Разьбiты збан

Разьбіты збан

(Пераклад на беларускую мову верша Актавіё Паса "El cantaro roto")
 
Унутраны позірк пашыраецца і на вейках снабачца нараджаецца сьвет палымяны і галавакружны:
блакітныя сонцы, зялёныя віхры, пікі сьвятла, што расколваюць зоры, як гнёзды гранатаў,
люстралікі пустэльнік, вока рухомае ў цэнтры кальцытавых пляцаў,
палісады крышталяў гучлівых, пушчы адказаў і рэхаў, і водгукаў хваляў, дыялогі празрыстасьцяў,
вецер, водаў галоп паміж мураў бясконцых цяснінаў,
коньніца, цмокі паветра; ракета, быццам ключом адчыняе сэрца сузор'я, плямы начныя,
апярэньне, роськвіт імгненны паходняў, крыльляў узмах дабяла распалёных,
птушкі з далёкіх атолаў — самнамбулічныя мары на вейках снабачца!
 
Я расплюшчыў вочы, падняў іх да неба і ўбачыў я ноч, поўную зоркамі.
Выспы жывыя, бранзалеты агністыя выспаў, каралі каменьняў, дыханьне, навалы пярлінаў жывых,
якая крыніца і колер, сьветлыя кучары на пацямнелае скуры,
колькі водаў наверсе, паднябенных далёкіх пажараў, сьвятла супраць цемры!
Арфы, хорамы арфаў.
 
Побач са мною нікога нямае. 
Толькі што роўнядзь: агавы, акацыі, каменьні буйныя, разарваныя сіламі сонца.
Цвыркун прытаіўся,
цьмяна пахкае вапнай, гарэлым насеньнем,
па артэрыях горада стала цекчы бязводная кроў, 

і паветра ўзарвалася, калі б хтосьці выбухнуў: хто жыве?
Пустэчы, пагоркі, заснуўшы вулкан, удушша каменьняў, сьлепата бліскучасьці, засуха быцця з прысмакам пылу,
грукаты ног па пустэльні і пір на раўніне, быццам фантан скамянелы!
 
Скажы мне, засуха, скажы мне, выпаленая зямля, нібыта пакрытая рэгалітам, скажы, паміраючы месяц,
няўжо няма вады?
няўжо кадаверная кроў? няўжо толькі пыл? толькі прытоптаны цёрн?
толькі анучы, абед мурашоў, і дрыгаценьне мелодый бязбожнага поўдня ў руцэ залатога бажка?
Ці не іржаньне кабыл на ўзьбярэжжы, сярод круглых вільготных камнёў, 
у лужыне, пад зялёнымі лямпамі лісьця і сьмехам мужчын і жанчын на сьвітанку?
Бог збожжа, бог кветак, бог вады, бог крыві, Прыснадзева сьвятая,
ці ўсе яны зьніклі, разьбіліся, быццам збаны на краёчку сухога фантану?
Хіба толькі рапуха жывая,
неўміручая квакша блішчыць, быццам месяц над Мексікай, 
толькі тлусты бажок Семпаалы таксама жывы.
 
Ляжачы ля каранёвішча дзіўнага дрэва, якое ўзрасло на нявольнай крыві двух падлеткаў, абвіўшых яго, нібыта свой крыж:
зброя і жэзл, браня і каменныя твары паглынаюць дым пакараньня, як пах фіміямаў,
у хаце з каванымі кратамі, дзе ў адпачынку ля мора каханцы,
улюбёныя ў неонавы месячны бляск.
Толькі рапуха жыве?
 
