Сатохадалар мустафа ганижев

            САТОХАДАЛАР      Мустафа Ганижев
   (Побуждение духом и тенью чародея)

              1

Алхаст илли хазачул т1ехьаг1а,
Заратаустра 1ийне вар г1алг1а –
Хьаг1арчу г1ар-тата ч1оаг1ах доаг1а,
Б1аьхка хьаьшех хулаш б1арчча муг1а.
Дувцаш дахар-денар шоашта могар,
Догдоаг1аш вир а дар, шийдар дувцаш.
Заратустра гоамлуш хьаьши къагар.
Шоашца шоай ловзара догдар долаш.
Ужаш буташ аравоал из фега,
Цига ший оакхарашка къамаьлдеш.
Нах ла халонах, сино къахьега,
Атта дий х1арвар докъазала гуш.
«Мичадахадар наьха ираздовр? –
Хоаттар цо ше шийца, из халхеташ.
- Согар баьнна, бицлуш г1оде ловр,
Хьунаг1а мо, ц1аг1а хьекхар долаш».

Зирак хул сатоха, ший лергаш къовлаш,
Цар г1ар совялар, белар лакхар маьха,
Таралуш тамашне белха, вир 1ахаш,
Синел мича дода из, къа лаха –
«И-А» ала, дег1а зулам бодаш,
Атта дацар Зирака дар довза.
Сенах сакъердалу хьаьши къадеш,
Села сатохадалар товш ловза.
Заратустрас 1омбаьраш  уйлае,
Бацар цун тара, ларах д1абаха.
Мичахь енай царн б1еха ло1аме,
Бераш дацар уж, бар-кха ха яха.
Фуннаг1а ловргда лергаш е б1аргаш,
Сина алан дозал я котало!
Дика дар хала ди йистедоалаш,
Из долалур халах долаш тарлу.

Йоаг1ача бийсан говрбаьри воаг1а,
Воаг1а из сиха форда т1а г1олла!
Мел товш ва из, ираз долаш дег1а,
Из ший ц1аг1а ц1авоаг1аш мукъхила.
Сигале Заратустрах теш, хьежашь,
Мела къоргабар цун бух – цхьа гаьне.
«Эй, тамашне нах, зе шоана мегашь,
Кхы а даха даьхкад шо са 1ийне!»
Из дувцаш араваьлар из хьаг1арчур,
Цун техьа хьекхаш наха ц1аг1арч дар.
Цу лакха наьха ларах бег1ар кур,
Т1аккха цо къамаьл юха доладар:
«Чкъара-м тослуш са з1ака мезалуш,
Цох хоам хинна са аьттувна водар,
Из са моастаг1а д1агаьна волаш,
Сина Алан* дозал гучадаьннадар.   (* - дух, духу)
Сона хийтадеце, уж 1омлуш бар,
Шойг1а г1а-г1а,- аьнна ч1оаг1а бела,
Нийссабала цар кхы торо яцар,
Царех 1аткъар ц1а, къонахи бала.
Кхы а хий доала къоанолги мут яр,
Бокъонца ца луш телха баьцадаар!
Т1емхой котало яхьаш са даар дар,
Сийлен айдеш техьа къонахи малар.
Цох дог айлуш, са хул тохаданна,
Керда наькъа т1а догуйла йодаш,
Когашбоахаш, из д1атекхаяьнна,
Белхага хьажжа дега дег1адоаг1аш.

Керда уйлай дешаш дагадохаш,
Кастта цар дог тохалуш, майрал гойта.
Цар даар дац берашта могадеш,
Догдилла кхалнаха а са чудайта.
Къаьна-къона уж мара ца хулаш,
Дуненах догдилла ма хиннараш,
Хургба даим царех доглазараш,
Кхыча тайпара нах д1атешабеш.
Цар чухьенашта лори молх эшаш,
Вирус дара, цхьабараш д1абайна.
Маьлхара кашмаш дацар кийчадеш,
Г1алг1ай лоаме Заратустра вена.
Зирак техьашкавоал дегазала,
Цу аьли нахах: из цун котало яр!
Цун долахь бар, хул цан кхерамзала,
Маллаг1а цхьа эхь юхера д1адодар.
Цига наьха дегаш хьаделалуш,
Доккхача диккашта низбала ловш.
Харц-бакъ лийначо ший маьже юлаш,
Хина къонахчул цунга хиннар довш.

