И. С. Тургеньев. Тьма. Рус. Бел

"Я видел сон… не все в нем было сном.
Погасло солнце светлое — и звезды
Скиталися без цели, без лучей
В пространстве вечном; льдистая земля
Носилась слепо в воздухе безлунном.
Час утра наставал и проходил,
Но дня не приводил он за собою…
И люди — в ужасе беды великой
Забыли страсти прежние… Сердца
В одну себялюбивую молитву
О свете робко сжались — и застыли.
Перед огнями жил народ; престолы,
Дворцы царей венчанных, шалаши,
Жилища всех имеющих жилища —
В костры слагались… города горели…
И люди собиралися толпами
Вокруг домов пылающих — затем,
Чтобы хоть раз взглянуть в лицо друг другу.
Счастливы были жители тех стран,
Где факелы вулканов пламенели…
Весь мир одной надеждой робкой жил…
Зажгли леса; но с каждым часом гас
И падал обгорелый лес; деревья
Внезапно с грозным треском обрушались…
И лица — при неровном трепетанье
Последних, замирающих огней
Казались неземными… Кто лежал,
Закрыв глаза, да плакал; кто сидел,
Руками подпираясь, улыбался;
Другие хлопотливо суетились
Вокруг костров — и в ужасе безумном
Глядели смутно на глухое небо,
Земли погибшей саван… а потом
С проклятьями бросались в прах и выли,
Зубами скрежетали. Птицы с криком
Носились низко над землей, махали
Ненужными крылами… Даже звери
Сбегались робкими стадами…".

***

  Цьма

"Я бачыў сон… не ўсё ў ім была сном.
Загасла сонца светлае — і зоркі
Скіталіся без мэты, прамянёў
У прасторы вечным; лёдзістасць зямлі
Насілася слепа ў паветры бязмесячным.
Гадзіна раніцы наставаўшы праходзіла,
Але дня не прыводзіла за сабой…
І людзі — у жаху бяды вялікай
Забыўшыся запал ранейшы… Сэрцы
Ў адну сябелюбную малітву
Пра святло нясмела сціснуліся — і застылі.
Перад агнямі жыў народ; пасады,
Палацы цароў шлюбаваных, буданы,
Жыллё ўсіх тых, хто меў жыллё —
У вогнішчы складаліся… гарады гарэлі…
І людзі збіраліся натоўпамі
Вакол хат якія палаюць — затым,
Каб хоць раз зірнуць у твар адзін аднаму.
Шчаслівыя былі жыхары тых краін,
Дзе паходні вулканаў палымнелі…
Увесь свет адной надзеяй нясмелай жыў…
Запалілі лясы; але з кожнай гадзінай згасаў
І валіўся абгарэлы лес; дрэвы
Раптам з грозным трэскам абрыньваліся…
І твары — пры няроўным трапятанні
Апошніх, заміраючых агнёў
Здаваліся незямнымі… Хто ляжаў,
Заплюшчыўшы вочы, ды плакаў; хто сядзеў,
Рукамі падпіраючыся, усміхаўся;
Іншыя клапатліва мітусіліся
Вакол вогнішчаў — і з жаху вар'яцелі
Глядзелі смутна на глухое неба,
Землі загінулай саван… а потым
З праклёнамі кідаліся ў прах і вылі,
Зубамі скрыгаталі. Птушкі з крыкам
Насіліся нізка над зямлёй, махалі
Непатрэбнымі крыламі Нават звяры
Збягаліся нясмелымі статкамі…".

    Перевёл Максим Троянович