Вось зялёны бязьлітасны яшчар гневу са шкляным пласьціністым колам,
вось сабака і злосныя брэхі, магістра маўклівы, апунцыі і кандэлябры, вось ружа, што разам з табою сыходзіць крывёю, няўмольная кветка канструкцыі жорсткай, прызначанай для катаваньняў;
вось ноч, мае доўгія іклы і вострыя вочы, апранутая ў крамнёвыя зоркі,
чуе, як зубы скрыгочуць,
чуе — здрабняюцца косьці,
у барабан з чалавечае скуры біе касьцявітым сьцягном,
у грудзі біе шалёнаю пяткай, промнямі сонца — ў тымпаны мембранаў,
вось пыл жоўтым панам падняўся, узрушаючы ўсё, і асобна танцуе, 

і падае дагары каранямі, як вежа,
вось чалавек, які падае і падымаецца, пыл пажырае, паўзе -
чалавечы мураш, які соўгае скалы, прабівае стагодзьдзі, выядаючы сьвет, 
вось разьбітая гліна, разьбіты чалавек, разьбіты сусьвет.
 
Адно і тое ж мы бачым нават праз заплюшчаныя вочы.
Паходні, якія падпальваюць думкі і высьвятляюць чысьцейшыя мары, бляск і полымя,
зерне вобраза, якое расьце, пакуль сваёй кронай не расколвае чэрап,
слова, якое шукае свае вусны, здольныя мовіць,
старажытную крыніцу завалілі камяні, чалавечую крыніцу ціснуць стагодзьдзі скал, гады пліт, хвілінаў пяскі.
 
Скажы мне, засуха, скажы, каменьне, адшліфаванае далонямі часу і бяззубым голадам,
пылам, перакрошаным часам стагодзьдзяў,
скажы мне, разьбіты збан, упаўшы ў пыл,
ці сьвятло нарадзіцца, калі пацерці костку аб костку, чалавека аб чалавека, голад аб голад, пакуль нарэшце не з'явіцца іскра, крык, слова,
пакуль нарэшце не прарасьце вада і не вырасьце дрэва зь лісьцем блакітным, ажурным?

Трэба спаці, расплюшчыўшы вочы, трэба ўпускаць мары ў рукі,
будзьма марыць пра сонныя рэкі, якія шукаюць сваёвае рэчышча, пра сонца, што сьніць свае промні,
трэба марыць уголас, трэба песьню ўцяжарыць, прышчапляць яе караням, ствалу, галінам, птахам і зорам,
сьпяваць, пакуль сон не спарадзіць, і не прарастуць праз снабачца коласы перараджэньня,
вада ўваскрасеньня з крыніцы, каб бачыць і пазнаваць, ачуняўшы,
фантан чалавечы, ваду, што мармоча ўначы і клікае нашы імёны,
крыніца слоў, каб прамовіць пад дрэвам дажджу "я", "ты", "ён", "мы";
каб вымавіць прыгожыя займеньнікі і пазнаць сябе і быць вернымі сваім імёнам,
мы павінны марыць назад, да крыніцы, мы павінны веславаць стагодзьдзі вышэй,
за дзяцінства, за пачатак, за воды хрышчэньня,
разбурыць сьцены паміж чалавекам і чалавекам, зноў сабраць разам тое, што было падзялёным і несупрацьлеглым:
жыцьцё і сьмерць, адзіны наш корань з мноствамі кветак,
мы павінны знайсьці тое першае слова, раскрыць тыя шыфры сузор'яў, марыць унутры і звонку,
глядзець твар у твар апоўдні і сарваць з твараў маскі,
купацца ў сонечным сьвятле і есьці садавіну начную,
памятаць, што нясуць кроў і прыліў,
зямля і цела , вяртаньне ў зыходныя пункты;
ні ўнутры, ні звонку, ні ўверх, ні ўніз, — толькі на скрыжаваньне, дзе пачынаюцца шляхі,
таму што сьвятло пяе журчаньнем вады, шумам лістоты спявае вада
і досьвітак поўніцца журавінамі, паяднаныя дзень і ноч цякуць, як ласкавая рака,
дзень і ноч лашчаць адзін аднаго, як закаханыя,
як адзіная бясконцая рака пад аркамі стагодзьдзяў, 
цякуць поры года і людзі насустрач, да жывога цэнтра паходжаньня, за межы канца і пачатку.