир рекьел гъун патал,
Чи арадиз хкин диндин адетар!
ЗИ ХУРУДА
-Гьар са халкьдихъ вичин ватан, чІал ава.
Гележегдин шадлу мурад, метлебни.
Вучиз, шаир, ви хуруда къал ава?
Вахъ дидени буба хьанай, ви кьебни.
-Гьахъ я вун, дуст, къал кІаниди–къалдик кьий!
Къал арадал акъудзавай ксарни.
Чарадан кар чІурзавайбур – тІалдик кьий!
Халкь сад хьана физвай такваз йисарни.
Самурдин вацІ хажалатдик цІаразва,
ЧІехи пай яд иличзава цІапарал!
Самурдин там «Яд!», «Яд!»-лугьуз, кьуразва.
Инсанар, куьз биши хьанва япарал?
Са зун яни къал авайди рикІера?
Чинал алай вил виливай къакъудиз.
Жандармаяр акъвазарна рекьерал,
КІанзава чун чи кІвалерай акъудиз.
Сад Аллагьдиз кьванни чи ван хьанайтІа!-
Гьакимриз чахъ кІамач ябни акализ.
Самур вацІун зун са къван яз хьанайтІа,
Тадачир за Садвилин рехъ агализ!
Зи хуруда цIай ава Шарвилидин,
Халкь кьве патал пайна, ахвар къведани?
Азад инсан яз дидеди хайиди,
Зун шаир яз, чIалар кIелиз, шедани?!
ЖАВАБ ЦЕ
Вири хьтин вунни инсан хьайила,
Виридаз хьиз вазни уьмуьр гайила,
Вири хьиз вун дидедини хайила,
Жаваб це заз, и рекьидай дуьньяда,
Кьадардилай артух девлет кIватIзава?
Виридахъ хьиз вахъни кIвал-югъ хьайила,
Вирида хьиз фу нез, ядни хъвайила,
Виридаз хьиз сагълам тир чан гайила,
Жаваб це заз, и рекьидай дуьньяда,
Дуствилерин алакъаяр кьатIдани?
Виридан кьил хьайила са чантада,
Ви вил ава гьарамлу тир хатада.
Виридалай ваз артух куьз кIандатIа?
Жаваб це заз, и рекьидай дуьньяда,
Намус маса гудай рекье гьатдатIа?
Вирибурухъ ярар-дустар бул ава,
Вахъ тарашай девлетарни пул ава.
Вири шад, ви чанда сурун фул ава,
Жаваб це заз, и рекьидай дуьньяда,
Вири туна, вун масаниз катдани?
Вирибурухъ Сад тирАллагь хьайила,
Вахъ авайди –валлагь, биллагь хьайила,
На вуч жаваб гуда пака кьейила?
Жаваб це заз, и рекьидай дуьньяда,
Вун жагъай за жуван рикI кьве паддани?
ВУНА ЛАГЬ
Гьич рикIелай алат тийир эсиллагь,
Пуд кас ава Диде, Буба ва Аллагь.
Азиз Ватан, зун рахадач, вуна лагь!
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!
Уьмуьрдин рагъ лайлайрилай эгечIна,
Аквада ваз, бахтунин гъед экъечIна.
Аллагь рикIе аваз рекьиз экъечIна,
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!
Варзни рагъ хьиз даим кьилел аквадай,
Диде-буба, завалрикай таквадай,
Аллагьди хуьй, азад зегьмет чIугвадай,
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!
Диде, буба-векилар я Аллагьдин.
Диде. Буба-шикилар я пачагьдин.
Хушбахтвилин чешме тир гьар кIвалахдин,
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!
ВУЧ ЯТIА?
Рухваяр хьуй, рушар хьуй чаз жедайбур.
Мехъерар хьуй, ширинлухар недайбур.
Шад хабаррин ванер хьуй чаз къведайбур,
Яраб зи рикI вучиз икьван дар ятIа?
Сад руфуна, садни аваз къужахда,
Бубад кIваляй къвезвай са свас булахдал.
Муьгьтел хьана зун и чIуру кIвалахдал,
И бедбах свас яраб ам ни яр ятIа?
Вуч кими тир и свас жагъай итимдиз?
Буба амаз элкъвезвай кьве етимдиз,
Арза ийиз физвач судья-акимдиз,
А касдин гъуьл кIвачел кьурай тар ятIа?
Эвел кьиляй гада гуьрчег акуна,
Рушан рикIи сад лагьана чIугуна.
Ахпа алчах къилих акваз дакIуна,
Инсан тиртIа, а кас хъенчIин квар ятIа?
Диде, буба, гьинва намус а касдин?
Кiвачер шанкIал, беден кьурай кIарасдин.
Сусан чина туна леке къе ясдин,
Аламайди инсан лугьур тIвар ятIа?
Сажидина авурди квез арза туш,
А гъуьл гъиляй акъатайдан суза туш.
Ички хъвамир лугьузвайди са за туш,
Пиян кьилел цавай къвайид хар ятIа?
УЬМУЬР ФИЗВА
Уьмуьр физва пул хьиз кисе ичIи жез,
Квехъ хьайитIан гун жез, гьайиф татана.
Шадвал-экв жез, пашманвални мичIи жез,
Ам хуьз тежез ава чара атIана.
Уьмуьр физва затIни текъвез арадал,
Халкь паталди къуллугъ ийиз тахьана.
Гьамиша вил алаз женни чарадал?
Жув руькуьн хьиз юкъуз, йифиз къатхьана.
Уьмуьр физва гару тухвай цифер хьиз,
Марфарин тум багъиш ийиз чилериз.
Зи хиялар вили цава лифер хьиз,
Гуьрчег дуьнья акун патал вилериз.
Уьмуьр физва, де лагь ви вил квел ала?
Ни ийида завай тахьай кIвалахар!?
Чилин винел чи гьар садан гел ала,
А гелерал мус ийида дамахар?
Уьмуьр физва чавай хабар такьуна,
Чамар ийиз мугьмандив гвай шив хьана.
Зун уьмуьрдин гъавурда геж акьуна,
ЧIулав чIарар цIарай чIавуз жив хьана.
РАХУХ, ЗИ МЕЗ
Лезги чІалан Хазинадай къизилдин,
Жагъур ийиз шад нагъмаяр билбилдин,
Гьевес хкаж ийиз гьар са жегьилдин,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!
Шагь-дагъдикай, камаллу кьил Агъ хьтин,
Чуьллерикай Женнетдин са Багъ хьтин!
Халкьарикай, гьар са игит Дагъ хьтин!
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!
Эренлердин пІирерикай серин тир,
Шарвилидин сирерикай дерин тир,
Гележегдин умудрикай ширин тир,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!
Абу-Земзем булахрикай некІедин,
Куьрпейрикай гьар са диде-бикедин,
Манийрикай, макьамрикай уьлкведин,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!
ВацІарикай, вирерикай гьуьлзавай,
Кьегьалрикай «Лезгинкадал» кьуьлзавай,
Ракъиникай, дуьнья вичел гуьлзавай,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!
Чахъ рахадай аламатар Бул ава!
Гатфар ава, Гадни ава, Зул ава!
Чахъ – чи чІал, Ватан ава, Къул ава!
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!
Эминанни Сулейманан РикІерай,
Илгьам къачуз, берекат хьиз НикІерай,
Гьар са игит хва кьаз дагъдин Лекьерай,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!
АКУНАТIАНИ
Уьмуьр а кьадар четин са затI я,
Чаз гьар садаз ам агъур аквада.
Адан акур чаз анжах са кьатI я,
Бязибуруз ам агъур аквада.
Уьмуьр шив я ам гьалай касдиз чиз,
Жув адан винел хуьз чир хьайитIа.
Ам гьалай касдиз, кичIевал течиз,
Чи Шарвлидиз хьиз чир хьайитIа.
Бубайрин уьмуьр тирни регьятди?
Тухдалди недай фу жагъун тавур.
Гьар са герек затI тиртIан кьегьетди,
Ксар тир гзаф зегьметар чIугур.
Четин тиртIани яшамиш хьана,
Азадвал патал цIуз-вуцIузни физ.
Атай душманар ягъалмиш хьана,
Ватанрихъ чпин алакьнач хъфиз.
Чилерни хвена, чIални саламат!
Чи мел-мехъеррин адетарни кваз.
Лезги кьуьл хвена – еке аламат,
Ашукь тир вири миллетарни кваз!
Бес чун абурун тушни рухваяр?!
Ватан паталди чанар гуз гьазур.
Къуй секин хьурай игит архаяр,
Гьазурбур я чун гуз душманриз зур!
ЛЕКЬ - Я ЛЕЗГИ
Лезги хицихъ лекьрен къадир,
Аял чIава амаз кIанда.
Лезги чилин багьа атир,
Гьамишалиг кумаз кIанда.
Лезги – лекь я, Лекь я – Лезги!
Дагъвидин рикI хура авай.
Гьич са халкьни тахьуй муьскуь,
Чахъ галаз дуст ара авай.
Чун лезгияр – дагъдин лекьер,
Ватан хуьзвай аскерар я!
Чи дагъларин тик тир кьилер,
Лезгистандин сенгерар я!
Шарвилини лекь хьана къе,
Лезги чилел элкъвезавачни?
Самур вацІни гьекь хьана къе,
Самур тамухъ гелкъвезвачни?
Лекьерин тум хкатдай туш,
Гьам Аран, гьам Дагъ амай кьван!
Чак чара тІем акатдай туш,
Цава гъетер, Рагъ амай кьван!
ДУСТАР АВА ГЬАР ЖУЬРЕ
Дустар ава гьар жуьре,
Гьар шегьерда, гьар хуьре.
Гьам Къусарда, гьам Куьре,
Валлагь, Азиз хьтин дуст,
Гьар цІудакай сад жеда!
И ван галукьай чІавуз,
Гзафбуруз шад жеда!
Винел патай секин тир,
Самур вацІ хьиз йигин тир,
Халкьдин вилик эркин тир,
Валлагь, Азиз хьтин дуст,
ЯхцІурдакай сад жеда!
И ван галукьай чІавуз,
ХъуьтІуькайни гад жеда!
ЯхцІурни цІуд яшар тир,
Гафар-чІалар кІашар тир,
Шарвилидиз ухшар тир,
Валлагь Азиз хьтин дуст,
Агъзурдакай сад жеда!
И ван галукьай чІавуз,
Пехил рикІер пад жеда!
ХАЙИ ЮГЪ
Сад Аллагьди гайи югъ я - хайи югъ,
Хва-стхадиз, хизандизни шад жеда.
Йиса садра къарши хъийиз гьа и югъ,
Ярар-дустар тостар лугьуз кIватI жеда.
Хуш кьабулиз гьазур я чун тарифар,
Фийи къарихъ чIугваз жеда гьайифар.
РикIел хкиз ви гъилелай гайи фар,
Ви сивера иситIа тIуьр дад жеда.
РикIиз регьят, чандиз менфят хьайитIа,
Бахтлувилер чаз Аллагьди гайитIа,
Сада-садан хатур даим хвейитIа,
Чан хизанар, дуьньяда куьн ад жеда.
Хайи йикъан аламатар пара я,
Багьа тостар кьабулзавай ара я.
На лугьуда, зи кIвал-карвансара я,
ХъуьтIуькайни чими хьана гад жеда.
Ажеб кIвалах хьана хана гатфариз,
Бул вахт я им ракъаризни марфариз.
Вили цавар ухшар хьана сафариз,
ТIебиатдиз абулейсан яд жеда.
Сажидина вуч лугьун квез куьруь яз,
Зунни зи паб кьамир къужа, къари яз.
Зи вилерай аквазва ам гьуьруь яз,
Хайи йикъар ажеб тир мад хьайитI
ДЕРДИНИК
Дердиник дили тахьурай инсан,
Ви агьузардик яман хьанайтIа?
Идалай вилик са шумуд йисан,
На гайи темен дарман хьанайтIа?
Хура рикIикай манидал атай,
Билбил хьанай зи, гъеридал атай.
Им а бахт туш хьи виридал атай,
Вал пехилбурун гиман хьанайтIа?
Ам жегьил вахт тир-ахвара авай,
Кацин хьиз вилер къахара авай.
Чи кьведан мехъер мукьвара авай,
Вун куьз икьван фад пашман хьанайтIа?
Ачух тир дуьнья дар хьайи чIавуз,
Гьар са инсанди карагда цавуз.
Сефил тир тIили атайла къавуз,
Яраб ваз закай са ван хьанайтIа?
Гайи кьве темен кьве хъуькъвен кьилиз,
Регъуь яз феназ чилерай чилиз.
Хкведайла экв чи кьведан вилиз,
Вучиз вуна ви иман канайтIа?
Лугьудай гафар пара амай захъ,
Ашкъидин ялав хура амай захъ.
Гени вахъ галаз ара амай захъ,
Сажидин вучиз душман хьанайтIа?
СУНА
Ви гуьзелвал садахъни жеч, чан суна!
Вун акъатай еридиз кьий, чан суна.
Бахт тушни вахъ галаз къекъуьн, гъил кьуна?
Ви ашдик квай гъеридиз кьий, чан суна!
Буйдиз шумал, гьар са хуш тир амалдин,
Хъуьвер анар, пІузар яру чумалдин,
Тамашналди тух тежедай амалдин,
Зун, вун хайи перидиз кьий, чан суна!
Сажидина тесниф авур цІарарин,
Метлеб сад я, цуьквер хьтин чІурарин.
Вилер чІулав,сив седефдин сарарин,
Вун вердишрай къаридиз кьий, чан суна!
БАХТЛУ ХЬУРАЙ
Бахтлу хьурай чи жегьилар,
РикІиз кІани ярар хьана.
ТупІарихъни жен къизилар,
Къуьнерихъни кварар хьана.
Бахтлу тир чам, бахтлу тир свас,
Шад мехъеррин мишребар я.
Уьмуьрлух дуст юлдашар яз,
Санал хьун чи метлебар я.
Сусахъ галаз къведай девлет,
Са кІвал ацІай аялар я.
Муьгьуьббатдиз хас я хевлет,
Ислягьвилин хиялар я.
ГИЛА ГЬИКІ Я?
Зун къе герек кас вуж ятІа, чидач заз,
Зун аквадай вилер аман тамашдай?
Зун акун низ гуж аватІа, чидач заз,
Виликдай зун гьисабайди кІамашдай?
Гила гьикІ я, таб акъатнан кьатІунар?
Ваз гьикІ хьанай паб жедай хьиз пачагьдин.
Вуч фад хьана ви умудрин атІунар?
Хендедадиз элкъвей чІавуз алчахдин!
Зун гьа жув я зама сифте кьилерин,
Акуначир ваз зун акьван цаз алаз.
Ви жегьилвал, дамахринни кьуьлерин,
Фена, кьейди, къекъвей вахтар наз алаз.
Ваз зун герек вахт атана, геж хьана,
Жегьилвилин рагъ хъфейла дагъларихъ.
Кьве пІузакай хъпи тир кьве пеш хьана,
Зул илифай чІавуз къайи багъларихъ.
Зун гьа жув яз ама, эвел кІан тахьай,
Рази я зун жуван сефил кьисметдал.
Зи ашкъидин япариз ви ван тахьай,
Гила рикІел хуьквезва ви зегьметдал.
Зунни бахтсуз, вунни бахтсуз ксар я,
Сад Аллагьдин кьадар ятІа, чидач заз.
Бахтар жагъун тавур залум йисар я,
Вучиз дуьнья чаз дар ятІа, чидач заз!
Эй Сажидин, бес я кая, кьея ви,
Къе атана сурун патал кІвач ала.
Жегьил вахтар вун тек туна фея ви,
Муьгьуьббатдин рекьел векьни-хъач ала!
ФАЗИР СТХА
Салам алейк, Фазир стха,
Квез и чІаван хийирар хьуй!
Шад ийидай лезги арха,
Чаз кьведаз бул шиирар хьуй.
Вун яргъара, зун чи хуьре,
Яшамиш са жезва жуьре.
ТІал гьатайла, руьгьдин хире,
Чи ара шад алхишар хьуй.
Бес гьикьван хьуй урусатра?
Чахъди илиф йиса садра,
Кьве кІвачни къул тирвал гадра,
Къуй чахъ хъсан багъишар хьуй.
Сажидиназ яргъарилай,
Чир хьана вун мукьварилай.
Лезги чилин накьварллай
Чи эсерар нехишар хьуй!
ТЕРБИЯ
Кьили чІуру тун тавуртІа рекье вун,
Эхир пашман хьана, гьатдач йикье вун.
КІанзавачтІа гьатна каша-мекье вун,
Инсанвилел са тике фу нез алахъ!
Чарабурун пай квай девлет тІуьрбурун,
Кьифре хьтин кисна, хевлет тІуьрбурун,
Чеб инсанар кьаз, гьайванар тирбурун,
Са версинин рекьяй яргъаз жез алахъ!
Акунралди са бязибур чир жедач,
Я ахьтиндахъ кІвал-югъ жедач, куьр жедач.
Вичихъ вичин бине жедач, хуьр жедач,
Адахъ галаз хъуьредалди, шез алахъ!
Са-садбурай акун тавур кар амач,
Я абурухъ намус амач, ар амач.
Дуьз инсан яз кьун герек тир тІвар амач,
Хъсан ксар авай рекьиз къвез алахъ!
Сажидиназ, атана и яшариз,
Таб гайибур акурди я кашариз.
Муг ийидай чка хьтин къушариз,
Михьи чка, жагъуриз, къекъвез алахъ!
КУЬН АТУРАЙ…
Самур вацІун а пад, и пад далгьана,
Чи лезги халкь чара тежер миллет я.
Гьукуматар чарабур я лагьана,
Яшамиш хьун, зазни чида зиллет я.
Куьн атурай, рагъ атурай, жуванбур!
Яд-сел хьана, гьуьлериз фий дакІанбур!
«Алам» дустар мугьман хьанва Куьредиз,
«Марвар» шаддиз кьабулун чи адет я!
Шад хабардин нур чкІана дередиз.
Шииратдин Мекке халис Женнет я!
Куьн атурай, рагъ атурай, жуванбур!
Дережаяр хьурай мандни кьакьанбур!
Етим Эмин, Гьасан, СтІал Сулейман,
Багъиш авур им Куьредин макан я!
Шадвал, Садвал, Азадвал тир эрзиман,
Чаз арада сергьятар хьун дакІан я!
Куьн атурай, рагъ атурай, жуванбур!
Шад хабарар кьисметрай гьар йикъанбур!
Сажидина, куьревийрин паталай,
Илиф, алциф лугьузва чи кІвалериз!
Вил алай тир, гатфарилай, гаталай,
Пара кьван шад хьана къе чи рикІериз!
Куьн атурай, рагъ атурай, жуванбур!
Заз куьн акур ахварар тир накьанбур!
ЯРАЛИ ДУСТ
Чун гьар са кас инсанар я адетдин,
Векилар тир гьар са халкьди, миллетдин.
Амма алим, шаир хьунал гуж ала.
Гьахъ тестикьиз мажбур жезва минетдин,
Лагь, чи патал, тереф хуьдай вуж ала?
Ярали дуст, лезги халкьдин дидарда,
Гьатунай чун тваз кІанзава и дарда.
Ви къуьнерал малаикрин луж ала!
ТуькІуьн чи гьахъ, Сад Аллагьдин кьадардал,
Адалай чахъ чун кІани кас вуж ава?
Сажидинни гьа вун хьтин яшарин,
Са инсан я, сихилдай тир къушарин,
Зални лезги халкьдин еке бурж ала!
ЧІаларалди гуьгьуьлар хуьз рушарин,
Зун хьиз икьван азиятда вуж ава?
ШИИРАТДИН БУЛАХДИК
Гъиле къелем, чар кьур чІавуз, далудихъ,
Къвед лугьудай зун галайди хьиз хьана.
Хтулдин рикІ кудайди хьиз халудихъ,
Зун захъ рахьаз, са геренди кис хьана.
Яраб залай алакьдатІа чІал кхьиз?-
Веревирдер ийиз, квайла кІвалахдик;
Рахан тийиз, са ни ятІан, тІвал кхьиз,
Алахънавай яд рагъулриз булахдик.
ИкІ жув жуваз акси ятІан, амма зун
Жув – жув яз хуьз, ялзавай за рикІ туна.
Къвед лагьай зун, акат хьана пис зурзун,
Зазни чидач, ам за кІеве гьикІ туна?
Гьар гьикІ ятІан, гъалиб хьана, кардик кваз,
Зи эрчІи гъил акат хьана кІвалахдик.
ЧІал арадал къвез акурла зарбдаказ,
Ван акатна шииратдин булахдик!
«ЛЕЗГИ КІВАТІАЛ»
Чи гьар са кас лезги патал,
Багьа хьана «Лезги кІватІал»,
Ирид йис им чІехин вахт я,
Куьн чи халкьдин чІехи бахт я.
Халис Лезги булах хьанвай,
Чи гьар садан дамах хьанвай,
Камар къачуз йигиндаказ,
Зегьмет чІугу эркиндаказ!
ФУАДАЗ
Гьалт тавунмаз чир жедач чаз инсанар,
Хъсан-писди – ам ви кьисмет – кьадар я.
Дуствилик чи кваз тахьурай нукьсанар,
Шаир патал хурун кьефес заз дар я.
Зи жегьил дуст, гъилер яру зарарин,
Ви шикилри твазва хьи зун есирда.
Шалбуз дагъдин, чебни экуьн ярарин,
Акун гуьрчег тушни алай асирда?
Чахъ Шалбуз дагъ, дагълар хьтин инсанар,
Чахъ авачир затІ вуч ятІа, Фуад хва!
Чи гележег авун патал хъсанар,
Ачухдиз лагь мад вуч ятІа, Фуад хва!
Сажидинан рикІ къажгъан хьиз ргазва,
Ван къведай кас жагъин тийиз къекъвезва.
Зун вахъ галаз тай-туш хьана рахазва,
ЦІийи ярар-дустар хьунихъ гелкъвезва!
САДБУР ЖЕДА
Шумудни са жуьре ава инсанар,
Гьар садакай рахун регьят кІвалах туш.
Садбуру чеб ийида чаз масанар,
На лугьуда, адан сив туш – булах я!
Садбур жеда, кІеви ванцел рахадай,
Ван хьайидан япар биши жедайвал.
Кас жагъидач гъавурда дуьз акьадай,
Кьил акъатдач, кар авачиз шедайвал!
Садбур жеда, рахаз цавун ванер хьиз,
ЦІайлапанар ягъиз мичІи вилерай.
Гафар къурда, келле хадай къванер хьиз,
Векь экъечІдай а кас къекъвей чилерай!
Садбур жеда, мецер цІалцІам гъеридин,
Гъуьлягъни кваз акъуд ийир тІуьквендай.
Ажал агакь тавунамаз къаридин,
Кафандин агъ къачуз фидай туьквендай!
Садбур жеда, кар алачиз арадал,
Итим декьей йикь акъудда куьчеда.
Вичи хайи пажни вегьез чарадал,
Жин хьиз чуьнуьх жедай чІулай шуьшеда!
Садбур жеда, гъуьлягъди хьиз мецелди,
Вичин крар сад амай кьван туькІуьрда.
Гьич са кІус экв акъуд тийиз къецелди,
Вичин кІвале юкъузни кваз куькІуьрда!
Садбур жеда, хьуьтІуьн йикьни гъилерай,
Къвен тийидай, тупар ягъиз чидайди.
Акьалтайди хьиз лепеяр гьуьлерал,
Кьил туькІвейвал, чІуру патахъ фидайди!
Садбур жеда, вичиз такур ахварар,
Къвез кимерал, ахъайда квез, кьинер кьаз.
Макьар гьим я, гьим я течир Макьарар,
Акъвазардай, катдай балкІан, кьенер кьаз!
Садбур жеда, гьич вич авай тамара,
Маса ничхир кІан тийидай акуна.
Акатайдан ялар тваз кІанз хамара,
ГьакІ вичи вич хъиткьир ийир дакІуна!
Садбур жеда, сиве тур тІуб кІас тийир,
Дуьнья гьинихъ элкъвезватІа тийижир.
Акъахнавай шавлардин кек рас тийир,
Вич вуч патал къекъвезватІа тийижир!
Садбур жеда, вичиз вич сак ас хьтин,
Амай халкьар пепеяр хьиз аквадай.
Вич кьиферин гвяна авай кац хьтин,
Гьар патахъай хийир вичихъ чІугвадай!
Садбур жеда, вич канабрай экъечІна,
Дуьз рехъ кьуна физвай папан кьил хьадай.
Вич терхеба гафар лугьуз эгечІна,
Дуьз рахайдан я кІвач ва я гъил хадай!
Садбур жеда, балкІандикай катзавай,
Як атІана, шишер ядай, хъел ягъиз.
Ламу хъуртук, кьал ягъиз, цІай кутазвай,
Гьазур тир кас, гунагьсуздан пел ягъиз!
Садбур жеда, вичи эгъуьр фуруз вич,
АватайтІан, кІусни къайгъу авачир.
Чара касдиз, фена атІай суруз вич,
Я кьилихъ, я кІвачерихъ къван галачир!
Садбур жеда, кьведра кьведни тийижир,
Архимедан законрикай рахадай.
Гъуьрчехъан яз, ачкар, къведни тийижир,
Дуьнядикай хабар тир кас яз кьадай!
Садбур жеда, шумудакай мад рахан?
Гьар садакай лагьана хьуй, мах жеда.
Гьабур акваз жувни хьана са тахан,
Бегьемвилел кьел ягъ тавур къах жеда!
ГЬАЙИФ КЪВЕЗВА
Куьз заз гьайиф къвезва йисар алатай?
На лугьун а вахтара чун шадзавай.
РикІел хкиз кІелай тарсар алатай,
Квахьай пул хьиз, чилерилай кІватІзавай.
Марф такъванмаз тум вегьенвай никІерал,
Дигмиш хьана, къвен тийир хьиз бегьердиз!
Алатай вахт хкиз жедач рикІерал,
Алай вахт чир тахьанамаз иердиз.
Чи аялвал, чи жегьилвал дявейри,
Каш гуз, мекь гуз алахъайд тир чуьнуьхиз.
Квез чидани, хваяр хайдидейри,
Хайибур тир абур Ватан хуьнуьхиз.
Куьз чаз гьайиф къвезва йисар алатай?
И суалдиз жаваб вахкун регьят туш.
Инвалидар акур гъил, кІвач галатай,
Дявейрикай чаз хьайиди менфят туш!
Са жув патал туш ийизвай фикирар,
Дуьнья алам вири халкьар шад тиртІа.
Югъ-къандивай артух жезва факъирар,
Низ дерт авай абур сад, кьвед, вад тиртІа?
Заз гьайиф я Сад Аллагьди гайи вахт!
Ишлемишиз тежезвайла кІанивал.
Югъ-къандивай яргъа жезва чавай бахт,
Гьиниз фена чи инсанрин къенивал?!
Йисар, йисар, алатай ва алай вахт!
Куьн куьз икьван дегиш жезва, чІур жезва?
Сажидиназ жагъин тийиз къулай вахт,
Чан аламаз кІарабрикай къур жезва?!
ШАИР Я ЗУН
Шаир я зун, чан гъиз чидай гафарал,
КІелай касдин фикир желбиз алакьдай.
ХъуьтІуьн цикІиз ашукь хьана гатфарал,
Югъ ва йиф я лугьун тийиз кІвалахдай.
Шаир я зун,чан акьалдриз гафарал,
Цив рахадай шииратдин булахдин.
Лезги чІалан суьгьуьрар гвай гьарфарал,
Жуван гьар са фикир лугьуз алахъдай.
Шаир я зун, халкьдин рикІин хиял тир,
Ватан патал чан эцигиз алакьдай.
ЭгечІна хьиз вахтарилай аял тир,
Зегьмет чІугур гьар са рекьяй кІвалахдай.
Шаир я зун эхиратдин нефесдин,
Жуван буржи кьиле тухуз, вилик квай.
РикІе са кІус амай кьван гагь гьевесдин,
ЧІалар кхьиз, чарни къелем гъилик квай!
Шаир я зун, дуьньядал цІар илитІиз,
Хиялралди руьгь кутадай гафарик.
Фалчиди хьиз, жува жувни ицитІиз,
Умуд кутаз билбилди хьиз гатфарик.
Зун шаир я, Сажидин я квез чидай,
Зун течирбур и дуьньяда бул ава.
Жуван кьилел гьалалдиз фу нез чидай,
Жувахъ жуван кІвал-югъ авай, къул авай!
ЭУН ТЕК КАС ТУШ
Зун тек кас туш, захъ зи ери кІвал ава,
Зун тек кас туш, захъ зи Ватан, чІал ава,
Хабар яхъ тІун, куьз зи рикІе тІал ава?
Квекай дарвал аватІа лагь ачухдиз?!
Захъ зи миллет, дуст тир халкьар бул ава,
Жуван ризкьи, жуван фу-яд, къул ава.
Хабар яхъ тІун, куьз ви чанда фу лава?
Гьихьтин тІарвал аватІа лагь ачухдиз!
Захъ зи дагълар, зи аран, чуьл, там ава,
Захъ зи рехъ-хвал, зи гуьне, зи кІам ава.
Хабар яхъ тІун, вахъ гьи дерт, гьи гъам ава?
Вуч инкарвал аватІа лагь ачухдиз!
ТІарвал тушни халкь кьве патал пай хьана,
РикІе даим хажалатдин цІай хьана,
Хабар яхъ тІун, са кас авач гьай хьана,
Са-сад тирвал лугьун за квез ачухдиз!
Дарвал тушни, рикІиз регьят ван тахьун?
Ислягь хьана, санал фу нез кІан тахьун,
Аламат я зи рикІикай къван тахьун,
Пехил тирвал лугьун за квез ачухдиз!
Сажидин жен, мехъер далдам алачир!
И дуьньядин девлетрихъ вил галачир,
Халкь сад хьана, маса дерт захъ авачир,
АкунайтІа, хъуьредай зун ачухдиз!
КЬИНИКЬ ДЕРТ ТУШ
Кьиникь дерт туш, ам виридахъ галайд я,
Са кьадардин яшар хьана, кьузуь яз.
Азраилдин вил кьиникьал хьайид я,
Адаз кІан я чун и кардал рази яз.
Кьиникь дерт туш, рикІе авай мурадар,
ЧІехи тир пай кьилиз акъатнавайтІа.
Гьар са касди эвленмишна веледар,
Туькьуьлвилер чавай къакъатнавайтІа.
Кьиникь дерт туш, эгер халкьдин арада,
ТІвар кьадай кас аватІа ви хъийирдихъ,
Вун мукьвадай кьана гъейри чарада,
КІелиз ва яб ганайтІа ви шиирдихъ.
Кьиникь дерт туш, рекьизвайтІа ажалдик,
Гьуьрметлу яз хуьруьз-кІвализ, хизанддиз.
РикІик кумай крар хъийиз мажалдик,
Са-сад тамам хъийидайвал хъсандиз.
Кьиникь дерт туш лугьумир на, Сажидин,
Низ кІан жеда ламу чилик къаткана?
Вахъ гьайифар чІугваз гъвечІи-чІехидан,
Кьуд патахъай ви дуьадал кІватІ хьана?
ВАЦІАР КЬЕРЕРАЙ
ВацІар кьерерай фида авахьна,
Кьилер чархара, ргара акьаз.
Сел къвайи чІавуз фида алахьна,
Хурук акатай тар, кІарас жакьваз.
Инсанар фида анжах рекьерай,
Гьар сада вичин дердияр акваз.
Амма хиялар фида рикІерай,
Санал кис хьана жен тийиз акъваз.
Элкъвена хуьквез жедач вацІувай,
Абур вердиш я агъуз авахьиз.
Кьарай кьаз жедач никІе къацувай,
ВацІун яд тІалдин дарман-дава хьиз.
Инсанар фида, элкъвез хуькведа,
ВиртІер кІватІзавай чІижерин саягъ.
И дуьньядал зун гелкъвез хуькведа,
Шииратдикай кьуна хьиз даях!
Я кьей Сажини, вуч лугьузва на?
Умуд кумана элкъвена хуьквез?
Рехъ гьикІ жагъурда лугьузва вуна,
Агъа дуьньяда къекъвена хуьквез?
ШАИРДИН РИКІ
Шаирдин рикІ минаяр квай чуьл я са,
Чилер зарзай вахтунда кІус-кІус жедай.
Шаирдин рикІ лепе алай гьуьл я са,
Декьикьада акъваз тежер суст хьана!
А рикІ хура авай шаир кис хьана,
Акъваздани рекьидайла инсанар?
Аджаз вири рекьизвайди хьиз хьана,
Дуьнья уях ийиз, яда азанар!
Шаирдин рикІ женг авайла, ракь жеда!
ЦІун ялаври лигим ийиз гьулдандиз.
Хъел атайла, дагъдин гужлу лекь жеда!
Гуьлле гуз кІанз шиирралди душмандиз!
Шаирдин рикІ – муьгьуьббатдин са цуьк я,
КІани ярдин гъиле вугур шадвилин.
Шаиррихъни авайди тек са рикІ я,
Гьамишанда ял ийизвай Садвилихъ!
Сажидина рикІ Шалбуздин дагъ я са!
Акун къене са гъуд кьванди ятІани.
Шаирдин рикІ хках тийир рагъ я са!
Уьмуьрлух яз куькІуьнвай цІай кватІани!
ВУН ВУЖ ЯТІА
Вун вуж ятІа, къалурун чаз герек туш,
Лув гайила чир жеда пехъ, лиф ятІа.
Сив рахаз, гъил юзурун чаз герек туш,
Вахтуни вич чирда югъ я, йиф ятІа.
Ви ацукьун-ви къарагъун, рахунар,
Акун бес я, тавуртІани тарифар.
Куьк хьуналди, я авунал яхунар,
Темпелрикай жедайди туш арифар.
Вун вуж ятІа, къалурда ви кІвалахри,
Бубадалди, девлетралди дамахмир.
Себеб целди къалурда чеб булахри,
Таб-гьелледал чун алцурриз алахъмир.
Вун вуж ятІа, аслан ятІа, къуьр яятІа,
Чир жеда чаз вун чаз акур чІавалай.
Чаз ашкара я, тахьайтІа сир ятІа?
Тариф авун герек къведач жувалай.
За жувазни лугьузва, эй, Сажидин!
Къуй алемди лугьурай вун вуж ятІа!
ЧІехидай яхъ жувалайни гъвачІиди,
Шаирдин тІвар багьа ятІа, хуш ятІа!
ВАТАН САД Я
Ватан сад я, хъсан ятІан, пис ятІан,
Кьисмет я на къачунвайди, гайила.
Са бязибур ягъалмиш я куьз ятІан,
Бахтар кьисмет хьанач лугьуз хайила.
Са кІус кІвалах жезватІа ви кьиливай,
Акьван яргъаз физ тахьурай, кІвал туна.
Сад Аллагьди хуьй къурабавиливай,
Патаз финиф Ватанда ви чІал туна!
Бахт тушни вун и дуьньядал акъудун?
Яшамиш хьун азад гъед яз гьуьлевай.
Дуьз яни бес на рикІелай алудун?
Диде-буба сефилдиз тун кІвалевай?
Ватандивай, вун чандивай хьуникай,
Са кІус кьванни вил экъегъун герек я.
Сад Аллагьди яман бала гуникай,
Къурху туш заз лугьуниз вун зирек я.
Ватан сад я, диде сад я вун хайи,
Кьвед лугьудай ватан тахай диде я.
КІвал рикІелай, чІал рикІелай фад фейи,
Вун манатни туш, кепекрин херде я!
ИДРИС СТХАДИХЪ
Къадим Ялцугърин Эминан хуьре,
Камалэгьлияр ава гьар жуьре.
Бахтуни жуван цуьк гъайи бере.
Таниш хьана зун Идрис стхадихъ!
Эминан хтул, теснифдай чІалар,
Акур чІавуз зи шад хьана гьалар!
Зулуз, мехъерик ядайла ялар,
Таниш хьана зун Идрис стхадихъ!
Акьуллу инсан, рикІ авай заха,
Карчи ксарин гьатнавай юкьва,
Гзаф инсанрин рикІериз мукьва.
Таниш хьана зун Идрис стхадихъ!
Дидени шаир - Эминаз ухшар,
Шииррин устад гадаяр, рушар.
Хъсан тир инсан, юкьван тир яшар,
Таниш хьана зун Идрис стхадихъ!
Зегьмет чІугвазвай казахрин чилел,
Яшамиш жезвай ризкьи нез гьалал,
Ашукь инсадихъ, Ватандал, ЧІалал,
Таниш хьана зун Идрис стхадихъ!
Къурбатдикайни кьуна хьиз Ватан,
КІан тир Дагъустан, хуш тир Лезгистан!
Хайи тир хуьре авай багъ-бустан,
Таниш хьана зун Идрис стхадихъ!
ГЬАЖИ-МЕГЬАМЕД
Гьалт тавуртІани дагълар дагъларал,
Инсан инсандал гьалтда лугьуда.
Лугьуз жедач, вахт мукьвал, яргъарал,
Мурад хьиз гъиле гьатда лугьуда!
ЯркІи патара, Хъуьпуькьрин хуьре,
Гуьрчег тир рушар ава гьар жуьре.
Ина авалда са гуьзел дере,
Миргер къвез мукьув, катда лугьуда!
Касдин гьуьлуькай кьуна хьиз даях,
И пад – Дагъустан, а падни Казах,
Лезги рухвайрал, рушарал дамах,
Ийиз шадвилер, кІватІда лугьуда!
Гагь мукьвал-мукьвал, гагь-гагьни кьериз,
Хтай вахтунда хайи тир хуьруьз,
ЦІаран булахдин ширин дад чириз,
Яргъал тир рекьер кьатІда лугьуда!
Гьихьтин затІ ятІа, кьадарни кьисмет?
Жагъин тийидай гайитІан къимет,
Заз за хъсан дуст, Гьажи-Мегьамед,
Жагъанвайла, рикІ шадда лугьуда!
Мехъерик чна чІугур кьван кефер,
РикІел хуьквезва са шумуд сефер.
Сийидагьмедни Мегьамедвили,
Зун са кІус амай пиян тахьана,
Агакьна кІвализ, зиян тахьана.
Дустарихъ галаз тІуьн-хъун ширин я,
Дустар хьунухьин метлеб дерин я.
Сийидагьмедни Мегьамедвели,
РикІяй рикІиз хуш дустар хьана заз,
Мехъерик лугьур тостар хьана заз!
ВУЖ Я ЗУН
Чидайбуруз - чида зун,
Тирди гьулдан жида зун!
Тариф авун герек туш,
Ам зи сивин хуьрек туш.
Бязибуруз гьикІ ава,
Зи хура кьве рикІ ава.
Муьрхъуь такьар ракь я зун,
Дагъ-Арандин лекь я зун!
Дустар патал чан гудай,
Душман патал къван гудай;
Инсан я зун адетдин,
Жуван лезги миллетдин!
Яр-дустариз чир хьурай,
Пехилбуруз сир хьурай.
Галат тийир кас я зун,
ГъалатІ тийир кас я зун.
Диде чили нек гайи,
Пак ракъини экв гайи;
Рекьин тийир инсан я,
Кьудкъанни пуд йисан я.
Йифен ахвар авачир,
Йикъан кьарар авачир,
ЦІувад йисан жегьил я,
Душманар зал пехил я.
Чидач им вуч гуж ятІа,
Заз чидач жув вуж ятІа.
Герекбуру чиррай зун,
Зирекбуру хуьрай зун!
Хъсан чида заз са кар,
Кьиле тухун дуьз тир кар.
Сажидинан тІвар алай!
Сир чида заз кар алай.
МУБАРАК
Пудкъадни вад - акьван чІехи яшар туш,
Я а яшдиз ви къаш-къамат ухшар туш.
Я на тІуьрбур испик чІахар ашар туш,
КІелевияр жегьилар я, Мирзебег!
Гьамиша шад гуьгьуьлар я, Мирзебег!
Яшар хьурай, амма яшлу жез тахьуй,
Кьуьзуь жезва, - лугьуз сивяй къвез тахьуй.
Зун галачиз юбилейда нез тахьуй,
Ви яшар – ви къизилар я, Мирзебег!
Театрдин гуьгьуьлар я, Мирзебег!
КЬИСМЕТАР
Сад ава – кІанивал,
Сад ава – жеривал.
Сад – Аллагьди гайивал;
Садни – виртни гъеривал.
Рахуникай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я!
Зи Ватан – зи Куьре я!
ТІалабунар бул жеда,
Кар туькІвейбур садни вад.
Садан чанда фул жеда,
Садан кІвале даим гад.
Кьам чухункай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я!
Зи Ватан – зи Куьре я!
Завай, гьикІ я лагьана,
КьуртІа вуна, хабар, дуст?
Завай икІ я,-лагьана,
Ийиз жедач тапар, дуст.
КІан хьуникай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я.
Зи Ватан – зи Куьре я!
Бязибуруз гуда гьа!
Хъсан ва пис талгьана.
Са бязибур куда гьа!
Кабаб хьтин цІал гъана.
Лугьуникай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я.
Зи Ватан – зи Куьре я!
Чидач, вуч я вил алаз,
Акъваз авун кьисметдал.
Пул гайитІан кьил алаз,
Бахт къачуз жеч гьуьжетдал.
Женг чІугункай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я.
Зи Ватан – зи Куьре я!
ГЪАЛИБВИЛИН СУВАР
Зегьметчи халкь, фяле, лежбер,
РикІяй-рикІиз дустар я чи.
Гъалибвилихъ гъайи рагьбер,
Рехъ къалурай устІар я чи!
Тикрар:
Ленинан пайдах,
Азадвилин рагъ!
Къалурзавай рехъ,
Мадни акъуд цавариз!
Диде Ватан гъалибвилер
Къазанмишиз вилик фирай!
Сефил авур совет эллер,
Къанлу душман чилик фирай!
Лап багьа яз акъвазна чаз,
И шад сувар гъалибвилин.
Чи халкьдин руьг аквазва чаз,
Хуш бахтунин сагьибвилин!
Совет уьлкве, азад ватан,
Ислягьвилин даях я ам!
Душманар терг ийиз патан,
Гьар гьамиша уях я ам!
ХЪСАН ТУШ
Хъун хъсан туш, кьил кьилелай алудиз,
Жибин ичІи, вилер мичІи жез тахьуй.
Хъвана, батмиш хьана лугьуз халудиз,
Арза ийиз ви кайвани шез тахьуй.
Хъвайидан вуч мерг ава лагь гьуьлерал?
Ваз ви кІвале авачни са тиян, дуст?
ГьакІ жува-жув батмишарна гъилерал,
Ви хизандин гуз кІан жемир зиян, дуст!
ЛАТИФАДИЗ
Гьар са цІийи гуьруьшди,
ЦІийи шадвал багъишда.
Таран хьтин емишди,
ЦІийивилер алхишда.
И мукьвара Латифа,
Чаз мугьман яз хтана.
Хъша, буюр, илифа,
Гьикьван вахт тир дахтана.
Къазан булахдин цикай,
Чай вуч ширин тир югур?
Суьгьбет кІвахьиз мецикай,
Давам ийиз гур-гьа гур.
Гьава вуч тир Ватандин,
Шалбуз дагъдин гарарин.
Цавун кІан Лезгистандин,
Пак Женнетдин нурарин!
Ваз тарс гайи муаллим,
Жибреилни зунни куьн;
Гьалтайди хьиз кьве алим,
Гьикьван хьанай шад луькІуьн?
Кьасумхуьруьн КТВ,
Халис мугьманхана я.
Гьар суз хтун куьн хиве,
Лап чарасуз кІана я.
РикІ дарих яз, гьатай тІал,
Муьгьтеж тир хьиз дарманрихъ,
Сажидин, и кхьей чІал,
Къаних кас я мугьманрихъ.
ВАТАНДА РИКІ АМАЗ
РикІ ватанда амаз хайи СтІалрин,
Хъифей суна, ваз гьикІ кьарай къвезватІа?
Тухум-тара мукьва кьили кІватІалрин,
Рахун-луькІуьн, ваз гьикІ гьарай къвезватІа?
Ватандин руг ширин затІ я дадуниз,
Ватандин гьисс дерин затІ я кьатІуниз.
Мажбур хьайи гъилер хьуьчІуьк кутуниз,
Сивяй ви гьикІ чІерай-пІерай къвезватІа?
Са кьадардин вахт герек я рикІ хуруз
Хтун патал, вердиш авур хуьз харуз.
Гагь михьи жез, гагъ сел къвана, къвез кьаруз,
Яраб яд гьикІ вацІун кьеряй къвезватІа?
Ватанда рикІ амаз хъифей суна, гьей,
Куьз киснава, ченедин кьил кьуна, гьей?
Акьван яргъал хажалатмир вуна, гьей,
Ваз саламар хайи хуьряй къвезватІа!
ГЬИХЬТИН ЖЕГЬИЛАР…
Гьихьтин жегьилар тиртІа чун яраб? -
Лугьур суалди кузва зи кІараб.
Залум вахтуни ви гуьзел къамат,
Инсафсузвилел ийизва харапІ!
Тамаш и рушаз, нур къугъвазвай чин,
Дамахдиз тамаш жегьил тир вичин!
Цуьк акъуднавай багъ тир гьакъикъат,
Тараз ухшар я къелем тир ичин!
Ачух лацу пел, рацІамар къекъвей.
Хъуькъвен кьилериз тамаш куьн элкъвей!
Я сивикайни, пІузаррикай мад,
Рахадач артух, кІалубриз туькІвей!
Гьахьтин жегьил руш тиртІани эвел,
Аватнавач вун са акьван кІевел.
Яргъи чІарари, метІел алай кьатІ,
Джокондадин хъвер гъизва сивел!
Кьей хва Сажидин, вуч кас я жинжел?
Вахъни ава кьван кхьидай мажал.
Гьи кьадар вацІай авахьайтІан яд,
Къвердавай яргъаз катзава ажал!
ИШЕХЬМИР САДНИ
Ишехьмир садни, накъварив кудай,
ГьакІан кІвалах я вилер цІурурун.
Кьисмет тиртІа ваз бахтарни гудай,
Яд тагай хьтин-тарар кьурурун.
Аялар шехьда гишин хьайила,
Амма чІехибур шехьун айиб я.
Бахт гайибур кьуд пешин хьайила,
Вичин кьисметдин халис сагьиб я.
Хажалат кьамир, кваз такьаз алахъ,
Чан аламай кьван атІумир умуд.
Туькьуьл кьисметдин жез тахьуй чІалахъ,
Бахтлу хьайибур ава са шумуд!
Сажидин, гьелбет, туш бахтлу инсан.
Бахтсус касни яз кьаз жедач хиве.
Гьим писди ятІа, гьим ятІа хъсан,
Лугьуз алакьдай мез ава сиве!
ФИДА ЖАЛ УЬМУЬР?
Хура ивидин ргазва чайдан.
Кьил эхиз тежез, залан яз гардан,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
Лугьун-хъуьруьнни хуьквезмач рикІел,
Хъсанвилерин вил ала рекьел.
Залум хар къвана илгьмдин кьилел,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
Гьикьван жува жув ийида секин,
Къвердавай артух жезва тІал рикІин.
Я йифиз рекьин, я юкъуз рекьин,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
Икьван чІавалди фагьумдай жува,
И дуьньяда дуьз гьахъ-дуван ава.
Гъил агакь тийиз бахтунал цава,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
Сажидин, икьван эхай хьиз вуна,
Давам хъия рехъ, кьил цава кьуна.
Дердер-гъамариз яб гун тавуна,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
ЭЙВАЗ МИРЕС
Эйваз мирес, тек са кІвал туш етиди,
Хуьрерни кваз ясдик квалда Къубада.
Алчах кІвалах ийич бегьем итимди,
Рагьмет атун кІанзаватІа бубадал.
Куь лезгийрин вуж ава лагь къайгъуда?
Тарашзава хуьрер, кІвалер, чилерни.
Незвай ризкьи, тІушуннавай агъудал,
Вуч авурай лукІар жезвай эллери?
Са Байрам туш, я туш Лезги Ламетни,
Забит стха, нече шумуд сад ава.
А патара чІуриз лезги адетни,
Рахаз тежез, сив ацІана яд ава.
Тек са вун туш, я Сидакъет, Камран туш,
Музаферни ава халкьдин дидарда.
Лезги Къуба – Азербайджан, Иран туш,
Вучиз лезги халкь тунватІа и дарда?
Лезги лекьер иесияр дагъларин,
МуьтІуьгъ тахьай Шарвилидин эллер я!
Женнет ухшар никІеринни багъларин,
Дуьнья машгьур Лезгинкадин кьуьлер я.
Сажидиназ хабар я ви рикІикай,
Алчах кІвалах кьабул тийир къилихдин.
Хабар я ви шииратдин никІикай,
Туьнт истивут, кудай серкин силихдин!
МЕХЪЕР МУБАРАК
Лезги халкьдихъ ава гуьзел дереяр,
Къачун чна Къуба, Самур, Куьреяр.
Сусарив гваз къведай таза шуьреяр,
Кьурагьрин шагь – КІирияр я, КІирияр!
Кьакьан дагълар, чка-чка булахар,
Суьруьяр хуьз, чубанрив гвай дамахар.
Сад Аллагьди туькІуьрзавай кІвалахар,
И патар хуш ерияр я, ерияр!
Къе мехъерин дамах: шадвал, хуьруьн я.
Свасни гада, виртни чІем хьиз ширин я.
Мел-мехъерин мана, метлеб дерин я,
Сусариз хуш къарияр я, къарияр!
Свасни гада, рикІяй рикІиз ахъа рак,
Сажидина ийизва квез мубарак.
Бахтлу хьунухь патал герек тадарак,
Кьурай якни гъерияр я, гъерияр!
АЛАЧИР СИВ
Инсанарни ава гьар са жуьредин,
Туькьуьл хъархъар хьтин, хамар хъиредин,
Элуькьунал, къампа хьтин дередин,
Алачир сив иесидиз муьтІуьгъ туш.
Кьарай къведач чарад жакьун тавуна,
Маса гуда, шикаятар авуна.
Вуч авуртIан, адаз вуна,
Эсер жедай муьнуьгъ туш.
ВУЧ ИЙИЗВА НА
Ватандин къадир чир жеда яргъаз
Акъатай чІавуз, кичІе яз рахаз.
Ватан паталди, кІан туш кефи хаз,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
ЧІугвазватІа на гьар юкъуз зегьмет,
ТІимил ва гзаф къачузва къимет.
Ватан паталди, ягъна хьиз кьве мет,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
Диде-бубаяр секин я сура,
Вун хьтин емиш багъишна тара.
Ватан паталди, рикІ туна хура,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
Акьалдарна вун, хкажна кІвачел,
Къекъвез туна вав дамахдив вичел.
Ватан паталди, багъишай ваз чІал,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
Веледарни вахъ, чешнелу хизан,
Агалкьунарни цІинин ва шазан;
Ватан паталди, хвейи кимяй чан,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
Гьа ихьтин суал виликни жуван
Эцигзава за, ая гьахъ-дуван.
Ватан паталди, гуз гьазур яз чан,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
ХУШ Я ЗАЗ
Ватандин винел акьалтайла циф,
Гьазур тирла къваз тІурфандин селлер;
ЦІайлапандикай хьана цІай куькІуьнвай лиф,
Экуь ийида цаварни чилер!
Гьа и женгина тахьанвай зайиф,
Лекь хьанвай лифрен цІакул хуш я заз!
Ша, яваш-явашдиз эвичІин чилел,
Зегьметар чІугваз ийин чун алахъ.
Гьасилай ризкьи жуван кьве гъилел,
НикІяй хкидай герек я улакь.
КІусни четинвал къвен тийир кьилел,
Арабадин кьве дапур хуш я заз!
Дуьньяда кими туш дустни душман,
Пехил рикІери тагузвай мажал.
Дустар шад я вал, душманар пашман,
Амма хаинриз гун патал ажал,
Игитдин гъиле гапур хуш я заз!
Гьар са чуьруькдихъ галай хьиз эхир,
Ислягьвал патал меслят хъсан я.
Цурун къапуни кьадай хьиз пехир,
Гьахъвал кІаниди дуьз тир инсан я.
Сажидиназ хьиз, дуьзвал гвай факъир,
Дуьньядин винел хатур хуш я заз!
БАХТНИ ЖАГЪИДА
Заз акун тавур амач аламат,
ГьакІ ятІани зун ама саламат.
Дяведин четин акуна йисар,
Чирна, вилерал нвагъ алаз тарсар.
Къуьруьгъуьм цикай хьана чаз къафун,
ЧІехи хьана чун шуькІуь яз руфун.
Куьткуьниз хъчар, вергер нез хьана.
ЧичІакрихъ галаз серкер нез хьана.
Шадвални хьана, гъалиб хьайила,
Хайи Ватандин сагьиб хьайила.
Аялвиляй чун фад чІехи хьана,
Жегьилзаваз чун фад рехи хьана.
ГьакІ ятІани чун къекъвена уьтем,
Алахъна Ватан хъийиз кІан мягькем.
Шадвални хьана, садвални хьана,
РикІера гатфар, гадвални хьана!
Са яш хьайила, тежез вердишвал,
Ватанда туна чІуру дегишвал.
Совет гьукумат акъудна кІаняй,
Гъуьлягъри чун нез эгечІна къеняй.
Тарашна девлет, халкьарин кесиб,
Душманар хьана къизилрин сагьиб.
ГьакІ ятІани чун алама кІвачел,
Ризкьияр тІимил, бул хьана эчІел!
Пашманвал пара, дар хьана шадвал,
ГьакІ ятІан чна хуьзва чи садвал.
Ватан хуьн патал эверайтІани мус,
Гьазур я чун хуьз чи лезги намус!
Мус хьайитІани Сажидин вичин,
Гайи гаф кьиле тухуз я кІвачин!
Садра хайид хьиз, садра рекьида,
Ватан хвейидаз – бахтни жагъида!
АКУН КЪЕНЕ
Акун къене вири хьтин инсан я,
Я кьакьан туш, я аскІан;
Ихьтин касни хьунухь, валлагь, хъсан я,
Я къецин туш, я накьан.
Амма адахъ зигьин ава кьатІидай.
Гъетер адахъ рахазва.
Къизилар хьиз, акъудзавай кьватидай,
Анжах гьадаз аквазва.
Чи дуьнья гьикІ атанватІа арадал,
Адаз чизва, кхьизва.
Аллагь ашукь хьайиди хьиз кьарадал,
Адам рикІел хкизва.
Адаз гьинай атана и кьатІунар?
Аватнани цаварай?
Гьар гафуни алмасди хьиз атІунар,
Акунани ахварай?
Адаз чизва, вичин гьар са кІвалахдик,
Миллионрин паяр ква.
КІуф кутуна, хъвадайди хьиз булахдик,
Адан кьилик цІаяр ква.
Тек-тек жеда Аллагьди пай гайибур,
Багъишар хьиз инсанриз.
Духтурар хьиз алахъзава кайибур,
Са-садан хер хъсанриз!
Шаирарни – паяр ганвай ксар я,
Инсанрин рикІ шад ийиз.
Дуьнья халкьна гьи кьадардин йисар я?
Вири халкьар сад ийиз.
Амма, амма гьахъвал патал женгиниз,
ЭкъечІ авун герек я!
Эвел фикир ийиз тахьуй гуьгъуьниз,
Акьул – ам чи хуьрек я!
ЧУЛПАН РУШ
Вичиз гайи премимия начагъ аялриз бахшна.
Амайбурни куьн хьтинбур хьанайтІа,
Валлагь, дуьнья къени жедай, Чулпан руш!
Ви рикІикай пай виридаз ганайтІа,
Халкь чеб-чпиз кІани жедай, Чулпан руш!
Гуьрчегвални бахшнава квез Аллагьди,
Берекатрин сини авай, Чулпан руш!
Аялриз туз, савкьват гайи пачагьди,
РикІе виртІед куьнуь авай, Чулпан руш!
Аферин ваз, хайи диде-бубадиз,
Бахшандар гуз эрчІи гъили, Чулпан руш!
Алахънавай кас Россия абадиз,
Чан виридаз мукьва-кьили, Чулпан руш!
Сажидинни шад я вири эллер хьиз,
Мубаракиз цаву, чили, Чулпан руш!
Куьн багьа я чаз къизилдин гуьллер хьиз,
Хъвер къугъвазвай сивел мили, Чулпан руш!
ЛЕЗГИ РУШ
Гьич садахъни жедач хьи ви акунар,
ЧІулав, яргъи кифер, дабан гатунар!
Регъуьвал кваз, ийин тийир гатІунар,
Ваз тамашдай кьве вил кІанда, Лезги руш!
Яд кварцелай, лепеяр гуз, алахьиз,
Булахдилай катзава гар – гьава хьиз,
Рахан тийиз, са яд касдин бала хьиз,
Ша, тІал твамир на зи чанда, Лезги руш!
ЦІийи варз хьиз шуькІуь я ви рацІамар,
Мягьтел я ви гуьрчегвилел аламар!
Дамахдивди вилик къачуз къадамар,
Ви муьгьуьббат вуч кьакьанда, Лезги руш?
Зун – Сажидин, ви гъамуник пер хьана,
Сагъ хъижезвач, муьгьуьббатдин хер хьана.
Заз ахварай акурди ви хъвер хьана,
Лув гуз физвай Лезгистанда, Лезги руш!
ЗУН ЯШАМИШ ЖЕЗВА
Са пата – чан, муькуь пата кьейибур,
Зун машгъул я шаирвилин пешедал.
Мумкин кар я хъуьруьнни, ван хьайибур,
Султанован авазва зун куьчеда!
Чан алайбур, югъди, йифди кІвалахдик;
Квез а ксар акваз кІандай декІени!
Кьейи ксар, фири нек хъваз, булахдик,
ХупІ секин я, гьар са кІвалах туькІвена!
Чан алайбур акур чІавуз жувазни,
Ял ягъиз кІанз, гвяна ава мажалдин.
Кьейибурухъ кІан яз язух чІугвазни,
Амма абур есирдава ажалдин.
Са тафават ава и кьве къуншидин
Арада, сад-садав гекъиг тежедай:
Са къунши я лални буьркьуь, бишиди.
Рахаз, яб гуз ва я килиг тежедай!
Муькуь къунши, кьиникь фена рикІелай,
Ката-галкуг, ава чапхун-чалада!
Кьейи къунши, гатуз, хъуьтІуьн цикІелай,
Къарай тийиз, ава даим члада!
ЭрчІи гъил зи гва чан алай ксарив,
Гайила – нез, тухар тежез «мад»,-лугьуз!
Ара физ зун чуьруьк жезва йисарив:
Са тІимил кьван уьмуьр вахце «мад»,-лугьуз!
Чапла гъили ялзава зун виликди,
Агакьарун патал секин ажалдив.
Кьве кІвачини чІугвазва зун чилихъди,
Женнетдиз физ кІанз жуван кьве кІвачелди!
Са вил – эрчІи, са вил чапла патахъди,
Тамаш ийиз, зун физва дуьз рехъ кьуна.
Амач акьван вахт къаткиз са къвалахъди,
ЭрчІи гъиле –лиф, чаплада – пехъ кьуна.
Гьа и жуьре, хайи хуьре ава зун,
Кьве пата кьве жуьре аваз къуншияр.
Са ксариз кІанзава тваз цава зун,
Муькуьбур заз жезва пехил къаршияр!
Са пата – чан, муькуь пата кьейибур,
Зун машгъул я шаирвилин пешедал.
Мумкин кар я хъуьруьнни ван хьайибур,
Зун яшамиш жезва ихьтин куьчеда!
КАРИНА
Шабалутдин чІарар къугъваз къуьнерал,
Вуч милаим тамашда вун вилерал?
Гуя, лепе алачир хьиз гьуьлерал,
На вуч хиял ийизвата, Карина?
Дуьнья я им гьар садаз са кьисметдин,
Къадир чир хьун герек гьар са няметдин.
Гуьзел къамат авай лезги миллетдин,
На вуч хиял ийизватІа, Карина?
Куьн иердиз тамаш адан вилериз!
Ахъа, лацу пелез, хъуькъвен кьилериз!
ПІузар ухшар яру къизил гуьллериз,
На вуч хиял ийизватІа, Карина?
Рагъ экъечІдай саягъ цавуз агъадай.
Уьмуьрдихъ са чІав ава бахт агъвадай,
Гьар са касдив ширин мецел рахадай,
На вуч хиял ийизватІа, Карина?
Сажидин я, рахаз вердиш цаварай,
Шумудаз куьн аквазватІа ахварай?
Икьван гуьрчег лезги руш тир, ай гьарай!
На вуч хиял ийизватІа, Карина?
ЧИР ЖЕДАЧ
Къециндалай пакадалди,
Вилералди аквадалди,
Чаз чи уьмуьр гьикІ жедатІа,
Чир жедач!
Къе дуьз акур дугъри инсан,
АкатайтІа, адак нукьсан,
А касдикай шеж хьайитІан,
ПІир жедач!
РикІяй-рикІиз кІан я лугьуз,
Яр кьуналди, чан я лугьуз,
Ихтибардай нихъ хьайитІан,
Сир жедач!
Зегьмет чІугваз, тийиз акъваз,
Жафайрин атІа кьил такваз,
Яд авачиз, тум вегьейтІан,
Хир жедач!
Я ник авач, багъда тарар,
Гьайман авач, кьун патал тІвар,
ЗатІ авачир чуьлда ахьтин,
Къуьр жедач!
Цун тавунмаз гьар са техил,
Чарабурал тирдаз пехил,
Авун патал тини ишин,
Гъуьр жедач!
Гьар патахъай хьана кІватІал,
КІвал эцигна кьакьан кІунтІал,
Яд авачир, ваз адакай,
Хуьр жедач!
ЖЕГЬИЛ ЧІАВВАРА
Жегьил чІавуз тагана яб бедендиз,
Памбаг месел авун хьана кьецІивал.
Элкъвей чІавуз, муьрхъуь кьунвай куьтендиз,
Сев хьиз хкаж хьана кІулаз кьуьзуьвал!
КІВАЛИЗ ХУЬКВЕЗ КІАН ЖЕДА
Вун дуьньядин атІа кьилиз фейитІан,
Тарарални алай къизил емишар;
Вун какадин къене къиб хьиз хвейитІан,
Мад элкъвена, кІвализ хуьквез кІан жеда!
КІвале вакай пачагь течир хан жеда!
КІантІа цавуз хкаж хьухь вун вили тир,
Гъил агакьриз алахъа ваз гъетерал.
Ватандилай затІни авач мили тир,
Дидед вилик акъваз хъийиз метIерал,
Мад элкъвена, кІвализ хуьквез кІан жеда!
Ватандин тІвар яргъа амаз ван жеда!
Гзаф ксар акуна заз фейибур,
Хайи Ватан кьулухъ туна, гьаким жез.
Гьикьван ава гел галачиз кьейибур?
Диде-буба течиз, терг жез, етим жез!
Мад элкъвена, кІвализ хуьквез кІан жеда!
ХЦИЗ ДИДЕДИ
Хва хьун паталди Ватандин халис,
На жуван буржи акъуд, хва, кьилиз!
Камаллу викІегь кас хьана хъсан,
Виликди алад, отлично кІелиз!
Бахтар цаварай къизилар туш къваз,
Зегьмет чІугуна, алахъна кІанда.
Сад-кьве сятина хьайитІан къугъваз,
Амай вахтуда кІвалахна кІанда!
Куьн бахтлубур я дидени буба,
Куьн кьилел алаз, рехъ къалурзавай.
Квекай инсанар хьун патал зурба,
Гьим батІул ятІа, гьахъ къалурзавай.
Гьелелиг куьн багъ ама цуькведа,
Емишар гъидай къведа квез са вахт.
Ислягьвал хвейи чІуз уьлкведа,
Сад тир Аллагьди кьисметда квез бахт!
ВАЗ И ОРДЕН МУБАРАКРАЙ
Уьмуьр вири багъиш авур илимдиз,
Ял ядай вахт жагъайди туш, кІвалахиз.
Вуч лугьун за чи яшлу тир алимдиз?
Чун гьазур я гьамиша вал дамахиз!
Ажеб жедай са тІимил фад ганайтІа,
Ви жафайриз къимиет авач чІугур кьван.
Хизанрикай рикІиз регьят хьанайтІа,
Агь азабар гьи кьадар я акур кьван?
Бедендикай гьулдан хьана лигим тир,
Къекъуьн тавур пІипІ тунач на ватанда.
Къадим тарих чидай чІехи гьаким тир,
Гьикьван къастар амазматІа ви чанда?
Заз чида на чІугур кьадар зегьметар.
Кьил акъудиз дегь девиррин сирерай.
Вири халкьдин патай авай гьуьрметар,
Мубаракар рекье твазва хуьрерай.
Мегьаммед ал Ярагъидин неве тир,
Чи Алкьвадар Гьасанан вун хтул я.
Илимдихъ на чІугунвайди дяве тир,
Кхьей кьадар ктабарни ви бул я.
Сажидина ийизва са тІалабун:
Вишни къад сан яргъивал гун уьмуьрдиз!
Дуьз кІвалах туш вун яшлудай гьисабун,
Сад Аллагьди белки яб гун шаирдиз!
САГЪРАЙ ЛЕЗГИЯР
Азадвилин рекьевай,
Пак мурадар рикІевай,
Берекатар никІевай,
Сагърай, сагърай Лезгияр!
Ватан патал чан гудай,
Душман патал къван гудай,
Кьисас вахчуз къан гудай,
Сагърай, сагърай Лезгияр!
Шарвилидин руьгьерин,
Гьажи Давуд – рикІерин,
Ярагъидин рекьерин,
Сагърай, сагърай Лезгияр!
Гьам Ватан, гьам чІал хуьдай,
Гьам шегьер, хуьр, кІвал хуьдай,
РикІе авай тІал хуьдай,
Сагърай, сагърай Лезгияр!
Гьам къурбатда, Ватанада,
Гьам дагъда, гьам арандая.
Къастар авай пак чанда,
Сагърай, сагърай Лезгияр!
Дуствилин къадир чидай,
Цуькверин атир чидай,
Гьуьрметни хатур чидай,
Сагърай, сагърай, Лезгияр!
Душманар тваз дингера,
Уьмуьр фейи женгера.
Ракь-гьулдан тир сенгера,
Сагърай, сагърай Лезгияр!
ГЬУЬРМЕТДИН ТІВАР
Гьуьрметлу тир Абдусалам,
Кьабул ая на чи салам.
Шад авунай лезги алам,
Гьуьрметдин тІвар ваз мубарак!
Лев Толстойни чи Алкьвадар
Гьасан авур на мукьвадар,
Халкьдин патай пара кьадар,
Гьуьрметдин тІвар ваз мубарак!
Лейбиницдин алимри ваз,
И дуьньядал тІвар-ван аваз,
Багъишай, ви зегьмет акваз,
Гьуьрметдин тІвар ваз мубарак!
Сажидиназ хьайила чир,
Виридаз за чукІурна сир.
Шадай къанни садан асир,
Гьуьрметдин тІвар ваз мубарак!
РАЙСУДИН – 75
Дустар гзаф хьунухь, гьелбет, хъсан я,
Хийирдилай гьич са кІусни зиян жеч!
КІанзавайди гьуьрмет авай инсан я,
Ахьтин касдихъ галаз хъвана, пиян жеч!
И жуьредин дустарикай Курхуьрел,
Дуст ава захъ, Райсудин я тІвар вичин!
Ашукь кас тир гьар булахдал, гьар пІирел,
Гьар еридин тариф ийиз тир кІвачин!
Муаллимвал адан кьилин пеше я.
Чи халкьдин рикІ алай фотожурналист!
Лугьудач хьи им межлис я, куьче я,
Шад манияр лугьуниз я ам артист!
Яр-дуствилиз, лайихлу тир гьуьрметдиз,
Гьар са рекьяй ам виневай инсан я.
Ихьтин хва хьун бахт я лезги миллетдиз,
Гьа кар себеб ам виридаз масан я!
Къе пудкъадни цІувад йисан яш авай,
Ам жегьил я, галатун чин тийидай!
Сажидина тарифзава, баш авай
Дуст тирвиляй гьич рикІелай фин тийир!
АСЕФ МЕГЬМАН АМАЧ ЛУГЬУЗ
Асеф Мегьман амач лугьуз ван хьана,
Им вуч хабар ятІа, рикІиз тІар жедай?
Хурун кьефес – ракъ, рикІикай къван хьана,
Заз и гегьенш дуьньяни кваз дар хьана!
Сад Аллагьдин кьадар я, вуч лугьун за?
Кьери жезва са-сад дустар – шаирар.
Бейкеф никай жен, низ ийин за арза?
Гьар эвелдихъ гала вичин эхирар.
Рагьмет хьурай вичиз, хъсан лезги тир,
Хайи халкьдиз тур чІаларни манияр.
Къилихдизни халис михьи гуьзгуь тир,
ВиртІедив хьиз ацІурнавай куьнуьяр.
Эхиратдин КІвалин ракІар ахъайна,
КІвачи-кІвачи фена Асеф Мегьман вун!
Сад Аллагьдин буйругъдалди ракъайна,
Азраилди гваз хъфена – душман, вун!
Сажидина, хажалат кьве пай ийиз,
Алахъзава, хабар гуз и кардикай.
Эверайдаз гьазур кас тир гьай ийиз,
Компазитор яз, пай авай тардикай.
ИСЕСПЕРЕС Я
КицІ хьуналди, гьайван хьунал кар алач,
КІанзавайди хьун я иеспересвал.
Бязибурал кутугнавай тІвар алач,
ЭцигнайтІа, ачеб жедай сересвал.
Вафалу тир гзаф ава гьайванар,
Иесидин рекье, гьатта, чан гудай!
Амма ава бязи алчах инсанар,
Вагьшивилиз килигайтІа, къван гудай.
Аквазва заз сурал къаткай са гьайван,
Иеси кьин дерт яз, сурал къатканвай.
Адан япуз гъейри касдин физвач ван,
Багъри иес акваз уьмуьр кьатІ хьанвай.
Иесидин къадир чидай, чІал чидай,
И гьайванни халис иесперес я.
Вичин буржи, вичин иес, кІвал чидай,
Ихьтин гьайван кьисмет хьунни серес я!
НАКЬ ДЕРБЕНТДА
Накь Дербентда хьайи межлис,
Эдебият ким тир халис!
Кьве патанбур Сад хьана чи,
Акур хлкьдиз шад хьана чи!
Лезги халкьар, кІан хьуналди,
Кьве паталди пай жедани?
Чи сергьятдал къван хьуналди,
ВацІаллай тІвар чай жедани?
Камран, Эйваз, Вакъиф стха,
Бести вахни заз акуна,
Заз абурун гьар са арха,
Чинра авай наз акуна.
Ажеб хъсан хьаначни накь,
ГьакІ хьанайтІа, чи гьар са югъ!
Гьар садакай хьана са лекь,
Ийидай чи халкьдиз къуллугъ!
Сажидин, на мийир тади,
Гьар са кІвалах дуьз жеда чи!
Зегьмет чІугваз югъди, йифди
ЧІалан девлет хуьз жеда чи!
Фаризатни авай ана,
Билбилди хьиз мани ягъиз.
Къаршиламишна ам чна,
Гурлу капар ягъиз-ягъиз!
ЛЕЗГИ ТЕАТРДИН 80 ЙИС
Шагь-дагъдилай къарагъуй лекь, лув гана,
Шадвилер гуз, хажалатар цІув гана;
Дербендиз кьван атай, Лезги теарт!
Кьебле патан Дагъустандин рикІ хьана,
Чи халкьарин багъда авай цуьк хьана,
Чи хиялрин михьи гуьзгуь, Театр!
Зирек карамар къачуз шегьре рекьеваз,
Фена, физва 80 йисни рикІеваз!
Дербентдикай бине кьунвай, Театр!
ЧІехи шаир, шииратдин пак устІар;
Къад асирдин Гомер Сулейманан тІвар,
Пайдах хьана, вине кьунвай, Театр!
Ви сегьнеда къугъун тавур затІ авач,
Вуна ви кьил акъуд тавур хатІ авач,
Шумуд садан кьан за тІварар, Театр?
Режиссерар, артистарни кар алай,
Гьар са касдал Халкьдин пак тир тІвар алай,
Халкьдиз даим ахъа варар, Театр!
Кьудкъад йисан сувар – адлу кІвалах тир.
Вун халкьарин рикІерин пак булах тир,
Дережаяр виниз хьурай, Театр!
Лезги халкьдин рикІин михьи хиялар,
Меденият вине кьунвай кьегьелар,
Агалкьунар квехъ мад хьурай, Театр!
ИНКУБАТОРНЫЙДА
Са вахтара Кьасумхуьрел,
ЦицІибпром макан авай.
Вирибуруз кІвалахралди,
Халкь таъминдай закон авай.
Рамазанов Нежведил тир,
Директор идарадин.
Тийирбегни зоотехник,
Кьенят гвай мадарадин.
Зав. цех Аня Буряк тир,
Къаравул тир Загьидин.
Старший элетромеханик
Тир шаир кас Сажидин.
Операторар са шумуд
Авай ина кIвалахдик.
Югъ атай кьван латокар гваз,
Чуьхуьз жедай булахдик.
Алиматни кассир хьана,
ЦицIибар гуз, пул кIватIиз.
Мотористар цехда жедай,
КIвал шиткидай кул кIватIиз.
Каинатни Бике жедай,
Югъ атай кьван дамахиз.
Дугъри инсан Тамум жедай,
Акъваз тийиз кIвалахиз.
Валлагь, дустар, айибмир зун,
Секин, шад тир вахтар тир.
ЦицIибар гуз, са пай рекьиз,
Кхьидайбур актар тир.
Чаз чидачир коммунизма,
Гьатнавайди гъиле чи.
ТIвар ятIани социализма,
Шадвал амай рикIе чи.
Гьа девирар рикIел хуьквез,
ЧIугвазва къе гьайифар.
Авуниз хас тир гьа вахтар,
Акъваз тийиз тарифар!
ВУН НАКЬ ВУЧИЗ АТАНАЧИР
Буллух эрекь, чехир вад сан,
Кьасабнай за жунгав шазан,
Вун атунал шад тирхизан,
Вун накь вучиз атаначир?
Ирид къажгъан – ирид къулал,
Биргендар кьвед суфрад кьулал,
Вун гьинавай икьван чIавал?
Вун накь вучиз атаначир?
Санал чIагъан, санал санал чуьнгуьр,
Пара хъсан межлис туькIуьр
Авунай за, Аллагь шуькуьр,
Вун накь вучиз атаначир?
Як аквазван ваз за инал,
ЧаранатIа накь шишинал?
Ала жеди ви вил тIуьнал,
Вун накь вучиз атаначир?
Аквазван ваз кьацIай рухвар,
Им пуд йиф я квахьна ахвар.
Ийидай за вунни тухар,
Вун накь вучиз атаначир?
Вири къуват ахъайна за,
Садакьа хьиз ам пайна за.
Элкъуьрдачир валайни за,
Вун накь вучиз атаначир?
Шаксуз кIвалин кIан хкатна,
Закни сурун фул акатна,
Къе ахлад, дуст, гьерекатна,
Вун накь вучиз атаначир?
МУАЛЛИМ РУШАР
Урусат - Ватан муаллим рушар,
Аялриз тарсар гуз атай къушар,
Чебни жегьил тир лифериз ухшар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Урус чІаланни маса илимар,
Чир ийиз атай рушар-малимар,
Чи аялрикай ийиз алимар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
ЧІехи паяриз – кьвед лагьай Ватан,
Хьанай дагъларин макан-Дагъустан!
Дишегьлияр хьиз халис чи патан,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Гьикьван четинбур тиртІани вахтар,
Пара кьванбуруз жагъана бахтар!
Дагъви халкьарив сад ийиз къастар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Ниче шумуда гана чаз тарсар,
Пара четинбур тиртІани йисар,
Чи жегьилризни хьун патал сусар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Сажидин, вуна ийиз тарифар,
Са чІавузни сес мийир зайифар!
Чирвилер дерин, халис арифар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
ФАЛЧИДИЗ
Къарачийри хьиз фалчийри инсанриз,
Лугьудалда кьилел къведай кІвалахар.
Чи гележег авун патал хъсанриз,
Алахъда чун ийиз чпин чІалахъар.
Эгер квез дуьз кІанзаватІа, лагьана,
Лагьай къимет це, гьайифни татана.
ЧІалахъ тежез хьайитІа, куьн айгьана,
Аквада квез бахтуникай атІана.
Къарачияр, я фалчияр, куьз куьне,
Чарабурун хажалатар чІугвазва?
Тапарралди, гьеллейрал кьил хуьз куьне,
Чарабурун кьисметар гьикІ аквазва?
Дуьнья я им, алдатмишдай сада сад,
Кьил акъудиз четин я гьахъ-батІулдай.
Ахмакьдакай чІехивиле кьада сад,
Бязи чІавуз аслан кьада гурцІулдай.
Сажидиназ шейтІанвилер чида куьн,
Файда авач рахуникай, кеф чІугу!
Пул гвайбурун патаривни фида куьн,
АлакьдатІа, абурув гвай сейф чІугу!
АХМАКЬАР ПАТАЛ
Ацукьай чка, къарагъай чка,
Уюнар ийиз ахмакьда вичин;
Хуьн тийиз ерле, сив лугьур ткІа,
Алет туширвал къалурзавай чин.
Гаф лагьай чІавуз, акъатиз цавуз,
А касдихъ галаз рахун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
КуьцІена мягьле, хуьрни кІвал вири,
Куьгьне хуртарик гъиз, цІаяр кутаз!
Лугьур кьван адаз мез хьана къуьруь,
Дуьз яшамиш жез кІан хьанач адаз.
КІвалин цал атІуз, пер ягъиз къавуз,
Инсанвилел вич тухун авайд туш.
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
Гъил атІайтІани угъривиликай,
Къерех хьун патал, дуьз хьанач ахмакь!
