Француженкадин афарар

Чун шегьердин къвалавай хсуси к1валер эцигнавай са куьчеда чнани чил къачуна к1валер эцигнай. Ругуд сотух (сотка) чилни галай, иер ичерин, хутарин тарар авай. К1валерни хкажиз гъилик квай. Чун дачадиз мукьвал-мукьвал къведай. Аялриз къугъвадай гегьенш чкаярни жезвай, жувни хуьре вердиш хьайи крарал машгъул жедай. Парникда (вижевай парник авунвай) эч1елар, багъда михьивал ийидай.
Рехъни яргъал тушир. К1валяй аниз физ жезвайди 15 декьикьа тир, и карни себеб яз,  дачадин рехъ чаз регъуьн рехъ хьиз хьанвай. Тя хъуьт1елди гьана жедай. Са ч1авара хъуьт1уьзни са кьил эцягъдай, къуншийрихъ галаз чаяр хъвадай. Чи к1вализ мугьман хьайи гзафбуру чи дачада са суфрадлай гзафбуру чахъ галаз са факай т1уьнай. Гьуьрметлу фуан к1ус. «Жувахъ галаз т1уьр фу рик1елай алуддайди инсан туш», - лугьудай чи ч1ехи бубади. Дугъриданни ч1ехивилин камаллувал багьа шеъ я. Эгер йисарилай гилалди чаз а гафари таъсир ийизват1а. Гафар. Садбуру рик1 ат1уда, масадбуру чим гуда.
  Гатун сифте кьилер тир. Чун мад сеферда дачадиз хзанлухна атана. Кьит рагъ жедай и чкайра, рагъ атайла, рик1из гзаф шад жеда. За халича акъудна са еке ичин тарцик эк1яна, адал са шумуд хъуьцуьганни вегьена - аялар къугъурай чпиз! Им зи вири патарихъай бахтлу вахтуникай тир. Аялар къугъвазвай, уьмуьрдин юлдашди шишерин як гьазурзавай. Зун салаз фена.
 Эч1елар ийиз-ийиз самбар хъчарни: темесханар, ц1ар-ц1арар, хвец1ар - к1ват1на. Са арадилай хъчар чуьхвена, куьткуьна гьазурна, тини ишинна.
Багъда кьве керпичдикай лезги мехъерик (хуьруьн мехъерар – кьилди къачурт1а са поэма я!) виликдай хуьрекар ийидай пич гьик1 ийидайт1а, гьахьтин пич туьк1уьрна, винелни саж эцигна, ц1ай кутуна. Ц1ай гьикайт1ани шишериз ийизвайди тир, афарарни чрада лагьана фикирнавай за. К1ар, фирчин, дуьрдягъ чахъ чун и яргъал чилерал  яшамиш жез башламишай йикъалай гьамиша авай зат1ар тир. Чна вуч ийизват1а ат1а патай кьве мертебадин к1валерин дак1ардай къуншияр чаз дикъетдивди килигзавай.
Къуншийринни чи арада авайди ири сеткадин жагъун тир, абурун пата гъвеч1и кьве аялни къугъвазвай. Са герендилай къуншияр эвич1на, салан к1валахар ийиз эгеч1на.
Афарар чрайдлай гуьгъуьниз шишер ц1аял эцигзавай итимдиз за лагьана: «Ша, чна къуншийризни теклифин, танишни жеда мукьвалай» Икьван ч1авал сала к1валахдайла сетка арадай  сада садаз салам гудай. Итимди фена сеткадилай чи фикир къуншийриз лагьайла, абуру чи теклиф хушуналди кьабулна, вири атана. Вири тарцин к1аник ацукьна.
Суфра гьа и багъда халичадал  вегьена фу недай меслят акуна. Суфра эк1яна, адал емишар, чар авай фу, афарар, шишер атана…
Шишер иштягьдал т1уьна, къуншияр афарив гат1уннач. Чна афарар гьик1 незват1а килигзавай. - Буюр, мукьув ша, дад аку, хуш жеда квез!» - лагьайла за, къунши пабни итим сад садаз килигна, ахпа дишегьлиди итимдин япал кушкушна.
- Куьне чакай яраб вуч лугьузват1а ана?- зарафатдив хабар кьуна итимди.
 - А къацубур т1уьна чун атравит жедачни? – жаваб гана папа.
- Чал чан алама кьван, чна абур мукьвал-мукьвал незва. – Кич1е жемир, садра т1уьрла, мад к1ан хъижеда квез!- зарафатна за
Эхирни къунши итимди кич1ез-кич1ез вичин папаз са вил ягъиз са к1ус т1уьна, регъуьвал кваз:
-  Мад са к1ус къачурт1а жедани? – хабар кьуна ада.
Итимдилай вил алуд тийизвай дишегьлидини са к1ус къачуна.
- Я руш, за ваз лагьанайни, садра т1уьрт1а, гъваш-гъваш мад гъваш лугьудайди я абру, - хъуьруьн кваз чи ч1алал лагьана итимди.
- Французри и т1уьниз вуч лугьузва? – жузуна къуншиди.
- Французри? – чун чаз килигна хъверна.
- Французри чидач, чна афарар лугьузва, - жаваб гана за.
- Бес куьн француз ч1алал вучиз рахазва? Ингье са легьзе вилик рахазвай. Къе салани рахадайла ван хьана заз, - лагьана папа.
- Чун лезгияр я, дагъустанвияр. За ина вуз куьтягьна, к1валахзава. Пабни хкана иниз, гьамани школада к1валахал ала, урус аялриз урус ч1алан тарсар гузва, - уьзягъвилелди лагьана Низамиди. 
- Ина чаз аяларни хьана, ингье квез аквазва. Лезги хзан я чун.

