КЪАДИМ КУЬРЕ
Къадим Куьре – зегьметчи тир эллерин,
Ватан я вун берекатлу чуьллерин.
Шад суваррин, мехъерринни мелерин,
Сулейманан тІвар алай чи район я!
Гуьне хуьрер, такабурлу дагъларин,
Къачуз тахьай къелеяр я, къелеяр.
Аран хуьрер - яр-емишдин багъларин,
Сарубугъда къуьлерин я дереяр.
Дегь девирда тешкил хьайи чІавалай,
Бахтар кьисмет хьайид я ваз цавалай.
Дустар патал, мугьман патал ахъа рак,
Кьудкъад йисан гурлу сувар мубарак!
Купул ятар, Рычал-судин булахрин,
Машгьур я ви агалкьунар кІвалахрин,
Халкь паталди, вафалу тир даяхрин,
Сулейманан тІвар алай чи район я!
Къагьриманар женгерани зегьметда,
Тарихда вахъ пара хьана, гьелбетда.
Гьахъвал патал авай даим гьуьжетда,
Сулейманан тІвар алай чи район я!
Шаиррини, алимринни, пІирерин,
Макан я вун аламатдин сирерин.
Етим Эмин, Мирзе-Гьасан – цІирерин,
Сулейманан тІвар алай чи район я!
Гъил-гъилеваз вегьез камар виликди,
Зегьмет чІугваз, фин чун цІийивилихъди.
Еке карар ийиз вердиш гъиликди,
Сулейманан тІвар алай чи район я.
ЛЕЗГИСТАН
Къавкъаздин Албан цІаярин ватан,
Тарих къизилдин цІарарин ватан!
Шагьни Шалбуз дагъ, къадим лезги чІал,
Азадвилин рагъ, чи хуьр, уба, кІвал,
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!
Душманрин хура акъваздай мягькем,
Лезги халкь я чун, чи садвал кІани.
Намусдин вилик уьзуьагъ, уьткем,
ЧІехи халкь я чун, азадвал кІани!
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!
Экуь бахтарин нурарин ватан,
Дустариз ачух варарин ватан!
Шарвилидинни Меликан Куьре,
Ярагъидинни Давудан жуьре,
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!
Женнетдин макан, дагъларин ватан,
Са стхаяр тир халкьарин ватан,
Сулеймананни Эминан пайдах,
Гъалибвилерин замин тир пайдах,
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!
ЧАН ПІИРЕРИН ШАЛБУЗ БУБА
Къизилдин таж кьилел алай,
Лепейрин зар гьуьлел алай.
Рагъни варз – кьве гъилел алай,
Ислягьвилин рекьел алай,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Дережайриз еке я вун,
Кавказдавай Мекке я вун.
Лезгистандин уьлкве я вун,
Яшаризни сенке я вун,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Прометея багъишай цІай,
Зияратдин алхишай пай,
Бажарагъдиз авачир тай,
Эверайдаз гьамиша гьай,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Гьар са тІалдиз – дарман я вун,
Сад Аллагьдин фарман я вун.
Берекатрин харман я вун,
КІелдай касдиз Къуркьан я вун,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Вили цавуз хур гана на,
Шарвилидиз тур гана на.
Шумуд гъетрез нур гана на,
Женнет макан чІур гана на,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Къуват гана лувариз на,
Пайдахар хьиз Сувариз на.
Сулейманаз Ялвариз на,
Хкажна Арш цавариз на,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
ТУМ ХЬИЗ ЦАЗВА РИКIЕРА
Я югъ, я йиф авач чандиз секинвал,
Яраб квелди ятIа и зи эркинвал?
Кхьизва за, кхьизва за шиирар,
Метлеб дерин, кьадайвал гъиз эхирар.
Берекатар бул хьун патал никIера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
Зи шииррин ванерни къвен тийизвай,
Зи шииррал разини жен тийизвай,
АватIани, инсанар нарази яз,
Гзафбуруз хуш тирвиляй рази яз,
КIвале чими къул хьун патал мекьера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
Газетра зи авачтIани шиирар,
За чIаларив кьаз вугузвач пехирар.
Интернетдин экуь, лацу чарарал,
Рахазва зун гьар къуз жуван чIаларал.
Шадвал хьунухь патал мехъер-мелара,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
Бахтлу хьунухь паталди чи жегьилар,
Халкьдин дертер авун патал кьезилар;
Душманар чахъ -тIимил, дустар бул хьана,
Гатфарни гад, берекатрин зул хьана,
Камаллува артух хьун кIанз кьилера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
Сажидинахъ ава хъсан мурадар,
Гурлу хьунухь чи суваррин парадар.
Дуьнья ислягь, лув гуз лацу лифери,
Секин ахвар багъиш ийиз йифери,
Цуьк акъудун патал къекъвей рекьера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!
ЭБЕДИ ХЬУРАЙ
Дуьнья - ислягь, дуствал - мягькем, берекат –
Пуд затIуни артухарда шадвилер.
Сада-садаз гьуьрмет ийиз гьерекат
АвуртIа, чи мягькем жеда садвилер.
Лезгистандин шад манияр, туьнт кьуьлер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
Авадан хьуй лезги хуьрер-кIвалер, шегьерар,
Дустар галаз бахтлу хьурай, зи эллер!
Сад Аллагьди бул гурай чаз бегьерар,
Гьар са карда гьахълу хьурай, зи эллер!
Лезгистанда гур мехъерар, гур кьуьлер –
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
Тарих хуьнуьх, Ватан хуьнуьх, Чил хуьнуьх,
Чаз бубайри веси я тур, зи эллер!
Намус маса гана, жуван кьил хуьнуьх -
Душманрив чаз гуз тун я кIур, зи эллер!
Лезгистандин кьизилгуьллер, генг чуьллер –
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
Зи Лезги чIал, Лезги Намус, Лезги Чил –
Абур пудни чаз багьа я, зи эллер!
Чара касдин леке квачир Гуьзгуь чил –
Чаз кIаниди ви Гьава я, зи эллер!
Лезгистандин гьамиша тик тир кьилер –
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
ША, ДАГЪВИЯР
Ша, дагъвияр, шадвал ийиз суварик,
Лекьери хьиз гар кутан чи луварик.
Гьикьван дамах кватIа тамаш цаварик!
Куьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
Хкаж хьана ам кьакьан тир дагълариз,
Азадвал хуьз эвер гузва халкьариз.
Къадиматда зур гайиди шагьлариз,
Дуьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
Ам авачир чка Дагъда, Аранда
Аквадач квез. Жеда Дербент, Иранда.
Ам машгьур я, гьам Румда, гьам Туранда.
Куьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
Чун бахтлу я и дуьньяда ад аваз,
Гьулданарни лигимардай чад аваз.
АкуртIани игитар чахъ мад аваз,
Дуьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
Азад Кавказ багьа я чаз виридаз,
Гьар са хци жаваб гудай иридаз.
Аферин я Диде Ватан хвейидаз!
Куьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!
ШАИР СТIАЛ СУЛЕЙМАНАН РАЙОН Я
Шагьни Шалбуз, Катин дагълар, дереяр.
Куьре магьал хуьрер къадим къелеяр,
Дуьзенлухар, авай къацу гуьнеяр,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
Эвел бине - Куьре ханлух кIватIалрин.
КIварчагъ дере, гуьне хуьрер, СтIалрин.
Са пай шегьре, тик рекьерин кутIалрин,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
Женнет багълар, Абу-Земзем булахрин,
Гегьенш Аран, кьакьан дагълар – яйлахрин,
Алимринни, шаирринни - даяхрин,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
Къунши – Кьурагь, Хивни Агъул рекьерин,
Арагъ, Гергер зарб вацIарин кьерерин,
Багъни бустан – халичайрин векьерин,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
Кьезил гьава, чандиз дава, дарман тир,
Берекатрин куьтягь тежер харман тир,
Азадвилихъ гьуькуьмзавай фарман тир,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
Жигерар тир къацу либас тамарин,
Къарасуйрив ван къачунвай кIамарин,
ТIабиатдин цуьквер алай гамарин,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
Мугьман кьабул авуналди ад авай,
Бегьеррин зул, берекатрин гад авай,
Гьар са хуьре мискIин, мектеб, чад авай,
Шайр СтIал Сулейманан район я!
Эдебият, Меденият, Марифат,
Шариатдин, Тарикъатдин саррафат,
Аршдиз хкаж авун тушир зарафат,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
Азадвилин рекье авай женгерин,
Агъзурралди чанар гайи рикIерин,
Тарихдал тур алат тийир гелерин,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
Геройринни, генералрин, алимрин,
Духтурринни, инженеррин, малимрин,
Сагьибар тир гьар жуьредин илимрин,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
Гьисабунал акьалтI тийир девлетрин,
Сад тир хизан гьар жуьредин миллетрин,
Гур мелерин, шад мехъеррин адетрин,
Шаир СтIал Сулейманан район я!
СУЛЕЙМАННИ ДЖАМБУЛ
Совет власть авай чIавуз Тахтуна,
Гьуьруьятдин бегьерлувал бул хьана.
Гьалт авурбу шаиррикай бахтунал,
Сад Сулейман, садни Джамбул хьана!
Сад – Кавказви, векил лезги миллетдин,
Сад – къазах тир, вилаятни Азия.
Уьмуьр акур ксар азаб, зиллетдин,
ЧIугур ксар дегь девирдин азият!
Сулейманан тIвар акъатна эвелдай,
СССР-да, чилин шарда чIехи тир.
Сулейманаз мярекатриз эвердай,
Цуру уьмуьр акур, чуру рехи тир.
СтIал Сулейман амачир береда,
Джамбула хкажнай ван шаирдин.
Къуллугъ авур кьведани са жуьреда,
Шиирар чаз багьа я кьве магьирдин.
Сулейманни Джамбул кьвед – сад садал,
ГьалтначтIани рикIяй рикIиз рехъ авай.
ЦIийи бахтар къвез гьар юкъуз арадал,
Совет власть гьукуматда гьахъ авай.
Къе камаллу шаиррихъ яб акалдай,
Лагь, чи кьиле гьакимрикай вуж ава?!
Вилик фидай вири рекьер агалдай,
Гьам халкьариз, гьам шаирриз гуж ава!
КУЬЗ КИСНАВА?
-Куьз киснава, Шагьни Шалбуз?
Квехъ гьи кьадар сабур ава?
Лезгистандин халкь таз ялгъуз,
Куьн такабур, абур вуч я?!
Вили цава экуь гъетер,
Чаз тамашиз сефил ятIа?
Ватандихъ рикI кузвай бейтер,
Зи дарман - сенжефил ятIа?
Гьикьван эхда на, Кьулан вацI?
Са беден кьве пад хьанвайла!
Лезги рикIяй акъудна кьацI,
Кьаркьулувар кIватI хьанвайла!
Рахадайбур пара хьанва,
ХъуьтIуьн йикьни гъиляй текъвез,
Халкьарин фу - тара хьанва,
Дуьз фикирар кьиляй текъвез.
Садвиликай ийиз гафар,
Чи гьал мадни пис жезва хьи!
Тух хьайибур, тIуьна афар,
Ядни хъвана, кис жезва хьи!
Са вил хъуьрез, са вил иишез,
Мецивай дуьз рахаз женни?
Хаинри ви девлет къечез,
Мез аваз, лал акъваз женни?
Шарвилидал чан хкиз кIанз,
Чун серинрик чуьнуьх жедан?
Гафарал кар туькIуьриз кIанз,
Ам Лезгистан хуьнуьх жедан?
Кар чкадал атай чIавуз,
Шарвилияр герек жезва.
РикI пердедай атIай чIавуз,
Чапхунчияр зирек жезва.
Жафа хьана къе чи гьалар,
ГьакI гафар-чIалар хьайитIа.
Халкьдин чанда туна ялар,
Чун цацар-валар хьайитIа.
Низ лугьун, низ ийин гьарай?
Аллагь пара цава ава.
Сад жедалди авач кьарай,
Де лагь, чун низ тIува ава?
Сажидин, ви вил нел ала?
Игит ятIа, чан це жуван!
Гьамиша вил рекьел алай,
Яланчийриз къван це жуван!!!
ЖЕНГ ЧIУГВАЗВА ЧИЛЕРАЛ
Сагъар хъувун паталди дяведин хирер,
Мублагъ хъхьун паталди алугай чилер,
БарбатI тахьун паталди шегьерар, хуьрер,
Женг чIугвазва чилерал!
Тамар кутун паталди душманри атIай,
Яд илифун паталди вирера ктIай,
Накъвар кьурун паталди пашмандиз атай,
Женг чIугвазва чилерал!
Несил кутун паталди бахтавар цIийи,
Чилин винел пуч хьайи, женгера кьейи,
КIватIал хъувун паталди ризеьияр цайи,
Женг чIугвазва чилерал!
Азаддиз рагъ кун патал гьар садан кьилел,
Вацран нурар аватун паталди чилел,
Шадвилин дем хьун патал гьар садан гъенел,
Женг чIугвазва чилерал!
Чил несилриз тун патал алачиз дяве,
Жавабдарвал гьатзава инсанриз хиве.
Ислягьвилин душманар тун патал кIеве,
Женг чIугвазва чилерал!
ХЬАНАЧИРТIА МАД
ХьаначиртIа мад дявеяр чилел,
РаханачиртIа ажалдин тупар,
Хзандин кьула, гъуьл алаз кьилел,
Къизилгуьллериз элкъведай папар.
КIвале гьатна ни чарай таза фан,
Жигеррив хъвадай гьавадай атир.
Гуьлле акъатдай тифенгдин кIуфал,
Гумм хьаначиртIа, гьикьван хъсан тир?
ХьаначиртIа мад дявеяр чилел,
Ажалри цавай ганачиртIа лув,
Гьар са дидеди хъвер алаз сивел,
Азиз куьрпеяр агуддай хурув.
Берекатлу чил ризкьидив хъуьрез,
Дуьньядилай терг жедай мекьни каш.
Барабар хьана кьисметдин терез,
Бахтлу яз яргъи хъижедай чи яш.
ХьаначиртIа мад дявеяр чилел,
Ивийрив яру жедачир вацIар.
Етим аялрин хъуькъверин кьилел,
Хъижедачир мад накъварин кьацIар.
Дуствилин суфра ачухиз вилик,
Элкъведай гьар югъ мехъериз халис.
Кьейибур секин ксудай чилик,
АкьалтIай чIавуз дяведин силис.
Дуьньядилай терг хьанайтIа дяве,
Кьилиз акъатиз ислягь планар;
Ракеайрикай цIай твазвай кIеве,
Суст хьана чилик жедай иланар.
Физ-хквез вацрал, гъетерал кьакьан,
Гегьенш жедай чи чирвилин сергьят.
Гьар са месэла четин тир накьан,
Гьикьван гял ийиз жедай чаз регьят!?
МУС КЪВЕДА ЧАЗ?
Зи лезги чил, зи хайи чил,
Дидеди хьиз зун хвейи чил,
Ваз хци хьиз икрамзава.
Ваз хаинвал ийидайдаз,
Ваз гьуьрметар тийидайдаз,
ТІуьр фу, яд за гьарамзава!
Зи лезги чил, чан зи къудрат,
Чан зи эвел, зи эхират,
Закай лезги авур Ватан.
Вун зи диде, вун зи буба,
Вун зи хура рикІ я зурба,
Чанни ваз гуз гьазур, ватан!
Зи лезги чил, дуьньядин юкь,
Гьазур я ваз ийиз къуллугъ.
Чи гьар са затІ вири я вун.
Кьакьан дагълар, гьуьл ава вахъ,
Лезгистандин кьуьл ава вахъ,
Женнет ухшар ери я вун!
Зи лезги чил, зи адалат,
Вакай ава заз хажалат.
Ажиз хьанвай акваз халкьар,
Вун кьве патал пай авуна,
Хкахь тийир цІай авуна,
Чи авада аваз ракьар!
Самур вацІу гуж авуна,
Азад лифер луж авуна,
Кьве пай санал сад жедайвал.
Мус къведа чаз а шад сувар?
Лекьрен саягъ ахъа лувар,
Лезги халкьар шад ийидай!
И дуьньядал чун бахтлубур хьана,
Ам чаз кьисмет хьайивал я, яр.
Шумудни са кас ашукьбур хьана,
Чаз Аллагьди гайивал я, яр!
ПУД ДИНДИН КЬЕБ
Кьакьан тир дагъ, Нарин Къеле, Каспи гьуьл,
Дербент-дуст тир эллер авай макан я.
Агалкьунрал вине авай гьар са кьил,
Берекатлу чуьллер авай макан я.
Пуд жуьредин диндин кьепІер эчІягъиз,
Бине кутур дегьзаманрин шегьер я.
Агъзурралди йисар - къатар къечягъиз,
Куьн Дербентдин тара гъанвай бегьер я.
Иудринни, Христиан, Исламдин,
Пуд хва санал чІехи хьана дустар хьиз.
Пуд диндин рехъ гваз Сад Аллагь бубадин,
Физва вилик пуд жуьредин устІар хьиз!
Ислягьвилин пайдахдик кваз сад хьана,
Яшамиш хьун афериндин кІвалах я!
Дуьньядин халкь гьейран хьунухь, шад хьана,
Къадим, Дербент – Дагъустандин дамах я!
ЭЙ МЕГЬАМЕД АЛ ЯРАГЪ
Эй Мегьамед ал Ярагъи,
ДекІена вун мад къарагъин!
Ван тежезвай, низ гьарагъин?
Вун чи рикІе сир яз ама! З а квез
Сагратлидин пак тир сура,
Эллерин дерт амаз хура,
Вичикай хьун кІан тир чара,
Зияратдин пІир я ама.
Эй Дагъустан, гьар са инсан,
Хуьз гьазур хьухь хайи ватан.
Мегьамедан руьгьдин дарман,
Вини Ярагъ хуьр яз ама
Сажидинан гьар келима,
Шииратдин я гьалима.
Дуьнья барабар алима,
Багъишай асир яз ама.
ЛЕЗГИ ЧИРАГЪ
Лезги чирагъ, ишигъ це кьуд уьлкведиз,
Ви нурарик бахтлу хьурай вирибур.
Атир хьана чиг аламай цуьквериз,
Мугьман хьурай рикIяй рикIиз кIанибур.
Лезги чирагъ, Аллагьди ваз рехъ гана,
Руьгьдин девлет артух ийиз эллериз.
Куьре Мелик, Ярагъини чахъ гала,
Бахтлу ватан акун кIан тир вилериз.
Лезги чирагъ, Эмина чаз куькIуьрай,
Тарих атIуз гьатзава чи рикIера.
Гьар са нагъма ви ишигъдик туькIуьрай,
Герек жезва чи уьмуьрдин рекьера.
Лезги чирагъ, Алкьвадарви Гьасана,
Чаз илимлу хьун паталди эверай;
Амукь тавун патал даим ксана,
Рехъ къалурнай фад экъечIдай кIеверай.
Лезги чирагъ, Сулейманан тавунал,
Туьхуьн тийиз ишигъ гудай рагъ хьайи;
ГьикI акъвазда зун ви тариф тавуна?
Гъил галукьай чуьллерикай багъ хьайи.
Лезги чирагъ, вун чи руьгь я, чи рагъ я,
Вунни ватан хьтин багьа затI авач.
Лезги элдин эвелимжи даях я,
Вун галачир уьмуьрдихъни дад авач.
ЭМИНАЗ
Йисар физва, яд хьиз михьи булахдин,
Сирерай кьил акъудиз гьар кІвалахдин.
Келимайрал рахаз чидай чахмахдин,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
ТІурфанрин циф илис хьана дагъларал,
Азад дагълар кутІуннавай цІилерал.
Девирдин пар кьаз алахъай къуьнерал,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Уьмуьр фена, рагъ таквадай къузадик,
Чан Къурана гьахъвал патал сузадик.
Са гунагьни квачиз кайи жазадик,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Азиятар акур кьадар вилериз,
КичІе тушиз, эвер гана эллериз.
Гьар са нагъма элкъей къизилгуллериз,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Дуьзвиликай рахаз даим чІаларал,
Нарази тир яшайишдин гьаларал.
Кайи инсан, рикІ цІуруриз тІаларал,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Устад тир кас чІалар гуьзел туькІуьриз,
Гьар са рикІе алахънай экв куькІуьриз.
Дагъларни кваз алакьдай кас луькІуьриз,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
Са кІус кьван пай ганайтІа, ви къелемдин,
За жуван чан кудай рекье алемдин.
Сурал цуьквер акІур ийиз мелгьемдин,
За гьамиша икрамзава Эминаз!
УЬМУЬРЛУХ ЯЗ
Гатфарин ранг дегишзава чуьллерин,
ТІебиатди дем кутазва кьуьлерин,
РикІ шад авун патал кесиб эллерин,
Руьгьламишай рагъ хьанай вун, Сулейман!
Азад уьмуьр туькІуьрзавай береда,
Ви ванци лув ганай дагъда, дереда.
Хайи Ватан акваз цІийи жуьреда,
Хкаж хьана, дагъ хьанай вун, Сулейман!
Гужлу вацІухъ элкъуьр хъийиз булахар,
На туькІуьрнай зегьметчийрин кІвалахар.
Гьам лежбердин, гьам фяледин уртахар,
Бул бегьердин багъ хьанай вун, Сулейман!
Дуствал, садвал – ваз лап пара масан тир,
Совет уьлкве – ви цІийи тир Ватан тир.
Шиирралди экв гун патал хъсан тир,
Цав хьиз михьи тагъ хьанай вун, Сулейман!
Чиг алама къе вун къекъвей векьерал,
Цуьквер ала къе вун къекъвей рекьерал.
Уьмуьрлух ях хуьнуьх патал рикІерал,
Элдин дамах-чагъ хьанай вун, Сулейман!
СТIАЛ СУЛЕЙМАН
Кьисметдин пар илис хьана къуьнерал,
Эзмишнай вун, етимвили, дарвили.
Фу къазанмиш тежез гужлу гъилерал,
Есирвиле кьунай ви рикI дарвили.
ЧIехи хьана, кесиб халкьин арада,
Писни-хъсан чир хьанай ваз, Сулейман.
СтIалдални яргъа тир Сыр-Дарьядал,
Гьахъ жагьурун сир хьанай ваз, Сулейман.
Вахтар физва лувараллаз хиялрин,
Чи уьлквеяр азадвилин рекьева.
Чилин винел чIехибурун, аялрин,
Ленинан тIвар эзбер ийиз. рикIева.
Дагьустандин халкьдин шаир, Ватандаш!
Чи гьар садан дамах я вун, Сулейман.
КьуначтIани гьиле чар, я карандаш,
Гьуьл хьиз дерин булах я вун, Сулейман.
Фяле-лежбер физвай чIавуз ракъинихъ,
ЧIехи Ленин партиядин кьилевай.
Миллионар фенай адан гуьгьуьниз,
Яру пайдах уьткембурун гъилевай.
ЦIийи уьмуьр къурмишзавай вахтуна,
Вакай азад билбил хьанай, Сулейман.
Мураддал хьиз дуьшуьуь хьана бахтунал,
Вун элкъвена жегьил хьанай, Сулейман.
ПУД ДИДЕДИН ЕТИМ ХВА
Пуд жуьредин кьисмет хьана дидеяр,
Дуьнья акур накъвар алаз вилерал;
Къазуниз кIанз хажалатдин пердеяр,
Экуьвилихъ къекъвей гьейри чилерал,
Рагъ тачагьиз етим хьайи, Сулейман.
Уьмуьрдин дад акваз уькIуь-цуруяр,
Руьгь паталди аватнач вун абурдай.
Дигмиш хьана чинал чпел-чуруяр,
Шаирвилин яракь кьуна гапурдай,
Бахтунин цIа лигам хьайи, Сулейман.
Гьар девирдихъ ава вичин синихар,
Вуна абур са легьзеда кьатIудай.
Келимайрал, рикIе тежер чуьнуьхар.
Ван хьайила, алмасди хьиз атIудай,
Къурху течир, итим хьайи, Сулейман.
Халкь паталди чанни гьайиф текъведай,
Хкаж хьана дагь хьиз кьакьан цавариз.
Чаз бахт хьана - ви ватанда къекъведай,
Зегьмет чIугваз, чIалар кIелиз сувариз,
Гьар межлисда лазим хьайи, Сулейман.
Дидед чIал хьиз, берекат хьиз, гьава хьиз,
Герек я заз ви чIалар, ви камалар.
Саидан саз, Эминан сес - дава хьиз,
Ви хъуьтуьл рикI, дамах гвачир амалар,
Эбедлух яз къадим хьайи, Сулейман.
ДАГЪВИЙРИН БАРМАКДИКАЙ
Намусдин бармак я, Сулейман
Бармакдикай за авурла суьгьбет,
Хквезва рикІел къадим тир адет.
Ам михьи затІ яз гьисабна, хицикь,
АлукІна, къекъвез ава чун чилел!
Гьяждал фейила, эркекрин кьилел,
Сирих кутІунда бармакрин винел.
ЧичІам бапІах хьуй, бухари кьилел,
Ам алайбурухъ ава туьнт къилих.
Эгер ятІа вун намус квай эркек,
Бармакдиз гьуьрмет авун я герек.
Бармак игитдин кьилел жедайд я.
Намус кваз тІуьр фу - гьалал жедайд я.
Къачу Шарвили, Куьреви Мелик,
Гьажи Давудан бармакдиз килиг!
Ярагъ Мегьамед, чи Етим Эмин,
Алкьвадар Гьасан намусдин замин.
СтІал Сулейман ва Хуьруьг Тагьир,
Лезги халкь авур дуьньядаз загьир.
Гьар садан бармак - намусдин пайдах,
Жуван кьил хьтин, вине кьаз алахъ!
Бармак вине хьун патал кІвалахда,
Намус михьи жен, яд хьиз булахда.
Къуллугъ ийизвай хайи эллериз,
Гьуьрметар ая пак тир кьилериз!
Сажидиназни кьилин гьар са затІ,
Багьа я бармак лугьур тІвар – са затІ.
Аферин лугьун патал инсандиз,
Анжах вафалу жен чун хъсандиз!
СТІАЛАР Я
Кьибледихъди чинар авай,
Кьве гьавайрин кІвалер авай;
Рагъ хъуьрезвай даим цавай,
Мугьманперес эллер авай,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Ирид юкъуз, ирид йифиз,
Шад демера кьуьлер авай;
Сад масадан кІвалериз физ,
Мехъерарни мелер авай,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Мулкар вуч тир и кьил, а кьил,
Къекъуьналди акьалтІ тийир;
Сада садав гуз эрчІи гъил,
Варар ерли акьал тийир,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Гьар гьи рекьяй кьуртІан гьисаб,
Шаирарни алимар яз,
Садав дафтар, садав ктаб,
Савадлу муаллимар яз,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Квез лазим я авун тариф,
Адалатдин маканар я.
ЧІугун герек къведач гьайиф,
Баркаллуйрин кІватІалар я,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Сажидинан бурж я, гьелбет,
Дуьзвилелди рахун-луькІуьн.
Устадар тир, ийиз суьгьбет,
Халкьдин вилик даим эркин,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
ИГИТ РАДИМ ХАЛИКОВАЗ
Жегьил рикIе амаз михьи хиялар,
Я Сад Аллагь, куьз рекьизва кьегьалар?
Свас - хендеда, етим туна аялар,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
Мад са виш суз амайди тир гена вун,
Дуьньядилай экв такуна фена вун.
Терс женгина игитвилел кьена вун,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
Вафалу кас хайи диде ватандиз,
Багьа я ви тIвар къе гьар са инсандиз.
Хура рикI хьиз хвейи бала масандиз,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
Гьай амачир чи гьарайдиз-эвердиз,
ФенватIа вун, хквен тийир сефердиз?
ЦIай галукьай тар тир атай бегьердиз,
Радим хьтин хва амачир гуж я им.
Ви викIегьвал - хуруз фейи ажалдин,
Чешне я чаз халис игит кьегьалдин.
Россиядин игит Куьре магьалдин,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
ВАФАЛУ ЖЕН ЧУН
Гьикьван дегиш жезватIани девирар,
Чахъ хуьн герек ава багьа ивирар.
Чаз Аллагьди гузмай кьадар уьмуьрар,
Вафалу жен Сулейманан весийриз!
АбуЗемзем яд хьиз Меккед булахда,
Гьам гаф, гьам кар михьибур жен кIвалахда.
Зегьметчи халкь хьун патал чи чIалахда,
Вафалу жен Сулейманан весийриз!
Халкьдин вилик намус михьи хьун патал,
Авур кардиз аферинар гъун патал,
Чи несилриз дуьз тербия гун патал,
Вафалу жен Сулейманан весийриз!
Чал пехил тир гьар са душман йикье тваз,
Ватан - азад, халкьар абад рекье тваз.
Кьин кьуна хьиз, михьи къастар рикIе тваз,
Вафалу жен Сулейманан весийриз!
ЗАБИТ СТХА
Забит стха, дерт эгьли тир вахтуна,
РикІиз майдан гудай инсан герек я.
Са бязибур ацукьайла тахтуна,
Къуьрер ятІан, асланрилай зирек я.
Вил вегьейла, чи тарихдин чарариз,
Ажугъдин жанг акъатзава чІарариз!
КІанзавайди Лезгистандин чІурариз,
Чи Садвилин туьхуьн тийир са Экв я!
Лезги чилел шумудни са бубаяр,
Къвез-хъфена, чаз таз хуьрер, убаяр!
Куьре, Самур, Худат, Хачмаз, Къубаяр…,
Шумуд виш сан цІаяри куз, гьелек я!?
Ингье, къе мад Самурди чун кьатІнава! -
Лугьуз чна чи къуватар кІватІнава.
Дерт чІугвадай вахунин юкьв кІватІнава,
Амай мензил – са чІибни са черек я!
Забит стха, квахьдач чІугур зегьметар!
Халкьдин тарих – я чІур тежер гуьмбетар!
Чи лезги чІал, чи лезгийрин адетар,
Хуьн паталди чун гьар сад са дирек я!
РикІ дарих тир Сажидиназ датІана,
Лезги чилел кІанзава бахт атана!
Дуст паталди за и шиир атІана,
КІанзавайди сир ачухдай куьлег я!
ПИСАТЕЛРИН СОЮЗДА
Гьар сеферда меркездиз зун фейила,
Писателрин союздиз зун мугьман тир.
Къаршиламиш ийидай зун хвешила,
Им советрин гьукуматдин заман тир.
Алирзади, Жамидина, Межида,
Танишардай Расулахъни Байрамахъ.
Гъилер ягъиз чIехидани гъвечIида,
Жузунарда гьар садавай пакамахъ.
Вун накь вучиз атаначир Куьредай,
ТIуьнин, хъунин авачир гьич атIа кьил, -
Ибрагьимни, заз тамашиз, хъуьредай,
Буба Гьажикъулиева кьадай гъил.
Расул – эмир хьтин чIижер куьнуьдин,
Адан патав жедай Омар-Гьажини.
Мугьманар хьиз са суфрадин, синидин,
Са таяр яз кьадай гъвечIи-чIехини.
Межидавай хабар кьуна, Расулан
Къвалав гвай кас вуж я бурма чIарарин.
Омар-Гьажи – чIехи шаир аваррин,
Устад кас я авар, урус чIаларин.
Са гафунал, эрчIи гъил я Расулан,
Хъсан инсан, вични зурба шаир я.
Алакьунар авай кас яз гьар чIалан,
Шаирни яз, куьбечи хьиз магьир я.
Сулейманан шииратдин сувариз,
Расул кьиле аваз къведай шаирар.
Лацу лифер хкаж хьана цавариз,
Гьарда вичин кIелиз жедай шиирар.
Къе союзда амайбур я жегьилар,
А виликан амач хатур гьуьрметни.
Квазни кьазмач и девирда агьилар,
Я шаирриз амач артух къиметни.
Фаракъатдин фена чIехи шаирар,
Къакъажай хьиз, амач гьуьрмет, берекат.
Къе уьмуьрдин мукьа тирла эхирар,
Меркездиз физ, кумач артух гьерекат.
Амма абур алатзавач рикIелай:
Расул, Омар-Гьажи, Рисим Гьажини.
Яшамиш жез кIандай цIийи кьилелай,
Яшаризни хьана са кIус гъвечIини.
Алай вахтунда шаиррин кьиле,
Ава Ахмедов Мегьамед стха.
Жавабдар къуллугъ кьуна хьиз гъиле,
Садбуруз хуш дуст, садбуруз арха!
Сажидин, на тIварар такьур шаирар
Пара ава, кьейибур, сагъ амайбур.
Тади мийир, хьанвач дуьнед эхирар.
Гьар садан тIвар кьада, рикIик кумайбур!
ЛЕЗГИ МАНИ
Заманайрин атІуз мензил,
Гъам-хажалат ийиз кьезил,
Леке квачир михьи къизил,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
Женгчи аскер азадвилин,
Пак тир мурад абадвилин,
Халис пайдах чи садвилин,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
Шарвилидин сес я ширин,
Касдин гьуьл я акьул дерин,
Гьам баркалла, гьам аферин,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
Чи гьар йикъан экуьн ярар,
Кьуд патахъди ахъай варар!
Лезгистандал гъизай нурар,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
Гьар са пата дустар авай,
Билбиларни картар авай,
Берекатлу къастар авай,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!
ЗАБИТАН ЧАРЧИЗ ЖАВАБ
Забит стха, хтайди заз чар хьана.
Заз айгьам яз, кайиди са чІар хьана.
Валлагь рикІиз хъсанвилихъ тІар хьана,
Жечни мегер, михьи пак тир гьиссерик
ХукІур чІавуз, ван акатна сесерик!
Кулак, душман – тІвар эцигна иридал,
Яру вагьрам гваз агахьна виридал.
Колхоздин тІвар гъиз эцигна суьруьдал,
ЧІехибуру шишер ягъиз, хвейибур
Чубанар яз, чи кьисмет тир кьейибур.
Председатель, директор хьуй, Совет хьуй,
Къуй гьар садахъ инсанвал хьуй, мирвет хьуй!
Тапандашриз им чи патай туьгьмет хьуй!
КьуьчІуьк – билет, ийиз къилет камуниз,
Яру тир кьел гъиз яна чи хамуниз!
«Фан» книжка кьуьчІуьк хьунухь паталди,
Ришветар гуз, кар туькІуьрна гужалди.
Вилик-кьилик квай са гъвечІи кІватІалди,
Чаз ягъайди хъуьрез-хъуьрез лаш хьана,
Зун аял туш, зинни пудкъад яш хьана.
Эвел кьиляй кесиб синиф паталди,
Женг чІугунай батракрин са кІватІалди,
Са бязибур, кабинетри, столди
Дегишарна, куьпдал вегьей гъалар хьиз,
Зегьметчи эл кьуна чпин малар хьиз!
Забит стха, рикІин дердер пара я,
Чи лезгийрин гьалар гуьнуькъара я!
Миллетдал – сад, сергьятдал чун чара я!
Гьа им тирни чаз багъишай гьуьруьят?
Пудкъанни цІуд йисуз чІугур азият?!
Яшамишрай лугьуз сад-кьве регьбердиз,
Яру пайдах элкъуьрна са чембердиз.
КІашни мукал гана фяле-лежбердиз,
Кеф чІугурбур бюрюкратрин кьилер я!
Берекатсуз авурбур чи чилер я!
Етимар хуьз, чІехи ийиз дуьнедал,
ЗатІ атанач чи халкьарин арадал.
Къизил, гимиш кІватІна чпиз харадал,
Банкара - пул хьана, ришвет-шеледин.
КІан хукудна СССР-дин – Къеледин!
Ийидачир ибур къе за тупІалай,
Дуьзвилин гаф ийизмайтІа япалай.
Вил аладриз вич кьван гуьрчег папалай,
Чпинбурув кІелиз туна ришвет гуз.
Ялиз туна ахмакьбурув «билет» гуз!
Колхоз, совхоз - ери хьана тарашдай.
Дуьз рахайбур кьаз алахъиз кІамашдай.
Сад Аллагьдиз кьве вил кІанда тамашдай.
Гьар са касдин вичин рикІ хьиз гудайвал.
Гьарам-гьешем квайбур цІалди кудайвал!
Забит стха, им вуч гьал я акурди?
И кар патал тирни зегьмет чІугурди?
Хирер ийиз гуьлледини, гапурди,
Халкьар хьанва кІваливайни йикъавай.
Чна вучин цІунни вацІун юкьвавай?!
Берекатар амач Куьре, Муьркуьрда,
Лезгистандин Чирагъ, лагь ни куькІуьрда?
Михьи къастар пара ава фикирда.
Сад Аллагьди сабур гурай рикІериз!
Ризкьийрин гад хутурай чи никІериз!
Къуни-къунши стхаяр хьиз хьайибур,
Душманрилай хьанва рикІиз къайибур.
Ватан патал, несил патал хайибур,
Са кьилихъай терг жедайла, шедачни?!
Чи жегьлар гьайиф кьванни къведачни?
Чахъ – чи миллет, чи гуьзел тир чІал ама!
РикІе – дуьзвал, чахъ чи багъри кІвал ама!
Чи дамарра иви рагаз звал ама!
Белки сад-кьвед кими жедач, чанар хуьз,
Чеб лукІвар жез, чпин кьамал ханар хуьз!
Чахъ – чи бине, чи адалат, тІвар ама!
Лезги намус, эдеб, гъейрат, ар ама!
ЦІийи бегьер гъидай Лезги Тар ама!
Шарвилини Гьажи Давуд – архаяр!
Эвездайбур жагъида мад рухваяр!
Бейтер – тІимил, дердер – пара, хьана хьи!
Сада-садаз рикІин сирер гана хьи!
Гужар акваз халкьдин чанар кана хьи!
Вири къуват эцигна хьиз чахъ авай,
ЦІийи Ватан туьхкІуьр хъийин гьахъ авай!
Забит стха, гъамлу жемир хиялрик!
Зи умуд ква чи кьегьал тир аялрик.
Гьар са хуьруьн «Садвилерин» кІватІалрик,
Лезнистандин тарих кхьей чарарал,
Дамахарда къагьриманин тІварарал!
Агъа – СтІал, 2I - май, I99I - йис.
ИХТИБАР
Ихтибарвал - барабар я бахтунихъ,
Адан къадир гьар садаз чиз хьайитIа.
Гъил хкIур хьиз жеда кьакьан тахтунихъ,
Ам ядигар сир яз, на хуьз хьайитIа!
Вал ихтибар ийизва, хва, Ватанди,
Дидеди вун хьиз, хуьда гьа саягъда.
Вал ихтибар гъизва гьар са инсанди,
Хкахь тийир, цIай авай хьиз чирагъда!
Кьиле тухун патал гьар са ихтибар,
Вун шагь хьана кIанда гайи гафунин.
Ихтибарвал къизилдив я барабар,
Чир хьухь, къимет адан гьар са гьарфунин!
Чи Кавказди вал ихтибар авунва,
Азадвилин рекье на чан гун патал.
Ви гьунаррихъ вири халкьар агъунва,
Гьазур тирди душманриз къван гун патал!
Сад Аллагьди шииратдин сирер хуьз,
Зал ихтибар авунва, хва, цававай.
Вунни алахъ чи шегьерар, хуьрер хуьз,
Гьа и кIвалах тIалабзава за вавай!
Ихтибардиз лайихлу хьун герек я,
Нел хьайитIан ихтибарвал ийидач.
Ихтибарлу кас игит хьиз зирек я,
Ихтибарлу кас садрани рекьидач!
Ихтибарлу дагъвийри чи Дагъустан,
Душманрикай хвена нече-шумуд са!
Зи умудни вак ква, чан хва, хуьз Ватан,
Гьар дидедин хцик квай хьиз умуд са!
АМЕРИКАДИН АТIАНВА ЧАРА
Америкадин атІанва чара,
Сурун фул гьатай саягъда чанда.
Де лагь кван вуна, я уьзуькъара!!!
Ви вуч авайтІа, Афгъанистанда?
Вагьшийрин саягъ кІур гана чилер,
ЦІаяр ягъиз, куз, кутуна кьуьлуьк,
Вуч жаваб гуда, ракьара кьилер,
Гьатай са югъуз, халкьарин вилик?
Америка гьич аквазвач пайгар,
Агьдин, гьарайдин къвен тийиз ванер.
«Демократвилин» яна хьиз рангар,
ЛукІар ийизва, азад тир эллер!
Чпин «къайда» тваз, кьабулиз «къарар»,
Ирак кукІварна, чи Украина,
Бандеррин гъиле туна яракьар,
Куьз телефзава халкьар, хаин, на?
Россия акваз, чІур хьана кьилер,
Дили кицІерин акатна азар.
Дуьньялин кьилел акьалжиз кьенер,
Ийиз кІанзаван, женгерин базар?
Гьуьлерин флот, армия мягькем,
Россиядин халкь женгера лигим;
Америкадин акат тийиз тІем,
А куьгьне вахтар амач, тир гьаким.
Вич-вичив гвачиз, кимидан саягъ,
Тваз алахънава гьар сана, са кьил!
Россиядин цІай галукьайтІа вахъ,
Къураматдикай жеда дерин гьуьл!
Шаир Сажидин, са кардал я гьахъ,
Россия квез гьич жедай туш муьтІуьгъ!
Еке тир вагьрам галукьдалди вахъ,
КицІер хьиз жемир, кьулухъди элкъуьгъ!
ЛЕЗГИСТАНДИЗ ГИМН
Къавкъаздин Албан – цІаярин ватан!
Женгера къати лигим я ви тан!
Къадим лезги чІал, Шарвилидин тур,
Шагьни Шалбуз дагъ – азадвилин нур,
Багьа я вун чаз азиз, Лезгистан!
Ракъинин экуь нурарин Ватан!
Вун патал гьар сад гуз гьазур я чан!
Гьажи-Давудан рикІ авай хура,
Мегьамед-Ярагъ шейхинин тара,
Гъида бегьерар цІийиз, Лезгистан!
Женнетдиз ухшар дагъларин Ватан!
Незуьр алайди я ви гьар са къван!
Сулеймананни Эминан пайдах,
Гъалибвал къачуз, вине кьуна, твах!
Къуват гудайвал рикІиз, Лезгистан!
Тикрар:
Дустарихъ галаз кІвалахдай мягькем,
Лезги халкь я чун азадвал кІани!
Намусдин вилик – уьзягъ ва уьтквем!
ЧІехи халкь я чун – чи садвал кІани!
ГУН ЗА КВЕЗ СА МУШТУЛУХ
Эй, Лезгияр! Гун за квез са муштулух!
Къухмаз кIунтIал, цIай куькIуьрдай хабардин,
Иви къугъваз чилин гьар са дамардин,
Шарвилидин шив хтанва чамардин!
Куьре Мелик, Давуд гьажи, Ярагъви,
Етим Эмин, Сулейман я чирагъ ви,
И дуьньядиз чукIурайбур суракь ви!
Эй, Лезгияр! Гун за квез са муштулух!
Къухмаз кIунтIал Шарвилидин шив ала!
Дагъустандал шад манийрин къив ала.
Шагь, Шалбуздал цIаран тийир жив ала.
Душманар кьаз, вацIуз гадрай шеледал,
Ватан азад авур гуьрздал, гуьлледал,
Пайдах хкаж КIелез хивен къеледал!
Эй, Лезгияр! Гун за квез са муштулух!
Дегиш жезва, женгер чIугваз, девирар,
Дегиш жезва пачагьарни эмирар.
Артух жезва Шарвилидин ивирар.
Амма са халкь, часпар алаз, чаравал
Акун тушни негьрин уьзуькъаравал?!
Чи вил алай, чан Шарвили, пара вал!!!
СТIАЛ СУЛЕЙМАНАЗ ГУЬМБЕТ
ЦІукьуд йиса авай кьезил гада яз,
Вун Дербентдиз акъат хьанай, Сулейман!
Гьарда вичин бахт жагъурун къайда яз,
Вун хуьруьвай къакъат хьанай, Сулейман!
Чарабурун кІвалерални кІвалахъна,
Гьар жуьредин чІугунай на зегьметар.
Дуьзвал патал, гьахъ жагъуриз алахъна,
Акунач ваз рикІин шадвал, гьуьрметар.
Гьар вуч ятІан, тІурфанар къваз, алахьна,
Яшлу чІавуз экв акуна вилериз!
Вахтар фена, шадвални шел какахьна,
Азадвилин бахт жагъанай эллериз!
Дербентда ви пак тІвар алай театр,
Хьун им са бахт тушни, шаир Сулейман!
Ваз икрамиз кІватІал хьанва миллетар,
Вун дуььядиз ийиз загьир, Сулейман!
Лезги театрдин кьакьан тепедал,
Хкаж хьанва, тамаш ийиз эллериз!
Касдин гьуьлни, капар ягъиз лепедал,
Гьазур хьанва ви межлисда кьуьлериз!
Чухсагъулар къвезва Имам стхадиз,
РикІел атай памятник хьун ваз Дербентда.
Гъил тевгьена гьич саданни яхадиз,
Харж авур пул, халис лезги адетда!
ЭГЕР ЯШИНДА
Аял вахтара ахъайна гъалатІ,
ЧІуру кІвалахар хьанватІа авун;
Дуьзар тавуна, ийимир алат,
Чилик фидалди, кІаник кваз цавун.
Жегьил вахтара кІвалахар чІуру,
Ахъай хъувуна, аматІа гъалатІ;
Рехи жедалди кьилни кваз чуру,
ТуьхкІуьриз алахъ, тавуна алат!
АкъатнаватІа, дуьз фидай рекьяй,
Са кве ятІани темягьар аваз;
Дуьз рекьиз хтун акъудмир рикІяй,
Веревирд ийиз, гьар юкъуз жуваз.
Синих квачир кас ала цаварал,
ЧІуру кар тавур са Кас я – Аллагь!
Кьисметдин хкаж хьана луварал,
Йикъа вад сефер «Астахфирар», - лагь.
Уьмуьрдин рекьин жигъирар гуьтІуь,
Гьинихъ фидатІа, къалур тавунвай.
АлукІдай партал туш, ягъай уьтуь,
Я ам хуьрек туш гьазур тавунвай.
Ваз беден ганва, фагьум ийир кьил,
Кьве вилни ганва, рахун патал – мез.
Течир макьамдал ийиз тахьуй кьуьл,
Ни вуч гайитІан, гьерекатмир нез!
Пагьливан я вун, уьмуьр я ви цІил,
Гьелелиг гъиле авачир пайгар.
Дамах къачуна, хкаж мийир кьил,
Аватун патал бес я жизви гар!
Аял чІавалай кьуьзуь жедалди,
Уьмуьр хийирдин рекье акъуда!
Вакай инсанар рази жедалди,
Жува жув гатаз, йикье акъуда!
Сажидиназни такурди амач,
Кьудкъад йисалай алатна яшар.
Заз гьич саданни кефи хаз кІамач,
Къуьнериз жуван вегьейтІан лашар!
ЮКЬ ХЬАЙИТІА, ХЪСАН Я
Кьадардилай артух туьнтвал – нукьсан я.
А туьнтвили кьилел гъида балаяр.
Семевални гзаф хьунухь – зиян я,
Вав кІулалди ялиз тада шалаяр.
ГьакІ хьайила, лугьузва хьи мисалди:
Виридалай юкь хьайитІа, хъсан я!
Я кьадарсуз чимивални герек туш,
Кьурагь хьана, цІаяр къвада цаварай.
ЧІимелвални – я фан-къафун, хуьрек туш,
Куьчеда кьар, тІилияр къвез къаварай.
Парча-тике къачузватІа, базардай,
Эл-адетдин юкІ хьайитІа, хъсан я!
Гзаф хатур авуникай шит жеда,
Налугьун вун буржлу кас я гьамиша.
МутІлакь тирла, хатур-гьуьрмет кьит жеда.
Жез хьайитІа, сада масад саймиша.
Эгер савда ийизватІа, техилдин,
Киледални кІукІ хьайитІа, хъсан я!
Къати тир цІу куда хуьрер-кІвалерни.
Чимивилиз, хуьрек патал пич кІанда.
Мекьивили къуриз кІвачер, гъилерни,
Кефсуз тахьун патал са кІус кичІ кІанда.
Чуьлда, рекье-хвала яракь гвачтІа, вав,
Гьатта цІай квай цІукІ хьайитІа, хъсан я!
Къал-къул ийиз, акъуд ийиз чуьруькар,
Эхир кьиляй дяве хьунни хъсан туш!
Я жувакай ийиз вугуз кьуьруькар,
Пар ялдай лам, деве хьунни хъсан туш.
Ярар-дустар санал кІватІна, къачунвай,
Халидин са чІук хьайитІа, хъсан я!
ЛЕЗГИ МЕЛЕР
Кьар тІушуниз, керпич атІуз,
Худ гуда рагъ лугьур чатуз.
Гьар са хуьре, гьар са гатуз,
Гьикьван гурлу мелер жеда?
ХандакІ ягъиз, къванер вегьез,
Цал эцигиз, ебни терез,
КІватІал хьана амле, мирес,
Мягьле, мягьле кІвалер жеда.
Сагърай устІар, сагърай фяле,
Сагърай дустар течир гьилле!
Хуш фикирар къугъваз кьиле,
Гьи кьадар шадвилер жеда?
Къав кІевириз, шифер ягъиз,
Дишегьлияр – кІвал сувагъиз.
Залан кІвалах уртах ийиз,
Ажеб регьятвилер жеда!
Лезги мелен ийиз тариф,
Сажидин я – куь дуст ариф.
Гьар садан кар вилик финиф,
РикІиз кІандай эллер жеда!
Мехъер жеда, мелер жеда,
Чи жегьилриз кІвалер жеда.
Гьар са кІвале аялар цІуд,
Ачух межлис, кьуьлер жеда!
ИСЛЯГЬВАЛ ХЬИЗ
Рагъ экъечІна, цав ацІана нурарив,
Шад сесери сирнавдайла чилелай.
Дамахни наз агат хьана чІурарив,
Лув гудайла лифери къвез кьилелай.
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
ЧІулав кьуьгъвер берекатри къизилдин,
Гам хьиз храз, гару лугьуз манияр.
ТІебиатдал ван ацалтна билбилдин,
Чарадайла тарал яру пІинияр,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Дараматра – кІвалин кьилиз аялар,
Артух жедай чІавуз, сивел хъвер алай;
Къведай чІавуз рикІиз михьи хиялар,
Сагъар хъийиз чилин чинанар хер алай,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Зулуматдик кумай халкьар азад жез,
Къведай чІавуз бахтлубурун жергедиз;
Капиталдин гужлу сенгер барбатІ жез,
Элкъведайла, вич тахсиркар белгедиз,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Зегьметчийрин туьтер чуькьвез гьалкъада,
Къизилдин хар кІватІалдайла банкара;
Къурхулувал тваз кІанз гьар са уьлкведа,
Худ гудайла ракетризни танкариз,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Инсанрикай лукІар ийиз гелкъвена,
Азадвилин барабарвал яргъа кьаз;
Дуьнья сара кьаз кІандайла, халкь кьена,
Нейтрондин бомбадикай далда кьаз,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
Дявекарри, фагьум тийиз эхир кьил,
Вирида негь авур кардин пай кьуна;
Секин уьмуьр хуьн паталди – шад гуьгьул,
Чил куникай хуьдай чІавуз цІай кьуна,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?