Пиянискадин «дугъривиликай»,
Вуч авуртІани хуьз хьанач ахмакь.
Хизанривайни хьана ам ялгъуз,
Ам секин са югъ акун авайд туш.
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
ИкІ фена йикъар, варцарни йисар,
Ахмакь къвердавай акъатна рекьяй.
Вич патал гайи кьан тийиз тарсар,
ЧІар аламай кьван экъечІнач йикьяй!
Виридавай хьиз вич тежез тухуз,
Адан къене лекь, дуркІун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
Къе атана са кьадардин яшар,
ХьанватІан адахъ амач я кІвал-югъ.
Чара хьана паб, гадаяр, рушар,
Вичихъ гелкъвена, ийизвай къуллугъ.
Гьафтедин къене са шумуд юкъуз,
Ам квачир кукІун-чухун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
Гьар гьикІ ятІани са киш юкъуз ам,
Гьалтда вичелай фейи ахмакьдал.
Рахай вахтунда, экъисна хьиз кьам,
Гьулдан расанмиш хьана чахмахдал!
Духтурханадиз гваз хтай чІавуз,
Я кьил ва я кІвач тахун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
Сажидина квез ахъагъай кьиса
Шумудан кьилел атай дуьшуьш я.
Ихьтин ахмакьар хуьрера гьар са,
Авайди, гьелбет, квезни таниш я.
Ажеб кар жедай, халкьариз яб гуз,
Хъсан кар хьтин, тухун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
КЪУЬР ТІУЬНА
Къунши угъри тушир инсан,
Зи гъавурда гьатдач хъсан.
Гьич гунагьдин квачир нукьсан,
Дамазлух тир, вични шазан,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Эркек тиртІа, тушир гьайиф,
Диши къуьр тир, рикІни зайиф.
Чуьнуьхна хьиз, акъудна йиф,
Са угърашди галукьай тиф,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Шарагар хаз, муг-затІ кьазвай,
Диде къуьр тир руфун тІазвай.
Балайрин дерт гъапа кьазвай,
Къе-пака цІуд шапІа хазвай,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Аватайдаз кІвализ тІегъуьн,
Сив ацІана, гьикІ экъуьгъин?
КичІе тушир касди къуьхуьн,
Жуьгьен тир цІал чараз мегъуьн,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Кьве кІвач квайди тир а «кацик»
Вичиз ахвар татуй месик.
Кьак акатуй вичин мецик.
Беден усал, вили кицик,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Къуьр паталди кхьиз чІалар,
Ийидачир къал-макъалар.
Чарабурун незвай «малар»,
*** вич хайи папан къвалар.
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
ДАРИХ Я ВАХЪ
Зун дарих я вахъ, лугьуз тежер кьван,
Гатфарихъ билбил дарих тир саягъ!
Зун дарих я вахъ, лугьуз тежер кьван,
Вун гьинва, зи яр, муьгьуьббатдин рагъ?
Чна са сефер, кьуьл авур демер,
Ви кифер гьатнай цавун майданда.
Лиферин саягъ авурла туьмер,
Хкахь тийир цІай тунай чи чанда.
Зун вахъ дарих я, вил гала рахаз,
Чи арада циф ни туна мичІи?
АкъатнаватІа, вун завай яргъаз,
Дуьнья туна заз, вун квачиз, ичІи?
Вилерин накъвар, стІалрив ири,
Хъуькъвен кьилерал алкІизва са-сад.
Чи кІанивилин вахт хьана куьруь,
Зи чІарарал жив къурна вуна фад!
Зун дарих я вахъ, ша зи гьарайдиз,
Хура авай рикІ хъиткьинзава зи.
Элкъвенва дуьнья карвансарайдиз,
РикІи рикІ хура куьткуьнзава зи!
Сажидинахъ къе, атІанвай чара,
Дарих жедай рикІ аматІа яраб?
Кьисметри чун кьвед авуна чара,
Кузва хьи зи рикІ, кая зи кІараб!
МУАЛЛИМ
Муаллимдиз авач тарс гуз мумкинвал.
Къавай тІили къвезва авай классдин.
Низ дерт авай гьа им тиртІа четинвал?
Эх авун бурж ялда чи гьар са касдин!
ЯхцІурни вад декьикьа икІ акъатна,
Тарс хабар кьаз алакьна кьве касдивай.
ЦІийи тема ачухиз рикІ акъатна,
Суалризни жавабар гун къаст авай,
Амма мажал ганач залум зенгини,
ЦІийи тир тарс гьазур жезвай гатІуниз.
Гьазур жезвай, фидайди хьиз женгиниз,
Мажбур жезва вири тирвал лугьуниз.
Школадин дараматни цІийи тир,
Пландик ква са къад салай эцигдай.
Гьакьван гагь тарс це классра къайи тир,
Аллагьдизни мажал авач килигдай.
И ЕГЭ-ни бала хьанва аялриз,
Тарсар садбур, суалар я масабур.
Экзаменар вахкун патал хиялриз,
Пул гьазура, выпускникар – масанбур!
Дуьнья михьиз ЕГЭ хьанва, чІур хьана,
Муаллимрин тІимилбур я мажибар.
Чирвилерни катна чакай, кур хьана,
Амач чакай хабар кьадай сагьибар.
МАРИНА РУШ – СТІАЛВИ
Кьадардилай артух гана гуьрчегвал,
Вун кьисметдин гваз тухвана гарари.
Чир тахьана ваз уьмуьрдин керчеквал,
Алдатмишна, экуьнин фад ярари.
Ширин тир сес ганатІани гьейран тир,
Чарабурун гъиле авай лаш хьана.
Дидеди вун хамуз хвейи жейран тир,
Вахъ фад амаз муьгьуьббатдин каш хьана.
ГьикІ ава ваз, дуьнья барбатІ хьайид хьиз,
На лугьун, вун цуьк авахьай багъ хьтин.
Вун дидеди бахтсуз руш яз хайид хьиз,
Вун циферкай хкатда мад рагъ хьтин.
Ви буй-бухах, чІулав вилер – къашар тир,
Акур инсан ашукь жедай жуьредин.
Гьар са рацІам, лув гуз гьазур къушар хьиз,
Аквазва заз чи баркаван Куьредин.
Сажидин туш гьакІан шаир чІаларал,
Алдатмишдай бязи авам инсанар.
Зун шаир я гьакъикъатдин крарал,
Начагъбурни ийиз чида хъсанар!
ЖЕННЕТДИН СА КЪУШ
ГьикІ и шикилдиз кисна тамашда?
Квез садра адан гуьзелвал аку!
Жегьил бахтавар авай и яшда?
Квез лезги рушан кьегьелвал аку!
КІус синих квачир, иер лацу чин,
ЧІулав тир чІарар, седефдин сарар.
Муьгьуьббат патал чанни гуз кІвачин,
Аллагьди вичин туькІуьруй крар!
Кьилихъ лацу шал, сивел мили хъвер,
Хъуькъвер ярувал вуч ятІа аку!
Ам акур касдин рикІел жеда хер,
Кьисмет тахьун вуч гуж ятІа аку!
Рекьимир, шаир, туш дуьняд эхир!
Малаик хьтин гурчег я и руш!
Пиян хьанвани, тахъвана чехир?
Яраб ятІа ам Женнетдин са къуш?
Сажидин - яшлу тежезмай жегьил,
Гьикьван хуш я ваз чи рушар – лифер?
ЭчІез яна хьиз, къизлдин кьве гъил,
Куьз къалазвач чаз ви яргъи кифер?
РАФАЭЛЬ
Эверестдин кукІвал Лезги Пайдах гваз,
Хкаж жезвай Рафаэль чи Лезги я!
Агалкьунрин ниче шумуд даях гваз,
Акъажзавай Рафаэль чи Лезги я!
Аслан хьтин Элбурусдин дагъларин,
КукІни кукІвал хкаж хьанвай зирек я!
Кьил вине кьун патал Лезги халкьарин,
Сад Аллагьдин патай куьмек герек я!
Сагъ хьурай вун Лезги халкьдин векил тир,
Агалкьунар мадни хьурай, Рафаэль!
Заз гьелелиг акунвайди шикил тир,
Квез Аллагьди бахтар гурай, Рафаэль!
Сажидинан мурад сад я, саламат
Хьурай хва вун, гьар са четин рекьера!
Къазанмишай адлувал, гьар аламат.
Мидаин яз хуьда халкьдин рикІера!
ЮСИФ СТХА
Гьич ягъалмиш жемир, Юсиф,
Варцар гьар суз дегиш жезва.
Къе акьалтна акуртІан циф,
Пака рагъ къвез, вердиш жезва.
Тек са чаз туш гъам-хажалат,
Гуз, чи кефи чІурзвайди.
Гзаф кьит затІ я адалат,
Дерт я чи кьил курзавайди.
Рекьидалди атІуч умуд,
Инша Аллагь, са югъ къвен чаз.
Шадвал ийир ниче шумуд,
Бахтлу йикъар буллух къвен чаз.
Сажидинан гафар рикІе,
Хуьз алахъ вун, тийиз алуд!
Азадвилин бегьер никІе,
Гьазур хьухь вун ийиз агуд!
ХЪЕЛИЗ ЖЕМИР
Уьмуьрдикай вун хъел жемир,
Гьар декьикьа-къизил я ам.
Четин крар гьялиз жемир,
Гагь – залан, гагь кьезил я ам.
Четин уьмуьр такур касдиз,
Хъсанвилин къадир жедач.
Хажалатар чІугур касдиз,
Дамах партал, атир жедач.
Гьар вуч ятІан ам ви пай я,
Хъсан кьиле тухуз алахъ.
Уьмуьр шел я, уьмуьр цІай я,-
Лугьурбурун жемир чІалахъ!
Назила руш, уьмуьр регьят
Хьун паталди ганвай затІ туш.
Уьмуьрдихъ чи авач сергьят,
Ам бахтарин къизил кІватІ туш!
КЬУЬД КЪВЕДА, ДУСТ
Кьуьд къведа, дуст, гьич хабарни такьуна,
Циф кьилеллез, жив гъилеллаз, къай галаз.
ВацІар, хвалар секин жеда, мурк кьуна.
Вахтар рикІел хкиз, катай цІай галаз.
ТІбиатдиз тамаш ийиз дакІардай,
Мурабадихъ галаз фу неъ, чай галаз.
Севре мурмур ийиз къайи мугъардай,
Кьуьд акъудда, кьуьл ийиз кІанз тай галаз!
МУЬГЬУЬББАТДИХЪ
Муьгьуьббатдихъ ава вичин аламат,
Гьар садай кьил акъуд авун азаб я.
Муьгьуьббатди инсан хуьда саламат,
Муьгьуьббатдиз къулугъ авун суваб я!
Садра хада, са сеферда рекьида,
Муьгьуьббатдин дад такур кас етим я.
Дишегьлидин намус патал рекьида,
Намус патал чан гудайди итим я!
Чахъ - дагъвийрихъ закон ава Намусдин.
Гьа гафунин къене ава адетар.
Куьлуь-шуьлуь за кваз кьадач хумусдин,
Намус маса гана кІватІмир девлетар!
АКВАЗВАНИ КВЕЗ?
«Аквазвани квез вуч авунатІа?»
Путина суал ганай ООН-да. -
Гьикьван халкьариз гуж авунатІа,
Са девирдани тахьай законда?»
Бомбаяр вегьез, шегьерар, хуьрер,
Вагьшивилелди кІаняй акъудиз.
Сагъар тежедай авуна хирер,
Хизанар санал кІваляй акъудиз.
Катзава халкьар, кьулухъ таз ватан,
Ажал авачиз, декьин паталди.
Къекъверагар хьиз уьлквейра патан,
Фу тІалаб ийиз къекъуьн паталди.
Къачагъар хьтин кьабулиз дакІанз,
Европади чин элкъуьна кьулухъ.
Куьчери халкьар акурла дакІваз,
Камунин кьилиз ийизва шулугъ.
Аквазвани квез Америкади,
ГьикІ ажизвилел гъанватІа халкьар.
Кьабул ийизвач патан руквади,
Шез, вилерилай атай кьван накъвар.
«Аквазвани квез вуч авунатІа?»
Путина суал ганай ООН-да.-
Гьикьван халкьариз гуж авунатІа,
Са девирдани тахьай законда?»
ДАМАХ АЯ ЖУВАЛНИ
Жува дамах авурди хьиз Ватандал,
Дамах ийиз тур Ватандив жувални.
Ашукь хьунухъ зурбавал туш гьулдандал,
Дамах ийиз тур гьулдандив жувални!
Шарвили жез, Гьажи-Давуд жез алахъ!
Куьре Мелик хьиз ви халкьдихъ шез алахъ!
Эммина хьиз гьалал ризкьи нез алахъ!
Сулеймана хьиз алукI кIурт, кавални!
Буш кьинер кьун, хуру гатун - тIимил я.
Фидай рекьер рикIел атун - тIимил я.
Чешне - Ярагъ Мегьамедни Шамиль я!
Дамахдайвал къе жув авай чIавални!
Садвилерни, шадвилер, мел-мехъер я.
Метлеб течиз гьарайдайбур - пехъер я.
Гьич рикIелай физ тахьуй, чун - лекьер я!
КичIе тушир, вуч затI ятIа завални!
Чун къвердавай тIимил ийиз кIанзава,
Чилер вахчуз, чапхунчийри ванзава.
Чна чанар вуч патал къурбанзава?!
Лезгияр гъиз къурабайрин чIалални!
Лезгистандин эгьли хьунухь - бахт я, бахт!
Жув камаллу эгьли хьун са тахт я, тахт!
Ватан азад ийиз ганвай вахт я, вахт!
Къагьриманриз я тIуьр ризкьи гьалални!
Лезгистан хуьх гележегдин несилриз!
Вафалубур хьун паталди эсилриз.
Пак инсанар тир виждандиз, асилриз,
Пайдах виниз хкаж кьан кьилелни!!!
ДАМАХ АЯ
Лезги халкьдихъ «Лезгинкадин» кьуьл ава,
Акур гьар са инсан гьейран ийидай.
Лезги халкьдихъ Шалбуз дагъдин кьил ава,
Камалдалди аршда девран ийидай.
Лезги халкьдихъ Кас тIвар алай гьуьл ава,
Лепейралди азад сейран ийидай.
Лезги халкьдихъ хьайид я Шарвилияр,
Абурукай боксер Альберт сад я, сад!
Дуьньядин чемпион хьанвай лезгияр,
ВикIегь хицел пара кьадар шад я, шад!
Баркалладин ад кьилеллай дагъвияр,
Им спортдин никIи гъанвай гад я, гад!
Дамах ая боксер хицел, СтIалар!
Арифдарар, пагьливанар бул авай.
Дамах ая чилелни цел, СтIалар!
Гьар са йисахъ берекатдин зул авай.
Шад кьабулиз мугьман атай кIватIалар,
Ачул суфра, хуьрек алай къул авай!
ДАГЪУСТАН
Дагъустандихъ тарих ава еке тир,
Магьшур я ам Шарвилидин уьлкве тир.
Зи Эренлер – кьвед лугьудай Мекке тир,
Вун зи чан я, чан зи Ватан я, Дагъустан!
Тарикъатди цуьк акъуддай чIавариз,
Магьаммеда акъудна вун цавариз!
Къуват гузвай гьар са лекьрен лувариз,
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!
Дуьнья машгьур баркалладин ад авай.
Къегьриманар лигимардай чад авай,
Стхаяр тир миллетрихъ тек сад авай,
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!
ГЬИХЬТИН ШАИР
Гьихьтин шаир тир чи Гьуьсейн Рамазан?
Алай межлис, на лугьун, ам мехъер тир.
Мани ягъиз, кфил къугъваз, гагь чIагъан,
Адан сивел жедайди са шад хъвер тир.
Кьурагь дагълар, сефил хьана булахар,
Гъиляй къведай шумуд жуьре кIвалахар.
Са чIавузни чир хьун тавур дамахар,
Адан дустан кьакьан дагъдин лекьер тир.
Сад Шамсудин, садни Гьуьсейн – устадар,
Амачирла, гьикьван рикIер хьана дар?
Кьил чIугваз физ, кьве дустунал арифдар,
Шад межлисриз физ-хкведай рекьер тир.
Халкь амай кьван, алуд тийиз рикIелай,
Жавагьирар амукьда чаз на кIелай.
ВацIар гьалтиз, фидай чIавуз рекьелай,
Шииратдин уьцIвен тийир муькъвер тир.
Сажидин, на хажалатмир, жегьилар,
Амазма чахъ, шад хъийидай гуьгьуьлар.
Жавагьирар – шииратдин къизилар,
Гьар гатфариз экъвечIзавай цуьквер тир.
ГЬАРАЙДИН ВАН
Самур вацIун гьарайдин ван – шел ятIа?
Самур вацIал акьалтайди сел ятIа?
Кьве патал пай хьанвайди зи эл ятIа?
И ванци заз гузвач рикIин кьарайвал.
Мад гьи душман авунватIа къарагъ вал?
КIватIал жезва чIулав цифер дагъларал,
Я чил, я цав тефиникай ахварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!
Самур вацIуз фидай чка сал хьана,
Гьарайдай кьван сивевай мез лал хьана.
Чарабуру кьаз, ацазвай кал хьана,
Самур тамун рикIни жигер цIаразва.
Пак Женнетдин багъни бустан кьуразва.
Ихьтин гужар атай чIавуз халкьарал,
Шарвилини финкай яргъал ахварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!
Самур вацIун рехъ атIана яд фидай,
Зарб кIвачерик такьат амач фад фидай.
Чка амач арза ийиз мад фидай.
Акур чIавуз чи пата вацI кьурайвал,
Чарабуруз кьисмет хьана къулайвал;
ВацIун кьенер кутIуннавай ракьарал,
Ялварункай куз-куз вилин накъварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!
Самур вацIун гьарай-эвер пара я.
Сабур амач, валлагь, атIай чара я.
Себеб тежер им вуч гуьнуькъара я?
Лезги халкьдин шумуд кIвалах чIурнава?
Ийир-тийир квахьна, зигьин курнава.
Садра кьванни ша тIун Вун чаз мукьварал!
Я вацI, я халкь тефиникай ахварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!
БАРКАЛЛАДИН ТІВАР АМА
Са лезги халкь - кьве чкадал пай хьайи
Акваз, рикIе хкахь тийир цIай хьайи.
Хайи югъни къейдзавай варз май хьайи,
Лезги Лямет чи рикIе ви тIвар ама!
Чи гъилера ви мурад тир кар ама!
Къадим лезги халкь - миллион эл авай,
Лезгинкадин кьуьл, мехъерни мел авай,
Жуван гьалал къуьлуьн фуни кьел авай,
Чахъ чи ЧIал, чи ЦIийи Йисан Яр ама!
Чи гъилера ви мурад тир кар ама!
Чахъ Шарвили Гьажи-Давуд амай кьван,
Чав чи Садвал, чи Азадвал гумай кьван,
Женг давамда стIал иви кумай кьван.
Дувул дерин Лезги халкьдин Тар ама!
Чи гъилера ви мурад тир кар ама!
Забит Ризван, Лезги Лямет - рухваяр,
Етим Эмин, Сулейман я архаяр.
Самур вацIун азад ийир яхаяр,
Шалбуз дагъдихъ пара кьадар Гар ама!
Чи гъилера ви мурад тир кар ама!
Са Лезги халкь - кьве чкадал пай хьайи,
Акваз, рикIе хкахь тийир цIай хьайи.
Хайи югъни къейдзавай варз май хьайи,
Лезги Лямет, чи рикIе ви тIвар ама!
Чи гъилера ви баркаллу кар ама!
ЯШЛУБУР ЧИ ДАЯХАР Я
Яшлубур хьун туш пис кІвалах,
Эгер сагълам чан хьайитІа.
Тербия гуз мадни алахъ
Жеда квевай кІан хьайитІа.
Яшлувал са аферин я,
Зегьмет чІугваз чІехи хьанвай.
Яшамиш хьун лап ширин я,
ЧІарар такваз рехи хьанвай.
Гьам женгера, гьам зегьметда,
Куьн жегьилрихъ уртахар я.
Гьунар къалаз пак зегьметда,
Яшлубур чи даяхар я!
Яшлувилиз ава къимет,
Къазанмишай зегьметдалди.
Яшлубурун бахтлу кьисмет,
Лишанлу я гьуьрметдалди.
БЕС ИХЬТИНБУР…
Сад рахада, цаварикай гъетерин,
Вуч затI ятIа, кIвачерик квай къван течиз.
Чуьллеравай туртурринни къветерин,
Сад садакай чара ийиз, ван течиз.
Бес ихьтинбур экъечIайла майдандиз,
Чидайбуру еб вегьечни гардандиз?
Шаирар я, -лугьуз, чIалар туькIуьриз,
Муьгьуьббатдиз, нагъвариз хьиз, кьуьк ягъиз;
Нин хьайитIан хурара шем куькIуьриз;
Шиирарни кIелуникай рикI ягъиз,
Бес ихьтинбур экъечIайла майдандиз,
Шад гуьгьуьлни элкъведачни гьижрандиз?
Шаир ятIа, къекъуьгъ чIалан деринра,
Хабарар кьаз, кIелай касдин гьалдикай.
Метлеб пара, кIелунизни ширинра,
Мах туькIуьриз кьве кубутдин къалдикай.
Бес ихьтинбур экъечIайла майдандиз,
И дуьньядиз тамаш женни гьейрандиз?
ПАЙ АТIАЙБУР
Буьркьуьбуруз пай тагайла, аквадай,
Им гуж тушни, эхиз тежер гужаркай?
Сад Аллагьди, балайрикай таквадай,
Хуьрай лугьун, тушни кьван чи буржаркай?
Амма, гьайиф къведай маса кар ава,
Вилер аваз, гуьрчегвал кваз такьадай.
Ахьтинбурун, буш келлейра гар ава,
Рахаз – мецер, сарар ганва жакьвадай!
Бишибуруз хуш сесерин ван текъвез,
И рекьяйни пай атIунин гуж ава.
Къванеризни гужар ава, чан текъвез,
Чанар алай къванер такур вуж ава?
Амма, гьайиф, инсан хьана, чан алай,
Дуьз гафарин ванер текъвез япариз.
Чаз, эркекриз кимер кIанда ван алай,
Кьуьлер ийиз демер кIанда папариз!
Ахмакь ксар гъавурда тваз четин я,
Сад Аллагьди пай таганвай мефтIедин.
Ахмакь инсан, дарман течир батин я,
Келледикай куткун хьанвай фитедин.
Абурукай хел атун чи гъалатI я,
А кесибриз кьисметнавач хъсанвал.
Сад – ахмакь, сад – кимиди, сад – жаллатI я,
Инсанар яз, кьисмет тавур инсанвал!
Буьркьуьбруз, бишибуруз акси туш,
А кесибар и бахтарихъ магьрум я.
Сад Аллагьди авур кардал аси туш,
Акваз, такун, ван къвез, татун залум я!
ШАИРДИН ТАРАЛ
Им зул яни кьуьд, гатфар яни гад,
Тафават авач, тевгьена Ярал;
Цуьквер акъудна, емишар - мурад,
Алаз кIан жеда шаирдин тарал.
Гъам гвай инсандиз, кьезилар ийиз,
Шаирдин тарал бегьер алаз жен.
Къванерикайни къизилар ийиз,
Къвалав нурар гуз гевгьер алаз жен.
Шаирдиз кусуз жен тийин мажал,
Ахварайни кваз гьар садав рахаз.
Юкъуз кIанда ам, уях яз кIвачел,
ЧIалар туькIуьриз, гафарив къугъваз.
Шаирдиз авач, ял ягъиз мажал,
Пакагьан йикъал алаз тежен вил.
Гьар садан япун кIанелла ажал,
Къакъудиз тежер, са патахъни кьил!
Са гъуд кьван рикIиз, дуьнья къужахда
Кьаз алахънава, гъетерихъ галаз.
Жув аватIани, жуван ужагъда,
РикI рахазва зи эллерихъ галаз!
Сажидин, вуна шииррал яргъи,
КIелиз алахъмир гьар жуьре марал.
Дадмиш авурла, жен тийир гъуьргъуь,
Дадлу емишар алаз жен тарал!
КВАР КЪУЬНЕЛ КЬУН
Квар къуьнел кьун, адет туш чи лезгийрин,
Квар кIулаллаз, эрчIи, чапла къуьне жен.
Кварци нур гун, рагъ акьурла, гуьзгуьйрин,
Кьил са кьадар кварцелайни вине жен!
Квар гваз хтун, дамахар туш, кIвалах я.
Къайи тир яд, анжах адан къене жен.
Квар гваз фидай мехъер, межлис булах я,
Кварциз кIвале, кутугнавай бине жен!
Квар къуьневай рушан юкьва камари,
Кьилихъни жен Генже патан келегъа.
Булахдилай хкведайла, камарив,
КIвализ хквез, жез хьайитIа, илягъа!
Булахдилай хкведалди вил алаз,
Акъваздайди, алудмир куьн рикIелай.
Кварцел бажит хьана кIанда, гъил алаз,
Тахьун патал, напак гьалтун рекьелай!
За и цIарар туькIуьрдачир, эгер чи,
Дишегьлийри, лезги адет хвенайтIа.
Сад Аллагьди шад ийидай рикIер чи,
Чи дидеяр фейи рекьяй фенайтIа!
ХЪУЬКЪВЕЛ АЛАЙ ХАЛДИКАЙ
Заз вун сифте акур чIавуз яргъалай,
Къуьнерал ви къугъваз кифер яргъ алай,
Хабар хьана, ви гуьрчег тир гьалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
Вилерин нур, руьгьдин чIулав къашарин,
Муьгьуьббатдин яракь ятIа рушарин?
Ваз хабар хьун патал рикIин тIалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
Гьар сал лишан аламатдин дамахдин,
КьелечI яру пIузар, сивни уймахдин:
Ваз аян хьун патал рикIин къалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
Бахт са затI я, рагъ тир садра экъечIдай,
Вахт я, чун кьвед кьуьлуьк, шад яз экечIдай.
КьелечI, лацу къуьнераллай шалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
РикIел хуьквез, вахтарикай жегьил тир,
Сажидин, на вуч лугьузва, агьил тир?
Рахан тийиз, девлетдикай, малдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
БЕНЕВША
Чи аялрин таза бахча,
Атирлу тир цуьк, Беневша.
Алидхуьруьн гуьзел хунча,
Вал ала чи, рикI Беневша.
Тикрар:
Чун дидейрин я аялар,
Чун бубайрин я хиялар,
Гагь къугъваз, гагь ягъиз ялар,
Вал ала чи рикI, Беневша!
Тарсар чириз, кIелиз, кхьиз,
Мани ягъиз кIанда рикIиз.
Хайи диде-бубадал хьиз,
Вал ала чи рикI Беневша!
Тикрар:
Чун дидейрин я аялар,
Чун бубайрин я хиялар,
Гагь къугъваз, гагь ягъиз ялар,
Вал ала чи рикI, Беневша!
ВУН ЧАРАДАН ЯР ХЬАЙИЛА
РикIел хкун жегьил вахтар,
Чи кбведан тIвар аламай тар,
Квез герек я кьун мад зи тIвар,
Вун чарадан яр хьайила?
Кьур гарданар, гайи пагьар,
Чи арада хьана дагьар,
Квез герек я авун агьар?
Вун чарадан яр хьайила?
Гила геж я, хьунухь пашман,
Дустуникай авур душман.
Квез герек я тIалдиз дарман,
Вун чарадан яр хьайила?
Як гуз хвейи кард гъилелай,
Куьз алатна вун рекьелай?
Гила алуд зун рикIелай,
Вун чарадан яр хьайила!
Сажидин, вун жемир сефил,
ТIалдиз жагъур на сенжефил.
Квез герек я ягъун кфил,
Вун чарадан яр хьайила?
НАКЬ, КЪЕ, ПАКА ЙИКЪАРКАЙ
Гьар вуч ава – къецинди яхъ хъсандиз,
Накьандакай рахун – пичIи гафар я.
Пакагьандал вил алай гьар инсандиз,
Ам хъуьтIелай хъулухъ къведай гатфар я,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Накь, виликан алат хьайи йикъаркай,
Аквада аваз, югъ-къандаай махар жез.
Кватдалди вун пакад йикъан ахваркай,
КъалурайтIан, гьерерикай къахар жез,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Лагьай чIал туш, накьанди пис, хъсан тир.
Гьар гьикI ятIан, циф хьиз катна, гар галаз.
Чаз алатай гьар декьикьа масан тир,
Амма пака, шад ятIани, яр галаз,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Накь, къе, пака – гьар жуьредин вахтар я.
Накь галачиз, къени жедач, пакани.
Уьмуьрар чаз багъишнавай бахтар я,
Яшамиш жез кьисметнавай чкани.
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Алатайдахъ чIугваз жемир гьайифар.
Гъиле гьатдай затIни авач, гьарайна.
Пакагьан къан ийидалди тарифар,
Кьаз жезвачтIан гьи кьадардин кьарай, на,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Зазни, дуст кас, кар чир хьана эхирдай,
Куьне кьванни вахт ракъурмир бушдаказ.
Тахъванамаз, кьил акъатдач чехирдай,
Кьабул авун патал пака хушдаказ,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
ТАМАШДАЧНИ?
Лап мукьувай акун - са бахт,
Чин-чинаваз, вилер акваз;
Лап мукьувай рахун – са бахт,
Юзурзавай гъилер акваз;
ИкI лагьайла, хъелни атун,
Мумкин кар я, гунагь авач.
Циф галачиз, селни атун,
Ният чIуру темягь авач.
Гьа зун тахьуй, гьа вун хьурай,
Гуьрчегбуруз тамашдачни?
Зид тапарар тавун хьурай,
Хъсан затIар тарашдачни?
Вахтар фена, бахтлу, жегьил,
Гатфар хьтин, Яр галамаз.
Гила чун кьвед хьанва агьил,
Гьардахъ вичин тIвар галамаз!
Сажидин я хьанвай хибри,
Чин тийизмай лугьур, далгьур.
Зун валаллай кьурай къибри,
Юкь са кIус кьван хьанвай алгъур!
ПАЛАСАДА, ПАЛАСАДА
Гьич уьмуьрда такур вилиз,
Къуллугъ ийиз хайи чилиз,
ЦипицI чIере кьиляй-кьилиз,
Багълар ава Паласада!
Тикрар:
Бегьер кIватIиз гьар са чIаван,
Ачух ийиз кефи жуван,
Югъди ава манидин ван,
Паласада, Паласада!
Икьван чIавал такур тегьер,
Къелемлух бул гъидай бегьер,
Кутур, чи шад ийиз руьгьер,
Багълар ава Паласада!
Жегьилри шад ийиз кIвалах,
Гьар са таран кIане булах,
Ял ядайдаз серин яйлах,
Багълар ава Паласада!
ДАМАХЗАВА КВЕЛ
И гуьзел дуьнья, гуьзел Дагъустан,
И гуьзел дагълар, цав кьунвай кьилел;
Зи лезги миллет, зи гуьрчег тир эл,
Багъиш авур заз - Пак тир Лезгистан,
Дамахзава квел - дидени буба!
Гана тербия, авуна чIехи,
Гьуьрметлувилел хьуриз яшамиш;
Экуь тир бахтар авуна багъиш,
Уьмуьр гайи заз, жедалди рехи,
Дамахзава квел - дидени буба!
Эвел Сад Аллагь, ахпа куьн кьве Кас,
Масанбур я заз, квез я зун буржлу!
Заз багъиш авур Урусат гужлу,
Лезгинкадин кьуьл, чIехи тир гьуьл – Кас,
Дамахзава квел - дидени буба!
Къуллугъар ийиз хайи эллериз,
Чанни гун гьазур пак тир Ватандиз,
Кьисметнавай чаз гьар са инсандиз;
Къалур авунай бахтар вилериз,
Дамахзава квел - дидени буба!
Квез буржлу я зун - хъсанвилерай,
Куьн кьвед хьана заз, сад варз, садни рагъ,
Куьн кьвед мидаим рикIе хуьзва сагъ.
Багъиш авур кьван масанвилерай,
Дамахзава квел - дидени буба!
САМУР ВАЦI
Дагъларин дерт, фена чиляй чилериз,
Хажалатдин рех янава кьилериз.
Акур чIавуз, ишел къвезва вилериз,
Вун дагъларин накъвар яни, Самур вацI?
Вахъ виликан такьат амач авахьдай,
Вахтар фена, кьерерилай алахьдай.
Са ширин ван текъвез, рикIик акахьдай,
Хажалатдин йикъар яни, Самур вацI?
Дагълар чибур, чеб живерин гьамбар тир,
Дегь девиррин тарихрикай хабар тир.
Лезги халкьдал ашукь хьанвай, къумбар тир,
РикIел хьанвай къабар яни, Самур вацI?
Самурдин там, тIебиатдин багъиш тир,
Лезги чилел чIугунвай пак нехиш тир.
Халкьдин патай и кьадардин къаргъиш тир,
Лугьунрикай хабар яни, Самур вацI?
Лезги халкь хьиз, кьве пай хьана, есир я.
Им гьахъсуз тир, гьахъ гвачир са асир я.
Лагь кван халкьдиз, Самур цин вуч тахсир я?
Ват текъвезвай япар яни, Самур вацI?
Чилерик квай кьеж хкудиз тамарин,
Яйлах жезва, цIингав ядай ламарин.
Сажидинай акъатзавай гумарин,
ЦIай худдавай гурмар яни, Самур вацI?
КЪЕКЪВЕЙ РЕКЬЕР
Сулейман фейи рекьера къекъвей,
Зун гьадалайни анихъ акъатна.
Дуьньядиз тамаш ийиз кIанз элкъвей,
Дагъдин лекьрехъ хьиз, лувар акатна.
Инай Бакудиз, Красноводскийдиз,
Гьуьлуь, кьеб хьтин эчIягъиз пором.
Палубад винел, зарбвал акатиз,
Къати лепейриз гуз хьана чаз рум.
Анай Маридиз поездда аваз,
Йифен са чIавуз агакьна эхир.
Каракум канал гьуьжетда авай,
Мургабдин вацIай хъваз хьана чехир.
Сулейман буба къекъвей вахтара,
Пачагьдин куьгьне гьукумат хьана.
Фяле-лежбердин атIанвай чара,
Абуруз еке зулумат хьана.
Амма зун советрин инсан,
Заз акур еке азабар авач.
ЧIугунатIани зегьметар хъсан,
Аникай кхьей ктабар авач.
ХьаначтIан илитI дуьньядилай цIар,
Гзаф чкайра къекъвез алакьна.
Кьуьлухъ таз гьуьлер, кьулухъ таз вацIар,
Хайи СтIалдал элкъвез алакьна.
ШИИРРИН ГУЬМБЕТ
Аллагьдин патай гайи кьван кьисмет,
Гьалда уьмуьрдин йисарни варцар.
Амай кьван чилел зи лезги миллет,
Каспидин гьуьлуьз авахьда вацIар;
Зун кьейи чIавуз, чIугуна зегьмет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!
Къуй, анал атай гьар са инсанди,
Ктабдай хьтин кIелуй зи чIалар.
Чир хьурай, кIелна, зи пис-хъсанди,
Вучиз фад рехи хьанатIа чIарар.
Зун кьейи чIавуз, ийизва минет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!
Гьикьван кIан ятIа, заз хайи ватан?
Гьикьван кIан ятIа, заз жуван халкьар,
Гьикьван кIан ятIа, заз чи Дагъустан,
Гьикьван кIан ятIа, заз чи хуьруьн кьар,
Зун кьейи чIавуз, тавуна туьгьмет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!
Сажидин, вуна куьз чIурда адет?
Гьар садан сурухъ галайла къванер.
Им жедачни кьван, ви патай къилет?
ГалукьайтIани захъ кьур кьван кьинер,
Зун кьейи чIавуз, тавуна гьуьжет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!
ДИДЕДИН СУЬРЕТ
Вахтар физва чун жез чІехи,
Са девирда аялар тир.
Азиз диде, кьил тир рехи,
Чун ви рикІин хиялар тир.
Къе заз а ви гуьзел суьрет,
Лув гуз физвай циферикай,
Малаикрин галаз кІеретІ,
Карагзава лиферикай.
И дуьньядин гьар са нямет,
Ваз кІандай чаз хьана, диде.
Вун себеб яз бахтлу кьисмет,
Заз Аллагьди гана, диде.
Диде, диде, ширин диде,
Мез вирт, акьул дерин диде!
Вил галама акунихъ мад,
Ви милаим хъуьруьн, диде.
Диде-Сад я, Сад я Аллагь.
Диде-багьа кас я, Валлагь.
Лугьузва заз даим рикІи,
Дидедикай манияр лагь!
ИЙИМИР АКЪАЖ
Гьуьлелай цавуз хкаж хьана вун,
Циферикай ваз кьуна са далда;
Мекьи хьайила, агаж хьана вун,
Гила вучиз на чилихъди ялда?
Белки вуна хьиз, занни цаварихъ,
Ялдай хиялар авуна яраб?
Кесибдин вил хьиз галай суварихъ,
Жагъун тавуна, кузватIа кIараб?
Зунни вун хьтин я тек са стIал,
Вакай жив хьана, чилел аватна.
Закай хар хьтин хьана са кIватIал,
Чилеллай къванцин кьилел аватна.
Ви живедикай, цIарана чилел,
Цуьквери хъвадай мелгьем хьанатIа?
Аватай чIавуз зун къванцин кьилел,
ЦIай рикIе авай цIелхем хьанатIа?
Цав такур касдиз, чи чилин къадир,
Чир жедачалда, такунмаз азаб!
Цаварихъ авач чилихъ хьиз атир,
Чилел вун жагъуриз суваб.
Кьисметдихъ галаз ийимир акъаж,
Гунагьрилай гъил къачун я мумкин.
Гьикьван вун цавуз хьайитIан хкаж,
Са юкIун чиле жеда вун секин.
РИКIЯЙ РИКIИЗ РЕХЪ АВАЙ
Вирибуруз кьисмет жезвач кIанибур,
Сад Аллагьдин кьисмет лугьур затI ава.
Юлдашар яз, са кIвал, хизан хьайибур,
И дуьньядиз атай, хъфей мад ава.
Амма тек са сир ава кьил акъатдай,
КIанибур хьухь, куьн сад садав агатдай!
Уьмуьрдин вахт, декьикьаяр вахтунин,
Ксайлани, акъатзава фад амаз.
Къадир хьана, квез багъишай бахтунин,
Шад кьиле твах, муьгьуьббатдин дад амаз.
И кар патал сир ава кьил акъатдай,
КIанибур хьухь, куьн сад садав агатдай!
Юлдашар хьун, рикIяй-рикIиз рехъ авай,
Им са бахт я, пулдихъ къачуз тежедай.
Вири къуват ахъай ая вахъ авай,
Хъсанвилер ийиз алахъ, хъижедай.
И кар патал сир ава кьил акъатдай,
КIанибур хьухь, куьн сад садав агатдай!
Лугьумир хьи, им дуьнья я вад йикъан,
Юлдашар хьун, им са бахт я, хизан жез.
Къадир чириз декьикьайрин шад йикъан,
Алахъ гьар сад чешнелу тир инсан жез.
И кар патал сир ава кьил акъатдай,
КIанибур хьухь, куьн сад садав агатдай!
НАРИМАН САЛМАНОВИЧАЗ
Дуьньядал хьайи уьмуьр са куьруь,
Халкьдиз багъишнай куьне Нариман.
Вахт акьалтIайла, рекьида вири,
Намус кьунай на вине, Нариман!
Духтур тирвиляй чирвилер дерин,
На кьиникьикай хкудна шумуд?
Ярар-дустарин чинар я серин,
Вучиз атIана, чи вакай умуд?
Заз са кIвалахдихъ кIанзава агъаз,
Халкьди ракъурдач вун гьич рикIелай.
Ярар-дустари гаф гузва къе ваз,
Алатдач чун куьн фейи рекьелай!
Ваз хьиз кIан жеда хайи Лезгистан,
Вун хьиз дидедин ашукь яз чIалал!
Хайи ватандиз багъиш авур чан,
Хъвайи дидедин нек хьурай гьалал!
Сажидиназни вирибуруз хьиз,
Гьайиф хьана вун, стха яз багъри.
Аллагьди бахтар гайибуруз хьиз,
Къилих ганвай квез хъуьтуьл тир дугъри!
ЗУГЬРАБАХУЬР
Цуькверин тIул алван-алван,
Женнет тушни гатфар чIаван?
Япаравай азандин ван,
Вун пIирерин яйлах яни?
Кьуд райондихъ авай сергьят,
Ярар-дустар кьаз я регьят.
Мус хъвайитIан чандиз менфят,
Гавран къайи булах яни?
Берекатлу Кьелягь никIер,
Шад ийидай халкьдин рикIер,
Шалбуз дагъдин акун кIвенкIвер,
Акун тIимил кIвалах яни?
Зугьраба хуьр-миресрин хуьр,
Халис ватанпересрин хуьр,
Тариф ийиз серес тир хуьр,
Вун зи руьгьдин даях яни?
Агъа магле, вини магьле,
Адалатдин кимер вуч тир?
Къачур чIавуз сусан «къеле»,
Къурмишзавай демер вуч тир?
Зугьрабахуьр, Зугьрабахуьр,
Гардандавай кагьраба хуьр,
Ви муьгьуьббат Сажидинан,
Гьатнава лап кIараба, хуьр!
АВАЗРИН СЕСЕР
Нотадин чарчик хукІуна къелем,
Йикъан хабар гваз атана сегьер.
Ашкъидив еке хъуьрена алем,
Алкьвадрин тІула къугъвана кегьер.
Булахар хьана кІамарин михьи,
Музыкадин ван авуна алциф.
Хкаж хьана рагъ майдандиз чІехи,
Такабур я цав, аламачиз циф!
Нотадин чарчик хукІуна къелем,
Мадни гуьзел жез эгечІна дагълар!
Гьар са емишдив ацІанвай къелем,
Инсандин чІалал рахана багълар!
Дагъвийрин гуьзел авазрин сесер,
Метлебдиз дерин, лув гуниз кьезил;
Абулейсандин марфадин тегьер,
Къвазва яргъара, атІана мензил.
Музыкадиз яб гайи вахтуна,
Дагъвийрин кьегьел аквазва къамат!
Зун Готфридан шад я бахтунал,
Баркаллу авур чи уьлкве азад!
АКВАЗ КIАНДАЙ ЗАЗ
Ви гъилералди чарай хьаран фахъ,
Вил гала диде, вил гала зи вахъ.
Дидеяр кьинихъ – кIвалах яни гьахъ?
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Ахварай кьванни акваз кIандай заз!
Экуьнин кьиляй гьарагъиз кIекре,
Цавун кIенелай гъед хьана Зуьгьре.
Гьар садра рикIел вун атай бере,
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Ахварай кьванни акваз кIандай заз!
Аллагьни Ватан, Диде сад я, сад,
На багъиш авур уьмуьрдал я шад.
Дарих чIавуз ви гъилерай хъваз яд,
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Ахварай кьванни акваз кIандай заз!
Чун чаз аквадай мукьвал жезва вахт,
Ви гъилералди гьазур ая тахт.
Женнетда чун чаз акун патал бахт,
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Ахварай кьванни акваз кIандай заз!
ДИДЕДИЗ ЛАГЬ
Дидедин рикI хура ава аялрин,
Дидедин кьил дерин гьуьл я хиялрин.
Диде варз я рагъ алатай кьилелай,
Нвагъ амачир, аватзавай вилелай.
ВикIегь диде, тар тир дерин дувулрин,
Ам чешме я куьтягь тежер акьулрин.
Тек тир диде, я кьвед лагьай буба я,
Ахьтин диде, Шагь дагъдилай зурба я.
Гъуьл кьилелай алатнатIан, аялар
ЧIехи авун хьанай вири хиялар.
Ахьтин диде, рагъ хьун патал кьилерал,
Веледрин бурж я, кьуна хуьн гъилерал!
Са виш кьванни тахьанамаз дуьньядал,
Вуч атана лагь уьмуьрда арадал?
Вишни къад йис хьана, ахпа ял яна,
Къаткиз жеда эрчIи патахъ къвал яна!
ЛАГЬАНАЙ ЗА ВАЗ
Чун сифте сефер дуьшуьш хьайила,
Сад садаз варзни рагъ акурди хьиз;
Мукьувай чун кьвед таниш хьайила,
Хъуьренай зи рикI, вун чIагурди хьиз!
Югъ мичIи хьана, къакъатдай чIавуз,
Лагьанай за ваз, мад мус аквада?
Тамашна эвел, гъетерин цавуз,
Лагьанай на заз, гьар къуз аквада.
Пакагьан юкъуз вил хьана зи вал,
Варзни экъечIна, куьз атанач вун?
АкъвазнатIани зун геждин чIавал,
Вучиз ви икьрар хуьз атанач вун?
Йиф акъудна за, хажалат чIугваз,
Пака кьванни вун къведатIа лугьуз.
Варзни циферик акат хьана, такваз,
Язух атана, зун акур ялгъуз.
Лагьанай за ваз, вун атунал вил,
Алаз акъвазда, варцара шумуд.
Садра кьванни мад, чIугун хъия кьил,
Вун кьисмет хьуник, кума зи умуд.
ЗАМИРА
Юкьван буйдин, къумрал якIун,
Хуш къилихрин, ширин рахун,
Хъуьрез-хъуьрез, шад яз акун,
Са бахт тушни, руш Замира?
Сив къизилгуьл, вилер чIулав,
Муьгьуьббатдин цIун гул-ялав,
Гьар са юкъуз акун къвалав,
Са бахт тушни, къуш Замира?
Ийиз вердиш гьар са кIвалах,
Сес ширин тир-земзем булах,
Вич чан алай цуьквер яйлах,
Са бахт тушни, хуш Замира.
Сажидина кхьей чIалар,
Хъсан хьунухь я ви гьалар.
И дуьньядин девлет-малар,
Са бахт тушни, нуш Замира?
КТАБ
ЦIийиз гьазурзавай ктаб
АДЕТ ТУШ
(хьайи кар)
I
Куьре пата, вичин гуьзелвилелди,
Са руш авай, са къуш авай Женнетдин.
Адал ашукь, дустар тир кьве кьегьелди,
Чинеба яз, сирер хуьзвай адетдин.
Кьведазни, са руш тиртIани кIаниди,
Винелай са, къеняй маса кьатIун тир.
Руш, сад патал тир дидеди хайиди,
Кьведаз кIан хьун, гьич рикIелни татун тир.
Ни къадагъа эцигда кьван, кIан хьунал?
Гуьрчег рушар кIан жедайд я виридаз;
КIанда лугьуз, варцел алай къван хьунал,
Гуз жедани, авай са руш, иридаз?
Ихьтин хиял физвай рикIяй дидедин,
Гьар са патай ван хътайла, япарихъ.
Хесетарни, чебни яхцIур журедин,
Чидачни квез, авайди чи папарихъ.
Дустаризни, садаз масад такIанвал,
Авайд тушир, къенибур тир хиялар.
Чпи чпиз авуртIани хъсанвал,
Бубайриз кIан жедайди я аялар
.
II
Руш, лагьайтIа, къуш лагьайтIа, Женнетдин,
Югъ-къандивай гуьрчег жезвай, цуьк хьтин.
Акун къене, руш тиртIани адетдин,
Гьахьзавай гьар садан хура рикI хьтин!
Дустарикай, садан буба чIуру яз,
Пехил кас хьун, хас туштIани инсандиз?
Чиналлайди, намус квачир чуру яз,
Ийиз хьана, фагьум-фикир хъсандиз.
И гуьзел руш, вичин хциз хьун патал,
КIвачин тир ав, гьатни ийиз йикьера.
Гадад кьилел бала-кьада гъун патал,
Геле хьана, физ-хкведай рекьера.
ГьикI ятIани, дуьшуьш хьана, рекьелай,
Яна гада, чуьнуьх хьана тамара.
Намус, гъейрат, алудна хьиз рикIелай,
Мад къалурни хъувунач кьил мукьара.
Сада, масад рекьизва, лагь вуч патал?
Акваз къведай, азраилдиз ухшар яз.
Вичин хциз - свас, чарадан руш патал,
Акьул тахьай кас, и кьадар яшар яз.
III
Кьейи гада, гваз хтана балкIанди.
Вафалувал къалур ийиз кIан хьана;
Яргъалай хьиз, и кар акур бубади,
Гаф акъуднач мецяй, гуя къван хьана!
Адет тирвал, кьейи инсан кучуддай,
Дишегьлияр, ишез, йикье гьат хьана.
Чир хьанайтIа, бубади къан вахчудай,
Ам кьейиди, аквадай гьал, кат хьана.
Кучуддайла, дуьадални гадад дуст
Алай, гьайиф тир саягъ, чин серин тир.
Амма адан буба, гьич гьа са юкъуз,
Татун, хьана, бубадиз дерт дерин тир.
Шак, дустунин фенвай, гьелбет, бубадал,
Я чинални гъанач ада гададин.
Яд алцумиз алакьдач кьван къубадал,
Хва кьинин дерт, дерин тир гьа къайдадин.
Гадад тахсир туш, буба са алчах яз,
Гъил гьикI фида, кIусни гунагь квачирдал.
Буба катна, вахт акъудиз, къачагъ яз,
Инсан дуьшуьш тахьуй намус квачирдал.
Руш, масадаз кьисмет хьана, свас хьана,
Вичин уьмуьр кьиле тухуз, кIвалахна.
Буба патал, амукьайди яс хьана,
РикIиз вичин сабурар гуз алахъна.
Йифди-югъди, буба гьатна чуьллера,
Душмандилай къан вахчуз кIанз гададин.
Къекъвена ам, тамарани, хуьрера,
Акурд тушир, чуьнуьх хьун и къайдадин.
IV
Гьа и саягъ, хейлин вахтар алатна,
Сур ацукьна, дерт яваш жез бубадин.
Вуч ийида? Гъил къуьнуьхъай галатна?
Кас жагъанач, гун паталди жазадин.
Вахтарни кваз, дегиш хьана девирни,
Душман гьатнач, кьейи хцин къан къачуз.
Яваш-яваш, куьруь жезвай уьмуьрни,
Азраилни гьазур жезвай, чан къачуз.
ХъуьтIуьн цикIиз, мичIи йифиз, вар гатаз,
Ван атана, вуч ятIан, гуж хабар я.
-КIаник фена, тамашана хьиз, гьар патаз,
Чирна, чан руш, лагь кван заз, вуч хабар я? –
ИкI лагьана, буба фена хиялдиз:
«Жув тефена, вуж ятIа, чир тавуна,
Буйругъ гьикI гун хьанай, зи руш – аялдиз?
Валлагь инал, за пис гъалатI авуна.» -
Руш хтана, пис хабар гваз, гьарайдин!
Буба кисна акъвазна, яб акализ.
-Ваз секинвал ни гана и кьарайдин?
Завай мад сив алакьзавач акьализ!
-Вуч хьана лагь, зун гъавурда гьатдайвал.
-Ви хва кьейи душман ала варцел чи!
-Фена хьиз, лагь, къуй хъфирай, атайвал.
Ам кьейитIа, айиб къведа тIварцIел чи.
-Ам техил кIанз, атанва чи варарихъ,
Рекьизвалди, вичин хизан гишила.
-Зи гьахъ гвай туш, ерли алчах крарихъ,
Зирба къуьл це, чин къалуриз хвешила.
-На ам вучиз, фена, яна рекьизвач?
-Варцел атун, тIалабчи хьун, кьиникь я.
Алчах кьинал зи рикIин цIай рекъизвач.
-ТIалабчи кьин, мусурмандиз синихъ я? -
Руш эвичIна, техил гана, къачагъдив,
-Чи сад кьена, рекьимир ви хизанар. -
Мус адалат хьайди я алчахдив? -
Гъуьр регъвена, не чрана, гузанар! -
ИкI лагьана, къанлу рекье туна хьиз,
Руш хтана, бубад патав, секиндиз.
Ахпа ада, квай хъел рикIе туна хьиз,
Бубадивай хабар кьуна, эркиндиз:
-Себеб вуч я, вун икI секин хьайивал?
Жаваб це заз, им зи патай минет туш?
-ТIалабчи хьун, ам я адан кьейивал?
Кьенвай инсан, мад рекьидай адет туш. –
-----
Ихьтин кьиса, хьана лугьуз Испика,
Ихтилатнай, заз Садыкьи алимди.
Абурукай, вуж аматIа, чпикай,
Лагьаначир, жузурла муаллимди!
Намус, гъейрат чидай, хийир, зиянни,
Намуссузвал, негь авунва виринра.
Тарихарикай авун патал квез аянни,
Гьикьван гьахьда, Сажидин, вун деринра?
ДУЬАЯР
Бязи чIавуз, жув-жувакай куьцIена,
КIан жеда кьин, келледал къав уьцIена.
Шад ятIани, амукьна жув декьена,
Сад Аллагьдин ийизва за дуьаяр.
Вучиз зун икI куьцIенватIа, чир хьурай,
Чириз такIанбуруз къуй ам сир хьурай.
Халкь тавурди, зун сад-вадаз пIир хьурай,
Сад Аллагьдин ийизва за дуьаяр.
КуьцIуьцIечни кьван, дуьнья тир гьахъ авачир.
Гьахъвал гвайдаз, вилик физ рехъ авачир.
Тагайвиляй ватан заз пехъ авачир,
Сад Аллагьдин ийизва за дуьаяр.
Сад Аллагьни кас я мажал авачир,
Садни Ада рекьич ажал авачир.
Уьмуьр гунай яргъи, тIал, квал галачир,
Сад Аллагьдин ийизва за дуьаяр.
Вири бахтлу ийиз жедай кIвалах туш,
Бахтни даим земзем авай булах туш.
Зунни, гьебет, хкахь тийир чирагъ туш,
Сад Аллагьдин ийизва за дуьаяр.
Сажидинни вири хьтин, сад хьунал
Вил алай кас я жуван халкь шад хьунал.
Хъсанвилер, хез амай кьван фад хьунал,
Сад Аллагьдин ийизва за дуьаяр.
ДЕВИРДИКАЙ
Двирар туш дегишвилер жезвайди,
Инсанар я, дегиш жезвай гьар жуьре.
Я яд ятIан, са фу ятIан незвайди.
Сада –Къуба, сада лугьуз чи Куьре,
Сада масад кьадай чIавуз гъилерал,
Алахъзава къажгъанар хаз кьилерал.
Дегь чIавара чидай тушир чаравал,
Сад-бакудиз, чад – Шекидиз фидай тир.
Бес им тушни къецин уьзуькъаравал?
Сада масад куьмекар гуз, хуьдай тир.
Гила садбур, къачунвай кьван чилерал,
Тух жен тийиз, гьужумзава гьуьлерал.
Рахуникай файда авач, пис жеда,
Артух рахай, яд фидалда сивизни.
Гьа икI лугьуз, са бязибур кис жеда,
Я ахварал хъфин тийиз йифизна.
Накъвар алаз ксуз тежез вилерал,
Сад масадаз тамашзава хъилерал.
Им дуьнья я, са вад йикъан мугьман тир,
Авайбуру вуч тухана, сурариз.
Уьмуьр ятIа, ваз хуш тушир, пашман тир,
Акьах жуван шивдин къизил пурариз.
Артухлама аватдалди кьуьлерал,
Ял тежер пар кьаз алахъмир къуьнерал.
ХУРШИДБЕГ
Инсанарни ава кьван и дуьньяда,
Къадир ава дуствилерин кIвалахра.
Сад ава хьи, дуствал хуьнуьх арада,
Садни ава, Земзем яд хьун булахра.
Андижанда, Уьзбек халкьдин уьлкеда,
Са касдихъ зи ачух хьана араяр.
Ахьтин ксар сад, кьвед жеда Меккеда,
Сада садаз ийиз кIандай чараяр.
А касдин тIвар я Инсанов Хуршидбег,
Вич суьретчи, магьшур уьзбек эллериз.
Суьрет яна, нур чукIуриз, чиниз экв,
Тамашайла, накъвар къвезва вилериз.
Яшлу инсан, рангаралди чIагурна,
Зун къад йисан гваз хтанва яшариз.
КичIе жезва, сад лагьана акурла,
Жегьил кас хьиз, бегенмиш хьун рушариз.
Ви чан сагърай, гъилер къизил Хуршидбег,
Вуна цIийиз чан хканва суьретдал.
Вавай ийизвай тIалабун ава тек,
Гзаф гуьрчег чIугвамир зун, минетда.
А ВИЛИКАН
А виликан зуьречияр амач къе,
Зуьрнечияр хьанва къе зилчийрикай.
Я виликай къелечияр авач къе,
Къелечияр хьанва къапачийрикай.
УстIарарни амач кIвалер эцигдай,
Фялейрикай хьанвалда къе устIарар.
Я чинризни тамаш жезмач килигдай,
Чин пад кIаник, винел хьанва астIарар.
А виликан аквазмач заз кIвалахар,
Игитвилин тIвар къачудай кас амач.
Насосралди качатзавай булахар,
Ам булахдин яд лугьуниз хас амач.
ЗУН УЬМУЬРДАЛ
Зун уьмуьрдал шадни я ва пашманни,
Гьар са кардихъ вичин себеб кар ава.
Захъ уьмуьрда дустни ава, душманни,
Гьар са кардихъ вичиз хас тир тIвар ава.
Зун уьмуьрдал шад я, акур шадвилер,
Пулсуз кIелун, вири халкь са хизан тир.
Фяле, лежбер, чпихъ авай садвилер,
Хатур, гьуьрет аваз хьунухь хъсан тир.
Бес вун вучиз хьанватIа лагь, ачухдиз,
Даим гатфар кIан хьуналди жагъидач.
Азадвилер ганва къе ваз артухдиз,
Ни кIвалахда, ам гишила рекьидач.
Вучда ахьтин тухвиликай, рикIикай
Хабар кьадай кас авачир, сефил тир.
Девлетлудан физ хъижезвач виликай,
Гьайиф къвезва фейи эвел жегьил тир.
СССР – тир жуваз хайи ватан хьиз,
Гила хьанва гьукуматар чара тир.
Гьиссзавай жув азад хьанвай инсан хьиз,
Хъсанвилер югъ-къандивай пара тир.
Гила гьар сад есир хьана кIвалера,
Я виликан амач мехъер, суварар.
Виликдай шад тир са шумуд гъилера,
Са бязибур рахазва къе цаварай.
Ватан кIан хьун, инсан кIан хьун, кваз такьаз,
Им гьи жуьре я тербия гузвайди?
Сада масад мукьва-кьили яз такьаз,
Са Сажидин яни, цIай кваз кузвайди?
САД АЛЛАГЬДИН СУД
Гьахъвал виридаз са затI я кIани,
Гьахъсузвилеркай хуьрай Аллагьди.
Дуьз тирвилелай кар авач къени,
Ван тахьай, такур гьич икьван гагьди,
Са тупни акат тийир къеледик,
Тек са суд ава, ришвет-шеледихъ,
Къачуз тежедай, сад Аллагьдин Суд.
Суд авай чIавуз инсанрин гъиле,
Гьи кьадар а кас ятIан арифдар;
Гьахъ авай патан, акунач гьеле,
Хьанач, дуьзвилин кас тир терефдар.
Амма цаварал, агакь тийир гъил,
Тек са суд ава, акъат тийир кьил,
Къачуз тежедай, Сад Аллагьдин Суд.
Сажидина ерли ийизвач арза,
Чи суд-дувандихъ гьахъвал гвач лугьуз.
Фитне шикаят ийизвач хьи за,
Гьич са дуьз суддик умуд квач лугьуз,
Гьи кьадар гьуьжет авуртIани захъ,
Тек са суд ава, виридалай гьахъ,
Къачуз тежедай, Сад Аллагьдин Суд!
КЪАЛУРНАЧ КЬВАН
Халкьдиз къуллугъ авун патал, аял яз,
Ватандизни бурж вахкана, къуллугъ яз.
РикIе фикир аваз хьайи, хиял яз.
Шиирарни туькIуьрна за буллух яз,
Япара шад манийринни туна ван.
Ватан патал гуз хьанаятIан чан жуван,
Къалурнач кьван, садрани пис инсан яз.
Гьар са касдихъ ава, гьелбет, са кьисмет,
Авачирди къачуз жедач гужунал.
Тек ничирдиз яшамиш жез я зегьмет,
Ам ашукь я, халкь хьиз сад тир лужунал.
Шуькуьр Аллагь, зун гайидал рази яз.
Незвай фуни – гьалал зегьмет рузи яз,
Къалурнач кьван, садрани пис инсан яз.
Девирарни акур гьар са жуьредин,
Вири жуваз хьаначтIани кIанивал.
Зун шаир яз, ватанэгьли Куьредин,
Уьмуьрлух яз, хуьз алхъна къенивал.
Бязибуруз бахт аватна цавалай,
КIусни артух тушир абур жувалай,
Къалурнач кьван, садрани пис инсан яз.
Сажидинахъ кIавузардин рикI ава,
КIашарикай кичIе тушир гатадай.
Бязибуруз, за шиирар, гьикI ава,
ТуькIуьрайбур хьиз, чIана са хатадай.
Захъ Аллагьди багъиш авур пай аваз,
КузватIани, рикIе даим цIай аваз,
Къалурнач кьван, садрани пис инсан яз.
ЯРГЪИ КИФЕР ГАЛАЙ РУШ
Вилер чIулав пIинидин,
Хъуькъвер яру тинидин,
ЧIарар къизил нинидин,
Яргъи кифер галай руш!
Бахтарал вил алай руш!
Гьи дидедин руш ятIа?
Женнет макан къуш ятIа?
Вучиз икьван хуш ятIа?
Яргъи кифер галай руш!
Бахтарал вил алай руш!
Бахтлувилин цуьк ятIа?
Хайи дидед рикI ятIа?
Яраб билбил нуькI ятIа?
Яргъи кифер галай руш!
Бахтарал вил алай руш!
Сажидина чIаларал,
Араматдин гъаларал,
Суьрет чIугур чарарал,
Яргъи кифер галай руш,
Бахтарал вил алай руш!
КАР АЛАЧ
Диде хьана, буба хьана, кар алач,
Кар алайди, кIан хьунухь я рикIивай.
Я чимивал, я къайи тир гар алач,
Амма ризкьи кIанзава чаз никIивай.
Веледарни бегьер тушни рикIерин?
Ам гьасилиз, гъил чIугвазва чандилай.
Къайгъу акваз чеб кьван къулай рекьерин,
Диде-бубад гъил къачузва чандилай.
Къуй чи велед фийрай бахтлу рекьеваз,
Къуй гьар садан кьилел чими рагъ хьурай!
Диде-буба, гьар са велед рикIеваз,
Къуй гьабурун далуйрихъ кьве дагъ хьурай!
Гьар са велед бахтлу хьунал вил алаз,
Рехи жезва диде-бубад чIарарни.
Чеб амай кьван гьар веледдал гъил алаз,
ТуькIуьрзава чеб кьван четин крарни.
Вирибурун рикI алаз шад мехъеррал,
Ийидайди, Лезгинкадин кьуьл жеда.
Багъманчийрин хьиз, хтулрин бегьердал,
Муштулухрал кьуьзуьбурун вил жеда.
Веледар хьун бахт я диде-бубайрин,
Абурукай регьят хьурай рикIериз.
Къуй гьар са кар туькIуьрай чи балайрин,
Берекатар хкидайла никIериз.
Четин хьана, регьят хьана, кар алач,
Вафалубур хьана кIанда аялар.
Пакагьан къал гьихьтинди я, тIвар алач,
Умудлубур хьана кIанда хиялар!
ЧИ АЯЛ ВАХТАР
;
;
РикIел хуьквезва чи аял вахтар,
Кьаз кIан хьайила ви яргъи кифер;
Гарданда авай, чкIана хтар,
ГьикI ишехьнай вун, сад лагьай сефер.
Хуьквезва вахтар, чун санал къугъвай,
Ви хъуьруьнарни алама рикIел.
КIунчIар кьур саягъ, цуькверкай жагъай,
ГьикI чукIурнайтIа, зи хъиляй рекьел.
Ви хъуьруьнрин ван, япара ама,
Ваз кIандай кIвалах за авур чIавуз.
Зи гъил явашдиз акьурла кьама,
Вун чепелукь хьиз, акъатдай цавуз.
Жегьилвиликай хьайила хабар,
Вун яргъалай заз тамашиз хьанай.
Вучиз ятIа, зи пIузаррал къабар
Акьалт ийиз, сив кармашиз хьанай.
Къе, вун са кIвале, зун маса кIвале,
Амма рикIерин атIанвач гъалар.
Вун рикIел хуьквез, чар кьуна гъиле,
Вун багъиш ийиз, кхьизва чIалар.
Къе вахъ, ви юлдаш, къе вахъ ви хизан,
Чидач, жагъана, жагъанач бахтар.
ГьикI чна кьведа, тIуьнайтIа гузван,
Хуьквезва рикIел, чи аял вахтар.
ЛЕЗГИ ЧIАЛАН ДИБ Я КУЬРЕ
КилигайтIа, гьар са заман,
Рахай Эминни Сулейман,
Гьар са тIалдиз руьгьдин дарман,
Лезги чIалан диб я Куьре!
Булахдин хьиз чешме дерин,
Билбилдин хьиз сес тир ширин,
Даим сивел алай хъуьруьн,
Дуьз чIалан таъсиб я Куьре!
Шарвили игит рахай чIал,
Гьажи Давуд ашукь вичал,
Къадим лезги тIвар алай чал,
Адлу тир сагьиб я Куьре!
Лезги чIалал рахай чIавуз,
Хкаж жеда пайдах цавуз,
Кьилин чирвал къачудай ВУЗ,
Я вун халис сагьиб Куьре!
РикIяй-рикIиз дуствилин рехъ,
Душман кукIвар ийиз яракь,
И дуьньядин винел хуш гьахъ,
Дуьз чIалан тартиб я Куьре!
РАХАДАЙ КЬВАН
Лезги чIалан устадрай кьаз,
Чпив гвай кьван дамах аку!
Яргъарилай ван къвезва заз:
И рахазвай ахмакь аку!
Адаз лезги чIал чидани,
Чаз хьиз хъсан шегьердавай?
Чна хьтин чIал хуьдани,
Кьуьд, гад талгьуз, бегьердавай?
Гафар санай, крар санай,
ЧIал гьар патахъ акъажзава.
Яц экъечIиз, физва цанай.
ЧIалан ризкьи къакъажзава.
Сажидин, туьнт жемир акьван,
ГьакI тахьайтIа, чIал чкIида.
ХандакI, къванер рахадай кьван,
Лезги чIалан кIвал чкIида!
ЗАЛ БАГЬА САВКЬВАТ АГАКЬНА
Фадлай кьулухъ хуьзвай вилив,
Зал багьа савкьват агакьна.
«Етим Эмин» гваз зи гъилив,
Ктабдин къуват агакьна.
Гьалал хьуй ваз чIугур зегьмет,
Чи Эминан шииратдал.
И кардай ваз жеда гьуьрмет,
АкьалтI тийир эхиратдал.
Кьиле тухвай ихьтин кIвалах,
Жерме гунин кар ала вал.
Эминан шииррин булах,
Михьай кас яз тIвар ала вал.
Хазинадай Садикьидин,
Жавагьирар гьат авуна.
Чи Эминан гьакъикъатдин,
Ирс, мукьуфдив кIватI авуна.
Аферин ваз, халкьдин лезги,
КIани шаир Етим Эмин;
Михьи авур кас яз гуьзгуь,
Низами, вун хьана замин!
Сажидиназ и кьадар шад
Авур, ви чан сагъ хьурай, дуст!
Ихьтин крар тикрариз мад,
Къуй, ви кьилел рагъ хьурай, дуст!
ГЬУЬРМЕТЛУ ВАКЪИФ
Амукьзавайди тек сад я – кIвалах,
Гужлуди хьунухь, ви дерин булах.
Илгьамдин гьуьлуь гуз къати лепе,
Чуьхуьзвай чIавуз, дердерин тепе,
Са кар я четин, чIугвадай гьайиф,
Чун чаз такваз я, гьуьрметлу Вакъиф!
Дуьнья элкъвезва, чархунал вичин,
Бахтлу ийиз халкь кIанзавай вичин.
Амма инсанар къвен тийиз чIалал,
Чна чаз тавун я тIуьр фу гьалал,
Сада незвайди, муькуьдаз гьайиф,
Къвез, ам жакьваз я, гьуьрметлу Вакъиф!
Тек тар хьиз тама, туна къерехда,
Дерт ахъай тежез, гьикьван за эхда?
Тара, тамухъди ийизватIан ял,
Са бязибуруз хуш жезвач зи ял,
Халкь патал сад яз, чIугвазвай гьайиф,
Текдиз чIугваз я, гьуьрметлу Вакъиф!
Гьар сада вичин бармакдин кIаник,
Хан яз тушни кьун, ичIи хьун чи ник.
Халкьар вине я, акьулдиз дерин,
ЧIал багьа я чаз –Земзем тир ширин.
Чи халкь сад хьана, такун яз гьайиф,
ТIимил акваз я, гьуьрметлу Вакъиф!
Сажидин-тек тар туш куьн алемда,
Шииратдин цIай авай къелемда.
КьейитIан, чIалар рекьинни тийир,
Хура авай рикI рекъинни тийир;
Гьич са чIавузни жен тийир зайиф,
Вун захъ агъаз я, гьуьрметлу Вакъиф!
РАХАЗ ЖЕДА СА БЯЗИБУР
Рахаз жеда са бязибур,
Гьам жегьилар, гьам кьуьзуьбур,
И дуьнья чIур хьанва лугьуз.
И девирдал наразибур!
Я инсанар, дуьнья чун я,
КIанзавайди чун дуьз хьун я.
ХъуьтIуьз гьава къанва лугьу,
Жуван рикIиз сабур гун я!
Чун чахъ галаз дуьз хьайитIа,
Гьуьрметлувал хуьз хьайитIа,
Цавай селлер къванва лугьуз,
Гуж я эхир хьиз хьайитIа!
Рагъ – гьа рагъ я, Варз, гьа гъетер,
Чуьлда амач ачкар, гъетер.
Садакай рикI ханва лугьуз,
Дуьз туш икьван хьун чун бетер!
Сабурур гуз рикIериз куьн,
Цан цаз, тум вегь никIериз куьн.
Кефияр хаз, канва лугьуз,
ЭкъечI мийир йикьериз куьн!
Аллагь – Сад я, халкьар пара,
Сада садаз ая чара.
Чан аламаз, кьена лугьуз,
Къаткиз жедач, фена сура!
Квез зи меслят ятIа герек,
Инсанвилел не фу, хуьрек.
Шадвилелди мани лугьуз,
Уьмуьрдин рехъ гьала зирек!
ЗА ЭХЗАВА
Лезги халкьдин кьилел атай къазаяр,
Чи бедендал хер авунвай гапурдин;
Гун тавурла тахсиркарриз жазаяр,
Вилин накъвар авахьзавай Самурдин,
За эхзава, эй Сад Аллагь, на эхмир!
На лугьуда, дагълар хьанва есирар,
Кьил рехи Шагь дагъ, амач ваз такурди.
Лезги халкьдин квелди я лагь тахсирар?
Яд кьве патахъ тарашдай дерт Самурдин.
За эхава, эй Сад Аллагь, на эхмир!
Азад лекьер яз халкьна чун чилерал,
Ватан патал чун тушни женг чIугурди?
Гьалал фу нез вердиш жуван гъилерал,
Сергьят кIевун багъри вацIал Самурдин,
За эхзава, эй Сад Аллагь, на эхмир!
Гьикьван хьурай хажалатар чIугунар?
Къе завайни эх хъижезмач гужар чи.
Кьуразва чи никIер, багълар, дугунар.
Вахкун рикIел къвен тийизвай буржар чи,
Занни эхдач, эй Сад Аллагь, на эхмир!
ЖУВ ЖУВАХЪ ГАЛАЗ
Гатфар чIаван сифте йикъар, рагъ авай,
Адахъ галаз йифни къвезвай мичIи тир.
Жуван кIвале авай гъвечIи багъ авай.
Хиялри зун кьунвай ацIай, ичIи тир.
-Са суал ваз гуз жедани, Садидин, -
Рахана жув жувахъ галаз, аял хьиз;
Сад садалай туш чун чIехи, гъвечIиди,
Чун сад садаз тамашзава суал хьиз.
-Чун кьведни сад, метлеб вуч я суалрин?
Къе ви рикIел гьикI атана рахун зав?
Гьикьван за жув гъамар эхиз усалрин?
Артухлама суалар гуз, яхун заз.
-Вун кьудкъадни кьуд йисан са кьуьзек я,
КIвалах гъиляй вахт авачир мажалдин.
Ви зегьметар низ хуш я, низ герек я?
Чамардал вил алаз къведай ажалдин.
-Са ни ятIан лугьун патал аферин,
ЧIугурди туш садрани за зегьметар.
Шиирин зи лужар цава лиферин,
Къаза авун тушни ибур гьуьрметар?
-Бязи ксар валай гвяниз атайбур,
Иесияр хьанва чIехи тIварарин.
Вужар ятIа лагь а паяр атIайбур?
Чеб акьахна, вун кIане таз гурарин.
-Шаирдин бурж я йиф-югъди кIвалахун,
Гьа кардилай авач, заз чиз, чIехивал.
Квез герек я тIвараралди дамахун?
Чандик кутаз тадай даим мекьивал.
-Вуч тазва на, фидай чIавуз «мугьмандиз»,
Кьулухъ элкъвез, рехъ амачир хкведай?
Я тахьайтIа, физвани вун пашмандиз?
Акъуд авур кас хьиз хайи уьлкведай?
-Ви суалрихъ а кьил тахьун мумкин я,
Суалар гуз гьар садалай алакьда.
Зун намусдин вилик жуван эркин я,
Эхирдалди гьа гьакI жув хуьз алахъда.
Гьелбет, залай таз алакьнач къизилар,
Шиирар зи къизилрилай ужуз туш.
Зал рази я кьуьзуьбурни жегьилар,
Нубатсуз гаф за саданни къачуз туш.
Садбур гелкъвез хийир къведай крарихъ,
За ялзава жувакай са хийир гуз.
Зи вил гала гьар экуьнин ярарихъ,
Гьар сятина са цIийи тир шиир гуз.
Жув жувахъди рахаз вердиш хьайид туш,
За жуван кар ийизвай гаф алачиз.
Сел атайла, садрани вацI хьайид туш,
Звал акьалтна, винелни каф алачиз!
КЬЕЙ КЪАРИ
Акун бес я, рахун-сес я зуьрнедин,
Кьуд кьиликай хабар я ваз дуьньядин.
Регъуьн гъедгъетI хьиз кьил зарзаз ченедин,
Кас язух къвеч кIеве авай, кьей къари!
Гаф лугьудай мажал гудач, цIур ийиз,
ВиртIедикай алахъда вун цур ийиз.
Къени патахъ туькIвей карни чIур ийиз,
КIур гуз вердиш деве авай, кьей къари!
Жин хьиз гьахьда хам инсандин яхада,
Югъ атай кьван рахада гьа, рахада.
Вич тахсиркар яз ви чинар чухвада,
Сивин жагъун герве авай, кьей къари!
Къазанмишун патал девлет хизандиз,
Рекье твада Сибирдизни Къазандиз.
Гагь истивут, гагь кьел квахиз гузандиз,
Хирен душман живе авай, кьей къари!
Гьич вич амаз вакни декьий тамавай,
Ихьтин инсан женни акьул кьамавай?
ЧIулав тир сикI са затIни туш кIамавай,
Иблисдин мез сиве авай, кьей къари!
Гаф акъудиз гудач кIвале къужадай,
Ягъиз мухан тварар алай ружадай.
Чарад рекьиз гьазур вичин жазадай.
Ажалдин къан хиве авай, кьей къари!
Гьар патахъай за ви шикил чIугуна,
Амма вучин, вун зи рикIи чIугуна.
Беден кIвале, акьул авай дугуна,
Даим кIвале дяве авай, кьей къари!
Гьич са касни авач крар вири дуьз,
ХъуцIур элкъуьр ийиз чидай гъеридиз,
Паб ухшар жен Сажидинан къаридиз,
ЯхцIурни цIуд неве авай, кьей къари!
ЦУЬКВЕДИКАЙ РИВАЯТ
Цуьк акуна, яргъалай заз тамашиз,
ЧIугуна зун чIиж хьиз ада вичелди.
Зун, лагьайтIа, чанда къуват амачиз,
Ялиз туна, патав зи кьве кIвачелди.
Мад ам авай затI акунач чкада,
Гьатта рикIни акъудна зи хурудай.
Дуьнья михьиз са ранг алаз аквада,
Кьил акъудиз жезвач къацу, ярудай.
Аллагь, на цуьк гьикьван гуьрчег авуна?
А цуькведи вич кIанарна вилериз.
Вич тамашиз акъвазна, чуькь тавуна,
Буйругъ гана, ам атIуз, зи гъилериз.
Хутахна ам кIвализ, кьуна хурудал,
Къапунаваз хуьда, къайи яд авай.
Эй, язух цуьк, гьикI гьалтнай вун чIурудал?
Вал ашукь тир, кIани гада сад авай.
Цуьк эгечIна, туьхуьз рангар, иервал,
А яд авай къапуникай чуьл жедач.
РикIин къене авайдакай зегьервал,
КIан хьуналди, вазни кIани гъуьл жедач.
Мублагь чуьлда, дувуларни чилеваз,
Гатфар чIавуз хкаж хьайи, цуьк – бике.
Эхиз тежер гуж акунвач гьеле ваз,
Къапуна яд аваз, кьураз, рикI - бике.
Гьелелигда дувулар вахъ галамаз,
Хутахда за, вун халкь авур чилерал.
Тадач за вун бахтунал вил аламаз,
Гваз хъфена, кьуна хьиз цуьк гъилерал.