Иштта наха хьадел шоашкар дегаш,
Ираз ц1адеча мо гулуш, хьувзаш,
Шоаш хаьдда 1ехабеш сате могаш,
Из дар наьха раьза хилар долаш.
Шоаш даькъал хилара баркал оалаш,
Д1ахьоргъя цар цхьа хаьдда тайна ха.
Цар дагадеха хургда ц1ай доалаш,
Цхьацца ха д1айодаш цигар белха.
Из ха язъеш цар дог1аш сийленгаш,
Цу хьалха хинна парг1атон духьа.
Яха ханаш хестаеш, сатохалуш,
Кердача заман духьал хул г1аьхьа.
Иштта хул, нах лазара арабовлаш».
Из децаре г1алг1ай лоаме дийцар,
Из Заратустра хьарг1ар хьаваьнна.
Г1алг1аш оалаш, малхах дув а буаш –
«Цу д1ара беза дошо Малхора!»
«Са в1орхх1е даьсар-наьнсар!» ког ловзаш,
Гаьна хьож, Ане йисте са гора!
Цига Заратустра г1алг1ай лоаме,
Доаг1ар оакхари йисте, товраде,
Лоарх1аш, цигар иразга д1а1аме,
Ва, нах сомдовла, кхы къа а ма де!

                2.

Х1аьта а, кхерам д1абовц Заратустра,
Цунга хозаш хьакхоач, г1арага 1ама,
Из хьаг1арчур хьаихар бес-бесара,
Ц1аьхха сатем бара, цецвоал ло1ама.
Мержа хьаж кхета, хоза х1амаш луш,
Дихка четакотингаш йоагаеш мо,
«Фу хилар хьог1а? Фу деш ба ужаш?»
Хьаг1ар араволаш, шийга хетт цо.
Юха ший хьаьши б1аргаго сиха,
Б1арга ца гу мете соцаванна.

«Ва, тамашнел тамашнеш!» Фу гу цун?
«Юха а сийдолаш хьаьши хулаш,
Уж дехаш ба, цар хьаькъал д1адодаш!» -
Аьлар цо геттар царех цецвоалаш.
Бокъонца хьаьши: шиъ паччахь, мозг1ар,
Эг1азлон мел1а, ловш хинна къеварг,
Ваьнналелар цун 1индарг1а лелар,
Къаьна наха бехкбоаккхар, из эхьдерг,
Во-ирча саг, беригаш латт гора,
Бераш мо теъаш латтар уж аьли,
Букарбирза исташта бар тара,
Ламаздеш вира, баьхкабар маьри.

Царех ирча саго, хар-пар оалаш,
Из ц1аккха наха д1аолалургдоацар,
Цунгар йистевалар юххе лохаш,
Мичара дена юхь-сибат цун дар.
Дешаех хулаш цун болх ламазаш.
Цу легаш 1одаьхдачача вира,
К1ур бетташ хоза хьаж ейта гонахь.
Шоай белха тара дар дешаш товра,
Аминь! – Хозаш царгар, шоашта дехь-сехь.
Хостамбеш, сийдеш низболча Дала,
Кхы царел дика дешаш ма ала!
Х1аьта виро ц1ог1 техар мамогга:
«И-А!» Даьхаданна дар из «И-А!»
Машеннаькътар зурмал ч1оаг1а лерга,
Деррига дуне дуаш даар диа.