ШИИРАТДИН БУЛАХ ТУНА
Гзаф ава чахъ хъсан тир адетар,
Яшамиш хьун дуст яз вири миллетар.
Уьмуьрда на чIугуртIани зиллетар,
Мад са хъсан адет ава, шад жедай.
Булах туькIуьр, халкьдиз хъвадай яд жедай!
Гзаф ава хуьрер, ухшар шегьердин,
Къацу тамар, багълай гьар са бегьердин.
Гзаф затIар аватIун хуш тегьердин,
Мад са хъсан адет ава шад жедай,
Къелем акIур, бегьер ширин дад жедай!
Гзаф ава эл -адетдин жуьреяр,
ТIанурдани чурун мехъер шуьреяр.
Уьмуьрдизни хас тир хъсан береяр,
Мадни ава адетар чахъ шад жедай,
Халкьдихъ галаз гафни кIвалах сад жедай!
Гьар са хъсан адетдин тIвар кьаз хьанач,
Гьар булахдай шуьрбетдин яд хъваз хьанач.
Вири, са-сад, и шиирда тваз хьанач.
Гзаф ава адетар чахъ шад жедай,
Гьар гатфарин гуьгъуналлаз гад жедай!
За вуч туна, кьуртIа хабар, атана?
Югъ -йиф талгьуз, чанни гьайиф татана,
Халкьдиз къуллугъ авуна за датIана.
Чи адетрив кьадай, кIелна, шад жедай,
Шииратдин булах туна, ад жедай!
ШАИР ХЬУНАЛ КАР АЛАЧ
Шаир хьунал аламатдин кар алач,
Гьадандини са тике як, иви я.
Амма адал зарафатдин тIвар алач,
Шаирдин рикI гьулдандилай кIеви я!
Халис шаир - вичин халкьдин векил я.
Хабар кьадай гьар са касдин гьалдикай.
Ватан -адан вилик гуьзгуь, шикил я,
Азад авун патал гьар са тIалдикай.
Гьар са шаир -жавабдар я кIвалахдин,
Гьаф -гафунихъ, гьар са кхьей чIалунихъ;
Михьивал жен, чешмедихъ хьиз булахъдин.
Мерженар жен, галай пекдин гъалунихъ!
Эмин хьтин шаир хьунухь паталди,
Сад Аллагьдин пайни кIанда кьисметдин.
Хур гатазвай бязибуруз гъуталди,
Къведай гаф-чIал, язва чебни туьгьметдин.
ЧIалар кхьиз, акъуд ийиз ктабар,
Пул хьайила, булни жеда тарифар.
Халкьдин патай авачирла ихтибар,
Квез я чIугун бинесуз тир гьайифар?
Шиирар квез я -есирар чарарин?
Вахт кьин патал ктабар я кIелзавай.
Рехи хьана, къадир тахьай чIарарин,
Шаир квез я халкьарикай хъелзавай?
Квелди агъуз кьазва пеше лежбердин?
Чил чIалал гъиз, ризкьи гъизвай арадал.
Муаллимдин ва алимдин, регьбердин,
Гьич садан вил хьун тавурай чарадал.
Гьарда вичин рекьяй чIугваз зегьметар,
Ватандин тIвар, чи халкьдин тIвар вине кьан!
Авун герек туш пешейриз туьгьметар,
Гьар са кеспи вилин михьи нине я!
АДЕТРИКАЙ РИВАЯТ
Лезги халкьариз йисара агъзур,
Кьабул авунвай ава адетар.
Гьар садан тариф авуниз машгьир,
Я чеб дагъвияр – лезги миллетар.
Адетар ава, кьабулдай мугьман,
Мукьвабурулай цIуд сефер артух.
Жагъай саягъда ви тIалдиз дарман,
Хьайид хьиз жеда, гишин ятIан тух!
Адетар ава мел-мехъер чIавуз,
Куьмекар гунин вирида садаз.
И шадвилери акъудда цавуз,
Аллагь рази хьуй лугьуз са-садаз!
Адетар ава кIвалинни хуьруьн,
Жув дуьз тухунин, хуьнуьхин къайда.
Герексуз чIавуз авункай хъуьруьн,
Авачирд гьич са кIусни файда.
Адетар ава намусдиз талукь,
Хуьз кьабулнавай чанни эцигна.
Ихтияр авач кам къачуз кьулухъ,
Камар къачудай анжах вилик на!
Адетар ава кьейи -хайидан,
Шадвал ийидай ва чIугвадай яс.
Намус закон я ам чи виридан,
Дуьз тухун патал, инсанвилиз хас.
Адетар ава кьадардиз пара,
Вирибурукай четин я рахаз.
Сажидн, на ви атIумир чара,
Вири адетар са къужахда кьаз!
И РИКI ЖАГЪАЙ
И рикI жагъай зун кIвачел гьикI къекъвезва?
Сад заз чида, садни чида Аллагьдиз.
Зи кьил чарх хьиз, акъваз тийиз, элкъвезва,
Квевай ятIа, зазни чида, Аллагьдиз!
Зи лезги халкь, шадвилерихъ галтугиз,
Виликай рехъ атIудайбур пара я.
Хуруда рикI хажалатри алугиз,
АтIузвайди, зинни халкьдин чара я.
И рикI жагъай вучда закай амукьна?
Жизвиярни кваз кьаз, гъамар чIугвадай.
Вахъ, гьи напак инсандин агь галукьна?
Чиляй -цавай акъатай хьиз таквадай.
Вуч хьайитIан кваз такьадай рикI хура,
Хуьдалди ам къванни хьунухь хъсан я.
Алчах тир рикI, эвел жува йикь хура,
Ам намусдиз, алат тийир нукьсан я. -
ИкI лугьуз за, къуллугъзава эллериз,
Халкьдин патай авай гьуьрмет бес я заз,
Къадирсузри вегьейтIани кIевериз,
РикIяй тушир, кьуру тариф квез я заз?
ДИДЕДИН СУЬРЕТ
Вахтар физва, чун жез чІехи,
Са девирда аялар тир.
Азиз диде, кьил тир рехи,
Чун ви рикІин хиялар тир.
Къе заз а ви гуьзел суьрет,
Лув гуз физвай циферикай,
Малаикрин галаз кІеретІ,
Карагзава лиферикай.
И дуьньядин гьар са нямет,
Ваз кІандай чаз хьана, диде.
Вун себеб яз, бахтлу кьисмет,
Заз Аллагьди гана диде.
Диде, диде, ширин диде,
Мез вирт, акьул дерин диде!
Вил галама акунихъ мад,
Ви милаим хъуьруьн, диде.
Диде -Сад я, Сад я АллагьI
Диде -багьа кас я, ВаллагьI
Лугьузва заз даим рикІи,
Дидедикай манияр лагь!.
ЦІАЯР ЦИН БУЛАХ
СтІал пата, вацІун кьере,
Тамашадин кІвалах ава.
ТІямер авай гьар са жуьре,
Шумудни са булах ава!
Гьар атайла, кефи жез куьк,
Гъил кутада и къайи цик.
ТІебиатди багъишай цуьк,
Булахдихъ вуч дамах ава!
Хуш суьгьбетар ийиз ширин,
Инал жеда лугьун-хъуьруьн.
Мегъуьн тарар, цІару серин,
Ажайиб са яйлах ава!
Мани ягъиз сегьердикай,
Рахаз халкьар бегьердикай,
Заз гьар акур тегьердикай,
Шад хабаррин суракь ава!
Виш йисарин тарих авай,
Элдин сивее тариф авай,
Хазина зи чилихъ авай,
Бул няметрин чанахъ ава!
Гуьлчуьмендиз ухшар чІурар,
Ачух я чаз куьн мерд варар.
Зегьметдал рикІ алай чанар,
Инна квез шиш -къаймах ава!
Гьамишанда Сажидиназ,
Багьа я куьн ширширдин наз.
Ашукьдив гвай манини саз,
ЦІаяр цик квай булах ава!
ДУЬНЬЯ – ГАТФАР
Дуьнья - гатфар, цав межлис я мехъерин,
Дагъдин кукІвал дем кутазва лекьерин.
Эй Сад Аллагь, шукур хьуй ви кьадардиз,
Халкь авунвай сагьибар и рекьерин!
Хиялрин луж хкаж хьана цавариз,
Элкъуьр ийиз гьар са югъ са сувариз,
Тамашзава зун дуьньядин базардиз,
Са кІус къуват гун патал зи лувариз.
Къизилгуьллер, ярдин вилер гъетерин,
Цав чуьл хьана аквазва заз къветерин.
Зи кІанивал элкъвенва са азардиз,
Мани лугьуз, гьайиф текъвез туьтерин.
Яр ацалтна акурла са цуькведал,
На лугьун зун гьалтна кІани бикедал.
Яраб вуч кІан ятІа мердимазардиз?
Чи араяр чІур ийизвай лекедал.
Сажидин жен, фин тийидай вегьтедай,
Тух тахьанвай муьгьуьббатдин виртІедай,
Чилер, цавар багъишна хьиз зи ярдиз,
Пияладин яд хъвада за гетІедай!
ТIЕБИАТ
Пак инсандин къилихар квай,
ЗатI я тIебиат.
ЯтIан кьисмет синихар квай,
Шад я тIебиат.
Гагь сефил, гагь хьунуьхь хъуьрез -
Ад я, тIебиат.
Гагь зул, гагь кьуьд, гатфар серес,
Гад я тIебиат.
Зун лагьайтIа вал рази кас,
Сад я тIебиат.
Кьиникь герек туш тади кваз,
Фад я тIебиат.
Саджидина гумир на наз,
Дад я, тIебиат.
Гузвай къимет зи патай ваз,
Вад я, тIебиат!
РАГЪ АТАНА
ТІебиатдин чин серин тир,
Гьатна йифен есирда.
Гъам-хажалат лап дерин тир,
Такур хьиз и асирда.
Йифиз ишей накъвар алай,
Цуькверални векьерал.
Экуьн ширин ахвар алай,
Чи аялрин вилерал.
Яр экъична цавун кІанел,
Ял язавай гъетери.
Мукал – вацра дагъдин кьилел,
Нур гузмай са уьтери.
Экуь хьана чилер, цавар!
Рагъ экъечІна, свас хьана.
Башламишна йикъан сувар,
Кьезил гьава хъваз хьана!
КІвалах ийиз шад рикІерив,
Ахварив гвай хиялар;
Авудзавай шад кІекери,
Таза, куьрпе аялар!
Къажгъан хьана рагана цав,
Экв экъичиз чилерал,
Ашкъи, гьевес агатна чав,
Хъвер къугъуриз вилерал!
Цавар - ачух, чилер - гегьенш,
Хвеши хьана рикІериз.
Берекатдин нур хьиз беневш,
Бахт багъишна никІериз!
Багълар хъуьрез цуьквералди,
Тарарив гвай дамахар.
Ракъинин нур-эквералди,
Худда гьатна кІвалахар!
ЗУН ДИДЕДИЗ ХЬАЙИ БЕРЕ
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
ЦІийи тир варз хкаж хьана кьилерал.
Цавари ван авуна са жуьреда,
Са кас артух хьана лугьуз чилерал.
Бапхтунин гъед куькІуьнна зи кьилелай,
Башламишна дуьнья ишигъ, нур ийиз.
Гьекь кьуруриз зегьмет чІугур чилелай,
Адан залан ифей беден къур ийиз.
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
Цуьквер элкъвез эгечІнавай бегьердиз.
Дуьньядани, Кавказдани, Куьреда,
Пакагьан югъ элкъуьрзавай сегьердиз.
Билбилрин ван гарухъ галаз сад хьана,
Лайлайрикай мани жезвай ширин тир.
ЦІийи инсан атай чил-цав шад хьана,
Гатфарин йиф, атир чикІиз серин тир.
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
ТІебиатди дем кутунвай кьуьлерин.
Ризкьи артух хьун патал дагъ-дереда,
Чуьллерай ван къвез эгечІна эллерин.
Дявекаррин сабур яна рикІериз,
Ислягьвилин артух хьана лиферни.
Берекатрин ем гун патал никІериз,
Абулейсан гваз атана циферни.
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
Са кІус залан хьана жеди чилериз.
Зун шехьайла, вири хзан хъуьреда,
Са аламат акурди хьиз вилериз.
Уьмуьрдин рехъ хупІ куьруь яз аквадай,
На лугьун, зун и мукьвара хьайид я.
Терс краркай хуьй вилериз таквадай,
Зун дуьньядал шадлувал гъиз хайид я.
КЪИЗИЛГУЬЛДИН ЦУЬК ЖЕЧ
Къизилгуьлдин цуьк жеч цацар алачиз,
Я океан, гьуьл жеч вацІар галачиз.
Йисан са вахт жедач хьи цІар галачиз,
Вун уьмуьрдин михьи тир пек жез алахъ!
Цав къазунда цІайлапанрин цІаяри.
Чил муркІадив кьаз алахъда къаяри.
Айиб тавун паталди вун таяри,
Йифизни кваз хци тир экв жез алахъ!
Къизил гуьлдин цуьк кІанида цацариз,
Давам гуда, аватайтІан яцІариз.
ЭчІелрикай кичІе ятІа къацариз,
Жув Земземдин булахдин нек жез алахъ!
Цав кьакьан я чи дагъларин кьилерал,
Чи дагъларни виридалай кьакьан я.
Зун ашукь я гуьзел Къизилгуьллерал,
Ам къагьриман тир рухвайрин макан я.
Чи Каспии гьуьл виридалай дерин я,
Хиялар тир лезги халкьдин рикІевай.
Зи Ватандин булахрин яд ширин я,
Дуст тирвиляй ризкьидихъ гьар никІевай.
Гурлу вацІар, чешме дерин булахар,
Жагъанвайбур туш цаварай аватна.
Чанар гана хвейибур я яйлахар,
Зи Лезги чил, багъишна чаз къуват на!
Къвезмай несил, квев тазва и девлетар,
Куьн гьар са кар квез кІанивал туькІуьрай!
Са хзан яз яшамиш хьухь миллетар,
Куьн рикІера дуствилин экв куькІуьрай!
Сажидинахъ дердер авач куьн галай,
Яб гудач за куьлуь-шуьлуь цацариз.
Захъ Ватандин эрчІи патан къуьн гала,
Таб гуда за вацІаризни цІаяриз!
КЪИЗИЛ БАЛУГЪ
Кьуьзуь касдин кеспи, гьалал,
Гьар къуз фин тир Каспии гьуьлел.
И сеферда гьалтна адал,
Къизилбалугъ, чидай чи чІал.
-Акьул балугъ – къизилбалугъ,
Вун авай гьуьл – женнет ятІа?
Битмиш ая на зи къуллугъ,
Хъсанвилиз къимет ятІа?
Ахъайда за вун чилинай,
Дуьнья ислягь яз хвейитІа.
ЧІугвада за вун цІилинал,
Зун авамдай кьаз хьайитІа!
-Вири жеда, я агъсакъал,
Я къе-пака, я лап мукьвал.
Эгер вав гвай ислягь хиял,
Гьар са касдив гваз хьайитІа. -
Тум юзурна, къизилбалугъ,
Хъфидайла, вичин къуллугъ.
-Жафа хьана, къенлай кьулухъ,
На зи кефи хаз хьайитІа. -
-Кьил къакъажна шулугъдикай;
Дуст хьайитІа, куьлуь, ири;
Куьмек жеда балугъдикай,
Дуьнья ислягь ийиз вири. -
ИкІ лагьана къизилбалугъ,
Гьатна рекье, ийиз къуллугъ.
Фадлай кьулухъ Каспи гьуьлел,
Гар къугъун тир кеспи гьуьлел.
Са югъ хьана, вад югъ хьана,
ЦІуд югъ хьана, къад югъ хьана.
Кьуьзуь тир кас къвез-хъфена,
Гьатта гьуьлуьн юкьвал фена.
Къизилбалугъ такваз вилиз,
Я акъатнач мурад кьилиз.
Кьуьзек амач, чилни амач,
Кьаз алакьдай къизилбалугъ.
А квез чидай гьуьлни амач,
Къе гарув гва тІурфан, шулугъ.
Квез ислягьвал хуьз кІан ятІа?
Хъсан кІела, ая къуллугъ.
Багьа тир затІ Ватан ятІа?
Секиндиз тур къизилбалугъ!
АДАЛАТДИН ДЕРЕ Я
Девиррин руг къатар хьанвай накьварин,
Им Багъдатдин берекатрин дере я.
Дуьнья ацІай гужар акур накъварин,
Селлер кІвахьай, на лугьун, ам чІере я!
Садбур - Рамдай, садбур – Шамдай, Ордадай,
Сад Ирандай – ламра хьтин къатадай,
Чапхунчияр – чин ивидай ктадай,
Чал атайбур, гьарма сад са жуьре я!
Лезги Ватан, СтІал вацІун дереда,
Дустар акур чІавуз, шад яз хъуьреда.
Гуьне хуьрер, темягь фидай жуьреда,
Акур инсан гьейран жедай Куьре я!
Заманайра, фад алатай – къадим тир,
Куьре Мелик – гьам шаир, гьам алим тир;
КьецІи Тимур - ярум дуьньяд гьаким тир,
Лезгидин тІул чириз тахьай кере я!
Барабарвал сад тушир кьве терефдин,
Буьркьуь хьана, кьил квахьайла кенефдин.
Иви кІвахьиз, са кьиликай гьенефдин,
«Мусиббатдин-наме» кхьей бере я!
Сагъ хьурай вун - къадим Куьрхуьр – Куьре тир.
Икьван чІавал зазни вун са жуьре тир.
Хажалатрин, адалатрин дере тир,
Чун гьар са кас Меликан са зерре я!
КВЕВ ГУЗВА ЗИ СИР
Эй кьакьан дагълар, гуьнеяр аскІан!
Кул-кусрин тамар, булахрин кІамар!
Квев гузва за сир, зи хайи макан!
Эй шадлу мехъер, зун я ви чамар!
Алмас хьиз михьи булахар къайи,
Техилрин никІер, багълар емишдин;
Квев гузва за сир, заз бахтар гайи,
Рехи дагъларин кукІвар гимишдин!
Эй ислягь лифер, эй дагъдин лекьер!
Хъвазвай гьавадай илгьамдин чехир.
Квев гузва за сир дагъларин рекьер,
Яхди финалди авачир эхир.
Куьн я зи эвел, куьн я зи эхир!
Куьн я гележег, зи пакагьан югъ!
Тек са квев гузва зи чинебан сир,
Кьилел гуьллейрин къвайитІани юргъ!
МУГЬМАН ДУЬНЬЯ
Инсанар яз, чун дуьньядал атайла,
Къадир чаз чир жеда, чара атIайла.
Яшлувили, атана рак гатайла,
Чун суракьра жеда дава-дарманрин.
Гьикьван гуьзел вахт ятIа, чи жегьилвал!
Гьич рикIелни акьалтдач чи агьилвал.
Са касдизни кьисмет тахьуй пехилвал.
Иесияр тирла къизил-харманрин.
Яшлу хьунухь - шартI я гьар са затIунин.
Сагьиб я чун, чи бахтуни атIунин.
Зегьметдин кар ятIани им кьатIунин,
Са вил вегьен, фейи рекьиз заманрин.
Мугьман дуьнья, тирди чна хиялдай
Акъудда жув, гьисаб ийиз аялдай.
Дарманар хъваз, экъечIиз кIанз завалдай,
Къапудални физ гьазур я душманрин.
Яргъал, мукьвал, са юкъуз чун рекьида,
Дуьнья-чими, ама жув фад рекъида.
Рази хьана, кьисметдин дуьз гьакъидал,
Авур кардал Азраил вич пашманрин.
Жегьилвили къалур ийиз зизивал,
Квазни кьадач вичин патав кьуьзуьвал.
АватIани, авачтIани разивал,
Чун иеси жеда эхирзамандин!
ЛЕЗГИ ВАТАН
Зи Лезги Чил, Лезги Ватан,
Самур вацIал кьатI авунвай.
Вун кьве патал пайна гьикI тан?
Чанар гана, кIватI авунвай.
Тек са зун туш йикьевайди,
Ви Садвилин пайдах патал.
Девлет кIватIиз рекьевайди,
Пайнава кьве алчах патал.
Физва вахтар, яд хьиз вацIай,
Суд-дувандин эхир авач.
Чи рикIера къекъвезва цIай,
Гъам гвачир кIвал, я хуьр авач.
Лезги Намет, Забит Ризван,
Шумуд рикIин тIал ама чахъ?
Аллагьдизни къвезвач чи ван,
Куьтягь тежер къал ама чахъ.
Чунни фида, вири хьтин,
ГьикI хьурай чи несилрин гьал?
Халкь телефиз суьруь хьтин,
Тарашзава чи хуьр, чи кIвал.
Эгер халис Ватан ятIа?
Хуьн патал, чан гана кIанда.
Руьгь авай са ялтан ятIа?
Ам цIа туна, кана кIанда.
Ватандин дерт авай касдин,
Ширин чанди як кьадани?
Гьахъвал патал атай касдин,
Ахъай тийиз, рак кьадани?
Са бязибур, гатаз хуру,
КIелед хивел хкаж жезва.
Халкь акурла, чин жез яру,
Кьуьгъуьрар хьиз агаж жезва.
Халкь-гьа халкь я, дерт гвай вичин,
Кьве паднавай къах тир кьуру.
Уьзягъдаказ къалур ви чин,
Гвай ксариз хиял чIуру.
Халкь буьркьуь туш, вилер ава,
Фагьум ийир, яшар авай.
Чахъ чи лезги эллер ава,
Душман гатаз лашар авай.
ФЕЙИ ЙИСАР
Фейи йисар, за къарагърай кьуьгъверар,
Тум цун патал шииратдин никІера;
РикІе – шадвал, чина туна шуьткъверар,
Заз акъваздай мажал тагай рекьера.
Фейи йисар, кьимет патал женгина,
Ви кьуруриз, гьекь шуткьуниз чандикай;
Ашкъидин цІай куз хурудин пичина,
Ашукьдин саз авунай зи тандикай.
Фейи йисар, ялиз яргъа гъетерал,
Гваз къекъвенай зун кьепІина хиялрин.
Зи ктабар, кхьей, кудай бейтерал,
Белки абур хуш кьабулин аялри.
Фейи йисар, хъверни шел я сивеллай.
Элдихъ галаз жуван кьисмет сад авур.
Сагърай вун, рагъ, гьамиша чи кьилеллай,
Хажалатрин хъуьтІерикай гад авур!
Фейи йисар, чархачи я мехъерин,
Къвезмай вахт заз азизни я, багьана.
Кьисметдин гел тадай четин рекьерин,
Сир гудай сад, маса кас захъ авани!?
ЗУННИ, ГЬЕЛБЕТ
Зунни, гьелбет, адетдин са инсан я.
Зазни зи Чил, зи Лезги ЧIал масан я.
Еке крар Ватан патал, Халкь патал,
Алакь тавун – белки им зи нукьсан я.
Виридакай жедач, гьелбет, игитар.
Чан аламаз, хьун герек туш мийитар.
Герек чIавуз хьухь куьн «Къванцин гадаяр»,
Анжахъ хъсан кIвалахдин хьухь шагьидар!
Садра хада, рекьида са сеферда.
Гьар са карда твах жув игит тегьерда!
Жуван халкьдин къуллугъда хьухь гьар юкъуз,
Экуьн Гъед хьиз, Рагъ хьиз экуьн Сегьерда!
Сажидиназ багъиш мийир гъалатIар.
ЧIаларал негь тавуна жеч жаллатIар.
Куьз лагьайтIа, пайгъамбардив барабар,
Чал шаирдин истеклу тир ала ТIвар!
ЖУВАН КІВАЛ
Жуван кьилел ая кIвалах,
Ам акьулдин ятІа булах?
Фейи касдин къвала-къвалахъ,
Гьамишалиг кьил хура я.
Гьим патахъди, гьим ятIа дуьз,
Течир инсан рабни гуьндуьз,
Вун акси кас ятIа диндиз,
Я чувуд, я хашпара я.
Къални чуьруьк къведач герек,
Дуьз кІвалахда жен вун зирек.
РикIин туькьуьлвилин хирек,
Фад кьейибур лап пара я.
Им Сажидин туш хьи, бирдан,
КIирдатIа куьн вилик гардан.
Терс гаф къачурд туш чарадан.
Таб жедайди са сура я.
БАХТАР АВА ЧАХЪ
Нур хьиз ракъинин, чукІур ийиз ван,
Шадвал ийидай вахтар ава чахъ!
Азадвилелди Ватанда жуван,
Зегьмет чІугвадай бахтар ава чахъ!
Цуьк акъудиз таз багъларив къацу,
Бегьердал кьакьан атанвай чуьллер;
Къизилдин гьарфар чарарал лацу,
Адетрал адлу шад я чи эллер!
Ихтиярриз сад, дуствилин хзан,
Зегьметдалди шад, женгерани сад,
КІелиз, кІвалахиз, ял ягъиз хъсан,
Векилар я чун вахтунин азад!
Пайдах хьиз яру, женгерай гужлу,
Вилик физ рекье ава зи уьлкве!
Диде-бубайриз я даим буржлу,
Къайгъударвилер ийизвай еке!
Дуьньядин винел гьахъвал, адалат,
Гъалиб ийидай гьунар ава чахъ!
Гележег патал, тавуна галат,
Зегьмет чІугвадай чанар ава чахъ!
ИНСАНАР Я ГЬАР СА ЖУЬРЕ
Инсанар я гьар са жуьре хиялдин,
Дидеярни гьар жуьре, гьар аялдин,
Тербияни гузва гьар са жуьредин,
Вич яшамиш жезвай анжах дередин.
Садбур чIехи хьайи чIавуз къуллугъдал,
Рази жезвач вичиз авай дуллухдал.
Гьарам-гьешем кутаз гьалал бедендик,
Кьил, тухвана кутаз тежен куьтендик.
Къазанмишай мални девлет, нез тежез,
Ацукьзава, ийир-тийир яз, ишез.
ГьакI хьайила, тербияни гудайла,
ЦIукай яргъаз хьухь лагь, бала, кудайла.
Гьалал фу тIуьр касдин ахвар ширин я,
Ксайлани сивел жедайд хъуьруьн я.
Муькуь кесиб, ван авур кьван къецелай,
Физ гьаятдиз, элкъвез жеда кицIелай.
Адахъ дапIар алачир са рак жедач,
Кесиб касдин ракIарик тар, хак жедач.
Зи меслят я, хатурлу жен халкьарихъ,
Эверай кас, текдиз тамир ракIарихъ.
Сад гайитIа, ваз Аллагьди вад гуда,
Ваз яргъалди уьмуьр хъвадай яд гуда.
Кар авачиз рахадай туш Сажидин.
Ам са кас я, чидай чIехи гъвечидин!
ИНТЕРНЕТДИКАЙ
Интернетни дишегьли хьиз,
Хъелиз, хъфиз, хквез жеда.
Вун ацукь, дуст, Шарвили хьиз,
Интернетдихъ къекъвез жеда.
СтIалдаллай заз хьиз вазни,
Интернет хьун, дуьз жедани?
Бегьемвилел тежез кьазни,
Туьмер ийиз, хуьз жедани?
Зун къвалав гва, вун къузада,
Ана гьава серин ялда.
На нивай, дуст, вуч жузада?
Адаз чи хуьр ширин ялда.
Хъелдай сас хьиз, катиз хъфиз,
Зи чарани атIайди я.
Кьвед галукьай чIавуз йифиз,
МуьтIуьгъ хьана, хтайди я.
Гила ам захъ вердиш хьанва,
Эхир чIалал атанва ам.
Кефиярни алхиш хьана,
Хъфин тийиз, хтанва ам,
ЗУН ВУЖ ЯТІА
Зун вуж ятІа, зи эвел, зи эхират,
Чирун патал вуч аватІа рикІе зи;
За цайи тум, зи бегьер - зи шиират,
Аквада квез, гуьз тахьанвай никІе зи.
Захъ вуч къастар, авайтІа вуч мурадар,
Хабарар яхъ рикІеривай эллерин.
Гьич садазни хьун тавурай дуьнья дар,
Бегьриз тахьуй няметрикай чилерин.
Захъ вуч авай: кІанивал ва такІанвал?
Вафалу хьун жуван халкьдиз, Ватандиз.
Гьар шиирдихъ Шалбуз дагъдин кьакьанвал,
Жез хьанайтІа, регьят жедай зи чандиз!
Къурбанддай жув, таза Къизилгуьллериз,
Хиялрикай хьанйтІа, зи Самур вацІ!
Зи Лезги чил – кьве пай хьанвай вилериз
Акур чІавуз, акъатзавай рикІяй кьацІ!
Гьикьван чІавал амукьдатІа рикІерал?
Аслу я за шииррилай туькІуьрай.
Зун марф хьана, къванайтІа куьн никІерал,
Гьисабдай за, жув лампадай куькІуьрай!
Сажидин, на вуч туна, вуч тухузва?
Эхиратдиз, дуьньядилай мугьман тир?
ТІварни жуван таз тахьана – лугьузва:
«Зун тарихдиз физва эхирзамандин!»
ГЬИКI ХЪВАДАЧ КЬВАН?
Хъухъ! –лагьана, тамадади межлисдин.
Хъухъ! –лагьана, иви чIуриз иблисдин.
ГьикI хъвадач кьван? А кьил авач силисдин.
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
Хъухъ! – лагьана, кIанибурун гьуьрметдай.
Хъухъ! – лагьана, дилибурун девлетдай.
ГьикI хъвадач кьван? ЭкъечI жедач адетдай.
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
Хъухъ! – лагьана, чи уьмуьрдин хатурдай.
Хъухъ! - лагьана, шишер ягъиз ятурдай.
Гьа икI хъвадач кьван? Вун патрум хьиз ацIурдай,
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
Хъухъ! – лагьана, жуван кьейи бахтуни.
Хъухъ! - лагьана, къуллугъ лугьур тахтуни.
ГьикI хъвадач кьван? Туьд чуькьвейла хтуни.
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
Хъухъ! – лагьана, - Квез я и хъун, такIан яз?
Хъухъ - хкадриз кIанзаватIа, балкIан яз!
ГьикI хъвадач кьван? Аквада вун аскIан яз.
Ша, хъван, я кас, гьуьрметрайни дустарин!
ЭЙ, ИНСАН
Йиф-югъ талгьуз, элкъвез диде Чилелай,
КуькІуьрзава Рагъ мад цІийи кьилелай.
Нур багъишиз алахъ жуван гъилелай,
Вун садрани дегиш жемир, эй, Инсан!
Дуьньядилай физва чун кьве затІ туна,
Сад-хийирдин, сад-шийирдин затІ туна.
Са чІавузни хъсан кардин кьатІ туна,
Пис кІвалахдив гуьруьш жемир, эй, Инсан!
Вал – Дуьньядин Шагь лугьудай тІвар ала.
Адаз лайих хьунухьални кар ала.
Ви къуьнерал адалатдин пар ала,
Терс терефдихъ ахмиш жемир, эй, Инсан!
Сад Аллагьди гайи чІавуз, нез алахъ,
Тагай чІавуз ийимир на, шез алахъ.
Декьикьвада, пис шейтІандин жез чІалахъ,
Аси хьана, пузмиш жемир, эй, Инсан!
РикІел хукваш, девирар фад алатай,
Гъилер жемир, бедендихъай галатай.
Угъри хьана, кесиб касдин кІвал атІай,
Агьни-алагь, къаргъиш жемир, эй Инсан!
Чун дуьньядал атайди са сефер яз,
КІан жемир ваз чІугвадайбур кефер яз.
Рагъ герек тир чІавуз, чІулав цифер жез,
ТІурфан хьана, ахмиш жемир, эй, Инсан!
Гьар садакай са затІ хьайи вахтуна,
Вун Аллагьди ацукьарна Тахтуна.
КІвале кесиб диде, буба, вах туна,
Яд уьлкведиз уьтмиш жемир, эй, Инсан!
Сажидинахъ лугьур гафар бул ава.
Гьар са йисахъ: кьуьд, гад, гатфар, зул ава.
Захъ – шиират, вахъ са кьадар пул ава,
Туькьуьл тир наргимиш жемир, эй, Инсан!
ХЪСАНВАЛ
Хъсанвилин хабарар кьун гьардавай,
Метлеб вуч я, жавабар гун гьар жуьре?
Хъсанвал – ам гъуьрчехъан туш – кард авай,
Адан метлеб тийижирди – кере я!
Хъсанвилин сифте шартІ я – инсанвал!
Ахъа тир гъил, ширинвал ви мецевай.
Тажуб жедай саягъ гьатта душман вал,
Вадаз, цІудаз куьмекар це къецевай!
Хъсанвилихъ сергьят авач – гегьенш я.
Вахтни, цавун бушлухар хьиз кьадардиз.
Накь на тавур хатур – ам къе иглеш я,
Накь ганайтІа, аватдачир и дардиз.
Хатурарна, аватайтІан гьуьлериз,
Батмиш жедач, амукьда вун саламат.
Шумуд чІуру кар акуна вилериз?
Ибур тушни чи писвилин аламат!?
МутІлакьрикай кІанзавач заз рахазни,
Кхьиз – гьайиф къвезва чарни, къелемни.
МутІлакь касди, дарда авай вахазни,
Я стхадиз гуч китІизвай келемни.
Зун гьахъ туштІа, лагь чин-чинал, ачухдиз!
Хъсан крар авур ксар – пІирер я.
МутІлакь ксар – асланар яз къуллугъдиз,
Кесиб ксар, таквар чапрас къуьрер я.
Сажидинни туш акьван са захъават,
Зун – кесиб кІвал гьазур я квез багъишиз.
Ширарни манияр я зи къуват,
Гьабур себеб, ихтияр я къаргъишиз!
ГьакІ ятІани зи кІвалин рак ачух я.
Рази ятІа, вилик атай яван фал?
Захъ авайди мая гайи къатух я,
Къалиндаказ алтадна хьиз хьран фал.
ЗИ УЬМУЬРДИН РЕХЪ
Уьмуьрдин рехъ сад я, анжах сад я, сад.
Азабривни азиятрив ацІанвай.
Гьурра лугьун гьелелигда фад я, фад,
Фу гъилерал нез кІан жемир кьацІанвай.
Уьмуьрда вахъ душманар, дустар жеда.
Кьил акъудиз алахъ гьар са камунай.
Чешне авай касдикай устІар жеда,
Са синихни аквадач ваз гамунай.
Уьмуьр тек са сефер я ваз багъишай.
Адан рекье къалура жув инсан яз.
Низ кІандач кьван уьмуьрдивай багъишар?
Кьериз-цІаруз кьисмет жезвай масан яз.
Са вун туш кьван Сад Аллагьдиз авайди?
И дуьньядал гзаф ава инсанар.
Гьич са затІни кІан жемир ваз гьавайда,
Я жувакни кваз кІан жемир нукьсанар.
Эвел – зегьмет чІугу, ахпа тІалаба,
Цайи никІяй къачун патал бегьерар.
Йифиз рикІи къачуртІани гъалаба,
Гуьзлемиша экуьн кьиляй сегьерар.
Уьмуьр – югъ, йиф, кьуьд, гад, гатфар, зул ятІа,
Кьил акъудиз тежез хъвада чехирни.
Уьмуьр – хирде авур къизил пул ятІа,
Чир хьухь эвел кьилихъ гала эхирни!
РАКЪУРМИР ВИ РИКІЕЛАЙ
Хкаж хьана лугьуз са чІиб чилелай,
Кутугнавач кьил цава кьаз къекъуьнар?
Тавун патал гьар сада ваз къуьхуьнар,
Вун кІула кьур чил ракъурмир рикІелай.
Гьикьван цавуз хкаж жеда чилелай,
Гьакьван чанда, дамахар тваз, фул жеда.
Гатфарикай гад татана, зул жеда,
Кьуьд башламиш жеда цІийи кьилелай.
Заз багьа затІ авач диде чилелай,
А Чили зун хвена, кьуна къужахда.
Яман юкъуз вичин патав хутахда,
Фу гайи хьиз, сагъ чІавузни гъилелай.
Чил алатиз тахьуй ерли рикІелай,
И дуьнья тек са вад йикъан мехъер я.
Чун – инсанар, цавухъ ялдай лекьер я,
Амма лув гуз вердиш я чун чилелай.
Чил – вич цава аватІани, вичелай
Дамах гвачир дуьньяда са затІ авач.
И чилелай гъейри сана яд авач.
Чилел къекъуьгъ, хтІунна кьве кІвачелай!
Чил – берекат, къене патай, къецелай.
Чун и чилел халкь авунва инсан яз.
Диде чилиз икрам ийиз, масан яз,
Дуьа рекье тваз хьухь ширин мецелай.
КЬЕГЬЯТ ЯТІА?
Авачирдаз акьулар гуз,
Гьи кьадардин регьят ятІа?
Чаз вахт, гайи акьул къачуз,
Вучиз икьван кьегьят ятІа?
Хъсанвални писвал – кьве рехъ –
Чара жезвай сергьят ятІа?
Чаз вахт чирдай, вуж ятІа гьахъ,
Вучиз икьван кьегьят ятІа?
Чарадак квай гъалатІ къалаз,
Ам хъсанвал – менфят ятІа?
Чаз вахт, жуван гъалатІ кІулаз
Кьадай икьван кьегьят ятІа?
Сада садаз авунар таб –
Ам иблисдин сенят ятІа?
Чаз вахт, ягъиз кІвачериз тІаб,
Вучиз икьван кьегьят ятІа?
Акьулар гуз, тІимил рахун,
Ам гафарин кьенят ятІа?
Чаз вахт, тахьун патал яхун,
Вучиз икьван кьенят ятІа?
ЗУННИ ВАТАНПЕРЕС Я
Хайи чилиз къуллугъ ая гьамиша,
Чир хьухь къадир адан гьар са чипІинин.
Хайи чилиз уьмуьр жуван багъиша,
Вун къужахда кьаз эчІягъай кьепІинин.
Ризкьи гузвай, ваз яд гузвай гьамгадин,
Чил ширин хьухь кьегьалриз хьиз рикІивай.
Вилерин нур гъидай гьар са рангадин,
Чуьллер кІан хьухь гьар жуьредин цуьк авай.
Вун сифте яз, зегьмет чІугваз эгечІай,
Чилин хатур даим вуна вине яхъ.
Чаз азадвал патал иви экъичай,
Чилин вилик икрам авун хиве яхъ.
Душман тамир чилиз гьуьрмет тийидай,
Адан фикир кІур гун я чи чуьллериз.
Дустариз лагь: «Буюр!»-рикІин сидкьидай,
Гьар са мугьман азиз я чи эллериз.
Ватан ва халкь – низ вилин кьве нине я,
Гьа кас, гьелбет, халис ватанперес я.
Чилин хатур гьи инсандиз вине я?
Гьа кас – зи дуст, гьа кас – багъри мирес я!
СУЛЕЙМАНАН САЗ АТАНА
Самур вацІун кьуна дере,
Дустар акваз гьар са жуьре,
Ватандашар – Къадим Куьре,
Къе квез мугьман яз атанва!
Чими гафар рикІе туна,
Чун куьн патав рекье туна.
Шагьнабат хьиз, меке кьуна,
Шад легьзеяр хъваз атанва!
Кьакьан дагълар, вили цавар,
Дуст яз кьиле тухуз сувар,
Чун, илгьамдин ахъайна вар,
Ашкъидин хъвер кваз атанва!
Сулейманаз Тагьир дадаш,
Хьана руьгьдиз мукьва юлдаш.
Чунни иниз са цІуд сирдаш,
Куьн арадай кьаз атнва!
Агъа СтІал, кьакьан Хуьруьг,
Гъейри хуьрер тахьуй чуьруьк,
Лезги чилиз багъишна рикІ,
Ватандин тІвар кьаз атанва!
Ракъинин нур цавараллаз,
Вил Тагьиран сувараллаз,
Муьгьуьббатдин лувараллаз,
Сулейманан саз атанва!
СтІал шаир Сажидинахъ,
Ава дустар, кьабулдай рехъ.
Муштулухар бул ава чахъ,
Квез саламар гваз атанва!
КІИРИ-БУБА
КІири-Бубу Бакудамаз,
Яр, пул гвайда тухваналда.
Ам, и хабар ван хьанамаз,
Хайи хуьруьз хтаналда.
Кьурагь дагълар цІайлапанриз,
ЦІаяр ядай макан ялда.
Девлетар бул тир иланриз,
Буба акун такІан ялда.
Шумуд нуьквер, шумуд къазах,
Ам кьун патал геле хьана.
Шумуд турвакь, шумуд къавах,
Бубадикай хъиле хьана.
КІири-Буба – кесибрин пад,
Пачагь течир хан хьаналда.
Баркалладин акъатна ад,
Кьуд уьлкведиз ван хьаналда.
Са абдалдин акьур гуьле,
КІири-Буба ярх хьана хьи.
Туьфенг амаз эрчІи гъиле,
Адакай са чарх хьана хьи!
Мад виликан вахтар хьанва,
Девлетлуйри дамахардай.
Тарашчийриз бахтар хьанва,
Зегьметчияр ахмакьардай.
Къе берекат-мал амач чахъ,
Агъдабанрин гъиле хьана.
Мугьман гъидай кІвал амач чахъ,
Дуьнья – ришвет-шеле хьана.
Азад хъийиз хуьрни аба,
Квехъ муьгьтеж я Куьре, Къуба.
Валлагь, атІай чара хьанва.
Къарагъ кІвачел, КІири-Буба,
Женг чІугвадай ара хьанва!
ЛЕЗГИЯР
Етим Эимин фена ширин ахвариз,
Сурун кьилихъ къван гилигна Гьасана.
И кьве шейхди лезги стха-вахариз,
Веси тунай: «Уьмуьр пучмир ксана,
Илимдикай яхъ куьн яракь, лезгияр»!
Шаир Эмин, алим Гьасан эфенди,
Лезги цава куькІуьр гъетер-чирагъар!
Куьн нурарик тушни дагълар ифейди?
Куьне тушни халкь авурди уяхар?
Куьн гьарма сад, я дагъдин лекь, лезгияр!
Куьн хьиз кьве хва хайи халкьдин векилар,
Акун са бахт я жуван кьве вилелди.
Маса мурад амачир, куьн фикирар,
Кьиле тухуз алахънайтІа чи элди.
И кар патал къаст ава чахъ, лезгияр!
Лезги Эмин, лезги Гьасан Алкьвадар,
Куьн чи намус, винизвал я кьилерин.
Куьн кьве регьбер я гьар садан мукьвадар,
Гьар сад я чаз кьакьан тир дагъ, лезгияр!
ЛЕЗГИ ХАЛКЬ Я ЧУН
Аллагьдин патай багъиш яз еке,
Кьисмет гана чаз Дагъларин уьлкве.
Земземдин ятар, фу – квачир леке,
Кьилел рагъ алай, жумарт халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Сад Аллагьди чаз багъишна камал,
ШайтІанвиликай пай квачир – амал;
Негь авуна чаз къияматдин мал.
Дуьз рекье авай, азад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Кьве лезгидив са гаф тежез ерли,
Къуншидиз – къунши хуш жедач ферли.
Ватан хуьн патал, гьар са Шарвили…
Шалбуз дагъ авай, гьахъ гвай халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Ризкьи гайила, нез чир хьун тавур,
КІеве гьатайла, шез чир хьун тавур,
Фитнекарвилин мез чир хьун тавур,
Къанажагъ авай машгьур халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Чуьллериз гегьенш, берекат ери,
Дагълариз тамаш – якни нек, гъери,
Багълариз тамаш – няметар вири,
Женнет багъ авай, абад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
Шаир Сажидин ятІа ягъалмиш,
Ийимир адаз гъалатІар багъиш!
Туьнт тир кьуьлерив мехъерар дуьзмиш,
РикІериз ачух, шад тир халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
ИДАН ВИЛ – АДАЛ
Идан вил – адал, адан – масадал,
Вил эцигна, чун куьз секин ятІа?
Алидин вилер Мусадал алаз,
КІвалахар туькІуьн чи мумкин ятІа?
Лугьузвач хьи за: къарагъ дяведиз!
А дяведилай меслят хъсан я.
Динж къул паталди гьар са неведиз,
Сабурлувилин нямет хъсан я.
Чубанрихъ - суьруь, лежберрихъ - никІер,
Багъманчийрихъ - багъ амач емишдин.
Девлетлуяр я амалдар сикІер,
Лепе гуз гьуьлел къизил, гимишдин.
Бес вири халкьар - зегьметдин сагьиб,
Куьз ракъурзава лагь тІун рикІелай?!
Гьиниз фена чи лезгийрин таъсиб!
Кьиле амачни тарсар на кІелай?
ВАХТ – УЬМУЬР Я
Вахт – уьмуьр я, пулдихъ къачуз тежедай,
Адан кьисмет – Сад Аллагьдин гъилева.
Инсан машгьур я гьар жуьре пешедай,
Гьар са касдин акьул вичин кьилева.
КIан хьуналди, чан хьуналди, пул хьунал,
Къачуз тежер аламатдин затI я вахт!
Гьам пачагьдин, пайгъамбардин къулунал,
Жагъин тийир, шад кьисметдин кIватI я бахт!
ГьакI ятIани лугьузва за, я эллер!
Бахт тушни, чун инсанар яз чилел хьун?
Чаз ганва чан, рахадай мез, кьил, вилер,
Бахт тушни варз, гъетер ва рагъ кьилел хьун?
Гайи чIавуз – къачу, чIугу кеферни,
Аллагьди хуьй чун тежедай йикъакай.
Чиз ишлемиш гайи йикъар, йиферни,
Зегьмет чIугу, темпел хьурмир жувакай!
Амма зегьмет чIугун тавур вахтунихъ,
Шадвал жедач, хьайитIани пашманвал.
Хамир кьве кIвач, галтугиз кIанз Бахтунихъ,
Садазни кIан жемир ийиз душманвал.
Сажидина лугьузва квез, рикIивай:
Пулдихъ къачуз тежер са затI – вахт я вахт!
Тум тацана, къуьл кIан жемир никIивай!
Тум вегьена, кIватIай бегьер – бахт я, бахт!
АКУНА ЗАЗ
Шалбуз дагъда-къванер къизил,
Бушлухра гар лув гуз кьезил;
Чуруни кьил лацу са Кас,
Къекъвез яргъай акуна заз.
Кьакьан цава дагъдин лекьре,
Вил экъуьриз вацIун кьере;
Самурдин вацI физваз рахаз,
Заз кIан хьанач секинвал хаз.
Кас Буба, зун такур кьиса,
Физвай гъиле кьуна аса.
Дегь девирар хкиз рикIел,
Са вуч ятIан ийизвай кIел:
-Эй Эренлар -пIирер макан!
Элдиз сирер ахъая кван!
Дагъдин чархар икьван гагь лал,
Вучиз къвезва са-сад чIалал?
-Кас Буба, вуч хабар я къе?
Вуч хиялар ава рикIе?!
-Жечни, Шалбуз, Прометеян
ЦIукай рикIиз хьанва аян!
Ам ви кьакьан раган кьилел,
Кьурурай вахт къвезва рикIел.
Чи Къафкъаздихъ, лезги халкьдихъ,
Хьаначирни вичин Халикь?
-Ахьтиндакай чи Шарвили -
ГъвечIи инсан хьанач ерли.
Куьр вацIалай Самур вацIал,
Лигим хьайи Алпандин цIал,
Адахъ вичин давамдай рехъ,
Мегер сад-кьвед хьанайни чахъ?
Вилер ахъай кьулухъ, вилик,
Умуд кутур Лезги чилик.
Шарвилидин невейрикай,
Абур хадай дидейрикай,
Фагьум, фикир ая жуван,
Кас Буба, ваз къвезва зи ван!
-Къвезва, Шалбуз, аферин Ваз!
Еке сабур гана на заз.
Заз гьикI авай, Шарвилияр,
Кьена, кесиб я Лезгияр!
Жери кар туш и дагъларихъ,
Лезги чилихъ, чи халкьарихъ,
Шарвилияр мад амачиз.
ГьакI амукьун ад авачиз!
Амма абур гьар къуз акваз,
Дагъдин рагар къвезва чIалал.
Эй, Лезгияр, мягькем акъваз!
Дагъларни кваз рахазва лал.
ТУНАЧ СА ШИКИЛ
ЧIехи бубади тунач чаз шикил,
Девирдин адет чIуриз кIан тушиз.
ЖагъанайтІани устад тир векил,
Адан кьилел хар къуриз кIан тушиз.
Белки бубади тунач чаз шикил,
Ам чIугваз чидай устIар авачиз.
КIан хьанач жеди, хьун тек яз векил,
Вичин девирдин дустар авачиз.
Жерягьвални дин тир адан пеше,
Герек атайдаз ийидай куьмек.
Куьреда ада шумуд сад нече,
КIвачел акьалдар хъувуна зирек?
ЧIехи бубади чIугунач зегьмет,
Эвледриз вичин девлет хьун патал.
Къазанмишайди я тек са гьуьрмет,
Эхират кIвале хелвет хьун патал.
САЯДАКАЙ БАЯДАР
Билбил хьана мани лагьай эллериз,
Муьгьуьббатдин бахт акунач вилериз.
Ви гуьрчегвал ганач Къизилгуьллериз,
Жегьилзамаз рекьиз гьайиф, Саяд вун.
Хъуьрез, чIулав зулуматдин вахтунал,
Вун расалмиш хьанач халис бахтунал.
Девлетлуяр ацукьнавай тахтуна,
ГьакI ятIани хьанач зайиф, Саяд вун.
Манийралди лугьуз дердер рикIевай,
Дишегьлидиз ухшар тир вун йикьевай.
Азад инсан акъудна дуьз рекьевай,
Мал хьиз ганай, ийиз тариф, Саяд вун.
Дишегьлийриз къанлу чIуру адетар,
Дегиш ийиз чIугунай на гьуьжетар.
Сад Аллагьдиз ийидай кьван минетар,
Канай, гьар са югъ хьана йиф, Саяд вун.
КЪИЗИЛДИН КЪУЬЛЕР
Есирда ама чигерин техил,
Куьруь тир йифен галамай ахвар.
Къизилдин къуьлуьн манидал пехил,
Секин туш никIе гимишдин мухар.
Чуьллера дуьзен, хунчадиз ухшар,
Гатун магьсулар къугъвазва гарал.
Къекъвезва никIе гьулдандин къушар,
Вад пипIен гъетер алкIурна хурал.
Артух алаз бурж вахкузва Чили,
Диде хьиз уьзягъ веледрин вилик.
Мани ягъизва кIватIзавай къуьлуь,
Мад хквез умуд кумазмай чилик.
Вуч теспача ква макъамдик гатун?
Гьар са декьикьа уьмуьр хьиз масан.
Бегьердин мурад я вич фад кIватIун,
Вичелай рази жедайвал инсан.
Къизилдин къуьлер, гимишдин мухар,
Гьикьван хуш я заз, куьн кьведан мани?
Амач захъ кьарай, амач захъ ахвар,
Атайла куь ван и кьадар къени!