Пакад юкъуз хъфейла, мад чIурариз,
Акуна заз цуьк, хъуьрезваз вилерал.
Рехи рангар ягъиз кьилин чIарариз,
РикI чуькьвезвай, кутIурди хьиз цилерал.
Бес зи ярни, такIан касдин кIвалевай,
Кьуразвачни цуьк, къапуна яд авай?
Ийир-тийир, квахьна фикир кьилевай,
Адаз кIани инсан, тек зун сад авай.
Цуьк тиртIа, ам гваз хкведай чкадал,
Амма адан дувул чара чилева.
Яд дегишриз жедач чилин руквадал,
Адан кьенер такIан касдин гъилева.
Сажидин, на цIийи хъийиз хирер ви,
Вилерин нвагъ яру мийир ивидал.
Рекьидайла, суруз хутах сирер ви,
Инсанвал гвай кас хъуьредач кьийидал!
ЦIАЙЛАПАНАР ЯНА ЦIУВДИ
ЦIайлапанар яна цIувди гапурдин,
Пад авуртIа, ам дагъ хьанач, чарх хьанач.
Мягьтел я зун, аламат я акурди,
Чил зарзана, са къван кьванни ярх хьанач!
Шумуд асир къвез, алатна, дагъ гьа дагъ
Яз амазма, тик кьуна хьиз кьил цава.
Къагьриманар рекьин тийиз, сагъ я, сагъ!
Кьуна даим гапур авай гъил цава!
ТIурфанрикай кичIебур туш лезгияр!
Дагъдин лекьер, кашар, мекьер тийижир.
Вилик фида, экъичайтIан ивияр,
Амма кьулухъ элкъвез, рекьер тийижир!
Нек хъвайибур лезги дидед хуралай,
Гьулданар я, лигим хьанвай цIаяра!
Ават тийир ичер яргъаз таралай.
Дагъдин лекьер, вердишбур тир къаяра!
Дагъларал жив къвада элкъвез хар хьана,
Абурукай вацIар хьурда, ятар жез.
Къагьриманрин шиверикай гар хьана,
Лув гуз фида вили цавай картар жез.
Лезги хьурай, табасаран, цIахурви!
Куба патан чи Давудан рухваяр.
Дагъвияр я дарги, авар, яхулви,
Чахъ лезгийрихъ ава игит архаяр.
Ирандин шагь Надир чукур авур хьиз,
Ниче-шумуд катна инай, кьилер таз?
Дагълар сагъ я, гьич са кьацIни тавур хьиз,
ЦIайлапанар куькIунзава, кьилер тIаз!
Дагъ гьа дагъ я, халкь гьа халкь я эбеди,
Дегиш жеда анжах тIварар душманрин.
Кьил агъузна къекъведай туш лезгиди,
Къагьриманар тир гьарма са заманрин.
Чун лезгияр я къадим тир адетрин,
Мугьман кIандай, амма такIан душманар.
Дустар я чун гьар са жуьре миллетрин,
Гьич са касни ийин тийир пашманар.
Чахъ Аллагьди фагьум, фикир паталди,
Веревирдер ийиз вердиш кьил ава!
ХкечI тийир гьар гаталай гаталди,
Мел-мехъеррин зарб Лезгнинка кьуьл ава!
Кьакьан дагълар, дигай аран, къуьлерин,
Гад кIватIалдай никIер ава, чил ава!
Вич Къавкъаздин шагь тир дерин гьуьлерин,
Адалатдин Кас тIвар алай гьуьл ава!
Яшамишрай лезгияр чи, кIвалахда,
Даим зирек, игитар тир женгера.
Чун чи къадим адетар хуьз алахъда,
Душманрин кьил тваз са-садан дингера!
ЛЕЗГИЯР Я, ЛЕЗГИЯР
Малкъарадал цаз, къарагъриз кьуьгъверар,
ТIанурдин фахъ незвай таза тир дуьдгъверар,
Гад кIватIайла, ийиз мелер, мехъерар,
КIвалахардай Лезгияр я, Лезгияр!
Гьар сада вич кьазвай дагъдин лекьерай,
Дамахардай Лезгияр я, Лезгияр!
Чилер вара-зара ятIан никIерин,
Тамар закIатI ятIан жигер рикIерин,
Баркаллу яз инсанвилин рекьерин,
КIвалахардай Лезгияр я, Лезгияр!
БалкIанраллай чамарар яз мехъерин,
Дамахардай Лезгияр я, Лезгияр!
Дегиш ятIан гьукуматар, къайдаяр,
Ажузвалдай тушир рушар, гадаяр,
Гагь яракь кьаз, гагь мукални кIутаяр,
КIвалахардай Лезгияр я, Лезгияр!
Кьилер кIеви, къастар хци жидаяр,
Дамахардай Лезгияр я, Лезгияр!
Са гила туш, шагьидар я тарихар,
Намус багьа, туьнтбурни тир къилихар,
Гьилле течир, кардик квачир синихар,
КIвалахардай Лезгияр я, Лезгияр!
Чин тийидай женгера чан хуьнуьхар,
Дамахардай Лезгияр я, Лезгияр!
Сажидиназ хас туш кьуру тарифар,
Адан тереф хуьз гьазур я арифар.
Вили-вилик физ, кам тийир зайифар,
КIвалахардай Лезгияр я, Лезгияр!
Ватан патал чан гуз текъвер гьайифар,
Дамахардай Лезгияр я, Лезгияр!
ЗУН ЯД Я, ЯД
Зун яд я, яд, вирибуруз герек тир.
КIватIал хьанвай абуземзем булахрай.
Зун яд я, яд, галат тийир, зирек тир,
Къуй инсанри хийир патал кIвалахрай!
Кьакьан дагълар-мандавар тир девейрин,
Лекьери къвез, кьилерилай лув гудай;
Маргъалрикай хьанвай муркIар, живерин,
Зун яд я, яд, гьатта чанни цIув гудай!
Зун яд я, яд дава-дарман чилерин,
Гьар жуьредин миже гузвай бегьердиз.
Зун яд я, яд, эрчIи гъил тир эллерин,
Дуьнья гъизвай гуьзелвилин тегьердиз!
Тарар, тамар, векьер-кьалар, чуьллерин,
Гьар жуьредин цуькверни кваз атирдин;
Ягълу-яван, шад мехъерин, мелерин,
Зун яд я, яд, муьгьуьббатдин къадирдин!
Зун яд я, яд къужахдавай къурамат,
Гьерекатдин лепе алаз, чан алай.
Зал элламин хьанва вири аламат,
Акур чIавуз, рекьин тийир чан алай.
Тек са зун туш иеси и кIвалахдин,
Зи далудихъ вацIар гала, гьуьл галай.
Хъсандаказ тIуьрла, хъвадай булахдин,
Зун яд я, яд, куьн виридан вил галай!
КЬАНТIИШ
Чарадакай рахаз вердиш
Касдин патахъ жедалда тIиш.
Я хва декьей, алчах кьантIиш,
Вахъ аваран гаф жедани?
Гъиляй текъвер йикьни хъуьтIуьн,
Чарадан пухъ пеше я тIуьн.
Бугъма атай кIаниз туьтуьн,
КIан хкатай саф жедани?
Кар авачиз гьуьжет чIугваз,
Сулуфар тIуьр лам хьиз дакIваз,
Деведин хьиз рекъвер жакьваз,
КьацIай сивел каф жедани?
Дуьз ишлемиш тийир чIавуз,
Квез лазим я куьтягьай ВУЗ?
Авуналди ялвар цавуз,
Векьин мизре-чIаф жедани?
Сажидин, на лугьуз вири,
Гапурдин мез мийир къуьруь.
Фитнекардихъ, акьул кьери,
Дем кутадай тафт жедани?
САД АПРЕЛДИЗ
ЧІехибуру ришвет-шеле,
ГайитІани такьаз гъиле,
Пичина тваз, чпи кузва!
Чеб ацукьиз чилин кІвале,
Эцигнавай кІвалин къеле,
Ясли патал чпи гузва.
Гьи кабинет ачухайтІан,
Регъуь хьтин качугъайтІан,
Вич атана ви гъил кьазва!
Жува гъилер кьулухъайтІан,
Кьил ракІарихъ галукьайтІан,
Кьве гъиливди ви кьил кьазва!
Халкьдин гьялиз дерди-бала,
Хкахьай цІай тваз ви къула,
Гьар са касдин кар туькІуьриз;
Залан парар кьуна кІула,
Фад гъавурда акьаз чІала,
Алахъда ви вар туькІуьриз!
Икьван чІавал такур крар,
Чаз хийир гуз, чпиз зарар,
Туьквенчияр шад акуна.
Акъатай хьиз цІийи Къарар,
Ахъайна кьве патахъ варар,
Ниче шумуд-сад акуна!
КилигайтІа, апрелдин сад,
Рахуникай авач заз дад,
Дегиш хьана, циф атай хьиз,
Уьзуькъара яз чинин пад,
Демекдин рак агална фад,
Верчер недай кьиф атай хьиз
Зун гъавурда геж акьуна,
Зи кІвачера кьеж акьуна.
Са югъ я кьван таб ийидай!
Садан кьиле кьеч акьуна,
Садан гъиле гьеш акьуна,
Гуьндуьздикай раб ийидай!
КОРОНА – ТIВАР АЛАЙ ВИРУС
Вири халкьди лугьузвайла, гатфарин,
Шад сувариз, тIебиатдал чан къведа.
Корона – тIвар алай вирус гафарин,
Ни фагьумнай, и тIегъуьндин ван къведа?
Зегьметчи халкь, ийидай кар чин тийиз,
Девлетлуйри къазанмишиз къизилар.
Дуьньяд винел ислягь уьмуьр хуьн тийиз,
Терг ийизва кьуьзуьбурни жегьилар.
Агъзур жуьредин акъъайвар азарар,
Тешкилатар ава шумуд уьлкеда?
Чпин гъиле кьун паталди базарар,
Алахъзава женг чIугваз гьар жуьреда.
Шадвал элкъуьр авур шелдиз, йикьериз,
И терг хьайи ксар, абур вужар я?
ЭкъечI тежез шадвал ийиз рекьериз,
Душманри чаз багъишайбур гужар я!
Аллагьдихъай амачсчирла кичIевал,
Гьукум гъиле авай ксар пис хьанва.
РикIе агъу, вилериани мичIивал
Туна, секин ацукьнава кис хьана.
Ихьтин вирус – акъудай кас майдандиз,
Ам инсанриз хаин хьанвай душман я.
Еб вегьена, асмишун ам, гардандиз,
Гьич шак алач, ам гьа касди дарман я.
Вилера каш тваз, тарашиз недайбур,
Налугьуда им дуьньядин эхир я.
Вуч лагьайтIан, адан чIалахъ жедайбур,
Кас галачиз, чуьлда авай нехир я!
Сабурлу хьухь, яхъ вирусдин вилик пад,
Сада садаз куьмекар гуз алахъин.
А тIегъуьн терг авун патал вилик, фад,
Гьар са касди сагъламвал хуьз кIвалахин!
ЧАХЪ СЕДАГЕТ ХЬТИН
Эркек хьунал гьич кар алач, рушарни,
Килиг тийиз, хкаж хьанвай яшарни,
Дишегьли яз, эрекедалай лап цавуз,
Лув гуз вердиш, четин ятIан гьар чIавуз,
Чахъ Седагет хьтин гьахъ гвай кас ава,
Адан тариф авун, къе заз хас ава!
Амай гафар, за лугьудач, квез чида,
Бязибуруз, кьве саягъ фу нез чида.
Гьар чкадал, кьве жуьредин гаф лугьуз,
Вичив гвайди, чIалар михьдай саф лугьуз.
Чахъ Седагет хьтин гьахъ гвай кас ава,
Адан тариф авун, къе заз хас ава!
Яшамиш хьухь, чан вах, жуваз кIамай кьван.
Зегьемет чIугваз, халкь кьве пай яз амай кьван!
Игитрикай хьайибур туш чун ялгъуз!
Садрани чи кьилер жен тийир агъуз,
Чахъ Седагет хьтин гьахъ гвай кас ава,
Адан тариф авун, къе заз хас ава!
Сажидинан гафар хушбур, нахушбур,
Авачиз жеч, эркекар яз, чеб рушбур.
Дишегьли яз, кардик квай йифиз юкъуз,
Алахънавай, гьар са кар вилик тухуз,
Чахъ Седагет хьтин гьахъ гвай кас ава,
Адан тариф авун, къе заз хас ава!
ХИЙИРДИНБУР
Дуьнья секин туш, хабарар пара я,
Яб гьикI тагун, валлагь, атIай чара я.
Регъуь тежез, ийидай кьван тапарар,
Са пачагьрин чинарни кваз къара я.
Эй, Сад Аллагь, им чи кьведан ара я,
Хийирдинбур хьура, къвезвай хабарар!
Тапаррункай амач кIусни айибар,
Тапархъанар хьанва халкьдин сагьибар.
Законар яз, кьабулнава тапарар.
Гьич садални ийиз жезмач ихтибар,
Эй, Сад Аллагь, хуьн паталди кесибар,
Хийирдинбур хьура, къвезвай хабарар!
Гьам санкцияр, гьам коронавирусар,
ЧукIур ийиз, вердиш хьанва трусар.
Шумуд хьанва ийидайбур тапарар?
Акунани кIандач лугьуз урусар,
Эй, Сад Аллагь ийизвайбур кIурусар,
Хийирдинбур хьура, къвезвай хабарар!
Валай гъейри арза кьадай кас амач,
Чна такьур са жуьредин яс амач.
Сивер агал жезмач, ийиз тапарар.
ЧIехибуруз дуьз рахунни хас амач.
Эй, Сад Аллагь, чи сиве мез, сас амач.
Хийирдинбур хьура, къведай хабарар!
ГЬАЙИФ Я ЦУЬК
Гатфар чIавуз, хъуьрез, къугъваз, ракъинал,
ЭкъечIай цуьк, кьил хкажна цавариз;
Атир кIватIиз, ашукь хьана экуьнал,
Жегьил йикъар элкъуьрзавай сувариз,
Гьайиф я цуььк, гелкъведай кас тахьайтIа.
Гарув рахаз, кефи тахаз, хъвер алаз,
ЭгечI авур гуьзел тир цуьк гуьлуьшан;
ГьикI акъудда уьмуьр рикIел хер алаз?
Рагъ аватIан, амма кефи перишан,
Гьайиф я цуьк, элкъведай кас тахьайтIа.
Жегьилвални, югъ-къандивай чIехи жез,
Фад-фад фида, циф хьиз цавай лув гайи.
Кьилин чIарар, хажатдив рехи жез,
Сефил хьунухь, лиф хьиз цава лув хайи,
Гьайиф я цуьк, шад къведай кас тахьайтIа.
Сажидин, на сабурар це, кайидаз.
Гъин хъийимир мад вилерал накъвар на.
Дуьнья акваз гурлу тир бахт гайидаз,
Багъиш хъувун тавуртIа мад ракъар на,
Гьайиф я цуьк, мад къведай кас тахьайтIа!
КIАНДИР
Алахъунар, ятIан жуван зегьметар,
Алакьунар Сад Аллагьдин пай я, пай.
Акьуллуйри гайибур я гьуьрметар,
Пехилбуру къимет тагун – цIай я, цIай.
Алакьунриз къимет гулай рикI кIанда,
Тариф герек туш, лугьурай авайвал.
Са гъиле гьахъ, муькуь гъиле цуьк кIанда,
Илгьамдин марф, гьикI вазватIа, цавай вал.
Сад Аллагьди, тIуб туна, вил акъуддач,
Са вахт къведа, агакьарда, гьахъ вичел.
За Аллагьдин яхадай гъил акъуддач,
Халкьдиз бахшда, чан аламай кьван кIвачел.
Чпиз хьурай, фитнеярни гъибетар,
КIанерикай туькшуьр ийиз кIвалахар.
Къуй заз хьурай, рикIин михьи суьгьбетар,
Шииратдив ругурай зи булахар.
Жува жуван рикIиз гана майданар,
Инсанвилел къуллугъ ийиз эллериз.
Фитнейривди, ругурзавай чайданар,
Ятар чимун жеда чпин кьилериз.
Сажидин, ваз кутугнавач агьарар,
Амай уьмуьр твах секин тир вилелди.
Уьмуьр кьиле тухвай, тийиз кьагьарар,
Акъуд хъия, тухвай четинвилелди.
АМАЧ АРТУХ ГЪУЬЛЯГЪАР
Аял чIавуз гьалтдайди тир гъуьлягъар,
Бязибурал хирер жедай кIасарин.
Гьуьлуьн кIаниз хъфей жуьре балугъар,
ИчIи хьанва гьуьл са чIаван Ксарин.
Яраб ихьтин дегишвилер дуьньядал,
ХьанватIа, рагъ дегиш хьана къвердавай?
Са хъсан кар гъиз хъижезмач арадал,
Пис кIвалахар артух хъижез, жердавай.
Инсанарни дегиш хьанва къилихриз,
Я виликан намус амач, дугъривал.
ЧIехи паяр есирар жез синихрин,
Адет кар хьиз кьазва пеше - угъривал.
Я кичIевал амач, са кIус регъуьвал,
Цвег кьейидай кьазни кIамач инсанар.
Кепекдайни кьаз кIамач ви дугъривал,
Хъсанбур яз кьазва чIуру нукьсанар.
Гъуьлягъривай къакъуднава агъувал,
Жанавуррив тунвач вагьши тарашун.
Анжах ийиз тек чеб патал къайгъувал,
Амайбуруз тунва чпиз тамашун.
Гьуьл къвалав гваз, аквазмач чаз балугъар,
Къуьлер, гъуьрер гъиз маса гуз патарай.
Шумуд синих, шумуд акван шулугъар,
Жагъин тийизвай затI авач ратарай.
Чилер баят, тум вегьена цан тийиз,
Калерикай хьанва пакетпромар.
Гуж гана, фу нез садазни кIан тийиз,
Куьн эхирар гьикI жедатIа, залумар?
Сажидин, на вацIал гъана цIай ийиз,
ГьакI рувурмир жуван сарар, рахана.
Низ хьайитIан, эверайла, гьай ийиз,
Шумудра вун амукьна кьил тахана?
ЖЕГЬЕННЕМДИН ЦIАЙ
Гатфар мукьа жезвай гуьзел арада,
Ни лугьудай аялар цIа чарада?
Девлетлуйри доллалар тваз харада,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Девлетлуяр артух жез югъ-чандивай,
Зегьметчи хьалкь ийизва хьи чандивай.
Ихьтин гужар ийиз тахьай хандивай,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Шадвал ийиз, къугъваз тухвай яалар,
Ни авунай икI кудатIа хиялар?
Диде, буба, кайи халу, халаяр,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Мус адалат хьура совет вахтарин?
Агал хьанван варар халкьдин бахтарин?
Девир хьанвай ягъиз, рекьиз ахтарин7
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Завай жеда давамриз и шиирар,
Бед хабаррив ацIанва чи эфирар.
Я Сад Аллагь, гьикI хьурай чи эхирар?
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Чпин тахсир вегьез гьар са чарадал,
Кавказдин тIвар хкизва мад арадал.
Чпи гьарам кIватIал ийиз харадал,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Намус вуч я чизмач бязи гьакимриз,
Чпи чIуриз, амайбуруз такимриз.
Жен тийизвай гьулданар мад лигимриз,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
ЦIа кузвайбур аялар я чан алай,
Тахсиркарар пелен кьерел къан алай.
Ихьтин уьмуьр йикь-шувандин ван алай,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Сажидин, вун кисмир, гьарай цавариз!
Халкьар кьиникь элкъуьрзавай сувариз.
Кемеровдин тамаш кузвай къавариз!
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
ПИСВАЛ ТИЙИН, ИНСАНАР
Вил вегьена, килигайтIа иердиз,
Чун са багъдин емишар я бегьердиз,
Иви элкъуьр тавуна хьиз зегьердиз,
Ша, чна чаз писвал тийин, инсанар!
Аллагь – Сад я, дидеярни бубаяр,
Сад я хуьрер-кIвалерни, чи убаяр.
Чандив агуд тавуна хьиз тубаяр,
Ша, чна чаз писвал тийин, инсанар!
Вад къан мугьман дуьнья я им, атанвай,
Икьван хъсанвилерикай ацIанвай,
Ксар тахьун паталди пай атIанвай,
Ша, чна чаз писвал тийин, инсанар!
Гафуникай, чIаларикай хъилер къвез,
Сивяй агьар, вилерайни селлер къвез,
Гъилерайни вуч кьван заланвилер къвез,
Ша, чна чаз писвал тийин, инсанар!
Хъел хьайибур, кадра къванер гъилевай,
Дуьз фикирар кIватIал жуван кьилевай.
Дустар хьана, девлет кIватIиз чилевай,
Ша, чна чаз писвал тийин, инсанар!
Гьуьрмет авай чIавуз жеда берекат,
Дуст тирвилер артух ийиз гьерекат.
Жизвидилай акъут тийиз мярекат,
Ша, чна чаз писвал тийин, инсанар!
Туькьуьлвили зиян гуда чанариз,
Душманвили майдан гуда къанариз.
Ухшар тахьун патал ккIай кьунариз,
Ша, чна чаз писвал тийин, инсанар!
Гзаф ава чахъ камаллу инсанар,
Азарлубур алахъ ийиз хъсанар.
Сажидиназ хьун патал куьн масанар,
Ша, чна чаз писвал тийин, инсанар!
НИЗ ИЙИН ЗА ЖУВАН АРЗА?
Низ ийин за жуван арза?
Вунни кьакьан цава авай.
БатIулбуруз тагуз жаза,
Ягьсуз кьилер къава авай.
Хабар кьазва мад за вавай,
Низ ийин за жуван арза?
Сад-кьве кIвалах тиртIа чIуру,
Абур квазни кьадачир за.
Рехи хьана, кьини чуру,
Ийидачир вазни суза.
Хабар кьазва мад за вавай,
Низ ийин за жуван арза?
Аллагьдиз ван атуй лугьуз,
Гьикьван ялвар ийизва за?
Кесибриз пай татуй лугьуз
Чапхунчийри ийиз къаза.
Хабар кьазва мад за вавай,
Низ ийин за жуван арза?
Сажидин, вун икьван авам,
Кьилевай мефт вуч я таза?
ЧIуру крар мадни давам,
Жезва, пIузар гьатна пIуза.
Аллагь акван тийиз цавай,
Низ ийизва лагь ви арза?
ХАБАР ЯХЪ ТIУН НА
Къвакъвадин вала,
Цуьк акъудзава.
Зи, вун такурла,
РикI акъудзава.
Тикрар:
Хабар яхъ тIун на,
Вун рикIе туна,
Варз алай йивер,
ГьикI акъудзава?
Чубарукри къвез,
Лув гузва цава,
Вун рекьив текъвез,
КIеве гьатзава.
Булахдин яд гуз,
Хъуьрезва цуьквер,
Тамир зун ялгъуз,
Ша, зи рикI-жигер!
Цава экуь рагъ,
Чими я гьава.
Амма заз вун сагъ,
Акваз кIанзава.
Аквазва вун заз,
Яргъа я мензил;
Ни кьада лагь заз,
Зи манидихъ зил?
Хабар яхъ тIун на,
Вун рикIе туна,
Варз алай йивер,
ГьикI акъудзава?
КЕФЕР ЧIУГУ КВЕЗ
Зун ава, авач, лугьун тавуна,
Ша, илиф, дустар, рахун тавуна.
АмукьайтIа, зун жагъун тавуна,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Куьн атайла, зи кIвалер ацIуда,
Гьар са няметдив чуьллер ацIуда.
Багьа къашарив гьуьлер ацIуда,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Дустариз даим ахъа я зи рикI,
Чанни багъиз, заха я зи рикI.
Муьгьуьббат ацIай яха я зи рикI,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Квехъ галаз кIвализ илифда девлет,
Шад межлис жеда кIваликай хелвет.
АтайтIа кIвализ гьар жуьре миллет,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Зи кIваликай хьуй квез карван сарай,
Билбилри лугьуз манияр тарай.
Кьуьн галачирла, къведач заз кьарай,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Зегьмет йикъакай сувар хьурай квез,
Зи илгьамдикай лувар хьурай квез.
Ислягь тир чилер, цавар хьурай квез,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Эй Сажидин, вун рахана пара,
Ви чIалар кIелиз, атIанвач чара.
Лагь хьи абуруз, рикI туна хура,
Шишерни ягъиз, кефер чIугу квез!
ВИРИДАЛАЙ БАГЬА Я ЗАЗ
-Зун яргъариз акъатай са сеферда,
Дуьшуьш хьанай рушал маса миллетдин.
Муьгьуьббатдин багъ авай зи бегьерда.
Ашукь жедай яшарни тир адетдин.
Руш са затI тир, гъед яз цавай атанвай,
Яргъи, чIулар кифер ухшар луварал.
Зун ашкъиди, икьван чIавал татанвай,
Гъанвай инал муьгьуьббатдин суварал.
Эй Сад Аллагь, куьз гъана зун яргъариз?
Куьз жагъанач бахт заз хайи дагъларай?
Я тахьайтIа, ракъурнаван ахвариз?
ТуьтIуьн патал са яр-емиш багъларай?
И таватди алудна кьил кьилелай,
Буйдиз шумал, юкь гьатнавай закIалда.
На лугьуда, ада вичин гъилеллай,
Къаш хьиз зи рикI, тунва вичин тупIалда.
Къе мад чун чал гьалтна эхир сеферда,
Къвезва ам захъ, накъвар алаз вилерал.
Садрани заз акур туш и тегьерда,
На лугьун, варз эвичIнава чилерал.
-Дагъви гада, заз чида, ван лекь хьтин,
ЦIигел хьанва, дагъларихъ ви хайи тир.
Зи чимивал,аквазва ваз, мекь хьтин,
Зи темен, ваз хер хьиз ава, кайи тир.
Зи чан за ваз бахшда, акъваз, хъфимир,
Чилни сад я, кьилел алай цавни кваз.
Рагъ хъуьрезва, чун кьвед акваз, хъфимир,
Дегиш хьанва къе ви чинин тавни кваз.
-Вун хьтин заз акурди туш мелек къуш,
Ви ашкъидин цIу кана, рикI кабаб я.
Вав барабар, маса гуьзел акурд туш,
Ви пияла, руьгьдин тIалдин запаб я.
Амма зи рикI акъатзава ватандихъ,
Зун дагъларин хва я, гьана рекьидай.
Багьа мурад ава гьар са инсандихъ,
Ватан – чими, къурбатдин рагъ рекъидай.
-Зун рагъ хьуй ваз, зун рикI хьуй ви хуруда,
Зун туна, вун хъфиз тахьуй, дагъви хва.
Зун чIулав тир чIарар хьуй ви чуруда,
Чи миллетдиз вакай хва хьуй, дагъви хва.
Заз чида, вахъ ава жеди кIани руш,
Залай гуьрчег, залайни гвай дамахар.
Къилихризни ятIа, са кIус, къени руш,
Залай зирек ийиз вердиш кIвалахар.
-Валай гъейри авач, руш захъ кIаниди.
Вун тек сад я, рикI атIайди гапурдив.
Акурди туш валай гъейри къениди,
Заз кIанзава чара жез чун хатурдив.
Вун паталди гьазур я зун эцигиз,
Сад Аллагьди багъиш авур и чан зи.
РикI цIаразва, зун яргъариз килигиз,
Виридалай багьа я заз Ватан зи!-
----
ИкI лагьана, рекье гьатна дагъви хва,
Къумлух чуьллер кьулухъди таз, камарив.
Яргъа жезва кIанивилин рагъ ви, хва,
РикI ацIана муьгьуьббатдин гъамарив.
РикIериз кIанз, кьисмет тахьай, кайибур,
Сагъ тежедай хирер амай хурара.
Пияла хьиз, зегьердин яд хъвайибур,
Физва, аваз кьвед кьве мяфед пурара
ЧIАЛАРБАНРИЗ
ХъуьтIуьн йикьни текъвез гъиляй,
ТуькIуьрзава чIалар хъиляй.
Фагьумайла эхир кьиляй,
Кьару яд хьиз физвай хвалай,
Къарих яз ам хъвазни кIамач!
Дуьз лагьай гаф квазни кьамач!
Я инсанар, кIела куьне,
Туькьуьл себ гьакI ргаз къене.
Сарар жакьваз, юзаз чене,
Кьил чуьнуьх жез гуьтIуь къуьне,
Дарих яз, рахазни кIамач!
Гьич адан тIвар кьазни кIамач!
ЧIаларбанар хьанва пара,
КIелиз тежер, атIуз чара,
Жакьуналди кIараб сара,
Рувадачни сарар пара?
Чуьнуьх яз, аквазни кIамач,
Кислороддин газни кIамач!
Сажидин вун жемир ялар,
Чи девирдинбур я чIалар.
Кьве гъуд туна, чуькьвез къвалар,
Дигидайла къвакъвад валар,
Вечрез кака хазни кIамач!
Багъ кIевириз цазни кIамач!
МУЬГЬУЬББАТДИН ЕСИРАР
Вахт хьайила, жегьилвилин яшарин,
Чун суракьра жеда гуьзел рушарин.
Вилер акур чIавуз руьгьдин къашарин,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!
Буйдиз тIарам, ашкъи хуррам гуьзелар,
Акурбурун рикIерал къвез гъезелар,
Шадлувилин акат ийиз мезелар,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!
Руьгьлувили хкаж ийиз цавариз,
Йифизни кваз ракъур тийиз ахвариз,
Элкъуьр ийиз гьар са югъ, са сувариз,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!
Муьгьуьббатдиз муьтIуьгъ тушир вуж ава?
КIани рушар рекьив текъвер гуж ава.
Мел-мехъерик шад гуьзелрин луж аваз,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!
Бахтлу хьунухь патал вири жегьилар,
КIанзавани ачух ийиз гуьгьуьлар?
КIанибуруз багъиш ийиз къизилар,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!
ГЬУЬРУЬЯТ ЖЕДА ЧАЗ
Вири крар Аллагьдив гва
Са-са крар пачагьрив гва,
ЧIуру крар алчахрив гва
Гила гьуьруьят жеда чаз!
Алудиз са-сад аюхар,
Ахъа жеда чаз къурухар,
Къван тийиз мад кьилерал хар,
Гила гьуьруьят жеда чаз!
Гьикьван хьурай эх авунар,
Къалур ийиз чаз гьунарар.
Рагъ экъечIдай, галаз нурар,
Гила гьуьруьят жеда чаз!
Гьикьван эхна и лукIвилер?
Ахъа тийиз тагуз вилер.
Хъсан жедай эхир кьилер,
Гила гьуьруьят жеда чаз!
Тади мийир, Сажидин, на,
Алахьайла, цав са чIана.
Белки гьахъвал гъалиб хьана,
Гила гьуьруьят жеда чаз!
СТАЛИНАЛ ЧАН АЛАМА
Пачагьарни хьана агъзур жуьредин,
Амма хьанач Сталинав къведайди.
Девирарни ава гьар са бередин,
Каммаллуяр сад, вад кас я жедайди.
И дуьньядал сад лугьудай сефер яз,
Фяле-лежберрин гьукумат туькIуьрна.
Лениннни Сталинан бегьер яз,
Гьуьруьятдин лампаяр чаз куькIуьрна!
Ленин кьена, амма адан кар ама,
Яратмишна кьудратлу тир СССР.
Сталинан хьиз гьаданни тIвар ама.
И дуьньядиз раиж авур шад сесер!
Вагьши немсер атай чIавуз Сталин,
ЧIар югъванач Кремладай, гуз Приказ.
Азиятар гьалтнайтIани лап къалин,
Лигим гьулдан хьиз авунай ам акъваз!
Гъалибвални къачур чIавуз немсерал,
Социализмадин лагер туькIуьрна.
Лаш илигна шумудни са кицIерал,
Шумуд садан рикIе эквер куькIуьрна?
Чун такIанбур, такIанбур чи Россия,
Гьа ксар пис рахазва къе адакай.
Ватан хуьнуьх – Сталинан веси я!
Сталин хьун герек я гьар садакай!
Хаинбуру къундармаяр туькIуьриз,
Чаз Сталин душман хьтин къалазва.
Гъилибанарив, чакай пис яз луькIуьриз,
Чи гьукумат чукIунал вил алазва.
Тек са за туш Сталинан тарифар,
Маршалрихъ, яб акал чи алимрихъ!
Адаз хуш тир фяле-лежбер синифар,
РикI кудай кас тир ам чи муаллимрихъ!
Сталинни Ленин кьенвач, сагъ я, сагъ!
СССР-дин битмиш авун гьукумат!
Россияни туьхуьн тийир рагъ я, рагъ!
Терг ийизвай чилерилай зулумат!
ВИ НЕКЬИДИН ПIУЗАРАР
Вили цава авай гъетер ваз гуда,
Муьгьуьббатдин эхда вири азарар.
Вучиз на заз икьван дамах, наз гуда?
Вири за ваз багъишда чи базарар,
Анжах заз бахш, ви некьидин пIузарар!
На зав гьикьван пияла-яд хъваз гуда?
Гьикьван зав нез тада турпар, газарар?
Шумуд йисуз зав хажалат кьаз гуда?
Зунни ваз хьуй, тIимил ятIа базарар,
Анжах заз бахш, ви некьидин пIузарар!
И дуьньяда зунни ава, вунни, яр.
Ша, чна чун хъийин тийин бизарар.
Заз кIамаз вун, чара касдиз гунни, яр?
Дуьнья ваз хьуй, тIимил ятIа базарар,
Анжах заз бахш, ви некьидин пIузарар!
ВИЛЕРИКАЙ РИВАЯТ
Вилер ава гьар жуьредин рангарин,
ЧIулав, къацу, цIару, руьгьдин чешмеяр.
Вилер ава, къванер хьтин ргарин,
Галукьайла, хци жедай къемеяр.
Вилерикай Аллагьди хуьй, цIай авай,
Са версинай алугарда, кайи хьиз.
Бязи вилер, хъуьтIуьн цикIин къай авай,
Акур чIавуз пиянарда, хъвайи хьиз.
Вилер ава, чан хкидай кьейидал,
Вилер ава, ракъурдай вун чилериз.
Вилер ава, чан гуз, ашукь хьайидал,
Хъуьрез-хъуьрез, тамашдай ви вилериз.
Вилер ава, чирдай рикIин хиялар,
Муьгьуьббатдиз халкь авунвай Аллагьди.
Вал ашукь яз, хада ада аялар,
Вичел леке гъун тавуна гунагьдин.
Вилер ава, гьар жуьредин нехишрин,
Чинин кIалуб гуьрчегардай, иердиз.
Вилер ава гьар жуьредин багъишрин,
Къелем хьтин, агакьнавай бегьердиз!
Сажидин, на тариф ийиз вилерин,
Амай гуьрчегвилерикай рахазвач?
Заз вилерай нур аквазва эллерин,
Маса гуьзелвилерикай рахазвач.
ГАФАРИКАЙ
Гафар ава, лайлаяр тир дидейрин,
КьепIинамаз мани лагьай аялриз.
Гележегдин балаяр тир дидейрин,
Элкъуьн патал ватан хуьдай кьегьелриз.
Гафар ава, акьул гудай бубайрин,
Баркаллайрин рекье твадай инсан яз.
Ватан хуьдай буржарикай рухвайрин,
Дуствилелди кьиле фин са хизан яз.
Гафар ава, яракь гуьле, гапурдин,
Душманриз тарс гуз, рикIелай тефидай.
Гафар ава, гьуьрметдинни хатурдин,
Дамарравай ивини кваз ифидай.
Гафар ава, девлет яз, чаз атанвай,
Лезги чIалан, лигим хьанвай женгера.
Пак Намусдин Пайдах хьиз гваз атанвай,
Истеклу яз, хуьн паталди рикIера.
Гафар ава, хиве кьурла, чIур тежер.
Чанни эциг, абур кьилиз акъуддай.
Гафар ава, метлеб жегьет сур тежер,
Дагъвияр хьиз, гьар са миллет агуддай.
Ша, чнани хуьн чи чIалан гафарни,
Анжах абур мецел рахаз ширин тир.
Гафар – сигъ тир кIватIал ятIан гьарфарин,
Гьар гафунихъ метлеб ава дерин тир!
Сажидиназ кIанда гафар гьуьрметдин,
Мел-мехъерин, шадвилерин даях тир.
Яракьар яз, женгининни зегьметдин,
Вирибурун, сад хьиз пай квай, уртах тир!
ЗУН - ЗИ ХАЛКЬДИН ВЕКИЛ Я
Халкьдихъ галаз са суфрадихъ ацукьун,
Ам гьар юкъуз мехъерик хьун – сувар я.
Халкьдин сивяй хуш тир гафар галукьун,
Шаир патал шииратдин лувар я.
Мад идалай къиметлу тир кар жедан?
Зун халкьарин хизандин са векил я,
Халкьдихъ галаз сад ийизва кьисметни.
Халкьдихъ галаз шадни я зун, сефил я,
Шаир патал ихьтин бахт хьун гьуьрметдин,
Мад идалай къимметлу тир тIвар жедан?
Зун къе ава, пака тахьун мумкин я,
Амма халкьар эбеди тир ксар я.
Зун халкь галаз архаин я, секин я,
Чи уьмуьрар багъиш авур йисар я,
Мад идалай менфятлу йикъар жедан?
Сажидинан, халкьар галай далудихъ,
Азраилдин акакьзавач тIемни захъ.
Зун агъунвач, куьмек гудай халудихъ,
Бес кьадардин илгьам ава, емни захъ,
Мад идалай шуьрбетлу тир нар жедан?
ШАИРРАЛ ВИЛ АЛАЗ ЖЕДА
Гатфарал хьиз, кьуьд акъуддай кIанерай,
Умун гару цуьк гъидай хьиз чуьллериз;
Ашкъидин хъвер акваз, шад яз, вилерай,
Муштулухар гудайбур хьиз эллериз,
Шаиррал вил алаз жеда халкьарин!
Гад алукьна, яр-емишни, техилар
Агакьай хьиз, элдик кутаз гьерекат;
Ашкъиламиш ийиз вири жегьилар,
КIватIалдай хьиз, зегьмет чIугур берекат,
Шаиррал вил алаз жеда халкьарин!
Къизилдин зул алукьай хьиз мехъерин,
Далдам-зуьрне ягъиз, ийиз кьуьлерни.
Вили тир цав – майдан хьана лекьерин,
Авадан жез, акваз хуьрерни, кIвалерни,
Шаиррал вил алаз жеда халкьарин!
Кьуьд – са вахт я, веривердер ийидай,
Алатайдан ва къвезмайдан гьисаб кьаз.
Артух, уьксуьг – вири дердер ийидай.
ХинкIар тIуьна, кьадайди хьиз чанабар,
Шаиррал вил алаз жеда халкьарин!
Бес, Сажидин, и кIвалахар чидайла,
Ни гузва ваз ихтиярар, кис жедай?
Гьар са цIийи йикъан вилик фидайла,
Келимаяр гваз, рикIерал хуьз жедай,
Шаиррал вил алаз жеда халкьарин!
ХАЙИ ЮГЪ МУБАРАК
Хайи йикъан сувар тек са йикъанди,
Мубаракар гьар са юкъуз герек я.
Яшаризни жезвайди вун юкьванди,
Аквазва заз шикилдайни зирек я.
ЧIулав чIарар, циф хьиз къугъваз къуьнерал,
Ви къаматдив кьазвачни хупI, Сувая.
Тамашзавай чаз чIулав тир вилерал,
Хъвердин сивив кьазвачни хупI, Сувая!
Хкаж хьунвай мадни кьакьан яшариз,
Гуьзелвилер артух хьурай кIамай кьван.
Вуч гаф ава чи лезгийрин рушариз,
Бахтар гурай Сад Аллагьдихъ амай кьван.
Сажидина, хайи югъни мубарак
Ийизва ваз, хъсан кас яз, Сувая.
Артух ийиз чидай кIвалин тадарак,
Мурад я хьун бахтлу свас яз, Сувая!
САД РАХАДА
Сад рахада: билбилдикай, багъдавай,
Сад рахада: жегьилдикай, дагъдавай.
Зун рахада, зи халкь авай гьалдикай,
Халкь паталди, рикIе авай къалдикай.
Сад рахада: вичин кIани ярдикай.
Сад рахада: чинал алай зардикай,
Зун рахада, ватандикай, чIалакай,
Къизилгуьллер куькIуьннавай валакай.
Сад рахада, анжах вичин рикIикай,
Сад рахада, гафар лугьуз, рикIик квай.
Зун рахада, къуншидикай герек тир,
Зун рахада, дустуникай зирек тир.
Сад рахада, зун кисда, яб акализ,
Сад рахада, сив ахъайиз, акьализ,
Зун рахада, жувал нубат атайла,
Зун рахада, анжах чара атаIайла.
Сад рахана, вад рахана, кар алач,
Квез я рахун, эгер адахъ яр галач?
Зунни рахун, артухун са кар ятIа,
Мад рахадач, куьн рикIериз тIар ятIа!
ЦIЕРИД ВИЛИН МУЬГЪ
Ахъайин за квез са кьиса,
Селлер къведай гьар са йиса,
Чи Куьреда туьнт вацI авай,
Кьеряй атIай са вацI авай.
Марфар къвана, сел атайла,
Рахаз жечир хъел атайла.
Ара-ара, гагь са кьеряй,
Акъудзавай ада гьарай.
Шумудан хеб, шумудан мал,
Тухуз вацIу, кьуна кьамал,
Адахъ галаз гьуьжет жечир,
Ябни тагуз, минет жечир.
Гьа икI фена хейлин йисар,
Сел къвез, тухуз шумуд ксар.
Совет власть хьайи чIавуз,
Крар хкаж хьана цавуз.
Гьар са хуьряй кIватIна эллер,
Къакъажна хьиз кьуьнтел хилер,
Яна хандакI вацIун кьерез,
Муьгъ эцигна кьуна терез.
Алискендар - райондин кьил,
Гьукуматди кьуна чи гъил.
Сулеймана лугьуз чIалар,
Фялейрин шадзавай гьалар.
Инжинердин чарчел алай,
Яргъивални вичел алай;
ЦIуругуд яз мекъуьн вилер,
Шадвалзавай, ийиз кьуьлер.
Сулейманаз гьич и кIвалах,
Дуьз акунач, хьухь зи чIалахъ.
ЦIерид лагьай йисуз цIийи,
Азад власть вахт тир хьайи.
ГьакI хьайила, квез я къекъуьн?
Жедайвал тариф чи муькъуьн,
Мурад акъуд ийиз кьилиз,
Ялин чна мад са вилиз.
Шад жедайвал халкьдин гуьгьуьл,
Чи муькъуьзни жен цIерид вил.
ИкI лагьайла, виридаз шад
Яз, кIвалах, гаф-чIал хьана сад.
Арабани фургъун хьана,
Лагьанач, чун юргъун хьана.
Гагь са стун, гагьни масад,
Хкаж хьана кьере са-сад.
ТиртIани тIвар вичин бигер,
ГьакI акъвазиз женни мегер?
Гьардаз вичин кутаз кIанз пай,
Эверайала, ийизвай гьай.
Садбуру гуз садакьаяр,
Сада кьере ийиз цIаяр,
Мелен къайда эцигна муьгъ,
Хъуьрез, халкьдиз килигна муьгъ.
Шумуд сефер вацIу вичин,
Сел акьалтиз, чIурна чаз чин,
Амма муькъуь, тучиз кичIе,
Кисна, гъилер аваз эчIе!
Муьгъ ахъайдай чIавуз, шад тир,
Вирибурун мурад сад тир,
Акъатдайвал ванер яргъаз,
Сулейманаз гаф гун рахаз.
Райондин кьил Магьмудова,
Ачух хьайи саягъ гьава,
Гаф гайила, Сулейманаз,
ВацIувай мад гуз хьанач наз.
Яваш-яваш къучуз камар,
РикIел хкиз гужар, къамар,
Сулеймана, хкажна гьил,
ЧIал кIелуник кутуна кьил:
«Эвел табдир авур юлдаш,
Хьана арифдар и мекъуьн.
Лацу къванцив дяве-саваш,
Хьана кьван санбар и муькъуьн!
Гьукуматди кьуна гъиле,
Гуьзайдин акъатна кьиле.
Шумуд техник, шумуд фяле,
Хьана инжинар и муькъуьн!
Вагъунралди къум, цементни,
Тваз арада вили куьни,
Шумуд мусурман, эрмени,
Хьана кьван устIар и муькъуьн!
ВацIун фитнедикай секин,
Амач чахъ а рахун, луькIуьн.
Шумуд чIуриз, шумуд кхьин?
Хьана кьван дафтар и муькъуьн!
Шумуд къубу, шумуд булах,
Гуьргенивди хьана уртах,
АкьалтIай кьил, Кьукьмадин дагъ,
Къведайд я ятар и муькъуьн!
ЦIерид тагъ, цIемуьжуьд сутун,
ИкI мягькем сад садав гутун,
Тамам Баку, Тифлис, Батум,
Жез туш барабар и муькъуьн!
Хайбар къеледилай кIеви,
Туш лагьайтIа, табда сиви.
Истамбулда Ая-Суфи,
Белки жен ухшар и муькъуьн.
Тамам Куьре эгьли вири,
Жем хьана чун куьлуь, ири.
Чи чIехи тир юлдашари,
Ачухна чаз вар и муькъуьн!
Заманадин дерин, даяз,
Фагьум ая гьарда жуваз,
И кар чидач Сулейманаз,
Нинд жедатIа, тIвар и муькъуьн!»
Гила тамаш куьн и муькъуьз,
Къалиндиз къир цанвай рекьиз.
Сулеймана дуьз лагьайвал,
Ажеб хьана чаз къулайвал.
Вини кьилихъ мад са цIийи,
Муьгъ тушни чаз, бахт яз хьайи.
ЦIерид вилин муькъуь вичин,
Ачухзава райондин чин.
СтIал-Сулейманан район,
Хъсан крар жедай аян,
Макан я ам, мярекатар
Ийиз, кIватIдай берекатар!
СтIал шаир Сажидина,
Куьн фикирдиз и чIал гъана.
Юбилеяр кьве жуьредин,
Тухуз гьазур я Куьредин!
ГУЬЛИЗАР ХАНУМ
Уьмуьр ахьтин са затI я хьи иер,
Тек са сефердин экуьнин сегьер,
Аллагь Таладин гун патал бегьер,
Чун халкь авунва, Гуьлизар ханум.
Уьмуьрдин рекье, гуьтIуь ва куьруь,
НекIер хъваз тазва, цуруни фири,
Эхун паталди, пис, хъсан вири,
Чун халкь авунва, Гуьлизар ханум.
Кьурагь шегьерда, бине тир Гияр,
Са шумуд яр-дуст ама зи таяр.
Эхун паталди цIаярни къаяр,
Чун халкь авунва, Гуьлизар ханум.
Ви гьуьрметлувал, багьа я вахан,
Чун чав гьамиша дуствилел рахан.
Лянетламишун патал Аслан хан,
Чун халкь авунва, Гуьлизар ханум.
Сажидина ваз багъишай цIарар,
Гьар йикъан хьурай экуьнин ярар.
Фейсбукдай и ракъуриз чарар,
Чун халкь авунва, Гуьлизар ханум.
ДУЬНЬЯДИН ЧАРХ
Кьиникьикай рахаз гьикьван залан я,
Рекьидай чIал чидатIани виридаз.
Кьиникьикай кичIедатIан, илан яз,
Къайгъу авач, бязи, акьул кьеридаз.
Кьейи диде-бубаяр чи чилик ква,
Чпин уьмуьр акъудай, чун паталди.
Чи аялар, чи хтулар, вилик ква,
Чна, чпиз акьул ва ем гун патал.
Дуьньядин чарх элкъезва, югъ, йиф талгьуз,
Садбур хъфиз, садбур цIийиз хквезва.
Инсанарни къекъвезва рагъ, циф талгьуз,
Чи чил вични, акъваз тийиз, элкъвезва.
Им дуьнья халкь хьайидалай гуьгъуьниз,
Акъвазариз, дегиш тежер адет я.
Садбуруз – кIвал, садбуруз - сур эгъуьниз,
Кьейибуруз кIанзавайди - Женнет я.
Гьар вуч ава, рекьидалди, рикIевай,
Алахъ гьар са мурад кьилиз акъудиз.
Вун мугьман я, яргъалди физ, рекьевай,
Вахтунивай алахъ югъ, йиф къакъудиз.
Сажидин, икьван кIвалахар чидайла,
Авани ваз мажал ял яз, ацукьдай?
Заз кIанзава, дехквер рекьиз фидайла,
Шиирар таз, халкьдин рикIе амукьдай.
ИГИТ ЗЕЙНУДИН БАТМАНОВ
Дагъустанда дагълар ава кьакьан тир,
Баркаллу тир, миллетарни гьар жуьре.
Дуьнья магьшур шаирринни макан тир,
Рухваярни ава кьегьел гьар хуьре.
Амма, Кьурагь пата, кьакьан дагълар хьиз,
Тамар ава, Абу-Земзем булахрин.
Аран пата гьар емишдин багълар хьиз,
Тариф жедай, агъзур жуьре кIвалахрин.
Ина, гьелбет, гелкъвез тамухъ тарарин,
Къуллугъ ийиз, са жегьил тир кас авай.
Адахъ хизан, аялар гьар тIварарин,
КIвале диде ва жегьил тир свас авай.
ТIвар Зейнудин къуллугъчи и тамарин,
Шарвилидин буй авай са жегьил тир.
Цуьк ахъагъиз гьазур майдин гатфарин,
КIанзавайди шадвал ийир гуьгьуьл тир.
Амма адахъ ишехьзавай аялдин,
Ван галукьна, амма, мукьув фейитIа;
Диде, аял гьалкъадава ажалдин,
КичIезвай чеб, тахсир квачиз кьейитIа.
Зейнудина вич вугана замин яз,
Диде аял азадна и къармахдай.
Вич лагьайтIа, дугъри инсан, муъмин яз,
Кьил акъудиз алахъна и кIвалахдай.
КилигайтIа, къаст чIуру тир вагьшийрин,
Маса гана кIанзавай са шумуд кас.
Зейнудина хиве кьунач къучийрин,
Гунагьсузриз авун патал пис басхас.
«Зун гьи чинал тамашда зи эллериз?
Зи намусди кьабулдач и чIуру кар.
ЦIудра хъсан я, фин чилерай, чилериз,
За уьмурда хьайи кас туш зиянкар!»
Тама авай вагьщийривай кьегьелдин,
Игит тирвал эхиз хьанач, секин яз.
Ам телефна, рикIел хер яз, чи элдин,
Гуж авуна, инсафсузри, хаин яз.
Чи лезгийрихъ гзаф ава архаяр,
ВикIегь хьайи, шумудни са рекьера.
Зейнудин Батманов хьтин рухваяр,
Игитар яз, амукьда чи рикIера.
ЗАЗ ЖУВАЛАЙ
Заз жувалай багьа я зи шиирар,
Мумкин я захъ, садбур агъун тавунни.
Чахъ – инсанрихъ аватIани эхирар,
Рекьин тийир ксар ялда шаирар. –
Шагьидар, мумкин я жагъун тавунни.
Зун кIан хьунал, такIан хьунал кар алач,
Зи шиирар кIанзаватIа, рикIивай.
Кьакьан кIунтIал, гар тахьунал кар алач,
Ял яда хьи, галат хьана, ракьивай.
Зи шиирар, зи шииррин манияр,
Къуй, абурун ван хьурай куьн япара.
Майдин вацра, чарадайла пIинияр,
Заз, куьн патав хкведайвал хабара!
Заз жувалай кIанда халкьар, зун кIани,
ТакIанбурни аваз хьурай гуьгъуьна.
Яшиирар рекьидай туш, я мани,
Зун, квез кIамай кьван деринриз эгъуьна.
Сажидин я, ирид гьарфун тIвар алай,
Иридра зун элкъведа и дуьньядал.
Захъ, зи несил, зи халкь ава кар алай.
Абуру зун гьич вегьедач чарадал!
ВИЛИВАЙ Я
Чил – кьве пай я, чан алай ва алачир,
Садбурухъ – невс, муькуьбурун ичIи я.
Инсан, гьайван, ничхир жеч невс авачир,
Бязибурун къаних невсер пичIи я.
Ризкьи гунуг я, гьелбетда, чиливай,
Невс тух тахьун, я къаних тирвиливай.
Жанавурди вегьей чIавуз суьруьдал,
Гишин руфун патал тек са кIел кьадач,
Хер ийида, са кьилихъай виридал,
ПичIи хьайи невсинал са гел кьадач.
Тахсир адан я кьве ичIи виливай,
Дуьзвилелди кIвалах тахьун кьиливай.
Ам, жанавур я, амма вун инсан я,
Девлет кIватIун, кьадар чир хьун герек я.
Артуханди кIан хьун – чIехи нукьсан я,
Инсан патал чарасузди хуьрек я.
Дяве, чуьруьк ятIа, са дарвиливай,
ДавамайтIа, жеда хайи кIваливай.
Меслят-сад я, дапIар хьунухь невсинал.
Гьар цIудалай, са рипе гун, адет тир.
Жув паталди кIвалах ая нисинал,
Рагъдандинди, авачирдан кьисмет тир.
Магьрум тахьун патал авайвиливай,
Чешне къачу, чаз фу гузвай чиливай.
ИкI лагьайла, Сажидин, вун такIанни
Мумкин я хьун, рахаз кесибвиликай.
Адетрикай рикIел хукваш на кьванни,
Чи адетрин хъсан къенивиликай.
ВацI галачиз, акъваз жедач гьуьлувай,
Гьаман ятIа, авай тек са виливай?
ТIАНУРДАЛЛАЙ КЪАРИДИ
ТIанурдаллай къариди,
Хабар кьада сусавай:
-Кимел алайбурувай,
ТIанурдин са-кьве фу,
Нез жедатIа, гайитIа? -
Жегьил суса лугьуда:
-Эгер ви рикI риза яз,
Вадни неда, гайитIа?
-АкI ятIа, чи кьилерлай,
Садакьадиз, пуд фу гун. -
ИкI лагьана, къариди,
Вичин гъилел чранвай,
Винел гъери цIранвай,
Кимел пуд фу акъудна.
Кимел алай вирида,
Квай гишинвал къакъудна.
Кимел гайи садакьа,
ТIирел гайи мисал я.
И кар ийиз, алакьун
Авачир кас, усал я.
Къадимдилай лезгийриз,
Ава хъсан адетар.
И кар патал, дуьзгуьйриз,
Герек къведач минетар.
И тIегъуьндин вахтуна,
Садакьаяр гудайбур,
Бул ава гьар миллетдихъ.
Анжах рикIер къенибур,
Мукьва я и адетдихъ.
КIанзавайди, авачир
Касдиз куьмек гунуг я.
РикIер къени хьунухь я,
ВИЛЕРИН ЕСИРДА
Акьур чIавуз чи сад садан вилера,
Циф алатна, ишигъ яна цавариз.
Чубарукри лув гуз, цава, чилера,
Адетдин югъ, элкъвенай чи сувариз!
Алуд тежез, зи вилер ви вилерлай,
Са кьадар вахт фена, тахъвай пиян яз.
Чубарукар, лув гуз физвай кьилерлай,
Чун кьвед санал акун, фадлай аян яз!
Чи вилерин, хьанай чун кьвед есирар,
Вилер рахаз, чпиз чидай чIаларал.
Чи, саданни авач хиве тахсирар,
Къизилгуьллер, хъуьрезвайла, валарал!
Руьгьдин къашар, лугьузватIа, вилериз,
Гьахьтин вилер анжах тек са вахъ авай.
Хиялриз хьиз, кIанибурун рикIериз,
Гьабурунни вилериз физ, рехъ авай.
Ви вилеркай катиз, кьуват амачиз,
Са сят хьана, мумкин я вахт гзафни.
Зун Есенин хьиз амукьна, тамашиз,
Дункан чIалал, рахаз течиз са гафни.
Жегьил чIавуз, Мары лугьур шегьерда,
Дуьшуьш хьайид, арменидин руш хьанай.
Уьмуьрда тек сад лугьудай сеферда,
ХьаначтIани кьисмет, чун чаз хуш хьанай!
ХАТРУТ ТАРАЗ
Жегьил вахтар, хкиз рикIел,
Акьахна зун хатрут тараз.
Куьгьне ктаб авур хьиз кIел,
Хьана, хатрут тарав рахаз.
Са-са хатрут вегьез сивиз,
Хилерилай хилерал физ,
Мад хкаж жез кьиле тефиз,
Таран юкьвал хьана акъваз.
Виликдай хьиз, таран кукIваз,
Акьах жезмай, гуж гуз юкьваз.
Чарай са-са хатрут жакьваз,
КичIе тир заз, касдиз акваз.
Лугьуда хьи, и кьуьзуьдан,
Ажал агакьнава идан.
АватайтIа, тарай бирдан,
Чилел жеда, цIегь хьиз къугъваз.
ТIуьр хатрутдин, жуван гъилел,
Дад масад я, чандиз гьалал,
Атана хатрут тар чIалал,
Зун, акьахна, акур кIулаз:
Я Сажидин, я агъсагъал,
Куьз атана вун и йикъал?
Зал кьил чIугу, мукьвал-мукьвал,
Ша, хкаж хьухь, тик тир кукIваз!
АЛЛАГЬ ПАТАЛ
Вучиз цав чи и кьадардин гегьенш яз,
Чи инсанрин рикIер икьван дар ятIа?
Вич, кьарадкай гьасилнавай, са хъенчI яз,
Инсан хьурун, Аллагьдин кьадар ятIа?
Гьикьван девлет хьайитIани, ваъ авач,
Адакай кIус хкудиз, вуч гьайиф я?
Бязибурухъ девлет ава, ягь авач,
Куьз абурун рикIиер икьван зайиф я?
Гьар са касдиз, ганва Сад тир Аллагьди,
Адаз такIанз, садавай са кар жедач.
Инсан виляй вегьеда са темягьди,
Ахпа, вавай завалдин цIил кьатI жедач.
МутIлакьбурни, шкьакьбурни арадиз,
Гваз атанва аллагьваран иблисди.
Къаних рикIер аватайла кьарадиз,
Амай уьмуьр неда дуван-силисди.
Са тарцикай, я багъ жедач, я тамни,
РикIер къени инсанар жен вирибур.
Вири крар авун патал тамамни,
Аллагьди хуьй, куьмек ийиз жерибур!
Абурукай, сад - Сулейман, Имамни,
Тамаш, гьикьван ийизватIа, куьмекар?
Терсди хьанва, къе чунавай аямни,
Мадни хьунухь, герек я чахъ зирекар!
Лугьумир хьи, Сажидинан, тарифар
Кьурубур я, чIурубур я, ийизвай.
Чи халкь патал, тахьун патал зайифар,
Я и цIарар, Аллагь патал, кхьизвай!
Я ВИ ХИЙИРДИЗ...
Лугьуда хьи, кьисметдиалай артухан,
Жагъидач ваз, къекъвейтIани, цавара.
Ша, чун инал, кьисметдикай дуьз рахан,
Чун кьисметдин есирар я, фугъара.
Виридан вил алаз даим кьисметдал,
Чи, гьамиша, са нел ятIан вил жеда.
ЖагъурайтIа, бахтар жуван зегьметдал,
Гададиз-свас, рушаз –кIани гъуьл жеда.
Вил вегьейтIа, кьисметди ваз, гур жеда,
Бахта-бахт я, хъсан юлдаш жагъурун.
Я тахьайтIа, ви кIвалахар кур жеда,
Ви чан кьадай, паб-азраил ракъурда.
Кьисмет са затIни туш, амма бахт я, бахт!
Ви къванцивни цуьк гъиз тада, атирдин.
Зазни чидач, ам гьи йикъан ятIа вахт,
Бахт жагъидай, яд кьурди хьиз, къадирдин.
Кьисметдикай пис рахун, заз гунагь я,
Бахтлу хьунни кьисметдилай аслу я.
Хъсан кIвалах хьун, гьар касдин темягь я,
Анжах са кар гуж ава. жув яшлу хьун.
Кьве патахъди векьер ядай дергес гвай,
Вайни бегьем, Сажидин кьил акъатдач.
Бахт паталди, кас кIанзава хитрес гвай,
ГьакI регьятдиз, ам ви хурук акатдач.
ЗУН И ЧИЛЕЛ
Зун и чилел, мугьман хьана, атана,
Квез жемир хьи, амачирла, кьейи хьиз.
А дуьньядай, пашман хьана, атана,
Зун дидеди, кьиникь патал, хайи хьиз!
Минет я квез, зун кIанибур, такIанбур,
ЧIуру хиял, тваз тахьурай рикIера.
Дережайриз юкьванбурни кьакьанбур,
Зун квез мугьман, хъижеда, мад рекьера.
Зун и чилел, халкь паталди хайид я,
Анжах, халкьдиз, къуллугъ авун паталди.
Заз уьмуьрни, шаирвални гайид я,
Халкьдин рикIер сагълугъ авун паталди.
Мус хьайитIан, зун герек яз хьайитIа,
Чан аламаз, гьазур я хуьз, ватан зи!
Лугьуз жедач, ажал гьакьна, кьейитIа,
Хкведа, хуьз, Шарвили хьиз, ватан зи!
Лугьумир хьи, гафар я, са гафар я,
А гафарихъ, кар ийидай, зун гала.
Лугьумир хьи, кьуьд акъатна, гатфар я,
А гатфарихъ, гадни гала, зул гала!
Кьарай къведач заз чилерик, къаткана,
Женнедавай фиринекер квез хьурай!
Зун къарагъда, сур кьве патахъ, кьатI хьана,
Амма зи ван, куьн япариз къвез хьурай.
Лугьуда хьи, рекьидай туш шаирар,
Лугьуда хьи, игитарни рекьидач.
Я дуьньядиз, авайди туш эхирар,
Са чIавузни рагъ хкахьна, рекъидач!
Зун и чилел атанвай туш, кьил чIугваз,
И чилелай гьич санизни хъфидач.
Халкьдихъ галаз, гьар макьамдихъ зил чIугваз,
КьейитIани, рекьидач зун, рекьидач!
Сажидина, кьуланфериз мукьва яз,
Гаф гузва квез, зун и чилел, мугьман туш.
Гьазур я зун, хайи халкьдин юкьва жез,
Зун виридан дуст, саданни душман туш!
ИНСАНДИЗ ИНСАН
И дуьнья халкь хьайидалай гуьгъуьниз,
Рекьиз, кучудзавай, сурар эгъуьниз.
Амма, и кар давам тахьун паталди,
Хъсанвилер авуна са кIватIалди.
Инсан ятIа, кIанда инсанвал авун,
Герек чIавуз, жедай хъсанвал авун.
ИкI, гьелбетда, рази тушир вирибур,
Анжах са чеб патал девлет кIанибур.
Зун рахадач, ягъиз, рекьиз, тарашар
Ийизвайбур, тIимил хьанач угърашар.
Садбур - рекьиз, недай фу, яд авачиз,
Садбур рекьиз, алукIдай затI авачиз.
Гьа са чIавуз, кеф чIугвазвай садбуру,
Рахуникай къвен тийизвай дадбуру!
СССР-дин халкь арадал атайла,
Регьятвилер, са харадал атайла;
Инсанвилин вилик фенай кIвалахар,
Вирибуру хъвазвай азад булахар.
Сада садаз куьмек ийиз, гьукумат
Арадал гъиз, терг авунай зулумат.
Фабрикарни, заводарни гуьнгуьна
Хутаз, хьанай югъди, йифди женгина!
Вегьей чIавуз фашистри чи уьлкведал,
Вагьрамар хаз тунай чпин келледал.
Гъалибвиляй, физвай гъалибвилериз,
Регьятвилиз артух ийиз эллериз.
Гьукуматдин кьилиз атай угърашриз,
КIан хьайила, чи девлетар тарашиз:
Са кьилихъай СССР чи чукIурна,
Са стхаяр, гьар са саниз чкурна.
Гила абур, акат хьана саядик,
Есир хьанва, «демократрин» паядик.
Россиядихъ ислягь халкьар галамаз,
Сагъдиз ама, вилик хьиз, чан аламаз.
ЧукIурнавай фабрикарни заводар,
Олигархри, кьун хьанватIан мурадар;
Россиядин халкьдихъ ава инсанвал,
Виликдай хьиз, ийиз вердиш хъсанвал.
И коронавирус авай вахтунна,
Азиятар авай чIавуз тахтуна,
СССР-дин халкьари хьиз, куьмекар
Гуз, хьана чи, духтурарни зирекар.
Агьвалар квай ксари кьил хкажна,
Гзафбуру, гьар сада гъил хкажна.
Аллагь рази хьурай хъсанвилерай,
Баркаллаяр къачур инсанвилерай!
Алахъдач зун, ийиз артух яргъияр,
Кьулухъ акъвазнач и карда лезгияр:
Россиядин халкьар вири стхаяр,
Сагъ хьурай чи, адалатдин архаяр!
ЛАМРАКАЙ КЬИСА
Са сефер, гьикI Мусади,
Лам герек яз, Исадин,
Ван тахьана, амукьич,
Кьилел атай кьисадин.
Гьелбет, къуни-къуншияр,
Са вуч ятIан, герек яз;
КIан тахьана, амукьич,
Эркинал физ, зирек яз!
-Къунши, регъвяй гъуьр хкиз,
Жечни, зав лам гайитIа? –
Гудай жаваб чидай хьиз, -
Эгер, гуз кIан хьайитIа?
Муьскуь яз и гафункай,
-Лам вугункай гъам авач.
Вучда, артух рахункай,
Валлагь, кIвале лам авач!
-Азраилдиз, гьадазни,
Авачир чан, кIан жедач.
Таб герек туш садазни,
Таб авурдахъ чан жедач.
-Ваз чизва хьи, зи хесет,
Ваъ тийидай къуншидиз. –
Хкуд ийиз кIанз лезет,
Кьарай къведач вагьшидиз.
Йикъан нисин ара тир,
Ламра гьарай авурди.
Исад атIай чара тир.
Ламра кьарай тавурди.
-Вучиз на таб авуна?
Лам, цура ишезва, дуст!
-Вун, захъ агъун тавуна,
Ламран чIалахъ жезва, дуст!
ГУНАГЬ ХЬУЙ
Гьар сада кьил хуьдай чIавуз, амалдал,
Зун куьз вуна ашукьарна камалдал?
Ваз чида хьи, камалдини амалдин,
Таран кIаник ацукьнавай чумалдин,
АкьалтI тийир, гьуьжеткарвал авайди,
Абур, садахъ шейтIанкарвал авайди.
Камаллуда, амалдардахъ кьил кьадач,
Ада, салам гайитIани, гъил кьадач,
ШейтIанкардиз кIаниди и кIвалах я.
Куьз лагьайтIа, ам алчахрин алчах я.
Куьн гъавурда тван, за жуван чIалалди,
ШейтIан кIане жеда гъуьруьн чувалдин.
Амалдарар хъсан жеда яшамиш,
Гуьгъуьна, агь аватIани югъ-йифди.
Камаллудан, кесиб жеда яшайиш,
Беден – зайиф, кьурурнавай гьайифди.
Зун пашман туш, вуна гайи камалдал,
Незвай фуни, зегьер я яд, амалдал!
Пачагьарни, гьатта, ханлан, беглерни,
Гьабурун пад хуьз, фу незвай эллерни;
Гьич яшамиш хьайибур туш камалдал.
Алдатмишиз, дугъри зун, вун амалдал.
ШейтIан табий хьайи затI туш Аллагьдиз,
Шейтшанди рехъ гайиди я гунагьдиз!
Ибур, жуван къундармадин гафар туш,
Кьуьд, живер къун тавуртIани – гатфар туш.
Камаллуйриз ахвар къведа ширин тир,
Амалдарар, хажалатда, дерин тир.
Им, зун тахьуй, куьн хуьрай, куьн Аллагь хьуй!
Зун гьахъ туштIа, Сажидиназ гунагь хьуй!
РИКIНИ, ЖИГЕР, ДУРКIУННИ ЛЕКЬ
Инсандин уьмуьр кьуд касди гъиле,
Авайди чизвай, девирра куьгьне.
Амма, абурун фикирар ислягь,
Чидай Кас авай, цаварал Аллагь.
РикIи ийизва, датIана кIвалах,
Дуст жигер вичин, галайла къвалахъ.
Гьавиляй абур, къакъат тийидай,
Дустар я рекьяй акъат тийидай.
Жигерри рикIиз гуз михьи нефес,
Мидаим хкаж ийизва гьевес!
Бес, дуркIун гьинай, бес а лекь гьинай?
Жигердиз, рикIиз, дустар гьикI хьанай?
ДукIунди, гьелбет, цIуруриз ризкьи,
ТIуьн гузва даим, дамарриз мискьи.
Бес, а лекь квез я, кьуд лугьудай дуст?
Секинвилелди, ахваравай суст.
ВикIегь тирвиляй, кваз такьадай мекь,
Лагьанва адаз, кичIе тушир лекь!
И кьуд дустуни, гьар сана уьткем,
Хуьзва инсандин пак намус мягькем.
И кьуд дустунлай аслу я инсан,
АватIани мад, яр-дустар масан.
Сажидин, инал ятIа ягъалмиш,
Чин тийирвиляй, ша, ийин багъиш!
ДУСТУНИН СВАС –РИММА ВАХ
Дишегьлийрив рахадай туш яшаркай,
Итим чир хьун патал, яшар герек я.
Дишегьлияр, хьанвайбур я рушаркай,
Римма вахни, гьа кар себеб зирек я.
Рахаз кIани, цуькверикай, къашаркай!
ГьакI хьайила, адаз къе за, хайи югъ,
Мубаркар авурдалай гуьгъуьниз;
Лугьузва, вун, чаз Аллагьди гайи югъ;
Чаз шиирар, къизилар хьиз, эгъуьниз,
Багъишзавай, вич викIегь яз ва сагълугъ!
КIАМАЙ КЬВАН
ЭкъечIнач кьван вун цавуз,
ЭвичIач кьван вун чилиз,
Гьар чIехида, гьар чIавуз,
АтайтIа, гьар вуч кьилиз,
Гьам ийида, гьам!
Вун ацукьа, гьакI рахаз,
КIантIа алахъ чIал кхьиз;
КIантIа, алахъ кефи хаз,
Артухлама, ви рикIиз,
Гъам ийида, гъам!
КIантIа, лув це цаварай,
КIантIа, лекь хьухь, къаргъа хьухь.
ЯгъайтIани чамарар,
Ви балкIандикай яргъа,
Лам ийида, лам!
Чпиз хуш тир ламракай,
Шив авуна, акъудда.
Лап адетдин чамракай,
ЗИ «ДУСТАРИЗ»
Гьар суз артух жез зи йисар,
Пехил дустар бизар жезва.
Зун, кьинал вил алай ксар,
Гьар садаз са, азар жезва.
Заз, абур гьич садни кьена,
КIандачир, са виш суз гена,
Тахсир квачир кас, гигена;
Гьар юкъуз сад назар жезва.
Гьар са касди, вичиз гайи,
Пар ялзава, кIвачер хайи.
Ният хуьзвай рикIе къайи,
ЧIижерикай хузар жезва.
Бес я туькьуьл сепинавай,
Жигеррани пипIин авай;
Квез я туькьуьл ципIинавай?
Гуз, къачудай базар жезва.
Сажидин я, гьа квез чидай,
Рекье, дуьз къекъвез чидай.
Шад яз, рахаз, хъуьрез чидай,
Куьн куьз мердимазар жезва!
ВЕРЕВИРДРИН ВАХТ
Веревирдрин вахт атанва мукьварив,
Уьмуьр – хьунвай тух тежедай, булах я.
Вуч хабарар гватIа, яраб, накьварив?
Хайиди хьиз, кьиникьни – са кIвалах я.
Жуван таяр фена ширин ахвариз,
На лугьуда, абур ерли хьайид туш.
Яр-дустариз, стхайризни вахариз,
Чида, ада саданни кеф хайид туш.
Жув дуьньядал атана, и яш хьана,
Вавай ни рикI хьанатI лагь шад ийиз?
Вун тух хьана, ваз азият, каш хьана,
Хажалатар алахъмир вун кIватI ийиз.
На хажалат чIугу ви аялрикай,
Вун галачиз, фу нез, яд хъваз жедани?
На хажалат чIугу ви хиялрикай,
Ви шииррик, хиялар кваз жедани?
И дуьнья низ хьана, даим са ваз жез?
Къвезмай несил, гьа са касдин вил ала.
Гьамиша на, фу нез жедан, яд хъваз жез?
Гьелелигда, вал Аллагьдин гъил ала!
СЕФТЕ СЕФЕР АКУР РУШ
Жанавурдин вилера,
Вилер акьур хеб хьтин;
Ашукь яз и гъилера,
Кьежей, памбаг еб хьтин.
Зун хеб хьана, гуьгъуьниз,
Атанай, вун яр кьуна.
Вуна, заз фур эгъуьниз,
Амалралди, кар кьуна.
Негь ийизва, за а югъ,
Вун зал расалмиш хьайи.
ЛукIраз хьтин, гуз буйругъ,
Зи рикI сарамиш хьайи. -
ИкI лагьай чIавуз, вун зав,
Агатна, тваз суьгьуьрда.
МичIи хьайи чIавуз цав,
На заз гъетер куькIуьрда.
Акун, рикIиз хуш ятIан,
РикIяй-рикIиз кIан туш вун.
Зун, са кIус кьван буш ятIан.
Жаваб це заз, къван туш вун. -
И ван акьур япара,
Рушакай са гар хьана.
РикIяй-рикIиз хуш, пара,
ТакIандакай яр хьана!
Агь, Сажидин, нафтни кьел,
Амай, вири акъатна.
Гагь, ашукь жез, гагь къвез хъел,
Тапарарда, кьве къат на!
ЛЕЗГИ ЧIАЛАХЪ
Лезги чIалахъ ава вичин деринвал,
Каспи гьуьлуьн, океандин саягъда.
Лезги чIалахъ ава вичин ширинвал,
Ишигъ ава, хкахь тийир чирагъда!
Эминарни Сулейманар – шаирар,
Авай чIала, эквер куькIуьр тавуна?
Бес и чIалал, метлеб дерин шиирар,
Акъваз женни, гьар къуз, туькIуьр тавуна?
Нек хъвайи чIал, дидед хурун булахдай,
Адан гьар са гаф къизил я, гимиш я.
Зи лезги чIал, рикIи хьтин кIвалахдай,
Вун Женнетдин багъдин таран емиш я.
Бес и чIала тушни чакай Лезгияр,
Авунвайди, баркалладин тIвар алай?
Чахъ авай хьиз, дегьзамандин Лезги Яр,
Гьар гатфариз ЦIай куькIуьриз, яр алай!
Лезги чIалахъ ава вири девлетар,
КIвализ атай мугьман кьадай хизандай.
Лезги чIалахъ ава хъсан адетар,
Гьар са инсан, вич хьиз кьадай, инсандай!
Бес и чIалал, шиирарни манияр,
Акъваз женни, гьар къуз туькIуьр тавуна?
Гатфар чIавуз, чарайди хьиз пIинияр,
Юкъузни кваз, эквер куькIуьр тавуна?
Сажидиназ чида чIалан деринвал,
Ам дуьньядин чIаларикай сад я, сад!
Лезги чIалан, Лезги кьуьлуьн ширинвал,
Чи халкьарихъ аваз хьунал, шад я. шад!
ЛЕВИТАНАН ВАН
Ватандин ЧIехи дяведа, аламат,
Хьайи крар гзаф ава, саламат
Са кас хьанай Левитанан тIвар алай,
Виридалай хци яракь, кар алай.»
«Советрин информбюро» ван хьайи,
Вирибурун кьилер жедай, тик кьуна,
Геббельс дили жедай, халис къван хьайи,
Эхиз тежез, хуру чуькьвез, рикI кьуна.
«Рахазва Москва» лагьайла, векъи яз,
Котюша – са яракь тиртIан – аламат;
Гитлер жедай, гьарай ийиз, пехъи жез,
«Куьз, Левитан, ама лугьуз, - саламат!»
«Душманар - терг, Гъалибвал – чи патава!» -
Левитанан ван – кьуркьушум, цIурурай.
Котюшадин цIай фейид хьиз патавай,
ЦIайлапан хьиз, жедай Берлин чукIурай!
Левитан – сад, Котюша – кьвед – яракьар,
Куьмек гайи союникар хьанай чаз.
ЦIун женгера, авуна хьиз суракьар,
Гъалибвилин ЧIехи сувар гъана чаз!
Левитан – сад, Котюшаяр – кIамай кьван,
Чи аскеррик руьгь кутурбур – Гъалиб жез;
Фашистар – терг авуна, сад амай кьван,
Куьмек гана, СССР-дин сагьиб жез!
Левитанар, яракьарни космосдин,
Гьабурулай гужлу затIар бул ава!
РикI атIузвай, яракьралди алмасдин,
Чи душманрин хура, сурун фул ава!
Чаз кичIе туш, дявейрикай, цIаяркай!
Ислягьвал хуьн, чи виридан мурад я!
Гъалибвили, халкьдиз гайи паяркай,
Им пудкъадни цIувад лагьай Парад я!
ШАРВИЛИДИН ШИВ
БалкIанарни жеда, кIвачел рекьидай!
Шарвилидин Шивни тир гьа жуьредин.
Шарвилидиз, ганач вичел рекьидай,
Ам адет тир, гьар са лезги дередин!
Шарвилидин Шивдиз къирмаж галукьун.
Кутугнавай кIвалах тушир женгина.
Чир хьайид туш, гуьлле акьун, алукьун,
Гъалибвилин кар твадайла гуьнгуьна.
Шарвилидин Шивдик, лигим, гьулдан тир,
Акатай туш агъу алай хьелни кваз.
Шарвилидин хьиз, Шивдинни душман тир,
Къецепатан чапхунчияр, элни кваз!
Гьайифдин кар тек сад ава, Шив патал,
Шарвили – ам, рекьидайла, вичеллач!
