Атамы тенги

Окталогия "Ас-Сафи" – эпическая драма с элементами лирики философско-дидактического содержания в 8 частях, 40 книгах, 124 тысячах бейтов – крупнейшее поэтическое произведение мира одного автора (~346K/~920К, материалы готовятся к публикации). Литературный колосс карачаевского писателя уже обошёл по объёмам греческую "Илиаду-Одиссею" Гомера (29К), индийскую "Рамаяну" Вальмики (48К), персидское "Шах-намэ" Фирдоуси (120К) и индийскую "Махабхарату" Вьясы (180K), пока уступая лишь кыргызскому эпосу "Манас" (396-416~500К). Окталогия ни в печатном виде, ни в электронном варианте не продавалась и не продаётся – находясь в свободном доступе для всего человечества.
Окталогия "Ас-Сафи" Шукура Тебуева на официальных ресурсах произведения:


Международный профиль произведения
https://www.tumblr.com/as-safi-octalogy-poetry
YouTube
https://www.youtube.com/@assafipoetry
Стихи.ру
http://stihi.ru/avtor/shukurtebuev
Medium
https://medium.com/@shukur_tebuev
Яндекс Дзен
https://zen.yandex.ru/id/5f4b9a4152ad3101b4020e51
Автор.Тудэй
https://author.today/u/shukurtebuev
Wattpad
https://www.wattpad.com/user/shukurtebuev
Penfox
https://penfox.ru/author/shukurtebuev/
Readli
https://readli.net/profile/686167540/books/
Litsovet
https://litsovet.ru/user/106468
Yapishu
https://yapishu.net/user/shukurtebuev
Библиотека Поэзии
https://poems.su/authors/shukurtebuev/
СИ
http://samlib.ru/t/tebuew_s_s/



АТАМЫ ТЕНГИ
Тебуланы Шукур



Совет властны заманында джаш адам  ишсиз айланса, ол  бир уллу аманлыкъ этгенча кёрюне эди. Школну бошагъанлай Ахмат ишлер амал изледи. Тюзю, иш излерден алгъа,  аскер борчун берсе сюйдю. Алай а, ананг ауруйду деб, аскерге алыргъа унамагъандыла. Аскер къуллукъдан бир талай заманнга бош этгенлеринде, эл библиотекагъа ишлерге джарашханды.