САЛАМ, АЗИЗ ГАД!
Рагъ атана цавун юкьвал,
Хъуьрезва чаз мукьвал-мукьвал.
Ничхирри шад къачуна къал,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
Салар – майва, чуьллер – техил,
Циф дагълара ишез пехил,
Ашукьри шад ийиз негъил,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
Фан дад къвезва чуьллерикай,
Хуш ни ципицI кулерикай.
Дем къурмишиз кьуьлерикай,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
Даим мекьи кефер пата,
Къаюн туьтуьх кьунва гъута.
Миргери ваз, катиз юрта,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
Къумлух чуьлда памбагрин жив,
Багъни бустан къугъвазва цив.
Нар деведи ахъайна сив,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
КIвалах ийиз, ягъиз ялар,
Гьикьван шад я чи аялар?
Сажидина кхьиз чIалар,
Салам, азиз гад!-лугьузва.
ДАГЪДИН БУЛАХ
Кьурагь дагълар - Кьуьчхуьр Саид,
Багъишай чи эллериз!
Шумуд шаир, шумуд игит,
АхквазматІа вилериз?
Гияр, Кьуьчхуьр, Ялцугъ, СтІал,
Куьре макан, Кьурагьар!
Земземар тир гьар са стІал,
Шииратдин булахар!
Зун Кьурагьиз илгьам къачуз,
Къвезва Агъа Крандай!
Ухшар жез кІанз Кьурагь вацІуз,
Авахьзавай Арандай!
Дагъдин булах – дуст Шамсудин дуст,
Чан илгьамдив ацІанвай;
Чаз ихтияр авач жез суст,
НекІедиз хьиз ацанвай.
Сажидназ чида къадир,
Кьурагь патан гьавадин.
ТІебиатдин хуш я атир,
Гьам дарман, гьам давадин!
СТІАЛ МУСАИБ
Бедбахтвилин хъен атайла Ватандал,
Хци къелем элкъуьрнай на жидадиз.
Кьин кьунай на ви истеклу виждандал,
Цуьквед багъдик тадач лугьуз ктадиз.
Шаирдин хва, халис шаир, коммунист,
Азад хьанвай дагъви халкьдин векил тир.
Бажарагълу инсан тир гьар камуниз,
Вун а чІавуз цуькведавай жегьил тир.
ЦІийи свасни, рикІ алай руш, дидени
КІвале туна, рекье гьатнай женгиниз.
Гьич садазни мегер кьарай къведани?
Ялавлу рикІ кузвай чІавуз куькІуьниз!
Намусдивай эхиз хьанач хажалат,
Элкъуьрун чи азад зегьмет дяведиз.
Волга вацІа нече-шумуд са жаллатІ
Ви взводи рекье тунай дегьнедиз.
Бубадиз хьиз лукІвал такІан акуна,
Вун ажалдин хуруз фенай уьтквемдиз!
Сталинград патал женгина,
Куьн - Мусаиб, акъвазнай лап мягькемдиз!
Гьайиф хьи, куьн хьтинбур а женгина,
Гзаф телеф хьанай, гъалиб хьун патал.
Куьн гьар са тІвар хуьда чна рикІера,
Чи несилриз ядигар яз тун патал!
Душмандиз кІур гана вичин меркезда!
Амма чахъ ви хажалатдин пар ама!
Волгаграддин Пантеонда эвездай,
Уьмуьрлух яз, ви баркаллу тІвар ама!
ШАИРДИН ТІВАР ЖЕДАЧИР
Авай гаф дуьз лугьун, ам зи хесет я,
ТуширтIа, зал шаирдин тIвар жедачир.
Дуьзвал патал кьиникьни са лезет я,
Гегьенш дуьнья заз икьван дар жедачир.
Жуван кесиб кIвал-югъ, хзан акурла,
Дуьзвал патал азиятар чIугурла,
Буьркьуьбуруз ви кузвай рикI такурла,
Гатун цикIиз циферик хар жедачир.
Низ гьарагъин, чил кIеви, цав кьакьан я,
Вирибуруз арзачияр такІан я.
Эхиратдин кIвал мичIи тир лакьан я,
ГьакI туширтIа, рикIизни тIар жедачир.
Тек са зун туш, гунагь квачиз кайиди,
Сад-кьве кас я, бахтлувилер гайиди.
Дуьзвал кIандай кас тиртIа, тум цайида,
Къуьлуькни кваз зегьердин твар жедачир.
Эй Сажидин, жув гьавая рекьимир,
Са гунагьни квачир дуьнья рекъимир.
Акатайдаз дерди кIелиз къекъвемир,
Лал хьанайтIа, ваз икьван кар жедачир.
ЯМАН ЮКЪУЗ ЧИР ЖЕДА
Лугьуда хьи, дустар жеда, жув хьтин,
Дагъдин лекьрез герек тир кьве лув хьтин.
Зун паталди са бязибур сир жеда,
Хаталу тир агатайла, цІув хьтин.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Лугьуда хьи, тек тар тахьуй тамара.
Тек булахни тахьуй яргъи кІамара.
Зун паталди гьа са дуст – са пІир жеда.
Иблисри ял тваз къалурда къвалара,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Уьмуьрдин рехъ текдиз финиф залан я.
Тапан дустар гьарма сад са илан я.
Бязи дустар, са мус ятІан тир жеди.
ШейтІандин кьил акъат тийир план я.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Захъни дустар авай кьилер рехибур,
Къуллугъризни дережайриз чІехибур.
Садбурукай захъ галкІидай кІир жеда.
Низ акунай икьван нефсер пехъибур?
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Мирг хьиз хьана, кьур вахтунда хатадай,
Гъиле гьатна, ламран дабакь ктадай.
КьацІай касдин бине чиркин вир жеда.
Ламракай мирг жеч кьван цура къатадай.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Амал сикІрен, рикІ ацІанвай зегьердив,
Агатмир вун цІегьрекь таран бегьердив.
Адан емиш винел цIалцIам шир жеда.
Къен пад агъу, кьатІиз тежер тегьердин.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Сифте нубат куьмек тІалаб жувакай,
Дустарикай – вафалу кьве лувакай.
Дуьгуь патал цадай чка – хир жеда.
Чир хьун бурж я, синихарни жувак квай.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Дагъдин лекьрез герек тир кьве лув хьтин,
Дустар жагъур вафалу тир, жув хьтин.
Кьегьал дустар уьмуьрда тек-бир жеда.
Нихъ хьайитІан агатмир вун цІув хьин,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
Сажидин, вун геж аватна ахварай,
Вафалубур аквада ваз махарай.
Винел патай - аслан, къеняй - къуьр жеда.
Халичайрин чІичІ кІан жемир рухварай,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!
ВИЛ ГАЛА
Хкаж хьана, жув уьмуьрдин яшариз,
Тамашзава цавун гъетер – къашариз.
Кас акур кьван диде-бубад ухшарриз,
Суьгьбет ийиз, куь рахунрихъ вил гала!
Гьар са сурун кьилихъ шагьид къван галаз,
Ахвар тир жал, куьн акурди чан алаз?
Квехъ са-садахъ, ширинвилел, ван алаз.
Суьгьбет ийиз, куь рахунрихъ вил гала.
Ахварайни аквазва заз гьар йифиз,
Са чIавузни гьич рикIелай куьн тефиз.
Уьмуьрдин рехъ дуьз къалуриз, вилик физ,
Суьгьбет ийиз, куь рахунрихъ вил гала.
Куьн женнетда, зун чан алаз чилерал,
РикIел хквез, накъвар къвезва вилерал.
Аялдиз хьиз, кьунвай куьне гъилерал,
Суьгьбет ийиз, куьн рахунрихъ вил гала.
Им мугьман тир дуьнья тирди чир хьана,
Куьн кьведакай зун патал кьве пIир хьана.
Куьн патавди атай чIавуз, сир хьана,
Суьгьбет ийиз, куьн рахунрихъ вил гала.
ГАДАЯР, РУШАР
Хва хайи сусан мез жеда яргъи,
Мубаракарни сад садан кIула.
Руш хайи сусан рикI хьана гъуьргъуь,
ЦIайни кваз туьхуьз эгечIда къула.
Руш жедалди са къван хьуй, - лугьудай,
Гафар акъатда къаридин сивяй.
Сад тир Аллагьдиз ван хьуй лугьудай,
Акъудун патал, хва хана, кIевяй.
Вуч себеб ятIа, руш такIан хьунин?
Белки чарадан лукI жедай виляй?
Квел я дережа хва кьакьан хьунин?
ЭрчIи гъил хьунухь, душманрин хъиляй?
Хва ва руш гайи Аллагьдиз къурбанд,
Сад я веледар, гада ва я руш.
Акьалжиз жедач кьисметдал зарпанд,
Хкягъун патал вуж ятIа ваз хуш.
Алудмир куьне са кар рикIелай,
Хциз свас патал суракьдай рушахъ.
Гатун цикIелди, хъуьтIуьн цикIелай,
Къекъведа юкьвал кутIунна кьуршах.
Рухваярни – сагъ, рушарни чи – сагъ,
Ислягьбур хьурай уьмуьрдин яшар.
Сад варз ятIани, сад ятIани рагъ,
Бахтлубур хьурай гадаяр, рушар!
ДУСТАР АВАЙЛА
Рагъ авай юкъуз, хьайитIан серин,
Жув хажалатра, гьатайтIа дерин,
Гьарнай са-сад къвез, кутаз вак хъуьруьн,
Къайгъуни жедач, дустар авайла.
Уьмуьр – вахт я са фад жедай дегиш,
Четин тирвилер хьайила дуьшуьш;
Са-сад алудиз ийидай вердиш,
Къайгъуни жедач, дустар авайла.
Мел-мехъеррикай рахайтIа эгер,
Ви чанда артух хьана рикI-жигер.
МичIи йифизни жез йикъан эквер,
Къайгъуни жедач, дустар авайла.
Садахъни авач захъ кьадар дустар,
Гьа девлет авай язва зун устIар.
Гуж гудай чIавуз, кьаз са-садан тIвар,
Къайгъуни жедач, дустар авайла.
Сажидин, вуна дустарал дамах
Ийизва, авун патал дуьз кIвалах.
Къвалав гвайди хьиз, земземдин булах,
Къайгъуни жедач, дустар авайла!
АЯЛАР ХУЬХ
Лифер къугъваз вили цава,
Чи аялрин хъвер кьилеллаз;
Экуь тир цав, михьи гьава,
Кьисмет хьурай Рагъ, Варз галаз.
Миллионрин заз къвезва сес:
«Эй, Инсанар, мягькем акъваз!
Дяведикай, дарвиликай
Гьар са рикІин тІарвиликай,
Аялар хуьх балайрикай!»
Экуьн сегьер – билбилрин ван,
Рагъ экъечІда хъуьрез-хъуьрез.
Гьар са ничхир, гьар са гьайван,
И вахтунал тушни серес!?
Миллионрин заз къвезва сес:
«Эй, инсанар, минет я квез,
Дяведикай, дарвиликай
Гьар са рикІин тІарвиликай,
Аялар хуьх балайрикай!»
Азиз диде, азиз буба,
Шадлубур куьн аялар я.
Дуьньядилай дяве туба –
Авун, къе куьн хиялар я.
Миллионри лугьузва къе:
«Ислягь хьурай гьар са уьлкве!
Дяведикай, дарвиликай
Гьар са рикІин тІарвиликай,
Аялар хуьх балайрикай!»
ХТУЛ БАЛА
ВиртIедилай ширин я,
Сивеллайди хъуьруьн я.
Лиф хьухь, вили цававай.
Хтул бала бубадин!
Вилер чIулав кишмиш я,
Вун зи къизил, гимиш я,
Зи къелемдин емиш я,
Хтул бала бубадин.
КIел хьиз къугъугъ чIуравай,
НуькI хьиз рахух таравай,
Зирек тир рикI хуравай,
Хтул бала бубадин!
Чан бубадин машгъулат,
Чан бубадин мармалат,
Чан зи ширин аманат,
Хтул бала бубадин!
Къизилгуьлдин цуьк ятIа?
ЦIару билбил нуькI ятIа?
Вун дидедин рикI ятIа?
Хтул бала бубадин.
Цавар хьурай вилибур,
Йикъар хьурай экуьбур.
Бахтлу хьурай вирибур,
Хтул бала бубадин!
Таза таран бегьер я,
Гатун йикъан сегьер я,
Вун авай кIвал мехъер я,
Хтул бала бубадин!
Вилер чIулав кишмиш я,
Муьгьуьббатдин емиш я,
Вун чи къизил-гимиш я,
Хтул бала бубадин!
Кьилел ислягь цавар хьуй,
Ви гьар са югъ сувар хьуй,
Дагъдин лекьрен лувар хьуй,
Хтул бала бубадин!
АЯЛ ВАХТ
Аял вахтар алатдач чи рикIелай,
Къизилдин кIус жагъайди хьиз рекьелай.
Гьикьван йисар алатайтIан, югъ, йиф жез,
Яргъал хьунвай, эхиз тежез, гьайиф жез.
Аял вахтар алатдач чи рикIелай,
Тарсар хьтин, вадар къачуз, на кIелай.
Жегьил вахтар – муьгьуьббатдин алифар,
ЯтIани хуш, чIугваз жеда гьайифар.
А вахтарив затIни авач барабар,
БагъишайтIан на алмазрин са гьамбар.
Яшлу хьунвай, рикIел хуьквез аял вахт,
Багьа я чаз, гьар умуддин хиял вахт.
Сажидин, ви квез я гишин аял вахт,
РикIел хукун, дуьшуьш хьайи кашал, вахт?
ГьакI ятIани, хуш я заз ам рикIивай,
Къакъудмир зун, зи аял тир рекьивай!
БЕЛКИ ЯТIА КЬИФ
Ширинар амукьдач,
Шекерданда тур.
Хабар кьаз, алукьдач,
Авуна хатур.
Дидеди лугьуда:
-Ширинар гьайиф! -
Бубади лугьуда:
-Белки ятІа кьиф? -
Къвекъведа пацарал,
Чал ийиз вири.
ЗатІ тадач кьацІарал,
Экъичда гъери.
Дидеди лугьуда:
-Чи рухвар гьайиф!
Бубади лугьуда:
-Белки ятІа кьиф?
Хва катда столдик,
Хьун патал чуьнуьх.
Туьгьметди тІардай рикІ,
Мажбур я хуьнуьх.
Дидеди лугьуда:
-ВикІегьди я кьиф!
Бубади лугьуда:
-Агь, чи хва гьайиф!
Яб гана кьилелай,
Гафариз секин.
Кьифни кваз вичелай
Хьанва къе эркин.
Дидеди лугьуда:
-Хажалат гьайиф!
Бубади лугьуда:
-Чухсагъул ваз, кьиф!
Къарагъда хва инай.
Экъисна сарар:
-Кьиф гьинай, зун гьинай?
Зибур я крар!
Дидеди лугьуда:
-На лугьудай – кьиф!
Бубади лугьуда:
-За вучин, гьайиф!
КВЕЗ АКУНАЧНИ?
Акатна хьиз хиял вилик,
Къекъвезва зун аялвилихъ.
АлатнатІа, а вахт гьинихъ,
Аялар, квез акуначни?
Дяве авай четин вахт тир,
Бедбахт авур – батин вахт тир,
Кьвед - гатун, пуд - хъуьтІуьн вахт тир,
Аялар, квез акуначни?
Шадвал авай рикІера чи,
Берекат бул никІера чи;
Квахьай вахтар рекьера чи,
Аялар, квез акуначни?
БарбатІ авур убаяр чи,
Къурбанд хьайи гадаяр чи,
Хтун тавур бубаяр чи,
Аялар, квез акуначни?
ЦІай куькІуьнна куз чилин шар,
Чи дарвилер, чІугур кашар,
Вахтсуз кьейи чи юлдашар,
Аялар, квез акуначни?
Инсаф тийиз, тергна душман,
Шад хъувуна эллер пашман.
ТІал явашдай рикІин дарман,
Аялар, квез акуначни?
Йис-сандавай хъсан жезвай,
Вири халкь, са хзан жезвай,
Шадвилер чаз мугьман жезвай,
Аялар, квез акуначни?
АЯЛРИН МАНИ
А Гуни, Гуни – гун герек.
Гунидиз рагъ хьун герек.
Ара-ара марфарни,
Лазим чІавуз къун герек.
-Чими ракъар низ кІанда?
-Генар гуьдай никІериз!
-Гунидивай вуч кІанда?
-Шадвилер гъун рикІериз!
Агь Пешапай, Пешапай,
КуьцІуьрмир чун вакай на.
Тамуз-тараз пеш апай,
Мугьман хьухь цуьк ахъайна.
-ЧІимел йикъар низ кІанда?
-Цихъ къаних тир салариз!
-Серин йикъар низ кІанда?
-Гатун цикІиз малариз!
Йиф – марфарин,
Югъ – ракъарин,
Рагъ – цуьквезрин,
Цуьк – маргъарин,
Цуькверикай емиш жеда,
Багъда бегьер битмиш жеда.
Салара чи афнияр,
Гатун, хъуьтІуьн халияр!
Марфни кІанда, рагъни чаз,
КІвалах ийиз гьерекат!
Аран кІанда, дагъни чаз,
Артух хьурай берекат!
МАНИ - КЪУГЪУН
ЦІийи кІвалер авурла,
Мелез кьуьлер авурла,
Сувагъарни дидеди.
Гьатта къецел гьавани,
Авагъарна дидеди.
Гьаятда чи кал хьана,
Калини чаз нек гана.
Чаз мугьмандин кІвал хьана,
Ракъини чаз экв гана.
Чи кІвалерихъ багъ гала,
Багъда ава емишар.
Чахъ Шагь, Шалбуз дагъ гала,
Кьилер рехи гимишар.
ЦІийи кІвале цІийи тир,
Телевизор ава чи.
Эквни гудай къайи тир,
Лампа ава къава чи.
Тарсар чириз, четин тир
Месэлаяр гьял ийиз;
Аялар чи къунши тир,
Къведа чІалар кІел ийиз.
Къвез кІанибур аватІа,
Ша, чи кІвализ, аялар!
Тарсар чирна, къугъвана,
Ахпа я квез бул ялар!
МУШТУЛУХ
Саласа югъ тир,
Цава нур гуз рагъ.
Гуьрчег аквазвай
Шагьни Шалбуз дагъ!
Алахьнавай цав,
ЦІрана цифер.
Тейлиди вичин
Хразвай кифер.
Шадлу яз Али
Хтана кІвализ.
Килигна вахаз,
Хъуьрена милиз.
Эцигна сумка,
Чкадал вичин;
Са шад хабар гуз,
Хьана ам кІвачин:
-АнтикІа-тІикІ!
ТІвалунал нуькІ!
Муштулухдай
Вуч гуда, рикІ?! -
Стхадин чиниз,
Килигна Тейли.
Муштулухдай кьил
Акъатдач ерли.
Зарафат патал,
Экъисна хьиз мез;
Майдандиз вичин,
Акъудда шад сес:
-Эгер шад хабар
ГузватІа вуна?
Муштулухдай ваз –
Чи цІару дана! -
-А цІару дана –
Дана хьтинди!
Вунни са цІару
Дана хьтинди!
АнтикІа-тІикІ!
ТІвалунал нуькІ!
Муштулухдай
Вуч гуда, рикІ?! -
Хияллу хьана
ГъвечІи вах Тейли.
Вучиз шад ятІа,
Къе икьван Али?
Алцумна ваха,
Хъувуна ичІей.
ТІарам кьуна кьил,
Кткин хьиз къечей.
Вахгана жаваб,
Тади квачиз гьич:
-Муштулухдай ваз,
Са пад яру ич! -
-Ви са пад яру,
Ич – ич хьтинди!
Вунни пад яру,
Са ич хьтинди!
АнтикІа-тІикІ!
ТІвалунал нуькІ!
Муштулухдай
Вуч гуда, рикІ?! -
АтІун тийиз ван,
Ерли япарай;
Акъатна Тейли,
Михьиз къапарай.
Назик рикІивай
Кьаз хьанач кьарай.
Тейлидай эхир,
Акъатна гьарай:
-Аци-Баци – Аци я!
Али – кьецІи бацІи я!
Аватна ам тІанурдиз,
ЦІегь хьиз Гьажи-бубадин.
Агаж хьана адан кІуф,
Сив хьиз хунин турбадин! -
-Ви Аци-Баци –
Аци хьтинди!
Вунни са кьецІи
БацІи хьтинди!
АнтикІа-тІикІ!
ТІвалунал нуькІ!
Муштулухдай
Вуч гуда, рикІ?! -
Мад лугьур гафар
Амачир вахаз.
Алидиз кагьул
Жезвачир рахаз.
Хъел гъун паталди,
Стхадиз лап пис;
Лагьана ада:
-За лугьун, вун кис!!!
Али, Али – Али я!
Али – хъуьтІуьн хали я!
Ам са яргъи кьенцІик ква.
КьенцІин дувул – къванцик ква!
Саларбанди халидиз,
Мукьвал-мукьвал яд гана!
Гачалдан кьил кудай рагъ
Акьур хали – пад хьана!!! -
-Ви хъуьтІуьн хали –
Хали хьтинди.
Вунни са хъуьтІуьн
Хали хьтинди!
АнтикІа-тІикІ!
ТІвалунал нуькІ!
Муштулухдай
Вуч гуда, рикІ?! -
Са гъвечІи герен
Акъвазна Тейли;
Вич хъилев ргаз,
Хъуьрезва Али.
Нубатсуз инал
ЧІугуна зегьмет.
Хъсан тушни кьван,
ХвейитІа гьуьрмет?
Дуьз кІвалах ийиз
ЭгечІна кьили –
Ширин гафарал
Рахана Тейли:
-Али! Али!
Чан, Али!
Хуш я за ви
Ван, Али!
Муштулухдай
Ваха ваз;
Гьар къуз
Кьве квар
Яд гъида!
Ийиз верцІи
Хуьрекар,
Сивиз ширин
Дад гъида!
Шад хабардихъ
Вил гала;
Аман минет,
Фад амаз,
Вуч ятІа лагь
Муш -ту -лух!? -
-АнтикІа-тІикІ!
ТІвалунал нуькІ!
Гзаф шад я
Вах, къе зи рикІ!
Хурал алай
Значок,
Гардандавай
Голстук!
Аквазвачни
Вилериз!?
Виридалай
Кар алай,
Пионердин
ТІвар алай,
Игит я зун
Эллерин!
АнтикІа-тІикІ!
ТІвалунал нуькІ!
Зун гьа кимяй
Шад я къе!
Хъсандаказ
КІелзавай,
Месэлаяр
Гьялзавай
Аялрикай
Сад я къе!
-АнтикІа-тІикІ!
ТІвалунал нуькІ!
Вахтунда куьз
Лагьанач икІ!?
Вун паталди
Гатфар ятІа?
Зун паталди –
Гад я къе!
И муштулух
Ван хьана рикІ
Хьана ачух.
Мадни еке
Синериз,
ЭкъечІ, стха,
Виниз тир!
Чи гьар садан
Мурад я хьи:
Вун бахтлу хьун
Азиз тир!
- - - - - - -
ГъвечІи дустар,
ЧІалан устІар,
Къе куьн патав
Хтана.
Абур гьанал
Аламаз.
«АнтикІа-тІикІ!
ТІвалунал нуькІ!» -
Лугьур ширин
Гафарихъ
Вил галамаз.
ИЛИМ ЧИРНА БАЦIИДИЗ
Мад чи цIегьре хана бацIи,
Магьидин крчар алай.
КIвачер шуькIуь, вич бицIи,
Тандал пекдин чIар алай.
Диде чуьлдиз фейила,
Ам захъ галаз къугъвадай.
Вичиз гишин хьайила,
Зун крчарал чухвадай.
Зи гъилевай ктабдай,
Чарар недай, къазуниз.
Вич твах лугьуз тIалабдай,
Дидед патав дугуниз.
Акатай пеш валалай,
Вичин сиве твадачир.
Илясун зи къвалалай,
Ерли хиве кьадачир.
Зун тарсуниз фейила,
Ам ракIарихъ амукьдай.
Гирнагъ ийиз, гишила,
Нисиналди ацукьдай.
Жувахъ галаз тарсуниз,
БацIи тухун паталди;
Зайиф ятIан кьатIуниз;
«Илим» чирна гужалди.
Йисан къене алахъна,
КIелиз-кхьиз бацIиди.
Кьве гаф лугьуз алакьна:
«Беъ!», «Меъ!» - чир хьайиди!
КВАСАДИН МАНИ
-Яру, цІару пекерин,
Партал алай кас я зун.
Емиш гъидай цуькверин,
Шумал буйдин таз я зун.
-Пагьливан къардаш!
-Лебежан юлдаш!
-Гьазур я вири:
Як, шекер, гъери,
Лапагрин суьруь,
Яцни тум куьруь.
Вилериз ири,
Сарариз кьери,
Вах гудани заз?!
-Ваъ! ГьикІ лугьун ваз?
Кваса-анннамаз!
-Мани лугьуз, кьуьл ийиз,
Залай кІубан вуж ава?
Пул, жибиндиз гъил ийиз,
Гун тийидай гуж ава.
-Пагьливан къардаш!
-Лебежан юлдаш!
-Гьазур я вири:
Як шекер, гъери,
Лапагрин суьруь,
Яцни тум куьруь,
Вилериз чІулав,
Ашкъдин ялав.
Вах гудани заз?!
-Лугьузвачни ваз?
Эхь! Я аннамаз!
-Закай жеда пагьливан,
Ви вах гайила.
Езнедин гъил яхъ жуван,
Ширин шуьрбет хъвайила.
Пагьливан къардаш! -
-Лебежан юлдаш!
-Гьазур я вири:
Як, шекер, гъери,
Лапагрин суьруь,
Яцни тум куьруь,
Къекъуьниз жейран,
Рахуниз гьейран,
Вах гудани заз?!
-Вуч лугьун за ваз?
Эхь, я аннамаз!
-Лугьуз-хъуьрез къугъвадай,
Эллерин шад рикІ я зун.
Зегьмет пара чІугвадай,
Амалдар кас - сикІ я зун.
Пагьливан къардаш!
-Лебежан юлдаш!
-Гьазур я вири:
Як, шекер, гъери,
Лапагрин суьруь,
Яцни тум куьруь.
Хам хвейи, хари,
Сив виртни гъери.
Вах гудани заз?
-Твах, я аннамаз!
ВЕЧРЕ ГАЙИ ТАРС
Галат тийиз, гьат хьана зи гуьгъуьна,
Чирвал къачуз, гьар са ктаб эгъуьна.
Чирвал авай верчер хьунухь паталди,
Зегьмет ч;угу гатфарилай гаталди.
Жуьжеяр жез, квекай жеда верчерни,
Лувар гужлу, зирек жеда к;вачерни.
Ахпа жагъур ийиз къулай чкаяр,
Хаз эгеч;а, акьалт; тийиз какаяр!
Рагъ ак;ана, рагъданд хьайи вахтуна,
Ялар ягъа, пачагьди хьиз тахтуна!
Мич;и тир цав чуьхуьдайла эквери,
Куьн ахварай авудда чи к;екери.
Иесиди экуьнахъ гуз тварни чаз,
Ч;ураз фидай ачухарда варни чаз.
Им дуьнья я, тек са сефер аквадай,
Экъеч;айла, бахтлу к;валяй - какадай.
Ч;ехи-гъвач;и чир хьухь ч;угваз зегьметни,
Къазанмишиз вердишбур хьухь гьуьрметни.
Гила куьне, секин хьана, ялар я!
Сажидиназ амукьайбур ч;алар я!
ЧУБАРУК
Агъа-Стал вичин бине,
Дережаяр хъийиз вине,
Муг авунвай хуьруьн къена,
Ви чан саггърай, чан Чубарук.
Шад хьун патал чи аялар,
Къенибур я ви хиялар,
Эцигнавай ягъиз ялар,
Ви чан сагърай, чан Чубарук.
Ислягь тир цав алаз кьилел,
Картар хьитин хуьзвай гъилел,
Чи аялар гъизвай винел,
Ви чан сагърай, Чан Чубарук!
Кьуьд, гад талгьуз хьанвай мугьман,
Ви чан сагьрай, чан Чубарук!
Вун чи рикІ тир, вун чи дарман,
Ви чан сагърай, чан Чубарук!
БЕНЕВША
Чи аялрин таза бахча,
Атирлу тир цуьк, Беневша.
Алидхуьруьн гуьзел хунча,
Вал ала чи, рикI Беневша.
Тикрар:
Чун дидейрин я аялар,
Чун бубайрин я хиялар,
Гагь къугъваз, гагь ягъиз ялар,
Вал ала чи рикI, Беневша!
Тарсар чириз, кIелиз, кхьиз,
Мани ягъиз кIанда рикIиз.
Хайи Диде-бубадал хьиз,
Вал ала чи рикI Беневша!
Тикрар:
Чун дидейрин я аялар,
Чун бубайрин я хиялар,
Гагь къугъваз, гагь ягъиз ялар,
Вал ала чи рикI, Беневша!
АЯЛРИН БАХЧА
Чи Кьасумхуьруьн аялрин бахча,
Вун гьи кьадар хуш аманат я чаз?
Цуькверив туькIуьр авунвай хунча,
Аялар патал саламат я чаз.
Шад кьиле тухуз чи аял вахтар,
КIелизни кхьиз, къугъазва ина.
Гьар юкъуз артух хьун патал бахтар,
Тербиячийрив шад рахазва ина.
Диде-бубайри, рикIер яз регьят,
Чун чIехи хьунал шадвал ийизва.
Чирвилер къачуз, чин тийиз сергьят,
Гьар са кIвалахда садвал ийизва.
Тикрар:
Чан Кьасумхуьруьн аялрин бахча,
Чи вилерин нур, рикIерин хиял.
ГъвечIи аялрин чан алай хунча,
Бахтлу ксар я, чун гьар са аял!
РЕГЪВЕР-РЕГЪВЕР
Регъвер, регъвер, къванци регъвер,
Шадзава куьн ванци, регъвер.
Регъвезвайди нехуьн чІахар,
Чи ашар нез, ша, чан вахар!
Регъвер, регъвер, гъилин регъвер,
Яд галачир кІвалин регъвер,
Регъвезвайди мухан сав я,
Нез ширинди вахан сав я.
Регъвер, регъвер, къванци регъвер,
Икрагьна чун тІанцІи, регъвер.
Дуьгуьд гъуьруьн нез иситІа,
Чун шад я квел, къвез хьайитІа!
Регъвер, регъвер, куьн гьар кІвале,
Герек затІ я хьун хьар кІвале.
ТІунур хьурай, сачни хьурай,
Темес, инжи хъачни хьурай!
Сажидина куьн регъвериз,
Сас ягъайди я шумудра.
Звер це, зи вах, на гъилериз
Регъвер явашдиз алчудра!
БАДЕДИН ЛАЙЛАЙ
Кьакьан тир Шагь дагъ ятІа?
Вилерин нур - рагъ ятІа?
Бул бегьердин багъ ятІа?
Лезги бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Гуьзгуь бала дидедин!
ДИДЕДИН ЛАЙЛАЙ
Сив - къизилдин цуькведин,
Хъуькъвер - фиринекІедин,
Вилер экуь - чигедин,
Нямет бала дидедин.
Алад ширин ахвариз;
Къенфет бала дидедин!
СУСАН ЛАЙЛАЙ
Камалрин цуьк - таж авай,
Берекатрин раж авай,
Тазавилин яш авай,
Масан бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Инсан бала дидедин!
СИКІРЕН ЛАЙЛАЙ
Тум писидин кул хьтин,
Юкь камари чІул хьтин,
Бул бегьердин зул хьтин,
Зи сикІ бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Зи рикІ бала дидедин!
ПЕХЪРЕН ЛАЙЛАЙ
ЧІулав цІакул - йиф ятІа?
Лацу цІакул - циф ятІа?
Вун лифрен хва - лиф ятІа?
Дембел бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Кьегьал бала дидедин!
КЬУЬГЪУЬРДИН ЛАЙЛАЙ
ЧІарар хъуьтуьл кІаз хьтин.
Буйдиз шумал таз хьтин,
Дамахар гвай хаз хьтин,
Кьуьгъуьр бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Чуьнгуьр бала дидедин!
КЪУЬРЕН ЛАЙЛАЙ
Туьтуькъуш хьиз гуьзелди,
Асландилай къегъалди,
Пачагь - тамун магьалдин,
Къуьрен бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Куьрен бала дидедин!
ЧУБАРУКДИН ЛАЙЛАЙ
Сив беневша цуьк хьтин,
Тум, кьве хилен кьуьк хьтин,
Хура авай рикІ хьтин,
Чан чубарук дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Чан чинеруг дидедин!
ЖАНАВУРДИН ЛАЙЛАЙ
Хам гимишдин чІарарин,
Сив къизилдин сарарин,
Пагьливан тар чІурарин,
Шараг бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
ЦІарак бала дидедин!
ЛАМРАН ЛАЙЛАЙ
Акьул дерин гьуьл хьтин,
Пар чІугуниз фил хьтин,
Зарб макьамдин кьуьл хьтин,
ШаркІунтІ бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Каркун бала дидедин!
КАЛИН ЛАЙЛАЙ
Гьар са карч - са магьи тир,
Сив къенфет хьиз, кІуьгьуь тир,
Тумунин кІвенкІ рехи тир,
Дана бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Суна бала дидедин!
XІIEH ЛАЙЛАЙ
Дагъда авай марал тир,
Хазинайрин харал тир,
Лацу пекдин маргъал тир,
Зи кІел бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
ЦІигел бала дидедин!
БАЛУГЪДИН ЛАЙЛАЙ
Вили цава гъед ава,
Къуьлуьн никІе къвед ава.
Ваз ухшарбур кьвед ава,
Къизил шараг дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Кьезил шараг дидедин!
ВЕЧРЕН ЛАЙЛАЙ
Варзни рагъ хьиз аквадай,
ЭкъечІна вун какадай,
Чил къечягъиз, къугъвадай,
ЦицІиб бала дидедин;
Алад ширин ахвариз.
КІуф риб бала дидедин!
КІуф риб бала дидедин!
ХВАРАН ЛАЙЛАЙ
Зарб катуниз гар яни?
Пияладин квар яни?
Фири - къизил зар яни?
Тайча бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Хунча бала дидедин!
КЦIИН ЛАЙЛАЙ
Секинвилиз - пІир хьтин,
Дугъривилиз - къуьр хьтин,
Михьи рикІин - сир хьтин,
ГурцІул бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
МуцІул бала дидедин!
ГАМИШДИН ЛАЙЛАЙ
Къекъуьн - катран еришдин,
Мез - цуькведин пиришдин,
Гьар са карч, са гимишдин,
БарцІак бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Лацак бала дидедин!
КАЦИН ЛАЙЛАЙ
Аслан, затІ туш акуниз,
Тарлан, затІ туш къугъуниз,
Вуч гаф ава тумуниз?
ШенпІи бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Писи бала дидедин!
BAKIAH ЛАЙЛАЙ
КІвалакІар тир тинидин,
Вилер, яру пІинидин,
Шумал кІвачер чинидин,
ЦІуьрнуьгъ бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Муьнуьгъ бала дидедин!
ХЪИПРЕН ЛАЙЛАЙ
Къизил балугъ гьуьлерин,
Алагуьзлуь вилерин,
Гьамгаяр тир вирерин,
Зи къиб бала дидедин;
Алад ширин ахвариз.
Зи цІиб бала дидедин!
СЕВРЕН ЛАЙЛАЙ
РикІ алай затІ - ширин тир,
Фагьум-фикир дерин тир,
Пеше къугъун-хъуьруьн тир,
Шараг бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
БарцІак бала дидедин!
МАЙМУНДИН ЛАЙЛАЙ
Кьакьан тик тир тарарин,
Гегьенш чими тамарин,
Беден, къизил чарарин,
Маймун бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Тамун бала дидедин!
ФИЛДИН ЛАЙЛАЙ
Буйдиз, кьакьан дагъ хьтин,
РикІиз чими, рагъ хьтин,
Бул емишрин багъ хьтин,
Зи фил бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Кфил бала дидедин!
КРОКОДИЛДИН ЛАЙЛАЙ
Нилдин вацІун пагьливан,
Тахсиркаррин суд-дуван,
Ийиз вердиш тир жаван,
Шараг бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Сарак бала дидедин!
МЕГЪУЬН ТАРАК
Буйдиз лап зурба,
Са мегъуьн тарак,
Квай къуьрен шапІа,
Кьуьгъуьрдин шараг.
Хъсан чириз кІанз,
ТІебиатдин сир.
Ацукьна ийиз
Чпин веревирд:
-Къуьл хьаначиртІа,
Гьинай къведай гъуьр? -
Рахана кьуьгъуьр.
-ЗатІни жедачир, -
Мягьтел хьана къуьр.
-Яд хьаначиртІа?
-Рагъ хьаначиртІа?
-Гад хьаначиртІа?
-Зегьмет чІугвадай,
-Гьуьжет чІугвадай,
-Акьуллу эллер,
-Чахъ хьаначиртІа?
-Я фу жедачир!
-НикІера - къуьлер!
-Я зун жедачир!
- Я вун жедачир!
-Я хуьрер, кІвалер! -
Кис хьана кьуьгъуьр.
Акьална вилер,
Яваш хьана къуьр.
И чІавуз никІе,
Комбайнидал гуьз,
Шадвал тваз рикІе,
Мехъерик квай хьиз,
Берекат къизил,
КІватІалзавай къуьл!
УЬМУЬРДИН КЬУД ЧІАВ
Гьар экуьнахъ экъечIай рагъ,
Чи чинра къвез, акьадай тир.
Муьгьуьббатдин ялавда ягъ,
ЦІарайла чаз гакьадай тир.
Амма гила серин я цав,
Рагъ – циферин есир ятІа?
ЧІехи яшар агакьун чав,
ТІебиатдин тахсир ятІа?
Нисин бере, пІинидин багъ,
Чун тарар хъуьрез жедай.
Муьгьуьббатдин вилерал нагъв,
Алаз, чун квел серес жедай.
Амма гила а багъдикай,
Техилар цаз никІер хьанва
Рагъ тамашиз а дагъдикай,
Яшдин хъуьтІуьн цикІер хьанва.
Рагъдандихъди циф алай дагъ,
Аждагьандин Кьил хьиз жедай.
Яру хьана циферин агъ,
Вили тир цав – гьуьл хьиз жедай.
Амма гила вилер зайиф
Хьана, рангар аквазмач чаз.
Жегьилвилихъ чІугваз гьайиф,
Сагъвал пайгар аквазмач чаз.
Кьулан йифер, вацран чирагъ,
Уьмуьр гьикьван куьруь ятІа?
Закай юлдаш кьур руш – Арагъ,
Вун Женнетдин гьуьруь ятІа?
Амма лугьуз жедач, кьисмет,
Гьинал куьтягь жедатІа гьикІ?
Сажидинан кар я зегьмет,
Тарифармир, хъиткьинда РикІ!
ЖЕГЬИЛАР
Рагъ экъечIна, нур чкIана цавариз,
Чил хъуьрена экуьнин шад нурариз.
Зегьмет элкъуьр ийиз вердиш сувариз,
Куьн гьамиша бахтлу хьурай, жегьилар!
Гьамгадин цив рахаз жеда булахар,
Малкъарадин майдан жеда яйлахар.
Даим вилик тухуз вердиш кIвалахар,
Куьн гьамиша бахтлу хьурай, жегьилар!
Къагьриманар цаваринни чилерин,
Баркаллу тир несилар я эллерин.
Секин тежер лепеяр тир гьуьлерин,
Куьн гьамиша бахтлу хьурай, жегьилар!
Бубайрин кар тухуз вили-виликди,
ЦIийи крар ийиз жеда гъиликди.
Ватан гуьзел авун патал шерик тир,
Куьн гьамиша бахтлу хьурай, жегьилар!
КIвенкIвечияр я гьар сад са пешедин,
Ракь цIурурда тикеяр хьиз шуьшедин.
Таза бегьер тир дуствилин бахчедин,
Куьн гьамиша бахтлу хьурай, жегьилар!
ГАДА Я МАН, ГАДА Я
Гъуьлуьн кIвализ атана,
Акваз-такваз йис хьана.
Са юкъуз за кьатIана,
Зи гьал къвез-къвез пис хьана.
Зун, зи тIалдик, къуьруьгиз,
Лугьуз тежез вуч хьана?
Зун икI акун къаридиз,
Мягьтел я зун, хуш хьана.
Лугьун за квез куьрелди,
Дуьз рахун – зи къайда я.
Хьайиди шадвилелди,
Гада я ман, гада я!
Руш хьунал зи рикI алай,
Ваъ авачир хцизни.
Ярдин вил зал гьикI алай?
Суракь ийиз тIварцIизни.
Виридан и хъсан кар,
Сад хьиз къведа акьулдиз:
ЧIехи бубад игит тIвар,
Багъиш авун хтулдиз!
Гагь къужахда, гагь рикIел,
Тазад кьадай къайда я.
Къуьнер гьяркьуь, еке пел,
Гада я ман, гада я!
Ингье къе заз рушарни
Садан кьилел – кьвед хьана.
Гуьзелвилиз ухшарни,
Гьарма сад са къвед хьана.
Амма стха – вахарин,
Гьар са кардиз хъсан тир;
Игит хьтин махарин,
Камаллу са инсан тир.
Эркек кIан яз, бадеди
Хатурардай къайда я.
Куьз лагьайтIа, дидедин
Гада я ман, гада я!
Кьве вахани стхади,
КIелзава къе хъсандиз.
Чеб чпив хуш рахада,
Келимайрив масандиз.
Тереф авач арада,
Вири сад хьиз хъсан я.
Гьам руш хьурай, гьам гада,
Гьим хьайитIан масан я.
Мягьтел я са кIвалахдал,
Мегер им вуч къайда я?
Бязибуру дамахда:
Гада я ман, гада я!
Куьн кьилер за денг тийин,
Чида лугьуз – рахана.
Шиирдикай зенг тийин,
Куьтягьин кеф тахана.
Зун рушарал ашукь я,
Зун гадайрал ашукь я,
Чи уьмуьрдин рикIер тир.
Ван хьайи и кьиса заз,
Ахъаюн – зи къайда я.
Лагьанай са суса заз:
Гада я ман, гада я!
БАЛАЯР
Инсанар хьун патал акьул кьилевай,
Гьар са амал къачуз алахъ илелай.
Хатур ийиз халкьдиз жуван гъилелай
Гьар са касдиз герекбур жен, балаяр.
Душмандивни чара аваз хъел жемир,
Бегьер алай тарал кьурай хел жемир.
Кьадардилай артух чандик кьел жемир,
Акьуллубур, зирекбур жен, балаяр.
Диде-бубад михьи рикIин хиялар,
Кьиле тухур жен вафалу аялар.
Гьич садазни хуш хьайид туш кагьалар,
Хайи халкьдиз куьмекбур жен, балаяр.
Бубад бармак кутаз тахьуй лекедик,
Гимиярни батмиш жеда лепедик.
Чилкин чинар элкъуьр мийир Меккедихъ,
Женгерани эркекбур жен, балаяр.
Вири лугьуз жувалайни алакьдач,
Уьмуьр физва, чукурайтIан агакьдач.
КIан хьуналди гьар са куьнихъ акакьдач.
Пак рикIерин Меккебур хьухь, балаяр.
ЧIехи буба акуначтIан вилериз,
Дахди акьул гана, патав эвериз.
Ават тавун патал, дардиз, кIевериз,
Кар-кеспида гьелекбур жен, балаяр.
Сажидинни вири хьтин буба я.
Бубавилин жавабдарвал зурба я.
ЧIуру крар авун квезни туба я,
Дуьз тир чIибни-черекбур жен, балаяр.
ЧИДАЧ ВАЗ
Рагъ ава ваз, циф ала ваз, къайгъу туш.
АцIайди нез, кьуьл гелячиз ичIидахъ;
Гуж тагана незвайдини агъу туш,
Рахаз чир хьухь гьам чIехидахъ, гъвечIидахъ.
Вуз хайитIан, вуж кьейитIан, сад я ваз.
РикIел къведач вахъни са югъ галайди.
Хажалатдин межлисдани шад я вун,
Анжах тIуьнал, хъунал я вил алайди.
Дуьнья гьинай гьиниз физва чидач ваз,
Араба - цIай, яц кьин - фуни къафун я.
Келле кьамал вучиз хуьзва чидач ваз,
Мидаим яз аквазвайди руфун я.
Регъуь кьванни хьухь ваз жуван тIварцIикай.
Умудсузвал-авунвай са багъиш туш,
Гуьмбетдални сурал алай къванцикай,
Авунвайбур-са вуч ятIан нехиш туш.
Югъ хьайи вахт, йиф хьайи вахт чин тийиз,
Вилер ахъаз, суст жедани ахвара?
Дуьз къалурай рекьяй-хвалай фин тийиз,
Эхир хьункай кичIе тушни мукьвара?
Низ лугьуда, вуч лугьуда гьайвандиз?
Яргъаллайдаз инсан хьтин аквада.
КIвал гьикI лугьун, пуд пад ахъа айвандиз?
Хъвайи чIавуз бацан хьтин аквада.
Бязи чIавуз лугьуда за жувазни,
Вик вез я ам, чара касдин бала я.
Фикир гана кIанда чIуру чIавузни,
Къе - бал ятIа, пака юкъуз - бала я.
ИТИМВАЛ
Итимвилиз за ийизва хатур,
Итимсузвилиз ийизва лянет.
Гуьгъуьна авай кас вилик кутур,
Гьуьрметдин ширин кIандатIа нямет.
Итимсузвилин алатдач леке,
Ракъинал алай тIвех хьтин чIулав.
Итимдин хиве бурж ава еке,
РикIе хуьн патал къастунин ялав.
Тухумдин намус, кIвалин, хуьруьн тIвар,
Буржи я адан хкажун виниз!
Кардин, гафунин хьана хьиз устIар,
Пак тир буржияр акъудин кьилиз!
Дишегьли патал жен мягькем даях,
Диде-бубадин вине кьан гьуьрмет!
Дустунив - балкIан гана, алад ях,
ЧIугу итимдин саягъда зегьмет!
Эгер алатIа, вал итимдин тIвар,
Хьун герек я ам бармак хьиз кьилел!
Итимвал багьа са затI я, дустар!
ВикIегь инсан яз къекъвен чун Чилел!
ЧIугвадай чIавуз душмандихъ таъсиб,
Игитни вакай мумкин я хьунухь.
Амма итимвал, виниз тир са чIиб,
Гьар садахъ тахьун - четин я, дустар.
Инсанар ятIа, хуравай рикIер,
Халис итимвал - пайдах хьурай чаз!
Ватандин гъиле гудайла цуьквер,
Итимвал даим даях хьурай чаз!
ЖУВНИ СУСТ ЖЕМИР
Ватан патал кIан ятIа ваз азадвал,
Шарвили хьухь жаза гудай душмандиз.
Хва-стхадихъ галаз аваз рейсадвал,
Къуллугъзавай чIавуз жуван виждандиз,
Ватандихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Гележегдиз тамашдайла, тарихдиз
Са вил ядай викIегьбур хьухь кIвалахда.
Халис лезги хьун патал туьнт къилихдиз,
Вични ширин шуьрбет авай булахда,
Ватандихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Гьич са кар къвеч вич вичелай арадал,
Жуван кьилел, хьухь кьве гъилел женг ийиз.
Са чIавузни пехил жемир чарадал,
Пехилдан кьил гьазур тирла денг ийиз,
Ватандихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Асиррилай асирралди хвейи чил,
Са нив ятIан чапхун хъийиз тан тийиз;
Дагъдин лекьер яз, такабур хвейи кьил,
Гьич садани вилик агъуз кьан тийиз,
Ватандихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Къагьриманрин тIварар кьунар герек туш,
Дамах ая жувал, жуван кIвалахдал.
Кьуру гафар ийидайбур зирек туш,
КIанзаватIа, якьаз квез зи чIалахъда,
Ватандихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Яб акала камаллуйрин гафарихъ,
Алцум, эчIей анжах жуван кьилелди.
ХъуьтIуьз гьазур хьун паталди гатфарихъ,
ЧIугур зегьмет хьун паталди гьалалди,
Вун ватандихъни агъугъ, жувни суст жемир!
ПАКАГЬАН ЮГЪ
Гьар девирдихъ ава вичин векилар,
Герек чІавуз къуьн кутуна, чан гудай,
Жуьреба-жуьр ятІан чпин шикилар,
РикІер авай дуьз патахъди ян гудай.
Чи Лезгийрихъ ава абур, мад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!
Шарвилидиз КІелед хивел гьарагъиз,
Лезги халкьдик Руьгь кутурди вуж ятІа!?
Агъзурралди гьар са хуьряй къарагъиз,
КІватІ хьайибур – Дагъдин Лекьер Луж ятІа!?
Регьбер ятІа, Кьиле анжах – Сад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!
Хура цІай куз, чим гузвайди алемдиз,
Ният, хиял михьи тирди Рагъ ятІа?
Бахтлу уьмуьр кьисметиз гьар Къелемдиз,
Девран гьализ гузвай макан – Багъ ятІа?
Гьар емишдихъ анжах вичин дад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!
Ферли велед хьун мурад я бубадин.
Адаз: и пад, а пад ягъун чир жедач.
Дагъустандин, Куьрединни Къубадин,
Ахьтин кьегьал багьа тушир хуьр жедач.
Къагьриманрихъ лайихлу тир Ад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!
Бажарагъдал дамах авун айиб туш,
Ахьтиндалай чешне къачуз гьерекат!
Ватан патал кІвалах аун таъсиб туш,
Таз кІан ятІа несилриз ирс - берекат!
Мекьи хъуьтІуьхъ ризкьидин бул Гад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!
Са Сажидин туш сагьиб и гафарин,
Ам рахазва вирибурун рикІерай.
Къурху тушиз, хуруз физвай ЦІаярин,
Игитар за кьазва Дагъдин Лекьерай!
Чаз Лезги халкь Сад жедай вахт – Фад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!
НИ ЛУГЬУДА?
Ни лугьуда куьз амачтІа,
Чи патара асланар?
Ни лугьуда лув гузмачтІа,
Чи цавара тарланар?
Акатайда вичин хицел,
Эцигзава асландин тІвар.
Бязибурун къвезва мецел,
Я лугьудай тарландин тІвар!
А аялрин зайифвилер,
Акур чІавуз асланриз,
Къакъажзава чпин кьилер,
Регъуь хьана тарланриз.
Эгер Аслан тІвар алатІа,
Аслан хьтин зирек жен!
Эгер тарлан тІвар алатІа,
Тарлан хьтин герек жен!
Са бязибур, тІвар Аслан яз,
Къурерилай ажизбур я.
Са бязибур, тІвар яз Тарлан,
Пехъерилай ажизбур я.
Бес гьа кимяй тушни аслан,
Катайди чи патарай?
Бес гьа кимяй тушни тарлан,
Таквазвайди цаварай?
Вун инсан хьухь аслан хьтин,
ТІварцІелдини кІвалахдал!
Вун масан хьухь тарлан хьтин,
Лув гудайвал дамахдал!