Халкь авур хьиз, дагълар, анжах жив патал,
Гьайиф, гьайиф, Шарвили вич вичеллач!
Шарвили гваз къекъвей Шив кьаз кIан хьана,
Шумуд душман, гьатна хьанай гуьгъуьна?
Шивдин кIуру ягъайбуру, чан гана,
Гьахьтин шумуд алчахдиз сур эгъуьнна.
Шарвилидин Шивди, кьакьан дагъдилай,
Буракьа хьиз, къуват гана лувариз;
Хкадарна, лацу живед агъдилай,
Лув ганалди, аршдиз къакьан цавариз!
Гьар сувариз, яргъал гъетер арадай,
Аквазва заз Шарвилидин Шив цава.
Ам акурла, душман жив хьиз цIарадай,
Чахъ Шарвили, Шарвилидин Шив ава!
Сажидин, на Ватан хвейибурукай,
Жуван чIалар, акъваз тийиз, туькIуьра!
Чи азадвал патал, кьейибурукай,
Хкахь тийир шемерин экв куькIуьра!
ГЬАРДАЗ, ВИЧИХЪ ГАЛУКЬАЙЛА…
Валлагь, такур затI амач зи вилериз,
Къай такIан я, гатфар эвел кьилериз.
Садбур шехьиз, садбур жеда кьуьлериз,
Гьич япай цIар акъудайди хьиз жедач,
Гьардаз, вичихъ галукьайла, тIар жеда!
Вишдан кьилиз са девлетлу хьайила,
ЯхцIурдав – хъел, вад гьуьрметлу хьайила,
Сабур шехьиз, фу къиметлу хьайила,
Гьич къавалай кац фейиди хьиз жедач,
Гьардаз, вичихъ галукьайла, тIар жеда!
Мягьледал, са вуж ятIани кьейила,
Инсан кьена, дерт, хажалат хьайила,
Шадвал ийиз, сад гьавалат хьайила,
Садбурувай, намус, гъейрат хуьз жедач,
Гьардаз, вичихъ галукьайла, тIар жеда!
Вири – меле, Мегьрижаназ регъв хьана,
Садаз, адет сур, масадаз – легъв хьана,
Садаз хъуьруьн, цIудан вилел нагъв хьана,
Адаз, дуьнья барбатI хьайид хьиз жедач,
Гьардаз, вичихъ галукьайла, тIар жеда!
Файда авач, лугьун атIа кьил авач,
Чарадан дерт аквадай кьве вил авач.
ВацIарин яд хъваз, алахьай, гьуьл авач,
Чарадан дерт, гьич жуванди хьиз жедач,
Гьардаз, вичихъ галукьайла, тIар жеда!
Сажидин, вун, рахаз, алаз, алачиз,
Садни жедач, са яман югъ галачиз.
Вирибуруз аватIани и кар чиз,
Вичи чIуру кар авурди хьиз жедач,
Гьардаз, вичихъ галукьайла, тIар жеда!
АСИРРИЛАЙ АСИРРАЛДИ
Чи Ватандин ЧIехи дяве,
Фашистар тур, эхир кIеве,
А дявейра кьейи кьванбур,
Чун патал, чан гайи кьванбур,
РикIел хуьнуьх, кьазва хиве.
Асиррилай асирралди!
Урус, казах, лезги, гуржи,
Ватан хуьнуьх кьуна буржи,
Гьар жуьредин миллетрикай,
КичIе тушир зиллетрикай,
РикIел хуьнуьх, кьазва хиве.
Асиррилай асирралди!
Яру Аскер тIвар алайбур,
Гъалиб хьайи, кар алайбур,
Генералар, офицерар,
Кьейи кьван игитрин тIварар,
РикIел хуьнуьх, кьазва хиве.
Асиррилай асирралди!
И пудкъадни цIувад йисан,
Гурлу сувар я чаз масан!
Сталинни Жуков хьтин,
И Гъалибвал къачур четин,
РикIел хуьнуьх, кьазва хиве.
Асиррилай асирралди!
Къуй, чир хьурай, гьар са касдиз,
Элкъведайди дяве ясдиз.
Чпин иви экъичайбур,
Чаз Гъалибвал багъишайбур,
РикIел хуьнуьх, кьазва хиве.
Асиррилай асирралди!
Далу пата чIугур зегьмет,
Вирибуруз ава гьуьрмет.
Чаз куьмекар гайи кьванбур,
А женгера кьейи кьванбур,
РикIел хуьнуьх, кьазва хиве.
Асиррилай асирралди!
Душман вичин мугъарада,
Тергна, рей гайи арада,
Баркаллаяр къачурбуруз,
Залан гужар акурбуруз,
РикIел хуьнуьх, кьазва хиве.
Асиррилай асирралди!
ТАХЬУРАЙ КIВАЧИН
Кьиса
Са кьуьзуь касди, ахъайна кьиса,
Атай кардикай, къуншидал вичин.
Яб акалнаваз, ахмакь папахъ са,
Вични, буба хьиз, рекьиз тир кIвачин.
--------
«Яшар хьайила, вири инсанар,
Азарлу жедай, рахунар ава.
Акатиз, ерли, квачир нукьсанар,
Сагъар жен тийиз, къугъунар ава.
ИкI, вичин буба, аватна месел,
Аял хьиз таза, кьепIина авай.
Алдатна папа, фигъилдин мецел,
КицI хьурнавай вич, епина авай:
-Са кар атанва, итим, зи рикIел,
Чи кьведан рикIер, секин жедайди.
Къужа, сагъардай аламач рекьел,
Аквазва ваз, гьал четин жедайди.
Ава лагьана, са хъсан жерягь,
Твах жуван буба, эцигна гъелцел.
-И хъуьтIуьн чIавуз, тушни чаз гунагь,
Азарлу буба, акъудун къецел? –
Гафарикай хъел атана папаз,
Вилер экъисна, авуна тамаш:
-За лагьай гафар, вегьена гъапаз,
Веревирд вучиз ийизвач, кIамаш!?
Агакьай чIавуз, са кьадар рекьиз,
Ажал, са кIус кьван, хьун патал мукьвал,
Гьикьван залан кар ятIани рикIиз,
Румар гана, вегь, жагъурна са кьвал!
Жерягьдин патав тузузвай рекье,
Хуьруьвай са кIус хьайила яргъал;
Лагь хьи, ви буба, гьат хьана мекье,
Рагьметдиз фена, акьалтна маргъал. –
Акалун хьана, завай папахъ яб,
Вегьена буба, кьвалалай кьакьан.
Рекьидай кьиляй кIан туш ийиз таб,
Жувни, атана, жезва буба кьван.
Хуьрени кIвале, гьат хьана ванер,
Жерягьдин патав фидайла, рекье;
Зи иблис папа, чуькьвезвай вилер,
Накъвар алачиз, гьарагъиз, йикье.
Фена са кьадар, йисарни варцар,
Буба хьиз, алкIай, хьана зун кьуьзуь.
Буьркьуь вилерин кьурана лацар,
Къвердавай гьалар яваш хьана зи.
Пабни амачир, хцелни сусал,
Ават хьана зун, гьа буба хьтин.
Паб, сивин кулак, гада тир усал,
Рахаз тежедай, сив къуба хьтин.
Гьабурунни атана рикIел,
Буба хьиз тхун жерягьдин кьилив.
Бубадин хьтин, чан гунуг рекьел,
Рекьидай югъ, сят, хвена за вилив.
-Куьне, за авур, хъувуртIа, кIвалах,
Куьн рухвайрини, квезни ийида.
Са тIимил чIавуз, эх ийиз алахъ,
Зун, ажалдик – къе, пака рекьида.» –
------
Зун, шагьид, ада лагьайвал,
Къунши фена зи, вичин ажадай.
Авур кар кьилел, къведа, лагьайвал,
Акъудмир куьне и кар хиялдай!
ЕМИШ БАГЪ ХЬТИН
Емиш багъ хьтин, бегьерда авай,
Гьар жуьре емиш алай тарарал;
Даим, рикI шад тир, тегьерда авай,
Рахазва халкьдихъ, жуван чIаларал!
Кьилелди жуван, гимиш дагъ хьтин,
Марвардин цуьквер алай чIурарал;
Ишигъ гуз, цава авай рагъ хьтин,
Рахазва хъалкьдихъ, жуван чIаларал!
Уьмуьрдин макьсад – шад хьун я ксар,
Дуьньядал атун кьисмет хьайила.
Буш ракъур тийин, къизилдин йисар,
Жувни са таран нямет хьайила!
Гьар садан буржи - инсан хьунухь я,
Алазвай чIавуз, вал инсандин тIвар.
Накьандалай къе хъсан хьунухь я,
Хьана гьар са кас, жув жуван устIар!
Кьулухъ вил ягъиз, виликди килиг,
Садрани кьамир, дуьнья вафасуз.
Сувабдин крар ийиз хьухь гъилик,
Хъсанвал ийиз жедач, жафасуз.
Гьар са касди вич, багъ хьиз емишдин,
Хийир гуз, ханвай кас яз, кьан рикIяй!
Зарбвал жен – шивдин, къуват – гамишдин,
Вири берекат, кIватIдайла, никIяй!
Йиф ва югъ талгьуз, кIвалахни ая.
Чи пакагьан югъ хъсан хьун патал.
Суварин юкъуз дамахни ая,
Чешне къачудай инсан хьун патал!
Яраб, Сажидин, ви рикI – чад ятIа?
Хкахь тийидай, Прометеян цIай?
Шаиррикай яз, вун тек сад ятIа?
Гьуьрмет авункай, кас атIанвай пай!
ХВЕНА ЗУН
Уьмуьрдин чIехи пай акъатна хъуьрез,
РикIе хер, вилерал алайтIан накъвар.
Дуьнья я, авачир са мизам-терез,
Ракъурна, за хъуьрез, уьмуьрдин йикъар.
Хъуьрена, хъуьредай, кар авачтIани,
Дустариз, пашман я, такурай лугьуз.
Юг вегьез алахъна, гар авачтIани,
Душманрин гъиле чан, тахьурай лугьуз.
Виликди фена зун, ярх жез, къарагъиз,
Къвердавай гуьтIуь жез авайтIан рекьер.
Садазни къалурнач, ишез, гьарагъиз,
Авунач санални, чIар чухваз, йикъер.
Квез чидай, Сажидин, кIарабрин кIватIал,
Мефт авай, къуватни, гуз вердиш жаваб;
Са шумуд йисарни акъудай патал,
РикIелай фида жал, Къара-Къум, Мургаб?
Хтана ватандал, халкьдин хизандиз,
Чандалди, шииррал ийиз кIанз къуллугъ.
Гьар са хуьр, гьар са кас, чириз хъсандиз,
Ара-физ, вил вегьез, виликни кьулухъ.
Хъуьруьни хвена зун, хажалатрикай.
ЦIудаз, са гъилера, жезвайтIани шад.
Хъуьруьни хвена зун, дуст-жаллатIрикай,
Абур, са шумуд яз, жув тиртIани – сад.
Хъуьрена, хъуьрезва, хъуьрен хъийида,
Хъуьруьн зи – дарман я, хъуьруьн – зи жерягь.
Мурад тир рикIевай, хъуьрез кьейитIа,
Ийизвай, кьуру тир, гафар туш, валлагь!
Са юкъуз, шадвилив, шиирар лугьуз,
Ван къведа, Сажидин, кьуьрез кьеналда.
Садрани, халкь галай, хьайид туш ялгъуз.
Халкьдини, хъуьруьри, зун сагъ хвеналда!
ГУЬРЧЕГВАЛ
Квез ятIа, и гуьрчегвал?
Вирибуруз кIан жезвай.
И суалдин керчеквал,
Гафар я заз, ван жезвай.
Бес Аллагьди гайила,
Къачун тийир кас жедан?
Икьван гуьрчег хьайила,
Ваъ, лугьур гаф хас жедан?
Пушкин къвезва зи рикIел,
Татьяна руш свас хьайи.
Шумуд акъвазна рекьел,
Къвез, хъуьчIуькай кьаз хьайи.
Николай пачагьни кваз,
Татьянадал ашукь тир.
ТIвар-Дантес, алхни кваз,
Адан вилик, кьулухъ тир.
Гуьрчег тир паб авай гъуьл,
Гьамиша йикье жеда.
Ахъай тийиз, папан гъил,
Гьам галаз рекье жеда.
Гуьрчегбуруз девлетар,
КIанда, кефер чIугвадай.
Абур ятIа, кьисметар,
Тек са сефер аквадай?
ЖУВ ЖУВАХЪ АГЪУН
Гьи кIвалах ийиз, кьуртIа, на гъиле,
МефтIедив кIвалах ийиз тур кьиле.
Пир-шипирдикай, кьил михьдай саягъ,
РикIив гьа кIвалах, ийиз таз алахъ.
Ви тIуьн-хъунни кваз, къачунни нефес,
Гьа кар паталди, артухрин гьевес.
Аваз хьайитIа, эгер вахъ тIал-квал,
Михь ийиз алахъ, келле лугьур кIвал.
Гъейри фикирар, акьудай кьиляй,
Алудиз алахъ, са-сад рикIелай.
Бедендин гьар са чкадив вичин,
Са кардиз куьмек гуз хьурай кIвачин.
МефтIедихъ ава акьул – океан,
Гьа кар себеб, кьил чна вине кьан.
РикIе авай кар акъудиз кьилиз,
ЭрчIи вил, чапла, акурай вилиз.
Кьилиз акъудун патал а кIвалах,
Ярхар хьайитIа, къарагъиз алахъ.
Гъиле кьур кIвалах тхузвай ксар,
Акъудайбур я, руьгь хвена, йисар.
Жув жувахъ агъаз, ийизвай кIвалах,
Кьуна, акъвазриз тежер я булах!
Сажидиназ и сирер чирвиляй,
ТуькIуьрна и чIал дуьз, гьахъ тирвиляй!
ВАЦI Я ЗУН
Эвел – булах, ахпа вацIун сел хьана,
Зи далудихъ багъри лезги эл хьана,
Фидай чIавуз Касдин гьуьлел, хъел хьана,
Душманривай хъваз тежедай, вацI я зун!
КичIе тушир, хер-кьацI хьана, гел хьана,
Дагъларивай кьаз тежедай, вацI я зун!
Самурдинни Куьрдин, СтIал вацIарин,
Куьре чиляй акъуднавай кьацIарин,
Гимни ядай, балабандин нацIарин,
Гьар женгина, тур гваз жедай, вацI я зун!
Ем багъларин, чуьллеринни къацарин,
Чархаривай кьаз тежедай, вацI я зун!
Зи шииррин, халкьдиз хуш тир рикIерин,
Манийрин ван, азадвалин рекьерин,
Къизилгуьллер дигмиш хьанвай векьерин,
РикI секинвал кваз тежедай, вацI я зун!
КичI чир тахьай, кашаринни мекьерин,
ЧIурхарривай кьаз тежедай, вацI я зун!
Зун-Сажидин, Агъа-СтIал хуьряй тир,
Са пад-чархар, са пад дуьзен кьеряй тир.
Халкь паталди, даим эвер-гьарай тир,
Юргъаривай кьаз тежедай вацI я зун!
Мугьман тир, дуьньядал-карван-сарай тир,
Накьваривай кьаз тежедай вацI я зун!
ЧИ ГЪАЛИБВАЛ
Чи гъалибвал, алат тийир рикIелай,
Виш йисарин чешне я ам виридаз.
Ам жагъайди туш, чи халкьдиз рекьелай,
И кар чир хьуй, гьар са акьул кьеридаз!
Шумудни са миллет авай гьукумат,
Фяле-лежбер сад яз жагъай азадвал:
Далудилай алудна хьиз зулумат,
Лигим авур гьулдан хьурна чи садвал.
Сталина, Ленинан пайдахдик кваз,
КIватIна, вири халкьар санал, хизан яз.
Зегьмет чIугваз, вирда уртахдаказ,
Тешкилнай чаз, СССР - са Ватан яз.
Гьикьван гужлу гьукуматар кIватI хьана,
ТIем гъиз хьанач, дуствилел чи халкьарин.
Чалди къвезвай, вири рекьер кьатI хьана,
Берлин кьуна, чанар алай якIарин!
Са кьил фронт, муькуь къилди далу пад,
Кьве жуьредин фронт хьана, женгинин.
Далу падни, вилик пад хьиз, гужлу пад,
Ван чукIуриз, Гъалибвилин зенгинин!
Чи гъалибвал, чаз багьа яз акъвазна,
Са вил шехьиз, муькуь вилел хъуьредай.
Фашистриз ам, лап жафа яз акъвазна,
Терг авуна, «шутри чума» бинедай!
Тек са кIвалах ава къе чаз гьайифди,
СССР-дин стха халкьар чукIурна.
Россияни туштIани къе зайифди,
И кар чир хьуй, гьар са акьул кьеридаз!
Чир хьуй, чебни терг ийида, чIукварна!
Чи гъалибвал, алат тийир рикIелай,
Виш йисарин чешне я ам виридаз.
Ам жагъайди туш, чи халкьдиз рекьелай,
И кар чир хьуй, гьар са акьул кьеридаз!
Я ГУЬРЧЕГ, Я КЕРЧЕК
Есенин шаир тир, виридаз кIани,
Булахдай, яд хьтин къвезвай шиирар.
Гьар шиир, тир адан, лугьудай мани,
ЦIалцIамбур шииррин тиртIан эхирар,
Я гуьрчег, я керчек, хуш хьайибур туш!
Гьукумдин виликни, буш хьайибур туш!
Дишегьли, рушариз, кIандай ам пара,
Буй-бухах, гуьзелвал, бурма тир чIарар.
Лугьуда, цуьквер фад, къаю яз цIара.
Амукьун, шиирар кхьенвай чарар,
Я гуьрчег, я керчек, хуш хьайибур туш!
Гьукумдин виликни, буш хьайибур туш!
Есенин, адан дуст - Маяковский,
Советрин халкьариз-кIани шаирар;
Шумуд са кас авай, абурухъ муьскуь.
Кьведанни, сад хьтин, хьана эхирар.
Я гуьрчег, я керчек, хуш хьайибур туш!
Гьукумдин виликни, буш хьайибур туш!
Девирар, Эмирар дегиш хьайитIан,
Дегиш туш кIанивал кьве шаирдинни.
Мад вахтар, агъзурни са виш хьайитIан,
Амукьда къенивал кьве шаирдинни,
Я гуьрчег, я керчек, хуш хьайибур туш!
Гьукумдин виликни, буш хьайибур туш!
Сажидин, вун рахаз, Есенинакай,
Хкизва на рикIел Маяковский.
Гьар сада хазина туна чпикай,
Девирра: я цIийи, алатай иски,
Я гуьрчег, я керчек, хуш хьайибур туш!
Гьукумдин виликни, буш хьайибур туш!
РУЬГЬ Я ШИИРАТ
Лезги халкь яз, тIвар алатIа, эгер чал,
Руьгьдин яракь яз кьазватIа, лезги чIал,
Руьгь ахварай авудзавай имарат,
Лезги чIалан пак тир руьгь я шиират!
Шаирар яз, рахай Эмин, Сулейман,
Пайдахар хьун герек я чаз, гьар заман.
ТуькIурзавай гьар шиирдин ибарат,
Лезги чIалан пак тир руьгь я шиират!
КIватIал хьанвай шаирар гьар яшарин,
Межлис я им, руьгьдиз михьи къушарин.
Гьар шаирдив шииратдин гвай таратI,
Лезги чIалан пак тир руьгь я шиират!
Шииратдин гуьзел гатфар сувар тир,
Гьар са шаир шииратдин лувар тир;
Тебрикзавай шииралди, ишарат,
Лезги чIалан пак тир руьгь я шиират!
Сажиднни куьн хьтин са шаир я.
Куьнни, гьар сад, са шаир яз, загьир я.
Вичик квачир гьич са жуьре гьашарат,
Лезги чIалан пак тир руьгь я шиират!
ХВЕНА КIАНДА
Душманрикай чара авач дехвена,
Ваз амукьун кIанзаватIа, декьена,
Дустарикай, гьар са жуьре рекье на,
Хвена кIанда, хун тавуна кефияр.
Дустар хъсан я, жагъайтIа, къенибур.
Вичин хьтин, ви хийирни кIанибур.
Яргъа ийиз, жув рекьиз кIан хьайибур,
Хвена кIанда, хун тавуна кефияр.
Виридакай ярар-дустар кьаз жедач,
Вахъ дуьз татай касдин келле хаз жедач.
Гьар нихъ галаз хьайитIан, нез-хваз жедач,
Хвена кIанда, хун тавуна кефияр.
Дуствал кьада, жуван тереф хуьн патал,
Жуван душман, чанни гана, кьин патал.
Мукалдинни, агакьай гад гуьн патал,
Хвена кIанда, хун тавуна кефияр.
Дуьнья, ярар-дустар патал ганва чаз,
Пехил ксар, муркIадилай къанва чаз.
Писбурукай, дуьшуьшдай хьиз, хьанвай чаз,
Хвена кIанда, хун тавуна кефияр.
РикIе – туькьуьл, меце авай ширинвал,
Амалдар тир рекьей авай деринвал,
Дустарикай, ийиз кIани хъуьруьн вал,
Хвена кIанда, хун тавуна кефияр.
Сажидин, на пис ксарин тIвар такьаз,
А ксариз ава вунни гьакI акваз.
Дустар тирла, аватIани вун жакьваз,
Хвена кIанда, хун тавуна кефияр.
КУКIВАРЗАВА ЛЕЗГИ ЧIАЛ
Межлис кутаз гьуьжетрин,
Хъуьруьр ийиз халкьар чал;
Власть хьтин советрин,
ЧкIурзава лезги чIал.
Сада садан кьилерал,
Гъиз, гьалч ийиз къажгъанар;
Акъажзава гъилерал,
Лезги чIалан яргъанар.
Агъзур сара хвейи чIал,
КьацI акъудиз гафарай;
Алахънава, ягъиз чал,
Чпин куьгьне сафарай.
Филологрин тIварар кьаз,
Гудай ксар буйругъар;
Сада садар чIарар кьаз,
Акъудзава шулугъар.
Сулейманар, Эминар
Рахай чIалар бес я чаз!
Жагъур хъувун заминар,
Гъиз, экъисун квез я чаз?
Эгер рахаз чизвачтIа,
Чир авурай атана.
Эгер кьилиз физвачтIа,
Ракъуррай, кьаз, гатана.
Им къадни цIуд йисар я,
Кандурагъ хьиз, жакьваз чIал.
Им вуч яман азар я?
ИкI гьавалат хьанвай чал.
ЧIал атанва, вич чIалал,
Тур лугьуз вич секин яз.
Фу, агъзур суз, тIуьр гьалал,
Къе аквазвай четин яз.
Гадра гиник квай къванер,
Лезгияр, квев са гаф хьухь.
Михьиз чIал: гафар ванер,
Дуьз килени са саф хьухь!
Умуд квачиз шерикдик,
Аманеви, Сажидин;
ЭкечIна и чуьруькдик,
Кьил хамир ви, Сажидин!
ДУСТ ВА ДУШМАН
Дуст ва душман авачир са кас жедач,
Абур чирун гзаф четин кIвалах я.
Кьиф кьаз течир, гьич са жуьре кац жедач,
И фикирдихъ, зун кIевелай чIалхъ я.
Амма дустни душман чирун паталди,
Вун къуллугъдал хкаж хьанмаз чир жеда.
Дустар, - лугьуз, дасмалчийрин кIватIалди,
Гьар са гъалатI, вахъ галкIурдай кIир жеда.
Душман чирун патал кIанда алакьун,
Мукъаятвал, дустарикай даях яз.
Дуьзвилелди гъиле авай кIвалахун,
Гьамиша жув кьиле тухун уях яз.
Амма дустар, дегиш жедай ксар я,
Рахаз, хъуьрез, ахпа дабан атIудай.
Абур акваз шумудни са йисар я?
Келле кIанда, гьар са дуьшуьш кьатIудай.
Дустар жеда, душмандилай алчахар,
Вуна чIехи авур гана къуллугъар.
Чин – чулухъ физ, вахъ элкъуьрна хъалчахар,
Камун кьилиз ийиз вердиш шулугъар.
Душманди хьиз, рекьидач, вун кIеве тваз,
Рекьер, хвалар жагъурда ваз амалдал.
Вирт яз, къалаз, гужуналди сиве тваз,
Алцурарда мурабадин чумалдал.
ЗИ ШИИРАР
Зи шиирар жагъидач квез ктабрай,
Чи аялрив чириз тадай хуралай.
Векъи тир ван, мефт цIурурдай кIарабрай,
Сад, кьве шаир жагъурда квез къуралай.
Зи шиирриз а ктабра дар жеда,
Кьве къуз кIелна, ахпа фидай рикIелай.
Жилдер кьула, чуькьвез, рикIер тIар жеда.
И шиир тир жал, -лугьуз жеда,- за кIелай?
Зи шиирар, герек ятIа, низ абур,
Жагъур жеда, подшивкайрай – газетрай.
Амайбур хьиз, жедач вилик гъиз абур,
Жавагьирар нибур ятIа, гуьзетрай.
Бязибурун саягъда за шиирар,
ТуькIуьрай туш, патар, кьилер кими яз.
Рифмайривди туькIуьр тежез эхирар,
Квев кьабулиз тада муркIар чими яз.
Зи шиирар, тавуртIани тарифар,
Гьар са тIалдиз я себеб тир дарманар.
Руьгьдин девлет тавун патал зайифар,
Девлетлу я, ацIур ийиз харманар.
ТуькIуьр ая, Сажидин, мад шиирар,
Эмина хьиз, чанни гьайиф татана.
Жедай чIавал и дуьньядин эхирар,
Халкьди кIелда ви шиирар датIана.
ЧИ ГАДАЯР, ЧИ РУШАР
Кварар галаз, таза, цIалцIам къуьнерихъ,
Лезги рушар, физ, хкведа булахдал.
Жизви тир гар акьаз хъуькъвен кьилерихъ,
Камар качуз, къекъведа куьн дамахдал.
Куьн вилив хуьз, сусар кIани жегьилар,
Алахъда чеб викIегьбур яз къалуриз.
Чи рушариз кIанда: гимиш, къизилар,
ТупIарихъни закIалар таз, гьазуриз.
Яргъи кифер, цава къугъваз, лифер хьиз,
Булушкадин ценер ухшар жагъандиз.
Жегьилар чи, сад лугьудай сефер хьиз,
Тамашда квез, фекьияр хьиз кьуркьандиз.
Сажидин, ви гекъигунар чIалара,
Фагьумиз тур, гаф текъведай тегьерда.
Дуьз лагьайтIа, чи девирдин гьалара,
Гьар жуьре я, гьам хуьре, гьам шегьерда.
ЛЕЗГИ Я ЗУН!
Юкьва – гапур, кIаник – балкIан, юргъа тир,
Зун – иеси я зи чилин - Ватандин!
Дустар – мукьвал, душманарни яргъа тир,
Сад – шадвал я, сад - пашманвал зи чандин.
Гьинва гила, а гапурар, яракь зи?!
Гьинва балкIан, лув гуз фидай цаварай?
Ях физва зун, кIаник квачиз улакь зи,
ЦIакуларни акъудзава луварай.
Къачун тавур, гаф - намусдик хкIидай,
Дагъви тир зун, Ватан патал чан гудай.
ЦIудахъ галаз, рикI авай захъ, кикIидай,
Чапхунчийриз, кичIе тушиз, къван гудай!
Лугьумир хьи, амач, лезги, гьунар вахъ,
Къадим тарих, ам ваз акур ахвар тир.
Вилик хьтин, амач лекьрен лувар вахъ,
Цавай тухуз, кьвед – кьве гъилин тахар тир!
АкI лугьумир, рикI ама захъ гьулдандин!
Хур – кIавузар, ван ийидай кIашунал.
Захъ – ягь, намус, зигьин ава виждандин,
Гапурди хьиз, хер ийидай лашунал!
Герек чIавуз, Ватан хуьнуьх паталди,
Гъилер – гапур, кIвачер юргъа балкIан тир!
Ажузвалдач, викIегь кьиникь паталди,
Хъуьруьрдач за, душман жувал дакIан тир!
Бубайри хьиз, хуьда Ватан, къванни кваз,
Заз чарадан, кIандач гьарам къизилни.
Сад кьейитIа, вахчуда цIуд къанни кваз,
Душманриз жув къалурдач яз кьезилни!
Шарвилияр, Гьажи Давуд хьтинбур,
Лезги халкьдал хъуьруьр тавур рухваяр!
Чарабурун чилер кьаз кIанз, хаинбур,
Катайди тир, туна чпин чухваяр!
Им, кичIерар гун туш ерли садазни,
Гьунар къалур жеда, анжах женгина.
Жаваб гудай, чан аватIан, къадазни,
Алахъда зун, дуствилер тваз гуьнгуьна.
Лезги я зун, Лезгинкадин кьуьл авай,
Шад мехъерар, цIийи кIвалин мелзавай!
Гьар са рекьяй, фагьум-фикир, кьил авай!
Душманарни дуст ийидай, хъелзавай!
И гафар квез Сажидина талгьайтIан,
Ван хьайибур я, са шумуд рекьера.
Ислягь чIавуз, маса кIвалах тахьайтIан,
Лезгивал хьуьх, яракь хьтин рикIера!
ЖЕЗ ХЬАЙИТIА, БАГЪИША
Хуьре, кIвале аватIани течир сад,
ЭкъечIзава чIалар кIелиз майдандиз,
Кафан ятIан чидач, лацу тир са затI,
Къекъвезва зун, вегьена хьиз гардандиз.
Квевай хабар кьун тавуна, экъечIай,
И гъалатI заз, жез хьайитIа, багъиша!
Завай чIалар, гьар къуз туькIуьр тавуна,
Акъваз тежер, яраб вуч азар ятIа?
Йифиз кIвале лампа куькIуьр тавуна,
Акъвазиз, гьа кьадардин бизар ятIа?
Кьуьлуьк, хабар кьун тавуна, экечIай,
И гъалатI заз, жез хьайитIа, багъиша!
Зун шаир я, - лугьуз, кьуна кьил вине,
Къекъведай фурс хьайид туш захъ, дамахдай.
АватIани гьуьлуьхъ тежер, захъ дегьне,
Яд аватIан, тIимил тежер булахдай,
Сулейман хьиз, чIалар лугьуз эгечIай,
И гъалатI заз, жез хьайитIа, багъиша!
ТIвар паталди, я девлетар хьун паталди,
Алахъай туш, кхьиз гьар къуз чIалар за.
Гьар гаталай, мад са цIийи гаталди,
Дигайди туш, къаратикен валар за.
Дуьз рекьелай хьанатIа, зун элячIай,
И гъалатI заз, жез хьайитIа, багъиша!
Гьахъдан – тариф, батIулбур за гатана.
Жув, са акьван, къуват авай кас тушиз.
Гуьзелрикай гуьрчег чIалар атIана,
Жуваз гьич са кIус ламатIвал хас тушиз.
Пияла хъваз хьун тавуна, экъичай,
И гъалатI заз, жез хьайитIа, багъиша!
Сажидин на, нивай кьазва хабарар?
Ви гъавурда акьадай кас вуж ава?
Ни авуртIа, кIвачер квачир тапарар,
Гьадаз еке къимет гудай, гуж ава!
Бахтуникай, са кIус яргъаз къекъечIай,
И гъалатI заз, жез хьайитIа, багъиша!
ЖУВАКАЙ ЖУВ
Жувакай жув катдай чка,
Жагъин тийир гуж ава!
Багъ кукIвардай чIавуз вака,
БуьтIруьк гьатдай чIавуз якIа,
Гьаси тахьай вуж ава?
Ша, чна чи хажалатар,
Тийин абур тикрарни.
Ахъа авур кьван галатIар,
Пехил хьайи, вал жаллатIар,
Ийин тийин инкарни.
Экуьнахъ фад къарагъайла,
Тамаш экуь йикъаз вун.
КIекре кIевиз гьарагъайла,
Хажалатри икрагьайла,
Алахъ, шад яз, къугъваз вун.
Уьмуьр садра жагъай затI я,
Ви бахлу тир кьисметдай.
Ваз жагъайди, адан кьатI я,
Шел, хвал авун, гьеле фад я,
Сад Аллагьдин гьуьрметдай.
Яшамиш хьухь, лугьуз, хъуьрез,
Хажалатар тахьай хьиз.
Яхъ бахтунин гъиле мерез,
Дуьз жедайвал мизам-терез,
Сад Аллагь вав рахай хьиз!
ШИИРРА
Жуван шадвал ва хажалат, арзани,
Захъ кас амач, дердигьялдай чIехибур.
Тахсиркарриз гуз тахьайла, жазани,
Вагьшийрикай жезвайла, пис пехъибур.
Са-сад твазва гьар юкъуз за шиирра.
Гьар са шадвал, гьар са жуьре цIийивал,
Гагь хъуьрез зун, гагь-гьагь жезва мягьтелни;
Са жуьреда рикIиз регьят хьайивал,
Лугьун-хъуьруьн, гафар атай мецелни,
Са-сад твазва гьар юкъуз за шиирра.
Жуван уьмуьр тефин патал бушдаказ,
Са вуч ятIан тун паталди халкьариз;
Гагь сефил яз, ара-ара хушдаказ,
Геждалди фин тийиз йифиз ахвариз,
Са-сад твазва гьар юкъуз за шиирра.
Хабар кьунни мумкин я, низ герек я?
Кхьей чIалар, шад, хажалат, цIарарни.
Дердер эхиз, гьелбетда вун зирек я,
Гьа крар за, хьайи хийир, зарарни,
Са-сад твазва гьар юкъуз за шиирра.
Са низ ятIан герек къвен зи шиирар,
Квай хажалат элкъуьр хъийиз шадвилиз.
Гьардахъ гала – эвеларни, эхирар,
Акур крар ниче-шумуд сад вилиз,
Са-сад твазва гьар юкъуз за шиирра.
Сажидин, на сабурар гуз виридаз,
А сабурар, лагь кван, вучиз вахъ авач?
Начагъдакай къайгъу тушиз диридаз,
Лугьун патал, и дуьньяда гьахъ авач,
Са-сад твазва гьар юкъуз за шиирра.
ДИШЕГЬЛИЯР
Дишегьлийрин тIварар кьурла, цифери
Кьур цавни кваз, экуь ийиз нурари,
Кьве-кьвед хьана, лув гуз лацу лифери,
Къужахра кьаз жеда цуьквер чIурари!
Дишегьли – руш, дидени вах, аялни,
Чанар алай цуьквер ятIа Женнетдин?
Гьар сада желб ийиз вичел хиялни,
Иесияр ийида шад суьгьбетдин.
И дуьньядин гуьзелвилер гвай ксар,
Дишегьлияр я гуьрчегиз алахъдай.
Муьгьуьббатдин шемер тушни чи сусар?
Йиферни кваз, экуь ийиз алакьдай.
Дишегьлийрал дамахарда жегьилри,
Руьгьдин къашар, хъуьрез, чинар акурла.
Цуьк ахъагъиз алахъда чи гуьгьуьлри,
Гъам чIугвада, декьикьада такурла.
Дишегьлияр - я чешмеяр инсанрин,
Дишегьлияр - я хазвайбур аялар.
Дишегьли – дагъ я чи гьар са хизанрин,
Дишегьлийрив гва чи вири хиялар.
Дишегьлийриз ая икрам, гьуьрметар,
Абур я чаз багъишайбур уьмуьрар.
Сажидин, на кхьиз цIийи куплетар,
Дишегьлийриз багъиш хъия шиирар!
ША, СТIАЛДАЛ
Гьардаз вичин хуьр – женнет хьун, адет я.
Умуд я, куьн зи гъавурда акьуна.
За тарифна, бейкеф жемир, минет я,
Хъсан тIуьнар, хъсан къайи булахар,
Гьар жуьредин, шадвилерин кIвалахар,
Ша, СтIалдал, кIан ятIа квез акуна.
Атай мугьман кьабул ийиз хушдаказ,
Гьар са кIвализ физ алакьда чIугуна.
Мугьман кIваляй рахкур ийич бушдаказ.
Чахъ, СтIалар, сад лагьайла, пуд ава,
Хуьрекарни гьар са жуьре, цIуд ава,
Ша, СтIалдал, кIан ятIа квез акуна.
РахайтIа куьн, багъларикай, къушаркай,
Гьар са тара, ава гьар са мулкуна.
Гьуьруьяр тир, рахайтIа, куьн рушаркай,
Чахъ, рухвайриз мехъерар пул ава.
Гатфар ава, гадни ава, зул ава,
Ша, СтIалдал, кIан ятIа квез акуна.
Гьам шаиррин, гьам алимрин ватандиз,
Яргъал рекьер кваз такьуна, инсанар;
Квез ял ягъиз кIанзаватIа хъсандиз,
КIантIа – кьилди, кIантIа галаз хизанар,
КIантIа хинкIар, кIандатIа нез гузанар,
Ша, СтIалдал, кIан ятIа квез акуна.
БАХТУНИКАЙ
Чун гьар са кас къекъвез жеда бахтунихъ,
На лугьуда, ам къведа ваз мугьман яз.
Себеб течиз, ам ви кьилив татунихъ,
Вун хиялрин есир жеда, пашман яз.
Эгер хъсан фагьумайтIа, рагъ акун,
Бахт тушни кьван, экуьвални чимивал?
Жуван беден, рахаз, хъуьрез, сагъ акун,
Бахт яз такун, им тушни чи кимивал.
Кесибдикай, девлетлу хьун, бахт яз кьун,
Гьич садрани акьурди туш чIалахъда.
Яшамиш хьун, бушдиз фейи вахт яз кьун,
ГьакI жува жув хиве такьаз алахъда.
Девлетлу хьун, азият я, хажалат,
Ахвар текъвез, им чуьнуьхиз кичIела.
Девлет хьунвай, тIимил жеда адалат,
Керкияр гвай, папар акваз эчIела.
Бахт, мугьман я, я фад, я геж хъфидай,
Гьар декьикьа шад яз къекъуьгъ, инсанар.
Акъажунар мийир, кьиле тефидай,
Кутаз, алахъмир жувак гьич нукьсанар.
Нани жуван уьмуьр, дуьз къайдада, Сажидин,
Уьмуьр кьиле твах, галтугиз вахтунихъ.
Са-са чIавуз, бедбахтвални хажалат,
Галайди чир хьухь а хъсан бахтунихъ.
АЗИЗ РУШАР
Пагь, и сусан, тамаш гуьрчегвилиз куьн!
Лезгинка кьуьл, чирун керчеквилиз, куьн!
Азиз рушар, фейи чIавуз гъуьлуьз куьн,
Чириз алахъ лезгивилин адетар!
Эвел жув хьухь къалурзавай чешнедин,
Къайи, михьи, дадлу яд хьиз чешмедин.
Чи аялриз, векилриз хьиз сегьнедин,
Чириз алахъ лезгивилин адетар!
Дидед чIалал, устадвилел рахунар,
Жув межлисра кутугайвал тухунар,
Четин чIавуз, викIегьвилел эхунар,
Чириз алахъ лезгивилин адетар!
Бубайри чаз аманатар тур затIар,
Чи аялриз чириз алахъ гьар са тIвар.
Рушар-лифер, рухваярни яз картар,
Чириз алахъ лезгивилин адетар!
Мугьмандиз физ, кьабул авун мугьманар,
Вужар ятIа, чирин дустар, душманар.
Алай девир, чи алатай заманар,
Чириз алахъ лезгивилин адетар!
Лезгийрин тIвар – игитар яз гьатнава,
Шумуд душман лезгийрикай катнава?
Чи лезгийри гьикьван дустар кIватIнава?
Чириз алахъ лезгивилин адетар!
Вири лугьуз йисар кIанда, вахт кIанда,
Лезги хьунухь – сад Аллагьдин бахт кIанда.
Сажидиназ адалатдин тахт кIанда,
Чириз алахъ лезгивилин адетар!
ДАГЪЛАРИЛАЙ КЬАКЬАН КАС
Дагъустандихъ дагълар ава кьакьан тир,
Дагъларилай ава кьакьан ксарни.
Краралди магьшур хьайи юкьван тир,
Инсанарни рухваярни, сусарни.
Духтирдин тIвар я играми, Хасай дуст!
Дагъларини ганва чпин кьакьанвал,
Гьар са хциз, гьар са рушаз-багъиш яз.
Халкьар ашукь хьанва, тамаш, икьван вал,
Сир бахшанвай «Куьлег» тир тIвар – нехиш яз,
Духтурдин тIвар я, играми Хасай-дуст!
Ви «Куьлегдал» шумд-садан рикIерин,
Кефсузвилер сагъарнава пара кьван.
Инсанар сагъ сирер чидай рекьерин,
Бегьер гузвай гьар са касдиз тара кьван.
Духтурдин тIвар я, играми Хасай-дуст!
Зигьин - вини кьилин, буйдиз - юкьван кас,
Гьар са касдиз куьмекар гуз гьазур тир.
Дагълар кьакьан, абурулай кьакьан кас,
Сад чида заз, и дуьньяда магьшур тир,
Духтурдин тIвар я, играми Хасай-дуст!
Сажидинахъ дустар – гъетер цава кьван,
Гьар уьлкведа, чебни гьар са пешедин;
Гьисабунал, акьалтI тийир ава кьван,
Мецер – виртIер, руьгьни авай шуьшедин,
Духтурдин тIвар я, играми Хасай-дуст!
ПЕХИЛВИЛИКАЙ
Кеф чIугу квез, гьарам пехилвиликай.
Акъажиз кIанз, акакь тийирвиликай,
Хкудиз кIанз, паб, чарадан гъуьлуькай,
Вахтуникай, бахтуникай магьрумбур!
Сад, куз акур чIавуз, цава гъед хьана,
Ваз кIанзава, ви пехърекай къвед хьана.
Чуьнуьх авур, виртIедикай, мед хьана,
Фикир, хиял, кьатIуникай магьрумбур!
Къачуз жедач, Сад Аллагьди тагайди,
Гьалал жедач, чарадакай атIайди.
Пехилвилин темягь аваз атайди,
Дуьз тир рекьиз хтуникай магьрумбур!
Инсан сугъул жеда пехил рикI авай,
Хъсан са кар ийиз тежез рикIивай.
Яргъаз хьана, адалатдин рекьивай,
Бахт, - лугьудай затIуникай магьрумбур!
Пехилвал – я азар, дарман авачир.
Чуьнуьхай къуьл, хуьдай харман авачир.
Квез я а чан, я дин, иман авачир?
Кьилиз акьул атуникай магьрумбур!
Сажидин, гьуьл туштIан, дерин булах я,
КIани карни, халкь паталди кIвалах я.
Пехилбуруз, чарадан чIур – яйлах я,
Къадир авай вахтуникай магьрумбур!
ЖЕГЬИЛ ЧIАВУЗ
Жегьил чIавуз лугьуз лазим гафар, зи
Яш хьайила, къвезва рикIел, лугьудай.
Залум хъуьтIуь къаю яна гатфар зи,
Вахт хьанач, ви тIвар рикIелай алудай.
Жегьил чIаван, рикIе ама кIанивал,
Йисаривай алуд тежез йигедал.
Вири таб я, Сад Аллагьди гайивал,
Зун къени кваз, ашукь я зи бикедал.
Кьисмет хьана, хьанач гуж туш еке яз,
Ви кIанивал акъатзавач рикIяй зи.
Гьа чIавузни, къени кIан я, бике яз,
Къвакъвад валар экъечIнатIан, рекьяй зи.
КIанивал, ам акахьна зи авидик,
КIарабрайни акъат тийиз, тIал ава.
Жегьил чIаван, рикIел хтай жизвидик,
Вун рикIелай алат тийир чIал хьана.
БАХШ ХЪУВУНА
Девирар къвез, алат хьана шумуд сад,
Амач такур дерт Эминан вилериз.
Чахъ лезгийрихъ кумайди тир умуд - сад,
Адан чIалар хквен мад чи гъилериз,
Са кьадарбур фена сивяй-сивериз,
Са кьадарбур ават хьана кIевериз,
Бахш хъувуна, чаз Мегьаммед-Гъалиба!
Фикир тагуз, хкаж хьанвай яшариз,
Къекъвена ам шумудни са хуьрера?
Инсаф тийиз, руьгьдин вилин къашариз,
Шииратдин къекъвез гьуьлуьн кьерера,
Хазинаяр кIватIиз, амай гъилера,
Бахш хъувуна, чаз Мегьаммед-Гъалиба!
Уьмуьрдин пай бахшна Етим Эминаз,
Шумуд шаир, эфендияр чирна чаз?
Туькезбанар, шумудни са Селминаз,
Кьил акъудиз жен тийидай сирна чаз.
Шумуд гъалатI, дуьзар хъийиз, ширна чаз,
Бахш хъувуна, чаз Мегьаммед-Гъалиба!
Гьар са хуьряй кIватIал хазина,
Саламатдиз хвена, бахшун патал чаз.
Гила халис ктаб хьайи Эмина,
Гьулдан лигим ийидай хьиз, чатал чаз,
Бахш хъувуна, чаз Мегьаммед-Гъалиба!
Мансур Куьре, физикадин алим хьиз,
Зурба тир пар кьуна вичин къуьнерал;
Лезги чIалан тарсар гузвай малим хьиз,
Дуьз къайдадих хкиз вичин гъилерал,
Жавагьирар гьакьун патал эллерал,
Бахш хъувуна, чаз Мегьаммед-Гъалиба!
Сажидинан ва вири халкьар патай,
Аферин я, Эмин хкун арадал.
Аферинар къвезва адаз гьар патай,
Вил хьун тавун патал халкьдин чарадал;
Баркаллаяр кIватIал авур харадал,
Бахш хъувуна, чаз Мегьаммед-Гъалиба!
ЗИ ПАТАЙНИ ТЕБРИКАР
Хъсан гафар я, гьелбетда, тебрикар,
Жувахъ галаз жез мехъеррик шерикар,
Кьабулизни чирна кIанда кьуьруькар,
Зарафатдин регъверикни твар хьурай!
Хемир хьтин, фу чразвай тинидик,
Сажидинан тIвар кутунвай манидик,
Манидар, ви кьилел алай синидик,
Чамраз гъанвай сандухдик квай пар хьурай!
Демеравай кьуьлерзавай жегьилар,
Чи рушарин шадар ая гуьгьуьлар.
Гьич са касни жен тийирвал сефилар,
Гьардаз, вичиз рикIиз кIани яр хьурай!
«Шадвал» лугьур, макьамдаррин кIеретIдиз,
Манидардин тамаш гуьзел суьретдиз!
Сад Аллагьди халкь авунвай туьретдиз,
Чи миллетдиз бегьер гъидай тар хьурай!
Сажидина ийидач мад яргъияр,
Манидардин хъуькъвен кьилер гугърияр.
Адан гуьзелвал къакъуддай угърияр,
Чуьнуьх тежез, куьн рикIериз тIар хьурай!
ДИДЕЯРНИ БУБАЯР
Гьар пакамаз экъечIзавай рагъни чаз
Я кьуьд, я гад, гьич рекъидай хьиз жедач.
Диде, буба, кьакьан тир кьве дагъни кваз,
Абур садни, гьич рекьидай хьиз жедач.
Ара-ара, дегиш хьана гьаваяр,
Рагъ кIевириз, гьар жуьредин циф жеда.
ТIазвай чIавуз, тежез дарман-даваяр,
Йикъакайни кваз мичIи тир йиф жеда.
Амма рагъ кьаз кIайитIа есир кьаз,
Ам экуьнахъ, хъуьрез экъечI хъийида.
Диде, буба кьиникь са кас тахсир кьаз,
Ишез, гьайиф чIугваз эгечI хъийида.
Чаз хайи чIал багъиш авур дидеяр,
Чаз и ватан багъиш авур бубаяр,
Куьн кьвед тушни чи вилерин нинеяр?
Гила чални акьалтнава нубаяр.
Рагъни, гьелбет, са вахтунда туьхуьда,
И дуьньядал рекьин тийир – Аллагь я.
Чна техвей, диде, буба ни хуьда?
Диде, бубад кефияр хун – гунагь я!
Сажидиназ чида, гьар са инсанди,
Диде, буба, Ватан патал чан гуда.
ЧIуру ният гваз атайтIа, душманди,
Чир хьурай, гьар садаз чна къван гуда.
ТАБ АВУНЛАЙ ГУЖ АВАЧ
Пуд гьарфункай атанва таб арадиз,
Незвай ризкьи элкъуьрзавай кьарадиз.
Лезги халкьди лагьанвачни пара дуьз?
Валагь, биллагь, таб авунлай гуж авач!
Таб авуни – негь авуна виридаз,
Хци гапур элкъуьрда ви къуьруьдаз.
Яргъи мезни ухшар хьана куьруьдаз,
Валагь, биллагь, таб авунлай гуж авач!
Жув инсан яз, зун инсан туш, - лагьай хьиз,
Вун дидеди, инсан яз хун тахьай хьиз,
Вун вахъ галаз, гьайван хьана, рахай хьиз,
Валагь, биллагь, таб авунлай гуж авач!
Сад Алллагьдиз шейтIанди таб авуна,
Адан кIвачер кутIундай тIаб авуна.
Ван техъведай, яргъи кьве яб авуна,
Валагь, биллагь, таб авунлай гуж авач!
Инсан ятIа, садазни таб тавуна,
Гуж ятIани, дуьз гаф кIанда авуна.
Вирибуруз тапарарна са вуна,
Валагь, биллагь, таб авунлай гуж авач!
Тапаррунин кIвачер ялда куьруьбур,
Тапархъандал хъуьрез жеда вирибур.
Инсанар – дуьз рахун патал хайибур,
Валагь, биллагь, таб авунлай гуж авач!
Сажидиназ кIанда дуьз тир рахунар.
Гьахъ рахуни авуртIани яхунар,
Тапаррал куьк хьун яз кьада бархунар,
Валагь, биллагь, таб авунлай гуж авач!
ДУСТ ХАЛКЬАРИН ЧЕШНЕ Я ВУН
Дуьнья гегьенш, чахъ чи хайи чил авай,
Чахъ чи кьакьан дагълар авай, гьуьл авай.
Чун, магьшур тир лезгинкадин кьуьл авай,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Мегьаммед шейх, Шамиль чIехи имам тир,
Адалатдин вири шартIар тамам тир,
Женгерани, зегьметда са алам тир,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Лезги, авар, дарги, къумукь миллетрин,
Са хизан тир, чебни къадим адетрин,
Хура даим акъваз авур зиллетрин,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Россиядихъ галаз сад тир рекьеваз,
Аферинар къвезва, дагълух уьлкве, ваз.
Вилик физвай шадлувилер рикIеваз,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Вили цава рагъ амай кьван вахтуна,
Чи мягькемвал жеда кьакьан тахтуна.
Дамахзавай гьар са касди бахтунал,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
АЛУД ТАВУН РИКIЕЛАЙ
Чун мугьманар тирди, са къуз хъфидай,
Гьич ракъурна кIандач и кар рикIелай.
Сад, къвед ава, и кар кьилиз тефидай,
Алатайбур, гьикI ятIан, дуьз рекьелай.
Кьейибуруз – рагьметдилай артухан,
Гьич са затIни кIан туш куьне гайиди.
Кьейидакай, амайдакай хьиз рахан,
Вун хьиз, амни тир дидеди хайиди.
Гунагьрилай гъил къачурай Аллагьди,
Жез амай кьван, къачун тийин гьунагьни.
Инсан чIуру рекье твада темягьди,
Ахьтиндалай рази жедач Аллагьни.
Кьейи ксар ракъур тавун рикIелай.
Чал аламай еке тир са бурж я, бурж.
Жув амачир чIавуз авур йикьелай,
Абур рикIел техуьн зурба гуж я, гуж.
Сад Аллагьди хвенва чун чан аламаз,
Чахъ гьар садахъ ава жуван кьейибур.
Жегьил, кьуьзуь, дуьньядихъ вил галамаз,
РикIел хкин, эхиратдиз фейибур.
Сажидиназ чида, кьейи кьванбурун,
Вил галайди, чна гъидай рагьметдихъ.
И ван къведач, кьилевай мефт къванбуруз,
Суваб патал, таниш тушир зегьметдихъ!
КУЬЧ ХЬАНА
Дагълар есир хьана къайи гарарин,
Иесияр яз къадим тир сурарин,
Хуьрер амач, кIвалер амач, куьч хьана,
Чи лезгийри чIугур женгер гьич хьана.
Гатфар чIавуз тамаш цуьквер гамариз,
Гьар са емиш, ничхир авай тамариз,
Хуьрер амач, эллер амач, куьч хьана,
Чи лезгийрин сергьят, сенгер гьич хьана!
Булахрин рикI къана живед муркIарик,
Халкь аранда, пай кумачиз ЯркIарик.
Жегьиларни хизан галаз куьч хьана,
Чи лезгийрин дегь адетар гьич хьана!
Дагълар акваз, ракъин кIаник цIаразвай,
Багълар акваз, пеш алачиз кьуразвай.
Мал, хеб амач, техквер патахъ куьч хьана,
Чи лезгийри чанар гунар гьич хьана!
Яраб мад чан хкведач жал дагъларал?
Вилер ала, акьалтзавай чагъларал.
Чи лезгийрин девлет гьуьлуьз куьч хьана,
Чилер пайна, цаварни кваз гьич хьана!
Низ лугьуда, никай куьмек тIалабда?
Йис-сандавай гьатзава халкь азабда.
Ярар-дустар, хванахаяр куьч хьана,
Мугьманриз фин, мугьман атун гьич хьана!
Сажидин, вун руьгьдай михьиз аватна,
Гъариб жемир, буш ийимир къуват на.
Мад дагълариз хуькведа халкь, куьч хьана,
ЧIугур кьадар хажалатар гьич хьана!
АДЕТ АВАЙ МЕЛЕРИН
Гьар са четин, тухудайла, кар кьиле,
КIандатIа ваз дарамат хьуй кIвалерин,
Фад арадал гъун патал кар, кьур гъиле,
Гаф сад хьана, хуьре авай эллерин,
Лезгистанда адет авай мелерин!
Лугьун, хъуьруьн, шад межлисар – мехъерар,
Далдам-зуьрне, межлис кутаз кьуьлерин;
Эркекри чеб кьаз дагъларин лекьерай,
Рушари чеб лужунай кьаз лиферин,
Лезгистанда адет авай мелерин!
КIантIа цан цуй, кIантIа ген гуьй никIера,
Зарбачивал къалур ийиз гъилерин;
Руьгь кутадай, шадвал твадай рикIера,
Йигар гатаз, гьамбар ийиз къуьлерин,
Лезгистанда адет авай мелерин!
Ватан хуьнуьх патал къати женгера,
Къадир чидай гьар чипIинин чилерин.
Куьмекар гуз яргъал фидай рекьера,
Гуж кваз такьаз цIаяринни мекьерин,
Лезгистанда адет авай мелерин!
Им са накь туш, им са къе туш, пакани
Давам жедай пак адет я эллерин.
Къени ийиз гьарда вичин чкани,
Ад хкажиз бажарагълувилерин,
Лезгистанда адет авай мелерин!
РИКIЕЛ ХКВЕЗ
Вахтар рикIел хуьквез хьайи Киевда,
Заз лугьудай гаф жагъизвач, кис хьана.
ИкI вичикай кефи хайи Киевда,
Ам авай гьал акур рикIиз пис хьана.
Лугьуз-хъуьрез авай шегьер эгьиляр,
Чара ксар хьанва мукьва кьилияр.
Лифери къвез, лув гуз физвай майдандал,
Сада масад ягъ-кьиникьар куьз хьана?
Бандеррив кьуьл илисиз таз гардандал,
Немсерилай кьудра анихъ физ хьана.
Майдан тирвал экъичнавай ивияр,
Хъуналди тух жен тийидай зилияр!
Ваз, Сажидин, ахварар тир акурбур,
Украина, тек са тIвар я амайди.
ГьакI гьавая тир, зегьметар чIугурбур,
Са тIимил кьван чан я адак кумайди.
КIватIна гьарнай са Саакашвилияр,
Рагьберарни хьанва дили-велияр!
ПУЛДИКАЙ РИВАЯТ
Пул, дуьньядиз акъатайла, сагьибар,
Кьве патал пай хьана халкьар эхирдай.
Сад – девлетлу, амайбур жез кесибар,
Четин хьана физ уьмуьрдин жигъирдай.
Пул себеб яз, хьана ягъун, кьиникьар,
Пул гвайбурун алахьзава вилерни.
Пулди, вичихъ ийиз ксар къанихар,
Кьаз вугуда, гьатта цавар, чилерни.
Амма са кар амукьзава сир хьана,
Пул-девлет я, гуьгъунавай ажални.
Девлетлу кас, чуьнуьх жеда, къуьр хьана,
Къаравулар акъвазарна вичелни.
Пулдихъ къачуз жен тийидай затIаркай,
Сад лагьайди, яргъивал я уьмуьрдин.
ХкудайтIан къизил чилин къатаркай,
Куьмек жедач йикъаризни эхирдин.
Пулдихъ къачуз тежер затI я акьулни.
Авайдини зайифарда ви пулди.
КъачуртIани пулдихъ буш гаф «сагъулни»,
Фад-фад ви чан есир кьада кпулди.
Амма са затI ава къучуз тежедай,
Ам Ажал я, ришвет къачун тийидай.
Адаз ви ван къведач, куз-куз ишедай,
Чан аламаз кьада, пул гваз, кьейидай.
Лугьузвач хьи, пул са затI туш, къиметдиз
Багьа затI я, герек къведай виринра.
Девлетлуяр лайих ятIан гьуьрметдиз,
Жувни халкьдиз, зегьмет чIугваз. ширинра.
Пул, харж ая анжах хъсан крариз,
Ви гуьгъуьна хийирдин дуьа хьун патал.
Яваш-яваш хкажни хьухь гурариз,
Аватдайла вун халкьари кьун патал.
Сажидиназ, и куьруь тир уьмуьрда,
Пулар гвайбур акуна, пачагьарни.
Агъа дуьньядиз фидайла, эхирдай,
Хъуьруьн тавун патал вал алчахарни.
ЯШАР ХЬАНА
Уьмуьр, къвез-къвез, элкъвез чIехи яшариз,
Эхир кьиляй аквада жув кьуьзуь яз.
Дуьнья хъсан такваз руьгьдин къашариз,
Къул чIугуниз мажбур жеда, рази яз.
Низ хьайитIан кьуьзивилин бахт жедач,
Яшар патал кIанда чIугваз зегьметар.
Ваз кьулухъди тамаш хъийир вахт жедач,
Багьабур я декьикьайрин къиметар.
Яш хьайила, герек къведач дамахар,
Жув тухузни чиз кIанда гьар межлисда.
Гьалт тавуна амукьдач вал ахмакьар,
Арабир ви гафарал кьуьл илисда.
Эхизни чир хьана кIанда туьгьметар,
Вил вегьена, къекъуьгъ жуван яшариз.
Мажаларни жедач ийиз гьуьрметар,
КIан хьуналди, гадайриз, рушариз.
Чидайди лагь, течир крар хабар кьаз,
Къулар чIугу, гьар са хъсан кIвалахдал.
Гъавурда дуьз гьатзавачтIа, япар кьаз,
Кьведра тикрар ая, - лугьуз, алахъда.
Зак сефилвал кваз акурла куьчеяр,
Гар акатна, къугъваз хьана рукварив.
ДакIардайвай са-сад, са-сад шуьшеяр,
Шез эгечIна, марфад къайи накъварив.
УЬМУЬРДИКАЙ НАРАЗИБУР
Уьмуьрдикай наразибур бул ава,
ХъуьтIуьн вилик муштулух гвай зул ава.
А муштулух ятIан рикIиз къайида,
Чи рикIелай тефин, рекьиз хайиди.
Низ хьана лагь и дуьньяда кIанивал?
Пачагьарни кваз хьайид я, хайивал.
Садни авач гайи йикъал разибур,
КIантIа, жегьил, кIантIа, хьурай кьузуьбур.
Лугьудач хьи, зун инсан яз атана,
Гьайван, ничхир, икьраб вуч я кьатIана.
Кьиле акьул, сивени ви мез туна,
Чилел шагь яз, кIвалахиз, фу нез туна.
Маймунри вуч лугьуй, уьмуьр таравай?
Ничхирри вуч лугьуй, атIай чаравай?
Вун инсан яз халкь авунва Худади.
Гъавурда тваз, гатадани кIутадив?
Уьмуьрдикай, авачиз туш, куьцIейбур,
КIвалин къавар, чпин кьилел уьцIейбур.
Гьар са касдив гвайди вичин кьисмет я,
И гъавурда дуьз гьат тавун зегьмет я.
КIанивални - тирвал жеда кьиметар,
ЧIугун герек я жувани зегьметар.
Вири физвай, физ хьайитIа, рекьеваз,
Куьмекдайбур кими жедач рекье ваз.
Кьуьзуьбрувай, рахадайла кимерал,
Ван хьайид тир, дуьнья акур вилерал.
Уьмуьр югъни йиф я – экуь, мичIивал.
Наразивал, я нефсинин пичIивал.
Жуваз такIан кар ийимир чарадаз,
Юлдаш жез кIан жемир уьзуькъарадаз.
Хъсанвилихъ кьун паталди, тIвар жуван,
Намусдалди кьилиз акъуд кар жуван.
Сажидинни куьн хьтин са инсан я,
Виридаз хьиз, зазни гьуьрмет масан я.
Гьуьрметсуз яз, фу недалди хвешила,
Гьуьрмет аваз, фу нез алахъ гишила.
АГЬ, УЬМУЬР ВУН
Яшар хьунвай, бегьер гъизвай таран хьиз,
Хам яцIу жез, рикIни хура зайиф жез;
И дуьньядал хьайи уьмуьр девран хьиз,
Гьар фейи югъ, пул квахьай хьиз, гьайиф жез,
Агь, уьмуьр вун, гьи кьадардин ширин я?!
Аял вахтар хуьквез рикIел, ахвар хьиз,
Таяр-туьшер кьери хьанва, дарман жез.
Кьадар-кьисмет кьвед кьве жуьре вахар хьиз,
Гатуз ратIра кIватIай техил, харман хьиз,
Агь, уьмуьр вун, гьуьл хьиз гьикьван дерин я?!
Заз чида чун атанвайди мугьмандиз,
И дуьньядай хъфиз кIандач садазни.
Кьиникь, гьелбет, къведай затI я пашмандиз,
Жегьилриз хьиз, виш йисавай гьадазни,
Агь, уьмуьр вун, рагъ аватIан серин я!
Сажидин, на тIал твамир ви кьилени,
Уьмуьр такIван цвегни авач чилерик.
Шадвал ая, къурбатдани, кIвалени,
Вахтар гьалай мехъеррикни мелерик,
Агь, уьмуьр вун, гагь сефил, гагь хъуьруьн я!
НИЗАМИДИЗ
Ярагърин хуьр, шейх Мегьамед ярагъви,
Хъсан ксар авай чIехи хуьр я чи.
Дустунин хва яз, авурла суракь ви,
Чахъ авайди лезги халкьдин сир я чи.
Зунни, куьн дах, Абдулгьамид дустар тир,
Гьажибала халу харат устIар тир,
Гадаярни адан хьайи затIар тир,
Вили цавни ватандаллай къир я чи.
Ваз хайи югъ мубаракун паталди,
Еке межлис къурмишда са кIватIалди.
Рахун патал лезгияр дуьз чIалалди,
Ви гьар са гаф, бегьердин са цIир я чи.
Дустар ятIан чун яргъалай яргъалди,
Урусатдиз акъудна вун маргъалди.
Хтай чIавуз куьн патариз мукьвалди,
Недай фуни, регъве регъвей гъуьр я чи!
ДИДЕДИН ЧІАЛ
Жуван дидед чІал дакІанди,
Лезги туш!
Жуван бубад кІвал дакІанди,
Лезги туш!
Жуван къамат таквадайди,
Гуьзуь туш!
Гьахъсуз, гьахъ яз къаладайди,
Гуьзгуь туш!
Зун лезги я, Лезгистан зи
Ватан я!
Зун лезги я, чІални кваз зи
Руьгь, Чан я!
Лагьай чІал туш маса чІалар
Заз хуш туш!
Я авачиз чанда ялар,
Зун буш туш!
Къуй гьар садаз дидедин чІал,
КІан хьурай!
ДакІан инсан дидедин чІал,
Къван хьурай!
Зун – Сажидин, лезги шаир,
Лезги я!
Къалурзавай халкьдин шикил,
Гуьзгуь я!
Я ЗАЗ ЧИДАЧ, Я ВАЗНИ
Я заз чидач, я вазни,
Чи кьисметар гьикI жеда.
Вазни чидач, я зазни,
Ашукь чи кьве рикI жеда.
Варз хкечIиз циферкай,
Хъуьрез жеда чун акваз.
Гатун куьруь йиферкай,
Файда авач, вун такваз.
Зун акурла, рахазни,
Жезвач вавай регъуь яз.
Я вилерихъ агъазни,
Жезвач хьи рикI, гъуьргъуь яз.
Зун ви яр я, вун зи яр,
Варз катзава циферик.
ТуькIуьруник, яр, чи кар,
Умуд ква зи йиферик.
Ша, чан яр, зи дидардиз,
Чун уьмуьрлух сад жеда.
Сад Аллагьдин кьадардиз,
Чун акурла, шад жеда.
Сажидин, на жегьилрин,
Хабарар яхъ рикIеркай.
Атирлувал къизилрин,
Къачу таза цуькверкай!
Я заз чидач, я вазни,
Чи кьисметар гьикI жеда.
Вазни чидач, я зазни,
Ашукьбур кьве рикI жеда.
ЭЙ, ВУН, ЦАВ
Гагь – экуь жез, гагь мичIи жез, йиф хьана,
Гагь – рагъ алаз, гагь чIулав тир циф хьана,
Гагь – лув гудай, пехъ, керекул, лиф хьана,
Шумуд бубат дегиш жезва, эй, вун, цав?
Гьикьван бушлух, и кьил, а кьил авачир,
Кьакьанвилел я кIан, я кIукI алачир,
Садавайдин затI кIан яз, вил галачир,
Шумудахъ вун таниш жезва, эй, вун, цав?
Варцар, ракъар, гъетер шумуд жуьредин,
Вилаятда ава вили дередин.
Къанунар гвай гьар са девир – бередин,
Гьикьван хъсан дуьзмиш жезва, эй, вун, цав?
Сад тир Аллагь, амай вири кIвалахар,
Валай аслу я уьмуьррин булахар.
Гагь марф къвадай, гагь муркIадин къвадай хар,
Гагь яваш, гагь къизмиш жезва, эй, вун, цав!
Вирибурун арада, ви къужхда,
Чилни ава, са хеб хьтин ятахда.
Гьикьван четин я акьаз ви чIалахъда?
Гьар затIунив вердиш жезва, эй, вун, цав!
Кьил акъудиз алахъзава алимар,
Дуьз тарс гудай тIимил я маллимар.
Гьикьван вилик физватIани илимар,
Чавай яргъаз уьтмиш жезва, эй, вун, цав!
Вири – цава, чун алазва чилерал,
Гъетер кьаз кIанз, алахънавай гъилерал.
Тамашунал тух жен тийир вилерал,
Багъ, бустан хьиз, битмиш жезва, эй, вун, цав!
Зун тажуб я, аламатрал аквазвай,
Гагь агат жез, гагь гьяркьуь жез, дакIвазвай.
Гьикьван затIар аватIа, вахъ таквазвай,
Зунни, гьелбет, тешвиш жезва, эй, вун цав!
Я ЗАЗ ЖЕДА ВУН
Я заз жеда вун, масадаз кьисмет,
Ам Сад Аллагьдин кьадар я, гьелбет.
Ваз гьи кьадардин ятIани зегьмет,
Садра кьванни захъ илиф, кIани яр!
Заз кIан хьуникай, авач ваз хабар,
Я акъатункай пIузаррал къабар.
Зи азиз тирди, дуьнья барабар,
Пияла хьтин алциф, кIани яр!
Ви гуьзел вилер, ви руьгьдин къашар,
Сад кьванни авай, акунач рушар.
Гуж тахьун патал, Керемаз ухшар,
Ийизва за ви тариф, кIани яр!
Ваз хабар авач, къекъвез ви рекье,
Гьатнавайди вун, йиф-югъ зи рикIе.
Эгер азият авачтIа еке,
Хкаж хьухь цавуз, зи лиф, кIани яр!
Я жеда вун заз, я тежен кьисмет,
Авач са хийир, гатункай кьил-мет.
ТIалабзава за, ийимир туьгьмет,
Чан зи гуьзел тир ариф, кIани яр!
КЪЕ СУЛЕЙМАН ХАЙИ ЮГЪ Я
Эй юлдашар, чIехи, гъвечIи,
Къе Сулейман хайи югъ я.
Дуьньядиз тIвар акъудна чи,
Элдиз машгьур хьайи югъ я!
И шад юкъуз гьар са патай,
Келимайри, лув гуз атай,
Шииратдин гурлу гатIай,
Илгьам бегьер гъайи югъ я!
АкунатIан гужар пара,
Акъвазна кьисметдин хура.
Муштулухар цавай пара,
Шииррин сел къвайи югъ я!
Сулеймана, вичи вичин,
Алакьунрал хьана кIвачин;
Билбил рахаз, тара ичин,
Шад суварин цIийи югъ я!
Тербиядин келимаяр,
Чирвилерин илимаяр,
Инсанвилин селигъаяр,
НикIе, тум хьиз цайи югъ я!
Суварик халкь авун кIватIал,
Хъсан кIвалах я чун патал.
Агалкьунар къачун патал,
Гьуьрметлувал хвейи югъ я!
Вичелди халкь авур виниз,
Куьн шаирдин тамаш чиниз!
Гьар са рекьяй, чун гьар саниз,
Бахтлувилихъ фейи югъ я!
Зегьмет чIугур икьван зурба,
Чаз, Сулейман хьана буба.
Сажидина жем-мергьеба,
Адан гъиляй хъвайи югъ я!
ГЬИКI КЪАЛУРДА ЛЕЗГИВАЛ?
Дегь девирда женгерални зегьметдал,
Чи миллетди къалурай тир гьунарар.
Гзафбуру къени кьава гьуьрметдал,
Гьихтинбур тир дагъвиярни аранар.
Къе девирар дегиш хьанва, тIвар амаз,
Тарихрани, женгчивилин кар амаз.
За бубадивай хабар кьуна, лезгивал?
ГьикI къалурда чи рикIерин хцивал?
Виликдай чун гьисабзавай лекьер яз,
Ватан патал гъил къачудай чанарлай.
Заз чидайбур азадвилин рекьер яз,
Къачудайбур тушир кьей къанарлай.
Вердишбур тир юг вегьедай, гар амаз,
Тум никIериз вегьедай тир, ярамаз.
За бубадвай хабаркьуна, лезгивал,
ГьикI къалурда чи рикIерин михьивал?
А кьил хьанач, гайи кьадар суалрин,
Бубади яб гана гьар са гафуниз.
Дуьз жаваб гун патал яшлу кьегьелри,
Вегьедайди я, гьелбетда, сафуниз.
Емишар кьит жедач багъда, тар амаз,
Я ризкьи дар жедач кьуьлуьн твар амаз.
Бубади заз жаваб гана: - лезгивал,
Хуьзва чна, багьа затI хьиз, къенивал!
Вун дустарин юкьва авай вахтуна,
Душманбуруз аквазва къе чи садвал.
Намус – пайдах хьиз авайла тахтуна,
Нивай къакъуд жеда чавай азадвал?
Илимлувал кими жедач чар амаз,
Чун санизни фидач, чилин шар амаз.
Бубади заз жаваб гана, лезгивал,
Къени къалур жеда рикIин гуьзгуьвал!
ВУЧДА ЗА?
Буйдиз шумал, катран вилер чIулав, руш,
Къуй цIа курай муьгьуьббатдин ялав, руш,
Эгер гвачтIа, уьмуьрлух зи къвалав, руш.
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?
За вилериз вуч ийин вун аквазвай?
МикьнатIисри хьиз зун валди чIугвазвай.
Вацран далу пад тиртIа вун таквазвай,
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?
Хъуькъвен кьилер, цуьквер хьтин марвардин,
Гьар са лишан, махарик квай тавардин,
Эгер ваз ван къвезвачтIа зи ялвардин,
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?
Рушар пара, ашукь тир яр сад жеда.
КIанид кьисмет тахьайдан рикI пад жеда.
Йисарикай, дад галачир, яд жеда,
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?
Сажидин, на такьаз ви вахт уьмуьрдай,
Кьазвани лагь, цуру хьайи чехирдай?
Ваз ихтияр ава лугьуз эхирдай:
«Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?»
АЗИЗ ТИР ДУСТАР
Экуь гележег патал Ватандин,
Ша, зегьмет чІугван, азиз тир дустар!
Халкьдиз къуллугъун – бахт я инсандин,
Дуьз рекьер акван, азиз тир дустар!
Ша, рикІел хкин Шарвилидин тур!
Гьажи-Давудан къадим девир гур!
Шейх Мегьмаммедан пак пайдахдин нур,
Гьуьндуьрдиз кьакьан, азиз тир дустар!
Намусдин вилик гуьзуьяр жен чун!
Эминаз ухшар лезгияр жен чун!
Сулейман хьтин женгчияр жен чун,-
Лагьана, кьин кьан, азиз тир дустар!
Къвезмай несилди гун патал къимет,
РикІин сидкьидай чІугван чи зегьмет!
Хайи Дагъларин, Арандин кьисмет,
Патал гун чи чан, азиз тир дустар!
Уьткем рухваяр дуьзвилин рекье,
Аллагьдин вилик уьзуьагъ я къе.
Гуьзел тир гьиссер ргазва рикІе,
Цавуз хкаж ван, азиз тир дустар!
МАКАН АДЛУ КРАРИН
Агъа СтIал-макан адлу крарин,
Тарихда вун гьатна къизил гьарфарал.
Гьар илимдин ирид жуьре нурарин,
Ашукь я зун ви медени крарал.
АтIлуханни Вини Ярагъ Мегьамед,
Кьве шейхдизни Аллагь патал я рагьмет!
Девирар къвез селлер хьтин вацIариз,
Физва кьисмет кьил гьар патахъ къекъуьриз.
Камаллуяр ивичIзава яцIариз,
Зигьиндин цIай халкьдин кьиле куькIуьриз.
Етим Эмин, Абдул Фетягь эфенди,
«Гьинва?»-лугьуз тушни шиир кхьейди?
Сулейманни СтIал Саяд-шаирар,
Абурун кар давамайбур пара я.
Илим вилик тухуз физва магьирар,
Тесниф авур ктабар са хара я.
Абдул Эгьяд-чIехи буба тIвар алай,
Къе шад тир югъ я ви кьилел зар алай!
Сагъ хьурай зи СтIалвияр, эллериз,
Вафалувал къалурзавай гьамиша!
Девлетар кIватI жедайди хьиз гьуьлериз,
Куьне рикIер лезги халкьдиз багъиша!
Чун чир хьарай вужар ятIа виридаз,
Къурбанд хьурай чаз СтIалар гайидаз!
АРХАИН ХЬУХЬ
Килигайла, сефил авур вахтуниз,
Вун элкъвенай, зун шадардай бахтуниз,
Лагьанай за, хкаж жен чун тахтуниз,
Архаин хьухь, вун зи къари, зи Айна!
Зи етимриз на авуна дидевал,
Азиятар гьалтнатIани кIвале вал,
Са чIавузни тавур виляй гьеллевал.
Архаин хьухь, вун зи къари, зи Айна!
Гьамиша сел мугьман жедач вацIариз,
Са югъ къведа, элкъведай чи сувариз,
Бахтуни чун хкаж ийин цавариз,
Архаин хьухь, вун зи къари, зи Айна!
Бес кьадардин акуна чаз гужарни,
Кьисметдик чи кума кьведан буржарни.
Белки, элкъвен чахъди авур харжарни,
Архаин хьухь, вун зи къари, зи Айна!
Эвелдай чи кьведан кефи ханатIа,
Гьукуматди гьихьтин къимет ганатIа?
Акунани чун гьикI бахтлу хьанатIа?
Архаин хьухь, вун зи къари, зи Айна!
Зун, Сулейман, халкьдин дердер рикIевай,
Шаир хьана, гьамиша дуьз рекьевай.
Мад сеферда, тIалабзава, къе вавай,
Архаин хьухь, вун зи къари, зи Айна! –
КАС АВАНИ?
Гъиляй къведай яру зарар,
Бажарагъ тир кас авани?
Чинал алай экуьн ярар,
Бести хьтин свас авани?
Авун туш им кьуру тариф,
Заз а кIвалах хас авани?
Урус чIалан еке ариф,
Бести хьтин свас авани?
Гьар сеферда акур чIавуз,
За туьтIуьр фан кьас авани?
Зун хкажай вили цавуз,
Бести хьтин свас авани?
Тек са зун туш, шумуд шаир,
Шадар авур мас авани?
Рахаз чидай икьван магьир
Бести хьтин свас авани?
ЛЕЗГИ БИКЕЯР
Ажеб гуьзел авачни чахъ бикеяр,
Хъвадай чIавуз яд аквадай туьтуьнай.
Зи Лезги чил хьтин авач уьлкеяр,
Кьилел даим бахтунун рагъ куькIуьнай.
Тамаш садра гвай дамахриз дагъларив,
Рушар адан гьуьруьяр я Женнетдин.
Билбилрин ван агат хьана багъларив,
Куьн кьуьлериз тамаш Лезги милледин!
Рушар ава, къушари хьиз лув гудай,
Абурукай яр хьунухь са тушни бахт?
Шадвал – жувахъ, хажалатар цIув гудай,
Ажеб гуьзел гьалзавачни чна вахт!
Сабур ая, Сажидин, вун уях хьухь,
Чи бикейрив къведай маса руш авач.
