Жигитлик

 МУЖЕСТВО ,так в переводе с балкарского звучит название поэмы,
посвященной легендарному разведчику,
человеку мужественному и отважному,МАГАМЕДУ  ЗАЛИХАНОВУ.
Родился Магамед Каншаович Залиханов
3 февраля 1923 года в балкарском селе Яникой,что недалеко от столицы Кабардино- Балкарии-Нальчика.
Осенью 1941 года приписав к своему возрасту один год добровольцем ушел на фронт,попал он в 115 Кабардино- Балкарскую кавалерийскую дивизию.
С первых дней был определен в полковую разведку,летом 1942 года
дивизия  вела кровопролитные бои с превосходящими танковыми и моторизованными дивизиями вермахта.
К середине августа 1942 года дивизия
истекла кровью,фактически заслонив собой Сталинград,из 5550 человек
личного состава дивизии погибли более 4000 бойцов,кавалерийская дивизия
с шашками была брошена  под танки врага,несмотря на это они проявили
героизм и мужество в этих боях и ценою своих жизней задержали продвижение немцев на Сталинград.
Магамед с горсткой бойцов с боями вышел из окружения и  продолжил службу в 112 Башкирской кавалерийской
дивизии,которой командовал легендарный Минигали Шаймурадов,.
Генерал майор Шаймурадов знал цену разведке и быстро заметил Залиханова
и поручал ему самые опасные ответственные задания.Одним из таких заданий было обнаружение немецкого аэродрома,откуда немцы снабжали окруженную группировку Паулюса.
Разведгруппа которой командовал Магамед Залиханов,не только обнаружила,но изахватила аэродром,
Магомед лично обезвредил самолет-разведчик,пленил пилота вместе с важными секретными документами.
Высоко оценил генерал Шаймурадов
подвиг разведчика,представив его
к званию Героя Советского Союза!
Прошел Магамед всю войну в разведке,
было на его счету множество '"языков" и сложных операций..
В конце войны уже.на территории Германии за организацию и проведение
операции по переправе наших войск
через реку,в результате чего наши войска развили успех и пошли дальше на запад.За эту операцию Магамед был представлен уже во второй раз к званию Героя Советского Союза!
Много орденов и медалей украшали грудь бывшего разведчика,но ЗОЛОТЫЕ
ЗВЕЗДЫ он так и не получил.
8 марта 1944 года балкарский народ был депортирован в Ср.Азию и Казахстан,наши воины,сражавшиеся на фронтах также были отозваны и высланы...Магамеда от особистов отстоял его командир полковник Левин...
Поэма- дань памяти достойнейшему
из людей,уверен, что наша страна по достоинству оценит подвиги своих ГЕРОЕВ..без  двойных стандартов и подвиг будет подвигом!
Поэма на балкарском языке и я надеюсь найдет своего переводчика.



 


      
         
Залиханланы  жашы,
Мухаммат эди  аты,
Жыл санына жыл къошуп,
Къазаууатха   атланды!

Къурадыла Налчикде
Уллу  атлы  аскерле,
Жыйып бери  жашланы,
Юйретдиле юч  айны.

Шкокдан,топдан атаргъа,
Къындан алып къаманы,
Атда женнгил  чабаргъа,
Сагъыш этип мараргьа!

Сайлай эдиле бизни жашла,
Кеслерине  минер  атла,
Секирип минип жайракълай,
Юйретедиле  аямай!

Мухамматда  айланып
Кесине  атны  сайлады,
Ариуу айтып  ийнакълап,
МИНГИ  ТАУУ деп  атады.

Уллу санлы,  мазанлы,
Кезю жютю,акъыллы,
Кёргенин унутмайын,
Эсинде  тута  эди!

Ол себепден болур эди,
Къарап жашны халына,
Жаратып  жетишимин,
Разведкагъа  салдыла.

Мухамматны  къаууумун
Кеп затха юйретдиле,
Урушургъа,тутушургъа,
Узакъдан бичакь  атаргьа.

Керек  болса  сагьайыргьа,
Кепюрлени, юйлени,
Кьалаууурла эслегинчи,
Тауууш  этмей  алыргъа!