Чун лезги ч1алал рахазва. Ватан яргъа ава лугьуз, ч1ал ватанда тадай адет туш. Ч1ал дидеди ч1ехи хьуй лугьуз  гайи ник1едик кваз ганвайди я чаз. Гьак1 хьайила чун чи ч1алал рахазва.
Гьа ик1 таниш хьана. Чаярни хъвана, т1варарни чир хьана. Юра, къунши итим, прибалт халкьдин векилрикай тир, Татьяна Николаевнадин бине Ленинграддай. Эхтилатар авуна геждалди. Гилас а паталай акурбуруз чун фадлай танишбур хьиз аквадай. Геж, лап няниз къуншийриз сарай лагьана, чун к1вализ хъфена.
           Пака экуьнахъ пис къвазвай марфадин ванцелди – ина марф гатузни йикъа пуд сефердин иес я – зун ахварай аватна. Хзан ксанвай. Ахварай ават тавурай, ял ягърай лагьана, зун явашдиз ц1ун к1вализ атана дак1ардай марфадиз килигиз, килигиз хиялар ийизвай:

-  Яраб парник гьик1 ават1а зи? – фикирна за
.
Са арадлай хзан къарагъна, фу т1уьрдалай гуьгъуьниз дачадиз са вил ягъун меслят акуна чаз. Марф къвазмай. Аялар к1вале туна, фад хкведа лагьана, фена дачадиз. Ина чун ч1ехи савкьватди вилив хуьзвай.
Гьаятдин рак ахъагъайла, чаз рак1арин вилик винелай клеенка вегьена са еке куруна к1ук1 алаз к1ват1навай хъчар, бадида хуьруьн  какаяр, са турбадани вад-ругуд кило кьван гъуьр  акуна. Чун сад садаз килигиз амукьнавай:
- Добрый день, милые соседи!- къуншидин к1валерин кьвед лагьай мертебадай рахана Юра. - Француженка, готовь для нас каждый день лезги афарар, ну очень, ну очень понравились. Татьяна Николаевна тебе в помощь в огороде и в саду! Все сделает за тебя, ты только не отказывай, готовь, пожалуйста!
Кьве хзанни тухдалди хъуьрена.
Гьа ик1 чун гзаф гьуьрметлу къуншияр хьана.  Дачадиз атайла:
- Француженка, къе чна афарар незвани? – лугьуз зарафатардай Низамиди. Афарар чна мукьвал-мукьвал къуншийрихъ галаз санал недай. Са афарар ваъ, кьелеч1 ва чар авай  хинк1ал, дулмаяр, цк1енар… Бул чаярни хъвадай. Татьяна Николаевнади вичизни чи хуьрекар гьазуриз чирнай.

Чун хуьруьз хъфидайлани, чи салар-багълар, парникар чна гьабурал ихтибарна хъфидай. Хъсан инсанар тир. Рагьметар хьуй чпиз,  зегьметдал рик1 алай къени инсанар тир, жуваз дидевални авуна Татьяна Николаевнади.
Инсанар амач - амма «француженкадин афарар» лугьуз  чи хзанда ама. Къуншидин гафар. Ракъини хьиз чими ийидай.