Вун гуьзелрин тариф ийиз, даях хьухь,
Гьич абурув къведай Женнет къуш авач.
АВАЙД ТУШ
Луварив гужлу, атIуниз гьава,
Лекь хьтин цава къуш авайди туш.
Муьгьуьббат патал, дердиниз дава,
Лезгидин хьтин руш авайди туш!
Буйдиз куьн тамаш лезгидин рушан,
Намусдин вилик буш авайди туш.
Акьулдизбалугъ тамам тир яшан,
Лезгидин хьтин руш авайди туш!
Куьн чиниз тамаш, авай берекат,
Адаз ранг ягъун, хуш авайди туш.
Руьгьдин къашарик квайла гьерекат,
Лезгидин хьтин руш авайди туш!
И дуьньядилай элкъуьрайтIан цIар,
Гуьзел, маса руш, вуч авайди туш.
РикIе къугъвазвай муьгьуьббатдин цIай,
Лезгидин хьтин руш авайди туш!
Сажидин, вуна тавуртIан тариф,
Цуькведихъ адан нуш авайди туш.
Ам кьисмет тахьай ксариз гьайиф,
Лезгидин хьтин руш авайди туш!
АГЬ
Агь зун кьирай, зун жагъайдан,
Эгер гафар ттаб ятIа зи,
Дамарра гакI ви къугъвайдан,
Хуравай рикI къаб ятIа зи!
Минет я кез, тахьун бейкеф,
ТIвар акьахдай раб ятIа зи.
Кьуру гафар, кIус квачир кеф,
Гъилер ичIи гъаб ятIа зи!
Мугьман дуьнья, душман дуьнья,
Бишибур кьве яб ятIа зи!
Зи суд ийир халкь, зи судья,
КIвачер кутIур тIаб ятIа зи!
Вучда ихьтин дуьньядикай,
Заз аксиди паб ятIа зи!
РикIел, куьцIей, жувжувакай,
Акьалтайди таб ятIа зи!?
УМАЙЯ
Чун веледар пара кIани ксар я,
Гадаяр чи кьегьелар я, кьегьелар.
Рушарни чи чарабурун сусар я,
Сад садалай дамахар гвай гуьзелар.
Бариятан хтул руш я Умайя!
Аварвидин туьтуь къуш я Умайя!
Мад вич хьтин гуьрчег тир руш хьайид туш,
Сивел даим алайди шад хъуьруьн тир.
Гьи садани ихьтин мелек хайид туш,
Тамашунал тух тежедай, ширин тир.
Бариятан хтул руш я Умайя!
Аварвидин туьтуь къуш я Умайя!
Вили яда, давамрайтIа тарифар,
Рушарин шагь, дидединни рикI я ам.
Такур чIавуз чIугваз жеда гьайифар,
Пак Женнетдин къизилгуьлдин цуьк я ам.
Бариятан хтул руш я Умайя!
Аварвидин туьтуь къуш я Умайя!
ПАЙДАХ Я ВУН, СУЛЕЙМАН
ФизватIани вахтар, зарбдиз селлерин,
Пак рикIера амазмай чи эллерин,
Намус михьи, винизвал тир кьилерин,
Лезги чIалан даях я вун, Сулейман!
Тариф авур даим фяле, лежбердин,
Тереф хвейи кас Сталин рагьбердин.
ЧIалар тесниф авур гафар гевгьердин,
Гьар девирдин дамах я вун, Сулейман!
Шаирарни хьана гьар са вахтарин,
СССР тир ватан халис бахтарин.
Зегьметчияр патал кесиб къатарин,
Вине кьадай пайдах я вун, Сулейман!
Алат тавур садрани дуьз рекьелай,
Ктабарни я уьмуьрдин на кIелай.
Жавагьирар, алат тийир рикIелай,
Акьул дерин булах я вун, Сулейман!
ПАЛАСАДА
Агъзур сара - цацар, валар,
Яд авачиз, кьураз хьана.
Нехиррин гваз къекъвез малар,
Ракъинин цIук чараз хьана.
Кьулан палас, чIехи палас,
Лув гуз фена, йисан кьуд вахт.
Хажалатар катна галаз,
Кьисмет хьана эхирдай бахт!
Лекьер хьана, хкаж хьана,
Паласайрин чуьлдиз тамаш.
Жерге-жерге, акъаж хьана,
Гьар са багъдиз, кьилдиз тамаш.
Паласадиз яд атана,
ТIебиатдал чан атана.
КIвалахзавай, шад атана,
Чаз манийрин ван атана.
Халкьдиз – кIвалах, зегьметдиз пул,
Паласайра багълар хьанва.
Гьарайдин гад, къизилдин зул,
Яр-емишдин дагълар хьанва!
ЦIийи шииратдин ктабдиз килиг хъийин
ЧIАЛ СЕКИН ТАН
Чна чи чIал михьи ийин, гафар гваз,
ЭгечI хъийин, куьлуь, чIарчIин сафар гваз.
Ам, кукIва туш, межлисдал къвез, афар гваз,
Ша, чна чIал секиндиз тан, лезгияр!
Кьейид – кьена, агъзур сарин виликди,
Пер хкуьриз, алпан чIаван чиликди,
Дегь заманрин гафар ийиз гъиликди,
Ша, чна чIал секиндиз тан, лезгияр!
Хкуд тийин кьейи ксар сураркай,
Ламраз хъалтах ийин шивдин пураркай.
ЦIийи гафар ийиз кIан яз тIвараркай,
Ша, чна чIал секиндиз тан, лезгияр!
Мишар, луяр хукуд лугьуз чIалак квай,
Абур къуьрер, я сикIер туш, валак квай.
Гужуналди цIай хкадриз къулак квай,
Ша, чна чIал секиндиз тан, лезгияр!
Са-са керпич дегишрайтIа, дарамат,
Ана ацукь ийиз жедач саламат.
Циз элкъуьриз, берекат квай къурамат,
Ша, чна чIал секиндиз тан, лезгияр!
Етим Эмин, Сулейманни рахай чIал,
Бязибуру, кьазва ам яз дахай чIал.
Виш йисара, рехъ къалуриз тухвай чIал,
Ша, чна чIал секиндиз тан, лезгияр!
Сад, масадан акьадайвал гъавурда,
Зиян авач, дегишвилер авуртIа.
Гуж тушни пел фена цла акьуртIа?
Ша, чна чIал секиндиз тан, лезгияр!
Вичиз рахаз течирда дуьз чIалади,
Гьарамдай кьаз алахънава гьалалди.
КIвалахдайвал, фагьумна хьиз кьилелди,
Ша, чна чIал секиндиз тан, лезгияр!
Садра хьана, кьведра хьана рахунар,
БалкIанар туш, ийидайвал кухунар.
ГьакI чна чун тийидайвал яхунар,
Ша, чна чIал секиндиз тан, лезгияр!
ЧАН ЛЕЗГИ ЧIАЛ
Зун дидеди лезги хва хьун рикIеваз,
Хана, сиве тур мез - лезги чIал хьана.
Чи бубайрин, фин патал дуьз рекьеваз,
Лезги ватан, захъ лезги хуьре-кIвал хьана.
И дуьньяда чIалар ава гьар жуьре,
ЧIехи, гъвечIи хьунал еке кар ала.
Лезги чIалал рахаз халкьар гьар хуьре,
Ракъинал хьиз, туьхуьн тийир зар ала.
Лезги чIала хвена вичин луварик,
Вири чIалар алахънавай чир ийиз.
Лезги чIалан квай вахтунда суварик,
За квез жуван чIал кIелзава, сир ийиз.
Лезги чIала Эмин, Гьасан, Сулейман,
Багъишна чаз, алимарни шаирар.
Рекьин тийир руьгьер патал тир дарман,
Лезги халкьдиз туна чпин шиирар.
Чан лезги чIал, и дуьньядин чIаларик,
Хазина хьиз, къиметлу тир пай ква ви.
Югъ-къандивай, йис-сандивай луварик,
Виликди физ, туьхуьн тийир цIай ква ви!
ЧАН ЛЕЗГИ ЧIАЛ
Зун дидеди лезги хва хьун рикIеваз,
Хана, сиве тур мез - лезги чIал хьана.
Чи бубайрин, фин патал дуьз рекьеваз,
Лезги ватан, захъ лезги хуьре-кIвал хьана.
И дуьньяда чIалар ава гьар жуьре,
ЧIехи, гъвечIи хьунал еке кар ала.
Лезги чIалал рахаз халкьар гьар хуьре,
Ракъинал хьиз, туьхуьн тийир зар ала.
Лезги чIала хвена вичин луварик,
Вири чIалар алахънавай чир ийиз.
Лезги чIалан квай вахтунда суварик,
За квез жуван чIал кIелзава, сир ийиз.
Лезги чIала Эмин, Гьасан, Сулейман,
Багъишна чаз, алимарни шаирар.
Рекьин тийир руьгьер патал тир дарман,
Лезги халкьдиз туна чпин шиирар.
Чан лезги чIал, и дуьньядин чIаларик,
Хазина хьиз, къиметлу тир пай ква ви.
Югъ-къандивай, йис-сандивай луварик,
Виликди физ, туьхуьн тийир цIай ква ви!
ПИС ГЪУЬЛЕРИН АГЬАРАР
Гьалтайбуру сив квай папар,
Ийир-тийир хьайи чIавуз;
Яб гуз биши хьана япар,
Ялвар ийиз жеда цавуз:
Мез кIараб хьуй, тан ви кIарас!
Гьикьван яда якIв зи траз?
КIвалени квез чими тахьуй,
АвуртIани цIай купIарин!
Я Аллагь лаш кими тахьуй,
Далудилай пис папарин!
МУРАД-МЕТЛЕБ
Маса мурад авач рикIе,
ГьикI лугьуда аваз-аваз?
Кьаз алахъмир дуьнья меке,
Лугьузва за жува жуваз.
ГьакI ятIани кIан я рикIиз,
Алахьай цав, рагъ акуна.
Вил вегьена къуьлуьн никIиз,
Цуьк ахъайна, багъ акуна.
Аялрин шад хъуьруьнин ван,
Гьар са кIвале авай чIавуз;
Кар туькIуьриз гьарда жуван,
Тамаш ийин вили цавуз.
Гьар экуьнахъ алахьай цав
Заз Шагь-Шалбуз дагъ акурай!
Хъуьрез-хъуьрез рахаз кIанз зав,
ЭкъечIзавай рагъ акурай!
Сажидинан мурад-метлеб,
Халкьдихъ галаз шадвал хьун я.
Адалатдал гъидай мешреб,
Хатур, гьуьрмет, садвал хьун я!
АМАЧ АРТУХ ГЪУЬЛЯГЪАР
Аял чIавуз гьалтдайди тир гъуьлягъар,
Бязибурал хирер жедай кIасарин.
Гьуьлуьн кIаниз хъфейбур хьиз балугъар,
ИчIи хьанва гьуьл, са чIавай Ксарин.
Яраб ихьтин дегишвилер дуьньядал,
ХьанватIа, рагъ хьана къвердавай?
Са хъсан кар гъиз хъижезмач арадал,
Пис кIвалахар артух хъижез, жердавай.
Инсанарни дегиш хьанва къилихриз,
Я виликай намус амач, дугъривал.
ЧIехи паяр есирар жез синихрин,
Адет кар хьиз кьазва пеше угъривал.
Я ичIевал амач, са кIус регъуьвал,
Цвег кьейидай кьазни кIамач инсанар.
Кепекдайни кьаз кIамач ви дугъривал,
Хъсанбур яз кьазва чIуру нукьсанар.
Гъуьлягъривай къакъуднава агъувал,
Жанавуррив тунвач вагьши тарашун.
Анжах ийиз тек чеб патал къугъувал,
Амайбуруз тунва чпиз тамашун.
Гьуьл къвалав гваз, аквазмач чаз балугъар,
Къуьлер, гъуьрер гъиз маса гуз патарай.
Шумуд синих, шумуд акван шулугъар,
Жагъин тийизвай затI авач ратарай.
Чилер баят, тум вегьена цан тийиз,
Калерикай хьанва пакетпромар.
Гуж гана, фу нез садазни кIан тийиз,
Куьн эхирар гьикI жедатIа, залумар?
Сажидин, на вацIал гъана цIай ийиз,
ГьакI рувурмир жуван сарар, рахана.
Низ хьайитIан, эверайла, гьай ийиз,
Шумудра вун амукьна кьил тахана?
АМРИ МУАЛЛИМ
Гьар садахъ ава вичиз хас кьисмет,
КIандатIа лежбер, кIандатIа алим.
Гьар сада чIугун герек я зегьмет,
Гьахьтин зегьметдин сагьиб я, гьелбет.
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Аял чIавалай чирвилин рекье,
Ял ягъун течиз, йиф, югъди даим.
Тарихдин сирер гьат хьана рикIе,
Агалкьунарни хьана вахъ еке,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Регьятбур хьанач, вилик физ рекьер,
Серенжемарни кьабулна лазим.
Эхи авунай, кашарни мекьер,
Анжах ухшар я ваз дагъдин лекьер,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Алудна йисар, цавалай цифер,
Деринрай чирна вуна чаз илим.
Ви ктабрикай хьана чаз лифер,
Куьруь ийидай, кIел ийиз, йифер,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Кьудкъадни цIуд кьван хьанвалда яшар,
Илимдин рекье еке тир гьаким.
Ярагъидизни, Гьасаназ ухшар,
Хтулрихъ галаз, не дуьгуьд ашар,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
Сажидиназ вун я багьа инсан,
Халкьдиз къуллугъиз авунвай таким.
Яргъи уьмуьрдик квачир са нукьсан,
Шадвилерни вахъ хьурай мад хъсан,
Чи рикI алай кас, Амри муаллим!
РЕКЬИМИР ЦIЕГЬ
Рекьимир цIегь, гатфар къведа,
Абулейсан марфар къвада.
Цав ацIуда лекьеривди,
Чуьл ацIуда векьеривди.
Рекьимир цIегь, гатфар къведа,
Вилик хъчад афар къведа!
Рекьимар цIегь, ракъар къведа,
ТIуьна, хъвана, ахвар къведа.
Кьуьд аквада акъат хьана,
Гъам, хачалат къакъат хьана.
Рекьимир цIегь, гатфар къведа.
РикIел хъсан гафар къведа!
Рекьимир цIегь, гатфар къведа,
Чаз суварин паяр къведа.
Яран сувар кьиле тухуз,
Шадвал гьар са кIвале тухуз;
Рекьимир цIегь, гатфар къведа!
Гъуьрер михьиз сафар къведа!
Рекьимир цIегь, чуьллериз фин,
Мукьвабурун кIвалериз фин.
Хуьрекар нез хъчарикай,
Шишер ягъиз якIарикай,
Къе-пака чаз гатфар къведа!
Берекатдин марфар къведа!
ЯРАН СУВАР
Вун хваш гелди, сафа гелди!-
Лугьузва ваз вири элди.
Чаз гьар йисуз мугьман жезвай,
Чи рикIериз дарман жезвай,
Ша, играми Яран сувар!
Гуьзел, гуьрчег гатфар галаз,
Берекатрин марфар галаз,
Ислягь крар, гафар галаз,
Ша, играми Яран сувар!
Зегьмет вине кьун паталди,
Гьуьрмет вине кьун паталди,
Шад бахтар гваз чун паталди,
Ша, играми Яран сувар!
Дуствилерин мелер кутаз,
Шад межлисар, кьуьлер кутаз,
Халкьарик шадвилер кутаз,
Ша, играми Яран сувар!
Жегьил, агьил шад ийидай,
Гатфарикай гад ийидай,
Виридан гаф сад ийидай,
Ша, играми Яран сувар!
Шииратдин сувариз
Шииратдин сувар я им,
РикI ачухдай эллериз!
Муьгьуьббатдин лувар я им,
Ухшар къизил гуьллериз!
Ша, суварик, кIелиз чIалар,
Билбилри яб гудайвал!
Хажалатрин цацар, валар,
Илгьамдин цIал кудайвал!
Чи суварик Эминни ква,
Чуьнгуьрни гваз Саидни.
Сулейманни, Саядни ква,
Дуст рушар-цIуд шагьидни!
Чи суварик Хуьруьг Тагьир,
Шагь-Эмир ква, Расул ква!
Аламатар ийиз загьир,
Казах шаир Джамбул ква!
КIела, дустар-къелемдашар!
Къе шиирри мел хьурай!
Шииррикай чи, юлдашар!
Шииратдин сел хьурай!
Сажидинни шад я пара,
Шииратдин суварик.
Зи умуд ква халкьдик къара,
Сад Аллагьдин цаварик!
НУ–НУ, НУ-НУ, ЧАН, НУ-НУ
Живер цIараз чилелай,
Рагъ хъуьрезва кьилелай.
Гьасил ийиз берекат,
Халкьарик ква гьерекат.
Ну-ну, ну-ну, чаз, ну-ну!
Яран Паяр ни гуда?
ЦIийи йисан, чан, ну-ну,
Яран ЦIаяр ни куда?
Ша, дуьньядиз вил ахъай,
Савкьватар гуз, гъил ахъай!
ЦIийи Йисан хиялар,
Гваз атанва аялар.
Ну-ну, ну-ну, чаз, ну-ну!
Яран Паяр ни гуда?
ЦIийи йисан, чан. ну-ну,
Яран ЦIаяр ни куда?
Цавал ислягь рагъ хьурай,
Диде-буба сагъ хьурай!
Нез, кIватIална хизанар,
Хъчад афар, гузанар,
Ну-ну, ну-ну, чаз. ну-ну!
Яран Паяр ни гуда?
ЦIийи йисан, чан, ну-ну,
Яран ЦIаяр ни куда?
Къе шад Яран сувар я,
Аялар - куьн лувар я!
Далдам гатаз, кьуьл ийиз,
Шадвилерин гьуьл ийиз,
Ну-ну, ну-ну, чаз, ну-ну!
Яран Паяр ни гуда?
ЦIийи йисан, чан, ну-ну,
Яран ЦIаяр ни куда?
Цифер кIватI жез цаварал,
Абулейсан марфарин,
ТIебиатдин суварал,
Шадвал ала гатфарин.
Ну-ну, ну-ну, чаз, ну-ну!
Яран Паяр ни гуда?
ЦIийи йисан, чан, ну-ну,
Яран ЦIаяр ни куда?
ГЬИХЬТИН ШАИР
Гьихьтин шаир тир чи Гьуьсейн Рамазан,
Алай межлис, на лугьун, ам мехъер тир.
Мани ягъиз, кфил къугъваз, гагь чIагъан,
Адан сивел жедайди са шад хъвер тир.
Кьурагь дагълар, сефил хьана булахар,
Гъиляй къведай шумуд жуьре кIвалахар.
Са чIавузни чир хьун тавур дамахар,
Адан дустар кьакьан дагъдин лекьер тир.
Сад Шамсудин, садни Гьуьсейн – устадар,
Амачирла, гьикьван рикIер хьана дар?
Кьил чIугваз физ, кьве дустунал арифдар,
Шад межлисриз физ-хкведай рекьер тир.
Халкь амай кьван, алуд тийиз рикIелай,
Жавагьирар амукьда чаз на кIелай.
ВацIар гьалтиз, фидай чIавуз рекьелай,
Шииратдин уьцIвен тийир муькъвер тир.
Сажидин, на хажалатмир, жегьилар,
Амазма чахъ, шад хъийидай гуьгьуьлар.
Жавагьирар – шииратдин къизилар,
Гьар гатфариз экъвечIзавай цуьквер тир.
ГАТФАР
Рагъ экъечIна, акIиз гьайиф,
ЖезвачиртIа, зи чан зайиф.
Вили тир цав ацIанвай циф,
За ваз вучин, сефил гатфар!
Уьмуьр лугьур са затI ава,
Муьгьуьббатдин гъед тир цава.
Жагъин тийиз тIалдиз дава,
Бахтавар тир, жегьил гатфар!
Мурад-метлеб сад я рикIин,
Вакай гьикIин, закай гьикIин?
Сад Аллагьдин вилик эркин,
ЦIаразва хьи гуьгьуьл, гатфар!
Икьван дердер заз багъишна,
Эй диде, заз ни къаргъишна?
Пияладин жем экъична,
Муьгьуьббатдин зи гьуьл, гатфар?
Вун – са патахъ, зун – са патахъ
Катиз, нивай жагъурин бахт?
Ша, сабурдив гьал ийин рехъ,
Дердер ийиз кьезил, гатфар!
Сажидинахъ пара дердер,
Алахънава ийиз къейдер.
Гатфарикай кхьиз бейтер,
Гьар декьикьа къизил, гатфар!
Тикрар:
Кьиляй-кьилиз къвана марфар,
Жемир икьван сефил, гатфар!
Ваз бегенмиш ятIа гафар,
Яхъ, атана, зи гъил, гатфар!
ВИЛЕРИВАЙ ТАБ ЖЕДА
Чун инсанар гьар са чIалал рахада,
Амма рикIе вуч аватIа чир жедач.
КапI тежер хьиз, нин хьайитIан чухвадал,
Вафасузрихъ ихтибардай сир жедач.
Амма вилер, ганвай руьгьдин къашар яз,
Гафарихъ хьиз, абурухъ гьич таб жедач.
Акун къене, лифер хьтин къушар яз,
Ихтибарсуз ярдикай ваз паб жедач.
Сад Аллгьди чаз руьгьерин къашар яз,
Ганвай вилер, гуьзгуьяр я рикIерин.
Чеб жегьил тир гадаярни рушар яз,
Михьивал жен, экуьвал жен цуькверин.
Кьил акъатдач, вилерин гьар жуьредай,
Руьгьдин къашар яни, тушни, чир жедач.
Бязибурухъ, вуч лагьайтIан хъуьредай,
Вилер ятIан, ихтибарлу сир жедач.
Сажидин, вун я духтур туш, я жерягь,
Вердиш ятIан кьил акъудиз гафарай.
Руьгьдин къашар, аватIа чирдай темягь,
Къуьл михьдай хьиз, ягъдан вилер сафарай?
П!УЗАРРИВАЙ ВИРТ ГУЬЦIУЬЗ
И йикъар вуч чIимелбур тир, серин яз,
Хажалатра гьатнавай зун дерин яз,
Амма къе заз ви сивяй, яр, ширин яз:
«Зун рази я, ви яр хьунал», ван хьана,
Заз, вун гуьзел, а кьадар кIан хьана,
КIан хьанай ви пIузарривай вирт гуьцIуьз!
КIанивили тада дагълар уьцIуьриз,
КичIезвай заз, вун жувакай куьцIуьриз.
КIалтIам ягъиз жедач фитнед мецериз,
Зун патал вун, кьвед лугьудай чан хьана,
Гьа кар себеб, рикIяй рикIиз кIан хьана,
КIан хьанай ви пIузарривай вирт гуьцIуьз!
КIанивилин рагъ экъечIна цавариз,
Гьар са югъ зи тешпигь хьана сувариз.
Гьикьван вахт тир, за Аллагьдиз ялвариз?
Шукур хьурай, адаз белки ван хьана.
Акурла жув муьгьуьббатдин хан хьана,
КIан хьанай ви пIузарривай вирт гуьцIуьз!
ЧУН ВУЧ СЕБЕБДА
Ванер ийиз, марфар къвазва цаварай,
Кьуру чилер гъун паталди бегьердал.
Хизанни кваз, авудна хьиз ахварай,
Къуни-къунши гъана гьарай-эвердал;
ЦIийи инсан, аламат хьиз, арадал,
Вуч себебда къвезватIа чун дуьньядал?
ЧукIурзавай нурар мичIи цавариз,
Рази тушир саягъ экуь гъетерал;
Адетдин югъ элкъуьр ийиз сувариз,
ЭкъечIзава цIийи тир рагъ - генерал.
Мубаракар кIватIал ийиз харадал,
Вуч себебда къвезватIа чун дуьньядал?
Аламатар пара ава дуьньяда,
Чархар падиз экъечIзава булахар.
Къуьхуьн-къафун тавун патал чарада,
Сад Аллагьди туькIуьрзава кIвалахар.
Пахил тахьун паталди чун сад садал,
Вуч себебда къвезватIа чун дуьньядал?
Марфар цавай къун, гьелбетда, адет я.
Агакьариз ризкьи гьар са алемдал.
Къадир чир хьунухь паталди, квез минет я.
Гьар са инсан – бегьер хьиз гьар къелемдал;
Ашукь ксар хьун паталди сад садал,
Гьа себебда къвезватIа чун дуьньядал?
АВУР ХЪСАНВАЛ
Авур хъсанвал тийижир инсан,
Чир хьухь, цаварал алайди Аллагь.
Чир тахьайтIа ваз, авурбур хъсан,
Вири вилерай хкида, валллагь!
Ваз куьек герек хьайи вахтуна,
Земетар чIугваз, жен тийиз галат;
Ацукьай чIавуз чIехи тахтуна,
РикIелай дустар ийимир алат!
Чир хьухь, къуллугъар, я вад къан кIвалах,
Вирибур жедач рагъ алай йикъар.
Фитнечийрин вун жез тахьуй чIалахъ,
Иличиз тамир, жувал яд йигар.
Жуван уьмуьрда акуна шумуд,
Саймиш тийидай инсанар, Аллагь.
АтIай вахтунда дуьньядкай умуд,
Гьич садакайни жедач ваз панагь!
Сажидин, вуна жув хуьх яз тIарам,
Садрани къачуз алахъмир гунагь.
Гьи кьадар ширин акуртIан гьарам,
Гьич са чIавузни ийимир темягь!
АТIЛУХАНАН МЕДРЕСАДИН СУХТАЯР
Агъа-СтIал, къадим багъдат дередин,
Хуьрерин шагь тир чIехи тир Куьредин,
Чирвал къачуз авай гьар са жуьредин,
АтIлуханан медресадин сухтаяр!
Фу авай хуьр, гегьенш мулкар, чуьллерин,
Фур тир чIехи сарубугъда къуьлерин.
Машгьур хьанвай векилралди хуьрерин,
Ина твазвай цIийи-цIийи къайдаяр!
Мугьаммед ал Ярагъиди кIел авур,
Аслан хандихъ пис рахана, хъел авур,
Тарихдани алат тийир гел авур,
Авай ина баркаллу тир рухваяр!
Къанни вад суз женгер чIугур асир яз,
Шамила вич вугай чIавуз есир яз,
Гьар са дагъви кьур вахтуна тахсир яз,
Вагьши хьанвай Урусатдин хахаяр!
Абдул-Гьамид, Етим Эмин, Ших-Буба,
КъепIирвини Гьажи-Мурад буй зурба,
Авун патал Урусатдин гуж туба,
Кьаз алахънай къазаватдин яхаяр!
Эхиз хьанач Урусатдин зулумар.
Терг ийиз кIанз Дагъустандай залумар,
Бунт къарагъиз, авур чIавуз малумар,
Инкьилабдин кьунай вири чкаяр!
Туьркиядихъ авун хана ихтибар,
Ружа, гьенеф гваз экъечIнай кесибар.
Гьикьван чпихъ авайтIани таъсибар,
Гъалиб хьана яракьар гвай нахаяр!
Етим Эмин азарлу яз, къаткана,
Азадвилин женг юкьвалай кьатI хьана.
Пуд кьегьел хва, гарданра еб гьат хьана,
Тахсир квачиз, хъиляй гана жазаяр!
Кесиб халкьдал илитIна хьиз жермеяр,
Хъуьрез хьана, башибузукь семеяр.
Са жизвидлай ийиз са-сад лемеяр,
Вирибурун атIуз хьана чараяр!
Гьажи-Мурад, Абдул-Гьамид, Ших-Буба,
Амачиз, чи Эминаз гуж тир зурба.
Ясда гьатнай Дагъустандин хуьр-уба,
Гьайиф лугьуз, чанар гайи архаяр!
Садвал патал, аслу туширвал патал,
Чпин чанар гайи ксар халкь патал,
Азадвилин женгер чIугур гьахъ патал,
Куьн рикIелай алуд мийир, балаяр!
Сажидиназ дуьньядикай хабар я,
Зи рикIелни алудайди къабар я.
Авур гужар, гьисаб кьуртIа, гьамбар я,
Эхир чпиз къалумарна къазаяр!
ЧИЗВАТIАНИ
ЧизватIани чаз хъсан кар ва пис,
ИйизватIани гьар патахъай гьисс,
ГьакI ятIан чна, чуьнуьх хьана кис,
Нефсини лагьай ийизва кIвалах.
Акъваз тийир хьиз чилерик булах!
ФизватIани чун чин тийир рекьиз,
Дегиш жезватIан чими жез, рекъиз,
КичIезватIани аватна рекьиз,
Гьич сакIани жен тийиз чIалахъ,
Рехъ къалурдай кас галачиз къвалахъ!
Араба рекье хайидлай кьулухъ,
Вуч кьван чIуру кар хьайилай кьулухъ,
Тамашиз вилик, вил ягъиз кьулухъ,
Гьикьван яргъалди ятIан дуьз тир рехъ,
Къадра хъсан тир, фин хьанайтIа ях!
ГьакI ятIани чун, тавуна фагьум,
Физва цIун кьулаз, кваз такьуна гум.
Къизилдилайни багьа хьана къум,
Квазни такьадай вахтунда ви гьахъ,
Садазни рахаз кIан хъижедач вахъ!
Сажидин, вуна низ гузва акьул,
Низ герек я ви цIай кумачир къул?
Квал рекьин тийиз, акат хьана хъул,
Мукьва хьана хьиз къвакъвадин валахъ,
Акваз кIанз чара, ийида алахъ!
ХЪУЬРУЬХЪ, ЗИ ДУСТ
Экуьн кьиляй къарагъайла мисикай,
Гатфар чIаван билбил ийиз мецикай,
Мугьман кIвализ къвез акурла къецихъай,
Ваз гар кватна кIанзаватIа рикIикай,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!
ЭкъечIна хьиз, фидай чIавуз кIвалахдал,
Гьар са карда юкьв вегьена Аллагьдал,
Рушарин луж акурди хьиз булахдал,
Яр акуна, шадвал хьанвай саягъда,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!
Уьмуьр – мел туш, я мехъер туш – шад жедай,
Гьар са йикъахъ ширин шуьрбет дад жедай.
ЦIикьвед вацра гуьзел гатфар, гад жедай.
Шадвилерихъ вил галамаз мад жедай,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!
Шел-хъвалдикай файда авач, сабур хуьз,
Дустар патал, алахъ жуван абур хуьз.
Хъел атайтIан, акъуд тийиз, гапур хуьз,
Гъам-хажалат гьич садрани такур хьиз,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!
Лугьумир хьи, Сажидиназ шадзава,
Лугьуз тежер гужари рикI падзава.
Сад-вад ятIан, за шадвилер кIватIзава.
Аман минет, пашман ятIан, дадзава,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!
— с Мусаиб Сейфуллаев.
РИКIЕЛ АЛАЗ ХЬУХЬ
Герек къведач артух авун рахунар,
Даим ви вил ислягьвилел алаз хьухь.
Югъ атай кьван, ийиз кIукIун-чухунар,
Хъел-чуьруькда тавун патал яхунар,
Циф алачиз, рагъ ви кьилел алаз хьухь!
Цава хьунухь патал кIватIмир девлетар,
Кесибни хьуй, амма чилел алаз хьухь.
Гьарам кIватIиз чIугвадалди зиллетар,
Ийидалди жуьреба-жуьр гьуьжетар,
Намус хвена, инсанвилел алаз хьухь.!
Агъзур сара бубайри чеб тухвайвал,
Гьерекатдин лепе гьуьлел алаз хьухь.
ТIурфанрикай кичIе хьана далдадик,
Хуьн тавуна кьил лукIвилин къалдадик,
Вил гьамиша гъалибвилел алаз хьухь!
Сажидин, вун галатнатIан къекъвена.
Пашман ятIан, вил шадвилел алаз хьухь.
АмукьайтIан, виш йисуз вун декьена,
ЧIугвадайла, зегьмет халкьдин рекье на,
Гьар гьаминша Аллагь рикIел алаз хьухь
МУЬГЬУЬББАТДИН ЦIАЙ
Жегьил вахтунда куькIуьн авур цIай,
Туьхуьриз жедач, фейитIан вацIай.
Муьгьуьббатдин цIай хуруда ацIай,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!
Такур вахтунда къвен тийиз кьарай,
Манияр лугьуз, ийидай гьарай;
Акъудиз тежер рикI хьтин хурай,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!
КIвачерик квай чил цуькверин яйлах,
Къачузвай нефес земземдин булах,
ГаламачтIани кIани яр къвалахъ,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!
КIанивилин гьисс рикIе атайдан,
Муьгьуьббат патал йикье гьатайдан,
Жуван чанни куз, рекье гьатайдан,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!
Сажидин, вуна сабур це рикIиз,
Инсанарни халкь авунва рекьиз.
Муьгьуьббатдин цIай аватIан рекъиз,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!
ДАГЪЛАРИН СЕРДЕР
Вердишар тавур таярин саягъ
Чпиз кIанивал ийзвай чамар;
Зи хилар гвай экуьнин чирагъ,
Кьезил ийиз кIанз халкьарин гъамар,
Гарарихъ галаз камарал кьезил,
КIвач хукIун тавур дагъларин кукIвал,
Винелай гимиш, къене пад къизил,
КIан я буруруз жагъуриз заз кIвал!
Вучиз лагьайтIа, халкьарин дердер,
Агакьрун патал Аллагьдал вичел,
Закай хьуриз кIанз дагъларин сердер,
Вердиш ийизва акъвазиз кIвачел!
Дагъдин кукIвалай аквзва гъетер,
Рапрапар ийиз, чукIуриз нурар.
Ахъаюн патал рикIевай дертер,
Хкаж жедай зав вугуда гурар.
Цифер агъада, жув алаз винел,
Чил аквазва заз гъед хьтин яргъал.
Хиялри чIугваз къвердавай чпел,
Циферив ягъиз вугузва маргъал.
Аллагь бубадиз са зун туш авай,
Ацукьна санал ийиз дерди гьал.
Миллион затIар аквазва цавай,
Залайни артух рикIерик квай къал.
Амма зун жуван тавуна кIвалах,
Элкъведай кьулухъ хьайид туш къастар.
Чилерни цавар ийидай уях,
ЧIалар туькIуьрдай язва зун устIар!
Гьарагъай чIавуз, рахада цавар,
Цифер йифера акьадай чIавуз:
Сад тир Аллагьдиз ийидай ялвар,
ЦIайлапанрин экв чикIида цавуз.
Белки гьабуру Сад тир Аллагьдал,
Акьакьар ийин зи халкьдин арза.
Вегьин тавуна гьич са пачагьдал,
Ийиз вугун чи кIвалахар къаза.
ТуькIвей вахтунда, зи халкьдин дердер,
Закай лекь хьана, хквен дагъларал.
Закай тахьайтIан дагъларин сердер,
Белки закай жен живедин маргъал.
Чими хьайила, куьмекдал ракъин,
ЦIарана закай жен къайи булах.
Я зун амукьин, ва я хьи рекьин,
Амма кьиникьин жедач зун чIалахъ!
Зи далудихъ халкь гала Шагь, шалбуз.
Халкь патал хъувун герек яз кIвалах,
Вафалу инсан жен вирибуруз.
Муштулух гваз зун хтана шад яз,
Зи азад халкьдал ийида дамах!
Зун зи халкь галаз виринра сад яз,
Чан аламай кьван ийида кIвалах!
СТАЛИНГРАДДИН ЦIАЯРА КЪАТИ
Сталинграддин цIаяра къати,
Лигим авурбур гьулдандин саягъ;
Гуьллейрив лигим хурарин кьвати,
Мад чилерикай хъийизва къарагъ!
Душманар амач, азад я ватан,
Нубатсуз чна къурбанднач чанар.
Пехил ксарин гафарал патан,
Зайифар ийиз кIан чи гьунар.
Немсериз инсаф тавуна вагьши,
Сталинграддал ягъайла галтIам.
Буьркьуьни хьана немсер ва биши,
Мад вилик къачуз тун хъувунач кам.
Мамаев курган, Дишегьди – Диде,
Куьн адан чиниз, вилериз тамаш!
КIантIа югъ хьурай ва йифен ваде,
Са нин ятIани гафарал кIамаш,
Сталинграддин баркаллу тир тIвар,
Алуднавалда, тарихда гьатай.
Кьейи чиликни рекIер жезва дар.
И чIуру ванер хьайила атай.
ЧIи гъалибвилин ЯТру тир Пайдах,
Алудзавани куьна рикIелай?
Чи СССР-дин халкьарин уртах,
Ни чукIурна КIвал михьиз кIенелай?
Азиз инсанар, куьн патал чна,
Къурбандна чанар, кьуьзуь ва жегьил.
Куьз куьне ватан чукIуриз гана?
Гьар са къван адан тир ичIи къизил!
Гьиниз фена чи гъалиб тирвилер?
Гьиниз фена чи чIугур кинояр?
Америкадив гузван гъалибвал?
Агъзур жуьредин ийиз багьнаяр!
Германиядин ийиз тур эхир!
Адан тумарни авуна кьатI-кьатI.
Акъудиз гумир каскайриз пехир,
Есирда кьур кьван немсерин нехир.
Гьеле Ватандихъ амазма къуват,
Чи гьахъ тирвилер хъийидай гъалиб.
Дерин гьуьлериз авурай ават,
Къачузвай чпиз халкьарин айиб!
СССР-дал мад хкида мад чан,
Чара авурбур хъийида кIватIал!
Чал элуькьзавай кицIинни кчан,
Хамариз вагьши ягъ хийида тIал!
Чун гъалибвиляй гъалибвилериз,
Физ вердиш хьанвай я советрин эл!
Сталинграддин игит эллериз,
ТIвар сувар жеда, гьам шадвилин мел!
ЕТИМ ЭМИНАКАЙ КЬВЕ ГАФ
Лезги газетдин 4-нумрада, лезги шаиррин алатай девирдин, аджамдал кхьенвай эсерар жагъуриз, гьакъисагъвилелди зегьмет чIугвазвай жегьил арабист ичинви Ариф Русамова вичин ахтармишунралди чун са кьадар цIийивилерихъ танишарзава. Им афериндин кIвалах я, куьз лагьайтIа, икьван чIавалди чи эдебиятда ва медениятда тариф ийидай дегишвилер тур зи хуьруьнви арабист Садыки Мегьамед-Гъалибалай гуьгъуьниз чун и кар давамардай касдихъ муьгьтеж яз амай.
«Гьакъикъатдин суракьда» тIвар алай макъалада, «Рабби» тIвар алай шиир, Етим Эминанди яз, амма ягъалмиш хьана шаир Хпеж Къурбанан тIварцIихъ галаз ктабда гьатуникай ихтилат физва. Мумкин я гьуьжетар авунни. Амма гьакъикъвал жагъурун лазим я. Зи вилик жилдерни аламачир, чебни дуьз цIарарин 23 чарчикай ибарат тир (вичин тIвар малум тушир) са сухтадин дафтар ква. Адан чарарин кьве патарални латин гьарфаралди кхьенвай гафар-чIалар ава. Аламат жедай кар ам я хьи, диндин келимаяр, гьатта шиирарни кваз анжах араб гьарфаралди кхьизвайла, заз жагъанвай дафтарда абур латин гьарфарал басма авунва. Советрин власть гъалиб хьанвай макъамда, мусурман дин анихъ амукьрай, араб гьарфарални кхьин еке къадагъа тир. Аквадай гьалда, и дафтардин иеси тир сухта, вичив гвай араб гьарфарал басма авунвай дуьаяр ва шиирар, вичизни бегьем чир тахьанвай латин гьарфаралди цIийи кьилелай кхьиниз мажбур хьанва. Адаз латин гьарфаралди дуьз кхьинин къайдаяр чир тахьунин себеб яз, пара кьадар гъалатIар, гафар сад масадак акадарунар арадал атанва. Им са акьван еке синих туш. Акси яз, чна тIвар малум тушир сухтадиз рикIин сидкьидай чухсагъул лугьуниз мажбур я. Эгер абур араб гьарфарал кхьена амайтIа, жагъай касдивайни ачухдиз къалуриз хьун хаталу тир.
Заз, а касди, ам вичизни марф къвадай юкъуз кIвализ хъфидай рекьелай жагъайди я лугьуз тестикьарнай Вини Арагъви Ибрагьим лугьудай касди. Низ чида, ам жагъай кас вуж тиртIа? Ибрагьима, вичиз жагъанвай дафтар кIвализ хкана, са-са чар ахъайиз килигна. Сифте чинлай латин гьарфарал кхьенвай, Аллагьдихъ галаз алакъалу ялварар-дуьаяр яз акурла, адаз дафтардин иеси диндихъ галаз алакъалу кас тирди чир хьана. Гьа са вахтунда, ана са кьадар шиирарни аваз акурла, ада дафтар заз багъишна. За а дафтарда авай шииррикай са шумуд Лезги газетдизни ганай, амма дафтарда, завай кьил акъудиз алакьай шаиррин шииррилай гъейри, жуваз течир чIалалди кхьенвай шиирарни ама. Белки, винидихъ гузвай шиирар ва я абурун вариантар маса ксаризни, цIарарин кьадарар дуьз ва уьксуьк яз жагъанва. Ингье за абур куь фикирдиз гъизва. Кьвед лагьай ва пуд гьагьай чинар, адет яз, дуьайрилай башламиш жезва. Ахпа алейсалам Мугьаммед пайгъамбар кьиникьиз талукь шиир ава.
И гъилин хатIарин дафтарда Етим Эминан, Хпеж Къурбанан «Эренлардиз», «Имансуз», «Невс», «Я Рабби» шиирни ава И шиир заз рагьметлу Абдулмуталибов Шамсудинан дафтардай акъудна гайиди тир:
Я РАББИ
Галукьайла кьиникьин тIал,
Азраилди гудач мажал.
Галукьайла жуван ажал,
Мидад иллагьи, я Рабби!
Алимди чуьхвейла жасад,
Рабби, Вуна ая азад.
Валай гъейри авач масад,
Миддад илагьи, я Рабби!
Кафанда тур чIавуз жасад,
Гьич и дуьнья аквадач мад.
Чун халкь авур Аллагь Вун Сад,
Мидад илагьи, я Рабби!
Жасад тур чIавуз мафеда,
Чи гунагьар гьана жеда.
Кьуд касди ам къуьнел кьада,
Мидад илагьи, я рабби!
Жасад эцигайла чилел,
Вири гьейран жеда анал.
Эцигайла сурун патал,
Мидад илагьи, я рабби!
Авудайла вун а суруз,
Инкар, Минкир атай чIавуз,
Касни вачиз хьайла ялгъуз,
Мидад илагьи, я Рабби!
Ялгъуз хьайла дар лакьандик,
Жегьнемдин гьал акваз вилик,
Акьрабар ккIайла чандик,
Мидад илагьи, я Рабби!
Исрафилди сур ягъай къуз,
Магьшердиз кIватI хьайи чIавуз,
Рагъ хкайла сад тир цавуз,
Мидад илагьи, я Рабби!
Жегьеннем гъайла магьшердиз,
Къведа ама гьарай ийиз.
Тамир на чун гьа къуз ажиз,
Мидад илагьи, я Рабби!
Хьайила жегьенемдин ван,
Чиле гьатда митIерихъ кьван.
Женнетдин рак шара Ризван,
Мидад илагьи, я Рабби!
Сад Аллагь вич хьайла къази,
ЧIугвада терез мизанди,
Гьакьар вахкуз, ийиз рази,
Мидад илагьи, я Рабби!
Тухвайла чун СиратI муькъвел,
Виш йис жеда анин хъутIал.
Вай-гьал я хьи а йикъан гьал,
Мидад илагьи, я Рабби!
Чун я Мугьаммадан уьммет,
СиратIдилай фида, гьелбет.
Дуст Гьабибуллагьдин гьуьммет,
Мидад илагьи, я Рабби!
И чIал лагьай Хпеж Къурбан,
Фирдаусда я чаз макан.
Женнетдани гьуьруьйрин ван,
Мидад илагьи, я Рабби!
ДЕВЛЕТДИ ЧУН
Чахъ, лезгийрихъ заманайра къадим тир,
Туьнт дагъвияр тиртIани чеб къилихдиз;
Уьмуьр патал лап чаразуз лазим тир,
Девлет кIватIиз ялдай тушир къанихдиз.
Невсер пехъи халкьар акваз мукьварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
Мал-хеб хуьдай, нек, як патал дагълара,
Авай ксар нехирбанни чубан тир.
НикIе – техил, емишарни багълара,
Аранвияр, лугьуз-хъуьрез кIубан тир.
Къанихвили ракъур тийиз ахварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
Девлетлуяр гагь беглер, ханар жез,
Зегьметчияр элкъуьр ийиз лукIвариз;
Девлет авай цIегьерикай кьунар жез,
Сада-масад, инсаф тийиз кукIвариз,
Дяве ийиз гьенефрални якIварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
Дуствал кIандай. мукьадай кьаз мугьманар,
Чанни багъиш ийиз вердиш лезгияр;
Къанихвили дустарикай душманар,
Ийиз, экъич ийиз хьана ивияр.
Пац эцигиз берекатлу накьварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
Чун, лезгияр къе кьве патал пай авур,
Девлет кIани язва къаних миллетар.
Чи рикIера хкахь тийир цIай авур,
Шумуд касдиз лугьун чна нянетар?
Сергьятни кваз кIевна симер, ракьарал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
А къудгъунда азар чакни акатна,
Сада масад маса гузва къуншияр.
Халкьдин пай квай вири затIар закIатIна,
Чал хъуьрезва, чеб яз халис вагьшияр.
ДапIар гьализ вердиш тушир ракIарал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
КУЬЦIЕНВА ЗУН ЯШАРИКАЙ
Яшамиш хьун, уьмуьрни хьун яргъиди,
Артухлама, бахтлуди хьун хъсан я.
Низ кIан жеда, уьмуьр, рикIиз гъуьргъуьди?
Зунни куьн хьиз, уьмуьр кIандай инсан я!
Амма уьмуьр хкаж хьунвай яшариз,
Гьар вад ва цIуд йисалай – са сувар я.
Цавуз хкаж хьун паталди къушариз,
Куьмекчияр, анжах гужлу лувар я.
Амма вучиз заз такIан я яргъивал?
Вучиз кьван заз хуш туш авун суварар?
Им тушни зи писвал, жуван ягъивал?
Жувакай гун рикIиз къайи хабарар.
Гьар савариз цIийи-цIийи ктабар,
ЦIийи-цIийи манияр хьун адет я.
Нихъ ийин за и девирда ихтибар?
Закай садни бейкеф жемир, минет я.
ТуькIуьрай кьван шиирар зи баят я,
Я акъуддай газет авач, журнални.
Тек са Фейсбук, заз рак ачух гьаят я,
Тек са гьадаз ава яб гуз мажални.
Кьудкъадни вад йисан сувар уьмуьрдин,
Белки жен ам майдин сифте кьилера.
Белки им зи шадвални жен эхирдин,
Буш суварар тухун шумуд гъилера?
Сажидин, вун кIвалах хьанвач куьцIедай,
Вахъ вун кIандай авачиз жеч юлдашар!
Ахьтин кIвалер жеч вахъ къавар уьцIедай,
КIичIе жемир яргъи хьункай ваз яшар!
ЛУГЬУДА ХЬИ, ЛЕЗГИЯР…
Гьар лезгидиз вичиз вич,
Пачагь течир хан жеда!
Эхиз тежер са гаф гьич,
Къачун тийир къван жедв!
Яр-дустуниз, мугьмандиз,
Чанни гуда, кIвал гуда.
Амма пехил душмандиз
Хцикьдиз хьиз тIвал гуда.
Гьисабдайвал, синих яз,
Цаварилай сел атун;
Лезгийриз, туьнт къилих яз,
Къуьхуьнарда, хъел атун.
Тараш ийиз душпамди,
Вегьейди хьиз къеледал;
Хъел атанмаз, лезгиди,
Гъил вегьедап къемедал!
Лезгийрикай женгера,
Лигим гьулдан, къван жеда.
Душманар тваз дингера,
Кьисас вахчуз кIан жеда.
Чун дидейри гьар са хва,
Шарвили жез хайид я.
Дустариз гуз як, юхва,
Чапхунчияр кайид я!
Я ЗАЛУМ БАХТ
Я залум бахт, зун акурла, вун катиз,
Вун тухузвай, лагь им дуьз тир къайда ян?
Атирлу тир цуьквер анжах ваз кIватIиз,
Кьиле акьул авачир руш-гада ян?
Яргъарилай вун заз хъуьрез, чарадан
КIвале гьахьна, тамашзава дакIардай.
Я залум бахт, вун зун патал кьурадан?
Кас кIанда ваз, кьуна келле кукIвардай!
Вак дамах ква, чун хьтинбур кваз такьаз,
Девлетар гвай, гьуьлуьз фидай вацI я вун.
Булахрин яд, земзем ятIан, хъваз такьаз,
Чуьхуьналди алат тийир ханцI я вун!
Вучда вакай хьана, тахьай бахт хьана?
Бахтсуз ятIан, чун уьмуьрдал рази я.
Бахт жагъайбур са тIимил кьван вахт хьана,
Аквада квез бахт хуьз тежез, кьуьзуь я.
Бахтни цIалцIам дишегьли хьиз, затI я ам.
Акур кьванди ашукь жедай, кIан жедай.
ГьакI пучзавай уьмуьрдин са кьатI я ам,
Кьейи чIавуз, кьилихъ мармар къван жедай.
Тек са жуваз бахт кIан хьана, амайбур
Бахтсуз авун, лагь и кIвалах дуьз яни?
Жув акьуллу, амайбур кьаз кIамайбур,
Вири кьена, амма сад-вад хуьз яни?
Халкь галачиз Сажидиназ герек туш,
Садаз – вадаз, рикI шад ийиз, къведай бахт!
Вун виридан, мел-мехъерин, хуьрек туш,
Къадра хъсан я, гьалал фу недай вахт!
ШИРИН Я
Сад-кьвед агъач, кьуртIа кьинал,
ВацIуз, кафар алаз винал,
Сел атайла, хъел ширин я.
Дуьз хиве кьан, ингье инал,
Дишегьлидин экуь чинал
Заз, ачух тир пел ширин я.
Садбуруз, шадвилин кьилел,
Гурлу мехъер, мел ширин я.
Булах такIан, шад яз гьуьлел,
Адан цик квай кьел ширин я.
Рази тушиз гьалал гъуьлел,
Шевривилин гел ширин я.
Заз лагьайтIа, жуван гьалал,
Лезги мехъер, мел ширин я.
Къуни-къунши алаз къвалал,
Хизан галаз, кIвал ширин я.
Мани лугьуз лезги чIалал,
Яб акалдай эл ширин я.
ЗА ЖУВАН БУРЖИ
Аллагьдин патай гайи кьван кьадар,
Уьмуьрди вичин авуна кIвалах.
Чилин къатарай, рекьер атIуз дар,
ЭкъечIайди хьиз, винелди булах.
Амма заз къуват татана гьайиф,
Лугьун тавуна, рагъ авай ва йиф,
За жуван буржи акъудна кьилиз!
Аял чIавалай къецин йикъалди,
Уьмуьр фенач, зи регьят яз рикIиз.
ЧIуру хъчари, вагьши эчIелди,
Тади гудайла, къуьл авай никIиз.
Фагьум-фикирна анжах хьи кьелел,
Зегьмет чIугуна, жуван кьве гъилел,
За жуван буржи акъудна кьилиз!
Заз куьмек гудай я хала, халу
ХьаначтIани зун физ хьана вилик.
Жув хьана жуван рагьберни далу,
Четин кIвалахар авуна гъилик.
Вири кIвалахар феначтIан ише,
Чириз алахъна са шумуд пеше,
За жуван буржи акъудна кьилиз!
Эркин я тирвиляй Ватандин вилик.
Къецин йикъалди ийизма кIвалах.
Секин тир уьмуьр кIан хьанач чилик,
Шииратдив зи рахазва булах.
Уьмуьр аматIан тIимил ва гзаф,
Халкь патал чандиз, тавуна инсаф,
За жуван буржи акъудда кьилиз!
КЪАН АВА ХИВЕ
Сад Аллагьди заз багъишай уьмуьр,
Эгер гьар са югъ авуртIа гьисаб;
ГьикI лугьугьуда за, жува жув кумир,
Гунагьни жедач авуртIа кьасаб!
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Кьудкъадалай зи алатна яшар,
Гьикьванбур гана, пешер хьиз гарув?
Гьикьван бейкефар авуна рушар,
Уьмуьр кирида гуз чарабурув,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Менфят авачиз харж авур йисар,
Вахчуз тахьайла, гайи хьиз буржар,
Шумудни са йис авуна кIусар,
ГьакI жува жуваз авуна гужар,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
И кьудкъадакай, са вад йис квачиз,
ЦIуд паюнкай са пай ятIа хъсан;
Кими хьайибур ягъайтIа кIвачиз,
Жув жуваз хаин хьана зун инсан,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Анжах шиирар шагьидар хьана,
Зи гунагьрилай къачудатIа гъил?
Вуч паталди заз дуьнья дар хьана?
Акъуд тежезвай са куьнайни кьил,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Диде-бубадин вахкуз хьанач бурж,
Абурун вилик хьанватIа тахсир;
И дуьньядал жеч ахьтин залан гуж,
Жува жувакай авунвай есир,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Халис дустарин ханатIа кефи,
Ватандин вилик хьаначтIа уьзягъ;
Тяй хьанатIа зун жаллатIрин сефигь,
Бегьемсузрикай кьунатIа даях,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Эй Сад тир Аллагь тIалабда вавай,
Залай гъил къачун, зи амай йисар,
Бахшда Ватандиз, девлет хьиз авай,
Къадир тийижиз авунай кIусар,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Аквазни-такваз акъатна вахтар,
ЭкъечIиз рагъ, варз, физ, акIиз цава.
Яргъаз хьайила, кьисмет тир бахтар,
Садакайни хьун тавуртIа дава,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Сажидин, на низ ийизва арза?
Халис тахсиркар вун хьайи чIавуз!
Вуна гьарайиз авуртIан суза,
Агакь тавуртIа, лазим тир цавуз,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
ДЕВЛЕТДИ ЧУН
Чахъ, лезгийрихъ заманайра къадим тир,
Туьнт дагъвияр тиртIани чеб къилихдиз;
Уьмуьр патал лап чаразуз лазим тир,
Девлет кIватIиз ялдай тушир къанихдиз.
Невсер пехъи халкьар акваз мукьварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
Мал-хеб хуьдай, нек, як патал дагълара,
Авай ксар нехирбанни чубан тир.
НикIе – техил, емишарни багълара,
Аранвияр, лугьуз-хъуьрез кIубан тир.
Къанихвили ракъур тийиз ахварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
Девлетлуяр гагь беглер, ханар жез,
Зегьметчияр элкъуьр ийиз лукIвариз;
Девлет авай цIегьерикай кьунар жез,
Сада-масад, инсаф тийиз кукIвариз,
Дяве ийиз гьенефрални якIварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
Дуствал кIандай. мукьадай кьаз мугьманар,
Чанни багъиш ийиз вердиш лезгияр;
Къанихвили дустарикай душманар,
Ийиз, экъич ийиз хьана ивияр.
Пац эцигиз берекатлу накьварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
Чун, лезгияр къе кьве патал пай авур,
Девлет кIани язва къаних миллетар.
Чи рикIера хкахь тийир цIай авур,
Шумуд касдиз лугьун чна нянетар?
Сергьятни кваз кIевна симер, ракьарал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
А къудгъунда азар чакни акатна,
Сада масад маса гузва къуншияр.
Халкьдин пай квай вири затIар закIатIна,
Чал хъуьрезва, чеб яз халис вагьшияр.
ДапIар гьализ вердиш тушир ракIарал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!
КУЬЦIЕНВА ЗУН ЯШАРИКАЙ
Яшамиш хьун, уьмуьрни хьун яргъиди,
Артухлама, бахтлуди хьун хъсан я.
Низ кIан жеда, уьмуьр, рикIиз гъуьргъуьди?
Зунни куьн хьиз, уьмуьр кIандай инсан я!
Амма уьмуьр хкаж хьунвай яшариз,
Гьар вад ва цIуд йисалай – са сувар я.
Цавуз хкаж хьун паталди къушариз,
Куьмекчияр, анжах гужлу лувар я.
Амма вучиз заз такIан я яргъивал?
Вучиз кьван заз хуш туш авун суварар?
Им тушни зи писвал, жуван ягъивал?
Жувакай гун рикIиз къайи хабарар.
Гьар савариз цIийи-цIийи ктабар,
ЦIийи-цIийи манияр хьун адет я.
Нихъ ийин за и девирда ихтибар?
Закай садни бейкеф жемир, минет я.
ТуькIуьрай кьван шиирар зи баят я,
Я акъуддай газет авач, журнални.
Тек са Фейсбук, заз рак ачух гьаят я,
Тек са гьадаз ава яб гуз мажални.
Кьудкъадни вад йисан сувар уьмуьрдин,
Белки жен ам майдин сифте кьилера.
Белки им зи шадвални жен эхирдин,
Буш суварар тухун шумуд гъилера?
Сажидин, вун кIвалах хьанвач куьцIедай,
Вахъ вун кIандай авачиз жеч юлдашар!
Ахьтин кIвалер жеч вахъ къавар уьцIедай,
КIичIе жемир яргъи хьункай ваз яшар!
ТАГАНА ЖАВАБ
АкъатзаватIни дуьньядал вири,
Гунагьсузар яз, куьлуь ва ири.
Амма дуьньядал гьардаз са жуьре
Ганва уьмуьрар яргъи ва куьруь.
Себеб вуч ятIа, акъатзавач кьил.
Садаз гуз, садал илисзава кьуьл.
Сад гишинвилик рекьизва кьере,
Садаз бахтунин багъишзава гьуьл.
Вучиз и кьадар цав ятIа мичIи?
Куьз и кьадардин цав ятIа ичIи?
Крчар алачир хпен хьиз кере,
Чир тахьай чIавуз, кьил жезва гъвечIи.
Дуьнья халкь авур, эй Сад тир Аллагь,
Виридаз сад хьиз вучиз ганвач, лагь.
Белки гьар са затI халкь авур бере,
Залум Иблисди авунатIа агь?
Агъзур йисара суалриз жаваб
Тагунин себеб вуч ятIа яраб?
Садбур цIурунал, садан кьил гъуьре
Тваз, къекъуьникай аватIа суваб?
Кесиб Сажидин, мукьвал ва яргъал,
Жаваб авачиз, суалрин маргъал;
Белки чуьллера, я туш хьи хуьре,
Мумкин я кьатI хьун ви уьмуьрдин гъал!
ШИРИН Я
Сад-кьвед агъач, кьуртIа кьинал,
ВацIуз, кафар алаз винал,
Сел атайла, хъел ширин я.
Дуьз хиве кьан, ингье инал,
Дишегьлидин экуь чинал
Заз, ачух тир пел ширин я.
Садбуруз, шадвилин кьилел,
Гурлу мехъер, мел ширин я.
Булах такIан, шад яз гьуьлел,
Адан цик квай кьел ширин я.
Рази тушиз гьалал гъуьлел,
Шевривилин гел ширин я.
Заз лагьайтIа, жуван гьалал,
Лезги мехъер, мел ширин я.
Къуни-къунши алаз къвалал,
Хизан галаз, кIвал ширин я.
Мани лугьуз лезги чIалал,
Яб акалдай эл ширин я.
ЗА ЖУВАН БУРЖИ
Аллагьдин патай гайи кьван кьадар,
Уьмуьрди вичин авуна кIвалах.
Чилин къатарай, рекьер атIуз дар,
ЭкъечIайди хьиз, винелди булах.
Амма заз къуват татана гьайиф,
Лугьун тавуна, рагъ авай ва йиф,
За жуван буржи акъудна кьилиз!
Аял чIавалай къецин йикъалди,
Уьмуьр фенач, зи регьят яз рикIиз.
ЧIуру хъчари, вагьши эчIелди,
Тади гудайла, къуьл авай никIиз.
Фагьум-фикирна анжах хьи кьелел,
Зегьмет чIугуна, жуван кьве гъилел,
За жуван буржи акъудна кьилиз!
Заз куьмек гудай я хала, халу
ХьаначтIани зун физ хьана вилик.
Жув хьана жуван рагьберни далу,
Четин кIвалахар авуна гъилик.
Вири кIвалахар феначтIан ише,
Чириз алахъна са шумуд пеше,
За жуван буржи акъудна кьилиз!
Эркин я тирвиляй Ватандин вилик.
Къецин йикъалди ийизма кIвалах.
Секин тир уьмуьр кIан хьанач чилик,
Шииратдив зи рахазва булах.
Уьмуьр аматIан тIимил ва гзаф,
Халкь патал чандиз, тавуна инсаф,
За жуван буржи акъудда кьилиз!
КЪАН АВА ХИВЕ
Сад Аллагьди заз багъишай уьмуьр,
Эгер гьар са югъ авуртIа гьисаб;
ГьикI лугьугьуда за, жува жув кумир,
Гунагьни жедач авуртIа кьасаб!
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Кьудкъадалай зи алатна яшар,
Гьикьванбур гана, пешер хьиз гарув?
Гьикьван бейкефар авуна рушар,
Уьмуьр кирида гуз чарабурув,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Менфят авачиз харж авур йисар,
Вахчуз тахьайла, гайи хьиз буржар,
Шумудни са йис авуна кIусар,
ГьакI жува жуваз авуна гужар,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
И кьудкъадакай, са вад йис квачиз,
ЦIуд паюнкай са пай ятIа хъсан;
Кими хьайибур ягъайтIа кIвачиз,
Жув жуваз хаин хьана зун инсан,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Анжах шиирар шагьидар хьана,
Зи гунагьрилай къачудатIа гъил?
Вуч паталди заз дуьнья дар хьана?
Акъуд тежезвай са куьнайни кьил,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Диде-бубадин вахкуз хьанач бурж,
Абурун вилик хьанватIа тахсир;
И дуьньядал жеч ахьтин залан гуж,
Жува жувакай авунвай есир,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Халис дустарин ханатIа кефи,
Ватандин вилик хьаначтIа уьзягъ;
Тяй хьанатIа зун жаллатIрин сефигь,
Бегьемсузрикай кьунатIа даях,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Эй Сад тир Аллагь тIалабда вавай,
Залай гъил къачун, зи амай йисар,
Бахшда Ватандиз, девлет хьиз авай,
Къадир тийижиз авунай кIусар,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Аквазни-такваз акъатна вахтар,
ЭкъечIиз рагъ, варз, физ, акIиз цава.
Яргъаз хьайила, кьисмет тир бахтар,
Садакайни хьун тавуртIа дава,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Сажидин, на низ ийизва арза?
Халис тахсиркар вун хьайи чIавуз!
Вуна гьарайиз авуртIан суза,
Агакь тавуртIа, лазим тир цавуз,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
ЙИФЕН КЬУЛАРИЗ
Са вахтар жеда, рикIик кваз гъалаб,
Къарагънавай хьиз цIийи инкъилаб.
За Аллагьдивай авуна тIалаб,
И дегиш хьун патал хийирдиз.
Къарагъна тадиз кьулариз йифен,
Къачуна дафтар ва къелем – туьфенг,
Са сятина кьил авуна за денг,
И гъалаб элкъуьр ийиз шиирдиз.
Пешени – пеше, имани пеше,
ГьисабайтIа, зи гаф фидач ише.
КIантIа са чайда, амма са шуьше,
Элкъведа, хъвайи чайни чехирдиз!
Ахпа вахкай хьиз жувал алай бурж,
Секин хьана зи бедендик квай гуж.
Ксурун патал, малаикрин луж,
Атана, секин ийиз, эхирдиз!
Пешеяр чирда чирвилел авай,
Шаирвал ганва Аллагьди цавай.
Декьена къакъуд жедач ам завай.
И кIвалах чида гьар са инсандиз!
Сажидин, вуна, хайила ахвар,
Чаз, аялриз хьиз, ахъаймир махар.
Алахьай цавай къурзавай хьиз хар,
ТIуьр хуьрек элкъуьр мийир пехирдиз!
РЕКЬИН ЮКЬВАЛ КЪВАН
Хьана кьван, хьанач, кьуллу пачагь,
Гьамиша рикIе авай кас Аллагь.
Вичин къуллугъдив эгечIна хъсан,
Къайда-къанунар дуьз тухур масан.
ГьикI ятIа чириз ватандашрин гьал,
Чир авун патал тушир ам кагьал.
Базарда савда ийидайбуруз,
Туьмбуьгьдай дуьзвал тийидайбуруз.
КIвалахдайбуруз, чIугуна зегьмет,
Пачагьдин патай ийизвай гьуьрмет.
Са гафуналди, пачагь тир халис,
Гьар хиве кьур кар акъуддай кьилиз.
Рази туширбур гьакI ятIан адал,
Арзачиярни авай дал-бадал.
Чпиз пачагьди гузвач лугьуз яб,
Са гаф дуьз ятIа, цIуд ийизвай таб.
Куьчеяр бегьем михьзавач лугьуз,
Гьарда вичин бурж гьиссзавач лугьуз;
Секин жезвачир рахадай сивер,
Агалдарзавай сад-кьведа къивер!
Эхиз тахьана, са мичIи йифиз,
Пачагь экъечIда, ахварал тефиз.
Акван халкьари чирин хъсан, пис
Адан келледиз къведа ихьтин гьисс:
Меркезда авай са рекьин юкьвал,
Хкажайди хьиз са чIехи тир кьвал;
Эцигда са къван, чархуниз ухшар,
КукIвар тежедай, илигна кIашар.
Вуч ийидатIа, чир авун патал,
Кисда, алукIна, адетдин партал.
Мягьел хьана халкь, акурла и къван,
Агь, аллагь ийиз, чпиз кIамай кьван.
Садни и кьван акурла рекьел,
Ам анлай вахчун къвезвачир рикIел.
Файтунар гвайбур, балкIанрал алаз,
Ламрал алайбур хъуьрез, къван къалаз;
Шумуд югъ хьана, шумуд хьана йиф?
Рехъ физвайбурун гьал хьана зайиф.
Эхир са юкъуз атайтIа пачагь,
Са кесиб, рикIел алай кас Аллагь;
Вири азият вичелди къачуз,
Алахънава къван рекьелай вахчуз.
Са кьвед-пуд сефер авурла алахъ,
Авахьна и къван рекьяй са къвалахъ.
Рекьин юкьвалай алудадайдаз къван,
Пачагьдин патай кьисмет хьана кван!
Къизилар авай цIиб къванцин кIаник,
Акур кесибдин ават хьана рикI!
Амма кесибдал, къизилар жагъай,
Къуьхуьнин гафар бес хьанач тагъай.
Са гзафбуру, рикIер жез зайиф,
Чпиз тахьунал чIугвазвай гьайиф.
Акьуллу кIвалах хиве кьур кесиб,
Хьаналдай еке девлетдин сагьиб.
Халкь паталди ни чIугуртIа зиллет,
Гьадаз Аллагьди гудалда девлет!
САД ЗАЗ ЧИДА, САД…
Инсанар ава, чарабурукай
Анжах писвилихъ рахаз кIанибур.
Сад-кьвед жагъида ваз абурукай,
Сивяй ван къведай дуьз ва къенибур.
Амма гьакъикъат, хиве кьуртIа дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!
Рахаз вердиш яз, акъвазиз тежез,
Чарабурукай ахъайда махар.
Къуншийри закай, гъалар хьиз къечез,
Гъилин регъверик ийида чIахар.
Зун нагьахъ яни, зун кас ятIа дуьз,
Сад заз чида, са – Сад тир Аллагьдиз!
Белки ква жеди закни гъалатIар,
ГъалатI квачир Кас тек Сад я – Аллагь.
Гьар са инсандал ала вичин тIвар,
Заз жуван тIварни багьа я валлагь.
Халкьдихъ галаз рехъ физвачтIа зун дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!
РикI акъудна хьиз, Данкодин саягъ,
Акъудиз хьанач куьн мичIи тамай.
Амма рикIикай экв гудай чирагъ,
Авун тавуна, са жизви амай.
Алакьна залай, я алкьнач, дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!
Гьикьван лагьайтIан, авачир файда,
Инсанар ава шейтIанриз ухшар.
Абурун мурад чIурун я къайда,
Крарив чIуру, гафарив нашар.
Гафар гьахъ ятIа, Сажидинан дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!
НАЗЛУ ЖЕЙРАН
Экуьн кьиляй рагъ хьиз цавуз экъечIай,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Гъетерин чиг хьиз цуькверал экъичай,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Билбил рахаз, гьейран ийиз гьаваздал,
Шумуд йис тир акъвазна ви къараздал?
Цуьк хьиз хъуьрез акъвазнавай аяздал,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Дагълар аку, таратIар гвай циферин,
Белки абур лужар ятIа лиферин?
Варзни цава къаравул я йиферин,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Лезги чилел, ЦIийи Йисан, Ярарин,
Багъ, вил алаз цуьквер алай тарарин,
Вилер чIулав, кифер бурма чIарарин,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Зун, Сажидин, вахъ вил галаз, такуна,
РикI акъатиз, хура авай дакIуна.
Кьиникьни кваз гуж тушир, вун акуна,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
КIАНДАТIА АГЪАЗ
Эгер инсандихъ кIандатIа агъаз,
Гафарлай вилик, тамаш вилериз.
Къизилдин гафар гвайдавай яргъаз,
Пашман жедалди эхир кьилериз.
Инсанар ава гафариз фараш,
Дугъриз къалуриз, ийидай тараш.
Ажеб кар жедай, инсанар угъраш,
ФенайтIа са юкI кьадар чилериз.
Такур кас, белки, жедач зи чIалахъ,
ШейтIанвал гвай кас такунмаз къвалахъ.
КIарас хьиз ягъиз, алудиз хъвалахъ,
Куьс гуда вичи кьурай гъилериз.
Ахьтин инсанар гьикI чир жеда лагь?
Дуьз жаваб гунуг, четин я, валлагь.
Иблис инсандихъ авайд туш Аллагь,
И кIвалах чида вири эллериз.
Эвелдай харжи ийида вичин,
Къизилдин дагълар гуз жеда кIвачин.
Тфу гайитIан, регъуь тежер чин,
Алцурарда вун, тухуз кIвалериз.
Ви кIаникай яд ракъурда ада,
Ярар-дустарни вахъ къурда ада.
Са бязибуруз къалурда ада,
Вич малаик хьиз, мехъер-мелериз!
КОММУНИЗМА АКУНАЙ ЧАЗ ВИЛЕРАЛ
Садбур хъуьрез, садбур ишез накъварив,
Лагь, идазни уьмуьр лугьуз жедани?
Хъуьрейбурун агат тежез мукьварив,
Шехьдайбурухъ галаз жувни шедани?
Социализм са гужалди туькIуьрна,
Кесиб тиртIан, рикIе авай шадвилер.
Душманди чи секинвилик хуькуьрна,
КIеняй акъуд ийиз кIанз чи садвилер.
Вирибуруз ихтиярар сад хьтин,
КIантIа кIела, кIантIа ая кIвалахар.
Гьар чкадал пуд кепекдихъ яд хьтин,
Лимунад квай хъваз рычалин булахар.
Духтур герек хьайи чIавуз, цIай хьтин,
Къведай кIвализ, дарман ва раб гьавая.
Мус хьайитIан, эверайдаз гьай хьтин,
Курортарни гьар са тIалдиз дава я.
Колхоз, совхоз, гьар къуз авай кIвалахар,
Фабрик, завод гъиле авай фялейрин.
Гьам нафт, гьам газ, турбайравай булахар,
Хусусият тир зегьметчи эллерин.
Гъалиб хьана душманрал гьар жуьредин,
Дуьз хъувуна барбатI хьайи шегьерар.
КIвенкIвечияр хьана алай бередин,
КIватIал ийиз хьана гурлу бегьерар.
Сталин тир руьгь кутазвай шадвилин,
СССР-дин тIвар гьатнавай цавара.
Пролетарар суракьдавай садвилин,
Капитализм терг ийидай мукьвара.
Душманар фин тийиз хьана ахвариз,
Сталинал вил эцигна кьин патал.
Ришвет-шеле гана ламран рухвайриз,
Ам вахтунда дуьньядилай фин патал.
Власть гьатна акатайдан гъилера,
Гьукуматдин дегиш хьана шикилар.
Душман ксар гъиз, эцигна кьилера,
Къеце патаз маса гудай векилар.
Амай крар тикрар авун герек туш,
Абур залай квезни хъсан акуна.
Къе незвайди зукьун я, ам хуьрек туш,
Гьарда вичин ихтибар хуьх чIугуна.
Коммунизма акунай чаз вилерал,
Чи жегьилриз абур, гьелбет, махар я.
Бегьемсузар алай чIавуз кьилерал,
Ви къуьлуькай гъуьр ваъ, жедайд чIахар я.
КIантIа чIалахъ агъугъ, куьд я ихтияр.
КIандачтIа, ваъ, коммунизма акуна.
Гьар сада вич гьисабдай яз бахтияр,
Жафа тир ам кьин хьанайтIа такуна!
ЦІИЙИ ЙИС
Къе ЦIийи йисан алукьнава югъ,
Куьгьнедан гьеле дад амач сиве.
Аяз Бубади ийизва къуллугъ,
Буржияр вугуз гьар садан хиве.
Вирида шаддиз рекье туна йис,
Намуслудаказ зегьметар чIугур.
Артух хьун патал чаз Ватандин гьисс,
Авунвай чна чи ёлка чIагур.
ЦIийи сан чина ава шадлу хъвер,
Жигьил рикIе - хиялар цIийи;
ЦIирерив таза рахазва кьуьгъвер,
Ислягь гележег паталди цайи.
Куьгьне йисанни уьзуьагъ я чин,
Хъсан мурадар акъудай кьилиз.
ЦIийи йисахъни къаст ава вичин,
Секинвал ва бахт гун патал чилиз.
Кузвай Яру Гъед Кремлад кукIва,
Чи чилин винел ёлка яз чIехи.
Бахтлу гележег ийизвай мукьва,
Вахтунихъ галаз женг чIугваз рехи!
Сажидинни куьн авазва юкьва,
ЦIийи шиирар туькIуьрун патал.
Чун я инсанар сад садаз мукьва,
Ракъар хьиз рикIер ша, ийин куькIуьр!!!!
ДУЬШУЬШ ГЬИКI ХЬАНАЙ?
Са шаирди кьин кьунай заз каламдал,
Са гуьзелдал вич гьикI дуьшуьш хьанайтIа.
Яргъа хуьруьз фейи чIавуз саламдал,
Ахъайна заз вич гьикI тешвиш хьанайтIа.
Серин югъ тир, цав кIевирна цифери,
Гатфар ятIан, дамах гумай гарарив.
ХъуьтIуьн гьайбат гумачтIани йифери,
Дамах ийиз вугузвачир тарарив.
Зун рехъ кьуна физвай чIавуз явашдиз,
Вилик гуьзел акъат хьана рекьелай.
Тамаш инал рикIе хьайи сивашдиз,
Сад лагьана, вири фена рикIелай.
Ам заз тамаш авуна са жуьреда,
Кьве жуьт вилер, налугьуда сад хьана.
Гъавурда гьат тавур инсан хъуьреда,
Ам зи рикIе, цIун хьел хьана, гьат хьана.
Гьайифдин кар хьана, чпин кIвалерив
Агакьна ам, акьал хьана варарни.
Адан суьрет гумазмай зи вилерив,
Зак цIай кутаз алахънавай нурари.
Тамашна зун цавуз, кьунвай цифери,
На лугьуда, рагъ галукьна, цIарана.
Кьве-кьвед хьана, лув гуз цава лифери,
КIвачерик квай рехъни кваз зи кьурана.
КIвалин варар, кIуьчедин тIвар рикIеваз,
Зун дустунин кIвализ гьахьна, мугьман яз.
РикI, лагьайтIа, кIанивилин «йикьеваз»,
Акуна зун дустуниз гьакI пашман яз.
Жузунарни качузунар хьайила,
Хабар кьуна, сефил ятIа кефияр.
За агьвалат хьайи хабар гайила,
Ам яз хьана, зи дустунин кIани яр!
Кьведанни чи дегиш хьана гьаваяр,
Багъиш ая, лугьуз сада, масадаз.
Зи дустунин парабур тир жафаяр,
Мад хажалат гун хъувунач за адаз.
Мад сеферда дустунивай тIалабна,
Алахъна зун, руш акъудиз рикIевай.
Эй Сад Аллагь, куьз гана и азаб на?
Дуьшуьш куьзна, чарадан яр, рекьевай?
ГАНВАТIА ВАЗ БАХТ
Эгер Аллагьди ганватIа ваз бахт,
Ам пайиз алахъ, татана гьайиф.
Яргъи уьмуьрдин кIан ятIа ваз вахт,
КIанзавачтIа ваз вун хьана зайиф,
Мягькемриз алахъ ви уьмуьрдин тахт!
Халкьдин арада, гьикI ятIа вири,
Яша жез алахъ, юкьван жуьреда.
Вуч ийизватIа, кIвалини хуьруь,
Ник ва багъ дигиз, яд тваз береда,
Вердиш хьухь ийиз, суьгьбетар куьруь.
Бахт гайиди хьиз, мумкиня вахчун,
Алахъ халкьариз ийиз хъсанвал.
Халкь авур чIавуз инсанар яз чун,
Кутугай саягъ хуьз чи инсанвал,
Виридахъ галах рекье кам къачун.
Агь бубари чаз гайи кьван акьул,
АлакьнайтIа хуьз, жедай чун абад.
ЧIугваз хьанайтIа, дуьз гафарал къул,
Дяве, чуьруькрал къведачир нубат,
Алакьдай чалай хуьз жуван кIвал-къул.
Хьайи кар авач гилани гьеле,
Хъсанвал ийиз амазма вахтар.
Акьулдив кIвалаз ийиз тур кьиле,
Атун кIан ятIа, бегьердал ви тар.