Наьха хало шийга д1ат1аэцаш,
Ший юхь-сибат хилар чулаттачн гойта.
Дог дар цуна доацачо сатохаш,
Ер тоац-дац! - ала ца могаш этта.
Из дар ший Даьла везар 1азапа,
Цу белха раьза хина вир, ший ц1ог1:
Чудилар «И-А» - оалаш цо хаьдда,
Из дар вира ДА яхар, деза дег1,
Берига наха хазийта къаьгга.
Виро ц1аг1 чудул, лергн1ан бот1абе,
Из ц1ог1 хулар тешалделга – Дар-Да –
Ала мамогга, дог ц1ана хьоде,
Ший оамала харцо цун яц када.
Вир хьакхеллад, «Да» яхаш ц1ог1 детта,
Ца ховчо, вицванчо д1ахазийта,
Нах ба д1ахьехадезаш ца сета,
Из нийссадар, бакъдар цхьан довзийта.
Ший белха харц хилац вир, хьехама,
Цун ц1ог1а «азана» тарадолаш,
Т1ахьех ханнахь Даьла г1улкхан хьема,
Моттиг хилац наха, вир харцдолаш.
Нах гулбанабар из вир ц1ай даздеш,
Цо ц1аг1 тох юхера хин саг вехаш,
«И-А» хулар лерган1ан бот1абеш,
Нах мут1ахьа хилар виро болхбеш.

Из дана дисарг, маца хад цун ц1ог1,–
Дуне т1адехаш ма дари хьайба,
Из хета-ала саг вацар, цхьа дег1,
Массаварг тешар цун д1аьха лергех.
Мела виро ц1ог1 тохара Дар-Да,
Аьнна наха тешалдеш, хан-зама,
Вир дар наха Да, болхбеш хаьда.
Дар-да, из Дац ца оалаш даима.
Ай, цуна кхалладац хьаькъалт Дала,
Хулаш д1аьха лергаш, цун д1аьха ц1ог.
ДАР-ДА – ала, ц1аккъа ДАЦ ца ала!
Ший дег1а-сибата тар кхоли дог?
Саги вахар-валар, дуне кхолаш,
Ма могга 1овдала, вир ц1ай даздеш,
Вир лергех, ц1огах наха тешалдеш,
Дари из ц1ай наха дийзар тешаш?
Виро ц1ог1  чудулаш, нах д1а1омбеш:
«И-А» - оал сатохадалар гойташ.

Харц-бакъ наькъашка лелар хьо веце?
Заьлза 1унал деш, нах гома-нийсса беш.
Т1аккха-м хьа ираз ма дари хьаца,
Дика-во хулача дехьенгахь 1еш.
Саги улаш са - паччахьалкхе яьсса,
Цунах хов-кха саг бехке воацилга.
Ца ховш – фий, из бехке ца хилар Са?
Са да-кх цунга хоттар, духь долга.
Дар-Да – ала виро ц1аг1 тохаш хул:
«И-А», озаш, адама хазийта.
Цхьаккха кхохкавац виро, дохийт б1юл,
Аьла е хула хинар, д1атайта.
Кхыметтал, бера новкъале йоацаш,
Нах боаг1а шунцига, бераш ловзаш,
Зирак футарве, доца хьаькъала,
Цо, атта дегаца «И-А» - оалаш.
Цига виро ц1ог1 тох «И-А» дош деш.

Сагага хатта дез: «Дезе цун вир?»
Дара-малара башхала ма йоай цо.
1а1ах чам боаккхаш, наькъа т1а из 1ийр,
Цига доаг1аш цуна, меца хулаш мо.
Цунах а Даьла кхел йолаш нийсса,
Из нийссадар сага цадезаш чукъувл.
Тоаргдац сага, ший хеставе хьийза.
Сатохдалара, виро сага никъ бул.
Юха меца хала везаш, д1аотт,
1а1ах цо чамбоаккхаш е хьажйоаккхаш.
Дезаш котдалар – вир 1аха хьалсотт,
«И-А» алар юххера хьахозаш…
               
                18. 06. 2020 ш.