*  *  *

Джыйырманчы юмюрню алтмышынчы джылыны къышы, адам айтмазча къаты болду. Ахмат ол сагъатда алтынчы классха бара эди. Къышны узуну малына бичени джетмей, тилекчи болуб: киминден кюлте, киминден мулхар тилей, джангыз гылджаны джазгъа алай чыгъарды.
Атасы сабий заманында ёлгени себебли, хар эркиши ишни барын анасы эте эди. Энди мен чалкъы тутарча болгъанма деген акъылны алыб, биченни заманы джетерге, чалкъы сатыб алды.
Анасы джашына:
– Балам, чалкъыгъа саб салырдан алгъа, олтуртхан этедиле. Гюрбеджиге бар да хапарынгы айт, алайдагъыла ангылатырыкъдыла, – дегенинде, чалкъыны алыб ары барды.
Аныча иш бла келиб, бир талай акъсакъал, темирчи бла ушакъ бардырадыла. Темирчи Ахлау, налны тёшге салыб бюгюб, къатдырыргъа суугъа атды.
 – Чалкъычыла, энди сизни ишигизге къарайым, – деди.
 Мени да эслесин дегенча, Ахмат къатына джууугъуракъ барды. Алайын сакълагъан къартла, чалкъысы бла келген джаш адамгъа эс ийдиле. Таубий апенди аллына атлаб, къолундан чалкъыны алыб :
– Биринчи мындан башла, – деб темирчиге узатды.
Ахмат къууаннган бла биргелей, уялыб къызаргъанында, къарт кёл этди:
– Сенича сагъатыбыз да бизге хазыр этиб келтире эдиле. Кимни джашыса? – деб соруу салыб къарады.
– Алибекланы Шабатны. Атам Орта Азияда ауушханды, сиз таный болмазсыз, – деди ол.
 –  Атанг джандетли болсун, аны ариу биле эдик. Шабат бла кёб ашхы ишле этгенбиз. Ол мени тамам иги тенгим эди, – деди темирчи.
Терк заманны ичинде чалкъыны олтуртуб, кёб ариу сёз да айтыб, къолуна берди.
Ахмат ол джыл,  кесича джаш адамладан  джыйын къураб, чалкъыгъа чыкъды. Уллу джыйын бла тенг ишлеген джаш адамлагъа тынч тюлдю, алай болса да джаш джыйын аладан къалмай иш бардырадыла.
 Чалкъы бошалыргъа, «шакал» джыйын деген атха да ие болдула. Джыйырма сегиз гебенни сюеб, сексен тоннадан артыкъ биченни хазырлагъанлары хапар болду.
 Кюнлени биринде школгъа бара тургъанлай, темирчи Ахлау аллына чыгъыб, «аперимни» айтыб, джыйын бла ишлегенине бюсюреу этди.
Ариу сёз адамны джанына джарагъанын барыбызда билебиз. Айтылгъан кёлюне асыу болду джашырмайын айтсакъ. Атасыны аллай тенги болгъанына къууаныб дерсге кетди.
Андан бери къуру терт джыл ётгенди. Ахмат школну бошаб, ишсиз турмайым деб, библиотекагъа ишге джарашды.
Ахлау темирчиликни къоюб, юйде бошуна олтуруб туралмай, бачха кёгетлеге суу салыучу болуб ишлейди. Эртден сайын ишге келе, Амат джашагъан орам бла тюшеди. Тюбешиб саламлашсала, разылыгъын билдиргенлей турады.
 Ахмат ишге джарашханына къууаныб, кечге дери ишлеб, юйюне алай келди. Эртден бла ишге бара, Ахлаугъа тюбеб, джарыкъ саламлашды. Ахлау аны кёрмегенча, саламыма джууаб бермей, бир джанына къараб ётдю. Джаш адам не этерге да билмей, биразны сирелиб турду.
 – Башы сагъышха кетиб, айтханымы эшитмеген болур, – деб ишине атланды.
Экинчи кюн эртденбла  биягъы орамда тюбешдиле. Ахмат ауазын не къадар ачыкъ этиб :
– Салам алейкум, Ахлау, – деди.
Ол орамда Ахлаудан сора адам болмагъанча, бир джанына къараб, Ахматны къаты бла ётдю.
Аны тюйселе, урсала  да андан къыйын тийерик болмаз эди. Ауузу къургъакъсыб, джюреги тебиб, джамагъатдан къысталгъан адамгъа ушатды кесин.
Ахлау, атасыны тенги,  кёл бериб, джашаугъа къууандыргъан адам, сёзюн эшитирге нек излемегенин ангыламады.
 – Не эсе да мени бир терслигим барды, недеди экен ол? –  деб сагъышгъа кирди.
Не сагъыш этиб, анга джууаб табалмады. Сау кюнню ишде булджуннган болмаса, джукъ эталмай кечге джетди. Тамбла уа не деб тюбешейим деген акъыл, башындан кетмейди.
Сабий атасыз ёссе, аны орнун тутхан адам болургъа керекди. Ахмат ангылашынмагъан заты болса  анасындан  соруучанды.  Бу джол да хапарны болгъаныча айтды.
Анасы айтханына тынгылаб:
– Ол сеннге алай этиб къоярыкъ адам тюлдю, бир терс ишинги кёрюб, тюшюн деб этеди. Тамбла аллына бар да :
 –  Ахлау, кёлкъалдынг  болгъанын ангыладым.  Терс ишими ангылат десенг, ол кеси ангылатыр, – деди.
Эртден бла къартны аллына барыб, анасы айтханча этди. Ахлау саламын алыб :
– Сен кимни джашыса? – деб кёзюне къарады.
Аны джити къарамы дунияны джюгюнден ауур кёрюндю.
Бираз джунчуб Ахмат:
 – Унутханмы этгенсе, мен Шабатны джашыма.
 – Унутмагъанма! Сен мени тенгими джашы эсенг, барыб ол тиширыу ишге нек киргенсе?  Мен ол аман къуллукъду демейме, эркишиге керекли иш тюлдю  дейме. Ангыладынгмы? – деб кёлкъалдысын ачыкълады.
 – Орта Азияда, сюргюнню кюнлеринде, кеб къуллукъчула ачдан инджилген заманда, мен къолуму усталыгъындан юйдегими инджилтмей, башхалагъа да къолумдан келгенча болушуб джашагъанма. Сен кесинги, мени тенгими джашына санай эсенг, юй ишлерге, техниканы джюрютюрге, анга ремонт этерге юрет. Бусагъатда ишлеген ишинг, окъууу болгъаннга не заманда да табыллыкъды, –  деди.
Сыйлы къарт, таукел сёзю бла, джаш адамны джюрегиме рахатлыкъ салды. Талай заманны кюрешиб, заявлениясына къол салдырыб, «эркиши ишге» барды. Бир заманда да этгенине сокъуранмагъанды.
Къарт айтхан хар заманда джарагъанлай тургъанды. Джашауда кёб зат тюрленнгенди. Не болса да, къолу уста, билими болгъан адам хар заманда да керек болгъанлай турлукъду.

Джюрегинг къызбай болса
Шыкъыртдан да бугъарса,
Чыдамынг къаты болса
Шайтанны да джыгъарса.