КIан ятIа мягькем хьана ви къеле.
Сажидин, вуна пайиз акьулар,
Гьайиф къвезвачни гьакI ракъуриз вахт?
ЧIугуртIани сад-вад касди къулар,
Садбуруз кIан туш я на гайи бахт,
Я кIелизни на туькIуьрай чIалар.
АЛАМАТДИН КАС ХЬАНА
Кьил акъатдач, мус хана, мус рекьида,
Хайи чка чидатIани хуьрни кваз.
Беден, ифин акьалтиз, гагь рекъида,
Кьил акъудиз четин кас я, сирни кваз.
Гъиле такьур кIвалах хьанач, кар хьанач,
Кьил эцяйна шумудни са чкада.
Фу тIуьн тавур тIанур хьанач, хьар хьанач,
Шиирарни чраз хьана акада.
Гишин йисуз атайди хьиз дуьньядиз,
Тух тежедай нефс хьана вахъ къекъуьнин.
Гьар жуьредин затIар гъиз кIанз арадиз,
Хаш кана на кьве кIвачинни кьве къуьнин.
Рагъ экъечIдай, рагъ акIидай пад хьанач,
Кефердикай, шаркь патаркай рахамир.
Тахъвай булах, вацIун, гьуьлуьн яд хьанач,
Таб авуртIа, садни чIалахъ агъамир.
ЦIар илитIна, амма вири акунач,
Акурбурал тухни хьанач, артухни.
Туьркменвийрин тек са суьруь акунач,
За девейрин тIуьна некни, къатухни.
Мургаб вацIа авуна за сирнавар,
Каракумдин къаналдани эхъвена.
Са кIус амай ягъ тавуна цIингавар,
Батмиш хьана, са нуфт амай декьена.
Закарпатда авуна за къуллугъар,
Москвадиз физ-хтана шумудра.
Москва вацIун тIуьн паталди балугъар,
Валлагь ама къе къведалди умудра.
Хабар кьунни мумкин я, вуч арадал,
Атана ви, цIар илитIна чилерал.
Гьар са кIвалаз, вил тахьана чарадал,
Ийиз чирна, анжах жуван гъилерал.
Шаирвилин пеше чирун паталди,
Гзаф хьана кIел авунни кхьинни.
Машгьурна зун са цIуд, цIувад кIватIалди.
Харж авуна жувахъ авай зигьинни.
Манийризни элкъвена зи шиирар,
Дуст хьана зун манидаррин рикI алай.
Яр-дустарихъ галаз хъвана чехирар,
Чайни хъвана атирдин хьиз ни галай.
Ацкьна хьиз, веривердер авуртIа,
Са йис кIанда, акьалтI тийиз рахана.
За квез кьванни жуван дердер тавуртIа,
Фин мумкин я, уьмуьрдикай рикI хана.
Сажидин, са вун туш дуьнья акурбур,
Я вунани авач авур аламат.
Къекъвей рекьер хьанатIани какурбур,
Шукур ая, ама къени саламат!
КЪУЬХУЬНАР
Са касди заз авуналда айибар,
Къекъвезвалдай зун кьуьзуьдаз яз ухшар.
Белки адаз авач жеди са хабар,
Зун гьакI къекъуьн, кьудкъадни кьуд яз яшар.
Атай чIавуз, ихьтин гафар япариз,
Регъуь хьана, жуван ажузвиликай.
Яшлуз къалур тавун патал папариз,
ХкечIзавач зун, экечIай кьуьлуькай.
Заз ихтияр авач ийиз багьнаяр,
Яшар хьанай лугьуз кьудкъад, виш хьана.
Вилерални алукI тийиз айнаяр,
Кьуьзуь хьана, лугьуникай кичI хьана.
Ажеб пис затI тушни авун къуьхуьнар?
Гьич хиве кьаз кIамач заз мад кьуьзуьвал.
Жегьилди хьиз ийиз жуван къекъуьнар,
Къачуда за папаривай разивал.
Яшарикай багьна кьуна, ял ягъиз,
Ван татурай, кIвалахъ жедач, Сажидин.
Чин кьебледихъ, чилиз эрчIи къвал ягъиз,
КьейитIани, чIалахъ жедач Сажидин!
ХАСВАЛ ВА КАСВАЛ
Рушариз хас ятIа, эгер гуьрчегвал,
Акур инсан гьейран жедай саягъда.
Гадайриз хас я, гьелбетда, эркеквал,
КIвалахдай, аферин къведай саягъда.
Дишегьлийриз бахт я хьунухь дидевал,
Арадал гъиз, куьрпе-куьрпе аялар.
Итимар жен чин тийидай кичIевал,
РикIе авай ислягьвилин хиялар.
Бадейризни, метIераллай хтулар,
Хас кIвалах я, ахъай авун хкетар.
ЧIехи буба, хтулриз гуз акьулар,
Кардик кваз жен, ахъай ийиз суьгьбетар.
Аялриз вуч хас ятIа ни лугьуда?
Яб гудайбур жен акьуллу гафариз.
Абуру чеб къелемри хьиз тухуда,
Бегьердал къвез, цуьк гъизвай хьиз гатфариз.
Икьван крар чидайла ваз, Сажидин,
Куьз, къедалди лагьанач гьар аялдиз?
Шумуд гъилер лагьанатIа, квез чидан?
ЧIехи-гъвечIи атай чIавуз хиялдиз.
ГЬУЬРМЕТЛУ ДУСТ ЯРАЛИ
Инсанар чун халкь авунва Худади,
Гьайванхана алемдайтIуз акъудиз.
Са-са чIавуз бязи гьарамзадади,
Чи арада цацар твазва къакъудиз.
Къуй гьар садаз рикI тирвал гуй Аллагьди!
Чун чIижер я, вирт кIватIзавай алемдиз,
Амма чаз кьуьд, гатфар, гад, зул сад я, сад.
Кьарай къвенни бегьер гъидай къелемдиз,
Гатфар чIавуз цуьк авунал тежер шад?
Бегьер тараз цуьк тирвал гуй Аллагьди!
ТIалабунар ийиз жеда вирида,
Вичикай вуч хийир гузва тийижиз.
Чун, лапагар туш кьван авай суьруьда?
Садбуру чун чизни кузва, тийижиз,
Къуй абуруз цIиг тирвал гуй Аллагьди!
Жувакай туш, зун рахазва къе вакай,
Чи лезги халкь уях ийиз ялзавай.
Чун лезги халкь, Сад Аллагьдин лувак квай,
На гьи кьадар месэлаяр гьялзавай.
Ваз, цуьквериз чиг тирвал гуй Аллагьди!
Сажидинахъ дердер ава, ахъайна,
Куьтягь тежер, йисаралди лагьана.
РикIин сирер чуьнуьх мийир захъай на,
Заз кIанзава вун захъ шад яз рахана,
Чаз бегьерар ник тирвал гуй Аллагьди!
АЛАХЯРОВ СЕЛИМАЗ
ЧIехи тIварцIиз лайих хьайи, ватандин
Вилик на вун къалурна чаз манидар!
Дагъустандин гьар миллетдин инсандин,
Авунвай къе Селим хва, на лап шадар,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!
Халисан сес авай устад манийрин,
Россиядин халкь авуна ашукьар.
Куьн хьтинбур амай миллет лезгийрин,
Виридан кеф авунвай къе ачухар,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!
Сагърай, гьелбет, диде-буба, хизанар,
Сагърай гьар са муаллим ваз тарс гайи.
Сагърай устад Градский манидар,
Гьахьтин бахтлу тир кьисмет ваз хас хьайи,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!
Сажидинни вири хьтин шад я вал,
Агалкьунар гележегда мад хьурай.
Ви сес кIани, хушбурукай сад я вал,
Ви манийрихъ виртIедихъ хьурай,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!
АВАТНА БЕДНАЗАРДИЗ
Вил ахъая кьуд патаз,
Гьам цавуз, гьам чилизни,
И дуьнья халкь авур кас,
Шукур хьуй ви кьадардиз.
Ерли фикир гъиз тахьуй,
Я рикIиз, я кьилизни,
Ризкьидин пай амачиз,
АватайтIан вун дардиз.
Лугьуз жедач, инсан я,
Себеб аваз гьар жуьре
Мумкин я вун бейхабар,
Аватунни азардиз.
ГьакI ятIани кIан жемир,
Кьаз кьиникьин тIварни кваз.
Жув себебда хажалат,
Гуз кIан жемир ваз ярдиз!
Гьикьван гуьрчег цуьк ятIа,
КIани ярдин кIанивал!
Вил ахъая кьуд патаз,
Вун атанвач базардиз.
Ирид сефер алцумна,
Садра атIутI эхирдиз.
Хуравайди рикI ятIа,
Фикир це на са кардиз,
Вун атана, дуьньядиз,
Фад хъфизвай мугьман яз;
Уьмуьр твах ви хъсандиз,
Декьин патал бизардиз.
Сажидинан гафар на,
Алуд мийир рикIелай.
ГьакI ажалсуз рекьимир,
Аватна бедназардиз!
МИНЕТ Я ВАЗ
И бахтавар дуьнья аку рагъ авай,
Вили тир цав ишигълаван ийидай!
Аран аку, гьар емишдин багъ авай,
Вичихъ авай яр-емиш ваъ тийидай,
Дуьз яни кьван къалурун ви сефилвал?
Хъуьрез-хъуьрез авахьзава булахар,
Атир чукIур ийиз тазвай цуькверив!
Мус туькIуьрда, яр, вуна зи кIвалахар?
Са гаф, са чIал жедайла чи рикIерив,
Дуьз яни кьван къалурин ви сефилвал?
Далдам, зуьрне, дем кутуна кьуьлерин,
КIватIал жедай чIавуз вири жегьилар;
Заз чина хъвер, ийигъ авай вилерин,
Ачух жедай вахтуна чи гуьгьуьлар,
Дуьз яни кьван къалурун ви сефилвал?
Виш йис уьмуьр гайитIани Худади,
Кьведра гузвач гьич садазни жегьилвал.
ТIвек акъудиз, хажалатдин жидадив,
РикIиз мукьва жезвай чIавуз пехилвал,
Минет я ваз, къалурмир ви сефилвал!
ДАРВИН СТХА
Ни лугьудай, Дарвин стха рекьидай?
Кьакьан буйдин, хуш хъуьрезвай суьретдин.
Им дуьнья я, эхир кьиляй рекъидай,
Къадир течир хъсанвилин, ибретдин.
Шел-хвалдикай файда авач, хъсан кас
Яз амукьда Дарвин стха рикIера.
Ам виридаз тир, гьелбетда, масан кас,
Ахьтин ксар сад-кьвед гьалтда рекьера.
Ам вич ама, рекьин тийир шикилра,
Ам ама чи яр-дустарин арада.
Акъат тийир хиял хьтин фикирра,
Чи межлисрин хуш тостарин арада.
Ада авур кьуьл вуч тир туьнт цIай хьтин?
Шадвал вуч тир, сивел даим хъвер алай!
Гьазур кас тир, эверайдаз, гьай хьтин,
Гьар са карда, зирек кас тир, звер алай.
Чи патайни кьабул ая рагьметар,
Ада кефи хайи инсан авач жед.
Сада-садаз ийиз алахъ гьуьрметар,
Гьадалай мад кIвалах хъсан авач жед!
ВУЖАР Я?
Ленинани Сталина туькIуьрай,
СССР-дин Ватан эквер куькIуьрай,
ЧукIур авур гурба-гурар вужар я?
Сад кьена, сад амукьун вуч гужар я?
Сталин пис кас яз къалай душманар,
Советрин халкь авур ксар пашманар,
Маса къачур а иблисар вужар я?
Чун гьабуруз муьтIуьгъ хьунухь гужар я!
Сталина къазанмишай къалибвал,
КIанзавалда садаз ийиз сагьибвал.
Фитнекарар твазвай ксар вужар я?
Къене пата душманар хьун гужар я!
Тек са Путин, амайбуру кис хьана,
Секиндаказ ацукьун чаз пис хьина.
Халкьдин девлет тарашайбур вужар я?
Къе гьабурухъ рахаз тахьун гужар я!
И дуьньядин пуд паюнкай са пай тир,
Пагьливан хьиз кичIе тушиз субай тир.
Къе чал вегьез кIанзавайбур вужар я?
Чун гьабурун санкцийрик хьун гужар я!
Сталиназ гьахълу къимет таганмаз,
Халкь сад ийин чун Путинахъ ягъанмаз.
Россиядихъ рикI кузвайбур вужар я?
Чи душманриз жедайбур са гужар я!
Лугьуз жедач, пуд лугьудай дуьньядин
ЭгечIайди, югъ я эхир замандин.
Амукьдайбур и чилерал вужар я?
Гьич са касни амукь тавун гужар я!
Сажидина ийизва квез минетар,
Дяве патал чIугван тийиз зегьметар.
Дяве тергдай камаллуяр вужар я?
Тек са чалай гъейри тухьун – гужар я!
АЛИЯ
Дагъдин чIурар ава гатфар бередин,
Къекъвез вердиш дамахар гвай жейранар.
Манидарар ава гьар са жуьредин,
Чпин ширин ванцел ийир гьейранар.
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?
Инсан ятIа, ам Женнетдин къуш ятIа?
Икьван ширин мани лугьуз чир хьайи.
Заз куьз адан манидин ван хуш ятIа,
Кьил акъудиз четин хьана, сир хьайи,
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?
Яваш хьухь гар, яб гуз тур зав ширин яз,
Куьнни секин хьухь дагъларин булахар.
Цав алахьна, тамар-тарар серин яз,
Хъуьрезвайди, туькIвейди хьиз кIвалахар,
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?
Куьн сегьнеда акур чIавуз, шад хьана,
Куьн манидин ванцел ашукь сад хьана.
Къалурайдин зулукайни гад хьана,
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?
Сажидиназ багъиш ая, геж хьана,
Регъуь хьанвай, катна фейи йисаркай.
Вун манийрив ацIай виртIед кьеч хьана.
Заз бегенмш хьайи манид сусаркай,
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?
МИЛЕЙСАТ
Зун къекъвена хуьрера гьар жуьредин,
Гьабурукай тир Женнетда Куьредин,
Чи Куьрхуьрел къаш тир Багъдат дередин,
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.
Лезги рушар, лезги сусар, къушар тир,
Гьар сад къизил закIалдавай къашар тир.
Гуьрчегвилиз жагъин тийи ухшар тир.
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.
КилигайтIа, вах Гуьзелан свас хьайи,
Вич муаллим камаллу тир кас хьайи.
Зи шиирни вичиз дигай хас хьайи,
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.
Тарсарикай герек къведач рахунар,
Зегьмет чIугваз авунва вич яхунар.
Адет тирвал чидай вич дуьз тухунар,
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.
Сажидина гьар шиирдин тарифар,
Хас инсанар я кIелнавай арифар.
Заз рахана, течиз, чIугваз гьайифар,
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.
ЧИДАНИ?
Сусарикай кватна кимел ихтилат,
Гьарда вичин сусан ийиз тарифар.
Пис къарийри чIугваз хьана хажалат,
Са-садбуру чIугваз хьана гьайифар.
-Заз гьихьтин свас чидани квез аватIа?-
Рахана са къири ширин мецелди.
Чирни жедач гьич сиве мез аватIа,
Артухан гаф акъуддай туш къецелди.-
-Аферин лагь ахьтин бике хайидаз,
Тухвай кIвале къазанмишдай гьуьрметар.-
И ихтилат хуш атана виридаз.
-Къарин кIанда ийин тийир туьгьметар!-
Гьич сакIани эхиз тахьай тарифар,
Са къариди акъатнавай яшариз,
Лугьуда кьван: - сусарикай арифар,
Барка гъизва, чарабурун рушариз?
Зини, гьелбет, свас туш акьван зайифди,
Амма са кIус дамахунрал рикI ала.
Гьикьван зегьмет чIугуртIани югъ-йифди,
Цуькведал хьиз, адан пелел чиг ала!-
Мягьтел хьана сусарикай къарийри,
Фитне квачиз, ийидайла тарифар.
Айиб тавун патал къуни-къуншийри,
Ийизвайд тир сусарикай арифар.
Рахадайла къарийрикай, сусаркай,
Сажидин, вун гьич ягъалмиш жез тахьуй,
Менфят къачун тийир халкьдин тарсаркай,
Гьич садахъни агъу алай мез тахьуй!
ХАЛ АЛАЙ РУШ
ЧIарар бурма, вилер чIулав,
Хъуькъвел чIулав хал алай руш.
Са бахт тушни акун къвалав,
Гьарнихъ чикIиз атир ялав,
Мецел лезги чIал алай руш!
Шад хъуьрезвай чIулав вилер,
Таза хурал къал алай руш.
Муьгьуьббатдив ацIай гьуьлер,
Киферивди шиткиз чилер,
Вун мурз яни цIал алай руш?
Жегьил лугьуз хупI хуш вахт я,
Зи къуншидал кIвал алай руш.
КIанивални ажеб бахт я,
Ам чи кьведан къизил тахт я,
Чан ивидал звал алай руш!
Сажидиназ геж акуна,
Къуьнерал пекд шал алай руш.
Мад сеферда жеч такуна.
Валлагь фуни неч такуна,
Къуншид къавал мел алай руш!
АИДА
ЧІарар къизил, шабарутдин рангарин,
Руш тир кьакьан Шалбуз-дагъдин рагарин,
ПIузар чумал, суьрет лацу якIарин,
Бахтар гудай руш ятIа вун, Аида?
Вилер къацу, чебни руьгьдин къашарин,
Вун шагь ятIа Лезгистандин рушарин?
Муьгьуьббатдиз илифнавай яшарин,
Лув гуз гьазур къуш ятIа вун, Аида?
ЦIалцIам гардан, хкаж хьанвай къуьнерал,
Тамашзава вун милаим вилерал.
Дамахзавай чи лезгийрин эллерал
Гьикьванбуруз хуш ятIа вун, Аида?
Марвар цуьк тир, чешме халис атирдин,
Вун акун са мурад тушни шаирдин?
Гуьзел къанни сад лугьудай асирдин,
Акун тавун гуж ятIа вун, Аида?
--------
Сажидиназ интернетдай акуна,
За ви суьрет келимайрал чIугуна.
Зи гъавурда кIанзавай дуьз акьуна,
Зазни чидач вун вуж ятIа, Аида?
БЕЛЛА РУШАН ВАН
Яраб тарай билбилди,
Яна жал мани?
Заз ван къвезва жегьилдин,
Ярдикай кIани.
Рахазва рикI хуруда,
КIанидахъ вичин.
Кьисметдихъ, на лугьуда,
Къекъвез я кIвачин.
Пагь, а ванцин ширинвал,
Гьикьван тир артух?
Яб гуз, акваз деринвал,
Жезвачир зун тух!
Белла бике Бекова,
Гуьзел лезги руш;
Вучиз къе вун тек ава?
Чан Женнетдин къуш!
Лув це лезги чилерал,
Бахт жагъур жуван.
Чна кьада гъилерал,
Хьун патал ви ван.
Сажидина бубавал
Ийиз руьгь рекьяй;
Къалур жуван зурбавал,
Къыкзвайвал рикIяй!
ХЪСАН ХЬАНА
Зун дуьньядал акъат хьана,
Рагъ, варз авай цав акурла.
Зак гьерекат акат хьана,
Гъетер авай къав акурла.
Заз дидедин къужахдикай,
Хьана Женнет багъ хьайид хьиз.
Заз бубадин утагъдикай,
Хьана Шалбуз дагъ хьайид хьиз.
ЧIехи хьана, акваз-такваз,
Гила закай буба хьанва.
Халкь паталди зегьмет чIугваз,
Буржар къвез-къвез зурба хьанва.
Им дуьньядин тIебиат я,
Алай буржар ада авун.
Буржар вахкун азият я,
Чарасуз я, къайда авун.
И дуьньядал атанва вун,
Хъсанвилер акун патал.
Инсан хьунухь кьатIанва вун,
Анжах зегьмет чIугун патал.
Лагь, Сажидин, вуч авуна,
И дуьньядал инсан хьана?
Чан, халкьдиз гуз, пуч авуна,
Тек са и кар хъсан хьана!
РИКІИН КЬАЦІ
РикІин кьацІ- ЧІехи вацІ,
Кьилелни зар алай-
Самурдин тІвар алай.
Кьве патал пайнавай,
Тараш, вай-зайнавай!
А падни-лезгияр,
И падни-лезгияр,
Авай пак дердияр.
ВацІ хьтин кьве патал,
ПайнатІа, квен патал?
И патай – а патаз,
Физ тежез, кап атаз.
Сергьятдиз- чара я.
Менфятдиз пара я.
АтІанвай чара я!
Вак акваз, гел такваз.
Халкьдик квай хъел такваз.
Ажугъдин сел такваз.
ВацІ хьана, физва вахт.
Мус къведа, чаз са бахт?
Рахунар – пара я.
Кхьинар – хара я.
Герекди – чара я.
ВацІ - кура- кура я.
Гьарайдай ара я!
Лезгияр – сад хьана,
Самур там яд хьана,
АкуртІа, шад хьана,
Мани яз, цІил ийиз,
ЭкечІдай кьуьл ийиз!
Пачагьар – тахтара.
Чи вилер – бахтара.
Эй Аллагь, Вуна лагь:
«Лезги халкь – Сад ая!
Жедай кар – Фад ая!»
РикІин кьацІ Сагъ ая!
Самур вацІ – Чахъ ая!
Кьилел чи Рагъ ая!
Лезгистан – Багъ ая!
Къизилдин Дагъ ая!
РИКІЕЛ ХКУН
Дидедиз зун хьайи гатфар береда,
ЦІийи тир варз хкаж хьанвай цавариз.
ЧІехи тухум кІватІал хьана Куьреда,
И шад тир чІав элкъуьрналдай сувариз.
Бахтунин гъед куькІуьр чІавуз кьилерал,
Са кас артух хьанва лугьуз чилерал,
Муштулухдин хабар ялдай алайди.
Хьун патал зун кІвачихъ девлет галайди.
Дидедиз зун хьайи гатфар береда,
Цуьквер элкъвез эгечІналди бегьердиз.
Заз тамашиз мукьа-кьили хъуьреда,
Ачух чинар элкъуьр ийиз сегьердиз.
Зун лайлайри, югъ тиртIани серин тир,
Фад ахвариз рекье туна ширин тир.
Билбилрин ван чи шадвилихъ сад хьана.
Гьар са рикIе чимивилин гад хьана.
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
ТІебиатди кутуна дем кьуьлерин.
Ризкьи бул хьун патал гьар са дереда,
Чуьллера шад ван авалдай эллерин.
Берекатар бул хьун патал никІера,
Сабурлувал тваз гьар садан рикІера,
Цава луж хьиз кIватIал хьана лиферин,
Абулейсан мугьман хьанай циферин.
Дидедиз зун хьайи гатфар береда,
КІусни залан хьаначалдай чилериз.
Зун шехьайла, мукьвабур са жуьреда,
Тамашдалдай атана зи вилериз.
Дерин гелер таз эллерин рикІера,
Гьикьван вахт зун ятIан аваз рекьера,
На лугьун зун и мукьвара хьайид я.
И дуьньядал дидеди зун хайид я.
ВУЖ АВА?
Самурдин там, вацI кьурана, кьуранач,
Чалай гъейри, адакай низ, вуч ава?
КIамай кьадар къалар ийиз, раханач,
Куьн гьарайдиз гьай лугьудай вуж ава?
Са лезги халкь, Самур вацIал кьве падна,
Элкъуьрдани мад дагълариз а яд на?
Гьи девирди, лагь кван чи халкь, ни шадна,
РикIер тIардай гьакимрин чахъ луж ава.
Халкь къарайна, на гьарайна, чикIана,
Чахъ ви хъвадай зилияр къвез, кикIана.
Чун дердерин кьарад вире акIана,
Чаз винелай гун хъийидай тIуш ава.
Садвал хьунухь дакIанбур хьиз арада,
Самур вацIни, гьарайна физ, кьурада.
Чи лезги халкь акваз кьацIай кьарада,
Гзафбуруз чи бедбахтвал хуш ава.
Камаллуяр, шаирарни игитар,
Ава лугьуз пехил я чал чигитар.
Лезгийрихъ бул жедай чIавуз мейитар,
Гзафбуру хкудзавай кьуш ава.
Белки Аллагь дуьз гъавурда акьан чи,
Халкь гьелекиз тагун, белки, акьван чи.
Лезгинкадал, ягъиз далдам, чIагъанчи,
Кьуьл ийидай чахъ гадаяр, руш ава.
Дамарравай иви цIай кваз чикIиз ви.
Тади гумир, Сажидин, на рикIиз ви,
Берекатар хкин хъийир никIиз ви,
Дагъдин лекьер – са миллион къуш ава!
ЧАХЪ АВАЙ САД
Цав ацIана гъетер ава,
Вун чахъ авай сад я, диде!
Чуьл ацIана къветер ава,
Вун чи гатфар, гад я, диде!
Тамаш цавуз, йифиз, юкъуз,
Дуьнья вуч хуш затI я, диде!
Гьа ваз ухшар затI я лугьуз,
Чилни вун хьиз сад я, диде!
Чахъ гьар садахъ и дуьняда,
Играмиди сад я, диде!
Валай багьа кас аватIа?
Чун, вун акваз, шад я, диде!
Ракъар, варцар дуьньяда мад,
Ава лугьун – ад я, диде!
Ви гъилелай гайи фу, яд,
Вун чи руьгьди дад я, диде!
Сажидинахъ, вун авай захъ,
Виридахъ хьиз, сад тир диде!
КьатI авуна уьмуьрдин рехъ,
Айрутлу жез фад тир, диде!
ГАФАР АВА
Гафар ава, авайла вун кьепIина,
Лайлай ягъай, дидеди ваз ширин тир.
Гьамиша рагъ хьуй ви кьилел куькIуьна,
Лугьур гафар, мана авай дерин тир.
Гафар ава: вун бахтлу хьуй лугьудай.
А гафарин ван атайла, шад жеда.
Гафар ава, гъам рикIелай алудай,
Ваз хъуьтIуькай, чими хьана, гад жедай.
Гафар ава, кIани ярдин мецелай,
Гевгьерар хьиз, хуьз алахъдай рикIе ви.
Мугьман кIвализ атайди хьиз къецелай,
ЭкъечIдай хьиз, мулдин цуьквер рекье ви.
Гафар ава, весияр хьиз бубадин,
На акъудна кIандай кьилиз уьмуьрда.
Гафар ава, авунвай ваз тубадин,
Эвер гунин лишан авай эхирда.
Гафар ава, хер ийидай гуьлледин,
Сагъ хьайитIан алат тийир, гел тадай.
Гафар ава, мефт цIурурдай келледин,
Ви дамарра иви цIраз, кьел тадай.
Гафар ава, яракьар тир ватан хуьз,
Ахьтин гафар хьана кIанда гьамиша.
Гафар ава, къалурдай вун инсан хьиз,
Шаирди хьиз, халкьдиз чIалар багъиша.
Гафар ава, лезги чIалан хазина,
Шиирарни, шад манияр туькIуьрдай.
Ахьтин гафар бахш ая, Сажидин, на,
Ван хьайила, рикIера экв куькIуьрдай!
ВУЧИЗ РОССИЯ ИКЬВАН ДАКIАН Я?
Россиядин ван хьайи вахтунда,
Аслан акур хьиз, садбур кухунда.
Кьилер чуьнуьхиз сурун лакьанда.
Вучиз Россия икьван дакIанда?
Руссия югъ-йиф алахъна вичел,
Ислягьвилелди акьалтна кIвачел.
Рагъ акIидай пад, рагъ экъечIдай пад,
Гьич садавайни жен тийир барбатI!
КIел авур чIавуз къадим тир тарих,
Са бязибурун гьал жезва дарих.
Шумуд виш йисар кьиле физ дяве,
Ажузвал ада кьан тийиз хиве.
Россиядин чил цIайара кайи,
Хкадарзава гарари къайи.
Кьейи кьванбурун чин тийир сурар,
КIеви хъхьанва, акьалтиз чIурар.
Шумуд несилдин вилерин накъвар,
Аватиз фена йисарни йикъар?
Миллионралди къурбандна чанар,
Къати женгера къалурна гьунар.
Гьам Урусият, Советрин Союз,
Сифте космонавт акъудай цавуз.
ГьикI кIан жеда кьван гужлу Россия?
Садазни муьтIуьгъ квачир хасият.
Тум-кьил таквадай чилик квай девлет,
Россиядив гьикI нез тада хелвет?
Лугьуз жегьилбур, жен тийиз эхи,
Кьуьзуьбур хьтин фад жезва рехи.
Рекьични абур чун акваз артух,
Келемрин кьилер авайбур чартух?
Россия ава, жеда гьамиша,
Агъзур йисара хъижеда яша!
АЖАЛСУЗ
Сагъ тежедай рикIераллай хирер чи,
ХарапIайриз элкъвезва хьи хуьрер чи.
Гележег гьикI жедатIа лагь, эллер чи?
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!
Мукар хьанвай кьакьан дагъдин лекьерин,
Куьгьне хуьрер, майдан хьанва йикьерин.
Куьчеярни чIур акьална векьерин,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!
Къелеяр тир, чIуриз тахьай женгера,
Душманар терг авур шумуд рекьера.
ЦIай амачиз акур чIавуз рикIера,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!
Билбилри къвез, ятар хъвайи булахар,
Гьар са сувар ийиз вердиш яйлахар,
Акур чIавуз, куьн кьилерал къвайи хар,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!
Рамагарни, нехирарни суьруьяр,
Гьиниз фена кьурай якIар, гъерияр?
Демер такваз, кьуьлер ийиз гьуьруьяр,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!
Сажидин, цIай ямир кайи рикIериз,
Дагълар ама, чикIин тийир лекьериз.
Тамашайла, эллер къекъвей рекьериз,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!
ЗАКОНРИКАЙ РИВАЯТ
«Законы в России пишутся для подданных,
а не для начальства». Граф Бенкендорф.
Кьуьзуь са кас къвезва патав жегьилдин,
Хабар кьазва: - Вуж патал я закунар?
- Гьарфаралди кхьенватIан къизилдин,
- ГьакIанбур я, ана авай рахунар.-
ИкI лагьайла, мягьтел хьана кьуьзуь кас:
- Бес абур ни, ва вуж патал кхьенва?!
- Закунрикай садни авач рази кас,
- Чаз, кесибриз, са гуж патал кхьенва.
- Закон талукь я анжах са кесибриз,
Девлетлуйри кефер чIугун паталди.
Къулай шартIар багъиш ийиз сагьибриз,
Кесиб вилик физ рехъ тагун паталди.
- Бес виликдай авай гьахъ тир закунар,
Гьахъ жагъуриз са жуьреда алакьдай.
Авай тушир икьван кукIун-чухурар.
Са дуьз тирвал хьурун патал алахъдай.
-Кьуьзуь халу, рахунрикай дад амач.
Пул нихъ ава, закон гьадан паталла.
Законар ваъ, абур чуьхвей яд амач,
Чи вил, Сад тир Аллагьдалла, гьадалла!-
Кьуьзи тир кас, кьил чилеваз, кис хьана,
Гьигьиф лугьуз, чна чIугур зегьметар.
«Эй, дуьнья, вун и кьадар чIур куьз хьана?
Тарашчийрив гана вири девлетар!»
ЧИ ЧАТАЛЛАЙ ЧАРХ
Кьве гъилин чарх алайди тир чатал чи,
Хци ийиз чатук гатай дегьреяр.
Адав къугъваз жедайди тир кIватIал чи,
ХъуьтIуьзни кваз гъилераллаз бегьлеяр.
Гатфар чIавуз, цIай хьиз чими гатуз чи,
Авайд тушир мажал кIусни мажалар.
КIашунни кIавузардин чатуз чи,
Авайди тир чи халкьдикай хиялар.
Макъар дамах ийиз, цан цаз куьтенрал,
Гьар са карда куьмек тир кьве гъилин чарх.
Таъмин ийиз мих-масмардал, леэндал,
Чаталлайди тир чи хуьруьн кьилин чарх.
Сада чарх гуз, ам кьве касди элкъуьрдай,
Афтафадал яд иличиз чархунал.
Ада гьар са касдин кIвалах туькIуьрдай,
На лугьуда, алайди хьиз рухунал.
Чадни, чархни, кьведни кIвалин вилик кваз,
ЧIехи хьана зун кIаш-кIутад ванерал.
Гьулдан хьтин лигим хьунухь рикIик кваз,
Ашукь тир зун чи дагъларин къванерал!
Я чад амач, я кьве гъилин чархарни,
Дагълух патан амазматIан хуьрера.
Гьа чIаварин къвен хъийизмач ахварни,
ТIал гьатай хьиз, сагъ тежедай хирера.
Сажидин, на рикIел хкиз аял вахт,
Рахазва вун чархарикай, чатаркай.
Шукур гъваш на а девирра акур бахт,
РикIел хкиз сарубугъдад гатаркай!
ГЬИНИЗ ФЕНА, ЛЕЗГИЯР?!
Чилер, цавар гьамиша яз сад я, сад!
Цава ракъар, варцар ава, гъетерни.
И кIвалахрал Сад Аллагьни шад я, шад!
Чилел ала инсанарни, къветерни.
Гьар жуьредин гьайванарни, ничхирар,
Дагъларавай чи хперни, нехирар,
Чи девлетар гьиниз фена, Лезгияр?!
Чуьллер - векьин, никIер – ризкьи - техилар,
Багълар агъзур жуьре дадлу емишрин;
Гьикьван тергнай душманар – чал пехилар?
Шагьидар я дагълар, кьилер гимишрин.
Шарвилидин яракь: къалхан, тур адан,
Кас-Бубадин пак весияр, тур адан,
Чи адетар гьиниз фена, Лезгияр?!
Девиррилай девиррал къвез, тикрар жез,
Чун секиндиз тазвач къеце патари.
Чун вердиш тир, гафарикай крар жез,
Цавар чпиз муьтIуьгърдай картари!
Гьажи - Давуд, шейх ярагъи Мегьаммед,
Кьейибуруз, вирибуруз хьуй рагьмет!
Чи гьуьжетар гьиниз фена, Лезгияр?!
Дагълар – дагълар яз амазма, кьакьан тир.
Каспи гьуьлел аламазма лепеяр.
Душманриз рей гайиди туш, такIан тир,
Икрам ийиз вердишбур туш тепеяр!
Агъул, рутул, табасаран стхаяр,
Чи Алпандин къадим чIаван архаяр,
Чи миллетар гьиниз фена, Лезгияр!
Гьикьван вахтар фида, гьикьван дурум гуз,
Гьикьван эхда, кваз такьадай кIвалахар?
Югъ-къандивай кIеве твазва, чун рум гуз,
Етимар хьиз, дагъда шезва булахар.
Чи бубайри агъзур сара чIугур кьван,
Чи дамарра ивид селлер ругур кьван,
Чи зиллетар гьиниз фена, Лезгияр!
СОВЕТРИН СОЮЗ
I
Такурбур зи чIалахъ жедач,
Вуч гьакумат тир СССР?
Къумлух чуьлда булах жедач,
Анжах жеда абукевсер.
АтIа кьил тир Яргъал Восток,
Вини кьилни Прибалтика.
Гьар са кIвале экверин ток,
Стха цIувад республика.
Пул тагана чирвал кьачу,
Ясли-бахча, гьам школа.
РикIиз кIани тирвал къачу,
Институтрин вилер квелла.
Къуни-къунши, гьар са миллет,
Са стхаяр, са вахар тир.
ЧIугуртIани гьар къуз зиллет,
Гьар йиф секин са ахвар тир.
И дуьньяда садахъайни,
КичIе тушир гьукумат тир.
Гьар сада вич кьаз агъайни,
Гьар къуз са шад малумат тир.
Гьар са йисан апрель вацраз,
Агъуз жедай къиметарни.
Суьс лугьур кас жеч ви яцраз,
Авай еке гьуьрметарни.
ТIварар республикаяр тиртIан,
Са хизан тир, течир сергьят.
Фу, кесиб тирвилел тIуьртIан,
Яшамиш жед лап регьят тир.
РикIиз кIандай ийиз кIвалах,
КичIе, регъуь кас авачир.
ГалайтIан душманар къвалахъ,
Гъам, хажалат, яс авачир.
Ватан хуьз фин буржияр тир,
СССР-дин гьар са пата.
Гьукуматдин харжияр тир,
Авачир гьич садаз хата.
Фабрик, завод – гьукуматдин,
Гьукуматни халкьарин тир.
Течиз, вуч затI я зулумат,
Чанар лигим ракьарин тир.
Космосдиз физ космонавтар,
Гагарин чи сад лагьай кас.
Чал пехил тир гьукуматар,
Чун акурла кьаз жедай яс.
II
Бегьемсузбур кьиле хьана,
СССР чи чукIурна хьи.
Къачуз тахьай къеле хьана,
Компартия чукурна хьи.
Фабрикарни заводар кьаз,
Кьилдин ксар агъаяр жез,
Пул гвай ксар чарвадар кьаз,
Кьилел къизил жагъаяр жез.
Рахуникай амач метлеб,
Амач СССР гьукумат.
Пулсуз кIелдай амач мектеб,
Гьар къуз артух я зулумат.
Ленин, я Сталин амач,
Чаз СССР туькIуьр авур.
Чав виликан бахтар гумач,
РикIера экв куькIуьр авур.
Гафар лугьуз чаз кIандайбур,
ТуькIуьрзава чпин крар.
КIватIална чун дакIандайбур,
Алахънава чаз гуз зарар.
Чи девлетра туна вилер,
Алахънава къакъуд ийиз.
Кьаз кIанзава чав гвай чилер,
Чун кIвалерай акъуд ийиз.
Нафтни, газни, цIивин, тамар,
Байкалдин вир, гьуьл хъвадай яд:
Акализ кIанз чахъни тумар,
Ягъизва гьа юкъуз баяд.
Эхи жедай туш кIвалахар,
Я азадвал хвена кIанда,
Хъуьруьрдалди чал алчахар,
Ватан патал кьена кIанда.
Чун кьейитIан къвезмай несил,
Вилик, чун хьиз азад жеда.
Адалатлувал ва асил.
Авай халкькьар чи сад жеда!
Азад СССР паталди,
Чанар ганай, мадни гуда.
Чи кьегьелрин са кIватIалди,
Чи душманар цIа тваз куда.
КичIе хьункай авач хийир,
Экуьвилихъ фин хъсан я.
Чун инсанар яз кьан тийир,
Намуссузар кьин хъсан я
ФАХРЕДДИН ДУСТ
Фахреддин дуст, Мурад къе зи мугьман тир,
Зун лагьайтIа, шадвал квачиз пашман тир.
Дуст атайла, кIвал ацIана ракъинив,
Зун тамашиз акъваз хьана рикIинив.
Валлагь, дуствал – дарман я чи азардиз,
Жуван кIвал заз тешпигь хьана базардиз!
Мурада заз багъишна ви ктабни,
Валлагь абур хьанач ийиз гьисабни!
«Лезгины» тIвар алай сифте жилдинал,
КIуьд пак инсан тамашзавай заз чинал.
Гьажи Давун, Ярагъи, чи эрзиман,
Кьуьчхуьр Саид, Етим Эмин, Сулейман.
Чи Гьасанни, Забит, Лезги Наметни,
Алирзадиз авай еке гьуьрметни.
Кьабулна за багьа савкьват ви патай,
Савкьватар хьун мумкин я ваз зи патай.
Аллагь рази хьурай, рикIел атана,
Вун за рикIе хуьда, зи дуст датIана.
Къуй ви къелам хци хьурай гьамиша,
Хайи халкьдиз рикIин кIусар багъиша.
Сажидин я СтIалдаллай, кьуьзуь жез,
КIан туштIани, мажбур хьанвай рази жез.
Яргъал тир вахт амачтIани рекье зи,
Дустар, къастар пара ама рикIе зи!
ВАКАЙ ЗАЗ ЯР ХЬАНВА
Лув гана, вун цавуз экъечIайтIани,
Лув гуда зани вахъ галаз гар хьана.
Гъед хьана вун гьуьлуьк экечIайтIани,
За экуь ийида ваз рехъ зар хьана.
Вучиз на, вун ашукь хьанва лагьайтIа?
Вакай заз, вакай заз, вакай яр хьанва!
Цуьк хьана вун чIурай экъечIайтIани,
Чиг хьана, рикI хьана, вав агатда зун.
Демина кьуьл ийиз эгечIайтIани,
ЦIай хьана, агатиз, мад къакъатда зун.
Вучиз на, вун икьван канва лагьайтIа?
Вакай заз, вакай заз, вакай яр хьанва!
Руьгь хьана, руьхъ хьана, зун кайитIани,
Вун гьа цIун мурз хьана, яр яз кьабулда.
Дуьньяди азабар заз гайитIани,
Вун рикIиз зи кIани гар яз кьабулда.
Вучиз на и йикъал гъанва лагьайтIа,
Вакай заз, вакай заз, вакай яр хьанва!
ЛАМ ДУЬЗ, ВИЧ ПАТАХЪ
Терсина Гьажи акьахна ламрал,
Рекье гьатда кьван Гьафте базардиз.
Кьуьзуь кIек хьтин ацукьай къурал,
Тамашзава ам незвай газардиз.
Мягьел хьана халкь, акурла Гьажи,
Вучиз ам кьулухъ тамашзаватIа?.
Я тахьайтIа вич хьайила гижи,
Амай инсанар кIамашзаватIа?
Гьажияр хьтин инсанар ахмакь,
Авачиз туш чи хуьрера тIимил.
Юкьвалай адан чIугун я чумахъ,
Амалриз чIуру, кьиф хьтин цIимил!
БУБАДИЛАЙ МУТIЛАКЬ ХВА
Пабни, гъуьлни са кесиб тир хизан яз,
Хвани аваз аялвилин яш авай.
Дуланмишни тежез акьван хъсан яз,
Суфрадик фу, целни нисид кIаш авай.
Варзни фидач, ниси амач, базардай,
Техил гана, мажбур хьанвай къачуниз.
Кьил акъудиз тежез гъуьлуь азардай,
Гъилериди авай вилер тIушуниз.
Меслят хьана, фу недайла, суфрадал
Цел эцигин, недай фан кIус эцигиз.
Нисини чи аламукьда арадал.
Фуни неда, чуькь тавуна, каци хьиз.
Гада – дили хьана, мутIлакь бубадал,
Кьуру фу нез, чIехи хьан яшарни.
Буба кьена, затIни текьвез арадал,
Хци гъиз, нез хьана нисид кIашарни.
Чир хьайила, бубад кьенят авурвал,
Рази хьанач, акI цIелни тIвек-тIвек жеда.
ТIуьр мисал я, цел яргъалай акурвал,
Руфуна – фу, вилерани экв жеда!
КилигайтIа, хва бубад цIуд сефер,
МутIлакь хьана, хизанди кьил хьайила.
Бубан девир чIугунатIан бул кефер,
Къе вичикай адан эрчIи гъил хьана!
КЪЕНЯЙ РИКI КIЕВИ
Аял чIавалай кьуьзуь жедалди,
Чандикай атIуз багъишна кIусар.
Акъвазнач халкьар рази жедалди,
Шиирар кхьиз, акъудна йисар.
Са акьван регьят акъатнач уьмуьр,
Шумуд са дуьшуьш атана кьилел?
Вун гьикI амукьна, сагъ яз, лугьумир,
Батмиш тахьана, вацIа ва гьуьлел?
Хвена худади, шиирар кхьиз,
Халкьдин рикIеркай хабар кьун патал.
Шумудни сад зал алахъна кикIиз,
Акъаж ийиз кIанз, япар кьун патал.
Аял чIавалай дявеярни каш,
Кьисмет хьана заз, шадвал авачиз.
Шадни пашман яз давамарна яш,
Гьакимрихъ галаз садвал авачиз.
И кьудкъад йиса такурди амач.
Социализма – шад ва пашманвал.
Къецин девиРда лугьурди амач,
Къазанмиш ийиз кIан туш душманвал.
Чилер – гьа чилер, цавар гьа цавар,
Гьар йисахъ вичин кьуд жуьре вахтар.
Садбуру цавуз ийизва ялвар,
Са-садбур патал пайзава бахтар.
Вун гьибурукай ятIа Сажидин?
Аллагь патал заз гуз тахьуй суал.
Зун шаирвилин гвай инсан я дин,
Къеняй рикI кIеви, винелай усал!
ЗУРБА Я
Чаз гьар садаз багьа затI я жуван чIал.
Гьич садахъни тахьай хьтин девлет яз.
Сад диде, сад ватан тир, кьве луван чIал,
Зун халкьнавай халис лезги миллет яз.
ЧIал - зи мез я, чIал – зи рикI я хуравай,
Рагъни я ам, варзни я ам, зун патал.
Билбил хьтин рахаз вердиш таравай,
Бахшнавай заз, шад хабарар гун патал!
Амай чIалар, гьар сад, гьелбет, хъсан я,
Амма жуван чIал багьа я ватан хьиз.
Зун дидеди чIал багъишай инсан я,
Багьавилел хуьн паталди зи чан хьиз!
Чи бубаяр рахай чIал я женгера,
Чи жегьилар рахай чIал я мехъеррик.
Чи дидеяр шехьай чIал я йикьера,
Чи рушари руьгь кутур чIал гьиссерик!
Гьич садрани алат тийир рикIелай,
Лезги чIал заз хайи диде-буба я.
Са чIавузни алуд тежер рекьелай,
Зун хайи тир лезги чIалал зурба я!
КЪАКЪУДМИР ЗУН ХУЬРУЬВАЙ
Хайи хуьруьн накьв ширин я шекер хьиз,
Адав къведай и дуьньяда затI авач.
Гьар экуьнахъ куькIуьнзавай эквер хьиз,
Адахъ хьтин чиг некIедин дад авач.
Эхь, ерияр ава гзаф ава гуьрчег тир,
Зун ашукь я хайи хуьруьн накьвадал.
Амма жуван хайи хуьр хьиз керчек тир,
Садавайни гъиз жедач заз арадал.
Жув хайи кIвал, дуьнья аквур вилерал,
Жуван аял вахтар фейи куьчеяр;
КIвалер эциг авур жуван гъилерал,
Жува хуьре чир авур кьван пешеяр;
Гьар са мягьле, къуни-къунши, мукьвабур,
Жагъидач заз Московдайни меркез тир.
АватIани шегьерар лап такабур,
Дараматар аватIани екез тир.
Хуьр гъвечIи я шегьеррилай чIехи тир,
Заз жуван хуьр рикI хьтин я хуравай.
КIвале авай канаб рухар рехи тир,
Гам-халича хьиз хуш я заз таравай.
Шегьерарни космосарни квез хьурай,
Къакъудмир зун Агъа-СтIал хуьруьвай.
Гьар хуьруькай, гьар садаз меркез хьурай,
Сажидин тух жедач хайи чиливай!
ИНСАНВАЛ Я
Зазни тахьуй, вазни тахьуй,
Къуй са цIару кицIиз хьурай,-
Лугьудай са касни тахьуй,
Къуй адан пай кациз хьурай.
Зазни хьурай, вазни хьурай,-
Лугьудайбур инсанар я.
Пехил ксар чак тахьурай,
Абур чак квай нукьсанар я.
Дуьнья гегьенш, чил-цав чIехи,
Вучиз рикIер дар жезватIа?
Къунши акваз, тежез эхи,
Адан рикIиз тIар жезватIа?
Я Аллагьди хвейи ксар,
КIвалах жезвачтIа кьилелди;
Зегьметдивай къачу тарсар,
КIвалах ая кьве гъилелди.
Пехил хьайи цурун кварни,
МуркIад кьуна, пад хьаналда.
ЧIур тахьун патал са карни,
Хъуьрей чIавуз, шад хьаналда.
Лугьуз регьят, ийиз четин,
Тек са кIвалах – хъсанвал я.
Шалбузни, Шагь, дагъ хьиз Кетин,
Кьакьан тирвал – инсанвал я.
ПАЙ ХЬАНВА КЬУД ПАТАЛДИ
Инсан гьеле амаз дидед беденда,
Рахан тийиз, киснава са гужалди.
Фагьум-фикир авуртIа са геренди,
Чи уьмуьрни пай хьанва кьуд паталди.
Гатфарни гад, зулни кьуртIа, кьуьд галаз,
Гьар садаз пуд варз ганва девир гьал ийиз.
Са-са чIавуз, сада садаз зур къалаз,
Къакъудзава варцар, йикъар, къал алаз.
КIуьд варз бес я инсан хьунухь паталди,
Аял вахтар яргъи ятIан йисариз.
Гьар са кIвалах хъсан хьунухь паталди,
Къулай шартIар лазим я чи сусариз.
Яваш-яваш камар вегьез уьмуьрдиз,
Кьвед лагьай пай кьисмет жезва жегьилвал.
Туьнтвал артух жедайди хьиз чехирдиз,
Чаз вахтуни бахш ийизва къизилвал.
Пуд лагьай пай, атай чIавуз чагъиндиз,
Иесияр жезва чIехи крарин.
Мажал авач ялар ядай секиндиз,
Бегьер артух авун патал тарарин.
Кьуд лагьай пай, кIвалах ийиз кьилелди,
Дуьз тир рекье тун герек я аялар.
Фу тIуьн патал гьар сада кьве гъилелди,
Тербиядиз багъиш ийин хиялар.
Йисаз кьуд чIав, кьуд чIав ава инсандиз,
Инсанвилел уьмуьр тухуз гьерекат.
Аферинар къачун патал хъсандиз,
Ви уьмуьрдик хьун герек я берекат.
Сажидин, на чарабуруз тарсар гуз,
Гьихьтин къимет ви уьмуьрдиз гузва, лагь!
Сад Аллагьди заз и кьадар йисар гуз,
За йиф-югъди зи чандал цIай кузва лагь!
КЪЕЛЕЯР ТИР
Шумудни са агъзур йиса тахьай са затI,
Душманривай къачуз тахьай къелеяр тир.
Лекьер хьтин дагъларвай халкьдин са кьатI,
Кьуд пад тамар, къацу чIурар, гуьнеяр тир.
Дагълар туна, арандавай чи дагъвияр,
Хуьрер туна, сурар туна, чар булахар;
Я маларин амач нехир, я суьруьяр,
Гьиниз фена куьн зегьметар, куьн кIвалахар?
Хиве кьунар, «къизил дагълар», яна тупар,
Аранда куьн верчер ава кьифесра хуьз.
Ийидай са амачиз кар рушар, папар,
КIвалин къене хьана халис есирар хьиз.
Мостовайра, рекье-хвала къекъвез малар,
Пластика нез рекьизва, векь авачиз.
Я лезгияр ни чIурнатIа, лагь куьн гьалар?
Къурбатрава рухваяр каш-мекь авачиз.
Агъзур сарин кIелеяр тир, кIелеяр тир,
ХарапIайриз элкъвена хьи куьн ерияр.
Авур гафар тапарарни, гьелеяр тир,
Куьз атана куьн и йикъал, я лезгияр?
Чан аламай хуьрерилай харапIаяр,
Гзаф хьанва, кас амачиз, баят хьана.
Як, вирт, гъери амачиз къе нез хапIаяр,
Сейр ийидай еке майда – аят хьанва.
На, Сажидин, талгьайтIани шиирралди,
Аквадай кас амачни къе, чун авай югъ?
Яраб мад вуж хъижедатIа эхирралди?
Ша, кутамир на чи чандик артухан бугъ!
ПАТИМАТ
Дишегьлияр акуна гьар жуьредин,
Дегь девиррин, гьам чун авай бередин.
Амма Чохдин Женнет хьтин дередин,
Рушахъ галаз таниш хьун, заз хуш хьана.
ТIвар Патимат – авар халкьдин руш хьана!
Къадим жуьре тарихра гъил экъуьриз,
Араб чIалай алахъзавай элкъуьриз.
Фад хкахьай чирагъар мад куькIуьриз,
Адав рахаз вердиш хьун, заз хуш хьана.
ТIвар Патимат – авар халкьдин руш хьана!
Буйдиз гуьзел, чин ухшар тир суьретдиз,
Ихьтин бике хьун бахт тушни миллетдиз?
Икьван гьуьрмет авай дагъви адетдиз,
Ихьтин кьисмет багъиш хьун, заз хуш хьана,
ТIвар Патимат – авар халкьдин руш хьана!
Шабалутдин нурар гудай чIарарин,
Чин лацу жив, хъуькъвер экуьн ярарин,
Сив уймахдин, лацу седеф сарарин,
Гьар са багьа нехиш хьун, заз хуш хьана,
ТIвар Патимат – авар халькьдин руш хьана!
Еке алим, акьул дерин гьуьл хьтин,
Дагъдин чIура авай къизилгуьл хьтин,
Сажидиназ герек эрчIи гъил хьтин,
Дагъустанда битмиш хьун, заз хуш хьана,
ТIвар Патимат – авар халкьдин руш хьана!
ХИВЕ КЬУНАР
Лугьуда хьи, ваз квекай къе гуж ава?
РикI авайдаз гуж авачир югъ жедан?
Яд ргазвай къажгъан такур вуж ава?
Дерт тахьанмаз йигазвай цел бугъ жедан?
Зи рикI къажгъан я гьа иви ргазмай!
Лагь, за дамах квел ийида, шаддаказ?
Санай кьванни са ван къвезвач хъуьредай.
За нихъ галаз женг чIугвада саддаказ?
Заз куьмекдай кас жагъизвач Куьредай.
Захъ амайди мез я яваш рахазмай!
Юбилейрин мярекатра сегьнедай,
Къизил дагълар гудай шумуд сад хьана?
Балугъар хьиз физ ченеба дегьнедай,
Хиве кьуна, им шумуд кьуьд, гад хьана?
Гьикьван гужар аматIа мад аквазмай?
Яб це, чIалахъ жемир кьуру гафарин,
Лугьудай са мисал рикIел хтана.
Мад вахт къведа, декьейтIа зун, гатфарин,
Са сефер ваз таб хъийида, атана.
Тек са сефер я хажалат чIугвазмай!
Ахпа рагьмет гъидай сад-кьвед жагъида,
Пехилбуруз сувар жеда кьейи югъ.
Мурадарни гьа захъ галаз рекьида,
Гьич рикIелни хкин тийиз хайи югъ.
Буьшуьшрикай Аллагьди хуьй таквазмай.
Сажидинахъ тек сад ава хажалат,
Тапархъанрин куьз хьанайтIа чIалахъ зун.
Жагъурдайла и дуьньяда адалат,
Ярх хьана зун, мез цIуьгъуьнна, са къвалахъ.
Язух хьана рикIин, хура дакIвазмай!
ЖЕМИР ВАЗ ГЬАЙИФАР
Гьар пакамаз рахаз таза цуькверихъ
Захъ элкъведай мажални ваз жагъанач.
Ихьтин гьайбат женни мегер рикIерихъ?
Зун рахана, амма вун зав раханач.
Рагъ акурла, цIараз кIани цифериз,
Герек чIавуз, гваз къекъвез гар жагъанач.
Кьакьан цавар акьван хуш туш лифериз,
Вун гьа кимяй, хъел хьана, зав раханач.
Уьмуьрдикай ийиз тахьуй зарафат,
Къе акурвал ваз пака ам аквадач.
КIанивални пак тир дагъ я Арафат,
Муьгьуьббатди кьведра вичел чIугвадач.
Тикрар:
Са вахт къведа чIугваз тадай гьайифар,
Еб атIай нуькI, ам кьан хъийиз жедани?
Муьгьуббатдин цIай ийимир зайифар,
РикIиз кIанид хьанач лугьуз шедани?
ЗИ АЯЛ ВАХТАР
Зи аял вахтар, чкIана хтар,
Квахьна тарихдин къекъвей рекьера.
Гагь хатрутар нез, гагь чIуру хутар,
Цуьквер кIватIализ къекъвей векьера.
Зи аял вахтар, аквазни такваз,
Йис-йисандивай жез хьана чара.
Гагь шадвилер жез, гагь хъел къвез, дакIваз,
ПIинияр недай ацукьна тара.
Зи аял вахтар, чирвилер къачуз,
ЭгечIай чIавуз акъатна дяве.
Шадвал авачиз акъудна ажуз,
Гьар са четинвал гьат хьана хиве.
Зи аял вахтар –дарни ва гишин,
Кьилел хьайитIа, тежедай кIвачел.
Бахтунихъ къекъвез хьанвайла кIвачин,
Дидедал хьтин рикI алай вичел.
Аял тир вахтар, шииррал ашукь,
Бахт ахъа ийиз жагъана куьлег.
ЗатIни кIан хьанач адалай кьулухъ,
Ширин виртIедив ацIай хьиз челег.
Зи аял вахтар – уьмуьрдин экв-рагъ,
КIвачерив кьаз тур чил, хкажиз тур кьил.
ЯкIариз юхсул, амма беден сагъ,
Лезги туьнт макьам, зи рикI алай кьуьл!
Зи аял вахтар, яшариз кьуьзуь,
ХьанватIани зи акъатдач рикIяй.
Аллагьдикай кьван я квекай рази,
Шаирвилин къуьл ген гвейи рикIяй.
Зи аял вахтар, тIилисим, гьайкал,
Ягъиз гун тавур небгетрив вили.
Аял чIавуз хьиз ашукь я зун квел,
Къати лепеяр гузвай хьиз гьуьлуь!
Зи аял вахтар, Сажидинан тIвар,
Машгьур ийиз кIанз, чIугунвай зегьмет.
Зи къелемдикай бегьер гъидай тар
Авур, зи патай ава квез гьуьрмет!
КЪУСАРЖУВАН РУШ ОКСАНА
Чиниз гуьзел, буйдиз шумал,
Таза бегьер хьанвай тарал
Акурди заз ятIа марал.
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
Шад манидин сес тир ширин,
Камаллува авай дерин.
Сивел алай мили хъуьруьн,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
ЧIулав чIарар хьана тилер,
Муьгьуьббатдиз хас тир вилер,
Шад ийидай вири эллер,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
Къизилгуьлдал ашукь билбил,
Тамашунал ацIудач вил.
Берекатрин чIехи тир гьуьл,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
Дидедин хьиз авай ухшар,
Тек-туьк жеда гуьрчег рушар.
Ал цуькведа амай яшар,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
Сажидиназ акур чIавуз,
Хкаж хьана гъед хьиз цавуз.
Куьтягьзавай чIехи тир ВУЗ,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
ЖУВ ХАЙИ БИНЕ
Зун хайи кIвалин алама бине,
АламачтIани а кIвалер анал.
Хабар кьазватIа ам завай куьне,
Квез герек хьана рахазва инал?
Жув и дуьньядал акъатай бере,
Агъа-СтIалрин тIвар алай хуьре,
Идалай багьа чка авани?
Кьулан мягьледа кIунтIал алай гар,
Вични гуьзел тир пак майдин вацра;
КьепIина туна, кутIунвай тангар;
Цуьк ахъайнавай машмашдин тара,
Къунши тарарал гьич такур жуьре.
Чандардай хъуьрез ципицIин чIере,
Идалай багьа чка авани?
Сулейман хайи къуншидал кIвалер,
Са пата Жуьмя кьакьан тир мискIин.
Вилик Чатун ким, кIватI жедай эллер.
Суьгьбетар ийиз дерди-гьал рикIин.
Вилик пата чад, гатаз якIв, дегьре,
Гьаятда тIанур, чараз фу, шуьре,
Идалай багьа чка авани?
Анал гагь туьквен фу гадай хуьруьз,
Гила аптекдин ала дарамат.
Куьтягьун патал зи шиир куьруьз,
АквазвачтIани еке аламат;
Къиметдиз тIимил тушир са зерре,
Шииратдин зун тур рекье шегьре,
Идалай багьа чка авани?
Сажидин вуна аял тир вахтар,
Кьуьзуь хьайила, хкизва рикIел.
Ам бине тирла, жагъанвай бахтар,
Лежбер хьиз ава ашукь тир никIел.
Вун хайи чIавуз гъед хъуьрез Зуьгьре,
Гайи садакьа, кьабулай пIире,
Идалай багьа чка авани?
ГАР АВАЧИЗ
Цин саягъда ягъай гъери,
Дуьгуьдин афар хъсан туш.
Кьиляй-кьилиз таб тир вири,
Тарифрин гафар хъсан туш.
Яцрак тухуз, кутаз дана,
Адак хъвадай нек жедай туш.
Ви тарифар ийиз туна,
Фередикай кIек жедай туш.
Ничхир, цавай гудайла лув,
Чир жеда лекь, пяхъ яни ам.
БатIул ятIан, кьинер кьаз жув,
Тапарарал гьахъ яни ам?
Шумудакай хана рахан,
Лугьуналди ван текъведай?
Шумуд садан кефияр хан?
Чеб къванер тир чан текъведай.
Сажидин, на рикIиз тади
Гумир жуван, кар авачиз.
РатIраллай къуьл, кIан хьуналди,
Михьиз жедач гар авачиз.
ГЬАР ИСЛЯГЬ ЮГЪ
Са вахт хьанва, зун дуьньядал атана,
Заз дявеяр, кашарни кваз акуна.
Веривердер авурла, за кьатIана,
Хажалатар, пагь, гьикьван за чIугуна?
Атана зун эхирдай и фикирдал:
Дуствал, шадвал – абур кьвед зи лувар я!
Гьар ислягь югъ – сувар я заз, сувар я!
Дуьнья, тамаш, гьикьван гегьенш затI ятIа!
Амма рикIер дар инсанар бул ава.
Им уьмуьрдин эхирдин са кьатI ятIа?
Дяведин тIвар кьурвал, чанда фул ава.
За Аллагьдиз дад ийизва зикирдал:
Им зи патай тестикьунни, ялвар я!
Гьар ислягь югъ – сувар я заз, сувар я!
Девлет вад къван шадвални я, пашманвал.
Чуьнуьхнавай халкьарикай атIана.
Дуствал – хъсан, пис кIвалах я душманвал.
И кIвалахни за фад амаз кьатIана.
Зун мажбур я, рази хьун зи уьмуьрдал.
КIанзавайди алахьнавай цавар я,
Гьар ислягь югъ – сувар я заз, сувар я!
Сажидинахъ гзаф ава дердияр.
Амма халкьдихъ абур захъ кьван виш ава.
Крар тахьуй, рикIиз гудай тадияр,
Гьар гьафтедихъ анжах са югъ киш ава.
Зегьмет чIугваз, вад бес я эхирдал.
Яр-дустариз кIанид ахъа зи вар я,
Гьар ислягь югъ – сувар я заз, сувар я!
Я АКВАДА, Я АКВАДАЧ
Низ яшамиш жез кIан ятIа,
Дегиш хьана къенивилихъ;
Ви кьисметдин вун хан ятIа,
Вун дуст жеда кIанивилихъ;
Ахпа вавай лугьуз жеда,
Зун бахтлу тир инсан хьана.
Жув викIегь яз тухуз жеда,
Ви гьар са кар хъсан хьана.
Дуьньядални гьахъ гвайбур жен,
Бахлувал гуз инсанризни.
Намуслувални квайбур жен,
Вафалу яз хизанризни.
Ахпа вавай лугьуз жеда,
Гъил къачу гьар гунагьдилай.
Рагьимлувал къачуз жеда,
Бахт яз атай Аллагьдилай!
Сажидиназ а экуь югъ,
Я аквада, я аквадач.
Хайи халкьдиз ая къуллугъ,,
Бахтарикай мад рахадач!
ВИЛИК ФИН
Инсан хьана, атана и дуьньядал,
Яшамиш хьун регьят кар туш., регьят кар.
Жув аватна тIебиатдин арадал,
Дуланмиш хьун регьят кар туш, регьят кар.
Камун кьилиз кIвач галкIида къванерихъ,
Ярх тахьана, гуж я кIвачел акъвазун.
Кьисметдин лаш, къвез, галукьиз къуьнерихъ,
Шумуд йис я четин рекье аваз зун?
ГьакI ятIани уьмуьрдин гьар декьикьва,
Агь ширинвал вуч я гьар са легьзедин?
Уьмуьрдин дад чир хьун патал гьакъикъат,
Шумуд дуьшуьш къвезва кьилел бендедин?
Аял чIавуз тарсар чириз, азият
Лагь кван, тIимил чIугунани, кIел ийиз?
Гьар аялдиз хас яз вичин хасият,
ТIимил кукIун-чухун хьанан, хъел ийиз?
ЧIехи хьунвай – чIехи парар къуьнерал,
ГьакI ятIани вахт жагъидай хъуьредай.
Гьалч жез, вахчуз, алукьайла къванерал,
ЭкъечIнай чун азиятрин дередай.
Дяве ва каш акуна чи вилериз,
Расанмиш жез чан аламай мийитар.
Аялзамаз рех акъатна кьилериз,
Ни лугьудай туш а чIаван игитар?
Аялар яз, къарагъариз кьуьгъверар,
Гамишар чаз муьтIуьгъ хьанвай гьайванар.
Гьар сада вич кьаз дагъларин лекьерай.
Зегьмет чIугваз, хуьз алахънай хизанар.
Дяве куьтягь хьана, квахьна аялвал,
Жегьилвални акунач чи вилериз.
Вуч затI ятIа чир хьанач чаз кагьалвал,
Жагъанач ич мажал кIвачер, гъилериз.
Къе атана, кIвачер сурун паталлаз,
Вуч затI ятIа течиз ксун, ял ягъун;
Хтуларни птулар кьве метIеллаз,
Им тушни кьван азиятриз тIвал ягъун?
Гьар вуч ятIан уьмуьр пара ширин я.
Гьич садазни кIандач кьена, чилик фин.
Уьмуьрдин сир гьуьлерилай дерин я,
Сажидиназ хуш я анжах вилик фин!
ЧАПХАНАДИЗ
Икьван чIавал гуж авай заз,
Агакь тийиз халкьдал чIалар.
Куьмек гудай вуж авай заз?
Шад хьун патал са кIус гьалар.
ЧIалар кхьиз йийиз, юкъуз,
Дафтарарин хара хьнвай.
Я газет, журналра тагуз,
Уьзуьагъ кьил хура хьанвай.
Бахтунай хьиз интернетдин,
Ахъайна заз вичин варар.
Эфирдин пак тир газетдин,
Ачух хьана экуьн ярар.
Интернетда югъ-къандивай,
Ярар-дустар бул хьана заз.
Женнетда хьиз кьуркьандавай,
Шииратдин зул хьана заз.
Гьар къуз кьуд-вад кхьиз шиир,
Са шумуд виш гьисаб хьана,
Гьар са пата ийиз загьир,
Заз са шумуд ктаб хьана.
Гьам жув шаир, жув редактор,
Къе жув жуван сагьиб хьана.
Чапханаяр – куьн гьана тур,
Гила зун квел гъалиб хьана!
Сажидин, на акI лугьумир,
Шумуд ктаб акъуднава?
Чапханайрихъ женг тухумир,
Абуру вун агуднава.
Я ЛУГЬУЗ ЧЕБ
Шаирар лугьуз, къекъвез жеда чеб,
Дуьз кхьиз течир, дуьз течир рахаз.
Кьил цава кьуна къекъведа ажеб,
Кьар квез лугьуда, квез лугьуда чеб,
Вуч я течир хам, вуч я течир хаз!
Алимар лугьуз къекъвез жеда чеб,
Халкьарин вилик экъечIда рахаз.
Канабдикай гьикI ийиз течир еб.
Хитресдал бегьем кьаз тийижир хеб,
Деведал алай сар хьтин чухваз!
Итимар лугьуз, къвекъвез жеда чеб,
Кьве дуьньядикай эгечIда рахаз.
РикIелни текъвез вуч экъечIай кьеб,
Диде-бубадиз гуз вердиш тир себ,
Ахьтинбурукай хьурай чун яргъаз!
Сажидиназ туш, гьелбетда, мешреб,
ТуькIуьр авунар и жуьре чIалар.
Течирбур акваз чи адет, чи деб,
Яшамиш хьунин чин тийиз метлеб,
Кьил – буш, руфуна твадайбур ялар!
ГЬАЙИФ ТУШНИ БЕС
И дуьньядал зун гьикI жеда рази?
Яшариз тIимил, лашариз пара.
Вишни жедалди авуна кьуьзуь,
Я пачагь хьанач, я закай къази,
Кеф чIугваз тахьай, атIана чара,
Гьайиф тушни бес икьван фад рекьиз?
Агъа дуьньяда югъни йиф мичIи,
Ават тийидай ахварал фейи.
Мугьман хьиз атай, гъилерив ичIи,
КIантIа чIехид хьуй, кIандатIа гъвечIи,
Эбеди патал дидейри хайи,
Гьайиф тушни фин, техкведай рекьиз?
Садра хада чун, садра рекьида,
Кьвед лагьай сефер хъийидач рекьин.
Са кIвалах рикIе цаз хьиз акIида,
Бязибурун вуч рикIер муькIуьда?
Мугьманар хьана дуьньядал якъин,
Гьайиф тушни бес халкь авун рекьиз?
Сажидин, вуна мийир хажалат,
Вилик физ алахъ, килигиз кьулухъ.
Тавун паталди рикIелай алат,
Дуьз кIвалах ийиз, тавуна галат,
Халкьдин тавуна бес кьадар къуллугъ,
Гьайиф тушни лагь, хабарсуз рекьиз?
КЬИСМЕТРИКАЙ ЧИ
Кьисметрикай чун рахада вири,
Садбуруз кьисмет я виртни гъери.
Муькуьбур ишез, ийизва арза,
Куьз ганва течиз чеб патал жаза.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Вун жагъун гьикьван кIвалах я зегьмет?
Цавар ацIана гъетерни ракъар,
Вуч затI ятIа чин тийизвай ахвар.
Алемдиз экв гун ятIа куьн кIвалах?
Куьтягь тежедай ишигърин булах.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Амайбуруз куьн аватIа къимет?
Инсанар ава ялвардай цавуз,
Чпин кIвалахар четин тир чIавуз.
Амма чпикай хийир гуз течир,
Инсанар ава ягьсуз, чалкечир.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
АятIун вуна абуруз туьгьмет!
Кьисмет паталди хьун кIанда хъсан,
Жувакай хийир гуз чидай инсан.
ХупI тир Аллагьди гудайла бахтар,
Ийиз хьанайтIа, дуьзвилел ахтар.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Ви вилик къе за язавач кьве мет.
КЬВЕ РЕХЪ
Чили хуьз чанар, ризкьидал вичин,
Цава Аллагьди хуьва чи руьгьер.
Кьве рехъ ава чаз вилик физ кIвачин,
Дад акваз гьар са жуьре бегьер.
Чна абуруз вуч гузва гьакъи,
Цавни чил чакай хьун патал рази?
Чун тухузва и кьве жуьре рекьи,
Жегьил тирлани, хьайилан кьуьзуь.
Гьар садав гва чи уьмуьрни ажал,
Бахт жагъайтIани, тачагъайтIан бахт.
ИтIи-битIийра къекъведай мажал,
Авач, кар жеда хьайи чIавуз вахт.
Са кардал я чун бахтлу тир ксар,
Инсанар хьана дуьньядал атун.
Кьисмет хьайитIан четин тир йисар,
Инсанрин саягъ а рекьер атIун.
Вирибурукай жедач пачагьар,
Халкьдихъ рикI кудай, дуьнь яз ислягь.
Кимини жедач сад-кьвед алчахар,
Намусар течир, экъичнавай ягь.
Цавукай регъуь жен авай Аллагь,
Ризкьи гузвай чил ам диде яз кьан.
Дуьньядиз тамаш и кьадар мублагь,
Гьар са касди чил ам вине яз кьан!
Сажидин вуна, гъавурда гьатдай
Инсанриз лагь и чIаларни гафар.
Дуьзвал такIан яз, ксарив катдай,
КукIвализ тамир ви яхун юрфар!
ПИСВИЛИКАЙ ШИКАЯТ
Виридалай регьят кар я пис кIвалах,
А кар патал герек къведач алахьун.
Чилкин авун патал михьи цин булах,
Герек къведач еке чирвал, алакьун.
Кефи хунух кар авазни авачиз,
Терсина яз рахун алаз, алачиз.
Писвал авун гьич рикI-вилни галачиз,
Заз чир гьал я, адан ажал агакьун.
Чарадаз – пис, жуваз хъсан хьуналди,
Гьалал фу нез жеч, худади гуналди.
Кар авачиз вичин иман куналди,
Жафа кар я Сад Аллагьни чIалахъун.
Пис ксариз дуьньяни кваз дар жеда,
Гьардаз вичихъ галукьайла, тIар жеда.
Далудилай алуд тежер пар жеда,
Пис тирбурухъ галаз санал кIвалахун.
Писвал – алат тийир хер я рикIеллай,
Дугъридан кьил хайи хьиз дуьз рекьеллай.
Вил чарадан итим кьинин йикьеллай,
Мягьтел я гьар чIуру кардихъ акакьун.
Бесрай, залум Сажидин, ви кьатIунар,
Пис ксаркай яргъи шиир атIунар.
АлакьдатIа, мийир жувахъ гатIунар,
Писдан дарман я тади кваз тIалакьун.
САИДАН ВАТАНДА
Кьурагь дагълар, Кьурагьрин вацI,
Дегь девиррин Гияр шегьер!
Халкьдин рикIяй акъудай кьацI,
РикIел хкин вахтар зегьер.
«Яхул бармак чIулав рекьел»,
Мурсал лугьур са хан хьана.
Вуч атайтIа вичин рикIел,
Гьам тарихда таз кIан хьана.
Лезгистандин гьар са патаз,
Ашукь Саид машгьур хьана.
Шиирралди девир гатаз,
Акур хандин гьал чIур хьана.
Пачагь течир хан авай чIал,
Чи Саидаз тушир хабар.
Хандин пеле къан авай чIал,
Чир хьана геж хьиз бейхабар.
Чуьнгуьрдин ван, ашукьдин сес,
Лекьер хьана цава авай.
Хандин папар хьанва серес,
Хандин вилер къава хьана.
Виридалай тир жегьил свас,
Ашукь Саид сифте акур.
Гуьрчегвилиз пара тир хас,
Икьван чIавал ерли такур.
Саид авай тавханада,
На лугьун, мад кас авачир.
Хандин кефи ни ханатIа?
Хабар кьванни кьаз авачир
Гъил хкажна тур хьиз кьецIил,
Межлис чIурдай къуват хьана.
Ашукь Саид, атIана цIил,
Пагьливан хьиз ават хьана!
-ЧIалариз ви авачир гаф!
Устадни тир сесиналди.
КIватI хъувуна дустар гзаф,
Яб гуз жедай нисиналди.
Ви вилер куьз зи папарал,
Ягьсуздаказ ашукь хьанва.
ЗатI такурди хьиз патарал,
Вун-вилик, зун кьулухъ хьанва?!
-Маса багьна жагъанач ваз,
«Девлер зулум гвай, къарагуьн»!
Зи манияр хуш хьанач ваз,
«Лянетдин кьил гвай, къарагуьн»!
-Эй жаллатIар, акъуд вилер!
Хандихъ рахай саягъ аку!
Шагьид хьурай вири эллер,
Зун аку! И алчах аку!-
Алахьай цав чIулав хьана,
ТIебиатни есир ятIа?
Хан Саидан къвалав хьана,
Им кьисметдин тахсир ятIа?
Гваз хтана маларин вик,
Жаза гудай амал кьуна.
Гуж гун патал залан парцик,
Вик Саидан кьамал кьуна.
Гьар патал кьве кас ацукьна,
Кьве виликай кьве хат хьана.
Хци чукIул-цIай галукьна,
Вилер гьарниз акъат хьана.
Хандин гьаят, ивид селлер,
Зулуматдин макан хьана.
Ван галукьай шехьна эллер,
Дуьньяни кваз дакIан хьана.
Са вичелай гъейри инсан,
Хуш тушир хан Мурсал хьана.
Анжах вичин кар яз хъсан,
КIанзавай халкь усал хьана.
Аллагь-Сад я, пейгъамбар гьахъ!
Мурсал хандал лянет ала.
И дуьньядал къадим яз чахъ,
Лезги лугьур миллет ала.
Мурсал хандин харапIаяр,
Къанлувилин леке ятIа?
Уьлкведаллай къурабаяр,
КIватIал жедай уьлкве ятIа?
Абумислим-дин гваз атай,
Хуьре еке мисIин ава.
Адалатдин чин гваз атай,
Зияратдин рикIин ава.
Къе Кьуьчхуьра халкьар амач,
Залзаладин цIай галукьна.
Я къав, я рак-дакIар амач,
Етимвилин пай галукьна.
Агъзур сарин дараматар,
Кас амачиз ичIи хьанва.
Акурла и аламатар,
Югъни йиф хьиз мичIи хьанва.
Дегь девирра Кьуьчхуьр кимел,
Гьар къуз лугьун-хъуьруьн жедай.
Шад манийрин кутуна мел,
Ашукьдин ван ширин жедай.
Жаваб гайи Тимурленаз,
МуьтIуьгъ тахьай шагьдиз Надир,
Ни чукIурна? Лагь куьне заз,
Кьуьчхуьр шегьер, течиз къадир?!
Залзалади юзурна чил,
Амма дагълар-дагъ яз ама!
Ни элкъуьрна халкьарин кьил?
Гьар са жемят сагъ яз ама!
Гурлу хуьрер, генг яйлахар,
Халкь амачиз етим хьанва.
Абуземзем шез булахар,
Гьар са къван-са итим хьанва!
Къакъаж хьана берекатар,
Халкь къекъвераг гьалда ава.
Ягъ-кьиникьин гьерекатар,
Сад-масадахъ къалда ава.
Чи лезги халкь-девиррин шагь,
Югъ-къандивай херде жезва.
ЧIугвадай кьван агьни, валлагь,
Кайид рикIин перде жезва.
Хандин зулум тушир са затI,
Гьар са хуьр са етим хьунлай.
Шумуд хуьруьн рехъ хьана кьатI
Жафа авач гьаким хьунлай.
Эй дагъвияр, хьухь квез зи ван!
Эвел-эхир Ватан гьахъ я!