Юйренип  тиллерине,
Айтханларын  аннгыларгьа,
Жетип  кирип ичлерине,
Эслетмеийин  кеслерин,
Кьысып  ауузун офицерни,
Байлап  алып  келирге!

Хазыр этип  аскерлени,
Эшелоннга  жюкледиле,
Кёл этдире командирле,
Ростов таба тебиредиле.

Бир  кёпюрню  этгенлей
Вагонла  тохтадыла,
Командирле оноуулашып,
Танкла  келлик  жанына,
Сагъайып  къарадыла.


Мухамматны  къауууму,
Буйрукъ алып башындан,
Кетген эди  узакъ,  алгъа,
Хар нени  эслеп, кёрюп,
Келип хапар  айтыргъа!

Узакъдан окъуна эследи,
Жыйылып  тургъан биченлени,
Ариуу, уллу  гебенлени,
Не эседа  жаратмады,
Тауулу  жашны  жюреги.

Гитчеликден биченде,
Тюшмей къолундан  сенеги,
Биле эди  халин  ишни,
Аллай гитче  жерчикде,
Аннгылады аллай бир
Болмазын  гебенлени.

Сагъайып  тохтадыла,
Гебенлени  санадыла,
Оноуу этдиле  былайда,
Жиберип  экеууленни,
Жууукъ барып  къараргьа.

Нёгери бла  Мухаммат,
Баууурланып  къамишде,
Эслетмеийин кеслерин,
Иги  жууукъ  келдиле.

Бичен  тюбюнде  танкланы,
Арсарсыз  эследиле,
Тура эдиле  бастырылып,
Жолгъа топлары айланып .

Этмеийин кеп  гузаба,
Мухамматны  къауууму ,
Ашыгъышлы  къайтдыла,
Ишни болушун командирге,
Толусунлай  айтдыла.

Тауулу  жашны  эслилиги
Бизни  келген аскерлени,
Немец танкладан  сакълады,
Командири Мухамматны,
Ыспас  этип  махтады.

Ал  кюнюнден  къазаууатны,
Разведкада  айланды,
Кеп  жерледе  жигитлиги,
Нёгерлерин  сакьлады!


Кечелени  биринде,
Байсолтанланы Сафарны,
Алып кесине нёгерге,
Хазыр болдула тебирерге.

Эследиле кеслери
Немецли аскерлени,
Донну этюп келгенлерин,
Штабха жетип айтдыла,
Бола тургьан ишлени.

Уллу  келлю болдула
Скороход эм башхала,
Суудан этюп фвшистле,
Бизни аскерни штабына,
Билмей тургьанлай чапдыла.

Оноуусуз къалып аскерле,
Кёплери жоюлдула!
Аямадыла къанларын,
Тыйып танкланы алларын!

Биле болмаз эдиле баям,
Уллу  аскер  командирле,
Аллай  заманда болмазын,
Жангылыргьа жарамазын!

Шаймурадов  Минигали!
Атлыланы  генералы!
Башкир халкьны жигит жашы!
Ол кюнледе болгьан эди,
Мухамматны  командири!

Биле эди генерал,
Разведканы багъасын!
Жаш бла таууча селешип,
Хар нелери,хунерлери келишип,





Сталинградха  жетмеийин,
Узакъдан эследиле,
Самолётла  кьоннганын,
Бегитип тегерекни,
Къалаууурла  сакълагьанын.

Кёп  кюнлени  ичинде,
Узакъдан учуп келедиле,
Аууур жюкленип ичлери,
Сталинград  таба  кетедиле!

Мухамматны  къаууумун,
Женгил штабха чакъырдыла,
Не сакълагьанын къалаууурла,
Билирге  буюрдула.

Эрлей  минип  атлагъа,
Была  алгъа  къууулдула,
Тохтап,кенгирекде,ташада,
Иги  кесек  турдула.


Тёгерекге  къарадыла 
Самолетла кьоннганында,
Заманны санадыла ,
Алышыныр заманын,
Къалаууурну  марадыла.

Тап  заманны  сайладыла,
Къалаууурну  байладыла,
Бурула  тургъан  самолётну,
Ызындан  къысха  болдула!

Жетди  Мухаммат биринчи,
Иги алгъа  секирди,
Къындан  чыгъарып  къаманы,
Къарыуундан  сермеди!