Аслан – чилел, тарлан – цава,
Кьвед – кьве шагь, пачагь я, дуст!
Амма инсан – чилел, цава,
Вирибурун шагь я, дуст!
ФИТНЕКАРДИЗ
РикIин къеняй дустар такIан,
Винелай ви куьз я хьун кIан?
Мез гъуьлягъдин, сумра вакIан,
Вун чир хьунал пашман я зун.
За авур кар авач чIуру,
Квез я а чин тежер яру?
Гафар фараш, метлеб кьуру,
Анжах са ваз душман я зун.
Я тIуьрд авач, я хъвайиди,
Вуч паб ятIа вун хайиди?
Фитнедин кIвал чIур хьайиди,
Вун хьтиндан дарман я зун.
Тум цазвайди ятIа пехил,
Адан никIе жедач техил.
Гьар суфрадихъ ийиз нагъил,
Ваз гьи кьадар яман я зун?
Сажидин, вун жемир дили,
Циф алай цав жедач вили.
ТуштIани вич мукьва-кьили,
Гвачир касдиз иман я зун.
БУБА ТИР ДАГЪ
Буба тир Дагъ, диде - Аран,
Веледар я чун са таран.
Хайи макан Агъа Каран,
Ватан я зи, куьн СтIалар!
Рагъ цавара чамардавай,
Варз - чIехи къаш камардавай,
Иви рагаз дамардавай,
Ватан я зи, куьн СтIалар!
Къизил кIунтIар, гьамга дугун,
СтIал вацIу чIугур ругун.
Сад Аллагьди я хьи им гун,
Ватан я зи, куьн СтIалар!
ГъвечIи, Кьулан, ЧIехи палас,
Къекъвей чIурар Хидир Ильяс,
Берекатлу чуьллер атIлас,
Ватан я зи, куьн СтIалар!
Сажидиназ аршдиз кьакьан,
Багьа я куьн пак Мекке кьван,
Агъа, Вини, СтIал Юкьван -
Ватан я зи, куьн СтIалар!
ГАЛАТНАВАЙ ЦІИРГЪИНИХЪАЙ
Галатнавай цІиргъинихъай,
Дурна я, рехъ алатнавай.
Метлеб авач сир хуьникай,
Са кар я, за гъалатІнавай.
Таяр-туьшер гьарма сана,
Са кІвал хьана, секин хьанва.
Куьз амукьна зун ксана?
Зун ама кьве рикІин хьана.
Куьн зал пехил жемир, дустар,
Зун амаз, куьн амач лугьуз.
Валлагь, биллагь, рикІиз я тІар,
Куьн цІиргъиник кумач лугьуз.
ЦІиргъ цІарана цавун кІане,
Гьарайдин ван япарамаз.
Куьз къакъажнай кьилер куьне?
Куьн аялар, папар амаз.
Белки куьне авуна цІай,
Гьазур тирла ягъиз шишер;
Зун истикІан кьуна ацІай,
Квехъ илифин ягъиз вишер.
ФИЗВА ХИЯЛАР
Къвезва хиялдиз шииррин цIарар,
Дамарра иви ргазва къати.
Селдив ацIузва дамаррин вацIар,
Дар хьайи чIавуз хурудин кьвати.
Кьадай кас авач гьич вакай хабар,
Гьар са кас ава къайгъуда вичин.
Сада къачузва хуьрекдин къапар,
Сада къачузва яд хъвадай гичин.
И крар патал яраб чун Чилел,
Халкь авунватIа, кьисметди залум?!
Чил элкъуьр ийиз кIанз вичин гъилел,
ЖагъурзавайтIа, Галилея лум?!
Физва хиялар яргъа гъетерал,
Налугьун ана Женнетар ава!
Садбур пехил я дагъдин лекьерал,
Вуч квахьнаватIа абурун цава?
Вири хьиз кусуз, къарагъиз юкъуз,
Кеспидал финиф тIимил ятIа чаз?
Жуван хивевай бурж кьиле тухуз,
Гьар са декьикьа – къизил ятIа заз?
Аламат ксар я и шаирар,
Алахъзавай кьаз цавар къужахда.
Уьмуьрдин мукьал ятIан эхирар,
Йифизни ксун тийиз кIвалахда.
Яраб абуруз вуч жезвачтIа бес?
Халкьди, Ватандин дерт аваз рикIе.
Цавун ванер хьиз, чукIур ийиз сес,
ЦIайлапан эквер тваз кIан я рекье.
Эй Сад Аллагь, Ваз хьурай шукур!
Гъил къачу эгер зун ятIа батIул!
И дуьньядай заз амач затI такур,
Ваз чидачни кьван, Сажидинан тIул?
ПАРА ХЬАНА ЗАЗ
Къекъуьн галачир рекьер жедани?
Гуж тагай чІавуз, гьекьер жедани?
Далдам галачир мехъер жедани?
Лугьудай ванер пара хьана заз.
Азаб галачир уьмуьр жедани?
ЦІа кун тийидай куьмуьр жедани?
Цурувал квачир хемир жедани?
Гайи суалрин хара хьана заз.
Хъсанвал ийиз авуртІа алахъ,
Гьадалай авач намуслу кІвалах.
Гьар са сивикай виртІедин булах
Хьайи вахтунда, чара хьана заз.
ХъуьтІер галачир мекьер жедани?
Рагъ авачирла векьер жедани?
Хва, руш авачиз мехъер жедани?
Шадвал ийидай ара хьана заз.
Квез я суалар жаваб авачир?
Квез я хъсанвал суваб авачир?
ТІал кьисмет тахьуй запаб авачир,
Азарар гуьнуькъара хьана заз.
Сажидин шаир, чІаларин гъиляй,
Мажал авач ваз, ажалдин хъиляй.
Ялиз уьмуьрдин эхирдин кьиляй,
Илгьамдин мурцар хура хьана заз.
БУБАДИН ВЕСИ
Эгер бубадихъ аватІа душман,
Ви душманни я, мукъаят акъваз!
Зунни и кардал я, гьелбет, пашман,
Кьисметдихъ галаз жедач, хва, къугъваз.
Эгер бубадихъ авачтІа душман,
Вунанни кьамир, рикІиз я регьят.
Душман авайдахъ амукьдач аман,
Фир-тефир чка жеда, хва, кьегьят.
Дустар кьаз алахъ, жезмай кьван пара,
Са чІавузни хаз кІан жемир хатур.
Мал тукІур чІавуз, авачтІан чара,
Жуваз кІул тур, хва, дустуниз – ятур!
Дустар хьайила, душман жеда буш,
Яман тир юкъуз чир жеда дустар.
Дустар авайди пашман жедай туш,
Вун дустар кьунин рекьяй хьухь устІар!
Тарихдиз тамаш ахъайна вилер,
Чи бубайри гьикІ тІуьнайтІа, хва, фу.
Дустар галайла, шад жеда эллер,
Душманриз къведа лянетни тфу!
Эгер бубадихъ авачтІа душман,
Бахтлу хва я вун, ви къвезмай несил.
Кьисмет тахьуй ваз са югъни пашман,
Дуствал я куьтягь тежедай къизил!
ГАФАР, ГАФАР
Гафар, гафар – кагьрабаяр,
Ширин, верцІи мурабаяр,
Фургъунарни арабаяр,
АцІур авур халияр хьиз,
Зи рикІелай алатдани?
Гафари зун гваз къекъвена,
Пияла яд хъваз къекъвена.
РикІик басрух кваз къекъвена,
Хъелна фейи кІани яр хьиз,
Зи рикІелай алатдани?
Гафар ава гьар жуьредин,
Гьар нугъатдин, гьар дередин.
Садбур хъуьтуьл тир шуьредин,
Садбур хъукъвай куьнуьяр хьиз,
Зи рикІелай алатдани?
Гзаф гафар чІалар чидай,
Чанда авай ялар чидай,
Зегьмет чІугур гьалар чидай,
Уьмуьр, рикІин тІалар чидай,
Зи рикІелай алатдани?
Гафари зак кутур лувар,
Гьар югъ авур гурлу сувар,
Уьмуьр фейи ийиз ялвар,
Лап багьа тир аял чІавар,
Зи рикІелай алатдани?
Сажидиназ гафар кІанда,
Сес хкаждай гьарфар кІанда.
ЧІугур кефер - гатфар кІанда,
Хьра чарай афар кІандай,
Зи рикІелай алатдани?
БАХТ ВИЛИК КВАЗ
Уьмуьр физва – вахт вилик кваз,
Куьз кьаз жезвач, - бахт вилик кваз?
Зун кьисметдин терс гъилик кваз,
Яраб гьинал кьван фидатІа?
Дяведин цІу аял вахтар
Гваз катна, шад хиял вахтар.
Такунамаз кьегьал вахтар,
Яраб гьинал кьван фидатІа?
Жегьилрикай дустар кьаз за,
КІвал авуна, устIар кьаз за.
РикІе амаз, къастар кьаз за,
Яраб гьинал кьван фидатІа?
Залай пара эллериз зи,
Акур гужар вилериз зи,
Гъам рекье тваз, гьуьлериз зи,
Яраб гьинал кьван фидатІа?
Уьмуьр физва, кьаз тахьана,
Земземдин яд хъваз тахьана.
Кьисметдин кеф хаз тахьана,
Яраб гьинал кьван фидатІа?
И дуьньядал мугьман яз зун,
ГьакІ лугьунал пашман я зун.
Пехилбуруз душман яз зун,
Яраб гьинал кьван фидатІа?
Бахтлубур хьуй, аялар куьн,
Экуьбур хьуй хиялар куьн,
Куьмек галаз, кьегьалар куьн,
Яраб гьинал кьван фидатІа?
Мягьтел жемир, Сажидин вун,
ЧІехини я, гъвечІидин вун.
Гъил кьуна, дуст юлчидин вун,
Яраб гьинал кьван фидатІа?
АКЪАТ ТИЙИЗ КЬИЛ ЖУВАЙ
СакІан жувай акъат тийиз кьил жуван,
Мад балайрик кутаз цІийиз кьил жуван,
Халкь паталди, Ватан патал зи багъри,
Секин тазвач юкъуз, йифиз кьил жуван.
Ахвар авач, йиф атана, вилериз.
Кьарар авач, рехъ тІушуниз, кIвачериз.
Икьван чпел ашукь инсан тир дугъри,
Къадир кьванни жедатІа, зи эллериз!
Са чІавузни хияллу яз жемир вун.
Эркек ятІа, ажиз хьана шемир вун.
Вун чIуру кас ятІа ва я са угъри,
Шииратдин пак женнетдиз къвемир вун!
ЗА ТУЬКІУЬРДАЧ ЧІАЛАР
Билбилдин хьиз квачтIа нагъма сесерик,
За туькIуьрдач я чIалар, я манияр.
Умудлувал кутадачтIа гьиссерик,
Зал вил алаз акуъвазмир вун, кIани яр.
Кьуру гафар, цIарар кIватIал гафарин,
ЦIара ягъай саланбур яз халияр.
Цуьквер гъана, атир квачир гатфарин,
Завай вун шад ийиз женни, кIани яр?
За туькIуьрдач метлеб квачир шиирар,
ЧIехи, гъвечIи, гьатта куьлуь-шуьлуьяр.
Сад Аллагьдиз ийизвай хьиз зикирар,
Зи манийрал вун рази хьухь, кIани яр.
Дадунизни туширла чеб ширинбур,
Низ герек я, чурун тавур пIинияр?
Фикирарни квачтIа чпик деринбур,
Вазни абур хушбур жедач, кIани яр.
За туькIуьрдач чIалар, патар кими тир,
Паяр авай туштIа чамран синияр.
Саламар хьиз чарче авай чими тир,
ТуштIа абур нани кIелдач, кIани яр.
За шиирар туькIуьрдач, кIел тежедай,
ЦIарара тваз кьан тийидай лирлияр.
Хуьр-кIвал женни са мехъер-мел тежедай,
Абур бул хьун мурад я зи, кIани яр.
Шиирар зи рухваярни рушар я,
РикIер авай гьар садахъ са къени, яр.
Пак женнетдин туьтуькъушдиз ухшар я,
Сад Аллагьдин заз кьисметай кIани яр.
Пис эсердал Сажидинан тIвар жедач,
Низ герек я, вирт авачир куьнуьяр?
Дуьз инсандиз къадир течир яр жедач,
Я ахьтинди пис чамни жеч, кIани яр.
КАШ АВАЙ ЙИСУЗ
Каш авай суз, рекьидайла инсанар,
Зун дидеди яраб вучиз ханайтІа?
Четиндан гьал тежедайла хъсанар,
Закайни са артухан гъам хьанайтІа?
Кьейибурун тахсир вуч тир гишила?
Яраб са кІус фу гудай кас хьаначтІа?
Шадвалдайла азраилди хвешила.
Хуруда рикІ кудай са кас хьаначтІа?
Квез гила за вуч ийидай хьиз жеда?
Зун гишин суз дуьнья акур инсан я.
Амма завай хайи Ватан хуьз жеда,
Чаз гьар садаз, ам диде хьиз масан я.
Кьейибурун рикІе авай мурадар,
Чна кьилиз акъуд авун герек я.
Тавуна хьуй, чаз и дуьнья жеда дар,
Къати рикІер агуд авун герек я!
Каш авай суз хун, гьелбет, зи тахсир туш,
Садбур хана, авай чІавуз дявеяр.
Гьар са касдин кьисмет я ам, я сир туш.
Чун гьамиша квез буржлу я, дидеяр!
ИЙИЗ ТЕГЬЕР
Акатайдаз ийиз тегьер,
КІвахьдай даим сивяй зегьер,
Я кьей, крчар алачир гьер,
Вун суьруьдин кьил жедани?
Фейи-хтай чка чуьруьк,
ЦІай кутада ирид хуьруьк.
Хура авай чІимчІирдин рикІ,
Вакай папаз гъуьл жедани?
КІвачел къекъвез вердиш азар,
Халкь на вакай мийир бизар.
Сарар мишер, якІун пІузар,
Небгетдихъ кьве вил жедани?
Тариф ийиз, зарзаз чене,
Пайдах хьиз кьун кІан я вине.
Сив ахъайна, хъуьртуьн кІане,
Нефс кІан квачир гьуьл жедани?
Са къуз кІвалах, вад къуз межлис,
КІватІна таяр вич кьван иблис,
Куьтягь тежер кицІин силис
АкьвалтІ тийир кьуьл жедани?
Сажидин, вун акъваз тІарам,
Гьи инсандик кватІа гьарам,
Гьадан кІула жеда вагьрам.
Ламракай ваз фил жедани?
ВИ БАХТУНИ
Ви бахтуни къван пад авур чІавуз,
Циф хьиз хкаж жез, алахъмир цавуз.
ЦІайлапанрин цІай къугъвайла кьилел,
Етимар хьана, нагъв алаз вилел,
Хквен хъийида мад диде чилел.
Ви бахтуни хур авурла къазун.
Чан алаз гьахьмир мичІи тир сура.
Ярар-дустарвай авуна жузун,
РикІ тІарамдаказ алахъ хура,
Валай кайибур мад ава пара.
Дуьнья я хьи им, акъат тийир кьил,
Я сагъ амукьда, я атIуда гъил.
Гьи кьадар фад-фад акъатзава вахт?
Куьз ятIан, вавай яргъа жезва бахт,
Кьакьан жезва цав, кІеви жезва чил.
Гуьзел йикъаркай гьич атІумир вил,
Цав, гъетер авай, я бахтарин гьуьл,
Белки вални къвен бахтунин нубат.
Сабур гуз алахъ, рикIиз са бубат,
Ачух ийидай, сефил ви гуьгьуьл.
ЗУН БУЛАХ Я
Зун - булах я, авач инихъ аламат,
Амма са кар алудмир куьн рикІелай,
За жуван яд, инсан патал саламат,
Хуьзва чилик - хазина хьиз рикІ алай!
Къуй, гьар сада зи чешмедай яд хъурай!
Ам - дарман я гьар са жуьре азардиз.
Руш, кутур квар, къуй сивив кьван ацІурай!
Хутахна це зи пияла на ярдиз!
Зи къайи яд це къизилгуьл цуьвериз!
Къуй, абуру лугьуй закай манияр.
Квез межлисриз кІан ятІа, заз эвериз,
Дустар! Зун къвез гьазур я, це ихтияр!
Зи яд хъвайи касдин беден-серин я.
Зегьем тирвал вахчуда лап бинедай.
Зун - булах яз, гьуьлелайни дерин я,
Уьмуьрлух яз куьтягь тежер чешмедай!
ИЛГЬАМДИН БУЛАХАР
Чил къазунна, туруни хьиз алмасдин,
Дагъдин лекьиз хкаж жезва цавариз.
Зегьметдин югъ, чилерал гьар са касдин,
Элкъуьр авун патал шад тир сувариз,
Яшамишрай куьн илгьамдин булахар!
Кьарай текъвез мичIи ва дар чилерик,
Гьуьлер кватIан кьарай текъвез секиндиз;
Иштиракиз мехъеррикни мелерик,
Илифзавай шадвилелди, эркиндиз,
Яшамишрай куьн илгьамдин булахар!
РикI ифена, амма беден къайи тир,
Хъвайи чIавуз зегьемвални рекьидай.
Диде тир чил кIанз рикIивай хайи тир,
Гатун цIикIиз халис мурк хьиз рекъидай,
Яшамишрай куьн илгьамдин булахар!
Алван-алван цуьк акъудиз чIурариз,
Къуьлуьн никIин дуст я емиш багъларин.
Хам шив хьтин дигай гимиш пурариз,
Авахьзавай серт ргарай дагъларин,
Яшамишрай куьн илгьамдин булахар!
Себебар квай агъзурни са жуьредин,
Куьн гьар кIвалин мугьманар я рикI алай.
Къуба, Хачмаз, Самур, Кьурагь, Куьредин,
Инсанар гьич фин тийидай рикIелай,
Яшамишрай куьн илгьамдин булахар!
Сажидиназ авач квелай багьабур,
Зи бедендин чIехи тир пай куьн яд тир;
Куьнни ризкьи язва халис мукьвабур.
Зи сивера авай шуьрбет са дад тир,
Яшамишрай куьн илгьамдин булахар!
КЬУЬД АТАНА
Чилерал жив, цаварал циф.
Ракъинин чин такваз гьайиф.
ТІебиатдин гьал я зайиф,
Кьуьд атанва, къаяр галаз!
Рекьер-ракьар, гьава мекьи,
Хъвадай ядни кваз хьанва кьи.
Сергьятар кьаз пара гьяркьуь,
Кьуьд атанва, цІаяр галаз!
Акъаж хьанва токдин симер,
Кьери хьанва хуьруьн кимер.
Мехъер къугъваз, кутаз демер,
Кьуьд атанва, паяр галаз!
Кефер патаз ийиз тамаш,
Гьахъ лагьайтІа, хъуьрез кІамач.
Вичихъ галаз цуру машмаш,
Кьуьд атанва, чаяр галаз!
Сажидиназ кьуь я такІан,
Жив галачир гачал гьакІан.
Вичихъ галаз бегьер кьакьан,
Кьуьд атанва, чаз Яр галаз!
ЙИСАН КЬУД ВАХТ
Гатфар - руш я дамахар гвай!
Гатфар - свас я кІвалахар гвай!
Гатфар - кал я булахар гвай!
Гатфар - вирт я мумлахар ква!
Гад - гада я гьерекат квай!
Гад - къайда я берекат квай!
Гад - са вахт я мярекат квай!
Гад - са бахт я лап къуват квай!
Зул - са вахт я къизил -гимиш!
Зул - са вахт я майва - емиш!
Зул - са вахт я марфар дуьзмиш!
Зул - са вахт я цифер къизмиш!
ХъуьтІуьн вахт я - живерин тахт!
ХъуьтІуьн вахт я - северин бахт!
ХъуьтІуьн вахт я - ял ядай вахт!
ХъуьтІуьн вахт я - ял ядай вахт!
САГЪ ХЬУРАЙ, РАГЪ
Вуч бетер тир йифен аяз?
Къуват гужлу, акьул даяз.
Вердиш тушир регъуь -гьаяз,
Чаз вичин зур къалурзавай.
Йифиз мекьи хьайи нуькІвер.
Агаж хьанвай чуькьвез рикІер.
Зайиф хьунвай вацран эквер,
Нефесни кваз кьурурзавай.
Цавун кІанел ачух жез экв,
Муштулух гуз рахана кІек.
На лугьуда акъатна тІвек,
Са вуч ятІан чурурзава.
Ачух хьана дуьнья михьиз,
Акакьзавач вири кхьиз.
Югъ атана цІайлапан хьиз,
Зегьмет чІугваз гьазурзавай.
Рагъ ргана, нисинин вахт,
Ял ягъунин гьазур я тахт.
Фейи чІаван ийиз кІанз ахт,
Къелемди вуч къугъурзава.
Къвез-къвез цавуз хкаж жез дагъ.
Яваш-яваш акІизва рагъ.
Сефил вацра вилеллаз нагъв.
Вич цавалай галчІурзава.
И гьал акур Сажидиназ,
Рази тушиз, хьана кІаназ.
Къуй ракъини гурай чаз наз,
Чими ишигъ ракъурзавай.
КВЕЗ ХВАШГЕЛДИ
Ван ацалтна къвада марфар,
Цуькверикай ийиз гьарфар.
Ваз хвашгелди, я чан гатфар,
Къацу либас гваз атанвай!
Худда туна ракъинин чад,
Берекатрин гьатнава ад.
Ваз хвашгелди, я мугьман гад,
Теспачавал кваз атанвай!
Салан майва, емишар бул,
Мелни мехъер, чими тир къул,
Ваз хвашгелди, я дарман зул,
Цавай марфар къваз атанвай!
Мекьивили кутаз хъиткъитІ,
Живер пара, рагъ хьана кьит.
Ваз хвашгелди, я яман кьуьд,
Чил муркІадив кьаз атанвай!
Кьуьдни гатфар вахи вахар,
Гадни зул я бажанахар,
Сажидинан квахьна ахвар,
РикІе шадвал тваз атанвай!
КАС АВАТIА?
Цуьквер такIан кас аватIа чилерал?
Атир жедай гьар садахъ са жуьредин.
Вуж ашукь туш муьгьуьббатдин вилерал?
Рагъ ргазвай тварар ципицI чередин.
Гьар са тарцихъ вичин жуьре цуьк ава,
Уьмуьрдикай лезет къачуз кIвачин тир.
Гьар цуькведин хура вичин рикI ава,
Атирдивди ацIай гьамгад гичин тир.
Цуьк авахьда, дамах ийиз бегьердал,
Гьарда вичин буржи кьилиз акъудда.
Зун ашукь яз акурла и сегьердал,
КIанивили вичив милиз агудда.
Цуьквер хьтин затIар я чи аялар,
Абур чIехи жезва гада, руш хьана.
Цуьквер акваз, рикIяй физва хиялар,
Гьар садакай са жуьредин къуш хьана.
ЧIалар, чIалар, рикIи гъизвай цуьквер тир,
Гьар садахъ са метлеб ава, дад ава.
Яргъирушан ирид жуьре эквер тир,
Куьн паталди дуьньяда зи ад ава.
ЧIехи хьунвай артух жезва суалар,
И дуьньядал вуч тазва за жувалай?
Жафа хьана, ацIудалди чувалар,
Куь Сажидин авахьайтIа рувалай.
ПАМКАМ ХИЙИР
Пакам хийир, экуьн ярар,
Шад хабар гвай ракъинин.
Ахъая кван чаз ви варар,
Аламатдин экуьнин.
Пакам хийир, экуьн гарар,
Сирнавзавай цавара.
Дустуни хьиз гваз шад хабар,
Са гъил эцяй ракІара.
Пакам хийир, азиз дустар,
Квез пакаман хийирар.
Кьилз твах куьн рикІин къастар,
Бажарагълу жегьилар.
«Пакам хийир», - лугьуз са-сад,
Рахазва чун гьуьрметдив.
«Пакам хийир», - лугьуз са-сад,
ЭгечІзава зегьметдив.
ЙИС
Жегьил руша гатфари хьиз цуькверин,
Женнет хьурна ашкъи авай рикІикай.
Яргъирушан ирид жуьре экверин,
Нур экъичиз, рагъ авуна вичикай.
Гад атана, гьатна рушан къужахда,
Жегьилвилин муьгьуьббатдин цІаяр гваз.
Сад Аллагьни шад хьана и кІвалахдал,
Къаршимиш хьана мехъер паяр гваз.
Зулу кьве гъил къакъажна хьиз, бегьердин
Безетмишна Ачул суфра – мехъер хьиз.
Дем къурмишна, махарик квай тегьердин,
Пешеривди цава лув гуз лекьер хьиз.
Кьуьд атана, суса вичин свасвилин,
Лацу дуьгуьр къурна чилел жив хьана.
Бахтлу уьмуьр кьве жегьилдиз хасвилин,
Катна физвай юргъадавай шив хьана.
КЪИЗИЛДИН ЗУЛ
Къацу пешер капар ягъиз вургьа-вур,
Зулун мехъер худда ава гургьа-гур!
Хъипи пешер ашкъидин цІай куькІуьна,
Лув гуз цава, кьуьлер ийиз, вургьа-вур!
ЦипицІ кулер кІватІал хьана гъетер хьиз,
Куьрсар хьанва чІеред таза бертерихъ.
Гьар са тарал халичадин кІетІер хьиз,
Ичер гала галгам-галгам цуьрцерихъ.
Хъархъун таран экъетІ хьайи кІерецар,
Гар акьурла, са-сад чилел аватда.
Зулун гару хци ийиз хитресар,
Жумни чуьхвер хажалатдик акатда.
Булахдин яд лап деринрай экъечІиз,
Катна физва кІамар кьуна кІел хьтин.
Арабир марф циферикай хкечІиз,
Авахьзава чилел гурлу сел хьтин.
Къизилдин зул, гьайиф вал жив ацукьиз,
Аман минет, яргъа жемир ракъинвай.
Зун тух жедач, атирдин ни галукьиз,
Зулун макъам чи багълара къекъуьнвай.
ЗУЛУН ЙИКЪАН РИТМАЯР
Мугьман хьанва зулун йикъар -
ТІирипІ – тІипІ!
КІвале тІили, куьчеда кьар -
ЛирипІ – липІ!
Марфади къвез гатазва цал -
Гарап – гап!
Зулун гару къачунва къал -
Тарап – тап!
Гурмардал гум, кІвале межлис -
Гургьа – гур!
Мягьле – мягьле мехъер халис -
Вургьа – вур!
Кьилел бармак, къуьнуьхъ кавал -
Сивел гум!
Паровозар хьиз кІвалба –кІвал -
Хуьрел гум!
Квез хвашгелди, зулун йикъар -
ЧІимел тир.
Атунихъ чун кудай ракъар -
ЦІигел тир!
АМ ГЬИ БУЛАХ Я
Ам гьи булах я, инсанди,
Дад такуна фейиди?
Ам гьи кIвалах я хъсандиз,
Гад такуна фейиди?
Ам гьи гьулдан я, ракь я,
Чад такуна фейиди?
Ам вуч лигим яракь я?
Яд такуна фейиди?
МЕВЕР БУЛАХ
И баркаван Мевердин ци,
Зи кефияр куьк авуна.
На лугьуда, гьар са тарци,
Гатфар хьана, цуьк авуна.
Я бахтавар, СтIал дугун,
Вун булахрин макан я хьи,
Мевердин яд рикIи чIугун,
Ам хъунивай мад кIан я хьи.
Гьар межлисдал, гьар суфрадал,
Рычал-суни Мевер ала.
Шад мел-мехъер гъиз арадал,
Абу-Земзем бегьер ала.
Чи Куьредин гьар са девлет,
Абур хуьн чи кIвалахар я.
Машгьурзавай лезги миллет,
Куьтягь тежер булахар я.
Мевер булах – бегьер булах,
Ажеб ширин дад ава вахъ.
Экуьнин гъед, сегьер булах,
Кьуд уьлкведа ад ава вахъ!
РЫЧАЛ БУЛАХ
Рычал-Судин яд чи лезги чилик квай,
Женнетдин кьвед лугьур Земзем булах я.
Гьар са тIалдиз гьар са дава вичик квай,
Сад Аллагьди чаз бахт гайи кIвалах я.
Рычал дере элкъуьрзавай женнетдиз,
Ам пIирерин, ам шейхерин яйлах я.
Камаллу тир халкь яз лезги миллетдиз,
Сад Аллагьди чаз бахт гайи кIвалах я.
Гзаф ава булахар чи Куьреда,
Абур гьар сад чи винизвал, дамах я.
Рычал цикай рахайтI гьахъ жуьреда,
Сад Аллагьди чаз бахт гайи кIвалах я.
КПУЛИНИ МАЗУЛАДИН БУЛАХАР
Куьре пата дуьнья машгьур булахар,
Гьар булахдихъ вичиз хас тир дад ава!
Сад Аллагьди туькІуьрай хьиз кІвалахар,
Пуд СтІалдал гьар са себеб яд ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
Хъуьтуьл гьава, чандиз дава-дарманар,
Беден лигим ийиз вердиш чад ава!
Гьар патахъай кьабул ийиз мугьманар,
Ина гьар суз зул, кьуьд, гатфар, гад ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
Пуд СтІалрин багълар гьар са емишдин,
ТІ****дин гуьзелвилин ад ава!
«Мевер» булах ятар къизил-гимишдин,
«Рычал-Суни» - виридак квай сад ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
Мугьманар шад кьабул ийиз гьуьрметдив,
СтІалвияр лугьуз -хъуьрез, шад ава!
Винизвал тир къадим лезги миллетдин,
Тарифардай булахар чахъ мад ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
ЦIАЯР ЦИН БУЛАХ
СтIал пата, вацIун кьере,
Тамашадин кIвалах ава.
ТIямер авай гьар са жуьре,
Шумудни са булах ава!
Гьар атайла, кефи жез куьк,
Гъил кутада, гьар сада цик,
ТIебиатди багъишай цуьк,
Вахъ гьи кьадар дамах ава?
Хуш суьгьбетар ийиз ширин,
Гегьенш жеда лугьун-хъуьруьн,
Мехъуьр тарар цIару серин,
Са ажайиб яйлах ава!
Мани ягъиз сегьердикай,
Рахаз жеда бегьердикай.
Заз гьар гуьзел тегьердикай,
Шад хабаррин суракь ава!
Виш йисарин тарих авай,
Элдин сиве тариф авай,
Гьунар я чи чилихъ авай,
Бул няметрин чанахъ ава!
Гуьлчеменриз ухшар чIурар,
Ачух я чаз куь мерд варар.
Зегьметдал рикI алай чанар,
Ина фу-яд, къаймах ава!
«Ажал дере» цIаяр бине,
Яд хъвана, сагъ ийиз куьне,
Залан парар кьуна къуьне,
Себеб гьар са тарахъ ава!
Гьамишанда Сажидиназ,
Багьа я куьн ширширдин наз,
Ашукьдив гвай манидин саз,
ЦIаяр цин булах!
Чи бахтавар девирдиз хас,
ЦIаяр-цин булах!
КЪАЗАН БУЛАХ
Я бахтавар, Къазан булах,
Вун паласдин никIе кIандай!
Зегьем хьайи чIавуз кIвалах,
КIани ярдин рикIе кIандай!
Гьажид вирин къайи шагьвар,
Кьилел лпI-липI, юзаз лувар,
Паласада хьун я – сувар.
Чаз са муркIад тике кIандай!
Ягъван чинар-некьийрин тIул,
ЧIалитIрин луж, чикIиз цIакул,
ЧIигъичIигъри ийизва кул,
Вирвиригъни кIекIе кIандай!
Гагь рагъ жеда, гагь циф цавал,
ЭкIяйна цав тирвал кавал.
Жува дамах ийиз жувал,
Дамахардай уьлкве кIандай.
Сажидин, на мийир хиял,
Са геренда ягъ жуваз ял.
Гьар гьамиша ашукь тир вал,
Къвалав ви паб – бике кIандай!
ЛАТАРИН БУЛАХ
Агъзур йисарин «Булахрин» тама,
Чинардин тарни са булах ама.
Дегь девиррин пак мергьемет кумай,
Агъа-СтIалрин Латарин булах!
Дувулар дерин фена чилериз,
Къадим тарихар акур вилериз,
Ачух ийизвай вири эллериз,
Агъа-СтIалрин Латарин булах!
Ара датIана багъишиз ятар,
Муьжуьд виш йисуз хуьз Чинардин тар,
Дуьньядиз магьур авур адан тIвар,
Агъа-СтIалрин Латарин булах!
Паталай атай чал гьар са душман,
Яд хъваз тахьана, катналда пашман.
Гьар са жуьредин тIалдиз тир дарман,
Агъа-СтIалрин Латарин булах!
Патав гва ви пIир, ийиз зиярат,
Гъиз, акалава, гьар сада таратI.
Бегьерлу чилер ийизвай арат,
Агъа-СтIалрин Латарин булах!
Къана, хкатиз чилеркай дерин,
Гьи кьадар я вун хъвадайла ширин?
Мугьманар къвезвай гьар къуз са хуьруьн,
Агъа-СтIалрин Латарин булах!
Халкьдиз къуллугъиз, чешме тир дегьне,
Камаллувилиз дережа вине,
Вирида валай къачузва чешне.
Агъа-СтIалрин Латарин булах!
Сажидинни са кас яз, хъвазвай яд,
Мукьвал-мукьвал вал кьил чIугваз я шад.
Чаз вирибуруз багьа тир тек сад,
Агъа-СтIалрин Латарин булах!
ЧИ ДАЛУДИХЪ
Са чІавузни лезги чилин девлетар,
Кьит жедай туш, цив ацІанвай гьуьлер хьиз.
Къадимбур я чи лезгийрин адетар,
Гурлу мелни мехъер, лезги кьуьлер хьиз!
Чи далудихъ дагълар гала, кьакьан тир,
Чахъ Шарвили ава рекьин тийидай.
Чахъ са касни авайди туш, такІан тир,
Чун Ксар я, хъсанвилер ийидай.
Эминани Сулеймана тарс гайи,
Чун гьабурун рухваярни рушар я!
Ватан патал чанар гудай, чан гайи,
Дагъдин лекьер хьтин викІегь къушар я!
Лезгистандин гьар са хуьр са къеле тир,
Багьа я чаз адан Земзем булахар.
Гьар са рекьяй дережайриз вине тир,
Пара кьван чахъ ава адлу кІвалахар!
ГьакІ ятІани, чун вилик фин герек я.
Еке буржар амазма чи хивера!
Азадвал чи руьгьдиз лазим хуьрек я,
Куьмек патал Шарвилидиз эвера!
Сажидинни, вири хьтин инсан я,
Гьар са рекьяй хъсанвилел рикІ алай.
Ватан кІани инсан хьун хупІ хъсан я,
Экуьн кьиляй цуьквер акваз чиг алай!
ГЬУЬРМЕТДИН ТІВАР МУБАРАК
Вил вегьейла, алай чІаван тарихдиз,
Халкь паталди чІугвазвай кас зегьметар;
Заз са кьелел чида хъуьтуьл къилихдиз,
Къазанмишиз алакьзавай гьуьрметар:
Ери-бине Къара-Куьре Ватан тир,
Вич Дербентви яз, камаллу инсан тир,
Лезгистанда туьхуьн тийир ад авай,
Мус акуртІан, даим хъуьрез, шад авай,
ТІварни адан я Сулейман Керимов!
Гьи кьадар пул харжна суваб рекьериз?
Сад тир Аллагь гьамиша яз рикІеллай.
Шумуд садан шад авуна рикІериз,
Вил, чарасуз куьмек гунин рекьеллай?
Са чІавузни вил хьун тавур чарадал,
Московада мискІин гъайи арадал,
«Анжи» хкаж ийиз ялай кас хьайи,
«Йисан Инсан» тІварни гуниз хас хьайи,
ТІварни адан я Сулейман Керимов!
ДИДЕ ТУШНИ?
Цава гъетер, варз, рагъ ава герек тир,
Диде-буба – ви патав гва зирек тир.
Кьве кас ава чаз гьамиша куьмек тир,
Сад Аллагь я, садни хайи диде я!
Диде тушни чаз и дуьнья гайиди?
Диде тушни чун бахтлу жез хайиди?
Гьар са яман завалдикай хвейиди,
Сад Аллагь я, садни хайи диде я!
Велед патал чанни гьайиф татайди,
Велед патал чил кьве кІвачив гатайди,
Чун паталди даим герек атайди,
Сад Аллагь я, садни хайи диде я!
Дидейрикай мелекар жез хъфена,
Дидедин рикІ велед патал ифена.
Гъетер хьана, кузва цава куькІвена,
Сад Аллагь я, садни хайи диде я!
Кьисметдикай нарази яз, шез тахьуй,
Дидедин кеф хана, ризкьи нез тахьуй,
Сажидин, вун гьич ягъалмиш жез тахьуй,
Сад Аллагь я, садни хайи диде я!
ШУКУР ГЪВАШ
Рекьин тийир кас дидеди хайид туш,
И дуьньядал къуп са касни хьайид туш.
Кьегьал касди вичел леке гъайид туш,
Ваз и уьмуьр багъишайдаз шукур гъваш!
Вири крар туькІвей садни хьайид туш.
Даим сиве ширин дадни хьайид туш.
Кьегьал касди хъуьчІуьк гъуьлягъ хвейид туш,
Лампа куькІуьр багъишайдаз шукур гъваш!
Аллагьдив гвай бахт виридаз хьайид туш,
Пачагьвилин тахт виридаз гайид туш,
Буш йисарин вахт садазни хьайид туш,
Фидай жигъир багъишайдаз шукур гъваш!
Ишез атай инсан - ишез хъфида,
Уьмуьрдин еб кьатІ хьайиди рекьида,
Чимивилихъ ялда мекьи хьайида,
Кьисметрин сир багъишайдаз шукур гъваш!
Са вун туш кьван нарази кас алемдал,
Гьисаб шумуд тІур алатІа къелемдал?
Яшамиш хьухь муьгьуьббатдин мелгьемдал,
Дуьнья сад тир багъишайдаз шукур гъваш!
Зун квез чидай Сажидин я, шаир я.
Зун гьалал тир ризкьи тІуьр са факъир я.
Сад Аллагь - ам зун халкь авур магьир я,
«Мекке» тир хуьр багъишайдаз шукур гъваш!
КЬЕТІЕНВАЛ
Гьар са йикъахъ ава вичин кьетІенвал,
Гафарихъ хьиз акъатзавай сивяй ви.
Фитнекардин гьалт тавурай буьгьтен вал,
Хер тахьана, аквада къвез сивяй ви.
Гьар садаз вич пачагь хьана кІанзава,
КІанивални жеривал кьвед сад тежез.
Садан капу цІайлапандин ванзава,
Муькуьд шезва, чкІанвай сив кІватІ тежез.
Вирибурухъ авай дуьнья сад я, сад.
Ша, ам чна къужахда кьан, аял хьиз.
И дуьньядал яшамиш хьун ад я, ад,
Ша, хуьн чна ам рикІевай, хиял хьиз.
Гьар девирдихъ ава вичин игитар,
Герек чІавуз гъил къачудай чандилай.
Са бязибур яз амукьун чигитар,
Асуллу яз дигмиш тахьай тандилай.
Веривердер ийиз вердиш кьил ятІа,
Мукьвал-мукьвал ахъа ийич гъалатІар.
Вун физвайди лепе алай гьуьл ятІа,
Хьун герек я къутармишдай алатар.
Са кІанда чаз акьулар гуз чарадаз,
Гайи акьул кьаз гьи кьадар гуж ава?
Яб тагудай ахмакь уьзуькъарадаз,
Тербет, несят, акьул тагай вуж ава?
Инсан хьунухь гьи кьадардин азаб я?
Жув дуьз тухун вирибуруз чешне яз.
Чи гьар са югъ гьялун лазим гьисаб я,
Гьар са жаваб дериндава, дегьне яз.
СВАС БУЛАХДАЛ
Квар къуьневаз, свас булахдал
Акъудзава, къе дамахдал.
Вири шад тир и кIвалахдал,
Им чи лезги са адет я!
Къуьневай квар гимишдинди,
Свас, къелем бул емишдинди,
Къекъуьн къветрен еришдинди,
Вили ямир, квез минет я!
Булахдин цяй ацIурна квар,
Сад Аллагьди туькIуьруй кар.
Келегъадин луварик гар,
Им чи лезги са адет я!
Булахдин яд кварце хьурай,
Гьуьрмет вини кIарцIе хьурай,
Свас бахтарин цIарцIе хьурай,
Вили ямир, квез минет я!
Свас хтана, квар гваз ацIай,
Фад, къажгъандин худда тур цIай.
Мубаракар лугьун мецяй,
Им чи лезги са адет я!
Суса гъайи булахдин яд,
Шуьрбетдин хьиз ширин я дад.
Хъсан крар акурла мад,
Вили ямир, квез минет я!
ЖЕМИР
И дуьньядал тахьай са кар, вакъиа,
Амач жеди, вилиз такур аламат.
Чириз четин я нагьахъни, гьакъикъат,
Гьарда вич хуьз алахънавай саламат.
Тапархъандин чIалахъ жемир, гьич жемир!
Гьахъ паталай, гьахъсуз тир пад вагьши я.
Нагьахъдаз вич гъалиб хьана кIан жеда.
Гьахъсуз патан япар кьведни биши я,
Адан кьиле авай мефтни къван жеда.
Куьн фитнедин чIалахъ жемир, гьич жемир!
Гьалалвилел тIуьр фу, чандиз ширин я,
Гьахъ тир пата аваз жеда адалат.
Гьахъсуз патан дертни-дуьгуьм дерин я,
Амукьдайди тек са кар я – хажалат!
Куьн тегьнедин чIалахъ жемир, гьич жемир!
АМУКЬДАЧ ВАХЪ МУКЬВАБУР
Дуьнья ажеб туькIуьр хьанва чIурукIа,
КичIевилиз ийиз гьуьрмет, хатурар.
Катдай чка жагъин тийиз хурукай,
Чан аламаз къурху хьана суракай,
ЧIехибуру незва гьар къуз ятурар!
Гьахъ кIвалах, гьахъ авун патал гуж ава,
Девлетлуйрин тереф хуьзва вирида.
Гьахъ жагъуриз хьайи инсан вуж ава?
ЦицIерин хьиз, акьалтI тийир луж ава,
Гьахъсуздан кIуф ава даим гъерида.
ВацIарни кваз катда дерин гьуьлериз,
Къураматдиз яд акъудун четин я.
Жинерар хьиз, физ чилерай чилериз,
Кесибдин пад кьаз, кас аквач вилериз,
Аквадайди, инсаф течир батин я.
Девлетлуйрихъ дустар жеда парабур,
Кесибдин пад кьаз амукьдач мукьвади.
Жуван мукьва-кьил хьана чарабур,
КIватIал хьана, чинар уьзуькъарабур,
Вун, есирда кьаз алахъда накьвади.
АЗИЗ СУЛЕЙМАН
Азад яшайишдин тамам шартIара,
Хкизва вун чна рикIел, Сулейман!
Сталина чаз гайи хуш вахтара,
Чи рикIелла ви тIвар, азиз Сулейман!
Ватанда ви гурлу зегьмет ргазва,
Цавун аршда яру пайдах къугъвазва.
Ви чIалари чак зурба руьгь кутазва,
РикI пайдах хьиз, кьуна виниз, Сулейман!
Чан чи азиз, ширин буба, гьуьрметлу,
Азад девир патал хьайи менфятлу.
Чахъ ви чIалар амазма лап къиметлу,
Абур чна кIелда кIевиз, Сулейман!
Ви чIалари акьул гузва хъсандиз,
Ви чIалари цуьк акъудна Ватандиз.
Ви чIалари няне гана душмандиз,
Дуьзвилин рехъ тухуз кьилиз, Сулейман!
Гъалибвилин яру пайдахъ гъилеваз,
Къе чун физва Сталинан рекьеваз,
Азиз буба, ви эсерар рикIеваз,
Физва чун коммунизмадиз, Сулейман!
I949 -йис.
ЛУВ ЦЕ
Лув це, лув це, келимаяр шаирдин,
Куьн иеси - Гомер я чи девирдин.
Адан виш йис тамам жезвай вахтуна,
Заз чи халкьдин бахтаварвал акуна.
Гьам фяледиз, гьам лежбердиз, чубандиз,
Багьа я ви гьар са шиир Ватандиз.
Музейдин рак ачух я чи шаирдин,
Адан багъдай къвезва хуш ни атирдин.
Ина шаир, аса чиле акIуриз,
Къекъвейди тир, жавагьирар жагъуриз.
Къуй и кIвалихъ авай гьяркьуь рекьера,
Халкьдин сел хьуй, ашкъи аваз рикIера.
ЭкъечIай кас, кесиб халкьдин арадай,
Ам шаир тир дуьзвал патал рахадай.
Лезги Пушкин, лезги Шотто, Низами,
Ам тушни бес чи Рудаки играми?!
Горькийдин дуст, Джамбулан стха тир,
Кесиб синиф патал чIехи арха тир;
Ви шиирри бегьер гъизва никIериз,
Ви шиирри ашкъи гъизва рикIериз.
Гьам мектебра ви шиирар кIелзава,
Алимрини ви нагъмаяр гьялзава.
Дагъустандин халкьдин шаир Сулейман,
Чаз хуш я ви жавагьирар лап масан.
Лув це, лув це, келимаяр шаирдин,
Лекьери хьиз дагъларин тик кьилериз!
Лув це, лув це, келимаяр шаирдин,
Чи азад тир миллионрин рикIериз.
Коммунизма яргъа авач - мукьвалла,
Ви мурадни тир ам масан, Сулейман.
Азиз шаир, даим вун чи рикIелла,
Им юбилей я ви виш сан, Сулейман.
I937-ЙИС
Къанни цIерид лагьай йис,
Заланди тир крариз.
Сулейманан мадни пис,
Рех янавай чIарариз.
«Самурский – душман я», -
Лугьур гафар ван хьана?
«Им вуч эхирзаман я?» -
Шаирдикай къван хьана.
Къведай ванер яргъарай,
Алмасди хьиз атIудай.
Дустар акваз ахварай,
РикI ажугъдив ацIудай.
Яшарини вичин кар ,
Ийиз беден яваш тир.
Азардивни зиянкар,
Гвайди залум сиваш тир.
Айна – кьилихъ, кIвачерихъ
Галай рушар. гадаяр.
Амма адан хъуьчIерик.
Чуьнуьх хьанвай жидаяр.
Эхиримжи гафарни
Алахънавай лугьуз ам.
МуркIадавай юрфарни,
Къана месни яргъан, гам.
Гужуналди рахазвай,
КьатI-кьатI ийиз гафарни.
ГъвечIи суса чаразвай,
ТIалабнавай афарни.
Садлагьана хуш кьуна,
Гъил – гълеваз Айнадин.
Гадайри гъил, кIвач кьуна,
Низам квахьна къайдадин.
Рахаз-рахаз Сулейман,
Фена залан ахвариз.
Къарши хьана югъ яман,
Рухвайризни рушариз.
Гьарй-вургьай, шелдин ван,
ЧкIана кьуд уьлкведиз.
Залан хабар-телдин ван
Московдизни Меккедиз.
Экуьнахъ фад къарагъиз,
Хуьруьз хьана хабарни.
ЧIарар чухваз, гьарагъиз,
КIватIал хьана папарни.
Рекьер, кIвалер, гьаятни,
Межлис хьана гьарайдин.
Машин лугьур баятни,
Есир хьанвай сарайдин.
Кьуд кас фена сурарал,
КIвал эцигиз эхирдин.
Мяфе лугьур пурарал,
Хкажиз кIанз пехирдин.
Тепкеш кIамай эгъуьниз,
Лакьандал кьван атIана.
Кас атана, гуьгъуьниз,
Сивевай гаф атIана.
«Хутахзава Сулейман,
Махачкала шегьердиз» -
СтIалвийриз кар яман,
Элкъвенвай са зегьердиз!
Гегьенш мулкар – СтIалрихъ,
Мублагь «накьвар» - сурарни.
Къуват амач «КIватIалрихъ»,
Зайифбур я крарни.
Билиждиз кьван машинда,
Поезддавай – меркездиз.
Такур крар яшинда,
Кесиб патал уьлкведиз.
Каспи гьуьлуьн къерехда,
Чин элкъуьрна дагъларихъ;
«Гомер» вичин саягъда,
Рахаз ама халкьарихъ.
Хуьрелайни сергьятдиз,
Гегьенш хьана сурарни.
Сулеймана регьятдиз,
Кьабулзава ярарни.
ЧIехи диде Чили ам,
Кьунва вичин къужахда.
Хьанва мукьва-кьили ам,
Пак инсандин саягъда.
Чилин шардин гьар санай,
Къвезва адал, кьил чIугваз.
Алахънава инсанар,
Адан патав гьуьл чIугваз!
Шагьни Шалбуз кьакьан я,
Шииратдин дагъ я ам.
Зун ви патав са къван я,
Рагъ амай кьван, сагъ я ам!
БАГЬА Я ЗАЗ СТIАЛАР
Гьар са хуьруьхъ вичин тIвар-ван, ад ава,
Гъалибвилер лигимардай чад ава.
Захъ пудакай эвелимжи сад ава.
Гьа кардалди багьа я заз СтIалар!
Пара ава гуьрчег хуьрер, шегьерар,
Гьардахъ ава вичин ширин бегьерар.
Багъишай хуьр «Шииратдин сегьерар»,
Гьа кардалди багьа я заз СтIалар!
Женнет са затI туш хуьр авай чкада,
Къизилгуьллер экъечIда и руквада.
Халкьдин чинай заз жуван бахт аквада,
Гьа кардалди багьа я заз СтIалар!
Агъа СтIал - Шииратдин Мекке я!
Ам Сулейман багъиш авур уьлкве я!
Сажидиназ адан къадир еке я,
Гьа кардалди багьа я заз СтIалар!
ША, БУЮР
Са пай дагълар, са пай аран чилерин,
Бегьер гудай берекатлу чуьллерин,
Зегьмет кІани, гьуьрмет кІани эллерин,
Лекьер хьана, гар квай гужлу луварик,
Садвиливди, шадвиливди суварик,
Ша, буюр чи Сулейманан ватандиз!
Буюр СтІал-Сулейманан райондиз!
Югъ-къандивай гурлу жезвай кІвалахрин,
Рычал-судин, Купул цинни булахрин,
Гуьзелвилиз тамашиз чи яйлахрин,
Лекьер хьана, гар квай гужлу луварик,
Садвиливди, шадвиливди суварик,
Ша, буюр чи Сулейманан ватандиз!
Буюр СтІал-Сулейманан райондиз!
РикІел хкиз тарихарни виликан,
Гьасананни, Эминанни, Меликан;
Мубаракиз агалкьунар хьайи кьван,
Лекьер хьана, гар квай гужлу луварик,
Садвиливди, шадвиливди суварик,
Ша, буюр чи Сулейманан ватандиз!
Буюр СтІал-Сулейманан райондиз!