Хуьрерал чан хкин жуван,
Ери агъзур къатан гьахъ я!
Шумуд хуьруьн кьан за тIварар?
Кьуьчуьр Саид ашукь гайи!
Ялцугърин хуьр –экуьн ярар,
Чи Эминал ашукь хьайи.
Рухунрин хуьр, Али-шаир,
Бажарагълу алим хьийи.
Алкьвадрин хуьр,пара магьир,
Мирзе Гьасан малим хьайи!
Вини Ярагъ-руьгьдин чирагъ,
Машгьур Мегьамедан Ватан.
Мамрачрин хуьр-илим даях-
Къазанфарбег текдиз гьикI тан?
Куьгьне хуьрер-дерин хирер,
Куьн рикIел къвез шезва хьи чун.
Мус акьалтда цIийи цIирер?
Верем-гуьрем жезва хьи чун.
Бейтер-дертер кхьей шаир,
Агъа СтIал Сажидин я.
Аламатар акур загьир,
Виридалай гъвечIидин я.
Дикъетдивди яб гайитIа,
Квез гафарин ван жеда зи.
Азиятриз таб гайитIа,
Квез къурбандди чан жеда зи!
ЖУВАЗ ТАМАШ
Арабир жув жуваз тамаш гуьзгуьдай,
Квел тафават ятIа амай ксарлай.
Аш тавунмаз, кьил акъатдач дуьгуьдай,
Квелди артух ятIа кIамай ксарлай.
Гуьзгуьдал вун рази туштIа къалурай,
Халкь – гуьзуь я, яб це вуч лугьузватIа.
Вун вуж ятIа, къуй виридаз акурай,
Эгер на дуьз гафариз яб гузватIа.
Жуван синих жуваз акваз хьайитIа,
Ам туькIуьриз зегьмет чIугун герек туш.
Незвайди вуч ятIа, такваз хьайитIа,
Ам аштагьдив кьабул жедай хуьрек туш.
Вуч паталди лугьузва квез гафар и,
Суал гудай ихтиярни ава квез.
Кьуьд акъатна, мугьман хьана гатфар и,
ТIуьн паталди пIиниярни ава квез.
Сажидин я, ажуз хьанвай чIаларвай,
Белки сад, кьвед зи гъавурда дуьз акьан.
Ахтармиша физвайбур ви къваларвай,
Белки дамах хъийич вилик хьиз акьван!
ВИ ГУЬРЧЕГВАЛ
Гуьрчегвални - тІебиатдин багъиш я,
Амма адан халис къадир хьайитІа.
Гьар жуьредин цуьквер - гьар сад-нехиш я,
Гьар садахъ са жуьре атир хьайитІа!
Сад Аллагьди халкь авунва инсанар,
Акун гуьзел, рахун, мециз ширин тир.
Гьайиф тушни хьун инсанрик нукьсанар,
РикIин къене хер ийидай дерин тир?
Гатфар хьтин, цуьквер жедай тарарал,
Инсанар жен, чеб акурла, шад жедай.
Ашукь жедай хъуькъвен кьилер ярарал,
Тамашайла, кьве вил вили яд жедай.
Гуж тушни кьван, къадир течир кас хьана,
Жегьилзамаз бедбахт авун кьасухдай?
Эвел кьил шад, эхир кьиляй яс хьана,
Гьар залан гаф гапур хьана, асухдай.
Залум кьисмет, авач кьван ви рикI хура,
Я къене лекь авач хьи вахъ таб гудай.
Гележег зи, лагь кван вуна, гьикI хьурай?
Вахъ инсанвал авач хьи, заз яб гудай!
ХАЙИ МАКАН
Хайи макан, кард тир мукан,
Вун заз гьикьван ширин я?
Чаз вун азад яз мус акван?
Хиялар чи дерин я!
Хиялар чи дерин я!
Я Сад Аллагь, де Вуна лагь,
Чаз дарди шад, хъуьруьн я?
И дуьньяда чил, цав мублагь,
Вучиз чи рикI серин я?
Вучиз чи рикI серин я?
Сад жен чи халкь кьве пайнавай,
Самур - иви, ирин я!
Гьарнай гъана ахъайнавай,
Чапхунчияр къалин я!
Чапхунчияр къалин я!
ГЬАКЪИКЪАТ
Эгер чна яб тагайтIа рикIиз чи,
Четин кар я масдаз вун хуш хьунухь.
Гъиз тахьайла, дуьз паталлай рекьиз чи,
Шак авач, ви беденни кваз буш хьунухь.
РикI – са затI я, ван тавуна рахадай,
РикI рахада анжах маса рикIерихъ.
Инсан кIанда, дуьз гафунихъ ягъадай,
Хкуьр тийиз, тIвал хъуьчуь тир рехъверихъ.
РикI инсандин хура тунва, жигердив,
Рахаз тадай гьава къачун паталди.
И алемда чаз мез ганва шекердин,
Дуст хьуриз кIанз, анжах са чун паталди.
ЧIалахъ хьунни, югъун тавун дустарихъ–
Аслу кар я анжах жуван рикIелай.
Сад масадахъ агъун тавун къастарихъ,
Алатун я вун дуьз физвай рекьелай.
РикIин ялав – чимивал гвай ракъинин,
Ви хуруда аваз хьун я бахтлувал.
Гьуьрмет ийиз, шад яз чилел къекъуьни,
Дуьз тестикьар ийизва и гьахълувал.
Эй Сажидин, кьил тIа мийир гьакI жуван,
Бязибуруз махар хьиз я чIалар ви.
И девирда низ къвезватIа, лагь ви ван?
ГьакI нубатсуз твамир чанда ялар ви!
ФАРИЗАТАЗ
Хийирдин гаф – дуьа хьиз я сувабдин,
Бейкеф жемир геж ятІани жавабдин.
Ваз хайи югъ мубаракрай, Фаризат!
Таза-таза шишер ягъиз кабабдин,
Вишер ягъиз ширин чехир-шарабдин,
Билбилдин сес табаракрай, Фаризат!
Са Сажидин туш ашукь ви сесинал,
Яб акализ галат тежер нисинал.
Пехилбурун буба вакрай, Фаризат!
Кьил тухвана эцигайтІан рейсинал,
Алакьунар къачуз жедач бягьсинал,
КІвал ацІуй ви тадаракрай, Фаризат!!!
ДУЬШУЬШ
Инсандин кьиникь япун кIенелла,-
Лугьуз ван хьанай, хьаначир чIалахъ.
Малаикарни кьвед кьве къуьнелла,
Азраилни кваз гала ви къвалахъ.
ИкI фена уьмуьр, вацIуз атай сел,
Яд татайди хьиз, кьер акваз кьуру.
Сад рекьиз, кьвед хаз, артух жезва эл,
Инсанар жезва уьмуьрдал кьару.
Лап гзаф чими югъ тир рагъ авай,
ЧIехи шаирдин юбилей - сувар.
Музейдихъ къацу еке багъ авай,
Кьуд патахъ вичин ахъайна лувар.
Чун - жуван къадир течир ксар я,
КIвачел хьайитIа, кьилел затI тежер.
Уьмуьрни жуван гзаф йисар я,
Веревирдна хьиз, санал кIватI тежер.
Ракъини вичин ийизвай кIвалах,
На лугьунда цIай къурзава цавай.
Беден буш хьунин жезвач зун чIалах,
КIвачел акъвазиз хъижезмач завай.
Явашдиз чилел хьайила экIяй,
Патав гвайбуру къачуна басрух.
Духтур атана лиф хьтин цавай,
Хилен седефар авуна ачух.
Давление зи аватна кIенел,
Дамардиз тадиз асухна са раб.
Кьве касдин гъилер алай зи къуьнел,
Рекьида лугьуз Сажидин яраб?
Кьведа хъуьчIеркай кьуна, тухвана,
Тади куьмекдин машинда аваз.
Жув жувахъ галаз туьнт яз рахана,
Кьилиз рагъ гуз и яшинда аваз.
Юбилейдин югъ шад тухвай кьиле,
Кьисметна сефилвилелди тухун.
Яру хьанвай чIар алачир келле,
Буш хьанвай беден, гьакIани яхун.
Аллагьдиз шукур, амукьайди сагъ,
Жуван хъсанвал атана вилик.
Тамашзава заз са виляй хьиз рагъ,
КIус амай кутун тавуна чилик!
Белки эллерин дуьайри хийир,
Къутармишна зун ажалдин гъиляй.
Квез бахшзава за, эллер, и шиир,
Зал гъалиб тахьай ажалдин хъиляй!
БАГЬА ГЪАЛИБВАЛ
Дявеяр гъайи чІулав тир тІурфан,
КвахьнаватІани галамачиз гел;
А йисар, вилел нвагъ алаз тІуьр фан,
Гьар майдин вацра хквезва рикІел.
Дидейри, азиз рухваяр хайи,
ЦІун хуруз рекье тваз хьанвай кІвачин.
ЦІуруриз вилер накъварив кайи,
Дердер пайзавай гьар сада вичин.
Пайдахри Яру лепе гуз кьилел,
Физвай аскерар вафалу рекьиз.
Гьич са касдизни, дуьньяда гуьзел,
Вахт тахьанамаз кІан тушир рекьиз.
Ягъунар кьуна душмандиз пара,
Московдин кІаник, Волгадин вацІал.
Катна кьулухъди, атІана чара,
Кайи вахтунда алугардай цІал.
Багьаз акъвазна чаз и гъалибвал,
Къад миллиондин къурбандна чанар.
Хайи Ватандин ийиз сагьибвал,
Вахчуна чна абурун къанар!
Алатна яргъал дяведин тІурфан,
Цуьквери гуьрчег хъувунва уьлкве.
Вуч ширин я дад ислягьвилин фан?!
Руьгьлувал артух хутазвай рикІе!
Кьейи аскерар, куьн уьмуьрдин нур,
Ракъиниз ухшар алама цавал!
Мотросова хьиз, куда за зи хур,
Эгер гьахьтин бахт атайтІа жувал!
ГЪАЛИБВИЛИН СУВАР
Пудкъадни цIикьвед сан вилик,
Душманрал гъалиб хьана.
Кутуна немсер кІаник,
Шадвилин сагьиб хьана.
Ватан хвейи бубайрин,
Невеяр я, невеяр!
Кьисмет тахьуй балайриз,
Гьич садрана дявеяр!
Гъалибвилин сувариз,
Шадал ийин, аялар!
Лифер акъуд цавариз -
Ислягьвилин хиялар!
Мад дуьньядал дявеяр,
Такурай чи вилериз.
Ислягьвал хуьх, невеяр,
Шадвилер гъиз эллериз.
ВИРИ САГЪРАЙ
Мубаракар авур дустар,
Куьн виридан чанар сагърай.
Зун чIаларин ийиз устIар,
Багъиш авур гьунар сагърай!
Дуьнья ахьтин затI я хъсан,
Чирдай, вуж я гьар са инсан.
Хкаж жезвай гьар са йисан,
Куьн тарарин пунар сагърай!
Сажидин буржлу я вири,
Ярар-дустар куьлуь, ири.
Квез шишер яз, авай суьруь,
Кваназ фенвай кьунар сагърай!
МУРАД САД Я
КIантIа дагъ хьуй, кIантIа аран,
Мурад сад я гьар са таран.
Гьар са багъда битмиш хьана,
Гьар жуьредин емиш хьана,
Халкьдиз менфят гун чпикай!
Тарар ава гьар жуьредин,
Емиш жедай гьар бередин,
Гатфар чIавуз ахъагъиз цуьк,
Емиш тIуьрдан кефияр куьк,
Дадлу шире хъун чпикай!
Гьам багълар хьуй, гьамни тамар,
Гьам ич, чуьхвер, гьамни жумар,
Суфрайрал жен нез, чарайбур,
ХъуьтIуьн чIавуз нез, кьурайбур,
Дава-дарман хьун чпикай!
Мурадар жен чахъни, гьелбет,
Къелемрикай ийин суьгьбет.
Чун вири сад хьана алем,
Гьар сада са акIур къелем.
Менфятар чи гун гъиликай!
ДУЬЗ ТИР РЕКЬЯЙ
Алукьдалди хайи югъ зи, атана,
Зун иеси хьанвай ширин гафарин;
Аллагьдини и кIвалах фад кьатIана,
Заз йисакай вахт кьисметна гатфарин.
И шадвиляй яргъал вегьин тавуна,
КIанзава заз, лугьуз квезни аферин!
И кьадардин зи тарифар авуна,
Хкажна зун, кьакьанвилиз циферин.
Къуй амукьуй зун чи халкьдин арада,
Заз чил хуш я, гузвай недай берекат.
Зи халкьдиз гаф талгьун патал чарада,
Зи хиялрик ква мидаим гьерекат.
Сагърай вири, гьатта кIани, дакIанбур.
ВикIегь ксар бязибуруз хуш жедач.
Мукар ийиз кьуртIан тарар кьакьанбур,
Пехърекайни рикIиз кIани къуш жедач.
Сажидинни, куьн хьтин са инсан я,
РикIиз къени, рекьиз такIан, чилик физ.
Заз инсанар, гъетер хьтин масан я,
Зун вердишай, дуьз тир рекьяй, вилик физ!
САД ХЬУН ПАТАЛДИ
Къизилдин къадир чида заргардиз,
Пагьливандин бахт ганва пайгардиз,
Шикилчидин бурж гъун я рангар дуьз
Чан алайди хьиз акун паталди.
Гьар са цуькведихъ авай хьиз атир,
Чир жен инсанриз гьар садан къадир.
Цаварал алай Аллагьдиз Сад тир,
Жув чIуру кас яз такун паталди.
Дуьньядал атай инсан хьайила,
Вахъ ви кIвални-югъ, хизан хьайила,
Зегьметар чIугу, хъсан хьайила,
Чарадаз писвал тахьун паталд.
Уьмуьр инсанриз ганва ширин тир,
Камаллувални ганва дерин тир,
Гьуьрметлу вилел, шад яз, хъуьруьн тир,
Са адахъ ислягь рахун паталди.
Сажидин, вуна ахъпймир махар,
ГьакI галуд мийир вахъ галай ахвар,
Эркекни диши – стхаяр вахар,
Уьмуьрдин рекье сад хьун паталди!
МИСАЛРИКАЙ
КЬВЕДАР
Чир хьанач лугьуз вацIай физ улам,
Ахмакь Алиди гатаналда лам.
+++
Вич папалайни акурла агъуз,
Алидкай хьана хендеда ялгъуз.
+++
Гьикьван дуст ятIан зи юргъа балкIан,
ЦIап себебда ваз ам хьана дакIан.
+++
ЦIакулар чIулав я лугьуз пехърен,
Вилер чапрасбур хьанатIа къуьрен?
+++
КицIиз, эгер кац туширтIа къунши,
Абурун ара жедачир турши.
+++
Цаз акьахайла, къекъвей дабандиз,
Куьз дакIан хьанай а агъдабандиз?
+++
Ахмакьбурунни хьайила яшар,
Камаллу кьилиз жедалда ухшар.
+++
Гьарда вичин кьил хвейитIа вичиз,
Темпел гишила рекьида, заз чиз.
+++
Вичелай ширин авунвай емиш,
Тар ая куьне эвелдай саймиш.
+++
Эгер цихъ вичин авачиртIа дад,
Ширин жедачир виридалай яд.
+++
Еке тир са рикI туналди хура,
Гужлу жедач нуькI лекьрелай пара.
+++
Сиви лагьана, гъили къачуна,
Темпелдин къаву тIили къачуна.
+++
Цаву авурла тIурфандин ванер,
Чилел ишена харадив къванер.
+++
Сирнав течирдаз лепейрал гьуьлуьн,
Лув гуз кIан хьана винелай чилин.
+++
Багьа затIаркай - къизил хъсан я,
Амма буржунин - кьезил хъсан я.
+++
Нубат алачиз кьадайдан кьинер,
Дарман я сивел акьалжун кьенер.
+++
Цан цайи касдиз - цурунек гана,
ТIамбулчидин сив-фирида кана.
+++
Ламракай регъуь туштIа ваз эгер,
КутIур хкункай регъуь хьухь Серкер.
+++
Женгина герек жедатIа гапур,
Ислягь къул чIугваз бес жеда цIакул.
+++
Бармакдиз эгер авачтIа хатур,
Нубатсуз кьазва кьецIил тир гапур.
+++
ЧIехивал ламран гайила хиве,
Вичин тумунал кутIунда деве.
+++
Дуьз гъавурда гьат тавун зегьмет я:
Уьмуьр: пис-хъсан, ам ви кьисмет я.
+++
Акун къене инсан я,
Камун кьилиз нукьсан я.
+++
Къизилдин дагълар хиве
Кьаз, твамир жув гьакI кIеве!
+++
Бурж тIалабиз кIан жеда,
Вахкудайла, къван жеда.
+++
Авур касдиз даим таб,
Гьич садани гудач яб!
+++
Гвай инсанар дамахар,
Яз гьисабда ахмакьар!
+++
Жез, тавур касдиз хатур,
Къведалда квал квай хъутур!
+++
Фитне тур кас арада,
Вич гьатдалда кьарада!
+++
Лагьай кIвалах тийир кас,
Тагурди я хийир, кас!
+++
Пара ксуз кIан жеда,
Гьадахъ зайиф чан жеда!
+++
Кьадардилай артухан
ТIуьна, вакай жедач хан!
+++
Ни зарбачи кIвалахда,
Гьадал элди дамахда!
+++
Куруна авай хуьрек,
Къведа тIуруниз зирек!
+++
Яш хьана, акьул татай,
Вал аферин къвеч патай!
+++
Къуншидал пехил хьана,
Эхир вичин кьил хана!
+++
БалкIан кIан яз, цIап дакIан,
Темпел жеда паб такIан!
+++
ТIуьна, хъвана межлисда,
Гьалт тавурай иблисдал!
+++
Чарадаз эгъуьр фуруз,
Ават хьана вич суруз!
+++
Гьатай касдин фитнеда,
Гъилер гьатда фитеда!
+++
Вичин къадир течирдаз,
Вучин намус квачирдаз?
+++
Ярар-дустар бул жеда,
Адахъ бегьер – зул жеда!
+++
Чарадаз зиян гана,
КIвач хана, пиян хьана!
+++
Акьул садран ужуз жеч,
Я пул гана, къачуз жеч!
+++
Девлет амаз, вуч сурун-
Кьисмет я гзафбурун!
+++
Хатурдиз – хатур хьана,
КIулункай Ятур хьана!
+++
Сад гана, кьвед къачуз кIанз,
Алахъда вал, ужуз кIанз!
+++
Гатфар: тар-там цуьк жеда,
Зулухъ малар куьк жеда!
+++
КIвале гзаф аялар,
Хьун я лезгид хиялар!
+++
ЧIугур касдиз зегьметар,
Пара жеда гьуьрметар!
+++
Авур чIавуз сабурар,
Секин жеда гапурар!
+++
КицIни кац кьвед дуст хьана,
КIвале хзан суст хьана!
+++
Гатун, хъутIуьун халияр,
Я чи мукьа-кьилияр!
+++
Кака - вилик, верч - вилик,
Къени ийизма чуьруьк!
+++
Дагъ пехил я Арандал,
Турция хьиз Ирандал!
+++
Дидед къадир течирди,
Я намусар квачирди!
+++
ЦIуд вичиз, сад – къуншидиз,
Хьун кIан хьанач къуччидиз!
+++
Тавур кIвалах хушунал,
Ийиз туна лашунал!
+++
Кар туькIвейла базарда,
Мад вучиз жув бизарда?
+++
Элуькьна лугьуз дустунал вичин,
КицI гатун патал Вели тир кIвачин.
+++
Цан цайидаз нек гайила фири,
ТIамбул ягъайдан мез хьана куьруь.
+++
Тахьурай лугьуз тум галай кIвалах,
Ламра вичин тум кьуна са къвалахъ.
+++
КицIиз эгер кац туширтIа къунши,
Абурун ара жедачир турши.
+++
Цаз акьахайла къекъвей дабандиз,
ДакIан хьанайтIа куьз агъдабандиз?
+++
Ахмакьданни кваз хьайила яшар,
Камаллу кьилиз жедалда ухшар.
+++
Гьарда вичин кар авуртIа вичиз,
Темпел гишила амукьда, заз чиз.
+++
Дустунин къадир авачир душман,
Са кIус фад кьинал жемир куьн пашман.
+++
Еке тир са рикI туналди хура,
Гужлу жедач нуькI лекьрелай пара.
+++
Вуч затI ятIа рагъ, вуч ятIа атир,
ХъуьтIуьз чир жеда гьар садан къадир.
+++
Незвай макъамда билбилдин шараг,
Гъуьлягъ акатна кьуьгъуьрдин сарак.
+++
Багьа затIаркай-къизил хъсан я,
Амма буржунин-кьезил хъсан я.
+++
Цан цайи касдиз-цурунек гана,
Тiамбулчидин сив-фирида кана.
+++
Гапуррал кхьей адетар хъсан,
ЦIакулдал чIуриз алахъмир, инсан!
+++
КIвал къачудалди тийижир хуьряй,
Къунши жагъура къилихриз къулай.
+++
Гъери тIуьр кац чир жеда чIарчIелай,
Девлет авай кас-ракьун варцелай.
+++
Уьмуьрдикай дуьз тахьайдаз вафа,
Лап гьайиф къведа чIугур кьван жафа.
+++
Ишехь тавунмаз нек гун аялдиз,
Са бязибурун къведач хиялдиз.
+++
РикI гвачир папан, тум квачир аял,
Хунухин яраб, вуч тиртIа хиял?
+++
Вирибурун кьил тек са чантада,
Хьайи вахтунда, вуна къатада!
+++
Лагьана гафар, гуз хьана акьул,
Гайи акьулдал чIугунач на къул!
+++
Аял вахтунда дидедиз - бала,
ЧIехи хьайила, баладиз - бала.
+++
Даим жагъидач шегьре тир рекьер,
Мукъаят алад, кьуна вацIун кьер!
+++
Курунай къачуз, тIуьр хьиз тIурунал,
Регьят кар туш женг чIугун турунал.
+++
Кутаз кIан ятIа, вазни пай чилик,
Камаллу са кар ая ви гъилик!
+++
Гуж тагана тIуьр фахъ тежер хьиз дад,
Адаз гьарам я, гьатта хъвадай яд!
+++
Япуз ван хьана, кьатIанач кьили,
Марф хкякьнатIан, атIанач тIили!
+++
Руш хьана, гада, вуч я кьван сусаз?
Гъуьл пис хьайила, гуж я кьван сусаз!
+++
Садбуру чпин вири кIвалахар,
ТуькIуьрда, кьурур ийиз булахар!
+++
Яд фидай патахъ ягъиз вердиш пер,
Суьруьйра кьери жедалда хпер!
+++
Жува хкажна, алукIна бармак,
Тадиз агална, кабинетдин рак!
+++
Чилиз фейитIан, фейитIан цавуз,
КIел тавурдавай куьтягь жедач ВУЗ.
+++
Я чуьлда зегьмет чIугваз кIан хьанач,
Я цла туна, кьадай къван хьанач!
+++
Гъиляй са кIвалах татайла, апай,
Къал акъуд ийиз алахъна папай!
+++
Жигер са пата, рикI маса пата,
Тирвиляй ятIа, вун ата-бата?
+++
Вилик фейила, гатаз хьана кьил,
Акъвазай чIавуз, эцяйзава кьуьл!
+++
Эверайдаз - гьай, жузурдаз - жаваб,
Гуз, саймишайдаз авалда суваб!
+++
Киле къуьл цана, гвена кьве рипе,
Темпелдилайни зирек я пепе!
+++
Яшамиш хьана шумуд цIуд яшар,
Нез чида, ийиз чир хьанач ашар!
+++
Хизан арадал гъун ятIан регьят,
Абур хуьдай вахт гьикI хьанай кьегьят?
+++
Зурба кIвалах туш фин гъуьлуьз рушар,
Тама сусариз хьайитIа ухшар!
+++
Къуншидин кIвале аватIа мехъер,
Куьмек гуз, сивик герек я хьун хъвер!
+++
КIан хьайила - дуст, хъел квайла - душман,
Жедай инсанар, фад жеда пашман!
+++
Я кьиле хьанач, я кIвале хьанач,
КукIвадиз яна, кьур къеле хьанач!
+++
Етимар чIавуз хвена аялар,
РикIер агатдай хьанач хиялар!
+++
Шумуд сеферда гьатнатIан кIеве,
Садра кьванни кьаз кIан хьанач хиве!
+++
Угъриди нез-хъваз, сиве такурла,
НуькI гьикI аквада, деве такурла?
+++
Тараш авурла, низ ийин арза,
ДапIарни галаз, акъудна риза!
+++
Къведай жеди дуьз тир рекьиз жаллатI,
ХьанайтIа, са-сад хиве кьаз гъалатI!
+++
Квахьна аялвал, дяведа чIехи,
Лап жегьилзамаз кьил хьана рехи!
+++
Дявейрин йисар хтайла рикIел,
ЦIийи кьилелай кIан я хъийиз кIел!
+++
Шумудан стха, шумудан буба,
Телеф хьанатIа, женгера зурба?
+++
Вил алаз хва, гъуьл хуькведай рекьел,
Ишез вилера, ацукьнатIа кьел?
+++
Фронтдиз рекье тваз мухар, кьуьлер,
Гьикьван гишила, кьенатIа эллер?
+++
Советрин власть чукIурай чIавуз,
Берекатарни акъатна цавуз!
+++
Гьикьван на адаз лагьайтIан дурак,
Щумуд йис фена, кваз адан сарак!
+++
Акъуд ийиз кIанз, къеневай ялар,
Ацукь, Сажидин, туькIуьриз чIалар!!!
+++
КАПАЛ АВУР КХЬИНАР
+++
Ахмакьрин юкьва акьуллу инсан,
Кьуьзуь хьун мумкин я са цIуд йисан!
+++
Эверайдаз – гьай, суалдиз – жаваб,
Гун – ам буржи я ва карни суваб!
+++
Ван хьайи кьвандахъ акалайтIан яб,
Ахтармиш ая, гьахъ яни ам, таб!
+++
Гьи кьадарда ваз хьанватIани дар,
Вахкуз алакьдай кьаз алахъ кьадар!
+++
ГузватIа вуна низ хьайитIан сир,
Чарадан хиве тваз тахьуй тахсир!
+++
Эрекь хъвайила, инсандикай лам
Хьунал муьгьтел хьаналда алам.
+++
КицIиз эгер кац туширтIа къунши,
Абурун ара жедачир турши.
+++
Цаз акьахайла къекъвей дабандиз,
ДакIан хьанайтIа куьз агъдабандиз?
+++
Ахмакьданни кваз хьайила яшар,
Камаллу кьилиз жедалда ухшар.
+++
Гьарда вичин кар авуртIа вичиз,
Темпел гишила амукьда, заз чиз.
+++
Течирдаз сирнав лепейрал гьуьлуьн,
Лув гуз кIан хьана винелай чилин.
+++
Гайи зиянар авурла гьалал,
Угъри чакъални атана чIалал.
+++
Цан цайи касдиз-цурунек гана,
Тiамбулчидин сив-фирида кана.
+++
Ламракай регъуь тахьайтIа эгер,
Хкуникай женни мегер?
+++
Мецел эциг тавунмаз,
Дад чир жедач затIунин.
Инсан, килиг тавунмаз,
Сир чир жедач кьатIунин.
+++
Дагъ-дагъдал ваъ, амма инсан инсандал,
Кьисмет хьана, гьалт ийирди, чир хьана;
Писвалдач за, кьин кьуртIа, на кьуркьандал,
Яшамиш хьун, хъсан тирди, сир хьана.
+++
Авур писвал, элкъвена, вал хтана,
Вазни писди хъижедайди, кьатIанач.
На авурбур, вири кьилел хтана,
Писвиликай, генан умуд атIанач.
+++
Гуьзгуьдин хесет, са чин пад къалаз,
Далу пад чакай чуьнуьх авун.
Рази хьайибур туш чун чахъ галаз,
Таквар патахъ чун къаних авун я.
+++
Лезгидин хесет – авайвал лугьун,
Кьве патахъайни къалур авун я.
Гуьзелвал чидай, лагьайвал авун,
Тахсир кватIа, кваз, гьазур авун я.
+++
Стхавилин пак тир кьинез,
Чир хьайид туш четинвал.
Дуст гадарна кIан хьун фу нез-
Гьисабда яз хаинвал.
+++
Чапрас папаз кьвед хьиз акваз вилерай,
Кимибуруз чпин патав амайбур,
Яз аквада акьулсузар, кIамайбур.
Абурукай сад, кьвед намус кумайбур,
Жагъана хьуй, аламатдин кар жеда.
+++
Пиян инсан гьалт тавурай хатадай,
Лам хьиз жеда кьарад кьулал къатадай.
Гунагь квачир касдик тахсир кутадай,
Ахмакь акур чIавуз дуьнья дар жеда.
+++
Сажидинахъ лугьур-далгьур амачиз,
Хуруда рикI кузва, иви камачиз.
Са бязибур къваларилай тамашиз,
Рахана хьуй, сиве мез кьве кIар жеда.
+++
Шумуд бубат хьана къе югъ,
Гагь живер къваз, гагь ракъар къвез.
Ламу чиляй акъатда бугъ,
Чилин циф жез, цава къекъвез.
+++
Сада хуьрек тIуьп паталди,
Пул ахъайна.
Сада зирек тIуьн паталди-
ЧIул ахъайна.
+++
Буьркьуь ятIани чилик квай кьифрез,
Вичиз фу недай рехъ чида хъсан.
Амалар течир инсанрал хъуьрез,
КIватIалда девлет цIийи гьар йисан.
+++
Таб авуналди регъуь тежер чин,
Фитнеяр ийиз, куьруь тежер мез;
Хьарарик жеда патахъ тир фирчин,
Вал акьалай фу кIан жедани нез?!
+++
Муьгьуьббатдихъ кьве жуьре ава дад:
Туькьуьлни ширин акахь тийидай.
Муьгьуьббатдихъ-цIай, иличайтIан яд,
Ава гьамиша хкахь тийидай.
+++
Кьвед ашукь хьана, чIалал атана.
Кьведан арадал-аял атана.
И кIвалахди зак руьгь кутуна шад,
Зи рикIиз мелгьям хиял атана!
+++
Ахмакьдал ахмакь муьгьтел хьайила,
Акьуллу инсан серсер хьаналда.
Ахмакьрин яракь метIел хьайила,
Амайбурузни эсер хьаналдай.
+++
Ахпани кьий, пакани,
Чан гъиляй-гъилиз!
Фуни тIуьна, какани,
Хъфена кIвализ.
+++
Къизилгуьлдал цуьквер ала,
ЦIай акъуддай цацарни.
Ярдин мецел шекер ала,
Вилин накъвар-вацIарни.
+++
Шадлувилин чи шуьрбет,
Гичиндава шуьшедин.
Аман минет чи суьгьбет,
Негъил тахьуй куьчедин.
+++
Квез герек я шуьруькьуьм яд?
ТIимилни хьуй, ангула хьуй.
Дуст аваз хьуй. аватIан сад,
Вичиз яргъал Агъула хьуй!
+++
ДишегьлийРай амач такур аламат,
Абуру хьиз, садавайни хаз жедач.
Дишегьлиди дехвей инсан саламат,
Цавун куьмек хьайитIани кьаз жедач.
+++
Инсанрин бахт гъиле авай Худадиз,
Мажал авач гьар садаз вил ахъайдай.
Вахт авайтIа, лукIвиликай азадиз,
Ада вичин гегьенш кьве гъил ахъайдай.
Инсанрин бахт кьиле авай Худадиз,
Мажал авач пис ксарин дувандай.
Вахт авайтIа, яб акализ сузадиз,
Цаз акъудиз куьмек гудай дабандай.
+++
Гьич бендедин зара тахьуй эхир кьил,
Кудай накъвар алахьда кьве вилелай.
Нафт амачир пилтедин хьиз туьхуьр кьил,
Вацран хъен хьиз аквада ваз гьуьлелай.
+++
И дуьньядал дегиш жезва югъни йиф,
Гагь рагъ цава, гагь варз цава аквада.
Уьмуьрдин рехъ икьван куьруь жез гьайиф,
Яргъи ийиз на нив дяве чIугвада?
И дуьнья тек са вун бахтлу хьун патал,
Халкьнавай туш, эллеминар пара я.
Вун халкьнава уькIуь-цуру хъун патал,
Гъавурда гьат, им чи кьведан ара я.
И дуьньядин гьар са нямет тIуьн патал,
Кьисмет лугьур са затI ава цаварал.
Амма намус михьидаказ хуьн патал,
Лекедин чилк хьана кIандач луварал.
+++
Валлагь яман затI я къуллугъ,
Бирдан жаваб гудай чIавуз.
Ахмакьвиляй хьана шулугъ,
Жуван цIа жув кудай чIавуз
+++
Уьмуьр акъатна чIуру тир рекье,
Вуч авуртIани жез хьана гьалал.
Гунагьсуз ксар тур чIавуз йикье,
Цаварал Аллагь атана чIалал!
+++
Эцигна кIвалер, кIватIална девлет,
Пехъ хьана цавуз акъатна бирдан.
Угърашрихъ амач секинвал хевлет,
Ирид чкадлай хана хьи гардан!
+++
КIвалахар садан, дамахар садан,
ТIамбул ягъадаз фиринек мили.
ЯцIу хьайила руфунни гардан,
Дуьз кIвалах, мегер, хъийинни кьили?
+++
Бязи ксариз дуьзвилихъ рахун,
Хуш тушиз ава элекьиз, дакIваз.
Зайиф жез рикIер, беденар яхун
Жезва дуьзвилихъ рахайбур акваз.
+++
Сажидиназ рахаз чидач чуьнеба,
Адан хесет вил акъудна лугьун я.
Акур чIавуз кьве чин алай гьеллебаз,
Белки гьа кар себеб яз вун яхун я.
+++
Гъавурда тун – регьят кар я инсанар,
Эгер акьаз кIан ятIа, ви гъавурда.
ТуштIа, квез я, жагъур авун нукьсанар?
Кас рекьив къвеч, на адаз вуч авуртIан!
+++
Бязи чIавуз ламарни,
ЛаматIрилай гьахъ жедай.
Ахьтинбурухъ тумарни
Хьун, хъсан кIвалах жедай!
+++
Гьар са вахаз, стха кIан хьун – адет я.
Мад зи тариф ийимир, ваз минет я.
Зи тарифдин ван хьайила, бязибур,
Зи шиирар кIан хьунал на разибур,
Гъуьргъуь хьана, къуватдайни аватун,
Мумкин кар я, духтурдизни акъатун.
+++
Рахадай сив, ядай гъилни кьаз жедач,
Эгер адахъ авачтIа, ягь, регъуьвал.
Я а касдихъ галаз кьилни кьаз жедач,
Акьулдизни авазватIа, кьеривал.
+++
Гьи дишегьли я, кIаниди къаривал?
КIвализ, хцин свас атайла, паталай.
Гуж я, хьунухь, акьулдизни кьеривал,
КIан хьайитIа, хцизни свас вичелай.
+++
КIвализ гъайи сусар вердиш ийиз кIанз,
Югъ атай кьван, рахаз жеда къарияр.
Свас, гьажикIад хъуьруьш ийиз кIанз,
Рехи чIарар чухваз жеда къарияр.
+++
Пулдихъ къачур дипломар,
Лугьузва къе вирида.
Пул къачудай уламар,
Жагъурзава гъерида.
+++
Жува авур гьар са кар,
Зегьмет ятIан, менфят я!
Тахьун патал зиян кар,
Жуван рикIиз регьят я!
Чара касди авур кар-
Чандиз регьят, зиян я.
Гьалтайди хьиз зиянкар,
Чехир тахъвай пиян я!
ГьакI хьайила, чарадал
Акъваз тийин вил алаз!
Кар гъун патал арадал,
Жувни жен хьи, гъил алаз!
+++
Цан цайидал – цуру нек,
Чурун тавур дамбулар!
Дуьз яни гун фиринек,
Ягъай касдиз тIамбулар?
+++
Гадайриз сусар гъида,
Рушар гуда гъуьлериз.
Им экв тушни аквазвай,
Диде-бубад вилериз?
+++
Шумуд кул-кус аватIа,
Шутарнавай шеледа;
Чир хьун патал, акурвал,
Акьул кIанда келледа.
+++
КIвалахал рикI алайди,
Фад аватда ахварай.
Зегьмет чIугваз такIандан,
Кьил ацIуда нагъварай!
+++
ЧIехи бубад акьул гуз,
Хтул яб гуз, ацукьна.
И кар акур адан кицI,
Мягьтел хьана, амукьна.
И арада хтулди,
Ябни тагуз бубадиз,
КицIи шумуд тIветI кьуна,
Фикир гузвай, гьисабиз!
Эгер вавай хъсанвал,
ЖезвачтIа, хуьх инсанвал!
+++
КIекре хьтин акъудиз ван,
Акьалдарна лугьуз мад чан,
Вечре хайи какадал, дуст!
Пеле авай чIулав тир къан,
Жув эцигиз жемир ваз кІан,
Сад Аллагьдин чкадал, дуст!
+++
Девлетарни чІехивилер –
Гагь-ава, гагь-авач жеда.
ТІурфанринни пехъивилер,
Сад лагьана яваш я.
+++
Адалатни инсанвилер–
Ахмакьбуруз чир жедач.
Жизви кьванни нукьсанвилер,
Квачир гьатта пІир жедач.
+++
Гъиляй къведай чІавуз на ви,
Алахъ хъсанвилер ийиз.
Ван жедайвал цавуз на ви,
Алахъ инсанвилер ийиз!
+++
Аллагьди пис ксаринни,
Вил акъуддач тІуб туна.
Вахт фейила йисаринни,
Гьисс ийида гъам вуна.
Муьгьуьббатдив гекъигайла,
Дуствал пара вине я.
Дуст гадарна, чан хуьдай,
Вал къведайди тегьне я.
+++
Жанавурни кицI дустар хьайила,
Хперин суьруь-варани зара.
КIвал эцигзавай устIар кьейила,
Гьаятда жеда керпичрин хара.
+++
Чапрас папаз кьвед хьиз акваз вилерай,
Авай са гъуьл акъудналдай кIвалерай.
Мегьтел я цIай экъечI тавун чилерай,
Лагьана хьуй, кьилел кIерец тар жеда.
+++
Девлетлудаз кесиб акваз цIай къведа,
Гуя адаз вичиндакай пай къведа.
Са югъ къведа, ахмакь адан тай жеда,
Атана хьуй, живед кьулал яр жеда.
+++
Пиян инсан гьалт тавурай хатадай,
Лам хьиз жеда кьарад кьулал къатадай.
На лугьуда, тум акъатна кIутадай,
АкI хьана хьуй, дуьньяни кваз дар жеда.
+++
Аллагьди хуьй къелемдикай шаирдин,
Тах атIуда тахъванамаз шаирдин.
Юкь хъсан я секинвилиз нехирдиз,
Дахьана хьуй, карч хада, кIвач тIар жеда.
+++
Жанавурни кицI душман хьайила,
ХупI регьят жеда чубанрин рикIиз!
Акурла чпин хамар хутIуна,
Абуруз кицIер кIан жеда рекьиз.
+++
Гьар са гъуьлуьз юлдашдивай кIаниди,
Ширин мезни гьуьрметлувал, хатур я.
Я стхаяр, и заз кьисмет хьайиди,
Гьамиша цIал кIвалахзавай матур я!
+++
Ни лугьудай цIи кьуьд жедач?
Гаф хада хьи гафуни..
Аллагьдихъ са затI кьит жедач,
Жив-фуни я, къафунни.
+++
Лацу чарчел чIулав цIарар,
ЧIулав чарчел лацу чIалар.
Де лагьа куьне дуьньяд винел,
Гьим хийир я, гьим я зарар?
+++
Акьуллу касди акъваз тийиз гьич,
Чирда уьмуьрдин деринрин тарсар.
Ахмакьда даим акьуллу кьаз вич,
Докладар ийиз акъудда йисар.
+++
Муьгьуббатдихъ сир ава дерин тир,
КIани инсанар табагъ ийидай.
Вафалу ксар амал ширин тир,
Намердбурукай къабагъ ийидай.
+++
Вичин кIвале пIир я а кас секин,
Гьич сивяй са пис ван къведач адан.
Пата, Аллагьди хуьруьрай, куьшкуьн,
Хаз алахъда са цIуд касдин гардан.
+++
Кьейи касдилай вахчумир кьисас,
Ам агакьнава жазадихъ вичин.
Уьзуькъара хьун гьич кIан жемир ваз,
Къвезмай несилрин вилик уьзягъ чин,
+++
Хажалатдин къайи марф,
Къвайи зулун береда;
Физва кьилел алаз каф,
Са йикь туна дереда.
+++
Шадвилин шуьрбет,
Гичиндава шуьшедин.
Аман минет чи суьгьбет,
Негъил тахьуй куьчедин.
+++
Ша, чан гуьзел, зи къаршидиз,
Куьлуьз къачур камаралди.
Хабар тахьуй пис къуншидиз,
Вун гъуникай гатфаралди.
+++
Заз итимрай амач такур аламат,
ЦIузни вацIуз фида гуьзел хуш хьана.
Муьгьуьббатдин цIай рикIе хуьз саламат,
Цававй фида мензил атIуз къуш хьана.
+++
Шумуд са йисуз ише фена таб,
Бурандиз лугьуз ширин тир хали.
Гила садани гун тавурла яб,
Кiвачер беябур ийизва кьили!
+++
Вилерни аваз авуна буьркьуь,
Гьар сеферда на тарифдай чIавуз,
Гила чаз рекьер хьайила гьяркьуь,
Вучиз на ялвар ийизва цавуз?
+++
Хъсан кIвалахдин ая тарифар,
Зегьметчидин тIвар хкаж цавариз.
Писвилихъ дяве мийир зайифар,
Гьар са хъсан югъ элкъуьр сувариз
+++
Гафариз фараш, крариз яваш,
Заз нече шумуд са кас акуна.
Гьар са тIуьнал-шиш, таза кьве лаваш,
Чара жибиндай нез-хъваз акуна.
+++
Туьнт чIаларал аксивилихъ рахайла,
Лугьумир ваз цуькверин кIунчI багъишда.
Тахсиркарри ваз гьялягь кьаз тахьайла,
Ида ам кьаз, ада масад асмишда.
+++
-Рекьидай чIал чир хьана,
Садаз, дуьнья ширин яз;
-КIанзавай вич къуьр хьана,
Амукьун рикI серин яз.
+++
-Девлетлуда кесибдин
Хабар кьуртIа гьалдикай;
-Паб лугьудай несибдин,
КичIе тир кьван къалдикай.
+++
-Рекьидалди, къван хьана
Хуш тир кас вич амукьна;
-Кьена лугьуз ван хьана,
Ам кIвачихъ къван галукьна.
+++
-Къунши касдал пехилди,
Пай атIана амукьна.
-Вичин кIвачер са гъилди
ЦIай атана, алугна.
+++
-Къунши акваз вилерни
Буьркьуь хьана, экв такваз.
-Азабдик ква гъилерни,
Фу тваз, сивин тIвек такваз.
+++
-Къуни-къунши хъсан я,
Стхадилай яргъа тир.
Амма вагьши хъсан я,
-Къуншидилай къаргъа тир.
+++
-Фитнедалди къуншидин
КIвал чIурайди гьикI ава?
-КIватIна эркек, дишиди,
Адан кIвале йикь ава.
+++
-Гваз къекъвейди-цIил хьана,
Эцигайди къван жеда.-
-Лагьай папаз-гъуьл хьана.
Адаз хизан-кIвал жеда.
+++
-Чара касдин затIункай,
Къияматдин мал жеда.
-И гаф вичел атункай,
КичIедан мез лал жеда.
+++
-Угъривилел гуьл хьана,
Квахьна йифен ахварни.
-Духтирдава кьил хана,
Акъат хьана сухварни.
+++
-Жуваз авур хъсанвал,
Течир инсан-кIамаш я.
-РикIе твамир дакIанвал,
Чурун тавур машмаш я.
+++
-Дарвал гана хизандиз,
Ички хъун низ туба туш?
-Дуьз лугьун квез хъсандиз,
Ам аялрин буба туш!
+++
-Сивел атай-татайди,
Лугьудайди инсан туш.
-Рахункай пай атIайди,
Хьунни акьван хъсан туш!
+++
-Акьулдилай къуватдиз,
Артух фикир гудайди?
-КичIе туш жал аватиз?
Чуьруькдин цIа кудайди!?
+++
-Чарадаз писвал кIани,
Мердимазарар жеда.
-Терг ийидай кар къени,
Гьахьтин азарар жеда!
+
-Вичиз бегьем авачиз,
Акьул маса гудайдаз?
-Кар арадал алачиз,
Уф гунуг я къайидаз!
+++
-Гзаф крар за кудна,
Вуч лугьун за эхирдиз?
-Данайрикай хкудна,
Шумуд ягъин нехирдиз!?
МУЬЖУЬДАР
Кар авачиз чах элкъведач Чилин,
Йифер рекье тваз, кьабулиз йикъар.
Заз чида адан метлебар кьилин,
ТIимил хьунухь я вилерал накъвар.
Кар авачиз чарх элкъведач Чилин,
Кьилел элкъуьриз гъетерин суьруь.
Инсанар гьикьван хьайитIан къалин,
Ийиз кIанзава бахтлубур вири.
+++
Хатурар ийиз, уьмуьр физва зи,
Тум цазвай лежбер акуна никIе.
Несилрин вилик намус хуьзва зи,
Михьи хиялрив муг ийиз рикIе.
Зегьметдиз къимет тIалабзавач за,
Анжах зи чIалар кIелиз хьайитIа.
Жув я шаирдай гьисабзавач за,
Зи шииррикай хъелиз хьайитIа.
+++
Заз гьикI хьанай зун зерре хьиз куьлуь,
Дуьнья акурла гъетерив ацIай.
Амма хана зун диде тир Чили,
Хура туна рикI, дамаррани цIай!
Вуч затI я кьван гъед зунни ви патав?
Жуван кьилелди ийизвай кIвалах.
Дуьнья ацIанва гъетерив битав,
Ргазва зи рикI-мурадрин булах.
+++
Валлагь хъсан затI я къуллугъ,
ЧIехи речар рахун патал.
Хкаж жуваз еке дуллух,
Чанни кIанда эхун патал.
Валлагь яман затI я къуллугъ,
Бирдан жаваб гудай чIавуз.
Ахмакьвиляй хьана шулугъ,
Жуван цIа жув кудай чIавуз.
+++
Вуч авуртІа хъсан ятІа чин тийиз,
Инихъ-анихъ вегьез, сабур хуьн тийиз,
Я кІел тежез, кхьиз тежез, яб тагуз,
Багьа тир вахт физва вацІ хьиз авахьна.
Вердиш тушиз азиятриз таб тагуз,
ЦІаразва зун акваз-такваз гьава хьиз.
+++
Вай акъатай гафар кхьиз дафтарда,
Мукъаят хьухь, гьалт тавурай кафтІардал.
Пулунизни къуллугъдиз я икрамун,
Тариф ийиз, гьикІ муьтІуьгъ жен кимидаз?
Гьалал фуни мумкин я ваз гьарамун,
Къайиди гьикІ лугьун рикІиз чимидаз?
+++
Ийиз хьайтІа, гьарда вичиз кІанивал,
Инна, валлагь, жедайди са масад я.
Гьар са касдихъ хьун герек я къенивал,
ГъалатІрикай вични михьиз, азад яз.
+++
Лугьуда хьи и дуьньяда гьахъ ава.
Пис ксариз бала гуда Аллагьди.
Гьахъвилихъ физ гьикьван четин рехъ ава?!
Са бязибур акьазвач зи чІалахъди.
+++
Пакамахъ вил галачирди рагъ алай,
Куьз кусуда, кьин тавуна ярх хьана.
Уьмуьр квез я даим вилел нвагъ алай?
Хажалатрик кьураз, цІараз, кьах хьна.
+++
Инсанар яз, вирибуруз сад хьтин.
Ганвач бахтар, батсузал лап пара я.
Са бязибур жеда ацІай гад хьтин.
Бязибурун, кьуьд яз, гуьнуькъара я.
+++
«Аллагь-Сад я, пайгъамбарни-Магьаммед.»-
Лугьуз къекъуьн тІимил я, жув инсан хьухь!
Кьейи чІавуз атун патал вал рагьмет,
Ваз писвилер авурдазни хъсан хьухь!
+++
Ихтилатар пара жеда авуртІа,
Амма кІвалах – чарасуз я виридаз.
Гьар са касди дуьз яз, зегьмет чІугуртІа,
Гьар садакай хийир ава иридаз.
+++
Зазни чидач гьикІ жедатІа кьисметар,
Сад Аллагьдин гъиле авай кІвалах я.
Бахт театр туш къачудай билетар,
Бахт – къумлух тир чуьлда гьалтдай булах я.
+++
Бязибуруз вуч къадир хьуй чІаларин?
Етим Эммин, Сулейман са затІар туш.
Къизилгуьллер, цацар алай валарин,
Атир кІвахьиз экъечІнавай кІватІар туш.
+++
Гьикьван ягъин юкІвар-чипІер гьар юкъуз?
Гьикьван вигьин къецин кІвалах пакадал?
Сада-керпич, сада палчух-кьар тухуз,
КІвал эцигиз алахъин дуьз чкадал.
+++
Хатур, гьуьрмет хъсан затІ я арада.
Гьа кар себеб чал инсандин тІвар ала.
Чаз инсанвал, жув гьатайла «кьарада»,
Мсадавай кІан хьунухьал кар ала.
+++
Къуни-къунши хьайи чІавуз, гьуьрметдив
Яшамиш хьун рикІиз регьят кІвалах я.
Сад-масадав рахун-луькІуьн туьгьметдив,
Сагъар тежер чІуру азар-далах я.
+++
Гьар са касдихъ ава вичин кьатІунар,
Гьарда вичин кІвалахзава кьилелди.
ЦІудра алцум тавунамаз атІунар
Авурдаз-«цІар» гун лугьуда гъилелай.
+++
Вичиз ни вуч кІандатІани лугьурай.
Зун я, зи халкь агъзур сарин тарихдин.
Гьар са атай душмандиз гуж къалурай,
Чун кьегьелар я лекьерин къилихдин.
+++
Кьиникьарни ава кьван кьве жуьредин:
Сад-алчах яз, садни кьегьелвилелди.
Бязибуру чпин чанар зерредин
Гуж тагана хуьда алчахвилелди.
+++
Гьинихъ вуна кам вегьейтІан-хата я.
Ягъун, кьиникь адет хьанва герек тир!
КІеретІдин кьил-ахмакь ата-бата я.
КицІин жуьре, бейхабар кьаз зирек тир.
+++
Шумудакай дердер чІугван, гъам чІугван?
Вилер аваз, буьркьуьбурай гьикІ кьада?
Шумуд касдин далдамдал са хам чІугван?
Шумуд патал пайиз тек са рикІ кьада?
+++
Къунши акваз акъатмир вун хамунай,
Пехилвили цуьк гъида ви вилерал.
Сечме техил жеда цайи тумунай,
Адалат хуьз алахъайтIа чилерал.
+++
Къунши хъуьрез акур чIавуз рикIивай,
КIанзни такIанх хъвер къведа ви вилерал.
КIан хьуналди ракъар хъуьтIуьн цикIивай,
Берекат жив гьинай къвада чилерал?
+++
Йифен мекьи гуж акунвай векьерал,
Чигерикай кІватІал хьанвай нвагъ алай.
Зал вил алаз акъвазнавай рекьерал,
Сад Аллагьди гайи юкъуз рагъ алай;
+++
Экуьн кьиляй цав гьалчІнаваз, серин яз,
Акур чІавуз гьаваярни хуш тушиз;
Хияларни рикІе гьатна дерин яз,
Иви ргаз, гьич са дамар буш тушиз;
+++
ТуькIуьр чIалар чанда нефес амай кьван,
Са югъ къведа ви тIем акакь тийидай.
Кьейила вун, гайитIани жуьмяй къан,
Ам садакьа я ваз хкякь тийидай.
+++
Рагъ акІизва, нур чукІуриз цавариз.
На лугьун им эхиримжи сефер я.
Яргъи тир югъ тешпигь хьанвай сувариз,
РикІел анжах амукьайбур кефер я.
+++
«Бахтаварар» - фад фейибур ажалдай,
Гьич са къайгъу, са хажалат амачир.
Чун аялар хьиз кІерецар хчалдай
Ава жеди квез, рикІ я вил галачир.
+++
Дуьз гафариз къимет амач, гьуьрметни.
Сада масад адет хьанва маса гуз.
РикІ аламач чІугваз артух зегьметни,
Вун кьуьзуьдай кьазва гъиле аса гуз.
+++
РУГУДАР
КIамай кьадар кIел ийиз,
ЧIугуртIани зегьметар,
Муаллимриз, хъел ийиз,
Ягъиз кIан туш къиметар.
Чи девирдин тIул я, тIул,
Вирусдин тIвар – пул я, пул!
КIелна, кьилиз гуж гана,
Ягъ тавурла, къиметар;
КIел авунар хуш хьана,
Квез я, чIугун зегьметар?
Чи девирди тIул хьана,
Герек тир затI – пул хьана!
+++
Хуькведа зун муштулухдин хабар гваз.
Аялризни кІвачел гьалсдай къапар гваз.
Ваз-булушка, кІвализ лазим затІарни,
Кепек-шигьи – кІватІай сад-кьве вацранни,
Къачур якІун базардилай яцранни…
Амайбурун герек къведач кьун тІварни.
+++
Чил-гьа Чил я-галатнавай кІвалахна.
Чин ракъинихъ элкъуьрзавай алахъна;
Йифе вичин куькІуьрзава лампаяр.
Варз кьилелла ахвар квахьай къари хьиз.
Инлай, анлай элуькьзава къампаяр,
Цав ацІузва гъетерив са суьруь хьиз.
+++
Дуьньядавай дегишвилер акурла,
Эхиз тежез, рикІ хуруда дакІурла,
Чакай хабар туш гьелелиг чан алай.
Шумуд са гуж эх хъийида, чидач заз.
Им девир туш халкьар кьейи –къан алай,
Хирел гьикьван кьел кІвахдатІа чидач заз.
+++
Гафар санай, крар санай хьайитІа,
Анжах вичиз ришвет-шеле гайитІа,
Амай халкьдиз а касди мекь-каш гуда.
Сад-вадакай тапан даях кьуна хьиз;
Чидач адаз халкьари мус лаш гуда,
ТІанурдин цІа кайи чІавуз кьуна хьиз.
+++
Гьахъ жагъуриз тек са уьмуьр тІимил я.
АлакьайтІа, ам акьулдиз камил я.
Гьахъ жагъуриз кьейи кьванбур пара я.
Бушвал хиве кьадалди гьакІ лукІ хьана,
Кьин хъсан я, им чи кьведан ара я,
Амукьдалди цІивин хьана, цІукІ хьана.
+++
Инсан садра хада, садра рекьида.
Алчахбуруз багьнаяр бул жагъида.
Халкь паталди зегьмет чІугваз, ялайдаз,
Къагьриман хва лугьур багьа тІвар ава.
Халкьдихъай чин са чІуру яз, хъеляйдаз,
Рекьидалди ялиз тежер пар ава.
+++
Куьз лагьайтІа, писдахъ галаз кьил кьурди-
Гьадалайни агъуз кас я зил кьурди.
Рахадайди рахуй вичиз, сив галат
Хьайи чІавуз вич-вичелай лал жеда.
Аллагь течир касдив рахун я гъалатІ.
Алчах касдив кьил кьуна хьуй-къал жеда.
+++
Даим цавуз акъазмир куьн килигиз,
Я иви хъваз гьазур жемир зили хьиз.
Зегьмет чІугу-берекатар чилева,
Амма Аллагь ракъурмир гьич рикІелай.
Гьар са касдин кьисмет Адан гъилева,
ЦІуд рипедиз-сад це цайи никІелай.
+++
Алчахвилел кІватІал авур къизилни,
БарбатІ жеда, тІварцІизни кваз кьезилни.
Шумуд пачагь, шумуд алчах, ханарни,
Фена, фида, амма игит машгьур я.
Шумуд касди гана чпин чанарни,
Душманрилай кьисасарни вахчурд я.
+++
Шаирвилин бахт жагъана-кьисмет яз,
Сад Аллагьди багъиш авур зегьмет яз.
Йифер, йикъар акъудна за, чан гана,
РикІел атай чІалар-цІарар кхьена.
КичІе тушиз кьиникьикай къван гана,
Душман негьда, амукьайтІа декьена!
+++
Шаиррини кар авачиз кІвалахдач,
Гьар садалай шиир кхьиз алакьдач.
Шаирри яд хъвазва халкьдин рикІерай,
Авайдини даим халкьдин дидар я.
Абур халкьди кьазва кьакьан гъетерай,
Халкь галачиз гъетериз цав лап дар я.
+++
УстІар сад жен, фялеяр къуй кьведни хьуй.
Чай хъун патал гьам шекер, гьам медни хьуй!
Амма недай затІ жен, вични дад алай.
Хъсан кІвалах авун пара зегьмет я.
Иесини жен, гьелбетда, яд алай.
Чарасуз яз кІанзавайди план я!
+++
Бес ви крар туькІвей чІавуз кІанивал,
Вучиз кьван вахъ авачир кІус къенивал?
Гила гьикІ я, СикІ, гьатайла ракьара?
Гьикьван ганва къе ви мециз ширинвал?
Дустар галаз кеф чІугвадай йикъара,
Гвачир хьи вахъ и акьулдин деринвал.
+++
И вад йикъан мугьман дуьнья шадвилив
Яшамиш жез, тухун чна садвилив.
Яргъал алай мукьвадалай къуншидин
Пис чкани кьун герек я хъсандай.
Гьи кьадардин къилих ятІан туршиди,
Дуланмиш хьухь, кьуна хьиз са хизандай.
+++
Течир кІвалах хабар кьун туш айибвал.
Течирвилел къачуз алахъ гъалибвал.
Са касдинни вадан фикир сад жедач.
И кІвалах чин тийизвайбур пара я.
ЧІуру кардал садни, заз чиз, шад жедач.
ЧІуру кардин сагьиб уьзуькъара я.
+++
Амма са кар алатдач чи рикІелай,
Яман йикъар хьана хъуьтІуьн цикІелай.
ГьакІ ятІани чІал хвена чи, чил хвена.
Душманрикай чилел биши руг хьана.
Алчахбуру багьнаяр кьаз кьил хвена,
Кьегьелрикай ругун гьализ, юг хьана!
+++
Къагьриманар сагъ хьурай чи гьулдандин!
Хура авай рикІ тир гьар сад Ватандин!
Сад, кьве алчах кими жедач чакъал хьиз,
Гьалт ийидай арабир чал тамара.
Са вахт къведа, я ргъал, я мукьвал хьиз,
А чакъалрин ванер къведа кІамарай.
+++
Гьахъвал, дуван амачирла чилерал,
Нвагъ татана гьикІ амукьда вилерал?
Инсандин невс чІехи затІ я гьуьл хьтин.
Мидаим яз, вацІар хъвана тух тежер.
КІвализ вучин, гачал касдин кьил хьтин?
Бязибурухъ гамар, жувахъ Рух тежен.
+++
Мез аватІан течир абдал кими яз,
Къекъвезва къе шагь хьиз рикІиз «чими» яз.
Куьз лагьайтІа, пулни ава, къуллугъни,
Са бязибур муьтІуьгъарна лукІвар хьиз.
Кам вегьей пад дявени я, шулугъни,
Чеб, лагьайтІа, куькарзава вакІар хьиз.
+++
ЦІуд цІарарин веривердир кхьинихъ,
Маса метлеб авач, рикІин дердер я.
ЦІийи партал аквада чаз хкунихъ,
Партал кІвачик кваз акун вуч бетер я?
Жува жув дуьз тухун халкьдин арада,
Еке кар я, гаф талагьиз чарада.
Сажидина гьа кар рикІе гьат хьана,
Веревирдер элкъуьрзава бейтериз.
Зи рикІин вирт, чІижер вири кІватІ хьана,,
Авурдаз – цІар гун лугьуда гъилелай.
Кьуд цIарарин частушкаяр:
+++
Гьар тукIур чIавуз гьерер,
Дустариз гуз ятурар;
Кьудкъадни цIекIуьд сефер,
Авунай за хатурар.
Тек виш лагьай гъилера,
Ганай лугьуз кIул,
Кьудкъадни цIекIуьдалн,
ЧIугунач зи къул.
+++
Жуван чандал цIай кун тавунамаз
Хажалатрин яд хъун тавунамаз,
Кьисметдикай кеф хун тавунамаз,
Пис-хъсандакай хабар жедани?
Чир хьухь гьар йикъахъ йифни галайди,
Алахьай цавухъ цифни галайди.
Пяхъ-керекулдихъ лифни галайди,
Чидайдахъ биши япар жедани?
+++
Къуншийрикай гьамиша зун рази я,
Лагьана хьуй, халкьдин вилик таб жедан?
Парталар цваз кьил хуьзвай кас дарзи я,
Адан тупIуз акьах тавур раб жедан?
Къуншийрикай авуналди тарифар,
ДакIан са ван галукь тавур яб жедан?
Алакъаяр авуна хьуй хьуй зайифар,
Де лагь куьне, адаз кIвал-югъ, паб жедан?
+++
Кар авачиз чарх элкъведач Чилин,
Йифер рекье тваз, кьабулиз йикъар.
Заз чида адан метлебар кьилин,
Тiимил хьунухь я вилерал накъвар.
Кар авачиз чарх элкъведач Чилин,
Кьилел элкъуьриз гъетерин суьруь.
Инсанар гьикьван хьайитIан къалин,
Ийиз кIанзава бахтлубур вири.
+++
Хатурар ийиз уьмуьр физва зи,
Тум цазвай лежбер акуна никIе.
Несилрин вилик намус хуьзва зи,
Михьи хиялрив муг ийиз рикIе.
Зегьметдиз къимет тIалабзавач за,
Анжах зи чIалар кIелиз хьайитIа.
Жув я шаирдай гьисабзавач за,
Зи шииррикай хъелиз хьайитIа.
+++
Тек са капу ван ийидач жуван,
Я са таракай там жедач чIехи.
Гужлуз аквада цаву авур ван,
ЦIай акъатайла циферай рехи.
Заз кьиникьикай авач хажалат,
Я зун туш эвел, я зун туш эхир.
Ахъайиз тахьуй чин тийиз гъалатI,
Шуьрбет хьиз хьана хъваз тахьуй чехир.
+++
Ракъинин къуват, вацра гудай нур,
Гъетерин эквер цуькверин атир.
Кужумзава за ачухна хьиз хур,
Гьар са зерредин ава заз къадир.
Сирнавар гарун, гьуьлерин лепе,
Ачух я квез зи уьмуьрдин лувар.
ЧIехи дуьньядин заз гьар са пипIе,
КIанзава хьана шадвални сувар.
+++
Аваз, авач лугьудайдан берекат,
Акваз, такваз куьтягь жеда гар галаз.
Дар ятIани бул я лугьуз гьерекат,
Яр хуькведа къуьнуьхъ ацIай квар галаз.
«Кая», «кьея» сивин кIалуб хьайидан,
Уьмуьр фида хажалатдик, гъамуник.
Вич къизилрин юкьва аваз кьейитIан,
Кепек кьванни гудач адан хамунихъ.
+++
Девлетрихъ еке галтугмир пара,
Ам гьи пачагьдин тух хьана руфун?
Фу ширин жеда, галачиз къафун,
Гишинвили ви атIайла чара.
Вахъ авай чIавуз къизилни гимиш,
Авачирдакай кьаз алахъ хабар.
Невсинин гьуьле жез тахьуй батмиш,
Залан хьайила луьткведа ви пар.
ЗАРАФАТНИ РИКIИВАЙ
Чеб чпив къал тахьуй лугьуз,
Чинал чIехи нер авуна.
Ахмакь вилер кикIай чIавуз,
Язух нерал хер авуна.
+++
Гъуьлел рази тушир папан,
Кьилел яман кьев атана.
На лугьуда, са агъдабан,
Инсаф течир сев атана!
+++
Гьар тукIур чIавуз гьерер,
Дустуниз гуз ятурар.
ГьакI шумудни са сефер,
Авунай за хатурар.
Тек виш лагьай сеферда,
Ганай лугьуз кIул,
Кьудкъанни цIекIуьдални
ЧIугунач зи къул!
+++
М Е Р Д В А Л
Мерд тир инсандин кьил жеда вине,
МутIлакь касдин кьил гьатда кьве къуьне.
Халкьдин мисал.
1
Хьана кьван, хьанач Къурбаназ са хва,
И касдиз еке девлетар авай.
Хва Алидизни, гъилиз тир заха,
Халкьдин арада гьуьрметар авай.
Алидин буба, тIвар машгьур Къурбан,
Шегьерда гьуьрмет тир авай са кас.
Пата-къерехда тиртIани кIубан,
Пара кьенятдив незвай фу са кьас.
Девлет бул хьунвай, жезвай ам къаних,
Амма мутIлакьвал тир адан саягъ.
Пул гьакI харж авун-яз кьадай синих,
Мел-мехъеррикайни жедай ам къерех.
Веледрикайни са хва яз авай,
Ада вич хьтин ийизвай вердиш.
«Аватзавай затIар туш девлетар цавай,
Кепек кимидаз, лугьуз жедач виш!»
Недайдаз кьенят, хъвадайдаз мутIлакь,
Пеше тир адан гьисабун пулар.
Лугьудай ада: «Пул я зи яракь!
Пул харж хьайила, жеда зун ялар!»
Уьмуьр са затI я, аквазни-такваз,
Накьан жегьилар къе жезвай кьуьзуь.
КIантIа ваз хъел ша, ацукь гьакI дакIваз,
Хабарни кьадач:-яни вун рази?
ГьикI ятIани са сеферда адан,
РикIел акьалтда и жуьре суал:
Кьил агъузарна, патахъ яз гарда,
Фикирдиз къведа са ният усал:
«Яраб хцикай зун хьтин са кас
ЖедатIа жал кIватIал ийидай девлет?
ТахьайтIа ахмакь, папIрусар чIугваз,
Камунин кьилиз ийидай къилет?
2
Уьмуьр са затI я, аквазни-такваз,
Накьан жегьилар къе жезвай кьуьзуь.
КIантIа ваз хъел ша, ацукь гьакI дакIваз,
Хабарни кьадач: -яни вун рази?
ХтайтIа кIвализ, буба я пашман,
Хъуьчуь руьхъведик хкуьрзава тIвал.
Адаз хъел гъайи вуж ятIа душман?
Куьз гьатнаватIа адан рикIе тIал?
Кьарай татана, кьур чIавуз хабар,
Бубади вичин галтадарна кьил.
Девлетар адахъ авайтIан самбар,
Амма бубадихъ авай мутIлакь гъил.
Буба рахана, жаваб яз хциз:
-Захъ са кьадардин девлет ава, хва.
Я цIуд йисалай, я рекьин зун цIи,
Зи тIвар гьикI жеда? Зегьмет ава хва!
Зи девлет вуна артухарда жал?
Я туш йисалай акъуддан кIаняй?
Я кицIер-кацер на тухарда жал?
И суалри рикI незва, хва, къеняй-.
Диде рахана: -Вучиз гузва гуж?
Ахьтин бегьемсуз жеч чахъ, итим, хва.
КIватIалмир кьиле хажалатрин луж,
Адакай жеда мерд са гьаким, хва!-
-Ма, акI ятIа, вад манат базарда,
Савда авуна, хукваш цIуд манат!
КIвалах ятIани беден бизардай,
Чир жеда, паб, заз а ви аманат!-
Башламиш хьана авун ахтармиш,
Алакьунар чир ийиз Алидин.
Регьят кар тушир авун къазанмиш,
Куьмек галачиз мукьва-кьилидин.
Базардиз фена, къекъведа гада,
Хъвадай циз ина ава кьве къимет.
Хийирдин маса авачир къайда,
ЦIуд манат хьуриз, чIугуна зегьмет.
Базар лагьатIа, халкьарив къалин,
Гуз, къачудайбур жедач гьисабиз.
Гьамбарар авай, маса гуз къуьлуьн,
Садбурни авай гьерер кьасабиз.
Им сад лугьудай тир и тегьер,
Базардиз атун, къазанмишиз пул.
Къелемдиз регьят тушир гъиз бегьер,
Алидиз хъсан чизвай бубад тIул.
Алидин ийир-тийир хьана гьакI,
ГьикI вичи артух ийидатIа пул?
Ачух жен тийиз хийир къведай рак,
Бедендик адан акатнавай хъул.
Базардин кьиле кIватI хьанвай халкьар,
Ашукьри чпин ахъайна межлис.
Къуват квайбуру, кьаз хьана юкьвар,
Пагьливанар хьиз къугъвазвай халис.
Санал акуна яд гъизвай гада,
Булахдилай гъиз, гузвай зазни ваз.
И кIвалахдик квай са тIимил файда,
Чимивиляй яд аштагь авай хъваз.
Алиди яргъал тевгьена хьиз вахт,
Гъиз, маса гана савдачийриз яд.
Гьар гьикI ятIани ахъа хьана бахт,
Алидин крар туькIуьз хьана фад.
КIвачерик зарб квай, рикIик гьерекат.
Алиди лугьуз хьана:»Агь, чан яд!
Дугъриданни вак ква кьван берекат,
Мурадни кьилиз акъатзава фад!»
Хтана кIвализ хва, гваз цIуд манат,
Яргъи авуна бубадихъ вичин.
Бубади авур саягъ ягьанат,
Пул къулаз вегьез жезвай кьван кIвачин.
Амма канач пул, вахкана хцив:
-И цIудакай заз ая виш манат!-
Рахана хцихъ секин тир ванцив,
Гьам буйругъни я, гьамни яз минет.
«Белки дидедин пул ганва хцив,-
Хиялар фена Къурбанан рикIяй.-
Бязи папари, итимар мецив,
Чирни тавуна, акъудда кIеняй.»
Мад базар тирвал къекъвена гада,
ЦIуд манатдикай виш авун патал.
Артух рахункай авачир файда,
И имтигьанни гьич авун патал.
Хтана кIвализ, сивик кваз шад хъвер,
Виш манатни гваз, гьекьни каф хьана.
-Им кьве лишан я, хьанвач, хва, мехъер,
Заз кIанзава пул мад гзаф хьана!
И вишекай на хъувуртIа, кьве виш,
Вахкайдай кьада на заз имтигьан!
Зи девлетар ваз – къизилни гимиш,
Зи мални девлет – гьам вун, гьам ви чан!-
«Мад чара авач, амай са сефер,
Зегьмет чIугуна, ахпа яда ял,» -
ИкI лугьуз Али, чIугваз кIанз кефер,
Гьатна мад рекье, гваз агъзур хиял.
Гзаф авай халкь, базар тир къалин,
Къазанжи къведай авачир кIвалах.
Амма са инсан тIал хьанвай кьилин,
Акъвазиз хьана, къвез Алид къвалахъ:
«Сад тир Аллагьдин тIвар аваз рикIе,
Ни багъишайтIа, заз виш манат пул;
Бахтлу жеда ам уьмуьрдин рекье,
Дуьнья ацIай кьван девлет жеда бул!»-
Амма Алиди, ганач адаз яб,
Бубадин вилик тахьун патал буш.
ГьикI эхир кьиляй акъудда жув таб?
Ам девришрихъ гьич ягъадай кас туш!
«Сад тир Аллагьдин тIвар аваз рикIе,
Ни багъишайтIа, заз виш манат пул;
Бахтлу жеда ам уьмуьрдин рекье,
Дуьнья ацIай кьван девлет жеда бул!
Мерд-мердени яз, виш манат гайи,
Касдин кIалахар туькIуьда вири!
Вичин намусдал аферин гъайи,
Инсан гьамиша къекъведа дири!»
Я савда хьанач, я кепек хийир,
Амма девришди гузвачир мажал.
Хьана Алидин ийирни тийир.
Туьтуьнин кIанел атана ажал.
Гьинихъ фейитIан, акъатиз вилик,
Девришди ван тир япа авайди.
Гагь-гагь атана, кикIизвай гъилик,
Акъудиз гвай пул - гъапа авайди!
«Сад тир Аллагьдин тIвар аваз рикIе,
Ни багъишайтIа, заз виш манат пул;
Бахтлу жеда ам уьмуьрдин рекье,
Дуьнья ацIай кьван девлет жеда бул!»
АтIана чара гададин Али,
РикIи кIутадин ванзавай хура.
Ийизмачир мад дуьз кIвалах кьили,
Пул бахш тавункай амачир чара!
-Ма, алат залай, хьанач къе савда,
Белки я жед им Аллагьдин кьадар!-
ИкI лугьуз, кIвализ хъфена гада,
Гегьенш тир дуьнья михьиз хьана дар!
Пул гъиле гьатай цIарана девриш,
Сивел дуьадин гафари гуз лув.
Кьиле хиялар сад садал къариш
Жезвай, мефтIери куз алахъна цIув.
Хтна кIвализ кур пашман Али,
Бубадин вилик акъваз хьана къах.
На лугьун, гада янавай вили,
Жагъун тавуна къазанжи кIвалах.
-Зиян авач, хва, гьамиша савда,
Жуваз кIанивал кIвалах туш туькIуьр.
Са вахтар жеда, гар хьана пайда,
Гьатта лампани хкахьдай куькIуьр.
Зав вахце а виш, гьаман са кар я.
Вахтар хъижеда къазанмиш хъийир.
Куьз сефил я вун, вучиз инкар я?
КIан хьунал даим жедай туш хийир!-
Гадади яваш агъузарна кьил,
Гужал лагьана: - Гьалт хьана девриш,
Адан дуьайри бушарна зи гъил,
Авун хьана а виш манат багъиш.
«Сад тир Аллагьдин тIвар аваз рикIе,
Ни багъишайтIа, заз виш манат пул;
Бахтлу жеда ам уьмуьрдин рекье,
Дуьнья ацIай кьван девлет жеда бул!
Мерд-мердени яз, виш манат гайи,
Касдин кIалахар туькIуьда вири!
Вичин намусдал аферин гъайи,
Инсан гьамиша къекъведа дири!-»
Ван хьайи Къурбан, хьайи хьиз дили,
Яшлу ятIани акьалтна кIвачел!
Акуна такIан хьана хва Али,
Кьуна хьиз хуру, чIугуна вичел:
-Вун гьи пачагьдин, гьи шагьдин тир хва?
Девришдиз багъиш виш манат ийиз?
Са шийи гудай, къачудай юхва!
Куьз туна вакай ягьанат ийиз?!
Девришдиз гудай адет я кепек,
Девлетлу ятIа, кьве шигьи, абас!
Вучда вакай за хва хьана эркек?
Девлетдин къадир течир уюнбаз!-
Папа минетна: -кяймийир зи хцик,
Ада мад сефер хъийидач гъалатI!
-Беябурна зун халкьарин вилик,
Гьамани галаз, квахь, залай алат!!!-
Дидени Али, кьведни яз пашман,
Хъфена кIаник квай ичIи кIвализ.
Хцикай хьанвай бубадиз душман,
Гьич акунани кIамачир вилиз!
3
Буба Къурбаназ авай дуьнья барамбар,
Ихтибарлу дуст тIварни тир Ислам.
Гъам кьезил ийиз авуна хабар,
Квадриз вилеркай Али – хва тамам.
Атана Ислам, Къурбанан кIвализ,
Жузун-качузун авуна эвел.
Багъламадал тIвал янавай кьилиз,
Дустунин крар атанвай кIевел.
-Ислам, вун зи дуст я рикIяй-рикIиз,
Вал са четин кар гьалтнава къе зи.
Завай жуван хва алакьдач рекьиз,
Хцин суд ийиз вун хьурай къази.
Жувахъ галаз ам тухвана яргъаз,
Кьена хьиз, кучук, акIура са къван.
Масадахъ завай жезвач, дуст, агъаз.
Дуьньядикай зи рикI ханва гьакьван.
Ада зи девлет гана девришриз,
Зи камаллу тIвар къацIурда са къуз.
Ахьтинбур чавай жедач вердишриз,
Я ахьтинбуруз жедач акьул гуз.-
-Азиз дуст Къурбан, зун ви хва кьейи,
Ийимир вуна ивидин душман!
Гьайиф я а хва, цуьк хьтин хвейи,
Чир хьухь, эхирдай жедайди пашман!-
-Абур артухан гафар я, Ислам,
Лугьумир папаз, чир мийир хциз.
Зал хъуьредалди, хуьр, кIвал ва алам,
Вахтунда ажал це на и кицIиз!-
Исламаз маса амукьнач чара,
Алидихъ галаз фена ам сейрдиз.
Хуьруьвай яргъа хьайила пара,
Али гъавурда твада иердиз:
-Чан дустунин хва, ви бубади зал,
Тапшурмишнава кар тийир алакь.
Бубадиз кIан туш чан амукьун вал,
Вун яна кьиникь заз я гуж кIвалах.
За лугьуда вун, яна хьиз, кьена,
Жуван къилерал кучудна сура.
Муштулух гуда адаз хъфена,
Вун кьейида хьиз, кьил туна хура.
Амма, минет я, хквемир кьулухъ,
Айиб тийирвал зун ви бубади.
Аман минет ваз ийимир шулугъ,
Ви бубадин дерт я лап зурбади.-
-Аллагь рази хьуй, чан Ислам халу,
Яшамиш хъижез, багъишай уьмуьр.
Хайи ватандихъ элкъуьрна далу,
Дуьнья тергна зун фена лугьумир.-
Гьа и саягъда, яна гъил-гъилиз,
Гада чуьллема, кьил туькIвей патахъ.
Ислам хъфена, дустунин кIвализ,
Вичин тапаррин ийиз кIанз чIалахъ.
4
«Вуч ийида кьван бубадиз акси?