Къарап тёгерекге ышанмайын,
Арт жанында самолётну,
Чыбыгъын юзгенине ийнанмайын,
Самолёт жеринде  бурулду,
Бурну  жерге  урулду!

Пилот чыкъды самолётдан,
Бети кетип къоркъгъандан,
Суууруп бери  алдыла,
Кёрюп тасха къагъытланы,
Сеир этп , кьууандыла!

Къууулуп артха  келдиле,
Пилотну,къагъытланы,
Командирге  жетдирдиле
Фашистлени  тасхаларын,
Штабха  баям  этдиле!

Жигитлигини  Мухамматны,
Уллу  болду  магъанасы,
Болмай багъасы къагъытланы,
Мухамматны къаууму,
Къутхарды Сталинградны!
Минигали къууаннгандан,
Тагъаргьа  деди сезсюз,
Тауулу жашха АЛТЫН ЖУЛДУЗ!

Кавалерияны  генералы!
Къарындаш халкъны  уланы!
Бийик кетюрдю даражасын,
Бизни жигит тауулу жашны!

Керек болду кетерге,
Узакъ, терен, ичлерине!
Орша шахар тийресинде,
Агъач ичи бла сагъая,
Жетдиле бир сеиир жерге.

Узакъдан юйню эследиле,
Кьатында кишини кёрмедиле,
Акъырын атлап къарда,
Салып ары тебиредиле.

Арт жаны бла этдюле,
Терезе тюбюне жетдиле,
Арсар болмай къакъдыла,
Былагъа эшикни ачдыла.

Чыкъгъанны  байладыла,
Ичиндеги офицерни,
Таууушсуз  къапладыла,
Жыйышдырып къагъытларын,
Агъач ичине  тайдыла.

Полковник Левин, командири,
Чакъырды  Мухамматны,
Сакълап бир кюн иннгирни,
Картаны жайып аллына,
Кергюзтдю бир  тебени.

Тыйылдыла  аскерле,
Андан атып  фашистле,
Жетип алып къалаууурну,
Тюзетигиз  болумну!

Жыйышдырып нёгерлерин,
Тебиредиле  керюнмеиин,
Арт жаны бла ёрледиле,
Кьалаууурну  сермедиле.

Хар нелерин сездиле,
Чыбыкъларын  кесдиле,
Кез ачдырмай  къапдыла
Таууусуп алайда барысын,
Къызыл ракета атдыла!

Урушда,къазаууатда
Кеп затлагьа  тюбеди,
Эслей эди хар нени,
Мухамматны  жютю  кёзю

Германияны ичинде,
Кёп да къалмай Берлиннге!
Аскерле тохтадыла,
Уллу  сууну  аллында.

Ары жанындан фашистле,
Атадыла  былагъа
Буйрукъ болду Мухамматха!
Ётер  амал  табаргьа!

Эсине тюшдю Чегемни
Аркъан атып этгени,
Биченлени ётдюре
Кеси  сууугъа  кетгени!

Энишгеде,алашада,
Фашистледен  ташада,
Къурап узун аркъанла,
Мында къысып терекге,
Суудан ётдюрюп такьдыла.

Тутуп аркъандан аскерле,
Сууну таууушсуз ётдюле,
Билмей тургьан фашистлени,
Барын халек этдиле!

Айтхан эди командири,
Былайда да болгьан эди,
Экинчи кере Мухаммат,
АЛТЫН ЖУЛДУЗГЬА тииишли!

Къазаууат этип урушда,
Тауулу  жашла  сермешдиле!
Бизни керти жигитлеге,
Багъаларын  бермедиле!

Халкъыбызны  кёчюрдюле!
Жашларыбызны жыйышдырып,
Урушдан, къазаууатдан,
Ызларындан сюрдюле!

Мухамматны  командири,
Тергеп жашны жигитлигин,
Тийдирмеийин смершлеге,
Кьалдыргьан эди  кесин!

Жулдузларын  бермедиле,
Жигитлигин Мухамматны,
Болгъаныча кёрмедиле,
Берген болур эдиле бирлеге,
Уруш этмей  кеслери,
Жанларын сюйгенлеге!




 


 


Рецензии