ЛЕКЬ Я ЗУН
Кавказ дагълар, кьилер рехи живедин,
Гуьнеярни, мандавар тир деведин,
Цифер алаз – серин марфни харар квай,
Яргъа шивдал алаз, лув гуз, пурар квай,
Пак женгиниз халкь авунвай лекь я, зун!
РикIе халкьдин дердерикай гуж авай,
Вуч кьван хъсан, шад къастарин луж авай,
Гьахъвал, садвал патал лезги миллетдин,
КичIе тушиз, хура гьатдай зиллетдин,
Куз, куькIуьниз халкь авунвай лекь я, зун!
Иви ргаз чандин гьар са дамарда,
Чархачи тир муштулух гуз чамарда,
Уьмуьр багъшай шииратдин рекьера,
Экв хьиз куькIуьр магьрумбурун рикIера,
Гьар са куьниз халкь авунвай лекь я, зун!
Гьа и крар гьисс авурла, чанни гуз,
Гьазур я зун душманриз чи къванни гуз!
РикI ацIанва хийирлу тир крарив,
Чин экуь тир гьар пакаман ярарив,
Руьгь экуьниз халкь авунвай лекь я, зун!
ГЬИНИЗ ФЕНА, ЛЕЗГИЯР?
Чилер, цавар гьамиша яз сад я, сад!
Цава ракъар, варцар ава, гъетерни.
И кIвалахрал Сад Аллагьни шад я, шад!
Чилел ала инсанарни, къветерни.
Гьар жуьредин гьайванарни, ничхирар,
Дагълара чи авай хпер, нехирар.
Чи девлетар гьиниз фена, Лезгияр?!
Чуьллер - векьин, никIер – ризкьи техилар,
Багълар агъзур жуьре дадлу емишрин.
Гьикьван тергнай душманар – чал пехилар?
Шагьидар я дагълар, кьилер гимишрин.
Шарвилидин яракь: къалхан, тур адан,
Кас-Бубади пак весияр, тур адан,
Чи адетар гьиниз фена, Лезгияр?!
Девиррилай девиррал къвез, тикрар жез,
Чун секиндиз тазвач, къеце патари.
Чун вердиш тир, гафарикай крар жез,
Цавар чпиз муьтIуьгърай тир картари!
Гьажи Давун, шейх ярагъви Мегьамед,
Кьейибуруз, вирибуруз хьуй рагьмет!
Чи гьуьжетар гьиниз фена, Лезгияр?!
Дагълар – дагълар яз амазма, кьакьан тир.
Каспи гьуьлел аламазма лепеяр.
Душманриз рей гайиди туш, такIан тир,
Икрам ийиз вердишбур туш тепеяр!
Агъул, Рутул, Табасаран стхаяр,
Чи Алпандин къадим чIаван архаяр,
Чи миллетар гьиниз фена, Лезгияр!
Гьикьван вахтар фида, гьикьван дурум гуз,
Гьикьван эхда, кваз такьаз и кIвалахар?
Югъ-къандивай кIеве твазва чун, рум гуз,
Етимар хьиз, дагъда ишез булахар.
Чи бубайри агъзур сара чIугур кьван,
Чи дамарра ивид селлер ругур кьван,
Чи зиллетар гьиниз фена, Лезгияр!
ДЕГИШ ТЕЖЕН РУЬГЬЕРИЗ
Гьикьван дегиш жезватIани винелай,
Руьгь, къене чи дегиш тахьун герек я.
Руьгьдиз дегиш тахьай инсан кьилелай,
Ам гьамиш, гьар са карда зирек я.
Вуч паталди на и гафар лугьуда? -
Жузадайбур шумудни са кас жеда.
Акьалтзавай муьрхъ рикIелай алуда,
Гьа чIавуз чун афериндиз хас жеда.
Аял вахтар, жегьил вахтар, яшар хьун,
ТIебиатдин лишанар я, инсанар.
Руьгьдин рекьяй гьамиша са ухшар хьун,
Амай крар ийиз жеда хъсанар.
Аялвилин яваш жеда гьерекат,
Жегьилвилин гуьзелвални туьхуьда.
Артух жеда камалдинни берекат, -
И гафар квез лугьузвай кьил рехида!
Винел патан дегиш ятIан шикилар,
Дегиш тежез, хъсан крар таз алахъ!
Герек къведач авун артух фикирар,
Жуван рикIе еке къастар тваз алахъ!
БЕС Я, БЕС Я
Зун паталди экуьн ярар,
Ракъин хъуьруьн бес я, бес я!
Цуькверив шад рахаз тарар,
Гуьзел ярдин чIулав чIарар,
Гарув къугъун бес я, бес я!
Бес я, бес я, заз кIаниди,
Ви ширин тир сес я, сес я!
Пияладин яд хъвайиди,
Сад Аллагьди заз гайиди,
Зун патал вун бес я, бес я!
Аял вахтар, лифер хьана,
Цава къугъун бес я, бес я!
Цав чIулав тир цифер хьана,
Чи кIанивал, йифер хьана,
МичIи авун квез я, квез я?
Квез я, квез я, чан кIаниди?
Гъам чIугур кьван, бес я, бес я.
Заз муьгьуьббат наз гайиди,
Хаму жейран хьиз хвейиди,
Зун патал вун бес я, бес я!
КЪЕНЯЙ РИКI КIЕВИ
Аял чIавалай кьуьзуь жедалди,
Чандикай атIуз багъишна кIусар.
Акъвазнач халкьар рази жедалди,
Шиирар кхьиз, акъудна йисар.
Са акьван регьят акъатнач уьмуьр,
Шумуд са дуьшуьш атана кьилел?
Вун гьикI амукьна, сагъ яз, -лугьумир,
Батмиш тахьана, вацIа ва гьуьлел?
Хвена худади, шиирар кхьиз,
Халкьдин рикIеркай хабар кьун патал.
Шумудни сад зал алахъна кикIиз,
Акъаж ийиз кIанз, япар кьун патал.
Аял чIавалай дявеярни каш,
Кьисмет хьана заз, шадвал авачиз.
Шадни пашман яз давамарна яш,
Гьакимрихъ галаз садвал авачиз.
И кьудкъад йиса такурди амач.
Социализма – шад ва пашманвал.
Къецин девирда лугьурди амач,
Къазанмиш ийиз кIан туш душманвал.
Чилер – гьа чилер, цавар гьа цавар,
Гьар йисахъ вичин кьуд жуьре вахтар.
Садбуру цавуз ийизва ялвар,
Са-садбур патал пайзава бахтар.
Вун гьибурукай ятIа, Сажидин?
Аллагь патал заз гуз тахьуй суал.
Зун шаирвилин гвай инсан я дин,
Къеняй рикI кIеви, винелай усал!
УЬМУЬРДИН КЪАДИР
КIаниди амаз фидайла суруз,
Муьгьуьббатдин дад такуна атир,
Фидай вахтунда ажалдин хуруз,
Ахпа чир жеда уьмуьрдин къадир!
Гьар са декьикьа, гьатта са легьзе,
Акъваздай чIавуз къиметдиз багьаз;
Ширин тир чандик кумай кьван бенде,
Лигим гьулдандин саягъда акъваз!
Уьмуьр-акунвай са экв я вилиз,
Ашукьвал ийиз чилизни цавуз!
Ам багъиш тирди ви инсанвилиз,
РикIелай алуд мийир са чIавуз!
Уьмуьрдикай хьухь хкудиз лезет,
Уьмуьр я ам чахъ авай хазина.
Виликди алад, фейи рехъ гуьзет,
Уьмуьрдиз тамаш мийир терсина.
Сажидиназни уьмуьрдин куьруь,
А кьил таквазвай са вахт жагъанва.
Виридалайни ширин вирт, гъери,
Къимет авачир са бахт жагъанва!
КАС АВА
Вирибуруз хъсанвилер ийидай,
Алакьунар авай чIехи Кас ава.
Инсан ятІа, инсанвилер ийидай,
Дуьз лишанар хьун виридаз хас ава.
Хъсанвилер авур ксар гьуьлени,
Са чIавузни батмиш жедач, - лугьуда.
Инсанвилел тухвай хуьре-кІвалени,
Инсанар квев, са хзан хьиз агуда!
Лугьумир хьи, уьмуьрлух вун шад жеда,
Гьар гьамиша туькІуьдач ви кІвалахар.
Гьар са йисахъ вичин кьуьдни гад жеда,
Гьар са хийи кIвалахда хьухь уртахар.
Хъсан ксар кьейи чІавуз, сувабрин
Иеси жез, халкьдин рикІе амукьда.
Пис инсанар, хура гьатиз азабрин,
Дуьз рекьени, кІвачер галкІиз, алукьда.
Вун Аллагь туш, вунни вири инсанрин
Хзандай я, дуьз тир рекьяй физ алахъ.
Тум-кьил авач чак квай кьадар нукьсанрин,
Гьикьван четин ятІан, намус хуьз алахъ!
Вун фейитІа, за къалурай рехъ кьуна,
Ви кьил цава жеда эвлед-бевледрин.
Кард ахъайна, ацукьайтІа, пехъ кьуна,
Юкьва жеда азиятрин, зиллетрин. -
И жуьредин тарсар гудай дахди заз,
Гьар гаф кватай чІавуз пис-хъсандакай.
Женнетдиз физ кІанзаватІа, ваз яхдиз,
Пис рахамир садрани инсандикай!
ШИИРАТ
Шииратдал ашукь я зун, аял хьиз,
Метлеб дерин, дережадиз кьакьан тир.
Ам зи рикІе гьатай чIавуз, хиял хьиз,
Шииратдал ашукь я зун, Кьуркьан тир.
Шииратди, кьунва вичин къужахда,
Жегьил хъийиз алахънава яшариз.
Ашкъи, гьевес кутаз гьар са кІвалахда,
Шиирарни кхьиз тазва рушариз!
Гуж хьанай заз гьалтначиртІа шиират,
Зун нихъ галаз шад рахадай, хъуьредай?
Я захъ эвел жедачир, я эхират,
Жагъидачир къекъвейтIани Куьредай!
Йикъан кьарар, йифен ахвар квез хьурай,
Зун секинз тур шииратдин яхада!
Халкьдиз чІалар лугьуз ширин мез турай,
Амайбурув, зун мажалдив рахада.
Шииратдал ашукь шумуд йис хьана?
Сада садан чна кефи хайид туш.
Сад рахайла, сада яб гуз, кис хьана,
Чи арада гъейри ният хьайид туш.
Захъ аватІа, ава тек са шиират,
Зун гьамиша ава адан къужахда.
Зи чІалар квез, зи эвел, зи эхират,
Шииратни жувахъ галаз хутахда!
Шииратди гваз къекъвена хуьрера,
Лезгистандин къалурна заз дереяр.
Кьил акъудиз чирна дерин сирерай,
ГьикI хвенайтIа, бубайри чи къелеяр.
Эй, Сажидин, Эминахъни шиират,
Сулейманахъ хьанай, илгьам дуст хьана.
Ам са затI я, чин тийидай эхират,
Вахт атайла, ахвариз вач, суст хьана!
УЬМУЬРДИН ГУРАР
Хкаж жезва зун гурарай виниз,
Уьмуьр лугьудай, кIарар гьисабиз.
ТухузватIа, зун кьисметди гьиниз?
Авур ва тавур крар гьисабиз!
Къвердавай четин жезва, хкаж жез,
Гьар кIарцин къимет багьа жез пара.
Камар жез куьруь, кIарар акъаж жез,
Четин рекьи зи атIузва чара.
Чидач шумуд кIар куматIа вилик,
Шумуд югъ, шумуд варз, йис куматIа?
КьейитIани зун акъваздач чилик,
Эгер зак шаир яз гьисс куматIа!
Шаирвилинди я зал алай чан,
Сад тир Аллагьди авунвай багъиш.
Халкьдиз багъишда жувал алай чан,
Намусди тавун паталди къаргъиш.
Ажал - гуьлле я, такваз галукьдай,
Адакай къурху хьун къведач герек.
Душман ятIани ядач кьулухъай,
Кьисас вахчузвай кас ятIа зирек!
Сажидин - сад я, инсанар - пара,
Инсаният зи - багъри хзан я!
Емиш яз гъана, абурун тара,
Гьа кардалди заз уьмуьр масан я!
ВУЧДА ЗА?
Буйдиз шумал, катран вилер чIулав, руш,
Къуй цIа курай муьгьуьббатдин ялав, руш,
Эгер гвачтIа, уьмуьрлух зи къвалав, руш.
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?
За вилериз вуч ийин вун аквазвай?
МикьнатIисри хьиз зун валди чIугвазвай.
Вацран далу пад тиртIа вун таквазвай,
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?
Хъуькъвен кьилер, цуьквер хьтин марвардин,
Гьар са лишан, махарик квай тавардин,
Эгер ваз ван къвезвачтIа зи ялвардин,
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?
Рушар пара, ашукь тир яр сад жеда.
КIанид кьисмет тахьайдан рикI пад жеда.
Йисарикай, дад галачир, яд жеда,
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?
Сажидин, на такьаз ви вахт уьмуьрдай,
Кьазвани лагь, цуру хьайи чехирдай?
Ваз ихтияр ава лугьуз эхирдай:
«Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?»
ТАХСИР
Сифте кьилерай чубарукар хьиз,
Чун къугъваз хьанай аяларин саягъ.
Ахъайнавайди бахтун ракIар хьиз,
Жегьил рикIера куькIуьрна чирагъ.
Вун цава лув гуз, ивичIиз чилел,
Низ хьайитIани ачух ийиз сир;
Гила и бала атайла кьилел,
На чарабурук кутазва тахсир.
КIанивал жеда - кьведан арада,
Пуд лагьайдаз ам чирун я гунагь.
Гьикьван ваз кьинер кьуртIан чарада,
Иблис касдикай жедач ваз панагь.
Квез герек ятIа, къе хкун рикIел?
Чи жегьил вахтар, шез, ийиз вай-зир?
Чи кьведан чарар ачух ийиз кIел,
На чарабурук кутазва тахсир.
Къе вун шегьерда, зун ама хуьре,
Гьикьван ава чи арада мензил?
Кьел вегьиналди куьгьне тир хире,
РикIе авай тIал жедани кьезил?
УРУСРИН РУШАР
Урусат - Ватан муаллим рушар,
Аялриз тарсар гуз, атай къушар,
Чебни жегьил тир, лифериз ухшар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Урус чІаланни маса илимар,
Чир ийиз атай, рушар - малимар,
Чи аялрикай ийиз алимар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
ЧІехи паяриз – кьвед лагьай Ватан,
Хьанай дагъларин макан - Дагъустан!
Дишегьлияр хьиз, халис чи патан,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Гьикьван четинбур тиртІани вахтар,
Пара кьванбуруз жагъана бахтар!
Дагъви халкьарив сад ийиз къастар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Нече-шумуда гана чаз тарсар,
Пара четинбур тиртІани йисар,
Чи жегьилризни хьун патал сусар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Сажидин, вуна ийиз тарифар,
Са чІавузни сес мийир зайифар!
Чирвилер дерин, халис арифар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
ВУН ЧАРАДАН ЯР ХЬАЙИЛА
РикIел хкун жегьил вахтар,
Кьведан тIварар аламай тар,
Квез герек я кьун мад зи тIвар,
Вун чарадан яр хьайила?
Кьур гарданар, гайи пагьар,
Чи арада хьана дагьар,
Квез герек я авун агьар?
Вун чарадан яр хьайила?
Гила геж я, хьунухь пашман,
Дустуникай авур душман.
Квез герек я тIалдиз дарман,
Вун чарадан яр хьайила?
Як гуз хвейи кард гъилелай,
Куьз алатна вун рекьелай?
Гила алуд зун рикIелай,
Вун чарадан яр хьайила!
Сажидин, вун жемир сефил,
ТIалдиз жагъур на сенжефил.
Квез герек я ягъун кфил,
Вун чарадан яр хьайила?
ЛУГЬУЗ ЖЕДАНИ?
РикІ дар чІавуз, са кар текъвез гъилерай,
Къизил балугъ кьаз кІан жеда гьуьлерай.
Рекьиз кІан хьун са нин ятІан хъилерай,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
Цав циф авай, кІвал мичІи яз акурла,
Хурун кьефес дар жеда, рикІ дакІурла,
Са дуьз кІвалах ийидай рехъ такурла,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
Фа дад гудач, рахаз, хъуьрез кагьал яз,
Дуст жагъидач, жуван хуьруьн магьал яз,
Цав кьакьан, чил кІеви, жув пис гьал яз,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
Гьич са карни гъиляй татай береда,
Са вил ишез, муькуьд сефил хъуьреда.
Мефт кьурадай чІваз кьилин хъиреда,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
Вахтар жеда, жув жувакай куьцІедай,
КІвалин къавар жуван кьилел уьцІедай.
Йифекайни кваз мичІи тир кичІедай,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?
ХАЛИЧАДИН ВИЛИК
Дегишариз хьанач ви ранг цуькверин,
Я вахтунвай, йиге хьтин векъи тир.
Кваквар вегьез, цІарай тупІун рикІерин,
Гелер ама халичада рехи тир.
Ни халича – цуьк храна, чидач заз.
Амма сада яр паталди храна.
Я халича, гьикІ храна, чидач заз.
Бегьер амаз, вич тар хьтин Къурана.
Нурар гузвай яру, цІару гъалара,
Белки ада вичин сирер тунватІа?
Ярдихъ галаз рахун патал рангара,
Ширин мезни рикІин хиял тунватІа?
Ам – инсандин тегьерда заз килигиз,
Цлакай, зав рахазвай хьиз аквазва.
Гьар акурла, гаф-гафунихъ гилигиз,
ЧІал чиз кІандай, вав – ярдив хьиз рахадай!
ХЪУЬКЪВЕЛ АЛАЙ ХАЛДИКАЙ
Заз вун сифте акур чIавуз яргъалай,
Къуьнерал ви къугъваз кифер яргъ алай,
Хабар хьана, ви гуьрчег тир гьалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
Вилерин нур, руьгьдин чIулав къашарин,
Муьгьуьббатдин яракь ятIа рушарин?
Ваз хабар хьун патал рикIин тIалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
Гьар са лишан аламатдин дамахдин,
КьелечI яру пIузар, сивни уймахдин:
Ваз аян хьун патал рикIин къалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
Бахт са затI я, рагъ тир садра экъечIдай,
Вахт я, чун кьвед кьуьлуьк, шад яз экечIдай.
КьелечI, лацу къуьнераллай шалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
РикIел хквез, вахтарикай жегьил тир,
Сажидин, на вуч лугьузва, агьил тир?
Рахан тийиз, девлетдикай, малдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
ДЕРЗИЧИ
Рушар ава гам, халича харадай,
Рушар ава, акурла рикI цIарадай.
Вучиз ятIан, вирибурун арадай,
Заз сад пара хуш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руш акуна, дерзичи!
Хуш сифетдин, сивел мили хъвер алай,
Катран ериш, гьар камунал звер алай,
Шумуд эркек, сивин патал хер алаз,
АватIа вун нуш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руш акуна, дерзичи!
Вилер хъуьрез муьгьуьббатдин къашарив,
Буйни бухах ажеб кьазва яшарив!
Ви тарифдин муштулух гва къушарив,
Сесиник квай кьуш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руш акуна, дерзичи!
ТIвар за кьадач, жагъай касдиз хъел къведа.
Ахты вацIуз абулейсан сел къведа.
Вун гьалтайдан кIвализ мехъер-мел къведа.
Гьейран туьтуькъуш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руш акуна, дерзичи!
РикI секин яз алакьзавач тамашиз,
Лугьур гафар квахьна, садни гумачиз.
Зун амукьна чанда аман амачиз,
Жуван гьалар буш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руш акуна, дерзичи!
Машиндалди, зигьиндалди цвал цадай,
Булушкадин гагь хуру, гагь къвал цвадай,
Муьгьуьббатдин багъ кутадай, сал цадай,
Шалбуз дагъин къуш акуна, дерзичи!?
Ахцегьжуван руша акуна, дерзичи!
ЛЕЙЛА РУШ
Лацу чинин кIалуб гуьрчег рангарин,
Вун хам марал ятIа кьакьан рагарин?
Юкьв камари хважамжамдин тангарин,
Вун Гилийрин халум ятIа, Лейла руш?
Экв экъичай яру хъуькъвен кьилериз,
Рагъ, варз - вун хьиз аквазва зи вилериз.
Хурал лепе алай такур гьуьлериз,
Вун Гилийрин халум ятIа, Лейла руш?
Къизилгуьллер пехил я ви абурдал.
Ваз тамашиз женни мегер сабурдал?
Зи рикI атIай муьгьббатдин гапурдал,
Вун Гилийрин ханум ятIа, Лейла руш?
Багъишламиш ая на зи гъалатIриз.
Гуьзелвилин къадир женни жаллатIриз?
Гаф авачир рикIин михьи мурадриз.
Вун Гилийрин ханум ятIа, Лейла руш?
Зун-Сажидин цIигел тир вун акунихъ!
Зи гъавурда гунагь квачиз акунихъ.
Вун вил галай кас туш гудай гьакьунихъ,
Вун Гилийрин ханум ятIа, Лейла руш.
Тикрар:
Агъа-КIамун, Вини-КIамун булахар,
Вун акурла хъуьрез жеда, Лейла руш?
Сад Аллагьди туькIуьруй ви кIвалахар!
ТахьайтIа зун мерез жеда, Лейла руш?
КЬАСУМХУЬРУЬН РУШАР САГЪРАЙ
Дагъларилай къарагъай гар,
Акьадачни пеле пайгар?
Цуьквериз хас авай рангар,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай.
Гъиле кIвалах, сивел хъуьруьн
Хьунухь, адет я и хуьруьн.
Рахаз чидай мецел ширин,
Кьасумхуьрун рушар сагърай.
Гуьрчегвилиз авач къаншар,
Гьарма сад са багьа къашар.
Цуькведавай таза яшар,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай,
Тикрар:
СтIал вацIун дередавай,
Тухум-тара Куьредавай,
ИситIаяр шуьредавай,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай.
Чир тавунал рикIерин сир,
Сажидинан я ам тахсир.
Муьгьуьббатдал кьадай есир,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай.
ГИЛА ГЬИКІ Я?
Зун къе герек кас вуж ятІа, чидач заз?
Зун аквадай вилер аман тамашдай?
Зун акун низ гуж аватІа, чидач заз,
Виликдай вун заз вуч яман тамашдай?
Гила гьикІ я, таб хьанан ви кьатІунар?
Ваз гьикІ хьанай, свас жедай хьиз пачагьдин.
Вуч фад хьана, ви умудрин атІунар?
Хендедадиз элкъвей чІавуз алчахдин!
Зун гьа жув яз ама сифте кьилерин,
Акуначир ваз зун акьван цаз алаз.
Ви жегьилвал, дамахринни кьуьлерин,
Фена, кьейди, къекъвей вахтар наз алаз.
Ваз зун герек вахт куьз икьван геж хьана?
Жегьилвилин рагъ хъфейла дагъларихъ.
Кьве пІузакай хъпи тир кьве пеш хьана,
Зул илифай чІавуз къайи багъларихъ.
Зун гьа жув яз ама, эвел кІан тахьай,
Рази я зун жуван сефил кьисметдал.
Зи ашкъидин япариз ви ван тахьай,
Гила вучиз зи тIвар кьазва гьуьрметдал?
Зунни бахтсуз, вунни бахтсуз ксар я,
Сад Аллагьдин кьадар ятІа, чидач заз.
Бахтар жагъун тавур, залум йисар я,
Вучиз дуьнья ваз дар ятІа, чидач заз!
Эй Сажидин, бес я кая, кьея ви,
Къе атана сурун патал кІвач алаз.
Жегьил вахтар вун тек туна фея ви,
Муьгьуьббатдин рекьел векьни, хъач алаз!
ЭМИНА
Вацран къайи нур экъичиз чуьллерал,
Хъуьрезва цав гъетерин хуш вилерал.
И кьадардин рикI алай кас кьуьлерал,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?
Дустар са-сад жезва кIватIал, гъил ягъиз.
Хиялри хур кIевзава зи, чил ягъиз.
Къекъвезва зун, гьар са патахъ вил ягъиз,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?
Яр галачиз вун текдиз ян атана?
Лугьур гафар япариз ван атана.
Кьуьлуьн нубат атана, чан атана,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?
Варз экъечIна, ракъини хьиз нурар гуз,
Алахънавай гъетерни зав гурар гуз.
Кьисметдиз кIан тир зав шивни пурар гуз.
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?
Лацу кьве гъил, ахъа хьана лувар хьиз,
Вун атана, мехъерик квай тавар хьиз.
Заз и межлис хьана халис сувар хьиз,
Вири авай, вун авачир демина,
Икьван чIавал вун гьинавай, Эмина?
Сажидинав мад хажалат гуматIа?
Назик рикIик теспачавал куматIа?
КIанивилин дерт такур кас аматIа?
Вири авай, вун авачир демина,
Аллагь шуькуьр, атайди, зи Эмина!
ЯРКIИЖУВАН РУШ
Чирагъ вацIун кьве пад кIунтIар,
Гьардал ала вичиз хас тIвар.
Заз чида вун авай бахтар,
ЯркIжуван руш я, Мая.
Акур чIавуз дере-тепе,
Атирдив гуз жеда лепе.
Дидедин рикI алай куьрпе,
Женнетдин са къуш я, Мая.
Кьуд уьлкведа гьатдай тариф,
Такурбуруз жеда гьайиф.
Муьгьуьббатдин лацу тир лиф,
Гьадалайни хуш я, Мая.
Лезгистандин ватан авай,
Рушар къугъвай майдан авай,
Вахъ хьиз гуьзел тир тан авай,
Кас акурди туш я, Мая.
Сажидиназ багъишламиш,
ЯтIа са кIус кьван ягъалмиш.
Тарал хьайи ширин емиш,
Жагъайдаз вун нуш я, Мая.
ЛАГЬАНАЙ ЗА ВАЗ
Чун сифте сефер дуьшуьш хьайила,
Сад садаз варзни рагъ акурди хьиз;
Мукьувай чун кьвед таниш хьайила,
Хъуьренай зи рикI, вун чIагурди хьиз!
Югъ мичIи хьана, къакъатдай чIавуз,
Лагьанай за ваз, мад мус аквада?
Тамашна эвел, гъетерин цавуз,
Лагьанай на заз, гьар къуз аквада.
Пакагьан юкъуз вил хьана зи вал,
Варзни экъечIна, куьз атанач вун?
АкъвазнатIани зун геждин чIавал,
Вучиз ви икьрар хуьз атанач вун?
Йиф акъудна за, хажалат чIугваз,
Пака кьванни вун къведатIа лугьуз.
Варзни циферик акат хьана, такваз,
Язух атана, зун акур ялгъуз.
Лагьанай за ваз, вун атунал вил,
Алаз акъвазда, варцара шумуд.
Садра кьванни мад, чIугун хъия кьил,
Вун кьисмет хьуник, кума зи умуд.
КАИНАТ
Лацу халат алаз, галат тийидай,
Акуна заз духтур, гъалатI тийидай,
Начагъ инсан бирдан сагъар хъийидай,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
Акун гуьрчег, рахун ширин шекердин,
Чирвал дерин Ибна Синан тегьердин.
Бине хуьряй, дамахни наз шегьердин,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
Дава дарман герек туш и сеферда,
Вун хьиз гуьзел жедач кьибле-кеферда.
Муьгьуьббатдин багъ атанвай бегьердал,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
Къуй чир хьурай, Каинат, вун виридаз,
Заз кьисмет я, кIан хьанатIан иридаз,
И кардикай вуч ава кьван гъейридаз?
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
Сажидина, белки келле элкъвена,
Ихьтин шиир тесниф ийиз гелкъвена.
Зун ви суьрет чIугун патал къекъвена,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
ЧАН ЗИ ДИДЕ
Сад Аллагьди гайи бахтар,
Уьмуьр я чаз, гайи вахтар.
Гьар са велед емишдин тар,
Вун гьа таран багъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!
Мез кьилин вирт, камал дерин,
Авач валай касни ширин.
Чи сивик квай шад тир хъуьруьн,
Шагьни Шалбуз дагъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир диде!
Эй женнетдин багъдин анар,
Валди я чи гьар са гьунар
Рехи кифер - къизил чIунар,
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!
ЧIУЛАВ ВИЛЕРИН
ЧIулав вилерин, чIулав тиллерин,
Жизви бурма квай, кифер авай, яр!
Яргъал рекьерин, дерин сирерин,
Кьефесда лацу лифер авай, яр!
Мециз ширин тир, зигьин дерин тир,
РикIиз кIани тир, лугьун-хъуьруьн тир,
Ашукьбуруз рагъни серин тир,
Дагълар кIевирдай цифер авай, яр!
РикI михьи пек тир, вацран нур - экв тир,
Билбилар патал багъ хьиз герек тир,
Къизилгуьллериз атирдин нек тир,
Бахтлу рекьерин сефер авай, яр!
Сажидиназ вун хуш яз акуна.
Женнетдай атай къуш яз акуна.
Махарик жедай руш яз акуна,
Кьисмет тежедай кефер авай, яр!
ПIИНИХАЛУМ
Милет - лезги, макан - Куьре,
Бахтлувилин гъед тир Зуьгьре,
Хъуькъвен кьилер-билбил жегьре,
Ваз хвашгелди, сафагелди,
Эй бахтавар ПIинихалум!
Сивел алаз манидин ван,
Мурадар твах кьиле жуван.
Чил-цав авур алван-алван,
Ваз хвашгелди, ПIинихалум.
Дегь девирдин кIарудин тIвар,
Кьаз, кIватIалда вуна дустар.
Эй суваррин чIехи устIар,
Ваз хвашгелди, ПIинихалум!
Муьгьуьббатдин пак рикIелди,
Ваз хвашгелди, сафагелди, -
Лугьузва къе лезги элди.
Гьуьрмет, хатур кIани, халум.
На михьи тир пак рикIелди,
Дуьнья ая къени, халум.
ШАД Я ЧУН
Кьилихъ лацу ипекдин шал галай руш,
Лезги сусан тІвар акьалтна, шад я чун!
Ярдин кІвализ муштулух гваз атай къуш,
Кьуьлер ийиз, ван ацалтна, шад я чун!
Тикрар:
Перизада, -лугьузва чи рушари!
Лезги хуьре къе шадлу тир мехъер я!
Цава лув гуз, сирнавзава къушари,
Сусар – лифер, чамарар чи – лекьер я!
Гуьзел чина регъуьвилин нур аваз,
Вун енгейрин юкьва хьунал, шад я чун!
Чархачийри кьуьлер ийиз, зур алаз,
Бахтлу ярдин вун свас хьунал, шад я чун!
Зуьрне-далдам, шад кьуьлерин демер я!
Чи жегьилри буюрзава рушариз.
Дамах партал, вуч шадвилин туьмер я?
Кьисмет хьанвай чи жегьилрин яшариз.
ЧУБАРУК РУШ
Зи гатфарин чубарук руш,
Вуч гар ква ви луварук, руш?
Берекатрив ацIуриз чуьл,
Ша, чи Яран суварук, руш!
Муштулухдин хабарар гваз,
Гьар ризкьидин гьамбарар гваз,
КIватIна хъчар ирид жуьре,
Ша, чи кIвализ афарар гваз.
Яран йифер, яран йикъар,
Вили цавар, экуь йикъар,
Мел-мехъерар бул жедайвал,
Ша, ийиз шад вири халкьар.
Яран юкъуз къугъваз «цIегьер»,
Гьар са кIвале тукIваз са гьер,
Гьикьван гуьзел аквада, руш,
Булахдал физ сегьер-сегьер?
Зи гатфарин чубарук руш,
Зунни яхъ ви луварик, руш.
Лезгикадал ийиз шад кьуьл,
Ша, чи Яран суварик, руш.
Сажидинан рикIин мурад,
Гурлу хьун я Яран «парад».
«Пенкер баха» - мани лугьуз,
Ша, чи кIвализ кьуна таратI!
БАГЪИША
Хъел хьайила, ван ийида цавуни,
Циферикай кIвадриз накъвар чилерал.
На зун вакай икьван бейкеф авуни,
Бахтсузвилер къурда мад чи кьилерал.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.
Пехилбуру къал тунва чи арада,
Рагъни Варз хьиз, чун кьвед чавай къакъудиз.
Са чIавузни чун паталди чарада,
Заз чиз, зегьмет чIугвадач, чун агудиз.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.
Са вахтара чун мукьва тир, сад хьана.
Гила чун чаз тамашзава яргъалай.
Чи гатфарин эхир гьикьван фад хьана?
ХъуьтIуь вичин агудиз чав маргъалар.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.
Багъиш авун, мумкин я на, тавунни.
Заз чида вун, зун галачиз, шадни туш.
Хъелна, бахтлу я зун жедач, я вунни.
Гуьзел гатфар галачирди гадни туш.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.
ВУЧДА, ЯР?
Гьар къуз акваз, яргъарилай тамашиз,
РикI дакIвазва, сабурлувал гумачиз.
Кьисмет хьуник кIусни умуд кумачиз,
И жуьредин уьмуьрдикай вучда, яр?
Дуьнья гегьенш, амма рекьер дар хьана,
Чун чал ашукь хьана, - лугьуз, тIвар хьана.
Амукьдалди икьван рикIиз тIар хьана,
Муьгьуьббатдин цIун кьула, чан пучда, яр!
Гъед хьиз акваз, гьар юкъуз вун вилик кваз,
Физва уьмуьр, агъзур хиял рикIик кваз.
Вун чарадан паб ятIани, гъуьлуьк кваз,
Вуч авуртIан, вун зи рикIиз хушда, яр!
Эл-адетдиз муьтIуьгъ хьана, лукIар хьиз,
Кана чун кьвед, цIал вегьенвай цукIвар хьиз.
Рагъ акьурлан, цIаран тийир муркIар хьиз,
Зун шадни туш, вунни пашман туштIа, яр.
Сажидиназ, кьил амач мад экъисдай.
Са къван кьванни авач чими, эгисдай.
Лашни гвачиз, къекъвез, чиле экисдай,
Аллагьдикай хъел къвезвач, бахт гучтIа, яр.
РУШ ЯНИ ВУН, КЪУШ ЯНИ?
Булах хьана, авахьзавай дередай,
Куркурдин ван сивел алаз хъуьредай,
Ихьтин марал жагъин тийир Куьредай,
Ажеб гуьзел руш яни вун, къуш яни?
Садра кьванни тамаш адан кьуьлериз,
Мехъер межлиз атай хьиз я кIвалериз.
Сив некьидин, гьекьекьар тир вилериз,
Ажеб гуьзел руш яни вун, къуш яни?
Буйдиз шумал, рацIам чIулав чIарарин,
Ахъа кьечIем, сивни седеф сарарин.
Чин лацу жив, хъуькъвен кьилер ярарин,
Ажеб гуьзел руш яни вун, къуш яни?
Агъа – СтIал – макан гуьзел рушарин,
Билбил ятIа шагь тир вири къушарин?
Муьгьуьббатдин чагъиндавай яшарин,
Ажеб гуьзел руш яни вун, къуш яни?
МУС МУГЬМАН ЖЕДА?
Кьурагь район, Ашарин хуьр,
Лацу лифер - къушарин хуьр,
Гуьзел, гуьрчег рушарин хуьр,
Лагь, зун мус мугьман жедатIа?
Ина шаир Гьуьсейн Аша,
Ава дуст, кар авай кьуша.
АцІай туьфенг хьтин къуша,
Лагь, зун мус мугьман жедатIа?
Ярар-дустар бул хьайила,
Яр-емишдин зул хьайила,
Къажгъан алай къул хьайила,
Лагь, зун мус мугьман жедатIа?
И хуьруьнви Назила руш,
Ам гьи мукан ятІа, лагь къуш?
Алван бике, къилхриз хуш,
Лагь, зун мус мугьман жедатIа?
Куьнни илиф мукьвал-мукьвал,
ТІуьн-хъун алаз суфрад юкьвал.
Шад я зун куьн атай йикъал,
Лагь, куьн чаз мугьман жедатIа?
ЭЛЬМИРА
Багъада билбил рахаз ширин аваздал,
Къизилгуьллер хъуьрез хьана аяздал.
Ашкъидин дерт акъатзава даяздал,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?
Уьмуьрдикай вацI хьана зи, сел хьана,
Гьар йикъакай мехъер хьана, мел хьана.
Хейлин рушар, вун себеб яз, хъел хьана,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?
Рагъ яни вун, варз яни вун, гъед яни?
Кард яни вун, лиф яни вун, къвед яни?
И дуьньядал ашукьбур чун кьвед яни?
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?
Лугьур гафар пара ава фикирда,
РикIин гьиссер гьакьзавач зи шиирда.
Эхир на зи рикI гъед хьана, куькIуьрда,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?
Жегьил шаир Сажидина кьасухдай,
ТуькІуьрнай и чІал, ашкъидин язухдай.
Гуьзел суьрет акваз пекдин яйлухдай,
Заз акурди ахвар тир жал, Эльмира?
ЗУННИ ВУН ХЬИЗ КАНА, ЯР
Муьгьуьббатди кайи касдин рикIи мад,
Пи кьада жал, вилер цIараз накъвара?
Зун вал дуьшуьш хъувуна, яр, рекьи мад,
Хиялдани авачиз и мукьвара.
Рахаз хьанач, дуст-душандиз акуна,
Ви кIвал чIур жез кичIе хьана, яргъалай
Тамашна ваз, гьикьван вахт тир такуна,
Чи арада аваз живед маргъалар.
Чарасуз туш рахун, мукьув атана,
Яргъалайни акун, са шад кIвалах я.
Аллагь шукур, зи вил вакай атIана,
Муьгьуьббат чи яд датIудай булах я.
Заз чизва, ви рикIе авай цаз я зун,
ТIарвал эхиз, акъуд тийиз, ишезвай.
Зун паталди кьуд симинин саз я вун,
Зи тIвар кьуна мани лугьуз тежезвай.
Са нин ятIан атIана вун бахтуни,
ТакIан касдиз, кIанзни тушир яр хьана.
Ажалдин дерт туькьуьнзава хутуни,
Сажидиназ эхиз тежер кар хьана.
ИЕР ТУШИР
Иер тушир руш хадайд туш дидеди,
Вилер кIанда гуьрчегвилер аквадай.
Фагьум, фикир тавунамаз келледи,
Кьил акъатдач, цуькведайни таквадай.
Рушар ава сад садалай иербур,
Акур чIавуз рикI чпелди чIугвадай.
Чпихъ авай вири шартIар, буй, абур,
Яргъи кифер гарал назик къугъвадай.
Иер рушар, иер акван тийидай,
А эркекрин вилер ятIа зайифар?
Гьахъвилин гъавурда акьан тийидай,
Ахмакьбуру чIугваз жеда гьайифар.
Рушар гуьрчег, эркекар я лекьер чи,
Амма абур вилер кIанда аквадай.
Марф къвайила, фараш хьана векьер чи,
Гуьзел цуьквер экъечIда чи руквадай.
АШКЪИДИН БУЛАХ
Ашкъидин булах, илгьамдин Мекке,
Кабедин къванцяй ви суьрет еке
Аквазва заз, яр, кIус квачир леке.
Межнуназ вичин Лейли акур хьиз.
Дуьньядин девлет, чун кьвед я хелвет,
Кьисметди ганвай бахтунин билет.
Фида рикIелай чIугур кьван зиллет,
Межнуназ вичин Лейли акур хьиз.
Истамбул, Бомбей, кIандач заз Багъдат,
Таза тир къелем зи гуьзел багъда.
Хиялрикни кваз лувар акатда,
Межнуназ вичин Лейли акур хьиз.
Билбилар рахаз къизилгуьллерив,
Вун заз хъуьрена гуьзел вилерив.
Шад авуна зун, дем хьиз кьуьлерив,
Межнуназ вичин Лейли акур хьиз.
Дердер авай цел лепейрин винел,
Жейранрин лужар кьакьан тир синел,
Ашкъидин нурар къугъвана вилел,
Межнуназ вичин Лейли акур хьиз.
ЯРГЪИ КИФЕР ГАЛАЙ РУШ
Вилер чIулав пIинидин,
Хъуькъвер яру чинидин,
ЧIарар къизил нинидин,
Яргъи кифер галай руш!
Бахтарал вил алай руш!
Гьи дидедин руш ятIа?
Женнет макан къуш ятIа?
Вучиз икьван хуш ятIа?
Яргъи кифер галай руш!
Бахтарал вил алай руш!
Бахтлувилин цуьк ятIа?
Хайи дидед рикI ятIа?
Яраб билбил нуькI ятIа?
Яргъи кифер галай руш!
Бахтарал вил алай руш!
Сажидина чIаларал,
Аламатдин цIарарал,
Суьрет чIугур чарарал,
Яргъи кифер галай руш!
Бахтарал вил алай руш!
РУШАН ГУЬЗЕЛВАЛ ВУЧ Я?
Рагъ акьунвай къизилгуьлдин цуьк ятIа?
Я тахьайтIа, дидед хура рикI ятIа?
Яраб жагъай дидедин гьал гьикI ятIа?
ЦIараз, кIуьрез кичIез ава, гуьзел руш!
Таз къелем тир, бегьер ацIай багъдавай,
Камаллу руш, буйни дамах-чагъдавай.
Сес ширин тир, булахдин хьиз дагъдавай,
Гзаф хъуьрез кичIез ава, гуьзел руш!
Гьар са хуьре, мел-мехъеррин ашарин,
ЧIулав вилер авай руьгьдин къашарин,
Авур чIавуз тарифар за рушарин,
Мадни серес жез кичIезва, гуьзел руш!
ЦАВАЙ КЪВАЙИ КЪИЗИЛАР
Гатфарин чIавуз – Яраз,
КIватIиз хъсан хиялар,
Бубадин патав - Араз,
КIватIал жедай аялар.
Араз буба - чан алаз,
Тарих хьиз я, къекъвезвай.
Шад суьгьбетрихъ вил галаз,
Адан патав халкь къвезвай.
Са сеферда ада чаз,
Ихьтин суьгьбет авуна.
КIвалах тир им хьайи шаз,
РикIел хтун хъувуна.
-Чан балаяр – жегьилар,
Ахъайин квез са суьгьбет.
ГьикI къванатIа къизилар.
Кьакьан тир цавай, гьелбет.
Сад Аллагьдиз гьар санай,
Гъизвай хъсан савкьватар.
Акъатна физ кьве къуьняй,
Серф ийизвай къуватар.
Ван тахьана жедач квез,
Цавун ванер, къукърумар.
Акьалт хьана тIурфан шез,
Хъиткьирди хьиз патрумар.
Малаикри гьалзавай,
ЯтIа, абур файтунар?
Къизил-гимиш ялзавай,
Арабаяр, фургъунар.
Цав, лагьайтIа, гъетерив,
АцIай саягъ, гьакI элкъвез,
Гьа гъетер кьван къванрив,
АцIанвайди, чизва квез.
Цав рахайла, пис ванцел,
БалкIанар - хам жегьилар;
Чарх акьалтна, са къванцел,
ЧкIаналда къизилар.
Файтун къизилрив ацIай,
Ярх хьана са къвалахъди.
Цавай къвайи саягъ цIай,
ЧкIана гьар патахъди.
Са кIус амай декьена,
Им йиф ялдай мичIи тир,
Малаикар хъфена,
Файтунни гваз, ичIи тир.
Сад Аллагьди лагьана,
Зегьметчи халкь рикIеллай:
А къизилар зи патай,
Инсанриз хьуй, чилеллай.
Чан балаяр – жегьилар,
ГьикI бул ятIа емишар;
Чиликни ква къизилар,
Ракьар, цурар, гимишар.
Хабар кьада хтулди:
-ГьикI жагъида абур чаз?
-Абур жагъун паталди,
Гьазур хьана кIандай шаз!
Къачу гъиле пер хци,
Экъуьна чил дериндиз.
Пер ягъайтIа, куьне цIи,
ЗатIар неда шириндиз:
ПIини, хатрут, машмашар,
ЦипицI, ичер, халияр,
Тушни кьван, я къадашар?
Вири санлай къизилар?
Ни пер яд, тум цада,
Ни акIурда къелемар?
Зегьмет чIугурда неда,
Афниярни келемар.
Буран кIане авай аш,
ГатIун, хъуьтIуьн халияр;
Недайла, гьикI я, кваз каш,
Яру, лацу пIинияр?
Дуланажагъдин гьалар,
Авун патал хъсанар,
КIвалах ийиз, ягъ ялар,
Зегьмет чIугу, инсанар!
Гьида зегьмет чIугвада,
Шад, кIубан яз гуьгьуьлар!
Гьа ксариз аквада,
Чилерик квай къизилар! -
Кьисаярни, шад махар,
Араз бубад акьалтIна.
Са-сад, ийиз кIвалахар,
Вири кIвачел акьалтна,
СУЛТАН ГЬИКІ ЛИГИМ ХЬАНА?
Вучда ихьтин аялдикай,
Гаф къачудай чарадан?! -
Лугьуз Пери хиялдик квай,
Акур зайиф хва Султан. -
Я гъилера къуват авач,
Я звер авач кIвачера.
Я тренер Жават авач,
Тван тийидай куьчейра!
Галай дустар - пагьливанар,
Кьуршахар кьаз, чукурдай.
Къадра хъсан я гьайванар,
Им санихъ за ракъурдай.
Эхиз хьанач Султанавай,
Дидед авур туьгьметар.
Хва хьун патал сагъ чан авай,
ЧIугваз хьана зегьметар.
Звер авунай къачуна вад,
Кьуршах кьунай пуд хьана.
Зиреквал кваз алахъна мад,
Темпелвилихъ суд хьана.
Фад къарагъиз экуьн кьиляй,
Къугъваз хьана къаялни.
КIелун-кхьин вигьин гъиляй,
Вилик фин тир хиялни.
Са югъ, кьве югъ, са варз, кьве варз,
Акваз-такваз акъатна.
КIелиз, чириз гьар юкъуз тарс,
Султан вилик акатна.
Школада сад лугьудай,
Султанакай аял хьун;
Перидихъни мад лугьудай,
Мягьтел кар тир хиял хьун.
Сивее тIуьквен авай кьванда:
«Султан гьикI лигим хьана?»
Жузазвай сад амай кьванда:
«Гьулдан гьикI лигим хьана?»
II
Чемпион яз акъатна тIвар,
Перид хцин-Султанан.
ГьакI акъвазун, авачиз кар,
Адан рикIел атанан?
Чешне хьана хуьруьз, кIвализ,
Султанакай виридаз.
ВикIегь къугъваз, хъсан кIелиз,
Акъатна ам иридаз.
Хабар кьазвай са-сакасди:
«Султан гьикI лигим хьана?
Чешне хьуниз хасди хьана,
Гьулдан гьикI лигим хьана?»
Азиз дустар, къачу чешне,
Гьар са викIегь хцелай.
Хквез тахьуй ерли куьне,
Гаф къачуна къецелай.
ВикIегьбур хьух., чирвал къачу,
Куьн гележег, далу я.
Кьадар-кьисмет тирвал къачу,
Тренер Жават халу я.
Чир хьурай хьи, дагъвияр я,
Гьар са рекьяй зирекбур!
Шарвилияр, лезгияр я,
Чаз уьмуьрда герекбур!
КІВАТIИ-КIВАТIАШ ВА АЖДАГЬАН БУБА
Хьана кьван, хьанач, са гъвечІи КІватІаш,
Хура рикІ авай пара дирибаш.
Мад авай адахъ викІегь тир дустар,
Вирибурун квез кьадач инал тІвар,
Амма са чІавуз Аждагьандикай,
Тух тежедай каш авай вилера;
Хъелна, катай Пехъ аваз чуьллера,
КІватІашаз куьмек хьана адакай.
Башламишдалди за жуван негъил,
Лугьун квез, авай Аждагьан пехил.
Адахъ аваз гъуьр регъведай регъвер,
Муьгьтеж тир Куьре патарин хуьрер.
Хабар нивай гун? Чи КІватІашавай.
Гъуьр куьтягь хьана, кІвале каш ава.
Гьар вуж фейитІан, гъуьр регъвез регъуьз,
Ажагьан авай са-сад кьаз рекьиз.
И кардикай тир КІватІашаз хабар,
Биши авунвай квай каша япар.
Я тІуьна кІанда, са тике лаваш.
Я кьена кІанда, кичІе яз КІватІаш!
«Садра дидеди хада яз инсан!
Садра рекьида яз викІегь аслан!
Ажузвалелди недалди зукьум,
За Аждагьандив нез тада руг, къум!» -
Ламран араба гваз КІватІаш вичин,
Техил гваз регъуьз физ жеда кІвачин.
Хкажна парар далудал ламран,
Вичел парталар алаз аваран.
Фидайла, атІуз дерени тепе,
Аквада адаз са чІехи пепе.
Пепе тушир ам, халис къиб хъалхъас,
Кьулу-кьулухъди катдай акур кас.
"Герек къведа ам рекьени хуьле", -
Лагьана твада хурчардин хиле.
Фида атІуз тар, фида атІуз там,
Яцран тумунал дуьшуьш жеда ам.
"Герек къведа ам рекьени хуьле", -
Лагьана твада хурчардин хиле.
АтІана рекьер мензилдиз пара,
Ламни галатна, атІуда чара.
Ял ягъун патал къарбудин тарак,
КІватІаша кьас фу кутада сарак.
Хабар нивай гун, Пехъревай кьуьзуь,
Аждагьандал жен тийизвай рази.
КІватІаш акурла, татана кьарай,
Пехъре гьарайда къарбудин тарай:
-Югъур хьуй, КІатІаш! -Сагърай Пехъ дадаш!
-Гьиниз физва вун, ламракни кваз каш?
-Салам алейк, Пехъ!
-Алейкум салам!
-Регъв жагъин тийиз. галат хьанва лам.
-За жагъурични ваз фидай улам?
Кьакьан дагъ аку, муркІар тир кукІвар,
Адан кІанева, кваз ракьун ракІар.
Юкъуз кусузва, йифиз кутаз дем;
Саданни адак акакьзавач тІем,
А регъуьн къене нефсиниз зурба,
Са пис кас ава - Аждагьан-буба!
Регъвей гъуьруькай цикІенар чраз,
Акъудзава чи са кьас фу тараз.
КІватІиз жинерар, худда тваз кьуьлер,
Шумудан ада атІана кьилер?
-Чавай адаз вуч ийиз жеда, Пехъ?
-Тежер вуч ава? Са фенд кьадай рехъ!
Жагъурун патал за гуда куьмек,
Эгер, вун, халис кас ятІа зирек!
Регъуьн къавукай куьрснава анар,
ГьакІан анар туш: гьам рикІ, гьам-фанарь.
Эгер вун кІеве гьатиз хьайитІа,
Авур гьуьжетда кІватиз хьайитІа,
Аждагьандикай жемир кичІе ваз.
Анар кьуна хьиз, чуькьуькь вижеваз!
Ам, кІап хьиз агаж хьайила, ичин,
КІева, вегьена, гичиндиз вичин!
Гьи кьадар ада авуртІан минет,
Аждагьандиз хас кІвалах туш гьуьрмет.
Амай кІвалахар - вунни ви Аллагь!
Идалай артух заз чидач, валлагь.
-Чухсагъул ваз, Пехъ! Келле ава вахъ.