Белки Аллагьди ганва гьа кьисмет.
Гьич са чIавузни хьун дуьз туш аси,
Я герек къведач гутунни кьил-мет.»-
Ихьтин хиялар физ рикIяй, Али,
Фена рекьерай уьмуьрда такур.
Авач чидай кас, я мукьва-кьили,
Уьмуьрдин рекьер дар я ва какур.
Гагь тамар хьана, валарни цацар,
Къазундай партал, кьаз кицIин саягъ.
Сана къурамат, масана вацIар,
Гагь къвадай марфар, гагь кьилел куз рагъ.
Эхир са нянихъ акътна саниз,
Кьил акъат тийир, хуьр яни, шегьер.
Уьлгуьч такуна, чIар алай чиниз,
Али буш хьанвай гьич тахьай тегьер.
РикI хьана хъуьтуьл, руфун яз ичIи,
Нивай тIалабда, са стIал яд, фу?
Вилериз затIни аквазмач мичIи,
Кьулан тарцик къвез, кикIизва руфун.
Эхир са кIвализ хьайила мукьва,
Гужалди гъуту гатана варар.
Дуьз акъваз тежез, тIал гьатна юкьва,
Къвердавай зайиф жез хьана крар.
Хабар хьайила, гатуникай вар,
ЭкъечIна гваз фу гуьзел тир са руш.
Ам акур чIавуз чина авай яр,
Алидин рикIиз ам хьана лап хуш.
Руша вегьей фу кьаз тахьай Али,
Ярх хьана чилел, фу алаз къвалал.
Мад адан кIвалах хъувунач кьили,
Гишин ятIан фу, нез тежез гьалал.
Гьа икI яргъи йиф дакIардин кIане,
Акъудна ада, вич вичел текъвез.
Вуч гьал аватIа, шегьердин къене,
Са Гьаким авай, чир ийиз, къекъвез.
Килигна Гьаким, дакIардин кIане,
Сад ярхар хьанва, кьейидан жуьре.
-Алад, килиг кван, вуж ятIа куьне?
Къарагъ тийизвай экуьнин бере.
-Ахтармиш ая, кьенван ва я туш.
КьенватIа, тадиз вахчуна кучук!
Чан аламатIа, хьанватIа, ам буш,
Це са тике фу, атIана са чIук!-
Фена нуькверар инсандин кьилив,
Кьуна гъил ва кIвач, авуна югъур.
Рахазвай хьана ама яваш вич чилив,
Терхеба саягъ ийизвай гъур-гъур.
-Эй, абдал, къарагъ!- Рахана нуьквер,
Чан аламатIа, къарагъ кван кIвачел!
-ГьакIан куьне куь чIур мийир рикIер,-
Нубатсуз алахъ тавуна вичел.
Квевай зи дерди жедай туш туькIуьр,
Зун секиндиз тур, алат куьн залай.
Рагъни кIамач заз, цаварал куькIуьр,
И кьадар гужар дуьньядал алай.-
Нуьквер хъфена, пачагьдин кьилив:
-Адахъ дерт ава, тежедай туькIуьр.
Нубатсуз хьана, фин адан кьилив,
Лугьузва вичик ийимир хуькуьр.-
-Зун Гьаким я лагь, вири алакьдай,
Вуч дерт аватIа, лугьурай ачух! -
Эхир эвичIна ам вич улакьдай,
Фена чкадал: -Гила зав рахух!
-Вавай заз чара жедач, чан Гьаким,
Зи дерт я дерин, тежедай чара. -
-Зун Гьаким тирди ийизва таким,
Захъ ихтиярар ава лап пара! -
-ЯтIа, кьин яхъ кван, жедатIа туькIуьр, -
-Аллагьдин калам авурай къалум,
Эгер за гьа кар, лампа хьиз куькIуьр,
ТавуртIа, лагь кван, вуч ятIа, залум?
-И кIвалевай руш, лифрез тир ухшар,
Ам заз кIан хьанва, гъиз жедтIа, гъваш.-
-Кьин кьун хьана вуч кар хьана нашар?
Тадиз вахчуна, ам кIвализ хукваш!!!-
Гьакимди тадиз, гана хьиз буйругъ,
И абдалдикай хъувуна инсан.
Яна гьамамрай, авуна къуллугъ,
Идакай жегьил хъхьана хъсан.
Адан парталар, цIирхериз ухшар,
Хуьз туна куьгьне чувалда чIарчIин.
Мад цIийиз жегьил хъувуна яшар,
Гьа виликан хьиз вахтара вичин.
ИкI фена йикъар, са шумуд варцар,
Гьакимдиз кьинез акъудиз кIанз рехъ.
Кьин кьуна, рикIе акIанвай цацар,
Кьаз акъажзавай кьве гъилел кьве хъвехъ.
Эхир са юкъуз, кIан хьанвай рушан,
Буба Селиман фида кьван Гьаким.
Кутун паталди рушак са лишан,
Таб туькIуьр авун атанвай лазим:
-Жанаби Гьаким, зун ви къапудиз,
Кар авачиз къвеч, вуч я лагь дерди?
-Завай, Селим, кьил жезвач акъудиз,
Са кIвалах ава, гузвай пис тади!
Къунши пачагьдай атанва мугьман,
Жегьил тир гада, дустунин хъсан.
Дуст закай тахьун паталди пашман,
Адаз багъишдай затI кIан я масан.
Са юргъа балкIан авуртIа багъиш,
Дустунихъ рамаг ава хварарин.
Захъ сад аватIа, адахъ ава виш,
Лапагрин суьруь, нехир маларин.
Эхир зи кьилиз са ихьтин фикир,
Атанва, азиз Селим зи стха!
Эгер зи дерди авуртIа туькIуьр,
Закай ваз жеда вафалу арха!
А ви руш хьтин чи дагъдин жейран,
Жагъидач адаз дуьньядин къеняй.
Ви руш акур ам хьанва лап гьейран,
Це талгьана зун хъфидач инай!!!-
-Мад ви гафунал эциг жедан гаф?
Вун акур чIавуз шад хьана кваз хъвер
Харжи-харабат тавуна гзаф,
Твах свас яз зи руш авуна мехъер! -
Са тIимил чIавуз, Гьакимдин кIвале,
Яшамиш хьана Али, галаз свас.
Яран бубани, гъил амаз гъиле,
Рагьметдиз фена, вацра кьуна яс.
Эхир са юкъуз Алини галаз,
Руш хъфида кьван бубадин кIвализ.
Гьакимди инал артухни алаз,
Хиве кьур кIвалах акъудна кьилиз.
Ахпа Алидик кваз акур дамах,
Гьакимаз и кар хуш хьанач артух.
Къекъверагдиз къе са чIаван алчах,
Вичелай чIехи жагъанва къуллугъ.
Эверда кьве кас нуькверриз кIвализ,
Эхиз тахьайла, Гьакимди вичин:
-Алидиз кьур кьин, акъудна кьилиз,
Заз и шегьерда такуй адан чин!
Къе ам фенвалди чуьхуьз гьамамдиз,
Зи парталар мад алукIиз тамир.
А вичин цIирхер вахце тамамдиз,
Минет авуртIан са ябни гумир!
Уюн-буюнар ийиз таз тахьуй,
Лагь, за кьунвай кьин акъудна кьилиз.
АлукIна цIирхер шегьердай квахьуй,
Артухан за яд чимдалди кьилиз! -
5
-Гьи чинал хъфин зун папан кьилив?
И суалди куз, хъукъурна Али.
Гьакимди и кар кьуьна заз гъилив,
Яраб ам вучиз хьанватIа дили?
ИкI хъфиз жедач, квахь хъийида зун,
КIваляй тахьай чин – пата жедани?
Идалай цIудра лап кьейитIа зун
Хъсан тир, мад пис хата жедани?-
ИкI лугьуз Али са кьадар рекьиз
Хъфена, югъни мичIи хъижезай.
Чка амачир хуруда рикIиз,
РикI, вичи лугьуз вични ишезвай.
«Бес папан тахсир вуч я, тек туна?
Гъуьл гьиниз фена, акъат тийиз кьил.
Сагъ жен тийидай рикIе тIвек туна,
Я кьена, чизвач, я аматIа гъуьл»-.
ИкI лугьуз-лугьуз, элкъвена кьулухъ,
Гьалалвал къачуз папавай вичин.
Икьван вахтуна заз авур къуллугъ,
Яд экъич хьана, ярх хьана гичин.
Агакьна кIвалив, дакIардин кIаниз,
Сифте сефер яз акур и Ханум.
Гьахьиз алакьнач варарин къениз,
Кас галайдакай авуна малум.
Вар гатай чIавуз, ачухна дакIар,
Тамашна Ханум, дакIардин кIане,
Сад ава, партал хьанвай пис кукIвар,
Кьил хкаж тежез, гьатна кьве къуьне.
-Акъваз, за ваз фу гваз хкведалди!
-Фу заз лазим туш, заз ая багъиш,
Уьмуьрдин юлдаш тиртIа къедалди,
Ваз минет я заз ийимир къаргъиш.-
И ван хьайила, Ханума дакIар
Акьална, тадиз эвичIна кIаник.
Варарин гъвачIи ахъайна ракIар,
Чуплах тир Али кутуна вилик.
Ханума - кIвализ, Алиди – кьулухъ,
Али Ханума авуна галчIур.
-Гьалал ая заз, на авур къуллугъ,
Гьаким – угърашди авуна кIвал чIур.
-Вуч хьана, хьанач, хтайла кIвале,
Ахъай заз, Али, кьилихъай кьилихъ.
Алатай крар гьатдач чи гъиле,
Гьакиман алчах чизва заз къилих.-
Йиф акъат хьана, акал ийиз яб,
Хьайи-хьайивал лагьана вири.
Кутун тавуна са живини таб,
Ахъайна, ухшар кьисадиз куьруь.
-Хьайивал хъсан хьана, чан Али,
ТуштIан рази я вун пачагьдин хва.
За кьада кьисас а касдиз дили,
ТIвар Гьаким ятIан, я алчахдин хва!
6
Са вад йикъалай пис хъел квай Ханум,
Арзадиз фида Гьакиман кьилив.
Вич вуж я, вуж туш, тавуна малум.
Акъвазна рехъ хуьз ам къведай вилив.
Гьакимаз вичин арзаханадихъ,
Акуна, гуьзел авунвай акъваз.
Гуьрчег рушарихъ мидаим къанихъ,
Гьаким амукьна пIузарар жакьваз.
-АтайтIа жедан, арзаханадиз?-
Рахана аваш Хунум сесинал.
-Айиб тушни таз атай арзадиз,
АватIан кIалах гьатта нисинал?
Ацукь тавуна, лагь жуван арза,
Заз ийидай мад ава кIвалахар.
Дикъетдивди яб акалзава за,
И кьадар иер гвай вахъ дамахар.
-Гьаким, вун сагърай, гвай гьахъни дуван,
Зун са кесибдин руш я тир бедбахт.
Икьван жегьил чан пуч жезва жуван,
Ваз арза ийиз, жагъур тежез вахт.
КIанз атайбуруз бубади жагъай,
Залай фитнеяр ийизва чIуру.
-Вун хайид яни, бубадиз тахай?
-Квез я а гафар, хийирсуз кьуру?
Гьар са атайдай акъудзавач чIал:
«Зи руш буьркьуьд я, зи руш я кьецIид.
Кьил гачалди я, рахаз тежер лал.
Буйдизни куьруь, кIанчI я гъвечIид.»
Са аваран кас жегьил ва кьуьзуь,
ЖагъанайтIа зун гьадаз паб жедай.
-Зун атайтIа, вун жедайни рази?
-Зун ваз гъал жедай, вун заз раб жедай!
-АкI ятIа, ахлад, зи гуьзел бике,
И мукьвара зун къведа куьн кIвализ.
Савкьватарни гваз къведа зун еке,
Таб къалумда за бубадин кьилиз!
Кхьихь и чарчел гьим ятIа куьче,
КIвалин нумрани кхьихь иердиз.
Туьфенг хьиз авай зун вини кIваче,
ВикIегь кас тирди чизва шегьердиз.-
7
Хабар нивай гун, рушакай кьецIи,
Вилериз буьркьуь, рахаз тежер лал.
Яшамиш жезва къазмада бицIи,
Кесиб тир диде, буба гваз къвалал.
Абур Ханума гъавурда туна,
Гьаким къвезвайди, руш тухун патал.
Вири авайвал лагь таб тавуна,
Рахкуррай папар, къачуз тур партал.
Кесибдин, гьелбет тир эвел кичIе,
Амма Ханума авуна секин.
ВикIегь тир кас жен гъуьрчехъан гъуьрче,
Ажиз хьайитIа, кьиникь я мумкин.
Атана Гьаким, далдамни зуьрне,
Гатаз кесибдин руш тухун патал.
Маса фикирар ийимир куьне,
КьецIи ва буьркьуь къуш тухун патал.
Кесиб бубади вири авайвал,
ЛагьанатIани Гьаким тир рази.
«Рушахъ ийида вири галайвал,
Гьич са куьнални тийиз нарази.»
И арада а паталлай кIваляй,
Ханума вичин къалурзавай чин.
Гьакима рушан бубадин хъиляй,
Кьинерни ахтар кьаз хьана вичин.
-Вун рази ятIа, рахкура папар,
Завай гуз жедач руш папар кьилел.
Зи рушан кьилел хкидач папар,
Зи руш кард хьтин хуьда на гъилел!
-Аллагьдин гьахъ тир къалумуй Кьуркьан,
ТуртIа за папар, гъайитIа кьилел.
Са кас ятIани яшар тир юкьван,
Руш хуьда за ви, кард хьтин гъилел! -
ИкI тухвана руш, Халума и свас,
Гьакиман кIвале тада са гьалда.
Чам хкведалди, ада тади кваз,
Ярх тахьун патал мес-къуьж акалда.
Ахъайна ракIар свас авай кIвалин,
Свас пипIе авай кIанчI хьтин гъвечIи.
Суьгьберар герек къведач кьван къалин,
КIвале псис куз хьанвай лап мичIи.
-Кьилеллай дуьгуьр, алуд, гуьзел яр!
Зун папарикай кас я авай чин.
Гъваш, вуч аватIа, заз чамран паяр,
Гъваш инал шуьрбет ацIанвай гичин! -
Амма пипIевай кIанчI хьтин сусай,
Акъатзвач гаф, я ваъни, я эхь.
Халис биши сункь тир а свас ксай,
Я шадни тушир, я тушир бейкеф.
Гакимавай мад хьун хъувунач эх,
Вичи алудни, кьилеллай дуьгуьр.
Свас акур Гьаким, хьана чилел ярх,
Ажал агакьнач, Аллагьдиз шуькуьр!
-Яран бубадин гафар тир кьван гьахъ,
Им а Ханумдин кьисас хьана кьван.
Мад лугьун хъийир гафар амач захъ,
Зи эхир кьисмет и свас хьана кьван.
8
Кьисасдиз кьисас вахчуна Ханум,
Маса гана хьиз бубадин девлет,
Шегьерда акъваз тавуна залум,
Чка жагъуриз алахъна хелвет.
Алидин рикIе акъатна ватан,
Белки аматIа дидеди буба.
Гьикьван хуш ери ятIани патан,
Жув хайи чка женнет я зурба.
Са цIуд деведал эцигна парар,
Хъифида Али, вил хьана кIвалихъ.
Аллагьдиз туькIуьр, хъсан тир крар,
Гьар са инсандиз хьуй эхир кьилихъ.
АтIана дере, атIана тепе,
Гьалтай булахрал ягъизни ялар.
Девейрал гузвай девлетди лепе,
Гележег хъсан хьун патал гьалар.
Эхир хьи хуьруьз агакьай чIавуз,
Са кас Алидал дуьшуьш хьайила;
Шад хабар хьана, акъатна цавуз,
Къунши гада яз, таниш хьайила.
-Дидени буба вахъ ишедай кьван,
Дарих яз, вал вил алама, Али!
Гъам хьанатIани лап тежедай кьван,
Вун акунихъ вил галама, Али.
Хабар нивай гун, а девришдивай,
-Сад тир Аллагьдин тIвар аваз рикIе,
Ни багъишайтIа, заз виш манат пул;
Бахтлу жеда ам уьмуьрдин рекье,
Дуьнья ацIай кьван девлет жеда бул!
Мерд-мердени яз, виш манат гайи,
Касдин кIалахар туькIуьда вири!
Вичин намусдал аферин гъайи,
Инсан гьамиша къекъведа дири!-
И ван хьайила, Алиди девриш,
Къужахламишна, хутахна кIвализ.
-Вун гьахъ тир, девриш, садакьа са виш
Гайила, мурад акъатна кьилиз,-
Дидени буба Алидин хура,
Ханум свасни кваз авуна къужах.
Алидин хуьре шадвилер пара,
Им зазни хьана пара шад кIвалах.
Къурмиш хъувуна цIийикIа мехъер,
Завни хъваз туна, цуру тир буза.
Гьахъвал гвайбурун сивел жеда хъвер,
ЧIуру ниятрин жаллатIриз жаза!
Эверайди хьиз, акъатна вилик.
Гьахъ гафар лугьуз вич вердишдавай,
Акъвазиз жедач, тахьана шерик.
Ина захъ галаз девришни авай.
9
Мехъерин шадвал авачир а кьил,
Я тIуьнрикайни авачи дарвал.
Жегьилри ийиз, хкечI тийиз кьуьл,
Кьавалри къалаз чпин устIарвал.
Гьелбетда, межлис тухузвай кьиле,
Тамададив гвай абурлу гафар.
Шагь яна, Ширван къачур хьиз къеле,
Алукьай саягъ хьиз хьанвай гатфар.
Ашукьри лугьуз шадлу манияр,
Ина авайди тир са мусибат.
Алини Ханум галаз кIани яр,
Къвердавай артух жезвай муьгьуьббат.
Къурбан лагьайтIа, са вилив хъуьрез,
Муькуь виливди ишезвай яваш.
Умуд кумачир и мехъер серес,
Ахкун, акъудай нубатсуз сиваш.
Пулни девлетар ятIани ширин,
Амма веледар пулдихъ жагъидач.
Кесиб хьуналди, кефи яз серин,
ВикIегь тир инсан санан рекьидач.
Гьихьтин чIуру кар кьузуь тир кьиляй,
Авуна лугьуз, буба тир пашман.
Къизил балугъар кьаз кIан яз гьуьляй,
Авай са хциз гьикI хаьанай душман?
И хиялрин кваз акурла буба,
Алидиз яргъай аквазвай хъсан.
Ягъалмиш тирвал хьанатIан зурба,
Диде-бубаяр ксар я масан.
Дидедин рикIиз авачир чка,
Хва сагъ-саламат, свас галаз акур.
Шарагар жеда лугьуз мад мука,
Сад тир Аллагьдиз ийизвай шукур.
Тамадади гаф диде бубадиз,
Гана мехъерин иесияр тир.
Ихьтин кьегьел хва гъайи арадиз,
Чир хьун паталди веледдин къадир.
Ахпа мукьварбур, ярарни дустар,
Рахаз, кьуьлерна, лезги макьамрал.
Гьар сада лугьуз, вежевай тостар,
Дамахар завай сусални чамрал!
Дем авай чIавуз вичин гуьнгуьна,
Дервишдизни гаф гана рахадай.
-Къе чамран кIвале лампа куькIуьна,
Рагъ экъечI авур саягъ агъадай!
Азиз тир эллер, заха хьухь гъилиз,
Авачир касдиз куьмек гуз алахъ!
Девлет атана кIандатIа кIвалих,
Яваш ийимир хатурдин кIвалах.
Шаз и вахтунда, зи кьилел бала
Атанвай, ришвет гун патал са виш.
ЛукIвилиз элкъуьр ийизвай бала,
Куьмек гудай кас авачир заз гьич.
Са базардин къуз зал гьалтна и кас,
Заз вуж ятIани чин тийидай тIвар.
Мердвилин къилих тир Алидиз хас,
Гьебетда, рикIиз хьанатIани тIар!
Азаб галачиз, тежевал регьят,
Шадвал жагъидач, тахьана пашман.
Хъсанвилерихъ тахьурай сергьят,
Сад садаз дуст хьухь, сад садаз мугьман!
10
Яргъи тавуна, куьтягьин кьиса,
Хатур-гьуьрметдиз рикIер тахьуй дар.
Шадвал кIан ятIа квез гьар са йиса,
Яхъ гьарда жуваз вафалу дустар!
ЗИ ЭЛКЪУЬРУНИКАЙ СА ШУМУД
Низами Гянджеви
АШКЪИДИ РИКI ЧIУЛАВЗАВА
Ашкъиди рикI чIулавзава – рикI лишан яз – гьахьнава.
Зи гьараюн вили цавун куьлгейризни гьахьнава.
Зи рикIелай алатнавач, гъиле авай кек кьван цуьк!
Кагьал тушиз, гуж гуз, чукIул, ам зи рикIе гьахьнава,
Хийир авач и дуьньяда чуьнуьхункай, вун кIан яз!
И дуьньяда фад ван ава, серин хьтин гьахьнава,
Руьгь вахъ галаз, карван хьиз, кIвач галчIуриз,
Мад гьа вичин кIвализ – кIарцIяй кIарцIиз – гьахьнава.
Явашдиз на лагьанай заз: «Низами, зун къведа», Тадиз!
Кьисмет хьайи юкъуз зун ви тавханадиз гьахьнава.
Сажидин. Туьрк чIалай авур элкъуьрун.
ХАЖАЛАТДИН ДАГЪ
Экуьнин гар! Зи кIаниди, квелди ви руьгь ацIанва, - лагь.
Буйдиз кьакьан тан – кипарис, къиил цуьк – чин аквазва - лагь.
Якъутдин сив паталди за, гьакI нубатсуз ви экъична.
ПIирер кьула ацукьнаваз, къапунай чехир ганва – лагь.
Хажалатрик кваз, хъвайи кьван, агъу чехир ивидик квай
Зи пIузарай, вирт тир суьгьбет, акьудунив рахазва – лагь.
Лугьузва: куьз, чара хьана, кьисмет икьван сефилди я,
И гафари йифиз рикIе, айгьамралди мичI твазва – лагь.
И азиз тир руш паталди, чизмач намус, я тIвар жуван.
РикIин атлу, яргъал рекье, чара хьана, гьалзава – лагь.
Аламат кас! Гьар пакамлай, эгечIзава къал авунив,
БагъишдатIа экуьвили, мичIивилин гьалзава – лагь.
Шадвал гъидай са кас авач, Рехъчи, аквазвай Навои,
Агь дарихвал ва хажалат, ви тазавал жузазва – лагь!
Алишер Новоидин эсер. Абдулла Орипова ва за уьзбек чIалай.
АВИЦЕННА ВА АЖАЛ
Дуьньяда магьшур алим, шаир, философ Авиценан уьмуьрдикай,
узбек халкьдин шаир ва игит Абдулла Орипован 80 йисан юбилейдиз
теснифнавай шиир лезги чIалаз элкъуьрун
I
Фад алатна, хьайи кар тир, им яргъал,
Вични, агъзур йисан идалай вилик.
Афшан хуьре, Бухарадиз, лап мукьвал,
Хьана аял, вирибурун, алай рикI
Диде-буба – хуьзвай ксар, мал-къара,
И кIвалахдал, жезвайбур тир яшамиш.
Гьич хиялдиз къведачир хьи, мукьвара,
Чпиз кьисмет ийидайди и багъиш.
Чпи чIугур кьван азабрин, яз къимет,
Кесиб кIваляй ихьтин са хва акъатун;
Им тушни кьван, шад ийидай, са кьисмет?
Хцел, Духтур лугьудай, тIвар акьалтун.
Садбуру, им тIебиатдин кIвалах я,
Низ хьайитIан, жагъин тийир, несиб хьун.
Халкь паталди, лап адетдин дамах я.
Кваз такьуна, кIвал-югъ, хизан кесиб хьун.
Вичихъ авай акьуллувал, гьам амал,
Ам виридаз кIан яз, алай гъилерал.
Виридакай хкягъна хьиз, кесиб кIвал,
Бахтунин къуш, ацукьна и кIвалерал.
Руьгь - девлетлу, Духтур - тIварни, магьир хьун,
ТIебиатни диде хьана, ариф яз.
Гьам тебиб хьун, гьамни - магьшур шаир хьун.
Гьам сагъардай, устадни хьун, мариф яз.
Ада сагъар авунбурун, начагъвал,
Квадарзавай, хъсан къилих гьалари.
Дарман ийиз, хъчаркай, хуьз сагъвал,
Дарманар жез, чирна, векьер-кьалари.
Адан гьар югъ, хийирлу тир, кIвалах тир.
Садазни ваъ, - лугьун тийир, са кас яз.
Ам, лагьайтIа, Афшан хуьруьн дамах тир,
Азарлуйриз, куьмек гуниз ам, хас яз.
Адан уьмуьр, гьам ахвар, гьам кIвалах яз,
КьетIенбур тир, кьатIунарни ийизвай.
Куьмекар гун, кьун тавуна, къерех яз,
Вичихъ галаз, кIвалахдайбур жагъизвай.
Гьелелигда, кьисмет амай ахвара,
Вилик кумай, азиятдин кIвалахар;
Яргъал рекьи, эверзава, мукьвара,
Авун патал, ам гьакъикъат уяхар.
2
Гзаф яргъай, къариб хабар атана,
Бухарадин эмирдин руш, начагъ яз.
Маликадин, авай чара атIана,
Жерягьривай, сагъар тежез, уьзягъ яз.
Сефилни яз, ажугълуни, хъелни кваз,
Гьич садазни гузвачалдай, ада яб.
Чукурзавай, атайбурни, кваз такьаз
ДакIардавай, кIелни тийиз, гвай ктаб.
ЦIарачни кьван, руш акур чIавуз, икIа?
Буба-эмир – Бухарадин жен еке.
Сагъардай кас, гъун патал - руш Малика,
Буйругъар гуз, са-сад авай, тваз рекье.
Духтур, кIвализ мукьва хьунвай, эмирдин,
Течир тIалди, кузваз акур азарлу.
Минараяр, мискIинрин дегь девирдин,
Галтад жезвай, кукIваривди, тир зарлу.
Са кас, варцел алай табиб, вилив хуьз:
«Зун везирдин хва Мирзо я, - лагьана.
Эмирдин руш, алахъ заз гуз, рекьив гъиз.
И тIалабун ая, заз ваъ талагьана. -
Зун Мирзо я –лугьуз, адав гъил гана!
Дарман гана, муьтIуьгъ ая, чан табиб.
Вуч кIандатIа, ая, ам рекьив гъана,
Заз уьмуьрдин юлдаш ая, чан табиб!» -
И ван хьайи, Духтур, гьакI мягьел хьана.
Чидач иниз эвернатIа, вуч патал?
Вишералди ам хуьрера къекъвена,
ИкI акур туш, гъиз кIанзавай, руш патал.
Адаз, вич и сефер гьайиф атана,
Дуьнья тирди, чир хьана са фана яз.
Чап тамашна, жаваб гунуг кьатIана,
Мирзо, жегьил тир, гьевессуз, чIана яз:
«Азарлудаз тамашин зун, эвелдай…», -
Хкаж хьана, ам гурарай мермердин.
Дараматар, а кьадардин гуьзелдай,
Кьакьан тавдин, дестекар - хуш тегьердин.
ЧIагурнавай, ракIарихъ гъил галукьна,
Кве ятIани, цIарцIар гузвай, къеняй нур…
Векъидаказ, вири кьулухъ авуна:
«Азарлуни зун кьилди яз, кьилихъ тур…».
3
Инсан туькIуьр авунватIа, кьарадкай,
Элкъуьрзава, кьарадиз вуч паталди?
Духтура и фагьумайла, кардикай,
Хьана мягьтел кар, адаз вич паталди.
Тавханадин, къванерни кваз, куькIуьниз,
Акур чIавуз, амукь хьана гъарикIа.
Гьар са цлай, къариба тир экуьниз,
Пердедикай акуна экв – Малика.
Надир цуьк хьиз, багьани тир къиметдиз,
Гар хьтин руш, акъат хьана виликай.
Духтур мягьтел хьана, вичин кьисметдиз,
Ам са герен, хкатна вич вичикай.
Маликади, атайдавай жузуна:
«Вун вуж я лагь? Жерягь яни? Жаваб це?»
Духтурдиз, вич цIу кайиди хьиз акуна.
Ам лал хьана, гаф амачиз, ван - меце.
Руш, лагьайтIа, а кьадардин, назик тир,
Руьгь гьатнавай, аламатдин ракьара.
Хуьн паталди, халкь авунвай, са цуьк тир,
Кас авачир, дерди гьалдай, мукьвара.
Духтурдини: «Багъиш ая, вуна заз,
Зун –духур я, цIийи жуьре сагъардай.
Ваз гъуьл кIан я, туьхуьн тавун патал наз,
Гьар са юкъуз, вал кIанивал гьакьардай. -
Къаб хайи хьиз, ават хьана, гъилевай,
Хъвер къугъвана, пIузаррилай, ван ийир.
«Ваъ, Малика, дустунай яхъ, кIвалевай,
Вун гъуьлуьз фин сарасуз я! Айибмир –
КIани касдиз…» - Хъвер кьатI хьана, куьруь хьиз,
Акъвазна яд, гимиш хьтин булахдай….
«Дугъриданни, вун жерягь туш, вири хьиз,
Бухарада тахьай сад, икI кIвалахдай…»
Шагьзададин вилера мад, гьа икIа,
Гъам амайтIан, экв гьатна, и арада.
Буйругъ саягъ, рахаз хьана Малика:
Табиб яз, вун амукьда тавханада!» -
Сефил яз чин, руьгьдин секинвилелди,
ТIалдикай, са гафни лугьун тавуна…
Эхь, - лагьана, ада разивилелди,
Ктабхана, кIан тир, адаз акуна.
4
Маликадин буйругъ тухуз алакьна,
Кьакьан цава, къушди лув гур саягъда.
Духтур, вичин мурадрихъни агакьна.
Океанда, китдин сирнав, саягъда.
Ктабхана, ктабар лап куьгьне тир,
КIватIалнавай илимарни шиирар.
Хазина тир, камал багьа, дегьне тир,
Ихтиярда гьатна адан - магьирар.
Гзаф йифер, пучна ада уьмуьрдин,
Кьил акъудиз, серфна ада илимриз.
Ам иеси тир, залан тир фикирдин,
Вуч гудатIа, течиз вичи илимдиз.
Камаллу тир, гьар ктабдин цIарарай,
Лугьудайвал, дегь девирра акъудай,
КIелайла, кьил акъат тавур арайра,
«Вучиз?» ва «гьикI»? - суаларни кваз гудай.
«Яшамиш жез, куьз рекьиз, эхирдай?» -
ИкI лагьана, экъечI тежез, азабдай.
Аллагьдиз ван жез кичIела, фикирдай,
Гунагьрилай, гъилни къачун тIалабдай.
Кьилди кIвале, авай чIавуз, мичIи тир,
ТIалаб ийиз, ацукьдай ам дакIарда:
«Декьин патал, са вуч ятIан, гъвечIи тир,
Сир чира заз, вуч аватIа, и карда.»
Зегьмет чIугваз, чирвал къачуз, ягъиз ял,
РикIел атай Духтурди и вадеда;
Хайи макан, Афшан хквез, вичин кIвал,
Хъфиз кIан тир, са кьил чIугваз дидедал.
Машгьурвилиз хуш тиртIани, амма ам,
Духтурвал ваъ, вичин рекьихъ къекъвезвай.
Гьахъвал жагъур авун патал, къачуз кам,
Вичин ктаб туькIуьрунихъ гелкъвезвай.
Чирвилерин океанрай жагъурна,
Гьич авачир, багъа къашар асиррин,
Дафтарда тваз, сад масадахъ галкIурна,
Инсанриз гуз, кIанзавай, дегь девиррин.
Бубайризни шукур гъизвай, Духтур яз,
И арада, къаравуш руш атанва:
Вичин ханум, Маликади, лазим яз,
Вичин патал, герек яз, ша лагьанва.
5
Гьабиб тадиз, рушан патав фейила,
Ктабханад кьацIарив руш агатна.
Духтураз са гьуьрметиз кIан хьайила,
Са ктаб гун, рушан рикIел акьалтна.
И ктабрин арадай сад къачуна,
ЭгечIна ам, чарар са-сад ахъагъиз.
И цIарарай, са вуч ятIан акуна,
Хуш тир гафар кIелна, ада ара физ:
«Табиб, вуна Коран фена, рикIелай,
Муьгьуьббатни авай затI я лагьана!..»
Гими хьтин, лабар вегьей, гьуьлелай,
Духтур кисна, са вуч яIан кьатIана.
Ам, раб хьана, асух авур, такуна,
Дишегьлидин сивяй ван хьун, кьисмет яз.
Бухарадин тIал, экв хьтин акуна,
КIанибурун арадавай, гьуьрмет яз.
ВикIегьдаказ рахаз хьана Малика,
«Мислиматаз кутугнавач муьгьуьббат.
Вуч затI ятIа, чирун, гьелбет, гьа икIа.
Иви, пиян авун, тушни мусибат?» -
Тавханада, чIехи хьанваз, шагьзада,
Тахсир яни, гуьрчегди яз, чIехи хьун?
Муьгьуьббатдин тIал гьатнавай арада,
Виш йисарин, къанунризни акси хьун?
Духтура вуч лугьуй адаз? Жегьил яз,
Куьмек авун, герек тирди, ва гьикIин…
«Кьве затI ава, - жаваб гана, сефил яз, -
Течир тIалар: муьгьуьббатдин, кьиникьин.» -
Ктабханад, кьулухъай, ван акъатна,
На лугьуда, цIайлапанар ягъай хьиз.
Сад, ктабрин харадикай хкатна,
Мирзо вилик акъат, тIвал кягъяй хьиз.
Абур кьведак, регъуьвални акатна,
Чеб и саягъ акун хьана, къулайсуз.
Ктабдай кIел авур кьве гаф акъатна,
Гьабиб чIалахъ туширтIни чарасуз.
Эмирдин руш, Мирзо кисна, килигиз,
Шадвилин хъвер, хъиткьин ийиз вилерай.
«Мусалай я? И саягъ, куьн вилик физ?!»
ЭкъечIна ам, кьве жегьилдин хъилерай.
6
Зайифарда, гьар са инсан, къастуни,
Мирзодин тIал, тушир, гьелбет, бахт патал.
Дуьз муьгьуьббат тушир адан, стIуни,
Адан ялун тир - эмирдин тахт патал.
Йиф акъудна… «Яргъа къекъвез, вилик кваз,
Гъил авурла, яргъал акваз, мукьваллаз!
И гуьзел тир эмирдин руш Малика,
Икьван йикъар акъудзава, нихъ галаз?
Чидач, гьинай атанватIа, и ягьсуз,
Табиб хьана - рикIиз хуш кас, рушан дуст.
ЧIуру тир сир гвайдаз, кIани кас, - лугьуз,
Тахт кьун патал, алахънавай, тежез суст.
Ваъ, икI жедач, са вуч ятIан…» Экуьнахъ,
Мирзо тадиз къведа Духтурдин патав.
«Вири крар чIурда, акур рикIинихъ,
Зун везирдин хва я, гьакIан туш, кинтав!..
Заз чида, ам, жанаби я, гьуьрметлу,
Ам тахтуниз мукьва я, туш зарафат,
Кар чIур хьана, пулдихъ къачун къиметлу, -
Ам Духтурдин патав къвез, ква гьерекат!»
Дустуниз хьиз, душмандай кьун тавуна,
Мирзо къведа, хъвер кваз, тебибдин кьилив:
«Чаз хуш я вун… Чун ваз буржлу, яз кьуна, -
Ваз пишкеш гуз кIанзава, заз шадвилив.
И кисе ваз. Амма пишкеш къизилар,
Бес я, вуна ина хийир гайи кьван.
Ахлад инай, яргъа авач мензилар,
Кьадардилай артухни я, хьайи кьван…» -
Ктабривай яргъа хьун? И - къизилар!
Виш йисарин камал – халис девлет яз.
«Маликадлай аслу я зи гуьгьуьлар,
Амукьунни ва я хъфин, адет яз.»
Мирзодиз гьикI авай, крар туькIвей хьиз,
Амаларни хуш акуна Духтурдин.
Амма багъиш, туна кьулухъ, вегьей хьиз,
Ктаб кIелиз эгечIна ам, илимдин.
Пехил касди, тадач писвал тавуна,
Йифиз Мирзо гьахьна ктабханадиз.
Ктабхана кун патал, къаст авуна.
ЦIай чукIурна, ктабрин гьар арадиз.
7
Гьич садазни чизвачир, и цIай гьинай
АтанатIа, тавханадиз, инсафсуз.
Кьве патахъ мез яргъи ийиз, цIай инай,
Алахънавай, минаретарни кваз, куз.
Духтур тадиз, ахварикай хкатна,
ЦIай хкадриз, ахъа ийиз, рикIинар.
Гьайиф, геж я. ктабхана - цIа гьатна,
Гена, гьатна, вичин гъилин кхьинар.
Аквазвани, декьикьада, руьхъ хьана,
Дуьньядавай, илимар тир, эхирдин.
…Экуьн кьиляй ктабхана, гьикI хьана,
Духтурал шак фена, эхир эмирдин.
Табибаз чир хьана: вичел шак фида,
Къурху хьана, тахсиркарни вич хьунухь.
Эмирдиз – хъел, Духтураз и кар чида,
Рахаз тежез, вичин зегьмет, гьич хьунухь:
«Чаз гьикI авай, вун сагьиб хьиз, чирвилин,
Аллагьваран, алчах, чIуру амалрин!
Жаваб це кван, заз ви рагьимсузвилин?
Вучиз кана, ктабхана камалрин?!» -
ИкI, Духтурал, шак фейила, тахсирсуз,
Хажалатди агажна ам, туькьуьл тир.
«Аллагь шагьид, виридалай чарасуз,
Бухарадин ктабханад, гуьгьуьл тир!
Къвезмай крар, ава пелел кхьена,
Гьар са касдин, гьиссзава, за, жуванни.
Кьисмет, кьабул авун бурж я, кис хьана.
Тахсиркардиз жагъида суд-дуванни!...»
Шалугъчи чир тахьана, амукьда жал,
Хажалатар кьисмет хьана, азабриз…
Ктабриз цIай ягъай – лакIаб къведа жал?
Уьмуьр багъиш авур касдин, ктабриз!
Ктабарни амач, вич цIун кьулава!
ГьакI гьавайда, адаз Духтур лагьанвач.
Пишкешарни тIварар кIан туш, алава,
Анжах, тIварцIел леке атун кIанзавач.
Акъвазнава, Духтур вилер атIумна,
Кисна, кьилни акъат тийиз, и кардай.
Пис къарардин ван япарихъ галукьна:
«Табиб акъуд, чукура и Бухарадай!»
8
Тавханада, гьелелигда къал амай,
АкьалтIнавач, жуьреба-жуьр ванерни.
Мирзодизни, ша лагьанвай, кIвал авай,
Маликади авунвай кьван, эверни.
Секиндаказ акунайтIан, цIун ялав,
На лугьуда, адан чина экв авай.
Тавханада, сенфен карди ранг чIулав,
Адан чинал, тIагъма гьалай хьиз авай.
«ГьикI я, Мирзо, мурад патал, ви кьацIай…
Вал шак тефин патал, тадиз квахьна вун.
Ктабханад хазинадиз, ягъиз цIай,
И чIуру къуз, вун аниз куьз гьахьна вун.?»
Мирзодихъ ам, рахазвачир хъилелди,
Маликадиз, таниш тушир пис рахун.
«Зи руьгь кузва, цIу хьиз, шаклувилелди,
Ченеба яз, хьана аниз, зун гьахьун…
Чан Малика – вун зи рагъ я, къизилгуьл,
Ам – ибадатханадавай шем я са.
А кесиб тир, духтурдин, квел я вун гуьл…
Ви рикIиз ам, вучиз ятIа, лагь масан?!»
«Мирзо, - лугьуз, - руша, тушиз сабурлу, -
Аллагьди заз ганва вири девлетар.
Гьукумни - захъ, адалатлу, хатурлу.
Камаллу жез, чIугвай кIан тир, зегьметар.
Зун инсан я, мичIивиле авай куг,
Ксанвай руьгь, авуд тийиз, нашиди!
Ам чирвилин пачагь, вун я, гьакIан руг,
Ванни къвезвай, ябни гузвай, бишиди!
А касдив гва, гвачир диде бубадив,
Чирвал. Гила къведалди, зун буьркьуь тир.
Ваз кIан я ам, къурху ийиз тубадив,
А чирвилер, ктабрай тир, чIехи тир…» -
Мирзо кьена. Лугьудай гаф, чин тийиз,
Чинни адан къекъифнавай, цIай хьтин:
«Им вуч гуж я? За фикирдиз гъин тийиз,
Дишегьлини жеда михьи, пай хьтин!»
Руша адаз, лагьана икI: «Бес хьурай,
Жуван кьисмет жагъурда, са вахтуна.
Итим ятIа, Мирзо, эхир сес хьурай,
Бухарадай вунни квахь, геж тавуна!»
9
Духтур мажбур хьана, куьч жез эмирдай,
Вафалу яз, амукьиз кIанз кьисметдиз.
Яргъал рекьиз фин кьисметна эхирдай,
Акваз, такваз, акъатна ам Жейхундиз.
Ам вафалу туширтIа, чирвилериз,
Хажалатри, кьурурдай тир, инсан яз…
Эхир кьиляй, кIан тир дидедин вилериз,
Тамаш хъувун, азизвиляй, масан яз.
Кьисметди гьи патахъ табиб тухуда,
Карван гьинихъ дуьшуьш жеда, физ адал?
Машгьурвал ваъ, бахт лагь, гьинай жагъурда?
Ингье, рекьин эхир кьил я – Хамадан.
И атун, хьанвайчир са декьикьа,
Ванер гьатна, къене карван-сарайдин:
-Машгьур табиб, еке устад, гьакъикъат,
Акъатнава! - лугьуз, кIеви гьарайдин.
Хуш тир ксар, тек кьвед авай, халкьариз,
Гьуьрмет ийиз, хатур ийиз, артух яз.
Сад тир – шаир, чан бахшнавай чIалариз,
Садни – духтур, къуллугъзавай, ачух яз.
Чирвал ганвай табибаз, Сад Аллагьди,
Кьисмет тежер, низ хьайитIан, икана.
Садазни ваъ талгьай инсан и гагьди,
Азарлуйриз, куьмекарни гуз хьана.
Ватандивай къакъатнава лагьана,
Адав гумач, я виликан хажалат.
Духтурвили, хажалатиз тагана,
Кьисмет тирвал, тухуз хьана агьвалат.
Ватандивай, пеш хилелай, атIай сад,
Къурбатдани, са гафар тир, акуниз,
Хажалатрин макан, рагъ экъечIдай пад,
Афшандив сад, тир хажалат чIугуниз.
Инсанар къвез, са кьилихъай, гьар юкъуз,
Сагъарзавай, акьалтI тийиз, эхир кьил.
Кьабул ийиз, гьич садазни ваъ талгьуз,
Устадди бахш ийизвай, вичин кьве гъил.
Сагърай кьванбур, кхьиз хьана дафтарда,
Гьич садавай, къачун тийиз, гьахъ тирвал.
Халиф мягьтал хьана, адан и кардал,
Эверункай, яраб жеда, бедбахтвал?
I0
Халифди ам кьабулна шадвилелди,
Патан духтур, паяр гуз, пачагьди хьиз.
Халифатда гъед яз, экуьвилелди.
Вирибуруз, куьмек гуз, къучагъди хьиз.
Вири къачуз жезвай, гьакъи зегьметдин,
Тек са кIвалах, тIалабзавай адавай.
Бухарадин тIвар кьун тавун, туьгьметдин,
Эмирдин руш авай, гуьрчег, сад авай.
Духтурдивай, кIвал алуд жеч рикIелай,
Девлетар кваз, такьаз жагъин тийидай.
Амма адахъ мурад авай тир кIелай,
Сир чириз кIанз, ерли рекьин тийидай.
А кьадардин кьил акъудна илимрай,
Чирвал къачуз, эвелдилай гилалди.
Рагъ экъечIдай пата, садран гьич тахьай,
Сад лугьудай камаллу кас хьана, куьрелди.
Сир чир хьана, чеб чпивди, мукьва яз,
Хъсан кьатIун, руьгьни адан, михьи тир.
Беден сад я, вирибурун юкьваз,
Таран хьтин, пешерни кваз, чIехи тир.
Бедендани, гьиссдин гъалар, азарар,
Себебар тир, вири начагъвилерин.
Азарарни муьгьуьббат са кьадарар,
Абур сад я, чи азарлувилерин.
Тек са мурад авай, амма кичIе яз,
И хиялар себеб яз, хьун гунагькар.
Беден, къеняй акун мурад, пеше яз,
Ахъайна, гъил галукьарун, тийиз тIар.
Адаз и кар, ахвар текъвез, кьатIайла,
Къурхузавай, квахьиз, кумай къуватни.
Дуьа ийиз, Аллагь рикIел, атайла,
Гунагьриз, вич тавун патал аватни.
И дуьньядин герб тир, вацраз килигиз,
Фикирзавай, адан зурбавиликай.
Къуватсузвал, чи инсанрин, гекъигиз,
Къурху тир, тIем акакь тежервиликай.
Лугьузвай хьи: «Гьахъ Суд-Дувандин вилик
Зунни ажал – муьтIуьгъбур я, къуватдал,
Къуллугъчиди, шавал кутаз кIанз рикIик:
Бухарадай, атай мугьман кьабулдан?»
II
РикIи, са вуч ятIан адаз лагьай хьиз,
Духтур фена, ракIар ахъа авурла;
Хиялрин кьил, мад кьилелди хтай хьиз,
Гардан хура гьатай, Мирзо акурла.
МетIер чилиз ягъайди хьиз, алкIана,
Багъиш авун, тIалабзавай, саягъ хьиз.
Духтур мягьтел, акур кардал яз хьана,
Чухвад ценциз, темен гузвай, алчах хьиз.
Хьайи крар, алуд авун, рикIелай,
Алатайбур, квез я, тикрар хъувуна.
Мирзо адаз, хайи кIвал хьиз, вилерай,
Акурла, ам къужахламиш авуна.
Мирзод, адаз вичин дердер ахъайна,
Маликади акъудайвал, рум гана,
Вичин девлет, акатайдаз, гуз, пайна,
БалкIан хуьзвай касдихъ галаз, гум хьана.
Фагьумайла, акакьдай кар заз амач,
Яшамиш жез, къуват амач, вилик хьиз.
Ватанэгьли, валай багьа кас амач,
Мумкинвал це, авара, ви гъилик хуьз.
…Духтуран чин ачух хьана, экуь яз,
«Аллагь патал, рагьимлувал амай кьван.
Зегьмет чIугу, рагьим патал, муькIуь яз,
Хийир къачу, жуваз ахпа, кIамай кьван.
«Къе сурара, кучудзавай мейит на,
Гьахъ гана хьиз, гваз хъша, зи патавди …»
Мирзодиз вич, гьакI кьейиди хьиз хьана,
Акуна хьи, табиб мутIлакь туширди.
«КIанзава заз, тежрибаяр авуна,
Гъалиб тирвал, къачуз залум ажалдал.
За лагьайвал, гваз хтайтIа, ам вуна,
Сир хуьн лазим я, вил алаз, мажалдал.» -
Духтуран, пак мурад кьилиз акъудна,
Вичиз течир сирер экуь авуна,
Мейитдин хам, кIарабривай къакъудна,
Экв жедалди, мейит кучук хъувуна.
Четин тир югъ…Тебиба, кар дуьзмишиз,
Гъамлу тир ам …Гьелелиг чан алайди.
Чизвач адаз, Мирзодиз вич асмишиз,
Куьмекдиз мад, са кас галаз атайди.
I2
Гьа икI, Мирзо амукьда и патара,
Духтур себеб, адан тIвар-ван акъатна.
Са пешени чин тийидай фугъара,
Кьабулайла, адак шадвал акатна.
Чирвал къачуз, атанвайди, хьиз хьана,
Духтура, ам вичив мукьва агудна.
Пехил тирди, чир хьайиди хьиз хьана,
Мирзо, вичив гекъигунвай, къакъудна.
«И, Афшандай атай аллагьваранди
И, ахмакьар авай, дуьнья зурзурна!»
Мирзо, ахвар акваз, гьар сад, заланди,
ТуькIуьн тавур, кьисметди ам юзурна.
Вичи вичин, кукIварзавай кьил ада,
Акьулдалди, сакIан кьатIи жезвачир.
Ам Аллагьди, гайид тиртIа, гъил кьадай,
АлахъайтIан, фикир кIватIиз жезвачир.
Духтура, са сефер адаз, эверна,
Дустунвай хьиз, куьмек гункай, рахана.
Кьилин мурад, кIан тахьана, кIеверна,
Ингье, кьилиз акъатайди, лагьана.
«Заз чир хьана, инсан – ам вуч, затI ятIа,
Адай за кьил, гуж ганатIан, акъудна.
Ганвай уьмуьр, куьруь тир са кьатI, ятIа,
Инсандивай ажал яргъаз къакъудна!
КьацIаралла яхцIур жуьре шуьшеяр,
Инсан кьенмаз, ада меслят авуна, -
Геж тавуна, гьар шуьшедай, зерреяр
Сиве цана, кIанда, какахь тавуна.
Эхиримжи стIал хъвана, кьейиди
Гьелелигда, ахтармишиз тахьана;
И дарманрал, зун гунагькар хьайиди,
Виш йисарин, адет завай чIур хьана.» -
Экв хкадрай саягъ, хьана кIвал мичIи,
Мирзо квахьна, вич-вичивай, бегьемдиз,
Им духтур ян, я тахьайтIа, суьгьуьрчи,
Адахъ галаз, зунни фида жегьнемдиз.
Духтура икI лагьана: «Ваз гана сир,
И дуьньяда дегишвал тун паталди.
Мирзо, вуна, кьейи касдиз эликсир,
Аллагьди, гун, кьейитIа, зун паталди.» -
I3
Хамадандин халкьдин кенеф квахьнавай,
ЧIуру ванци, шехьиз, чара атIанвай.
Лифрен кIвачик, гьинай ятIан, атанвай,
Багъридагъдин хуьрел завал атанвай.
А лиф гьинал ацукьайтIан, халкь, гьанай
Катзавай, гуз кичIе хьана зиянар.
Са кьилихъай рекьиз, чара атIанвай,
Куьлуь, ири, вири санлай хизанар.
Атайвалди Духтур хуьруьз, эгечIна,
Зиянлу тир, зардин кьаз, вилик пад.
Халкь кьиникьиз, ам акси яз экъечIна,
Ажал зегьер, чукIун тавун патал фад.
Чил мийитрив... жегьеннем хьиз аквазвай,
И тIегъуьн кьаз, дарман гьинай жагъида?
Хамаданни, Халифатни аквазвай,
Сад амай кьван, вири санлай рекьида.
Буйругъ гана, Гьакиди: «Чан алайбур,
Пекер туна, экъечI авун кIвалерай.
Чил эгъуьнна, къазмайриз куьч хьайибур,
Акъуд жеда, и азардин гъилерай!
Багъридагъдин хуьрни куда, цIа туна,
Руьхъвер, кIанда дерин чиле кIевирна.
Кьейибур – гьич, амайбуру, фу тIуьна
КIанда, сифте, и завалдин эхирна.»
Духтурдиз и азар гьинай атана:
Ам гъайиди, вилеризни аквазвач.
Лифрен кIвачихъ галаз, чара атIана,
Иниз ам гьикI, аватнатIа, рахазвач.
Гьинай ятIан, и яманвал атана,
Маса къайда авач? Гьар вуч ятIани,
Вилеризни акван тийир, кьатIана,
Адан вилик пад кьаз тахьун, гуж ятIа?
Хамадандай, галат хьана, хтана,
Ада вичи вичихъни гъам чIугвазвай.
Яргъа авай, ватан рикIел атана,
Вич Афшандиз хтайди хьиз аквазвай.
Духтураз гьикI хьана, вичин бедендиз,
Ифирнавай виш раб ягъай хьиз хьана.
КIвализ агакь авурла, ден-бедендиз,
«Мирзо!» Са гаф, лагьана ам къатхьана.
I4
Дараматда хаталу ван акъатна,
Куьмекчийри, хтахна ам чкадал.
Чинални кваз, чIуру тир ранг акьалтна,
Вилерал нвагъ алаз, ам гьикI аквада?
Буйругъ гана, вирибуруз, вич тек туна,
Лагьана хьи, сагъардалда, вичи вич.
Кьилди амаз, анжах кIвале экв туна,
Мирзо…! Зун вал ихтибар я – гила гьич!
Кьиникь рекье гьатдалди, заз вахъ галаз,
РикIел, ватан, Бухара мад хтана.
Заз кIанзава, масадахъ ваъ, вахъ галаз,
Вун, ша, Мирзо, ацукь къвалав, атана.
Кьве гаф лугьун, жуван рикIел ваз, къведай,
Аллагьди заз багъишайтIа, сагъвал мад;
Къекъвераг яз, Урта-чуьлда къекъведай,
Зи ватандиз, хъфин авай, са мурад.
Шиирарни давам хъийиз, туькIуьрдай,
Амай уьмуьр, багъишдай за, анжах ваз.
Тек са диде, рикI, вун патал куькIуьрдай,
Вахкудай за, вири буржар, кьил алаз.
Мирзо, за вун гъаурда тур саягъда,
И шуьшейрай, стIал-стIал цуз сиве!»
Кисна Духтур, Мирзодини гьа гагьда,
Са-са шуьше, кьаз, цаз, гьатна, лап кIеве.
Чан хкидай дарман галукь хъувурла,
Шуьшеярни са-сад ичIи авурла.
КичIе хьана, нефес къачуз, акурла,
Духтурал чан, цIийиз хтун хъувурла!
Мирзо, вичихъ агъа тийиз амукьна,
ГьикI ихтияр гун хъувуна цавари? -
Са шуье тир, кIаниди гун хъувуна,
Аллагь шагьид, лупI-лупIарна вилери.
Духтур юзай чIавуз, шуьше къачуна,
Ам, къармахрай акъуд тежез ажалдин;
Вич, кьил-кьилел, хуьз, мад алакь тавуна,
Эхирдалди тухуз хьанач, гужалди.
I5
Чуьнеба яз, ракIар къене туна кьил,
Ам Духтурал фена, вилер, хъиле куз.
«Чидани ваз! – гьарай гана, - Азраил,
Атанва зун, анжах хьи, ви чан къачуз!
Ви муьгьуьббат артух хьана, зи гъиляй,
Маликани хьанач, туна, кесиб яз.
Шумуд мейит, гъиз вугана, зав хъиляй,
Кучукизни тун хъувуна, таъсиб яз!
Хивени кьан: цIай ягъайди - зун тир, зун!
Хажалатдив экъечIна вун ватандай.
Ви дамарра, иви ргаз, тваз зурзун,
Уьмуьр пучна, ийиз кIанз вун чандивай.
Кьисас вахчуз, гена гьа бахт, заз гана,
Вун – арифдар, зун, касни туш, патав ви.
Амма завай, ваз къе ажал гуз хьана,
Садавайни агат жедач, патав зи!»
Элексирди шуьше, гьалчна, кукIварна!
«Тамашин, на ийидатIа, вуч гила!»
Квахьна, кIваляй, акьална хьиз ракIарни,
Гъуьлягъ хьтин, квахьна инай, кичIела…
Экв жедайла, Духтур акваз атана.
Ярх хьнава ам, агажарна азарди.
Аламат кар туширдини кьатIана,
Накьвар амай, вилера, са кьадардин.
Хейлин йикъар, вахтарни кваз, алатна,
Са затIни мад, хкиз хьанач арадал.
Чин цаваллаз, тамашдай кьван, галатна,
СакIани, чан хкиз хьанач, мад адал.
Катибри ам гадарнач, яб тагана,
Хъсан руьгьдин инсанар хьиз килигна.
Духтур, чпин рикIяй, багьаз кьатIана,
Адаз чIехи, са мавзолей эцигна.
Асирарни, ахвар хьтин алатна,
Дегиш жезва, гьукумтар, адетар.
Духтур ава, яб гудай кьван галатна,
Чирун патал и дуьньядин кьисметар.
…ИкI есир яз, къарагъ тежез, къаткана,
Мидаим яз, кьисмет хьана секинвал.
Акван тийиз, рахаз тежез, датIана,
Ван къвез, къарагъ тежез хьун я, четинвал!
Абдулла Орипов, уьзбек чIалай
КЪИЗИЛБАЛУГЪ
Зулун гьавиз тир, хушрекан макан,
Сирнав ийизвай гьуьл тушир дерин.
Хъчар, цуькверин арайрай кьакьан,
Къизил куркурар аквазва серин.
Гьинай атана, вун къизилбалугъ?
КтIай булахдиз, ветIер уьлегьан.
Кисна сирнавиз, ийизва къуллугъ,
Гьавиз, ахварай - акваз океан.
Абдулла Орипов, уьзбек чIалай.
РИКI
Кьил чIур хьайи рикIи кIвалах ийизмач,
Захъни са кIус яб акализ алахъа.
Тади мийир, ада инсаф хъийизмач,
Зи рикI кумир, акьазмач вун чIалахъа.
Вун – дуст я зи, са пай я зи бедендин,
Са кIус акъваз, захъ яб акал, багъиша.
Кьере ава, муркIади кьур дуьзендин.
Вун дугъри я, захъ туьнт ашкъи гьамиша.
Вак тади ква, гьарагъиз и арда.
Акъваз са кIус, гьиниз гьерекатзава?
Зи рикI кана, ви рикI гана чарадаз,
Ваз бес кьадар ви рикI гъиле гьатзаван?
Куьз вун дарих я живерин гатфарихъ,
Рагъ кIан хьанач, гьамиша ваз экв гудай.
ЧIалахъ жезва чарабурун гафарихъ,
Вил хьанва ви, кьуьзуь тир зул, - лугьудай.
Абдулла Вахш, уьзбек чIалай
МА ВАЗ
Ма ваз, и куьк кIус чаранвай афарин!
Ви тапарар акъахзава, квейивал.
Къуй, чкIурай, меслят хьайи чIаварин,
Чун фена ва амач я чахъ кичIевал!
Къурху гузмач яру экуьн фонарри,
Я таджикрин ванни амач кичI гудай,
ЦIайлапанрин квахьна къати ванери,
Чун хтанвай рекьерни кваз мичI гудай…
Мад зун иниз, гьич садрана хкведач,
Я хуьквезни, зун багьнайрихъ къекъведач…
Муьгьуьббатни хьайи, эвел кьиляй хьиз,
Гваз хъфида, жувахъ галаз, хъиляй хьиз.
Ви тапарар акъахзава, квейивал…
Абдулла Вахш, уьзбек чIалай.
Агъзур гафун чкадал, рикI багъишда,
Вири къачу, саламат хуьх, секинра.
Кьве капу яхъ, къапунаваз алхишда,
КIани рикI, гьат тавун патал деринра…
Заз чида ам, хуьн регьят тир кIвалах туш.
Аллагь хатур, гьисс авурла беденда,
Ам кIеве хуьх, вун чарабрун чIалах туш,
Агъзур гаф ваъ, рикI багъиш и геренда…
Бобо Садоий, уьзбек чIалай.
ЗУЛУН АЛАМАТАР
Ви муьгьуьббат цIай хьана, зи рикIева,
Зул, халисан шикилчи я лугьузва.
Хамир зи рикI, ам вун акваз, рекьева.
Гъамар акур, фикирчи я лугьузва.
Кьисметарни са жуьре туш, мидаим,
Жинжи гарар, чехирдик жин аквадай.
Зул ишеда, цав - накъвар я, шез даим,
Заз ахваррин багъманчи яз таквадай.
Тапарар я, мана течир гьар са гаф.
Муьгьуьббатдив кьада къени кIвалахар,
Ахваррини зак хуш умуд кутазва.
Хиве кьунар, тапарринни булахар.
Кутурла зи муьгьуьббатни зарзазва.
Гьа кимяй зун зи аксийриз агал я.
За кьарадик кучудна зи хажалат.
Зи рикI, хъсан тир ксариз мукьвал я.
Арзайривни манийрив сив ацIанвай,
Тух я, зулун терс гургур гваз атанвай
Бобо Садоий, уьзбек чIалай.
ЗАХЪ АВАЙДИ СА ВУН Я…
Зун кьейитIа, гьахъ гудатIа, дагъларин?
Аллагьди, кьин патал тавун, ачух я!
И дуьньядин, биллинг вири чилерин,
Зун мад, цIийи кьилелай вал ашукь я,
Манга бари бир!
Гьинай чир хьуй, муьгьуьббат яз гьалалди,
Вун гьалтнайтIа, багъиш ая лугьудай.
Гъил къачу, зи кIанивилин чIалалди.
Зун кьейитIа, ви вилик кьий, лугьудай!
Зун мад цIийи кьилелай вал ашукь я,
Манга бари бир!
Эгер ваз зал кIанзаватIа, хъвер ийиз,
Хиве кьуна, вак квай кьадар тахсирар,
Алад, дуьнья кIан ятIа, ваз терг ийиз!
Чин яру жеч, кIан ятIа, рикIин къеняй –
Зи багьа рикI, вуч къведатIа, ви гъиляй –
Зун мад цIийи кьилелай вал ашукь я,
Манга бари бир!
Гьар вун акур чIавуз, зи рикI хъуткъуниз,
Чукурзавай чIавуз за ви гуьгъуьниз!
Вун гьич хас туш, регъуьвилер авуниз -
Пудкъад йисар хьайидалай гуьгъуьниз!
Китайви я, мажбур жезва лугьуниз!
Бобо Садоий, уьзбек чIалай.
АМ ЖУРНАЛДИН ЧИНАЛ АЛА
Ам журналдин чинал ала тарифдин,
Вирибурун рикIел хкиз экуь гъед.
Зун, гьакIан туш, гъетерикай гьар йифди,
Хабардар я крарикай шумуд сад.
Ам – аламат, гьакIан руш туш адетдин,
Вичин рехъ гвай, дуст туш маса ксарин.
Зун Лунатик туштIани са гуьзетдин,
Адан геле къекъвезва зун, кис хьана.
Зи аялрин диде я, Аллагь шукур,
Са кIвалеваз акъудзава уьмуьрни.
- Чу рекъизва, хъваз заз куьмек гудани?
Арабир хъел къведа, жедай крар я.
Амма, ала, ам тарифдин журналдал.
Hasan Хоlmirza, ингушский язык
АЖАЙИБ ВАХТАР
Булахарин гуьзел цуькверин бахтар,
Багъишна диде, Сад Аллагь вуна.
Гьиниз фена зи аял тир вахтар?
Бубадин къуват гьиниз авуна?
Хуш легьзеярни, гуьрчег тир йисар,
Квахьна шикилар, кIелай хьиз тарсар.
Багъда аматIа, кьуьзуь жумун тар,
АхъайзаватIа, миндалри цуьквер?
РикIел хкидай амачир вахтар,
Катна аялвал, къизилдин эквер.
Хуш легьзеярни, гуьрчег тир йисар,
Квахьна шикилар, кIелай хьиз тарсар.
Гьиниз фена зи жегьил вахт, гьарай?
Жегьил тир гьевес амач хьи хура.
Гьиниз фена фу, дидеди чрай,
Бубад къаршидиз ахъагъай суфра.
Хуш легьзеярни, гуьрчег тир йисар,
Квахьна шикилар, кIелай хьиз тарсар.
Къавун чIередал нур гудай цуьквер,
Гьаятда авай, тахт авур туькIуьр.
Къаткана цавуз тамашай тегьер,
Тек са рушакай ийизвай фикир.
Хуш легьзеярни, гуьрчег тир йисар,
Квахьна шикилар, кIелай хьиз тарсар.
Чандарарин, виш сан, авуна эхир,
Керпичрин кIвалер кIватI жезмач зурба.
Алатай вахтар хъижедач элкъуьр,
Зун чIехи авур дидени буба.
Хуш легьзеярни, гуьрчег тир йисар,
Квахьна шикилар, кIелай хьиз тарсар.
Сирожиддин САЙЙИД, уьзбек чIалай
АТЛУЯР
Зи рикIел алама, и йифни, и зул,
Зи таяр, ширин тир, шад ахваррик квай,
Чи кIвале амазма, мугьманар яз бул,
Суьгьбетар вегьена са балкIанрикай.
А жуьре рахунар, са балкIанрикай,
Акъудна вири йиф, тарифиз къалин.
Сивел - хъвер, цIай кIвахьиз вилерикай,
Маса затI авачир, метлебдиз кьилин.
Аял яз, къвезвайбур шадвилин гафар,
Дуьзендин хъчарин, ван хтин гарун,
Садавай кьатI тежер балкIанрин камар,
Ванер тир чуьлдавай вагьши рамагрун.
Кьуьд фена и жуьре ийиз суьгьбетар,
Ахварай аватна, мугьманар амач.
ИчIи яз аквазвай кIвални гьаятар.
Ванерни балкIанрин, гьалч ийидай кIвач.
Цавни кваз экуь тир, кIвалерин винел,
Югъни кваз, ачух жез, ватандин хайи.
Трактор, ван алаз, чIурарин кьилел
Хабар гуз, атанвай гатфарин цIийи,
Сирожиддин САЙЙИД, уьзбек чIалай.
ЙИФИЗ ВЕКЬЕР ЯГЪАЙЛА
Кьуланферлай кьулухъ эхъуьн паталди,
ВацIун кьере акъвазнавай ирид руш.
Векьер винел, алай ирид мукалди,
Зур вацра хьиз, нурар гузвай цавуз буш.
Ирид жуьре партал хуьзвай чархари,
Хкаж хьана акъвазна хьиз, кьереллай.
Цин венеллай ирид вацран нурари,
Тикрарзавай цава авай вацралай.
Кинарзавай, шадвилелди вацIун ци,
Ирид беден чуьхуьз, къайивилелди.
Векьер винел ахварзавай итимри,
Кьуланфериз векьер яна кьилелди.
Суст тир, векьи пиянарна, ширин тир.
Кьилел Карван, къалурзавай, рехъ гъетер.
Зунни фидай тир ахвариз, дерин тир,
Амма, вацIун вацран нурар.. Куз къуьнер!...
Сирожиддин САЙЙИД, уьзбек чIалай.
НОВАИДИН ХАЙИ ЮГЪ
Кьуд пад ачух тир гьа югъуз цавун чин,
Муьгьуьббатди, рикIе мани тваз вичин,
Вичин тIварцIел, экв чукIуриз – хас я ам.
Чи халкьдикай, миллет авур кас я ам.
Убайдулло Сангинов, таджик чIалай.
КЪУВАТ ВА АМАЛ
Са сеферда, фидай рекье, ял ягъиз,
Жанавурни сикI физ, рекье авай кьван.
Жанавурдив, са чанта гвай, къвал ягъиз,
ТIуьнар, хъунар гвалдай адав кIамай кьван.
СикI, лагьайтIа, тум галтадриз, сив хъуьрез,
Рекье, хвала пар кьан тийир гьайван тир.
Чарадан затI пай ийидай гвай терез,
Садрани фу нез кIан тушир, яван тир.
Рекьин кьулал сандух алай гъвечIи тир,
Ам акурла, кьведаз, сад хьиз, шад хьана.
АхъагъайтIа, сандух, гьакIан ичIи тир,
Шадвилерни авун кьведан фад хьана.
Амма пипIе, кьве затI авай, кхьенвай:
Сад «Къуват» тир, муькуьдан тIвар «Амал» тир.
Жанавурди, вичиз «Къуват» къачуна,
СикI паталди, амукьайди «Амал» тир.
Мад, вучда кьван, гьар са касди кьисмет я,
Къакъуд жедач къуват жанавурдивай.
СикI паталди, амукьайди туьгьмет я,
Авурдан затI нез жедач, тавурдавай.
Амма, карда герек тирди къуват туш,
СикIрез хьтин, чирна кIанда амалар;
СикI, лагьайтIа, амалдар яз, къуват буш,
ЭвичIзавач, жанавурдин кьамалай.
Убайдулло Сангинов, таджик чIалай.
МАД СА ХЪСАН ШИИР
Дад ийизва, гатфаркай зул тахьурай,
ПIузаррални хажалат къул тахьурай.
Вун, Аллагь хьиз, зи шадвал я, чан Ширин!
Аллагьни кваз, шагьид я зи гафарин.
Чарабурун вилерикай хуьзва вун,
Напак вилиз ерли акун тавуниз.
Им дуьнья я, чIулав, лацу женг авун,
Ви экуь руьгь кьисмет тахьуй гъамуниз.
Хъсан ва пис ава даим рекье ви,
Хъсанвал – вахъ, амма галач пис тирвал.
Цуьк ахъагъиз, шадвал хьурай рикIе ви,
Вун зи даях, вун я рикIин кIанивал.
Уьмуьрди ваз гъурай шадвал, чан Ширин!
Чаравал хьуй чавай яргъаз, чан Ширин!
Убайдулло Сангинов, таджик чIалай.
ВУН - ЗИ ЦУЬК Я, ЗУН - БАГЪМАНЧИ
Вун – зи цуьк я, зун – багъманчи,
Вун – зи экв я вилеравай.
Вун – зи экв я уьмуьрда чи,
Вун зи цуьк я – чуьллеравай.
Муьгьуьббат – рикIин сир я,
АкIурнава зи хуруда.
Зазни чидач, вазни чир я,
Ам мефтIеда, ава руьгьда.
Вун гъед хьиз я, цава авай
РикIелай гьич алат тийир.
Ви тIвар кхьин хьана завай,
Зи рикIяй гьич акъат тийир.
Убайдулло Сангинов, таджик чIалай.
ВАТАН
Руьгьни, рикIни къунва вуна къужахда,
Вун рикIеваз, за гьамиша кIвалахда.
Ви гуьрчегвал зи манийра гьатзава,
Валди, Ватан, за къуватар кIватIзава.
Ви цIирицIрин, ви муьткверрин нийри зун,
Кутазва зак руьгьливилин шад зурзун.
Зун юкьва шад ванеринни къушарин,
Дамахзава гуьрчегвилел накьварин!
Руьгьди чIугваз, ви гьавадин кеферик,
Дагъларни кваз кикIизавай ви циферик,
Вирибуру руьгь кутазва михьи тир,
Ви дагълар хьиз хьанайтIа зун чIехи тир.
Руллададихъ, билбилрихъ яб акализ,
Ви яру тир цуькверихъ гъил агализ,
Зун ашкъилу авун патал, гьуьрметлу,
Куьн булахар я Ватандин къиметлу.
Абдалиева Перисат, киргиз чIалай.
ЭДЕЛЬВЕЙС
Пара кьакьан ва гуьрчег тир дагълара,
Эхиратдиз, физва виш сар, ахъа вар.
Тамашзава зун дагълариз ва анра,
Эдельвейсдин цуьк къугъвазва, бахтавар.
Ам виридаз бахтар авач аквадай,
Эдельвейс я, кьериз жедай лацу цуьк.
МуркIарилай, са тIимил кьван агъадай.
Цавай цифер къвез, аладриз чпин рикI.
Зазни, гьелбет, кIанзава ам акуна,
Гатун чIавуз, цуьк акъудай береда.
ТIебиатдин гьунарлувал авуна,
Цуьк арадиз гъидай гьа и жуьреда!
Абдалиева Перисат, киргиз чIалай.
ЗИ ДИДЕДИН ПИЛАФ – АШ
Акьван кIандай зи дидеди гьазурай,
Яру жуьре истивутни, хъчарни.
Пилаф авай, чIехи тир къаб ацIурай,
Дуьгуьин аш, квай вичик мад затIарни.
Виш йис фенва, зал къведалди, дидеди,
И жуьредин аш ийидай къазанни,
Гъиле-виле амач къаб гьа вядедин,
Дидеди зи а аш гайи хизанни.
Аш нез, хъванай, гьа кIарасдин къапунай.
Гагь-гагь дуьгуь, гагь газарар чуруриз:
РикIел хуьквез накъваривди ацIурнай,
Мехъеррикни банкетра, чай кьуруриз.
Амма рикIил хуьквез, цIийи кьилелай,
Диде рикIел хуьквез, къекъвез виринра:
Сад тир Аллагь, гьич фин тийиз рикIелай,
На заз диде мадни, мадни ширинра!
Рахим Карим, киргиз чIалай.
ДИДЕД МИХЬНА, БАДАМАР
Дидед михьна бадамар, заз рекье тур,
Азад авур хъирейрикай кьадарсуз;
Кьве-кьве патал пайиз, сагъбур яз тутур,
Нурар гузва зегьметдалди къадирсуз.
Абур хадай чIавуз са-сад къванцелди,
Гьалч хьанатIа, шумудра къван тупIарал?
Абур са-сад, нез, гъидайла мецелди,
Тикрарзава дуьаяр за капIарал.
Алатнани зун фад хайи хуьрелай?
Хажалатрив фенва варцар, йисарни.
ЧIехи ятIан, алатзавач рикIелай,
Бадамар къе, дидеди хьиз михьзава;
Жува, са-сад абур цIийи кьилелай!
Рахим Карим, уьзбек чIалай.
И ДУЬНЬЯДИЗ ЭКВ ГЕРЕК Я
И дуьньядиз экв герек я ракъинин,
Хъуьрез акваз, цавари нур гун патал.
Баркалладин тIвар кьазвайд я гьакъинин,
Пара чIехи азад тирвал хьун патал.
И дуьньядиз чарасуз затI я садвал,
Чаз дуствилин гьар са чIал чир хьун патал.
Кьакьан цавук хкаж хьана чи шадвал,
Рагьимлу тир мурадрихъ чун гъун патал.
И дуьньядиз гьавазар жен ширин тир,
Инсаният патал ядай манияр.
Мусибатар герек туш чаз серин тир,
Экъич тийин мад сеферда ивияр.
Ислягьвилиз герек къвезва гьар са затI,
Чун гьамиша инсанар яз амукьиз!
Кьуьзуь, жегьил шад авурай чун гьар сад,
Дяве лугьур, тIегъуьндин чин кьулухъиз!
Айнур Кумарханова, казах чIалай.
ДИДЕ
(гъезел)
Вун зи хайи диде, зун ваз буржлу я,
Ви дуьайри, Аллагьди хуьз, гужлу я.
Ракъинилай чилни даим элкъвезва,
Ракъини хьиз, рикIи экв гуз, нурлу я.
Яб це заз, дуст, диде, маса девлет я,
Хъсанвилихъ, сергьят тахьун, адет я.
Дидедин тIвар, вине я пачагьдилай,
Дидедин чIал чириз, авур минет я.
Экуьнилай, даим ийиз, чун патал,
Багъиш, гъалатI, авунатIа, вун патал.
Джайун – ви хва, гьазур я, чанни гуз,
Ваз, вун къекъвей, къумадал кьин кьун патал!
Айнур Кумарханова, къазах чIалай.
МАРИЯ
«Гарарини лепейри бейкефарна зи гафар
За кикерив кьазва куьлуь шарикар.
За чIугвазва, кьежирнавай шикилар,
Гъетеринни чи арада яргъаллай…
Лепейрини гарари бейкефарна зи гафар
За кикерив кьазва гъвечIи шарикар.
За чIугвазва, пара зайиф шикилар,
Гъетеринни чи арада яргъаллай…»
Айнур Кумарханова къазах чIалай.
ИХТИБАРВАЛ
Чириз кIан я заз – вун рикIел хквез? –
Жеч кьван фикирар, кьуна, акъвазриз…
Ашукь хьана, кIанзаватIа, рекьел къвез,
Завай жеда, кьуна ви туьд, вун гадриз.
Вун зал ашукь? – ЭчIяймир вун мурадра,
Вакай затIни хьайиди туш чуьнуьхиз;
Гафарал, лал мийир рикIин ван, садра
Кимида хьиз, минетзаван хуьнуьхиз.
Эгер рикIе аматIа гьисс, чими тир,
Вавай жеда, зун рикIел гъиз, шад хьана.
Зи рикI – руьхъ я, вун себеб яз, кими тир,
Зун цIа кана, эх ийир кьван, пад хьана.
Гьа кар себеб, агална за, цIув кудай,
Мад завай ваз, кIан хъижемир хабариз.
Заз ихтияр це, цавариз лув гудай,
Махара хьиз, фидай шири ахвариз.
Ихтибарвал аламачтIа, рикIел ви,
РикI агал я, дапIар алаз, рекьел ви.
Айнур Кумарханова, къазах чIалай.
ТАБ ИЙИЗ ЧИРА
Таб ийиз чира, вердиш ая зун,
Вердиш ая рикI, тIалабун я гьахъ.
Руьгьда тIал ава, руьгь мумкин я кун,
Беябур ийиз, чуьруькзава захъ.
Кьасух паталди ийида хъуьруьн,
Тариф ийида, туштIани лайих.
Ихтияр це заз, кьежей къуз серин,
Кьве чинар алай ксарин тIирих.
Пулар паталди, ришветар патал,
Ихтияр це заз, ийиз тапарар.
Гьахълу яз эгер, аквазвачтIа гьал,
Багьнайрихъ къекъвез, ийидач за къал,
Зазни къизилар кIанзава санбар.
Ихтияр це заз, чин ийиз мад кIевир,
Намусни жувак гьич тийидай кумукь.
Рекьидай йикъалди кап-тIеат ийир,
КъацIай девлетдин, чуьнуьх жез кьулухъ
Таб ийиз чира заз, вердиш ая зун,
Вердишар ая рикI, тIалабун я гьахъ.
Тапарар тийижир, кимид хьиз акун,
Кисна, йигъазни кIанзамач жувахъ
Айнур Кумарханова, къазах чIалай.
Шииратдин нагъмаяр
© Copyright: Сажидин Саидгасанов 4, 2024
Свидетельство о публикации №124082504338
Свидетельство о публикации №124082504338
Рецензии