Ихтияр це заз давамардай рехъ? -
Гагь ял ягъиз таз, гагь ийиз чамар,
Кьулухъ таз фида, къубуяр, кІамар.
Акъатиз гьекьер, кьатІ ийиз рекьер,
Вилик акъатда Самбур вацІун кьер.
Агакьна регъуьз, гатана ракІар,
Ахъайзавач ам, авуртІан кукІвар.
Регъверин гъиляй генжедин къванцин,
Хабарни жезвач эверай ванцин.
Жагъурна энбер, атІайвалди яд,
Залан тир регъвер акъвазна са-сад.
Хабар нивай гун? Аждагьандивай!
Тух тежедай каш даим чандавай.
ЭкъечІна къецел Аждагьан-буба,
Ламраллай парар акуна зурба.
КІватІаша адаз гайила салам,
Чи КІватІаш такваз, акваз хьана лам.
Кис хьана КІватІаш, кичІезни регъуьз,
-Алейкум салам! Ша тІун, хва, регъуьз!
Заз пара сефил аквазва ви чин?
-Сефил тахьана, чна мад вучин?
Хуьре гьатна каш, рекьизва халкьар,
-ГишинзаватІа, тІуьрай чпиз кьар!
Тух жедалди фу гайитІа, эллер,
Дамах къачуна, элкъведа кьилер.
Вуж ятІа гужлу, вуж ятІа гъвечІи,
Чир жез амукьдач чаплани эрчІи.
Ваз абурун гуж куьз ава зурба?
-Лагьай са гаф тир, Аждагьан-буба.
-ГьакІ лагьайла, заз хьана са бубат.
Вегь жуван техил, къе вид я нубат! -
Са гъвечІи герен регъвена техил,
Акур Аждагьан, рахана пехил:
-Ша, чна, КІватІаш, са цикІен чран,
Акурдан сивяй яд фидай цІаран.
Йиф яргъиди я, физвач ахварал,
Гьикьван къатадда беден ругъварал?
Гьи касди къалур авуртІа, гьунар
Гьа касдиз - цикІен ва тІуьнар, хъунар!
-Меслят хъсан я, жедалди дяве!
-Агь дуьз кьуначни и кар на хиве!
Кьурай якни, тум, машмашни пІини,
Вири - зун хьурай, вид хьурай тини. -
Яд яз, гъуьруькай тІунавай вири,
Чрана цикІен, акъатиз гъери.
Акъудна къулай, эцигна къвалав,
ЧкІана регъуьз цикІендин ялав.
-Ша, чна гила къалурин гьунар! -
Аждагьан инал хъуьрена кІевиз.
-Герек къведани кьуршахар кьунар?
-Ваъ, яда, куркур къведа ви сивиз! -
Ада кьуьчІуькай хкудна са чІар,
Гадарна къулаз, куькІуьнна кІанчІар!
-Гила ви нубат я, КІватІи-КІватІаш!
Ви гьунардизни зун ийин тамаш. -
КІватІаша вегьей чІавуз яцран тум,
МичІи хьана регъв, гьатна чІулав гум!
-Инал вуна зун тухвана, КІватІаш!
Зи кими кьилиз къвезва са лапІаш.
Са сефер ама, килиг хъийин чун,
Я зи чан къачун, я ви чан къачун! -
Акъвазна КІватІаш са гъвечІи бубат:
-Вид я, Аждагьан, эгечІдай нубат! -
Аждагьандини, яна чилиз мет,
Вегьена къулаз хъуьчІуькай са нет.
Ам хъиткьир гару чукІурна руьхъвер.
Акатна сивик Аждагьандин хъвер.
-ГьикІ я!? - лагьана, - акьулдиз кими,
Хьанан ваз, КІватІаш, са тІимил чими? -
КІватІаша акьван вегьенач яргъал,
Кьве гъилив чухваз эгечIна кьве къвал.
КІватІаша хъалхъас къиб лугьур пепе,
Вегьейла, регъвел акьалтна лепе!
Акъатна цІаяр, вилериз такур,
Хъиткьинна хъалхъас, туп хьтин дакІур.
Аждагьан пипІез, амма вич цавуз,
КІватІаша са вил ахъайна къавуз.
Пехъре лагьайвал, экв гузвай фанарь,
Кьве гъили кьуна, чуькьвена анар.
-На анра, КІватІаш, вуч ийизва? Вуч?
-Заз чир хьана ви гьинаватІа гуж!!
-Аман, чан КІватІаш, регъвни хьурай ваз!
Зав хажалатар гумир на чІугваз.
Минет я, вахце, а вав гвай анар!
-Вучиз амач вахъ виликан гьунар?! -
Аждагьан ишез вилерив кьуру,
Чухваз эгечІна пацарив чуру.
-Тарашдай чІавуз кесиб тир эллер,
Вучиз шехьначир ви буьркьу вилер?!
-Аман, чан КІватІаш, дарман, чан КІватІаш!
Зун рекьимир, ваз лукІ хьурай, юлдаш!
-Квекай лукІар кьаз, зун хьанвач дили,
Вуч фагьумдатІа тамашин кьили.
И дар девирда, Аждагьан буба,
Ваз писвал авун – гъалатІ я зурба.
Регъуькай за ви, мурк хана, уьцІей,
Аялар патал ийида музей.
-Зун гьиниз фида?! - Акъатна гьарай.
Пехъре хьиз ада авуна гьарай.
-Вун гьич санизни! Инал гъваш гичин,
Заз хъуьрез-хъуьрез къалур жуван чин!
ТахьайтІа, анар, чуькьвена кІевиз,
Гъида рекьидай куркур ви сивиз!
ЧІуру карарвай къакъудда за вун.
Хъсан крарив агудда за вун!
-Чир хьухь ваз, КІватІаш, Аждагьан кьуьзуь
Ви лукІ хьунухьал язва къе рази! -
Хабар нивай гун? Чи анардикай.
КІватІашахъ хьайи кьван гьунардикай.
Чуькьвена анар гьунардив вичин,
Вегьена къениз, агална гичин.
-Аждагьан-буба! Хьайила герек,
Эверда за ваз, гьелелиг хьухь тек!
Килигин, вахтар жедатІа дегиш,
Белки хъижеда чун мад сефер дуьшуьш! -
Шадвилив жуван куьтягьин негъил,
Секин авунва Аждагьан пехил.
КІватІ хьана халкьар, ийизва кьуьлер,
Сада гъуьр регъвез, сада гъиз къуьлер.
Женнетдин ахъа хьайи хьиз ракІар,
ЦІраз эгечІна Аждагьан муркІар.
Гьатна багълара билбилрин ванер,
Багьа къашариз элкъвезва къванер.
Цавани чиле къугъвазва къушар,
Шад я чилерал гадаяр, рушар.
Къужайри гузва хтулриз тарсар,
Къарийри кьуьзуь эвеязава сар.
Акьулдиз кьери, къуватдиз зурба,
Гичинда ава Аждагьан-буба!
Абуру гьана чІугурай кефер,
Ихтияр це заз куьтягьиз сефер.
Зи чІалариз яб гунай, чІугваз къул,
ГъвечІи-чІехидаз пара чухсагъул!
Аждагьандикай, КIватIашакай мах,
КIелна, куьне куьн викIегьбур яз твах.
Шаир Сажидин - стІалви Агъа,
Чир хьухь тирди куьн виридаз мукьва!
АЛАМАТДИН ТУРП
Турпуникай квез, заз ван хьайи са,
Ахъайин, дустар, са гъвечІи кьиса.
Хьана кьван, хьанач кьван къарини къужа,
Чеб кьуьзуь хьана, гьатнавай гужа.
Куьмек гун патал кьуьзекриз герек,
Хтул хтанвай шегьердай, зирек.
Хабар гьинай гун? И кьуьзуь ксар,
Яшамиш жез тир са кьадар йисар.
Хуьруьн чкада тавуртІа кІвалах,
Мумкин я кьурун яд авай булах.
Фу хьайитІа, ваз жагъидач къафун,
Квез чида, гьихьтин затІ ятІа руфун!
ЯцІу ратари нез шуькІуь ратар,
Патахъарда ви дуьз тир кьулантар.
Къарини къужа тиртІани дустар,
Къари тир кьуьлер ийидай устІар.
Мел-мехъерик физ, шад ийиз вири,
Кьуьзуь ятІани, викІегь тир къари!
Зегьмет чIугурла, къвез кичIез ажал,
Сала кІвалахдай авачир мажал.
Хзандин кьиле авайла инсан,
Фу тІуьн герек я, жезмай кьван хъсан.
Гьа кар паталди, къужади югъ, йиф
Ялзавай, чанни татана гьайиф.
Хабар гьинай гун, къужадин салай,
Жугъун элкъуьрна, кІвалерихъ галай.
Пер ягъай чІавуз, чиликай дегьне
Хкатда гичин, девирдин куьгьне.
Акъат тавуна кьил инай вичин,
Кьуьзуь бубади хкажда гичин.
Гичин тушир гьа, аламатдин затІ,
Квев ятІа течиз, ацІанвай са кьатІ.
Винел пад гуьрчег, гьар жуьре нехиш,
Кьуьзуь къужадиз жагъанвай багъиш!
Вуч аватІа заз жагъай гичинда? -
Лугьуз, хиялар авуна ада.
АкъудайтІа кІумп, гичиндин къене
Авачир са затІ авачир куьгьне!
Гьар са затІунин кьун тавуртІан тІвар,
Турбайра авай, гьар жуьре затІар:
Сарубугъдадин, гуьлгери къуьлуьн,
Тумарни авай дуьгуьдин, силин.
Лежбер паталди, гьам салан майва,
Ина ваз герек гьар са затІ ава.
Бул хьун паталди, гьар са берекат,
Акатна, къуьл цун патал, гьерекат!
Мухни гьар са шейъ кутуна чилик,
Са кьадар затІар кумазмай вилик.
Къаридихъ галаз кутІунна хьиз хир,
Дуьгуьни цана, цив ацІурна вир!
Цайи кьван тумар сергьятра еке,
Гьар жуьре бегьер экъечІна никІе.
Гата амаз фад, къвадалди марфар,
КІватІална ризкьи, малдиз алафар.
Амай затІарни кІватІална са-сад,
КІвалах куьтягьна, къужа тир азад.
Гичиндай акур ихьтин аламат,
Хкана вири са-сад саламат.
Къаридихъ галаз лугьузни хъуьрез,
ГьвечІи хтулни хьанвай хупІ серес.
Гьаятдани – кицІ, къулан патав – кац,
ТІуьквенда авай кьиф лугьудай кас!
Амай затІаркай такьуртІан хабар,
Денг ийичир за инал куь япар;
Гатфарихъ галаз акъат хьана гад,
Кардикай кьуьзуь буба тир азад.
Хабар нивай гун? Хабар салавай,
Элкъуьрна цацун жугъун кьулавай.
Кьуьзуь бубадин вилериз такур,
ЗатІ хьана сала, цел хьтин дакІур!
Мукьувди фена, тамашайтІа ам,
Амукьна, чухваз, са гъиливди кьам!
Вуч килигайтІа, къужадин гъиляй,
Аватай са твар экъечІна чиляй.
Турп тушир гьа ам, цел хьтин дакьур,
Еке са затІ тир, вилериз такур!
Кьуьзуь касдивай акур аламат,
Чуьнуьхиз хьанач кисна, саламат.
ЦІийи хабаррихъ къаних тир япар,
Къаридиз и кар жеда кьван хабар.
И турп акъудиз, кьуна хьиз чичІер,
Къужади чиле акІурда кІвачер.
Тамашда къари, дакІардай кІвалин,
КІеве гьатнава кар вичин гъуьлуьн.
И гъилера хьиз, къаридиз къужа,
Акурди тушир, гьат хьана гужа.
Ял ийидай кьван турпунин чичІер,
Чиле гьатзавай, къужадин кІвачер!
Къужади - вичихъ, турпуни – чилихъ,
Акъуд тежер затІ я кьилди-кьилихъ.
Къужадиз куьмек гун патал герек,
Атана къари, камарал зирек!
Къарини къужа - кьвед хьана са пад,
Турп акъатзавач, хьайитІан пад-пад!
На лугьуда, ам тар хьана мегъуьн,
Акъудиз жезвач, авуртІан эгъуьн!
Хтул тир руша, тупунал къугъваз,
Вахт акъудзавай, вич вичив рахаз.
КилигайтІа ам, къарини къужа,
ЧІехибур кІвалин, гьатнава гужа!
Акъудун патал аламатдин турп,
Хтулдин гъиляй гадар хьана туп!
Зверна атана, кІватІна хьиз къуват,
Амма турп чиляй ийизвач акъат.
Кьве гъилив кьуна, къаридин ценер,
Ялна турпанин чичIерин кьенер.
Пуда - са патахъ, турпуни – чилихъ,
Ялзавай инал тек кьилди кьилихъ.
Ял ийидай кьван къарини къужа,
Хтулни галаз, гьат хьана гужа!
ЯлзавайтІани пуд касди хъиляй,
Ахъайзавачир турп хъукъвай чиляй.
На лугьуда, ам акІанва чиле,
Акъатнавачир са пайни гьеле.
Ящинда такур ихьтин турп вилиз,
Гъиляй ахъаюн хуш тушир чилиз.
Къарини къужа, хтул руш хьана,
Аквазва кицІиз, михьиз буш хьана.
Хабар нивай гун? Хабар кицІивай,
Адан кІеви дуст – цІару кацивай.
ГъвечІи хтул руш, къарини къужа,
Турп акъуд тежез, гьатнава гужа!
Рушан булушка кьуна хьиз сара,
КицІи ялунар авуна пара.
Каци атана, кицІин тум кьуна,
Турп ялзавайбур кьулухъ чІугуна.
Турп акъуд авун патал и къайда,
Ял авунрикай авачир файда.
ТІеквендай акваз и кIвалах кьифрез,
Кисна, акъвазиз жезвачир хъуьрез.
Гьикьван лагьайтIан, кьиф – хзан кIвалин,
Зегьмет чIугвазвай са кас тир кIвалин.
Вад касдивайни акъуд тежез турп,
Хъиткьирун герек къвезвай инал туп!
Къарини къужа, хтул рушни кицІ,
Кацни тум куьруь, кІвачер шуькІуь цІицІ!
Кьифрени кІевиз кьуна кацин тум,
Ялна кьулухъди, акъуд ийиз гум!
Вирида сад хьиз ял авур чІавуз,
Чиле авай руг, акъатна цавуз!
Акъудай чІавуз чиле авай турп,
Ванер акъатна, кьиткьирди хьиз туп!
Къужани къари, хтул руш - устІар,
КицІни кацни, кьиф - шад хьана дустар.
Сада масадаз авурла, куьмек,
Гужлу душманни кваз жеда гьелек.
АватIа гьар са касдихъ инсанвал,
Адан рикIелай фидач хъсанвал.
Эпилог
Зегьметди бегьер гъайила хъсан.
КІвалах авуна, галатдач инсан,
Аламатдин турп акурла вилик,
Къужани къари экечІна кьуьлуьк!
Хтул рушани кьуьл ийиз кицІи,
Хкадардай кьван, кІвач хьана кьецІи.
Кацихъ галаз кьиф къугъвана «Кьиф кац»,
Шад яз, язавай сада садаз пац!
Гьелбетда завай турпунин кьиса,
АкьалтІар жезвай, амма инал са,
Кьве гаф талгьана жедач акъвазиз,
Квез хийирлу тир, балаяр азиз!
Гьар са инсандиз, чІугурла зегьмет,
Чарасуз я гун, лап кьилин къимет.
Къужани къари галаз хтул руш,
КицІни, кацни кьиф, зарафатар туш:
Гьарда вичелай алакьдай саягъ,
Турп акъуд ийиз, авуна кІвалах.
ТIуьна вуч ийин, туна вуч ийин? -
Лугьуз къужадин рикІ туш архайин.
Фагьум-фикирна, са шумуд юкъуз,
Меслят хьана, турп базардиз тухуз.
Белки адахъ чаз пачагьди вичин,
Девлетдикай са пай гуз жен кІвачин!
Икьван чІехи турп недалди санал,
Икьрар хьана ам базарда гунал.
ЧІехи са улакь жагъурна хуьряй,
Тухвана и турп базардиз, кІваляй!
Вич килигайтІа, турпунин кьиса,
Шегьерра машгьур хьанвай шумуд са.
Пачагьдиз и ван хьайи вахтуна,
Секиндиз хьанач ксуз тахтуна.
Хкаж хьана ам файтундиз вичин,
Тадиз базардиз физ хьана кІвачин!
Ихьтин турп акур чІавуз базарда,
Жаваб гудай кьван, къужа бизарда:
Акъудун патал и сирдай кьил-тум,
Хабар кьаз хьана: «Гьинай я и тум?»
Турп тушир, дустар, къвердавай гуьрчег,
Махарик жедай са затІ тир керчек!
Ам килисадин кукІваз тир ухшар,
Къизил-гимишдив чІаганвай къашар.
Са пад яру цІай, кьилел къацу багъ,
КуькІуьрай хьиз тир, мичІи йифиз рагъ!
Вили цавариз акъатна чичІер,
Дувулриз ухшар тир турпун кІвачер;
Хуьз четин затI тир, незни тир гьайиф,
Турпуни пачагь, авуна зайиф,
АкьалтI тавурла, къужадин негъил,
Пачагьди, кIевиз кьуна адан гъил:
«Зи девлетдикай са пайни гана,
Аламатдин турп тухуда чна!!! -
Лугьуз пачагьди гана хьиз буйругъ,
Кьилиз акъудиз, эгечІна къуллугъ.
Турп маса гана, пачагьдиз багьаз,
Къужадивай мад жезмачир рахаз.
Гайи пулунихъ къачур кьван затІар,
Шумудан за квез, кьада инал тІвар:
Къужадиз – кІвалер, къаридиз – базар,
Къанихвилин квай кесибрик азар!
Хтул рушазни кьилинни кІвачин,
Къачуна рикІиз кІани кьван вичин!
Къизил-гимишдин камаридин чІул,
Багьа кьван затІар, алукІдай кьуьд, зул.
КицІиз тахтайрин чими дарамат,
Акур гьар са кас жедай аламат.
Кьуд пад тахтадин, тІвек аквадай цав,
Марф, живедикай кІевирнавай къав.
КІаник халича, кьилихъ хъуьцуьган,
Низ аватІа и шартІар, килиг кван!
Кацизни чими къул, тавхана кІвалер,
КІантІа ая ваз шадвилер, кьуьлер.
ШемпІияр патал кьилди кьвед-пуд кІвал,
Атайди яни ихьтин бахтар квел?
Кьифни шад тир къе, гадарна тІеквен,
КІвал багъишнавай, халисан туьквен:
Гьам недай затІар, гьам хъвадай затІар,
КІаник тевлеяр, ацІанвай кІатІар!
Тек са турпуни гайи кьван хийир,
Гьисабунал бес жедач и шиир.
Абур гьана кеф чІугваз, гана турп,
Гьар сувар юкъуз ягъиз жедай туп!
Зунни абурухъ галаз, кеф чІугваз,
Са гьафте хьана, авуна акъваз!
Чиликай жагъай девирдин куьгьне,
Гичиндихъни сир авай кьван дегьне.
Зегьмет чІугурдаз диде тир чилел,
Баркалла къведа, рагъ алаз кьилел!
ЧАХЪНИ АВАЗВА
Эркекдин къадир тийижир инсан,
Гъавурда гьатдач дуьньядин хъсан.
Рушар, лув гана, фида яргъариз,
Амма эркекда, гъил кьуна сусан,
Рагъ гъида, гьатта хъуьтІуьз дагълариз!
Рушаринни заз хаз кІан туш гуьгьуьл,
Гьар сад са макьам ядай, шад билбил.
Яргъарайни гъил агакьарда вал.
Дидени буба хьайила агьил,
Суса хтулрив ацІурайла кІвал,
Чун мад элкъвена хъижеда жегьил!
Веледар хьурай, эркени диши,
Мецеркай хуьрай ламатІрин наши.
Авани емиш абур кьван ширин?
Регъуьн ци хьтин, сесери хвеши,
Шадлу хиялра твада вун дерин.
Сажидинахъни виридахъ хьтин,
Мурадар ава иридахъ хьтин.
Вирибур бахтлу хьунухь я хиял!
Кьуьзуь къужадихъ, къаридихъ хьтин,
Чахъни авазва са шумуд аял!
ХЪСАНВАЛ
Вун инсан яз атанватІа арадал,
И кар бес я, авун патал хъсанвал!
Садакьаяр гайитІани харадал,
Эвелимжи - хуьн герек я инсанвал!
И алемда вакай инсан хьанватІа,
И кардилай авани мад хъсанвал?
Дидеди вун са инсан яз ханватІа,
Намус хьтин багьа яз хуьх инсанвал!
Чилел хьунлай, хайи дидед тІвар алай,
И дуьньяда авани мад хъсанвал?
Дидеди ваз нек ганаватІа хуралай,
Вафалу хьун тушни кьван ви инсанвал?
Цавуз тамаш – рагъ, варз авай гъетерин,
Хайи чилиз тамашун я хъсанвал.
Дидедиз хьиз, акъвазна хьиз метІерал,
Икрам авун – тушни ам ви инсанвал?
Сажидин, на чарабуруз рехъ къалаз,
Жувни яргъаз жемир ийиз хъсанвал?
Анжах дуьз тир крарал жув гьахъ къалаз,
Яшамиш хьун – гьам я кьван чи инсанвал!
АВУРЛА ГЬУЬРМЕТ
Кьуьзуь ксариз авурла гьуьрмет,
Бахтлуди жеда, гьар садан кьисмет.
Сад Аллагьдини гуда ваз къимет,
Ви гьар са хъсан кІвалахдиз, инсан!
Яшлубурун чир тахьайтІа къадир,
Уьмуьрдикай ваз жагъидач атир.
Шивдикайни ви хьана хьиз къатир,
Элкъведа халис ахмакьдиз, инсан!
За ихьтин гафар лугьучир ерли,
Эгер веледар тиртІа чи ферли.
Дуьз патахъ кІвалах авурла кьили,
Лайих жеда вун дамахдиз, инсан!
Сажидин, вуна гузватІа акьул,
ЧІугвадайбур жен, Аллагьдини къул.
Хуьрек алайди хьун паталди къул,
Ухшар жез алахъ булахдиз, инсан!
ЧИР ХЬУХЬ
Зун шаир яз хайиди туш дидеди,
Белки адаз зун шаир хьун хуш тушир.
Халкьди ийиз туна кІвалах келледив,
Ам мефтІедив ацІанвай зи, буш тушир!
Аял чІавуз акваз бязи кІвалахар,
Къелемни чар гъиле кьуниз мажбурна.
Акъудайла, шииратдин булахар,
Хуьруьз-кІвализ, Лезгистандиз машгьурна.
Яваш-яваш, хкаж хьунвай яшариз,
Жегьилвили чІугуна зун вичелди.
Шад шиирар багъиш ийиз рушариз,
Къекъвена зун хуьрера кьве кІвачелди!
КІелунарни, кІвалахар гьар жуьредин,
Авуна за, дуьз инсан хьун паталди.
Сергьятрилай цІар илитІна Куьредин,
«СтІал-Наме» сагьиб хьана кІватІалдин.
Шиирринни акъатна зи ктабар,
«Шииратдин ялавар» заз масан я.
Жуван чІалар хайи халкьдал ихтибар,
Авур шаир, адетдин са инсан я!
Гьикаятдин, лагьайтIа, зи гъилелай,
«Ярагъви ашукь Уьзден» заз хуш хьана.
«Къисмет гьахъ я» - лугьун за квез, куьрелай,
Бахтарикай магьрумбур, заз гуж хьана.
Виридакай рахун шартІ туш, кІвалахар
Гзаф хьана, пашманвилер, шадвилер.
Халкьдикай заз хьана дерин булахар,
Вуч затІ ятІа чирна элдихъ садвилер!
Гьар вуч залай алакьнатІа, хъсанбур
Квез тазва за, эй азиз тир инсанар!
Закай шаир авур ксар – масанбур,
Багъиша заз, кваз хьайитІа нукьсанар!
Сажидин я рахайди куьн мецелай,
Чан багъишиз гьазур я зун Ватандиз!
Багьа ксар авач квелай къецелай,
Чир хьухь, и кар гьар са касдиз хъсандиз!
ТЕРБИЯ
Кьили дуьз тир тун тавуртІа рекье вун,
Эхир пашман хьана, гьатда йикье вун.
КІанзавачтІа гьатна каша-мекье вун,
Инсанвилел са тике фу нез алахъ!
Чарабурун пай квай девлет тІуьрбурун,
Кьифре хьтин кисна, хелвет тІуьрбурун,
Инсанаривай, чеб гьайванар тирбурун,
Са версинин рекьиз яргъаз жез алахъ!
Акунралди са бязибур чир жедач,
Я ахьтиндахъ кІвал-югъ жедач, куьр жедач.
Вичихъ вичин бине жедач, хуьр жедач,
Адахъ галаз хъуьредалди, шез алахъ!
Са-садбурай акун тавур кар амач,
Я абурухъ намус амач, ар амач.
Дуьз инсан яз кьун герек тир тІвар амач,
Хъсан ксар авай рекьиз къвез алахъ!
Сажидиназ, атана и яшариз,
Таб гайибур акурди я кашариз.
Муг ийидай чка хьтин къушариз,
Михьи чка, жагъуриз, къекъвез алахъ!
ШИИРАТДИН БУЛАХДИК
Гъиле къелем, чар кьур чІавуз, далудихъ,
Къвед лугьудай кас галайди хьиз хьана.
Хтулдин рикІ кудайди хьиз халудихъ,
Зун захъ рахаз, са геренди кис хьана.
Яраб залай алакьдатІа, чІал кхьиз? -
Веревирдер ийиз, квайла кІвалахдик;
Рахан тийиз, са ни ятІан, тІал кхьиз,
Алахънавай яд рагъулриз булахдик.
ИкІ жув жуваз акси ятІан, амма зун,
Жув - жув яз хуьз, ялзавай за рикІ кьуна.
Къвед лагьай зак, акат хьана пис зурзун,
Зазни чидач, ам за кІеве гьикІ туна?
Гьар гьикІ ятІан, гъалиб хьана, кардик кваз,
Зи эрчІи гъил экечIана мад кІвалахдик.
ЧІал арадал къвез акурла, зарбдаказ,
Ван акатна шииратдин булахдик!
САДБУР ЖЕДА
Шумудни са жуьре ава инсанар,
Гьар садакай рахун четин кІвалах я.
Садбуру чеб ийида чаз масанар,
На лугьуда, сив туш - виртIед булах я!
Садбур жеда, векъи ванцел рахадай,
Ван хьайидан япар биши жедайвал.
Кас жагъидач гъавурда дуьз акьадай,
Кьил акъатдач, кар авачиз шедайвал!
Садбур жеда, рахаз цавун ванер хьиз,
ЦІайлапанар ягъиз мичІи вилерай.
Гафар къурда, келле хадай къванер хьиз,
Векь экъечІдач ам къекъвей кьван чилерай!
Садбур жеда, мецер цІалцІам гъеридин,
Гъуьлягъни кваз акъуд ийир тІуьквендай.
Ара къанмаз, чуьруьк хьана къуншидин,
Кафандин агъ къачуз фидай туьквендай!
Садбур жеда, кар алачиз арадал,
Итим декьей йикь акъудда куьчеда.
Вичи хайи пажни вегьез чарадал,
Жин хьиз чуьнуьх жедай чІулав шуьшеда!
Садбур жеда, хьуьтІуьн йикьни гъилерай,
Текъвез, тапан тупар ягъиз чидайди.
Вич са кас хьиз акваз вичин вилерай,
Кьил туькІвейвал, чІуру патахъ фидайди!
Садбур жеда, вичиз такур ахварар,
Къвез кимерал, ахъайда квез, кьинер кьаз.
Макьар гьим я, гьим я течир Макьарар,
Акъвазардай, катдай балкІан, кьенер кьаз!
Садбур жеда, гьич вич авай тамара,
Маса ничхир кІан тийидай акуна.
Акатайдан ялар тваз кІанз хамара,
ГьакІ вичи вич хъиткьир ийиз дакІуна!
Садбур жеда, сиве тур тІуб кІас тийир,
Дуьнья гьинихъ элкъвезватІа тийижир.
Акъахнавай шавлардин кек рас тийир,
Вуч патал вич къекъвезватІа тийижир!
Садбур жеда, вич канабрай экъечІна,
Дуьз рехъ кьуна физвай касдин кьил хадай.
Вич терхеба гафар лугьуз эгечІна,
Дуьз рахайдан я кІвач ва я гъил хадай!
Садбур жеда, балкІандикай катзавай,
Як атІана, шишер ядай, къел ягъиз.
Ламу хъуртук, кьал ягъиз, цІай кутазвай,
Гьазур тир кас, гунагьсуздан пел ягъиз!
Садбур жеда, вичи эгъуьр фуруз вич,
АватайтІан, кІусни къайгъу авачир.
Ават хьана, чара касдин суруз вич,
Я кьилихъ, я кІвачерихъ къван галачир!
Садбур жеда, кьведра кьведни тийижир,
Архимедан законрикай рахадай.
Гъуьрчехъан яз, ачкар, къведни тийижир,
Дуьньядикай хабар тир кас яз кьадай!
Садбур жеда, шумудакай мад рахан?
Гьар садакай лагьана хьуй, мах жеда.
Гьабур акваз жувни хьана са тахан,
Бегьемвилел кьел ягъ тавур къах жеда!
ЭУН ТЕК КАС ТУШ
Зун тек кас туш, захъ зи ери кІвал ава,
Зун тек кас туш, захъ зи Ватан, чІал ава,
Хабар яхъ тІун, куьз зи рикІе тІал ава?
Квекай дарвал аватІа, лагь ачухдиз?!
Захъ зи миллет, дуст тир халкьар бул ава,
Жуван ризкьи, жуван фу-яд, къул ава.
Хабар яхъ тІун, куьз ви чанда фул ава?
Гьихьтин тІарвал аватІа, лагь ачухдиз!
Захъ зи дагълар, зи аран, чуьл, там ава,
Захъ зи рехъ-хвал, зи гуьне, зи кІам ава.
Хабар яхъ тІун, вахъ гьи дерт, гьи гъам ава?
Вуч инкарвал аватІа, лагь ачухдиз!
ТІарвал тушни халкь кьве патал пай хьана,
РикІе даим хажалатдин цІай хьана,
Хабар яхъ тІун, са кас авач гьай хьана,
Са-сад тирвал лугьун за квез ачухдиз!
Дарвал тушни, рикІиз регьят ван тахьун?
Ислягь хьана, санал фу нез кІан тахьун,
Аламат я зи рикІикай къван тахьун,
Пехил тирвал лугьун за квез ачухдиз!
Сажидин жен, мехъер далдам алачир!
И дуьньядин девлетрихъ вил галачир,
Халкь сад хьана, маса дерт захъ авачир,
АкунайтІа, хъуьредай зун ачухдиз!
КЬИНИКЬ ДЕРТ ТУШ
Кьиникь дерт туш, ам виридахъ галайд я,
Са кьадардин яшар хьана, кьуьзуь яз.
Азраилдин вил кьиникьал хьайид я,
Адаз кІан я чун и кардал рази яз.
Кьиникь дерт туш, рикІе авай мурадар,
ЧІехи тир пай кьилиз акъатнавайтІа.
Гьар са касди эвленмишна веледар,
Туькьуьлвилер чавай къакъатнавайтІа.
Кьиникь дерт туш, эгер халкьдин арада,
ТІвар кьадай кас аватІа ви хъийирдихъ,
Вун мукьвадай кьуна гъейри чарада,
КІелиз ва яб ганайтІа ви шиирдихъ.
Кьиникь дерт туш, рекьизвайтІа ажалдик,
Гьуьрметлу яз хуьруьз-кІвализ, хзандиз.
РикІик кумай крар хъийиз мажалдик,
Са-сад тамам хъийидайвал хъсандиз.
Кьиникь дерт туш, лугьумир на, Сажидин,
Низ кІан жеда ламу чилик къаткана?
Вахъ гьайифар чІугваз гъвечІи-чІехидин,
Кьуд патахъай ви дуьадал кІватІ хьана?
ВАЦІАР КЬЕРЕРАЙ
ВацІар кьерерай фида авахьна,
Кьилер чархара, ргара акьаз.
Сел къвайи чІавуз фида, алахьна,
Хурук акатай тар, кІарас жакьваз.
Инсанар фида дуьз тир рекьерай,
Гьар сада вичин дердияр акваз.
Амма хиялар фида рикІерай,
Санал кис хьана жен тийиз акъваз.
Элкъвена хквез жедач вацІувай,
Абур вердиш я агъуз авахьиз.
Кьарай кьаз жедач, никІе къацувай,
ВацІун яд тІалдин дарман-дава хьиз.
Инсанар фида, элкъвез хкведа,
ВиртІер кІватІзавай чІижерин саягъ.
И дуьньядал зун гелкъвез хкведа,
Шииратдикай кьуна хьиз даях!
Я кьей Сажини, вуч лугьузва на?
Умуд кумани элкъвена хквез?
Рехъ гьикІ жагъурда лугьузва вуна,
Агъа дуьньяда къекъвена хквез?
ШАИРДИН РИКІ МИНАЯР КВАЙ
Шаирдин рикІ, минаяр квай чуьл я са,
Чилер зарзай вахтунда кІус-кІус жедай.
Шаирдин рикІ, лепе алай гьуьл я са,
Декьикьада акъваз тежер, суст хьана!
А рикІ хура авай шаир кис хьана,
Акъваздани рекьидайла инсанар?
Ада, вири рекьизвайди хьиз хьана,
Дуьнья уях ийиз, яда азанар!
Шаирдин рикІ, женг авайла, ракь жеда!
ЦІун ялаври элкъуьр ийиз гьулдандиз.
Хъел атайла, дагъдин гужлу лекь жеда!
Гуьлле гуз кІанз шиирралди душмандиз!
Шаирдин рикІ – муьгьуьббатдин са цуьк я,
КІани ярдин гъиле вугур шадвилин.
Шаиррихъни авайди тек са рикІ я,
Гьамишанда ял ийизвай садвилихъ!
Сажидинан рикІ Шалбуздин дагъ я са!
Акун къене, са гъуд кьванди ятІани.
Шаирдин рикІ, хках тийир рагъ я са!
Уьмуьрлух яз, куькІуьнвай, цІай кватІани!
ВУН ВУЖ ЯТІА
Вун вуж ятІа, къалурун чаз герек туш,
Лув гайила чир жеда пехъ, лиф ятІа.
Сив рахаз, гъил юзурун, чаз герек туш,
Вахтуни вич чирда югъ я, йиф ятІа.
Ви ацукьун - ви къарагъун, рахунар,
Акун бес я, тавуртІани тарифар.
Куьк хьуналди, я авунал яхунар,
Темпелрикай жедайди туш арифар.
Вун вуж ятІа, къалурда ви кІвалахри,
Бубадалди, девлетралди дамахмир.
Себеб целди къалурда чеб булахри,
Таб-гьелледал чун алцурриз алахъмир.
Вун вуж ятІа, аслан ятІа, къуьр яятІа,
Чир жеда чаз, вун чаз акур чІавалай.
Чаз ашкара я, тахьайтІа, сир ятІа?
Тариф авун герек къведач жувалай.
За жувазни лугьузва, эй, Сажидин!
Къуй алемди лугьурай вун вуж ятІа!
ЧІехидай яхъ жувалайни гъвачІиди,
Шаирдин тІвар багьа ятІа, хуш ятІа!
ВАТАН САД Я
Ватан сад я, хъсан ятІан, пис ятІан,
Кьисмет я на къачунвайди, гайила.
Са бязибур ягъалмиш я куьз ятІан,
Бахтар кьисмет хьанач лугьуз, хайила.
Са кІус кІвалах жезватІа ви кьиливай,
Акьван яргъаз физ тахьурай, кІвал туна.
Сад Аллагьди хуьй къурабавиливай,
Патаз финиф, ватанда ви чІал туна!
Бахт тушни вун и дуьньядал акъудун?
Яшамиш хьун азад гъед яз гьуьлевай.
Дуьз яни бес на рикІелай алудун?
Диде-буба сефилдиз тун кІвалевай?
Ватандивай, вун чандивай хьуникай,
Са кІус кьванни вил экъегъун герек я.
Сад Аллагьди яман бала гуникай,
Къурху туш заз лугьуниз вун зирек я.
Ватан сад я, диде сад я, вун хайи,
Кьвед лугьудай ватан - тахай диде я.
КІвал рикІелай, чІал рикІелай фад фейи,
Вун манатни туш, кепекрин хирде я!
ВУЖ Я ЗУН?
Чидайбуруз - чида зун,
Тирди гьулдан жида зун!
Тариф авун герек туш,
Ам зи сивин хуьрек туш.
Бязибуруз гьикІ ава,
Зи хура кьве рикІ ава.
Муьрхъуь такьар ракь я зун,
Дагъ-Арандин лекь я зун!
Дустар патал чан гудай,
Душман патал къван гудай;
Инсан я зун адетдин,
Жуван лезги миллетдин!
Яр-дустариз чир хьурай,
Пехилбуруз сир хьурай.
Галат тийир кас я зун,
ГъалатІ тийир кас я зун.
Диде чили нек гайи,
Пак ракъини экв гайи;
Рекьин тийир инсан я,
Кьудкъанни пуд йисан я.
Йифен ахвар авачир,
Йикъан кьарар авачир,
ЦІувад йисан жегьил я,
Душманар зал пехил я.
Чидач им вуч гуж ятІа,
Заз чидач жув вуж ятІа.
Герекбуру чиррай зун,
Зирекбуру хуьрай зун!
Хъсан чида заз са кар,
Кьиле тухун дуьз тир кар.
Сажидинан тІвар алай!
Сир чида заз, кар алай:
КЬИСМЕТАР ГЬАР ЖУЬРЕ Я
Сад ава – кІанивал,
Сад ава – жеривал.
Сад – Аллагьди гайивал;
Садни – виртни гъеривал.
Рахуникай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я!
Зи Ватан – зи Куьре я!
ТІалабунар бул жеда,
Кар туькІвейбур садни вад.
Садан чанда фул жеда,
Садан кІвале даим гад.
Кьам чухункай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я!
Зи Ватан – зи Куьре я!
Завай, гьикІ я лагьана,
КьуртІа вуна, хабар, дуст?
Завай икІ я, -лагьана,
Ийиз жедач тапар, дуст.
КІан хьуникай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я.
Зи Ватан – зи Куьре я!
Бязибуруз гуда гьа!
Хъсан ва пис талгьана.
Са бязибур куда гьа!
Кабаб хьтин цІал гъана.
Лугьуникай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я.
Зи Ватан – зи Куьре я!
Чидач, вуч я вил алаз,
Акъваз авун кьисметдал.
Пул гайитІан кьил алаз,
Бахт къачуз жеч гьуьжетдал.
Женг чІугункай дад авач,
Кьисметар гьар жуьре я.
Зи Ватан – зи Куьре я!
ГЬИХЬТИН ЖЕГЬИЛАР…
Гьихьтин жегьилар тиртІа чун яраб? -
Лугьур суалди кузва зи кІараб.
Залум вахтуни ви гуьзел къамат,
Инсафсузвилел ийизва харапІ!
Тамаш и рушаз, нур къугъвазвай чин,
Дамахдиз тамаш жегьил тир вичин!
Цуьк акъуднавай багъ тир гьакъикъат,
Тараз ухшар я, къелем тир ичин!
Ачух лацу пел, рацІамар къекъвей.
Хъуькъвен кьилериз тамаш куьн элкъвей!
Я сивикайни, пІузаррикай мад,
Рахадач артух, кІалубриз туькІвей!
Гьахьтин жегьил руш тиртІани эвел,
Аватнавач вун са акьван кІевел.
Яргъи чІарари, метІел алай кьатІ,
Джокондадин хъвер гъизва сивел!
Кьей хва Сажидин, вуч кас я жинжел?
Вахъни ава кьван кхьидай мажал.
Гьи кьадар вацІай авахьайтІан яд,
Къвердавай яргъаз катзава ажал!
ФИДА ЖАЛ УЬМУЬР?
Чна чи рикІиз гузва гьакІ майдан,
Хура ивидин ргазва чайдан.
Кьил эхиз тежез, гужа тваз гардан,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
Лугьун-хъуьруьнни хквезмач рикІел,
Хъсанвилерин вил ала рекьел.
Залум хар къвана илгьмдин кьилел,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
Гьикьван жува жув ийида секин?
Къвердавай артух жезва тІал рикІин.
Я йифиз рекьин, я юкъуз рекьин,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
Икьван чІавалди фагьумдай жува,
И дуьньяда дуьз гьахъ-дуван ава.
Гъил агакь тийиз бахтунал цава,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
Сажидин, икьван эхай хьиз вуна,
Давам хъия рехъ, кьил цава кьуна.
Дердер-гъамариз яб гун тавуна,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?
ВУЧ ИЙИЗВА НА?
Ватандин къадир чир жеда, яргъаз
Акъатай чІавуз, кичІе яз рахаз.
Ватан паталди, кІан туш кефи хаз,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
ЧІугвазватІа на гьар юкъуз зегьмет,
ТІимил ва гзаф къачузва къимет.
Ватан паталди, ягъна хьиз кьве мет,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
Диде-бубаяр секин я сура,
Вун хьтин емиш багъишна тара.
Ватан паталди, рикІ туна хура,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
Акьалдарна вун, хкажна кІвачел,
Къекъвез туна вав дамахдив вичел.
Ватан паталди, багъишай ваз чІал,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
Веледарни вахъ, чешнелу хзан,
Агалкьунарни цІинин ва шазан;
Ватан паталди, хвейи кимяй чан,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
Гьа ихьтин суал виликни жуван
Эцигзава за, ийиз гьахъ-дуван.
Ватан паталди, гуз гьазур яз чан,
Ачухдаказ лагь, вуч ийизва на?
ХУШ Я ЗАЗ
Ватандин цавал акьалтайла циф,
Гьазур тирла къваз тІурфандин селлер;
ЦІайлапандикай - цІай куькІуьнвай лиф,
Экуь ийида цаварни чилер!
Гьа и женгина тахьанвай зайиф,
Лекь хьанвай лифрен цІакул хуш я заз!
Ша, яваш-яваш, эвичІин чилел,
Зегьметар чІугваз, ийин чун алахъ.
Гьасилай ризкьи жуван кьве гъилел,
НикІяй хкидай герек я улакь.
КІусни четинвал къвен тийир кьилел,
Арабадин кьве дапур хуш я заз!
Дуьньяда кими туш дустни душман,
Пехил рикІери тагузвай мажал.
Дустар шад я вал, душманар пашман,
Амма хаинриз гун патал ажал,
Игитдин гъиле гапур хуш я заз!
Гьар са чуьруькдихъ галай хьиз эхир,
Ислягьвал патал меслят хъсан я.
Цурун къапуни кьадай хьиз пехир,
Гьахъвал кІаниди дуьз тир инсан я.
Сажидиназ хьиз, дуьзвал гвай факъир,
Дуьньядин винел хатур хуш я заз!
БАХТНИ ЖАГЪИДА
Заз акун тавур амач аламат,
ГьакІ ятІани зун ама саламат.
Дяведин четин акуна йисар,
Чирна, вилерал нагъв алаз тарсар.
Къуьруьгъуьм цикай хьана чаз къафун,
ЧІехи хьана чун, ичIи яз руфун.
Куьткуьниз хъчар, вергер нез хьана.
ЧичІакрихъ галаз серкер нез хьана.
Шадвални хьана, гъалиб хьайила,
Хайи Ватандин сагьиб хьайила.
Аялвиляй чун фад чІехи хьана,
Жегьилзаваз чун фад рехи хьана.
ГьакІ ятІани чун къекъвена уьтем,
Алахъна Ватан хъийиз кІан мягькем.
Шадвални хьана, садвални хьана,
РикІера гатфар, гадвални хьана!
Са яш хьайила, тежез вердишвал,
Ватанда туна чІуру дегишвал.
Совет гьукумат акъудна кІаняй,
Гъуьлягъри чун нез эгечІна къеняй.
Тарашна девлет халкьарин кесиб,
Душманар хьана къизилрин сагьиб.
ГьакІ ятІани чун алама кІвачел,
Ризкьияр тІимил, бул хьана эчІел!
Пашманвал пара, дар хьана шадвал,
ГьакІ ятІан чна хуьзва чи садвал.
Ватан хуьн патал эверайтІа мус,
Гьазур я чун хуьз чи лезги намус!
Мус хьайитІани Сажидин вичин,
Гайи гаф кьиле тухуз я кІвачин!
Садра хайид хьиз, садра рекьида,
Ватан хвейидаз – бахтни жагъида!
АКУН КЪЕНЕ
Акун къене вири хьтин инсан я,
Я кьакьан туш, я аскІан;
Ихьтин касни хьунухь, валлагь, хъсан я,
Я къецин туш, я накьан.
Амма адахъ зигьин ава кьатІидай.
Гъетер адахъ рахазва.
Къизилар хьиз, акъудзавай кьватидай,
Анжах гьадаз аквазва.
Чи дуьнья гьикІ атанватІа арадал,
Адаз чизва, кхьизва.
Аллагь ашукь хьайиди хьиз кьарадал,
Адам рикІел хкизва.
Адаз гьинай атана и кьатІунар?
Аватнани цаварай?
Гьар гафуни алмасди хьиз атІунар,
Акунани ахварай?
Адаз чизва, вичин гьар са кІвалахдик,
Миллионрин паяр ква.
КІуф кутуна, хъвадайди хьиз булахдик,
Адан кьилик цІаяр ква.
Тек-тек жеда Аллагьди пай гайибур,
Багъишар хьиз инсанриз.
Духтурар хьиз алахъзава кайибур,
Са-садан хер хъсанриз!
Шаирарни – паяр ганвай ксар я,
Инсанрин рикІ шад ийиз.
Дуьнья халкьна гьи кьадардин йисар я?
Вири халкьар сад ийиз.
Амма, амма гьахъвал патал женгиниз,
ЭкъечІ авун герек я!
Эвел фикир ийиз тахьуй гуьгъуьниз,
Акьул – ам чи хуьрек я!
КУЬРЕДИН ЯРАР
Хъуьрез-хъуьрез рагъ экъечIда цавуз,
Ишигълу ийиз уьмуьрдин рекьер.
Билбилрин нагъма ягъда и чIавуз,
Шадлу легьзейрив ацIуриз рикIер!
Чуллера буллух берекат бегьер,
Къизил саваддин чукIуриз нурар.
Гуьзел манийрив рахада сегьер,
Гьар са гуьлуьшан экуьнин ярар!
Азад ракъини нур гуда кьилел,
Цаварик кутаз бахтунин варар.
Михьи хиялрив уьмуьрдин гьуьлел,
Сирнавар ийиз къекъведа гарар!
Эллерин камал, руьгьерин гевгьер,
Артух ийин чи тарихдин девлет!
Дагълари вацIал чан гъидай тегьер,
Шад гьиссер кутан рикIерик хелвет!
Куьредин ярар - дередин нурар,
Мили хъвер хьурай гьар садан сивел!
Камаллувилин ачухиз варар,
Бахтлу тир уьмуьр туькIуьрин чилал!!!
ЖУВАН ФИКИР
Гьелбетда, чахъ чи лезгийрин махар
Ава квадардай йифизни ахвар.
Вири халкьарин шумудни са мах,
ЧирайтІа чна, жедач пис кІвалах.
Гьа кар рикІеваз турпунин кьиса,
Дидедин чІалал туькІуьрнава за.
Гьелбетда, ина вуч ятІан цІийи,
Кутунва затІар, жуваз хуш хьайи.
Эгер и кьиса квез лезги чІалал,
Бегенмиш ятІа, тІуьр фу я гьалал!
Квекайни, тарсар кІелайтІа хъсан,
Гьар сад жеда са камаллу инсан!
Гьа инал кьиса ийизва акьалтІ,
Куьнни жезмай кьван фад кІвачел акьалт.
Къенлай кьулухъни са шумуд кьиса,
Багъишда за квез мад шумудни са.
Тек са вацралай агакьай Февраль,
Расалмиш жеда ксанвай севрел.
ТIуьрди хьиз ада вичиз тур паяр,
Къати ийида пичера цIаяр.
Живер къваз, цIраз, Март атай чIавуз,
Регъуьз, кичIез рагъ экъечIда цавуз.
Гатфарив вахкуз кIан тушиз къеле,
Куьлегар кьада, чIугуна гъиле.
Аквазни такваз атайла Апрель,
Ракъиниз паяр гуз фида пIирел.
Тарари цуьквер, ахъайда пешер,
Гьар таран хилел са шумуд вишер.
Май алукьайла, ахъайна лувар,
Гьар са гьафтеда жеда са сувар.
Хатрутни пIини чраз алахъда,
Гьар са инсанди вичин кIвалахда.
Агакьай чIавуз гатун варз Июнь,
Темпелривайни хъижедач уюн.
Яр-емиш кIватIиз, набатат салан,
Кьвед, пуд сеферда ацIурда план.
Кьулан варз Июль атайла гатун,
ЦипицIар кIватIиз ийида гатIун.
Август къведалди, ийиз гьерекат,
КIватIалда гьар са жуьре берекат.
Августди вичин дегиш ийиз чин,
КІватІалда бегьер чуьхверин, ичин.
Гатун эхир тир и вацран йикъар
Атайла, къваз марф, хкведа ракъар.
Сентябрдин варз алукьайла вахт,
Аялар патал ахъа жеда бахт.
Чирвилер къачуз кутун патал гьисс,
ЦIийи кIелунин башламишда йис.
Октябрдин варз атайла кьезил,
ТIебиатдикай жеда чи къизил.
Марф къваз, алахьиз, алукьайла зул,
Емиш кIватIиз бул, артух жеда дул.
Ноябрдин варз, гьам марф, гьамни жив,
ВацIарни хвалар ацIуз жеда цив.
Дурнайри гьарнихъ чукIуриз цифер,
Чими уьлквейриз ийида сефер.
Декабрдин варз - къаяр гваз зурба,
Къвез рекье жеда чаз Аяз-Буба.
Живед Руш галаз цIикьвед жез йифиз,
Мугьман жеда чаз азиз ЦIийи Йис!
СУАЛДИЗ ЖАВАБ
- Буба, вучиз дагълар икьван секин я?
- Къуватдилай аслу я, хва, секинвал.
- Вучиз дагъдин вацIар сел хьиз йигин я?
- Дагъди вичиз гайивиляй йигинвал.
- Вучиз, буба, Шагь дагъдин кIук, рехи я?
- Дуьнья гзаф акурвиляй вилериз.
- Вучиз ана гатузни кваз мекьи я?
- Мукьвавиляй аршда авай цифериз.
Дагълар, зи хва, диндал пара кIеви я.
Дагъвийризни ганва вичин хесетар.
Гьуьлуьн ятар ам дагъларин иви я,
Хкатнавай акур чIавуз зиллетар.
Дагълар кIвачел алама къе къван хьана,
Таб гуз хъуьтIуьн гараризни къаяриз.
Са шумудаз дагъвиярни кIан хьанай
Элкъуьр ийиз чпиз муьтIуьгъ лукIвариз.
Дагъдин хуьрер гьар сад лекьрен муг хьана,
Мерженар хьиз ала дагъдин хурудал.
Гьар са душман чи кIвачерик руг хьана
Дагъвидин кьуьл алукьзамаз далудал.
Дагъ хьиз, зи хва, акъваз четин хьайила.
Дагъдин вацI хьухь, герек, йигин хьайила.
Къван хьухь, чарх хьухь, хиве кьамир ажузвал!
Ваз дагълари: игит хва, я лугьурвал.
ВУЧ ШИИР Я?
Вуч шиир я рикI такана кхьейди?
Ругун тавур аш-пулавдихъ тIям жедан?
Хуьрекдикай дад такуна хъифейди,
Яргъай атай са ялавдихъ тIям жедан?
Вуч шиир я яр такуна кхьейди,
Мез акуна рикIевайди чир жедан?
Муьгьуьббатдин четин рекье тефейди,
Рахуналди рикIяй рикIиз сир жедан?
Вуч шиир я ашкъи квачиз кхьейди,
РикI гвачиз на авурдакай кар жедан?
РикI кIанидав, мез вав туна хъфейди,
КIан хьуналди ваз адакай яр жедан?
Ам булах хьиз жен шиир на кхьейди.
Ам емиш жен дигмиш хьайи тарал ви.
Ам гьулдан жен, вич цIаяра ифейди,
Теснифдайла, хер авунвай хурал ви.
Шиир кхьихь лугьуз пара регьят я.
Чаз са тIимил ял ядай вахт авачни?
Гафар, гафар, куьн куьз икьван кьегьят я,
Зун паталди са тIимилбур амачни?
ЗУН МАРФ ХЬТИН
Зун марф хьтин кужумнайтIа чилери.
Зун экв хьтин туькьуьмнайтIа пешери,
Зун ем хьтин кьабулнайтIа къуьлери,
Лугьудай за—уьмуьр фенач гьавая.
ХИЯЛАР, ЗИ ХИЯЛАР
Хиялар зи телеграфдин симер хьиз,
Шад хабар гваз физва атIуз мензилар.
Хиялар зи берекатдин цIирер хьиз,
Хкаж жезва буллух ийиз техилар.
Хиялар зи рикIин сидкьи сирер хьиз,
Квел тапшурмиш ийизва за жегьилар.
Хиялар зи нубгагьардин бегьер хьиз,
Багъишзава квез за жуван шиирар.
ГЕЛЕЖЕГДИН НЕСИЛРИК
Гележегдин несилрик зи умуд ква,
Ракъиник хьиз, гьар пакамаз экъечIдай.
И несилдик зи пайни са шумуд ква,
Герек чIавуз, къуьнер кутаз экечIдай.
Чандай селлер фейитIани ивидин,
Бубайрин кар давамарда рухвайри.
Ам елкен я кукIвал алай гимидин,
Яру пайдах хкажай чи бубайрин!
КIВАТАЙ КУЛ ХЬИЗ
КIватай кул хьиз чIижерин,
Гъетер цавуз чкIанва.
Эй, чил — нур вилерин,
Эй, шагь вири чилерин,
Зун вак цаз хьиз ккIанва.
ПЕР
Са кьил я гьулдан, са кьил я кIарас,
Я авач перцихъ дамахдин къашар.
Ислягь зегьметда герек я вун чаз,
Ша, чун кьведни жен даим юлдашар!
ВУЖ ЯГЪАДА?
Вуж ягъада гьар суз цIийи кьилелай,
Кьуьдни гатфар тикрар жезва лагьана.
Шаз къвайи жив фена чилин винелай,
Яру-цIару цуьквер мугьман атана.
Ни лугьуда гатфарихъди тарари,
Гъайи цуьквер шазанбур я лагьана.
Квез чидани цавун кIанел ярари,
Рагъ хазвайди гьар къуз кагьул тахьана.
ЦIинин йисуз хайи куьрпе аялар,
Ни лугьуда шазанбурун таяр я?
Къвезвайди хьиз рикIиз цIийи хиялар,
Абурни чаз ганвай цIийи паяр я.
Къуй, рагъ акIуй, чаз чида йиф алатна,
Ам пака мад къведайди нур, экв алаз.
Гьар экуьнахъ зенг яз шадвал акатна,
Аквада заз къавал яру кIек алаз.
ХЬАЙИ КРАР
Хьайи крар вири за ваз багъишдай.
Амма са кар вуна рикIив кьунайтIа:
Муыъуыббатар акьван фад-фад дегишдай,
Чакай вуна сад секин яз тунайтIа.
Мурадар ви, яр, за вири битмишдай.
РикIин тек са ихтияр заз ганайтIа.
За вун хьтин, вуна зунни саймишдай,
Вахъ ачух рикI ва ширин мез хьанайтГа.
ЯРГЪИРУШ
Буба, вучиз дагълар икьван секин я?
РикIиз кIани, я играми, яргъируш!
Ни лугьуда, мегер вал чан алайд туш?
Марфадикай ваз тан хьана, туькIуьрна,
Ракъини вун лампа хьтин куькIуьрна.
Ажеб жедай, фидайла зун мурадрихъ,
Зи кIвачерихъ хьанайтIа ви гьяркьуьвал.
Тамарзу тир хьанайтIа зи вилерихъ,
Вахъ авай хьиз, ирид жуьре экуьвал!
РЕХИ ЧIАРАР
Акъатна кьуьд, цуьк ахъайна чуьллери,
Къацу либас алукIна мад тарарал.
Амма хъуьтIуьн чIавуз къвайи живери,
Рехи гелер туна ярдин чIарарал.
Къуй, а рехи чIарари вун яшариз,
Са тIимил кьван къалурайтIан еке яз,
Минет хьуй ваз, шабалутдин чIарариз,
Рехи чIарар гьисабмир на леке яз.
ЧIарарин ранг дегиш хьурай рехи жез.
Муьгьуьббатдин ашкъилу цIай туьхуьрмир.
Са чIавузни тахьурай ваз регъуь жез,
Рехи хьайи чIарарик, яр, хуькуьрмир.
Лугьуз жедач, кьисметди рикI хайитIа,
Вун зи патав гваз хьухь рикIин хиял хьиз.
Сад амайкьван чIарар рехи хьайитIан,
Заз вун даим аквазва, яр, марал хьиз.
СИКI ВА ТУМ
Квезни чида гъвечIи сикIрехъ,
Вич кьван кьве тум галайди.
СикI паталди, лугьун за гьахъ,
Ам бални я, балани.
Са чIавуз ада тумунал,
Вичин гелер шткида.
Бязи чIавуз ам тум патал,
Физ ракьара акIида.
САДАВ КЪАЛХАН
Садав къалхан,
Хци тур.
Садав къажгъан,
ЧIехи тIур.
Сад дуст я зи.
Сад душман.
Сад зал рази.
Сад пашман.
Сад югъ я зи.
Садни йиф.
Сад рагъ я зи.
Садни циф.
ХЪСАНВАЛНИ ПИСВАЛ
Хъсанвални писвал кьвед кьве кьев я, дуст,
Ацукьнавай инсандикай гъуьл кьуна.
Абурун фаркь течир инсан сев я, дуст,
Ацукьдай са къуз кьве гъили кьил кьуна!
ЗАХЪ ДАД АВА
ЦIикьвед вацран яш авайди – йис ятIа?
ЦIегьренди – чIар я, хпенди йис ятIа?
НафтIад са пай цIай я, са пай йис ятIа?
Захъ дад ава, вахъ авайди гьисс ятIа?
Башуьсте, дуст, кIелмир шиир пис ятIа!
КЬИЛ BA КIВАЧЕР
КIвачер фена кьарадиз,
МитIерихъ кьван аватна.
Теспача и арада,
Кьиляй гьарай акъатна:
- Куьн гьиниз я, дабакьар?!
Рехъ такуна вилериз?
Эй, гьаясуз ахмакьар!
Куьн фий чиляй-чилериз!
- Азиз тир кьил, кьамаллай,
Чав рахун ви, зиян я.
Вил аладра жувалай,
Вун тегьерсуз пиян я.
- Ам куь бурж туш чIехидаз,
ТIуб туькIуьриз къалурун.
Гьелбетда квез виридаз,
КIан я зун лап кьацIурун.
- Кьил вич вичел хьанатIа,
Чун жечир и кьарада.
- Зи кеф куьне хайитIа,
За куьн цIа тваз чрада.
- Яц кьейитIа — як жеда,
Арабадкай гумни цIай.
Пияндакай вак жеда,
Кьарада къаткиз кьацIай.
- Герек туш мад, квачер куьн,
Зун кьилелди къеъведа! -
Лагьана, пиян руькуьн,
ЧIуру патахъ элкъведа.
Кьил кьарада акIайла,
Ктад хьана гъилерни.
Сив ацIана, рахайла,
Чапрас хьана вилерни!
ЭГЕР ХЕСЕТ ЯТIА
Хванахвади дустунин,
Агакьайла гьаятдиз,
Къирмаж вегьез эгечIна,
БалкIан лугьур «хейратдиз».
И гьал акур дустуни,
Суал гана къунагъдиз:
- Куьз на гьайван гатазва?
Вун гъайи зи утагъдиз.
Хванахвади хъел аваз,
Сас илисна сарарал:
- Ваз гъизвай къах эцигиз,
Тунач ида пурарал.
Кьве нисидин цел авай,
Хиперикай хкудай.
Са кьеч ацIай виртни гвай,
ЧIижеривай къакъудай;
Пар акурла, кIур цавуз,
Хкажиз зун гьелекна.
Ша, и хесет хкудин,
Чна кьведа куьмекна.
- Бес я гатун, кицяймир,
Ам акьулсуз лам ятIа.
Инайни пар герек туш,
Ягъун адаз, хам ятIа!
КЪИРХАГЪДИЗ
Къирхаягъдиз кьулухъ физвай рехъ кьуна,
Тамам, вири терсина физ акуна.
Вичиз вичин бегьемсузвал такуна,
Вири батIал, са вич ада гьахъ кьуна.
ВИЛЕР МУЬГЬТЕЖ
Вилер муьгьтем тахьуй лугьуз,
Чинал чIехи нер авуна.
Ахмакь вилер ккIай чIавуз,
Язух нерал хер авуна!
ВИЛЕР САНА
Вилер сана,
Гъилер сана,
РикI масана.
ТIазвай свах сад,
Вун масад,
Акъудна мад!
ТЕМПЕЛ
Темпел, на вуч тIалабзава къаткана?
Уьмуьрдивай, кьилиз акъат тийидай.
Сан ин ятIан кьулантар кьве кьатI хьана,
Зегьмет чIугваз, вун кеспидал тефидай?
Къачу сенят, экъечI чуьлдиз вири хьиз,
Зегьметдивай тIалаб рикIиз кIаниди.
Айиб я ваз, жегьилзамаз къари хьиз,
КIвале хьунухь, зегьмет чIугваз хайиди!
ЮГЪ ХЬАЙИЛА
Югъ хьайила кагьул касди лугьуда:
«Агь, садра йиф хьанайтIа югъ галачир».
Йиф хьайила ам кац хьтин ксуда.
«Югъ хьанайтIа захъ маса дерт авачир».
Югъ хьайила: такIан жеда йиф адаз.
Йиф хьайила: такIан жеда югъ адаз.
Къарши хьанва кагьулвилин тиф адаз,
Чарасуз я гун зегьметдин бугъ адаз.
Къведач бязи инсанрин гьич хиялдиз!
ЛАМРА АВУР ХИЯЛАР
«ХьаначиртIа, буй са тIимил аскIандиз,
Япарни зи тиртIа, жизви куьруь яз,
Кьамални са юкI чIарарни - фири яз,
ХьанайтIа, зун ухшар жедай балкIандиз.
Мас авачир, туширтIа, зун тумакь яз.
Са тIимил кьван зарб квайтIа зи кIвачерик;
Тухудай зун чамарризни мехъерик.
Дидеди зун ханачиртIа, ахмакь яз.
БалкIан аку, пагь зун аку - шив хьтин.
Я эллер, зун хайид яни пар чIугваз?
Залан дердер эхиз тежез, ар чIугваз
Хамунал чIар хьанва, лацу жив хьтин.
Далудиз хер акъуднава къалтахри,
Къала, зазни ягъа пурар вижевай.
Гъваш кьенерар, залан ракьар сивевай.
Къуй, пехилвал авурай зал ялтахри». –
Гьа и саягъ вацIун кьулал, пар алаз,
Акъвазна лам, са сятина, суст хьана.
Ажеб гьайван зи къуншидиз дуст хьана.
Кьве яшарин лам, лугьудай тIвар алаз.
АЛАМАТАР
Чара касдиз фур атIайди,
Фуруз фена, аламат.
Зегьердивди хур ацIайдн,
Суруз фена, аламат.
Каркундилай цIиб аватна.
ЦIиб хана хьи, аламат.
Чекмечидин къекъиник квай,
Риб хана хьи, аламат.
Ашна авай папан гъиляй,
Гъуьл акъатна, аламат.
Патара вил авай касдин,
Вил акъатна, аламат.
Циф акъалтна, цав рахана,
Марф къванач хьи, аламат.
Рахадайла, дагълар хана,
Кар хьанач хьи, аламат.
За квез авур ихтилатар,
Дердер хьана, аламат.
Кхьей шиир метлеб тIимил,
Бейтер хьана, аламат!
ХИВЕ КЬУР КАР
Хиве кьур кар тухун кьилиз,
Яргъални хьуй, таб тахьуй.
Таб ийидай ахмакь гъуьлуьз,
Зил кьадайди паб тахьуй.
ГЪУТАЛДИ ХУРУ
Гъуталди хуру гатаз сегьнеда,
Сивяй чукIурна, сада цIелхемар.
Гила ам яц хьиз, вацIун дегьнеда,
Къатканва, план тежез бегьемар.
АМАЛДАР СИКI ВА АХМАКЬ СЕВ
Севрен патав атана сикI – куьчебан:
- Жечни, къавум, заз са къуллугъ гайитIа?
Сев рахана, сикIрехъ галаз чинеба:
- Гьар гагь, къавум, кьечIевай вирт гъайитIа; -
И ван хьайи, сикIре тадиз хъфена,
КIвалевай вирт гваз хтана кIулаваз.
Вирт акурла, сев мили яз хъуьрена,
Нез эгечIна, кьве пацални вижеваз.
СикIре кьве кьеч гъана садан чкадал.
- Ибур куьлуь-шуьлуьяр я, - лагьана.
Са йис фенач, чи сикI севрен чкадал,
ЧIехид хьана, мад кьуд кьеч вирт хкана.
СикIрехъ фагьум ва амалдар кьил ава,
Севряхъ темягь, ацIун тийир гьуьл ава.
Гуж тагай вирт акур чIавуз севериз,
Къуллугъни кваз маса гана сикIериз.
АМАН ТIАРАМ, ЧАН ТIРАМ
ТIарам, тIарам, чан тIарам,
Заз са мили хъвер ая.
Кудай кьве гаф лагьана,
Сивин патал хер ая.
Аман тIарам, чан тIарам,
Фите акъуд вилерай.
Ваз ухшамиш кIизрини,
Жагъич, белки, гьуьлерай.
ТIарам, тIарам, чан тIарам,
Мадни тIарам хьурай вун.
Са нер патахъ, кьил гачал
Темпелбегаз гурай вун.
Аман тIарам, чан тIарам,
Вуч зур ава ви чанда?
А ваз ухшар тум куьруь,
Кацни тахьуй хзанда.
ТIарам, тIарам, чан тIарам,
Мег зизи, кьам дуду я.
Акунрай вун лап цIалцIам,
Къене патай жаду я.
Аман тIарам, чан тIарам,
Вуч пис я ви къилихар?
Вишекай ви кьудкъадни
ЦIекIуьдни я синихар.
Инжикли жемир вун,
Вун тIарамрин тIарам я.
Хуьрени кваз вун авай,
Яшамиш хьун гьарам я.
СИФТЕ КЬИЛЯЙ
Сифте кьиляй фурс авуна,
Свас гъизвайла, чамра хьиз.
Эхир кьиляй хъурс авуна,
Суфрад винел, ламра хьиз.
ГАТФАР ЧIАВУЗ
Гатфар чIавуз, вацI хьтин,
Къугъвада вун кьерера.
Бес зун гьикьван кац хьтин,
Къекъведа ви гелера?
ТЕК СА КIВАЛАХ
Рагъ экъечIна, акIидалди цававай,
Тек са кIвалах тIалбнай, вахт, за вавай:
Чун кьвед санал физвай яргъал рекьера,
Дуьз ти хиял аваз жен чи рикIера.
Варз экъечIна, акIидалди цававай,
Мад са кIвалах тIалабнай, вахт, за вавай:
Ширин ахвар сует хьайила, вилера,
Ислягь хиял аваз жен чи рикIера.
Вахтунихъ къаст аватIа, зал гьужумун,
Литинив яд хьиз мумкин я кужумун.
За вахтунал алат тийир гел тада.
Гьич рикIелай фин тийидай, хъел тада.
Вахтни физва, чун хьиз, гьар къуз дегиш жез.
Чи уьмуьрар физва, чун чав вердиш жез.
Чна чакай вуж ни рекье твазватIа?
И дуьньядал ни вуж мугьман кьазватIа?
Вахтунивай са кар я заз кIаниди:
Фикир, хиял гьисаба кьан къениди.
ЧIуру кардиз тагуз ерли мажалар,
Инсанривай яргъа ийин ажалар.
Вахтунив зун мумкин туш хьун чуьруькар.
Вахт захъ галаз хкечIзавач кьуьлуькай.
Вахт свае ятIа, зун я адан чархачи,
Къуй, гьамиша ислягь яз хьуй ара чи.
КЬУЬЧХУЬРВИЯР, ГЬИНВА КУЬН?
А дагълар жен, чебни къацу махпурдин,
Жейранри къвез, ятар хъвайи булахар.
Кьуру гафар квез герек я хатурдин?
Недайла, як кIанда гьерен ютурдин.
Гьарда вичин туькIуьр ийиз кIвалахар,
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?
Я экв амач, я рехъ амач хъфидай,
МискIин харапI хьанва Абу Муслиман.
Гъиле кьурла, кар жеч кьиле тефидай.
Вуж я а кас, куьн арандиз ивидай?
Сурар туна, гелкъведайдахъ эрзиман,
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?
Ничхиррин ван яваш хьана, хуьр акур,
Ашукь Саид къекъвей кимел кас амач.
АматIани чуьла къветер ва туртур,
ЧIурар баят хьанва куьн зегьмет чIугур.
Я кIвале кицI, я мяв ийиз кац амач.
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?
Зун – стIалви акъатна и дагълариз,
Сад-вад ама, хуьзвай хпер - суьруьяр.
Гьихьтин чилер жагъин тийир малариз?
Са бязибур катна, фена калариз,
Пуд чIавал нез вердиш якIар, гъерияр,
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?
Артух хирде ийидач за, рахана,
Ватан кIани, яд кIани кас амач жал?
ЧIал куьтягьиз кIан я, кефи тахана.
Алдатмишна, куьн женнетдай тухвана.
Квез бахтавар уьмуьр яраб кIамач жал?
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?
ЗУН ЯЗ АМУКЬДА
Инсанар жеда, гар атайвалди,
Циф хьиз тухудай, кIани патахъди.
Гъиляй са гъвечIи кар атайвалди,
Элкъвена хквез, къени патахъди.
Цавай къвайитIан, селлерни харар,
ТIурфанар галаз атайтIан гарар,
АкъудайтIани, кIанерай тарар,
Зун гьамишалугъ – зун яз амукьда!
Са бязибуру дегишриз рангар,
Гагь чIулав жеда, гагь чинни яру.
КьепIера тваз чеб, чIугвада тангар.
Илгьамдив ацIун паталди хуру.
ЭцигайтIани, рекьерал цацар,
АлахьайтIани муькъвелай вацIар,
Са шумудалай чIугуна хьиз цIар,
Зун гьамишалугъ – зун яз амукьда!
Садбурун жеда сивера кьве мез,
Чан, - лугьуз, чан гуз, кицIизни кациз.
Гьарам тушни кьван, а жуьре фу нез?
Кам вегьез тежез, кичIела къециз.
Зи гафарни сад, зи крарни сад,
Заз зи халкь кIанда гьамиша азад.
АкьалтайтIани и дуьньядал яд,
Зун гьамишалугъ – зун яз амукьда!
КЪЕЦИН КIВАЛАХ
Къецин кIвалах вегьена хьуй, пакадал,
Амукьайла, чан акьалтда какадал.
Ша, чун кьвед, яр, атана са чкадал,
Чи кьисметдиз, я ваъ лугьун, я туш, эхь!
БЕС ИХЬТИНБУР…
Сад рахада, цаварикай гъетерин,
Вуч затI ятIа, кIвачерик квай къван течиз.
Чуьллеравай туртурринни къветерин,
Рахада гьа, ни гьарайна, ван течиз.
Бес ихьтинбур экъечIайла, майдандиз,
Чидайбуру еб вегьечни гардандиз?
Шаирар я, -лугьуз, чIалар туькIуьриз,
Муьгьуьббатдиз, нагъвариз хьиз, кьуьк ягъиз;
Нин хьайитIан хура шемер куькIуьриз;
Шиирарни кIелуникай рикI ягъиз,
Бес ихьтинбур экъечIайла, майдандиз,
Шад гуьгьуьлни элкъведачни гьижрандиз?
Шаир ятIа, къекъуьгъ чIалан деринра,
Хабарар кьаз, кIелай касдин гьалдикай.
Метлеб пара, кIелунизни ширинра,
Мах туькIуьриз кьве кубутдин къалдикай.
Бес ихьтинбур экъечIайла, майдандиз,
И дуьньядиз тамаш женни гьейрандиз?
ПАЙ АТIАЙБУР
Буьркьуьбуруз пай тагайла, аквадай,
Им гуж тушни, эхиз тежер гужаркай?
Сад Аллагьди, балайрикай таквадай,
Хуьрай лугьун, тушни кьван чи буржаркай?
Амма, гьайиф къведай маса кар ава,
Вилер аваз, гуьрчегвал кваз такьадай.
Ахьтинбурун, буш келлейра гар ава,
Рахаз – мецер, сарар ганва жакьвадай!
Бишибуруз хуш сесерин ван текъвез,
И рекьяйни пай атIунин гуж ава.
Къванеризни гужар ава, чан текъвез,
Чанар алай къванер такур вуж ава?
Амма, гьайиф, инсан хьана, чан алай,
Дуьз гафарин ванер текъвез япариз.
Чаз, эркекриз кимер кIанда, ван алай,
Кьуьлер ийиз демер кIанда папариз!
Ахмакь ксар гъавурда тваз четин я,
Сад Аллагьди пай таганвай мефтIедин.
Ахмакь инсан, дарман течир батин я,
Келледикай куткун хьанвай фитедин.
Абурукай хел атун - чи гъалатI я,
А кесибриз кьисметнавач хъсанвал.
Сад – ахмакь, сад – кимиди, сад – жаллатI я,
Инсанар яз, кьисмет тавур инсанвал!
Буьркьуьбруз, бишибуруз акси туш,
А кесибар и бахтарихъ магьрум я.
Сад Аллагьди авур кардал аси туш,
Акваз, такун, ван къвез, татун залум я!
ШАИРДИН ТАРАЛ
Им зул яни, кьуьд, гатфар яни гад,
Тафат авач, тевгьена ярал;
Цуьквер акъудна, емишар - мурад,
Алаз кIан жеда шаирдин тарал.
Гъам гвай касдин дерт кьезилар ийиз,
Шаирдин тарал бегьер алаз жен.
Къванерикайни къизилар ийиз,
Къвалав нурар гуз, гевгьер алаз жен.
Шаирдиз, кусуз жен тийин мажал,
Ахварайни кваз гьар садав рахаз.
Юкъуз кIанда ам, уях яз кIвачел,
ЧIалар туькIуьриз, гафарив къугъваз.
Шаирдиз авач, ял ягъиз мажал,
Пакагьан йикъал алаз тежен вил.
Гьар садан япун кIанелла ажал,
Къакъудиз тежер, са патахъни кьил!
Са гъуд кьван рикIи, дуьнья къужахда,
Кьаз алакъаяр, гъетерихъ галаз.
Жув аватIани, жуван утагъда,
РикI рахазва зи эллерихъ галаз!
Сажидин, вуна шииррал яргъи,
КIелиз алахъмир гьар жуьре марал.
Дадмиш авурла, жен тийир гъуьргъуь,
Дадлу емишар чурур ви тарал!
ГЕЛКЪУЬГЪ, БАЛАЯР!
Диде-бубаяр гелкъвей саягъда,
КIанивал авур, гьар са аялдиз,
Къимет гун чна авур кIвалахдиз,
КъведатIа, садра кьванни хиялдиз?
Дидедин кьилин чIарар рехи хьун,
Веледрин къайгъу чIугунвай ятIа?
Бубадин кьилин чIарар рехи хьун.
Веледрин дердер акунвай ятIа?
Веледрикай рикI секин хьайибур,
Гьич ерли кьуьзуь жедач лугьуда.
Шад йикъар акваз, мумкин хьайибур,
ТIимилдал рази жедач лугьуда.
Веледриз чпин акваз веледар,
Дидейрин зегьмет рикIерал хквен.
Такур вахтунда, рикIер хьана дар,
Шад, къарши ийиз, рекьерал хквен.
Диде-бубаяр гелкъвей саягъда,
Куьнни веледрихъ гелкъуьгъ, балаяр.
Диде-бубадин экв хуьз чирагъда,
Чепелукьар хьиз, элкъуьгъ, балаяр!
КВАР КЪУЬНЕЛ КЬУН
Квар къуьнел кьун, адет туш чи лезгийрин,
Квар кIулаллаз, эрчIи, чапла къуьне жен.
Кварци нур гун, рагъ акьурла, гуьзгуьйрин,
Кьил са кьадар кварцелайни вине жен!
Квар гваз хтун, дамах туш, ам кIвалах я.
Къайи тир яд, анжах акварцин къене жен.
Квар гваз фидай мехъер, межлис - булах я,
Кварциз кIвале, кутугнавай бине жен!
Квар къуьневай рушан юкьва камари,
Кьилихъни жен Генже патан келегъа.
Булахдилай хкведайла, камарив,
КIвализ хквез, жез хьайитIа, илягъа!
Булахдилай хкведалди, вил алаз,
Акъваздайди, алудмир куьн рикIелай.
Кварцел бажит хьана кIанда, гъил алаз,
Тахьун патал, напак гьалтун рекьелай!
За и цIарар туькIуьрдачир, эгер чи,
Дишегьлийри, лезги адет хвенайтIа.
Сад Аллагьди шад ийидай рикIер чи,
Чи дидеяр фейи рекьяй фенайтIа!
БЕРЕКАТАР БУЛ ХЬУРАЙ КВЕЗ
Машинралди кIватIиз бегьер,
КIвалахзава сегьер-сегьер.
Зегьмет чIугваз кьилин тегьер,
Берекатар бул хьурай квез!
ЦипицIлухрин зул хьурай квез!
ЦипицIрин багъ гьар са чIере,
Гьасилзавай ципицI шире,
Шадвал твазвай рикIе, хуьре,
Берекатар бул хьурай квез!
ЦипицIлухрин зул хьурай квез!
Алахъайла, чIугваз зегьмет,
Чи зегьметдиз ава гьуьрмет.
Артухзавай халкьдин девлет,
Берекатар бул хьурай квез!
ЦипицIлухрин зул хьурай квез!
ДУСТВАЛ
Дуствал, дуствал, гьикьван гуьрчег гафар я?
Дуствал йисан, цуьк ахъагъай гатфар я.
Дуствилелай аслу я чи кIвалахар,
Дуствал – михьи къизилар тир гьарфар я!
Дуствал – садвал я дустарин арада,
«РЕГЬЯТ КЪАРАР»
Фад алатнавай ятIани крар,
Тикрар хъувункай жеч, заз чиз, зарар.
Хьаналда вахтар, кьуьзуьбур рекьин
Тийиз, аялар жезвай кьве рикIин.
Аялдихъ хьтин, кьуьзуьдахъ гелкъвез,
Икрагь хьанвай свас, ара физ, хъел къвез.
Гьа икI са хуьре, гьа икI са кIвале,
Кьуьзуь кас авай, къал тазвай кьиле.
Аялдин хьтин, дегишриз пекер,
КуьцIенвай хцин жегьил савс Пенкер.
Лугьун гьикI ийин, гьикьван ийин кис?
Кьуьзуьдахъ гелкъвез, хьана шумуд йис?
Эхир хьи суса, рикI тушиз риза,
Вичин итимдиз ийида арза:
-Аял туш кьван им, кьепIина авай,
Кьуьзуьдахъ гелкъвез жезмач мад завай!
ЖедатIа ая, са чара, дава,
Дуьнья ацIана, жерягьар ава! -
Яб гана гъуьлуь, гьахъ акуна свас,
Кьуьзуь бубадкай жезмач жегьил кас.
Вуч авуртIани тежедай зарар,
Акъудун герек я «Регьят къарар»:
«Кьуьзуьбурукай ийидай жегьил,
Жерягь авалда ЯркIа са агьил.» -
Лагьана, буба авуна алакь,
Гьазурда, яцар кутIунна улакь.
ХъуьтIуьз, живедлай гьал ийиз алер,
Ачухарзавай бубадин гьалер.
Дере атIана, атIана тепе,
Алерри гана, са патахъ лепе.
Са шумуд сефер элкъвейла алер,
Буба гиликьна, акьална вилер.
Акур-хьайидаз, хуьруьзни кIвализ,
Лагьана, мурад акъатнач кьилиз.
Жерягьдин кьилив фидайла, рекье,
Кьена зи буба, свас гьатна йикье.
Кьейидаз – рагьмет, - лугьуз «баш сагълугъ»,
Гьар сада вичин давамна къуллугъ.
Жегьил сусакай – кьуьзуь тир къари.
Гададкай – къужа, ксар хьиз вири.
Акьалтна кIвачел, гадаяр, рушар,
Мехъерар ийиз, агакьна яшар.
Жегьилриз кIани вири кIвалахар,
ЧIехи пайни я, авун дамахар.
Бубадиз жерягь жагъурай гада,
Яшлу кас хьана, бубадин къайда.
Къвердавай залан жез адан азар,
Бубадкай кьуьзуь, свас хьана бизар.
Ацукьай чIавуз свасни чам кIвале,
ЧIуру фикирар гьат хьана кьиле.
Я хийирдиз жен, я жен хьи зиян,
Ихьтин са кIвалах жеда кьван аян:
«Кьуьзуьбурукай ийидай жегьил,
Авалда ЯркIа са жерягь агьил.»
И къарардикай адаз бейхабар,
ГъвечIи хтулди ийида хабар.
Вичи бубадиз авур хьиз кIвалах,
Къе вичелни хва авунва алахъ.
Нянихъ хзанар хьайила кIватIал,
Кьуьзуь къужадин артух хьана тIал.
Гьарайни эвер, кIватI хьана вири,
Къужадихъ гелкъвей амачир къари.
Гьар жуьредин физ рикIяй хиялар,
КIватI хьанвай вири, санал аялар.
Буба рахана хцивди мецел:
-И ихтилат на акъудмир къецел.
Куьн хьтин чIавуз, буба яз кьуьзуь,
Къужадкай зи свас хьанай нарази.
Акалун хьана завай папахъ яб,
Буба кьин хьанай. Чуьнуьх жезмач таб.
Куьне зун пака туртIа гьа рекье,
Вунни, зун хьиз, хва, гьатда гьа йикье!
Буба, ажалсуз кьиникьин жаза,
Багъишун квевай тIалабзава за.
Жегьеннем я зи эхират чка,
Вунни, зун хьтин текьирай пака!
Заз ама, амач, са хпен уьмуьр,
Аллагь патал зак куьне кямир.
Гьа икI рахана, акъат хьана йиф,
Кьена, жагъана яшлу кас зайиф.
КIватI хьана хуьр-кIвал адетдив хъсан,
Секин авуна, кьуьзуь тир инсан.
Амма са гаф заз кIанзава лугьуз,
ТакIан жемир квез, яшлубур ялгъуз.
Куьн гелкъвей саягъ, квехъни гелкъведай,
Чир хьухь, им дуьнья тирди элкъедай!
Сажидинакай, ахъагъай кьиса,
Хъел атун тавун, тIалабзава за!
МАШГЬУРНА ШАИРВИЛЕЛ
Эфендивал къачуз жеда чирвилел,
Вич илимрай хабардар кас тирвилел.
Эмина вич, кIелай ксар гьейрандай,
Машгьурна хьи чIехи шаир тирвилел!
Эфендийри тарсар гана, чирвал гуз,
И дуьньяда гьахъни дуван тирвал гуз.
Эмина чи, девлетлуйри деврандай,
Элдиз хабар гана, кардин сирвал гуз!
Эфендивал къазанмишиз тагана,
Гьикьван рекьер, хвалар кIвачив дигана.
Эхир кьиляй тIал вугана, гьижрандай,
РикIин къене, цIай кваз иви йигана!
Эфендийриз, кIус-тике бахт жагъана,
Илимрайни виликди физ, югъвана.
Амма Эмин, хайи халкьдиз, Ватандиз,
Къуллугъ ийиз, анжах элдихъ агъана!
Эфендидин, туначтIани тIвар къачуз,
Диндин рекьяй хьайиди туш ам ажуз.
Жагъин тийир бахт, гьар кткай инсандиз,
Къазанмишна, ерли жен тийир ужуз!
НАКЬ, КЪЕ, ПАКА ЙИКЪАРКАЙ
Гьар вуч ава – къецинди яхъ хъсандиз,
Накьандакай рахун – пичIи гафар я.
Пакагьандал вил алай гьар инсандиз,
Ам хъуьтIелай хъулухъ къведай гатфар я,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Накь, виликан алат хьайи йикъаркай,
Аквада аваз, югъ-къандаай махар жез.
Кватдалди вун пакад йикъан ахваркай,
КъалурайтIан, гьерерикай къахар жез,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Лагьай чIал туш, накьанди пис, хъсан тир.
Гьар гьикI ятIан, циф хьиз катна, гар галаз.
Чаз алатай гьар декьикьа масан тир,
Амма пака, шад ятIани, яр галаз,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Накь, къе, пака – гьар жуьредин вахтар я.
Накь галачиз, къени жедач, пакани.
Уьмуьрар чаз багъишнавай бахтар я,
Яшамиш жез кьисметнавай чкани.
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Алатайдахъ чIугваз жемир гьайифар.
Гъиле гьатдай затIни авач, гьарайна.
Пакагьан къан ийидалди тарифар,
Кьаз жезвачтIан гьи кьадардин кьарай, на,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
Зазни, дуст кас, кар чир хьана эхирдай,
Куьне кьванни вахт ракъурмир бушдаказ.
Тахъванамаз, кьил акъатдач чехирдай,
Кьабул авун патал пака хушдаказ,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!
ВУЧДА АХЬТИН…
Азарлудаз, духтур патав атана,
Вичихъ галаз рахайдалай гуьгъуьниз,
Са кIус регьят хьаначтIа, тIал атIана,
Дарманар гуз, рапарал тIвек эгъуьниз,
Вучда ахьтин духтурдикай начагъда?
Азарлу кас югъ-къандивай яваш жез,
ИйизватIа, дегиш гьар къуз дарманар?
Гаф лагьайла, гьазур ятIа саваш жез,
АцIурдай кас ятIа, вичин харманар,
Вучда ахьтин духтурдикай начагъда?
Духтур жен хьи, ширин мецел рахана,
Начагъ касдиз акур чIавуз, шад жедай.
Азарлу кас рахайла, кьам чухвана,
Кьил къакъаждай вахт са тIимил фад жедай,
Вучда ахьтин духтурдикай начагъда?
Вишра тикрар авуртIан, са гафар я,
Хкяйзавай чIавуз жуваз пешеяр;
Халис духтур, себебар гвай гатфар я.
Масадбуруз ягъиз вердиш тегьнеяр,
Вучда ахьтин духтурдикай начагъда?
Сажидин, вун туьнт жез тахьуй, секинвал,
Це ви рикIиз, даим сагъвал кIан ятIа.
Кефи хамир, авачтIани мумкинвал,
Амма адан рикI мармардин къван ятIа,
Вучда ахьтин духтурдикай начагъда?
ЛАГЬАНА ХЬУЙ АВАЙВАЛ
Заз хабар я, дуьньядин кьуд кьиликай,
Ни лув гузва? Вуж физватIа чиликай.
Им вуч кас я, нефс и кьадар вилик квай?
Лагьана хьуй авайвал,
Къванер къурда цавай вал!
Яд ракъуриз алахъда ви кIаникай,
Паруд къене къеле ийиз кIваликай,
Акси ксар, физва, ийиз кьуьлуькай.
Лагьана хьуй авайвал,
Туьд кьада, вун рахайвал!
Хийир къведай патахъ чIуру къул чIугваз,
Гьерекатда чпин патахъ пул чIугваз.
Вун гишила акъваз, юкьва чIул чIугваз.
Лагьана хьуй авайвал,
Лаларда, дуьз лагьайвал!
Таб авункай кIусни амач регъуьвал,
Гьеллебазрин ганва рекьин гьяркьуьвал.
Кимивиляй кьазва дуьзвал, дугъривал.
Лагьана хьуй авайвал,
ТIили къвада къавайвал!
Гьич санани кьабулзамач арзаяр,
Тахсиркарриз гузни амач жазаяр.
Девлетлудаз хьанва яхцIур Ризаяр.
Лагьана хьуй авайвал,
Къвадайди я са цIай вал!
Аквадач жал, гъахъвал гвай югъ, дувандин?
Гзаф жезва йикъар йикьер-шивандин.
Халкь паталди, бурж я, рахун жуванди.
Лагьана хьуй авайвал,
Квадарда вун тахьайвал!
Сажидиназ чIалар кхьиз хуш хьана,
ЛаматIбуруз, и кар са кIус гуж хьана,
Ви арзайриз яб гайи кас вуж хьана?
Лагьана хьуй авайвал,
Яз гьисабда кIамайвал!
ПАЛАСАДА, ПАЛАСАДА
Гьич уьмуьрда такур вилиз,
Къуллугъ ийиз хайи чилиз,
ципицIлухрин кьиляй-кьилиз,
Багълар жезва Паласада!
Тикрар:
Бегьер кIватIиз гьар са чIаван,
Ачух ийиз кефи жуван,
Югъди ава манидин ван,
Багълар ава Паласада!
Икьван чIавал такур тегьер,
Къелемлух, бул гъидай бегьер,
Кутур, чи шад ийиз руьгьер,
Багълар ава Паласада!
Жегьилри шад ийиз кIвалах,
Гьар са таран кIане булах,
Ял ядайдаз серин яйлах,
Багълар ава Паласада!
ДАМАХЗАВА КВЕЛ
И гуьзел дуьнья, гуьзел Дагъустан,
И гуьзел дагълар, цав кьунвай кьилел;
Зи лезги миллет, зи гуьрчег тир эл,
Багъиш авур заз - Пак тир Лезгистан,
Дамахзава квел - дидени буба!
Гана тербия, авуна чIехи,
Гьуьрметлувилел хьуриз яшамиш;
Экуь тир бахтар авуна багъиш,
Уьмуьр гайи заз, жедалди рехи,
Дамахзава квел - дидени буба!
Эвел Сад Аллагь, ахпа куьн кьве Кас,
Масанбур я заз, квез я зун буржлу!
Заз багъиш авур Урусат гужлу,
Лезгинкадин кьуьл, чIехи тир гьуьл – Кас,
Дамахзава квел - дидени буба!
Къуллугъар ийиз хайи эллериз,
Чанни гуз гьазур пак тир Ватандиз,
Кьисметнавай чаз гьар са инсандиз;
Къалур авунай бахтар вилериз,
Дамахзава квел - дидени буба!
Квез буржлу я зун - хъсанвилерай,
Куьн кьвед хьана заз, сад варз, садни рагъ,
Куьн кьвед мидаим рикIе хуьзва сагъ.
Багъиш авур кьван масанвилерай,
Дамахзава квел - дидени буба!
ШИИРРИН ГУЬМБЕТ
Аллагьдин патай гайи кьван кьисмет,
Гьалда уьмуьрдин йисарни варцар.
Амай кьван чилел зи лезги миллет,
Каспидин гьуьлуьз авахьда вацIар;
Зун кьейи чIавуз, чIугуна зегьмет,
Сурухъ акала шииррин Гуьмбет!
Къуй, анал атай гьар са инсанди,
Ктабдай хьтин кIелуй зи чIалар.
Чир хьурай, кIелна, зи пис-хъсанди,
Вучиз фад рехи хьанатIа чIарар.
Зун кьейи чIавуз, ийизва минет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!
Гьикьван кIан ятIа, заз хайи ватан?
Гьикьван кIан ятIа, заз жуван халкьар,
Гьикьван кIан ятIа, заз чи Дагъустан,
Гьикьван кIан ятIа, заз чи хуьруьн кьар,
Зун кьейи чIавуз, тавуна туьгьмет,
Сурухъ акала шииррин Гуьмбет!
Сажидин, вуна куьз чIурда адет?
Гьар садан сурухъ галайла къванер.
Им жезвачни кьван, ви патай къилет?
ГалукьайтIани захъ кьур кьван кьинер,
Зун кьейи чIавуз, тавуна гьуьжет,
Сурухъ акала шииррин Гуьмбет!
КЪЕКЪВЕЙ РЕКЬЕР
Сулейман фейи рекьера къекъвей,
Зун гьадалайни анихъ акъатна.
Дуьньядиз тамаш ийиз кIанз, элкъвей,
Дагъдин лекьрехъ хьиз, лувар акатна.
Инай Бакудиз, Красноводскийдиз,
Гьуьлуь, кьеб хьтин эчIягъиз пором.
Палубад винел, зарбвал акатиз,
Къати лепейриз гуз хьана чаз рум.
Анай Маридиз поездда аваз,
Йифен са чIавуз агакьна эхир.
Къаракъум канал гьуьжетда авай,
Мургабдин вацIай хъваа яд-чехир.
Сулейман буба къекъвей вахтара,
Пачагьдин куьгьне гьукумат хьана.
Фяле-лежбердин атIанвай чара,
Абуруз еке зулумат хьана.
Амма зун хьана советрин инсан,
Заз акур еке азабар авач.
ЧIугунатIани зегьметар хъсан,
Аникай кхьей ктабар авач.
ХьаначтIан илитI дуьньядилай цIар,
Гзаф чкайра къекъвез алакьна.
Кьуьлухъ таз гьуьлер, кьулухъ таз вацIар,
Хайи СтIалдал элкъвез алакьна.
БЕС Я
Бес я къекъвей кьван юрдара яргъа,
Акъат тийиз кьил хиялрай рикIин.
Далудал алаз балкIандин юргъа,
Я вилик фин, я аватна рекьин.
Азиятар бул, регьятвилер кьит,
Шумуд сеферда Аллагьди хвена.
ЯтIан къекъуьнкай хьун тавуна шит,
РикIи ялзава виликди гена.
А вилик хьтин амачтIан такьат,
Я кIвачерикни кумачтIани звер;
Мурад вуч ятIа, течиз гьакъикъат,
Яргъал рекьери ийизва эвер.
Ахпа вахт къведа тежедай югъваз,
ЧIар агъваз тежер, къачуз тежер кам.
Жезвай вахтуна ийимир акъваз,
Гьерекатда хьун, са бахт я хьи ам.
Язух Сажидин, хуравай рикIи,
Рекьидалдини гуч, заз чиз, мажал.
Берекат бегьер гъизмай кьван никIи,
Агуддач ада, ви патав ажал!
РИКIЯЙ РИКIИЗ РЕХЪ АВАЙ
Вирибуруз кьисмет жезвач кIанибур,
Сад Аллагьдин кьисмет лугьур затI ава.
Юлдашар яз, са кIвал, хзан хьайибур,
И дуьньядиз атай, хъфей мад ава.
Амма тек са сир ава, кьил акъатдай,
КIанибур хьухь, куьн сад садав агатдай!
Уьмуьрдин вахт, декьикьаяр вахтунин,
Ксайлани, акъатзава фад амаз.
Къадир хьана, квез багъишай бахтунин,
Шад кьиле твах, муьгьуьббатни, дад амаз.
И кар патал сир ава кьил акъатдай,
КIанибур хьухь, куьн сад садав агатдай!
Юлдашар хьун, рикIяй рикIиз рехъ авай,
Им са бахт я, пулдихъ къачуз тежедай.
Вири къуват ахъай ая вахъ авай,
Хъсанвилер ийиз алахъ, хъижедай.
И кар патал сир ава кьил акъатдай,
КIанибур хьухь, куьн сад садав агатдай!
Лугьумир хьи, им дуьнья я вад йикъан,
Юлдашар хьун, им са бахт я, хзан жез.
Къадир чириз декьикьайрин шад йикъан,
Алахъ гьар сад чешнелу тир инсан жез.
И кар патал сир ава кьил акъатдай,
КIанибур хьухь, куьн сад садав агатдай!
ГУЖ ЖЕДАНИ?
Вил вун къведай куьчедаваз,
РикI, кьелечI тир шуьшедаваз,
Чун кьведни са мягьледаваз,
Рахаз тежер гуж жедани?
Зун акурла, чуьнуьхиз чин,
КIвализ катиз, жеда кIвачин.
РикI зав туна, хъфиз вичин,
Яргъаз тежер гуж жедани?
Цуьквер чIура атир кIватIиз,
Вун, зун акур чIавуз катиз,
Ви гъавурда, кIан яз, гьатиз,
Агъаз тежер гуж жедани?
Вазни кIан я, зазни я хуш,
Мягьледаллай къуншидин руш.
Цавун аршда, азад кьве къуш,
Къугъваз тежер гуж ждани?
ЖЕДАЙДИ ТИР
Дагълара чи жедайди тир суьруьяр,
Кфил ягъиз, чубан гуьнед кьилерал.
Якни, ниси, жедайди тир гъерияр,
Къахар ийиз, гьерер тукIваз, гъенерал.
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
КIвале-кIвале куьняр жез чIижерин,
Гурмаррилай гум алахьиз аквадай.
Кураралди рекъер аваз виртIерин,
ТIуьр вахтунда, ам гьикI рикIи чIугвадай?
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Булахра яд, мурк хьиз къайи, хъвайила,
Ивидивди къугъваз жедай дамарар.
Хъуьре мехъер, са шад сувар хьайила,
БалкIанраллаз ийиз жедай чамарар!
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Гатфариз тIач, хъчад афар, цикIенар,
ТIуьр вахтунда, гъил ийидай кьамариз.
Шишер ягъиз, мангъалра цIун жуьгьенар,
Кьелер ядай, тукIур малдин хамариз.
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Дагъларикай акваз йифиз ахварар,
БарбатI хьанва етим хуьрер, сурар чи.
Гьиниз фена никIер ацIай чIахарар?
Техилривди ацIудай тир фурар чи.
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Базардиз физ, къачур шишал гъуьруькай,
КIарас хьтин фу чаразва къуларал.
Кьуьзуьбурун ким амачир хуьруькай,
Верчерни кваз ацукь тийиз къурарал,
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Чаз акурбур тиртIа, яраб, ахварар?
Коммунизма туш лугьудай вуж авай?
Цивди рахаз жедай регъуьн чIурхварар,
Идаз девир лугьуз тежер гуж авай?
Гила гьикI я, гила гьикI я, лезгияр?
Сажидин, на кек экъуьрмир хирера,
Майданар гуз алахъ кайи рикIериз
Мад суварар хъижеда чи хуьрера,
Киш авачир, мекьи хъуьтIуьн цикIериз.
Лугьудайвал: гила гьикI я, лезгияр?
ШАГЬ ХЬАНА
Юкъуз цава рагъ шагьларин шагь хьана,
Ара-ара чин къалурда вацра чаз.
Са ни ятIан, авурди чаз агь хьана,
Вичин крчар къалурда къвез, яцра чаз.
Ракъинихъни авай гьунар – югъ хьана,
Рагъдандихъди кьил къакъажда, кисай хьиз.
Чимивални квахьда цавуз, бугъ хьана,
На лугьуда, халкьар вири ксай хьиз.
МичIи цава чебни авай чIал чириз,
ЛупI-лупI ийиз, экв къалурда гъетери.
Бязибуру, чпикай чаз сир ийиз,
Мягьтеларда вацран мичIер, эквери.
Чаз гьикI жеда, вири цава, тек са чун,
Алайди хьиз виридалай секин я.
И алемда, цекврен тупIун кек я чун,
Гьадалайни куьлуь затI хьун мумкин я.
Чаз гьикI ава, пачагьар хьиз чилерал,
Сада садаз къалуриз вич хъсан яз.
Са тике фу нез алахъин гъилерал,
И рекьидай дуьньяда са инсан яз.
БАХТ
Бахт – са затI я, акван тийир вилериз,
Рагъ акьур хьиз, чими жедай чилериз.
Цуьк акъуддай, гатфар эвел кьилериз.
Аквадай затI туштIан, кьисмет хьурай чаз!
Гьар са кIвалах туькIуьдай бахт гурай чаз!
Бахт такуна, кьейибурни пара я,
Бахт акуна, кьейибур пара я,
Акун тавун, гьелбет, атIай чара я.
Аквадай затI туштIан, кьисмет хьурай чаз!
Гьар са инсан шад жедай бахт гурай чаз!
Девлетлу хьун, ам бахт хьайи мисал туш,
Гьалаллу фу тIуьрбур - садни усал туш.
Бахт, лугьун квез, къизилрин кIватIал туш.
Аквадай затI туштIан, кьисмет хьурай чаз!
Гьар садаз бахт, Сад Аллагьди гурай чаз!
ЛЕЗГИ ЧIАЛАН БУЛАХДАЙ
Лезги чIалан булахдай хъвазватIани яд,
Багъишиз яр-дустариз, кхьизва чIалар.
Югъ-къандивай ширин жез Абу Земзем дад,
ЭкъечI хъийизва кьилиз, мад чIулав чIарар!
Лезги чIалан булахдай муьгьуьббатдин яд,
Багъишиз чи рушариз, кхьизва чIалар.
КIанибурухъ жегьил тир уьмуьр гьализ шад,
Къуй никягьдин чарарал чIугурай къулар!
Лезги чIалан булахдай хъвазва даим яд,
Багъишиз чи дидейриз, кхьизва чIалар;
Кьуьзуь тахьун паталди и кьадардин фад,
Берекатлубур авун, абурун гьалар!
Лезги чIалан булахдин гафар ширин дад,
Багъишиз чи куьрпейриз, кхьизва чIалар.
Бахтлу хьана рушарни, гадаяр гьар сад,
КIелиз, кхьиз, кIвалахиз, ягърай шад ялар!
КЬУЛУХЪДИ ЭЛКЪВЕЗ
Чаз гайи уьмуьр, тIимил ва гзаф,
Гьадакай я зи шиирдин кьве гаф.
Аял чIавалай, шадвили, йикье,
Инсанар ава уьмуьрдин рекье.
Азият, азаб, шавални, гьелбет,
АкунайтIани, масад я суьгьбет.
Физва чун вилик, кьулухъди яз вил,
Шад авун патал, чи пашман гевил.
КIвале, хзанда, пата-къерехда,
Ара физ чна, гужарни эхда.
Амма кьулухъди хквез тежер рехъ,
Тирди чи уьмуьр ша, хиве кьан гьахъ.
МУС АХВАРАЙ АВАТДА?
Каинатда гзаф ава алемар,
Чили хьтин, хийир гудай къелемар.
Виридавай гуз жезватIан бегьерар;
Ракъинихъ нур, ишигъ аваз сегьерар,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Чилин винел ала гзаф уьлквеяр,
Садбур михьиз, муькуьбурал лекеяр.
Садбур ава кеф-кефина, женнетда,
Садбур каша, ягъиз, рекьиз, зиллетда,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Пис туш ви гьал, шадвал ийир затI авач,
Са-сад тикрар авуникай дад авач.
Са гзафбур фад аватна ахварай,
Чун алахъна, кьил акъудиз махарай,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Са лезги халкь пайна пайи -паяриз,
Икрам ийиз, ацукьнава цIаяриз.
Чун сад-садахъ, са халкь хьтин агудиз,
Я Москвдиз, я фин патал Бакудиз?
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Чун сад садал элкъвез, гафар чIалара,
Шиш ягъиз кIанз, къуьрехъ къекъвез валара,
Чи яд, чи чил, къакъуд ийиз девлетар;
Хъуьруьн тавун патал чара миллетар,
Мус ахварай аватда вун, Вазан зи?
КукIун-чухун – кIвалахар туш хийирдин,
Я дяведиз эвер гун туш шаирдин.
И дуьньяда авачна гьахъ, адалат?
Кьезил авун патал чав гвай хажалат,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Захъ, я къуллугъ, я пул авач, къекъведай,
Чан ава, халкь патал гьайиф текъведай.
За чан гана, авайтIа кар туькIуьрдай,
Данькоди хьиз, рикI лампа яз куькIуьрдай,
Мус ахварай аватда вун, Ваитан зи?
Гьинва чи халкь, чарабурал вил алаз,
Акъвазнавай, кьве къуьнел са кьил алаз.
ЭчIел эчIез, бес я ягъай керкияр!
Сад хьун патал, уях хьана лезгияр,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
ШУМУДРА ВУН
Шумудра вун, кIвализ хъифиз, рекье тваз,
КIан хьанай заз, элкъвез-хквез, рикIе тваз!
Зун чIугвазвай ви гьейран тир вилери,
ХкечI тежер, муьгьуьббатдин йикье тваз!
Шумудра зун алахънай, кIанз чара жез?
Билбил хьана, мани лугьуз, тара жез,
Зун есирда кьур чIавуз ви гъилери,
Чи рикIериз кIанзамачир хура жез.
Шумудра вун, шумудра зун, шумудра,
Бадмиш тежез, са кIус амай умудра?
Залум кьисмет, вуч лугьуй чаз эллери?
Чун къакъудмир, жез хьайитIа, агудра!
Шумудра вун, къакъат хьана, кьацI хьана,
Чи арада фитнечийрин кьацI хьана.
Чун сад хьунухь такIан пехилвилери,
Чи арада турди чIулав кац хьана.
ЖЕГЬИЛ СУСА ЧАРАЗВА ФУ
Жегьил суса чаразва фу,
Суфрадални алазва фу,
Чешне патал къалазвай фу,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
Ацукьна хьиз хатрут тарак,
Жегьил суса, чарай хьарак,
Фу, къенфет хьиз цIараз сарак,
Сусан гъилик мелгьем кватI?
КIвалакIар къвез хьаран варцел,
Рагъ хьиз акьар ийиз кIарчел,
Ширин тир дад гъидай мецел,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
ЦIакулралди атIуз нехиш,
ТупIаралди ийиз алхиш;
Хьаран чиниз ийиз багъиш,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
КIарас кIведал ийиз элкъуьр,
ЦIуз тамашиз, хьара гелкъуьр.
Чими фак, нек авур экъуьр,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
Лезги къадим хуьз адетар,
Авун герек туш гьуьжетар.
Я азиз лезги миллетар,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
Мягьтел жемир вун, Сажидин,
Фар чарадай гьам тIанурдин,
Гьам адетар, гьамни гвай дин,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
СВАС БУЛАХДАЛ АКЪУДЗАВА
Ирид юкъуз далдам -зуьрне,
Ягъиз, авур лезги мехъер!
Чамрахъ галаз, къуьнер -къуьне,
Аваз, сивел алай шад хъвер,
Свас булахдал акъудзава!
КIватI хьухь, рушар, ша аялар,
Чи шадвилин шагьидар жез.
Ислягьбур я чи хиялар,
Чи жегьилар игитар жез,
Свас булахдал акъудзава!
Чамран кIвале девлетар жез,
Сусан кIвачихъ берекатар.
Тухвай кIвале гьуьрметар жез,
Кар-кеспида гьерекатар,
Свас булахдал акъудзава!
Къурбанд хьайи булахдин яд,
Зем -зем хьиз гъизва кIвализ.
Ша, сивера тваз ширин дад,
Чи мурадар тухуз кьилиз,
Свас булахдал акъудзава!
Ша, аялар, ша, чан рушар,
Цив ацIура, чи сусан квар.
Шарвилидиз авай ухшар,
Хва хьун патал, алакьдай кар,
Свас булахдал акъудзава!
Ирид юкъуз далдам -зуьрне,
Ягъиз, гъайи свас я им чи!
Къени хьунухь патал дуьне,
Муштулух гвай кас яз им чи,
Свас булахдал акъудзава!
ШАРТIАР
Гьар шаирдин хиве бурж ава са шумуд,
Шииратдин багъ кутун, гьар са емишдин.
Чпик кутаз алакьдай халкьарин умуд
Дагъларихъ хьиз кьакьан тир, кьилер гимишдин.
Шиирарни жен абур чпел алай чан,
Шад межлисда тикрариз халкьдин рикI алай.
Шииррихъни жен чпин милаим тир ван,
Цуькверихъ хьиз атир жен, къайи чиг алай.
Шиирарни жен хьи чеб вичиз хас жуьре,
Чир жедайвал вуж ятIа, туькIуьрай инсан.
Къалур ийиз уьмуьрдин пис, хъсан бере,
Дегиш жезвай варцар хьиз, чебни гьар йисан.
ТуькIуьрдайбур шиирар, эцигдай кIвалер,
УстIарар хьиз бул ава, устадар тIимил.
Шииррални эцигиз гьар жуьре кьилер,
Амма шиир вич тушир тIвар хьтин камил.
Эгер ам шаир ятIа, кьисметнавай пай,
Векил хьунухь буржи хайи ватандин;
Адан гьар са шиирда, жен къати тир цIай,
Чим гудайвал ам кIелай рикIиз инсандин.
Лугьуз, гьелбет, регьят я, къалуриз рекьер,
Алакьзаван, Сажидин, тIалабай шартIар?
Алахъзава мефтIедиз акъудиз гьекьер,
Шииррикай ийиз кIанз лекьерни картар!
ЛУГЬУМИР
Етимдин, есирдин атIумир на пай,
КIватIай мал жеч вавай кутаз кафандик.
КIвачерай вилериз хкведа са цIай,
Къекъвемир далу гуз, чилел тIурфандик.
Етимдин, есирдин атIуз тахьуй пай,
Алакьдач тухуз ам суруз вахъ галаз,
Вилера гьатда ви кIвачерик квай цIай.
Амукьда далудихъ чIулав нвакь галаз.
Садбуруз эвел жез, садбуруз эхир,
Таквадай балаяр къведа ви кьилел.
Ахьтин югъ къведа, жез ийирни тийир,
Шадлу мехъерик нагъв алай вилел.
Садбуруз эвел жез, садбуруз эхир,
Таквадай балаяр къведа ви кьилел.
Ахьтин югъ къведа, жез ийирни тийир,
Шадлу мехъерик нагъв алай вилел.
Лугьумир «Аллагьдив лаш гвач, вун гатаз».
КIвалер ви гегьенш жез, дар жеда ваз сур.
Мармардин кьилел ви байкъуш къвез, рахаз,
Хурал ви беневша ийида акIур!
ЭВЕРАЙ ЧIАВУЗ
Сажидин кьена, ван хьайи чIавуз,
Садбуру гьайиф, чIугаваз жеда зи,
Садбур, бапIахар акъудиз цавуз,
Яхун кIарабар жакьваз жеда зи!
Кьейи асландал кускафтIарарни,
КIватIал жедалда, жакьваз кIарабар.
Куьгьне чIаларин дуст устIарарни,
Зал пехилбурув жеда барабар.
Пайгъамбарарни рекьиз хайила,
Зунни вун кьиникь туш са аламат.
Кьейи ксарал хъуьрез хьайила,
Идалай алчах авач аламат!
Чеб кьейи чIавуз, сура тваз кицIер,
Амукьдайбур я агьар, гъаргъишар.
Чанар аламаз, атIана мецер,
Гун чпиз къведай мурдал багъишар.
Кьудкъад йисалай алатна яшар,
Авурди туш за айиб къведай кар.
Малаикдиз зун туштIани ухшар,
Амма хьайид туш ерли зиянкар.
Сажидин жуван авуна веси,
Эверай чIавуз, гьай. - лагьана тур!
Авачир кицIиз, кациз иеси,
АтIуй пехил куьн пай, - лагьана тур!
ЧИБУР ТУШИР
Уьлкве гьатна дарда акъуд техедай,
За зван къвезва, кьуьзуьбурун ишедай.
Сад багьа тир машин гваз физ куьчедай,
Яшамишрай, чIугур кьадар зегьметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Чилик квай газ, нафтIар, къизил -гимишар,
Халкьариз гун ийиз тежер къимишар.
Чи гъилерал авурбур тир битмишар,
Яшамишрай, амачирдай гьуьрметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Тамар гана чарабуруз гьавая,
Чахъ амайди, нефес къачуз гьава я.
ТIалабайтIа, авайди са дава я.
Яшамишрай, хкаж жезвай къиметар!
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Сад рахазва, цацарикай, валакай,
Акван тийиз, халкь магьрумун чIалакай.
Девлетлуяр, гъуьлягъар тир къвалак квай,
Яшамишрай, чаз ийизвай туьгьметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Акъвазнава пенсиядин яшарал,
Мажбурнавай кIвалахиз таз лашарал.
Темягьар физ цавун азад къушарал,
Яшамишрай, азиятар, зиллетар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
КIвалах ая, кIвалах ийиз кIан ятIа,
Халкь паталди гьайиф текъвер чан ятIа.
Пенсия - ви кьилихъ галай къван ятIа?
Яшамишрай, женнетдавай няметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
Сажидин, ви хийирдиз туш рахунар,
Яшлу кьиляй квез я кукIун, чухунар?
Авайдалай ийимир жув яхунар,
Яшамишрай, и девирдин адетар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!
ЧУКIУР МИЙИР
Сад тир Худа, ви КIвал кьакьан цавар я,
Сириядин аялриди ялвар я!
Шумуд йис я акьалтI тийиз дявеяр?
Рекьизва чи диде-буба, невеяр.
Ивияр физ, цIаяра куз якIар чи,
ЧукIур мийир чубарукрин мукар чи!
КIвалер амая я шегьерра, хуьрера,
Эхиз тежер тIал гьанзава хирера.
Ракетар я лув гузвайбур кьилерал,
Ислягь тир рагъ мус къведа чи чилерал?
Садбур кьена, садбур гьарнихъ катзава,
Душманри чи девлет чпиз кIватIзава.
Чубарукар хквезмач чахъ муг ийиз,
Бомбайри чи шегьеррикай юг ийиз.
Квехъ авачни чун хьиз гъвечIи аялар?
Чакай куьна куьз ийизвач хиялар?
Тахсир вуч я чун кьиникьин тIветIвер хьиз,
Куьн аялар хуьз, цававай гъетер хьиз.
Я гьахъ амач, я кас амач дувандай,
Кьил акъудиз жезвач чара, жувандай.
Эй эллемин, алай кьадар чилерал,
Накъвар язух ша алай чи вилерал!
Сириядин им аялрин ялвар я!
Чиди – дяве, куьди вучиз сувар я?
ЧукIур мийир чубарукрин мукар чи!
Шегьеррикай ийиз тамир руквар чи!
Дуьнья машгьур имаратрин уьлкве я.
Халкьдин къуват, Аллагьдин хьиз еке я.
Ислягьвилел чIехи ийиз невеяр,
Чилерилай терг ийин и дявеяр!
КЬЕНАЧИРТIА ВУЧ ХЪСАН ТИР?
Афият Арзуманова.
Амач лугьуз ван хьана хьи,
Дуьньядин гьахъвал гьинава,
Сурун кьилихъ къван хьана хьи.
Лагь, хажалат гьикI ийидач,
Шел галачиз йикь ийидач,
Кьурай тара цуьк хъийидач,
КьеначиртIа, вуч хъсан тир?
И манидин ван хьайила,
Икьван назик чан гьикI хьанай?
Виридаз вун кIан хьайила,
Чаз и залан ван гьикI хьанай?
Ви манийрал чан алама,
Чи япара ви ван ама.
Вун акунихъ вил галама,
КьеначиртIа, вуч хъсан тир?
ЛУВ ЦЕ МАНИ
Дагъни Аран сад хьана дегь чIавалай,
Чи азадвал хуьн паталди женгера.
Дагъдин лекьер сирнав ийиз сувалай,
Гьикьван гуьзел ятIа тамаш мензера?
Вили тир цав кьуна дагъдин кукIвари,
Булахрикай вацIар жезва ватандин.
Шагь дагъдин кIукI кьунва яцIу муркIари,
Шалбуз дагъдай ван къвезва заз азандин.
Лув це мани Шалбуз дагъдин кьилелай,
Ван жедайвал гьар са лезги хзандиз.
Чун рази я Аллагьдилай, Чилелай,
Чаз къулайвал ганвай икьван хъсандиз.
Лезги чилер – берекатрин никIер тир,
Багъ-бустандин буллух хьурай девлет тир.
Сагърай чи халкь дуствал кIани рикIер тир.
Дуьнья машгьур «Лезгинкадин» миллет тир!
Дуьнья элкъвез ракъинлай, вич вичелай,
Ам гъетерин алемдава, Шалбуз дагъ.
Саламар це чи халкьарин мецелай,
Чун къветерин алемдава, Шалбуз дагъ!
ГУЖ АВА ЭХ ТЕЖЕДАЙ
Мад вичелай авач гьич са регьят кар,
Жув хьунилай акьулар гуз сеняткар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Акьул гузвай кас вич ятIа, зиянкар.
ЦIинин нуькIре акьулар гуз шазандаз,
Михьи запун лугьун дуьз туш къазандаз.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Писди лугьуз эгечIайтIа, хъсандаз.
Акьулар гуз чун вири я устадар,
Цуькведин багъ авун дуьз туш ктадар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Кьиле тухуз тагун михьи мурадар,
Сажидиназ, кьудкъад йисан тахтуна,
Такур гужар амач яргъи вахтуна.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
КьейитIа, жув гьалт тавуна Бахтунал!
КЬИСМЕТДИКАЙ ЗИ ФИКИР
Кьисметдикай са касни.
Бейкеф хунухь дуьз жедач.
Кьисметдивай заказни,
Гана, вири хуьз жедач.
Буржи я чи рази хьун,
Сад Аллагьди гайидал.
Синих кьамир кьуьзуь хьун,
Шад хьухь, инсан хьайидал.
Кьисметарни гьар жуьре,
Сад Аллагьди гузва чаз.
Сад шегьерда, сад хуьре,
Цава гъетер кузва чаз.
Рази ятIан, туштIани,
Кьисметдикай кат жедач.
Ви рикIиз хуш ятIани,
КицIикай ваз кац жедач.
ШИИРАТДИН ПАЙДАХ
Девиррилай девирралди шаирар,
Машгьур я чаз деринвилин гьиссериз.
Бязибуру, течиз кардин эхирар,
Алахъзава са-сад вегьез сесериз.
Сулейманал авамвилин хъен вегьез,
КIелиз -кхьин тахьун кьазва синих яз.
Жавагьиррай кьил акъудиз тIем техъвез,
Ни хьайитIан тарифзава къаних яз.
Сулеймана, авачиртIан кIел кхьин,
КIелайбуруз тарсар гана чирвилин.
Бязибуруз, хире гьатай кьел хьтин,
Аквазва ам, чиз чеб батIул тирвилин.
КIелун-кхьин гьич квазни кьун тавуна,
Квелди агъуз кьазва Гомер буьркьуь яз?
Адавай хьиз, садавайни тахьана,
Вичин девир къалаз хьана гьяркьуь яз.
Гомерарни, Сулейманар хьтинбур,
Агъзур салай сад -кьве шаир акъатда.
КIел -кхьинкай багьна кьазвай хаинбур,
Дуьз рекьивай, са кIус яргъаз къакъатда.
Сулеймана, а кIел-кхьин авачир,
Шумуд алим хкуднатIа, вил вегьий.
Сулейманахъ хьтин, зигьин авачир,
Касди адан шииратдиз гъил вегьий.
Шаирарни авачиз туш – таратIар,
Буш гафар гваз экъечIзавай майдандиз.
Шииратдин рекьяй кубут харатар,
Дуьз тир патахъ кам вегьезвай заландиз.
Сулейманаз кьуру тариф герек туш,
Гьар аямдин шииратдин пайдах я!
Сулейман хьиз, са шаирни зирек туш,
Ам советрин гьуьруьятдин уртах я!
Сулейманаз дуьз тир къимет гайибур,
Шаирарни, алимарни, аламар;
Садни авач ам хьиз азиз, кIанибур,
Лугьуз жедач, ава сад, кьве авамар!
Сажидиназ къвезва ванер, луькIуьнар,
Сулейманан къимет квазни такьазвай.
Ни, гьи кьадар авуртIани кхьинар,
Рагъ туьхуьриз жедач, экв гуз аквазвай!
ГЬИХЬТИН МУМКИНВАЛ
Я ахвар хьана, ахвар туш акур,
Циферлай виниз хкаж хьанвай цавуз,
Экуь тир са затI акуна какур,
Зун са кьадардин яргъамай чIавуз.
Вич килигайтIа, варз тир цувад къан,
Адал гьар жуьре кIватI хьанвай гъетер.
ГьикI акъатнатIа, цавариз икьван,
Нефес дар хьана, чуькьвезвай туьтер.
Малаикарни цавара гуз лув,
Залай са кIус кьван къугъвазвай яргъа.
Зуьгьре гъед кузвай, сабур тагуз цIув,
Адан кIаник квай, лувар квай юргъа.
Са жуьре ванер гьатна япара,
КIан хъижезвай заз сейр ийиз яргъаз.
Гъетери эквер цазвай къапара,
Йифен мичIера нурарив къугъваз.
Гуя ахварай ават хьана зун,
Яргъан аламач, кьецIил я беден.
Са гъвечIи гагьди кумай зак зурзун,
Хтана жувал, зун са ден-беден.
Гьайифди кана, фад ават хьана,
Хкаж хьанвайд тир гьи кьадар цавуз?
Гьихьтин кар гъиляй зи акъат хьана?
Ихьтин мумкинвал багъишай чIавуз.
КЬИЛИКАЙ
Аял вахтар, яд хьиз хъвайи булахдин,
Гьикьван гафар, крар рикIел алама?
Гъавурда фад гьатдалди гьар кIвалахдин,
Дявед залан парар рикIел алама.
Жегьилвилин йисар квахьна кашарин,
КIапар ргаз, тIуьр гьажикIад кIашарин.
Емишар нез, мукар авай къушаррин,
Ичин, чуьхвер тарар рикIел алама.
Радиодай Гъалибвилин ван хьана,
Шадвиляй чаз, цавуз лув гуз кIан хьана.
Мейит квачиз, шумуд сурун къван хьана?
Кьейибурун тIварар рикIел алама.
Дявейрилай гуьгъуьнавай йисарни,
Са ктабдай кIелай кьадар тарсарни,
Гатуз никIяй кьилер кIватIиз, кIасарни
Ягъиз, тIуьр кьван парсар рикIел алама.
Армиядин кьуд йисни зур къуллугъни,
Картуф хапIа, кьеле авай балугъни,
Гаф къведайвал, тавур гьич са шулугъни,
Шумудни са дустар рикIел алама.
ГьисабайтIа, пачагь квачир мах хьана,
Инсанривай гьикьван гужар эх хьана?
Мехъерарна, дувакайни дах хьана,
Дем худда тур капар рикIел алама.
Атана жув яшар хьана, кьуьзуьни
Яз, авурдал жез кIанзавач разини.
Уьмуьрдай гьич ацIун тийиз гуьзуьни,
Жегьилвилин ярар рикIел алама.
Сажидин, ам компьтер я, кьил хьанач,
Йиф-югъ кIвалах, ял ягъунихъ вил хьанач.
ГьикI лугьуда, зигьиндикай гьуьл хьанач?
Кхьей кьадар чарар рикIел алама!
ГЪИЛ КЪАЧУ
Пешериз хьиз, авахьзавай зулухъди,
Элкъвез тежез, жегьилвилихъ кьулухъди;
Вил вегьена йисаризни, варцариз,
Тамашзава зун уьмуьрдин яцIариз.
ГьакI халкьнава, Халикьди чун дуьньядал.
Хъсан крар гъун паталди арадал.
Хъсанвилер тежербуру писвилер
Тавун патал, чпин алчах кицIвилер.
Пайгъамбарар гьар са диндихъ сад жеда,
Асхабияр – са кьвед -пуд, кьуд, вад жеда.
Амайбур жен динэгьлияр, муъминар,
И дуьньяда ислягьвал хуьз заминар.
Гьар са касдихъ галай тирди эхират,
КьатIана хьиз, ийин дуьз тир ихтилат.
Са патахъай, нез гьарамни гьешемар,
Кутугнаван, къалаз мегни кьечIемар?
Сад кьейила, кучуддайла сурарал,
Акьахнаваз кIарас шивдин пурарал;
Рекьидай чIал чидатIани виридаз,
КичIе жедач, кьиле акьул кьеридаз.
Гьа и саягъ, Адамалай, Хатамал,
КIватIалзава эхиратдин гьарам мал.
Рагьметдин гаф чпин тIварцIихъ гъин тийиз,
Уьмуьрдин вахт ракъурзава, чин тийиз.
Сажидинни са инсан я, вири хьиз,
Хъсанвилер кьенят жагъай, гъери хьиз.
Эй Сад Аллагь, гунагьрилай гъил къачун,
Гзаф кватIа, беденни кваз, кьил къачун!
ДИДЕЯРНИ БУБАЯР ХУЬХ
Диде течир, буба течир аял жеч!
Ни акъудна, лагь кван куьн и дуьньядиз?
Абурулай багьа маса хиял жеч!
Са шумуд суз хвена, гъана арадиз!
Квез нек гана, чирна чIални дидедин,
КIелиз туна, авуна квез мехъерни.
Квел халкь рази хьана хайи бинедин,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан лекьерни!
Бес квез хзан хьайи чIавуз кьуьзуьбур,
Вучиз кьилди кеф чIугвазва шегьерда?
Кьилди кефер чIугваз хьунал разибур,
Гьикьван чIавал жеда куьн и тегьерда?
Яргъал алач, квекай хьана кьуьзуьбур,
Куьн кьилелни къведа йикъар, йифер гьа.
РикIел хквез, яб тагана, кьейибур,
Вилерайни хуькведа куьн кефер гьа.
Агь авун, заз кутугнавач, астахфир.
Бес куьн намус, куьн дагъвивал вутI хьана?!
Я мусурман хьанач квекай, я кафир,
Халкьдин патай нянедин кьве кIунтI хьана.
Сажидиназ дуьнья пара акуна,
Хъсанбурни, ава пис тир ксарни.
Кьуьзуьбуру, йиф-югъ зегьмет чIугуна,
Гьисабдава эхиримжи йисарни!
ДУРНАЯР
Женнет дидед кIвачерик ква, инсанар!
Дидеяр хуьх, дуьнья багъиш авур чаз.
Дидеяр я гьасилайбур хзанар,
Цаварай лув гудай чIавуз абур чаз,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
Бес абуру ханачни чи рухваяр?
Ватан патал чанар гайи жегьил тир.
Азиз вахар, я азиз тир стхаяр,
Чаз уьмуьрар гайибур, шад гуьгьуьл тир,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
И гуьмбетни, эцигнавай гьуьрметдин,
Ватанперес тарс я гузвай аялриз.
Чи азадвал, чи гьар са югъ зегьметдин,
Чи игитар атай чIавуз хиялриз,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
Къифле-къифле цавай физвай, лув гана,
А ничхирар чи игитрин руьгьер я.
Чи ватандал атай душман цIув гана,
Гъалибвилин рекье къачур бегьер я,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр
Гьар девирдиз ава вичин завалар,
Са чIавузни дуьнья секин хьайид туш.
Чи дидейри хайибур я кьегьалар,
Гьич садани чпел леке гъайид туш.
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
Дагъдин лекьер лагьанвайд туш гьавая,
ВикIегьбур я зегьметдани женгера.
Чун дидейрин жигерравай гьава я,
Игит ксар хуьдай чIавуз рикIера,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!
ПАКАД ЙИКЪАЛ ВИЛ АЛАЗ
Вердиш хьанва, са бязибур пакадин,
Чеб ксана, хъсан йикъал вил алаз.
КьуьртIуь вечрел вил алай хьиз какадин,
Вичин гьяркьуь тир къуьнерал кьил алаз.
Акьуллуйри, ксун тийиз йифизни,
КIвалахзава, пакагьан югъ паталди.
Са бязибур, ахварал физ, тефизни,
Мес кукIвариз алахънава гужалди.
Ша, килигин чун бязи миллетдиз,
ТIвар такьуртIан, чида абур вужар я.
Таб гуз вердиш хьана гьар са зиллетдиз,
Абуру эх авур кьванбур гужар я.
Къе дуьньядин чарх кьуна кьве гъилалди,
Чпиз кIани патахъ ава элкъуьриз.
Чидай, квез гьи лугьудатIа чIалади,
Уьмуьр гьал жеч, тум гьар патахъ къекъуьриз.
Къедалди, куьз аватзавач ахварай,
Са тIуьн -хъунал туькIуьч вири крарни.
Кьифрен вилер акъат тийиз чIахарай,
Нефс патал чан гуз, къачузва зарарни.
Лезгияр жен, дуьньяда тIвар -ван авай,
Вил ахъайин Тарих -Ктаб чарариз.
Чахъ игитар, рекьин тийир чан авай,
Авай тир, хас баркаллу тир крариз!
Къецинди – къе, пакагьанди – Аллагьди
Гунугал вил алаз женни, инсан яз?
Чна тавур затI, гудач чаз пачагьди,
Жува кIвалах тавунамаз хъсан яз.
Куьн тамашмир девлет авай къачагъриз,
Вирибурухъ жедач «бахтар» цаварин.
Кьве гъил ва кьил ганва вири къучагъриз,
Варз - кIвалахин, са югъ хьурай суварин.
КIелна кIанда гьар са илим дериндай,
Яшамиш жез чирна кIанда рикIивай.
Хъелна, буьвел ацIур тийин ириндай,
КъекъечI тийин адалутлу рекьивай.
Сажидин, вун вердиш хьанва тарсар гуз,
Куьз лагьайтIа, вун пешекар малим я.
Тербиядин рекье уьмуьр – йисар гуз,
Шаирвални аламатдин илим я.
ВИЧЕЛАЙ ГЪЕЙРИ
Америкадиз вичелай гъейри,
ТакIан тирди чиз, амайбур вири,
Европадин халкь - хперин суьруь,
Жанавурдин хьиз ава гуьгъуьна.
МуьтIуьгъ туширбур, багьнайрив агъзур,
Пачагьар рекьиз, халкь ийиз зурзур:
Куьз садавайни, авуна гьазур,
Вегьез жезвач ам, фуруз эгъуьнна.
Америкадин ван хьайи чIавуз,
Акъатзава, кичI акатна цавуз.
Кул гудай саягъ, тIили квай къавуз,
КIанда гьар яракь жуван гъиликна.
Кьилел са Аллагь, Чилел са пачагь,
Лугьуз къекъвезва Амеркад алчах.
Европа яраб жедатIа уях?
Са тIимил кьванни яргъаз килигна.
Капитализма – кесибрин душман,
Йикъалай юкъуз ийизвай пашман.
Халкьариз акси вагьшидин дарман,
Анжах кьиникь я лашар илигна!
АЖЕБ ЖЕДАЙ
Вич чекмечи яз кьадай устIурдиз,
Ажеб жедай раб, риб чир хьанайтIа.
Къафун цадайла, вичин кьадардиз,
Килигна, гетIе, цIиб чир хьанайтIа.
Бязи алимриз, ахтармишдай чIавуз,
Балугъ гьим ятIа, къиб чир хьанайтIа.
ХъуьтIуьн макъамда, тамашна цавуз,
Алкьвар ва далкьвар, хиб чир хьанайтIа.
Чирвал, гьелбетда, я хъсан са затI,
Черек вуч ятIа, чIиб чир хьанайтIа.
Фикирар санал авуна хьиз кIватI,
Кьаркьулуф вуч я, тIиб чир хьанайтIа.
Гьикьван хъсан тир, чи лезги чIалан,
Гьар са гафунин диб чир хьанайтIа.
Алцумдай чIавуз, кIвалин кьуд цлан,
Кьибледихъ тир пад, пIипI чир хьанайтIа.
Сажидин, вуна гузва суалар,
Са бязибуруз чIал чир хьун патал.
Агъзур жуьредин аватIан малар,
Калгамиш вуч я, кал чир хьун патал.
ТАМАШ – КIАМАШ
Куьн и касдин тамаш, кIамаш сумрадиз,
Иудадиз ухшар хьанвай цIийид яз.
Хас душман тир сад лугьудай нумрадиз,
Чан аламаз акваз фадлай кьейид яз!
Ягьсуз гьайван, чукIур авур СССР.
Берлиндин цал маса гана, чукIурай.
Хъуьруьр авур совет халкьдал на немсер,
Ви бегьемсуз келле къванце акьурай!
Регъуь кьванни туш авур кьван крарал,
Халкьдин вилик экъечIзава майдандиз.
Акьадарна ламран хъалтах - пурарал,
Нубат ала, цIил вегьин ви гардандиз!
Шиирда тваз гьайиф я ви кьацIай тIвар,
Папан кьилел кIвалах авур кас я вун.
ГьинватIани, кьий вун хьтин жаллатIар,
КицIер кьула, гьаким хьайи кац я вун!
Чан аламаз акваз, кьенвай мийит тир,
Халкьдин къаргъиш жегьеннемдин цIай хьурай.
Намус квачиз вун дидеди хайид тир,
Агьни, алллагь, чи патай ваз пай хьурай!
Сажидиназ багьа тир чи гьукумат,
Вуна кашал гъана, девлет бул аваз.
Хайи халкьдиз авур ихьтин зулумат,
Вун кьий, напак чанда фурун фул аваз!
НУЛАР Я КУЬН, НУЛАР Я
Девлетлуяр авай чIавуз майданда,
Епер авай малар хьиз я гарданда.
Гьикьван рахаз, рагайтIани чайданда,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Нихъ пул ава, куьн гьабуруз лукI жедай,
Пул авайдан киледални кIукI жедай.
Квекай гум кваз, вилер кудай цIукI жедай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Квехъ я фабрик, завод авач, пул къведай,
Я лапагрин суьруь авач, кIул къведай.
Девлетлуйриз, куьн акурла, фул къведай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Власть гъиле авайбурун патарив,
Агуддач куьн, эхъвез гьуьлуьн ятарив.
КIвалахдай кьван, пи кьаз тагуз ратарив,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Им СССР туш фялейрин лежберрин,
Тумар жакьваз югъ атай кьван регьберин.
Чпин патав: угърийринни къагьбейрин,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Рахунрикай файда авач, чIуру тир,
Виниз авур - спел, агъуз – чуру тир.
Вири пашман, девлетлуяр хару тир,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Сажидинахъ эх хъийидай чан амач.
Адахъ галукь тавун кикIал, къван амач.
И девирда, лугьудай кIукI, кIан амач,
Нулар я куьн, нулар я куь, кесибар!
Эпилог
Куьн галачиз цифрийривай затI тежер,
Чи девлетар чпин кIатIуз кIватI тежер.
Куьн галачиз чи девлетIар кьатI тежер,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
САД Я ЗУН
ЦIемуьжудра кIукI гъиз тахьай киледал,
ГьикI экъечIин мад КIелезин келледал?
Зегьметар за чIугунатIан шеледал,
Къадир тахьай шаиррикай сад я зун!
И дуьньяда тек са кIвалах гуж ава,
Лекьер тIимил, цава пехъер луж ава.
Зи шииррин къадир авай вуж ава?
ГьакI ятIани сефил тежез, шад я зун!
Гьукуматар политикрин гъилева,
Халкьдихъ галай гьаким гьина кьилева?
Садбур, цаз хьиз, акьахиз физ, вилева,
Кьисметдикай бейкеф хьунухь фад я зун!
Вири жедач, гьамиша ваз кIанивал.
Рази хьухь вун, Сад Аллагьдин гайивал,
ЧIуру патахъ элкъуьр тийиз къенивал,
Бегьер кIватIна, акьалтI тийир гад я зун!
Сажидин, бес я авур кьван тарифар,
Валай артух пара ава арифар.
Гьуьл тир ацIай шииратдин алифар,
Лигим ийиз чидай устад -чад я зун!
КСАРКАЙ ТАХЬУЙ
Каш гана, кьейи, мейитдин кьилихъ,
Фу кутаз вердиш ксарикай тахьуй!
Диде-бубадин хуш тушир къилих,
Къадир чин тийир сусаркай тахьуй!
Уьмуьр са затI я, кьадай имтигьан,
Цана ял тийир яцаркай тахьуй!
Кьерер гегьенш тир, кьуру уьлегьан,
Ятариз кьери вацIаркай тахьуй!
Кьуьд мекьи вахт я, цавай къваз живер,
Мишекъат жедай варцаркай тахьуй!
Ламар силли яз, кваз такьаз шивер,
Чамардиз кьуру фурсаркай тахьуй!
Акьул виридаз са затI я герек,
Гудайбур чIуру тарсаркай тахьуй!
Цан цана, тумар вегьейла зирек,
Ризкьи тегъидай къацаркай тахьуй!
ИкI завай гьисаб жедатIан вири,
Метлебдиз зайиф цIараркай тахьуй!
Келле хьайила, акьулдиз кьери,
Къалин ва яргъи чIараркай тахьуй!
Сажидин, вуна лугьузва хъсан,
Хиве кьаз, тийир краркай тахьуй!
Аллагьди вакай авурла инсан,
Уьмуьр буш фейи йисаркай тахьуй!
АЗАДВИЛИН ЛУВАРИК
Заз жегьил жез, аквазва жув,
Квазни такьаз кьуьзуьвал.
Кьве гъиликай хьана кьве лув,
Лекь хьунал гуз разивал.
Амма виниз хьунвай яшар,
Къал гьатзава рикIе зи.
Чархара зи твазва лашар,
Геж хьун патал рекье зи.
Яраб зи рагъ акIизва жал?
РикIе амаз мурадар.
Чан аламаз рекьизва жал?
Хьун патал заз дуьнья дар.
Зи лезги халкь, КIеле, Куьре,
Самур вацIал кьатIнавай:
ЧукIул экъуьр хъийиз хире,
Бас -къасат ийиз гьатнавай.
Чи вил квелла, гуьзетиз вахт?
Уьмуьр физва, яд вацIун.
Сад Аллагьди чаз гайи бахт,
Юкьва гьатна кузва цIун!
Мус аквада сад хьана чун?
Шадвал ийиз суварик.
Мус аквада, кIватI хьана чун,
Азадвилин луварик?
Ам Сажидин туш хьи, эгер
Хиве кьуртIа, ажузвал.
Гъалиб тирвал, кутаз лингер,
Гьазур туштIа, къачуз вал!
КЬУЬЧХУЬРА
Кьурагь дагълар ава цавун кьакьанда,
Мекьи чIавуз, шал галчукиз циферин.
Кьуьчхуьррин хуьр аватIани лакьанда,
Юкьва ава, йифен гъетер – лиферин.
Хкаж жезва, гуьтIуь, къекъвей рекьерай,
Хур, къвердавай ачух жезва нефесдиз.
Заз чунни кьваз кIан дагъдин лекьерай,
Артух хунвай, ашкъидизни гьевесдиз.
Куьз лезгияр, чуллер икьван бул аваз,
И дагълара куьз кьунватIа, ерияр?
Техилрин гад, яр -емишдин зул аваз,
КIан хьанатIа, якни ниси, гъерияр?
Я тахьайтIа, душманрикай хуьн патал,
Дагъларикай кьаз кIан тиртIа, къелеяр?
Азадбур яз, са тике фун тIуьн патал,
Зирекбур тир, чин тийидай гьиллеяр.
Хкаж жезвай машин, къал кваз матордив,
Гьар са тикди къалуриз вич кьакьан яз.
Сад масадав рахазватIан хатурдив,
Физва вилик, кефи хунух такIан яз.
Къекъвез -къекъвез дагъларилай дагъларал,
Хкаж жезва чи машин, ван кьилеллаз.
Хуьрер са-сад экIяй хьана чархарал,
Кьакьан цифер кьунвай мягькем гъилерал.
Хуьрехуьруьн къекъуьндилай агъадал,
Чун Кьуьчхуьруьз мукьва жезва къвердавай.
Рагъни алаз дагъдин кIекрен жагъадал,
Гагь циферик физ, хкечIиз, сейрдавай.
Агакьна чун Кьуьчхуьр хуьруьз Саидан,
ХарапIайрин, кьабулна чун кIвалери.
РикI тIар жеда иниз мугьман хьайидан,
Хуьр гадарна акур чIавуз эллери.
I
Шумуд пачагь, шумуд са шагь яргъарай,
Атайди тир, есирда кьаз дагъвияр?
Гьа девирар аквазва заз ахварай,
МуьтIуьгъ тежез, экъичай кьван ивияр.
Килигайла, чубанар я, чубанар,
Ислягь чIавуз, хуьзвай чпин суьруьяр.
Дуьшуьш хьайи вахтунда агъдабанар,
КичIе тушир лезгияр я, лезгияр!
Хуьруьн кьилихъ хьайи кьадар дявеяр,
Ивияр физ, селлер хьана ивидин.
Душманрив гвай, яракьар гваз девеяр,
Девлетни мал тараш ийиз дагъвидин.
Гьар кIваликай къеле хьана гьулдандин,
Гьар чархукай сенгер хьана, кьакьан тир.
Къадир авай инсанар яз ватандин,
Чапхунчияр, гьар са касдин душман тир.
Эркекрилай тIимил тушиз гьунарриз,
Дишегьлийри женг чIугвазвай, сад хьана.
Вагьшияр кьаз, са-сад вегьез дагьарриз,
Чеб гъалиб жез акур чIавуз, шад хьана.
Гьелбет, душман артух тиртIан кьадардиз,
ДавамнайтIан, къачуз са-сад къелеяр.
Агъзурралди, муьтIуьгъ тахьай азардиз,
Туна чпин жендекарни, келлеяр.
Амма муьтIуьгъ хьанач, чIурнач ерияр,
КIвалерни сагъ, хвена хуьрни авайвал.
Кеспиярни давамна, хуьз суьруьяр,
Яратмишиз, гьарда вичиз къулайвал.
Николаян гъилик хьана, урусрин,
Хуьрер хвена, къелеяр чIур тежедай.
Къайда хвена, гьарамринни турусрин,
Динни хвена, келлеяр чIур тежедай.
Совет власть гъалиб хьайи вахтуна,
ЦIийи уьмуьр алахъна куьн вири хьиз.
Вилер аваз гележегдин бахтуна,
Са тике фу тIуьна, виртни гъери хьиз!
Бязибуру, амма эхир кьилерай,
Женнет багъиш ийидай хьиз, арандиз;
Авудна куьн - эллер хайи хуьрерай,
Куьч авур хьиз Туьркиядиз, Ирандиз.
ХарапIайриз ухшар хьана кIвалер куьн,
Кьейибурун сурар туна етим яз.
И кар себеб агъуз хьана кьилер куьн,
Гьар са эркек вичин кIвали гьаким яз.
Гила къвезва, хуьруьн йикъар къейд ийиз,
Яваш -яваш суварарни кьери жез.
ПIинияр нез, хатрутрикай мед ийиз,
Арандаваз, хъвадай цикай гъери жез!
ЗУН ТАХЬУРАЙ, ВУН ХЬУРАЙ
Зун тахьурай, вун хьурай зи чкадал,
Яшамиш хьухь, зун хьиз халкьдин арада.
Чими тирла, чан акьлтдай какадал,
Вакъиаяр кIватI жеда са харада.
Са жув хвена, халкьариз дар хьайила,
Я инсанар, Аллагьди вуч лугьуда?
Дардавайбур, акваз, рикI тIар хьайила,
Зун тахьурай, де вуна вуч лугьуда?
Жуван кIвалах туькIвей чIавуз кIанивал,
Вацра садра як тIуьр касдиз вуч хьурай?
Чун дидейри бахтлубур жез хайивал,
Чун бахтсузар авурбуруз гуж хьурай!
ГьакI ятIани, минет я, хуьх секинвал,
Дявейрикай хьайиди туш хъсанвал.
Чазни белки жен са чIавуз мумкинвал,
Рекьидач чун магьрумбур яз инсанвал.
Квез жемир хьи, Сажидинна тух хьана,
Кхьизвайди хьиз жемир и шиирар.
Кесиббурун кIвалик канаб рух хьана,
Девлетлуйри незва, хъвазва чехирар.
САЖИДИН
Патанбуруз, кьаз къулай тир, чумахъ лаш,
Гьар чкадал ийиз жедай тарифар;
Жуванбуруз, цацар алай, патахъ лаш,
Чан аламаз акваз, чIугваз, гьайифар;
Кьудкъад йисуз чIугунатIан зегьметар,
Къазанмишиз тахьай, кесиб, гьуьрметар.
Садакайни бейкеф жемир, адет я,
Дуьнья я им, гьарда вичихъ ялзавай.
Сад Аллагьдиз, им зи патай, минет я,
Гьар са кIвалах дуьзвилелди гьялзавай;
Къадирлубур ятIан лезги миллетар,
Къазанмишиз тахьай, кесиб, гьуьрметар.
РикIив кьамир, гьар жуьре я инсанар,
Чинал тариф, рахаз вердиш кьулухъай.
Квачирдакни кутаз жеда нукьсанар,
Багьнаяр кьаз, гафунихъай -чIалунхъай.
Гьахъвал патал чIугвазватIан гьуьжетар,
Къазанмишиз тахьай, кесиб, гьуьрметар.
Сажидинан рикI михьи я, цуьк хьтин,
Акъваз тийиз, теснифзавай шиирар.
Кеф чIугу ваз, шишлухар нез, куьк хьтин,
Жедай чIавал, ви дуьньядин эхирар!
Вад йикъанбур я, чан алаз, гьуьметар,
Къазанмишиз алахъ, кесиб, рагьметар.
ГЬУЬРМЕТ АЯ
РикI дар касдиз, дуьньяни кваз дар жеда,
Ахьтин инсан хьана, кьена, тIвар жеда!
Бегьер гъайи къелемдикай тар жеда,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач.
Авай касди авачирдаз гайила,
Кесибдиз гъил хкажиз кIан хьайила,
Регьимлу рикI авай сагъ чан хьайила,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!
РикI дар касдиз гьяркьуь сурни дар жеда,
Ахьтин касдин хзандин рикI тIар жеда.
Хатурлудан чуьнгуьрдикайц тар жеда,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!
Гьар са касдиз чида писди, хъсанди,
Гьер чир жедай саягъ цIинин, шазанди.
Ширинвал гун кIан ятIа ваз гузанди,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!
Сажидиназ яргъал йисар акуна,
Текьейбурни цIай акьунвай танкуна.
Бедбахтвилер кIан ятIа квез такуна,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!
ПИС КСАРИЗ
Пис ксариз ажеб дуьнья хьанва им,
Дуьз инсанар дуьземайра кьазва хьи.
Акьуллуйриз муркIадилай къанва им,
Фитнечийри кьуд мам кьуна хъвазва им.
СакIан вердиш жезвач чIуру крарив,
Зун советрин девирдин са инсан я.
Девлетлуйри ягъдалди жув кIурарив,
Абурувай яргъа хьунухь хъсан я.
Пис ксариз чеб хъсан яз аквазва,
Амма халкьди чизва вуж я, вуж туштIа.
Са бязибур гьарамдин нез, дакIвазва,
Ахьтин уьмуьр хьунухь, лагь кван, гуж туштIа!
БАГЬА САВКЬВАТ
Магьмуд стха, зал ви савкьат,
Агакьарай, дуьньядай тир.
Ширинвилиз лап гьакъикъат
Дагъдин кьилин виртIедай тир!
Вишни къад суз чан сагъ хьурай!
Вун хьтинбур и дуьньяда,
Берекатрин булахар яз;
Акьулар гуз, чи арада,
Насигьатдин даяхар яз,
Чина даим ви рагъ хьурай!
Яшлу ксар гьар девирда,
Адалатдин заминар тир;
Бахтлу ксар жез уьмуьрда,
Сулейманар, Эминар тир,
Вун камалдин са дагъ хьурай!
Хуьр абадиз, чирвилерал,
Илимият рекье авай;
Зегьмет чIугваз куьн гъилерал,
Вилик финиф рикIе авай,
Квехъ женнетдин са багъ хьурай!
Сажидиназ мукьва тир кас,
Хьана вакай - Магьмуд стха.
Икьван гьуьрмет ийизвай заз,
Анжах вак квай умуд, стха!
Кефи даим ви чагъ хьурай!
ЛУГЬУДА ЗУН ЛЕЗГИ Я
Гаф - гафуниз атай чIавуз кимерал,
Рахадайбур жеда, «Зунни лезги я!»
Лезги жезвач, кьуьл авуна демера,
ГьисабайтIа, зунни вунни лезги я!
Амма халис лезги хьунухь паталди,
Йисан къене, гьар гаталай гаталди;
Чирвилерив ацIур хъийиз къаналар,
КIелна кIанда газетарни журналар!
Адаз лезги гьикI лугьуда, лезги чIал,
ЧидачтIа кIел-кхьиз, рахаз хъсандиз.
Ихтиярар ава чирдай кIани чIал,
Амма миллет ава гьар са инсандиз.
ЗатIни гьайиф текъвез хзан паталди;
Газет кхьиз гьар гаталай гаталди,
Чирвилерив ацIур хъийиз къаналар,
КIелна кIанда газетарни журналар!
Са кIвалах чир хьана кIанда виридаз,
Гьар са кардиз, ктаб, журнал, газетар:
Мана -метлеб, хъсанбур жен еридиз,
Тежедайвал гафар-чIалар, гьуьжетар.
Гьар са рекьяй уяхбур хьун паталди,
Газет кхьиз, гьар гаталай гаталди;
Чирвилерив ацIур хъийиз къаналар,
КIелна кIанда газетарни, журналар!
АШУКЬБУР
Аран ашукь я, дагъларал кьакьан,
Такабур кьилер цавара авай.
Къуватдиз зурба аждагьанар кьван,
Дерин ва залан ахвара авай!
Дагъларни ашукь язва арандал,
Гьар са жуьредин ризкьийрин майдан.
Багъларал, бегьер гъизвай арадал,
Емиш тарарив кьаз гьазур гардан!
Дагълари – вацIар, Земзем булахар,
Аранди халкьдиз дугунрин чилер.
ТуькIуьриз сада – садан кIвалахар,
Ашукьарзава чпелни эллер!
Далудихъ, чун хуьз, кьакьан тир дагълар,
Къаравулдавай гьамиша лекьер.
Вилик къуьлерин никIер ва багълар,
Бахтар жагъурдай, гьар санихъ рекьер!
Гьам арандин, гьам дагъларин дамах,
Аранвиярни дагъвияр я чун.
Садав гва мукал, садавни чумахъ,
Ислягьвал кIани рагъвияр я чун!
Бес ихьтин Ватан, бес ихьтин эллер,
Авай гьар хъсан къадим тир адет;
ГьикI ашукь жедач, авай дуствилер?
Жуван вилерал аквазвай женнет!
Залум Сажидин, и кьадар ватан,
АватIа валай гкIани кас масад?
Ватандин хурай хъвайи ксар тIан,
Залайни ашукь ава шумуд сад!
СЕКИНВАЛ АВАЧ
Алахьнава цав, вили ва экуь,
Са кIус циф алач дагъларин кукIвал.
Хурудин къвалар гатазва рикIи,
Са вуч ятIани яргъал ва мукьвал,
Къачузва ада, жедайди хьиз, къал!
Сад лагьана гар, хьайид хьиз уях,
Ахъайна, къвезва, зарбдаказ лувар!
РикIиз кIанзава, кьаз закай даях.
Гуя кикIизва чилерни цавар,
Къалин цифери къурмишна сувар!
Эй чIехи тир Рагъ, эй Сад тир Аллагь!
Эллери квевай ийизва тIалаб.
Чил секиндиз тур, дуьнья яз ислягь.
Шадвалдай йикъар амач жал яраб?!
Куьз къачунватIа, зи рикIи гъалаб?
Яваш -яваш зун хквезва жувал,
Вил вегьезва за цавухъ ва чилихъ.
Вилериз гьеле аквазвач завал,
ГьикI ягъадач зун жуван кьве вилихъ?
Яб акалин кван, за жуван кьилихъ.
Хьайи затI авач, рагъ ава цава,
Чили явашдиз къачузва нефес.
Вил вегьей чIавуз, чахъ вири ава,
Вучиз ятIани тIимил я гьевес,
Са вуч ятIани адаз жезвач бес.
Гьа кар себеб яз, рикIик кватIа къал?
Гьа кар себеб яз, дар ятIа хура?
Цавал циф алач, акатнавач къвал,
Цуьквер аквазва лепеш яз чIура,
ТIалабзавай хьиз чпиз са чара.
Вири ава чахъ, авач секинвал,
Са патай яман ван атай чIавуз.
Ислягьвал хуьдай авач мумкинвал,
Чилелай хкаж жедани цавуз?
ТIилийрикай хуьз, кул гудан къавуз?
Са гъуд кьван рикIи гьиссзава вири,
Дуьньяда са къал къачур вахтуна.
Уьмуьр кьатI ийиз, гьакIани куьруь,
Пис ксар авай чIавуз тахтуна,
РикIи вил ала шад тир бахтунал!
Сажидин, жуван тIарамдиз яхъ рикI!
Мугьманар я чун дуьньядин винел.
РекьизватIа жув, ватан патал йикь!
Гьич са зерре нагъв алачиз вилел,
Жуван гаф алаз душмандин винел!
ХУЬРЕР, ШЕГЬЕРАР
Агь хуьруьн нефес, агь хуьруьн гьевес!
Экуьнин ярар аквадай серес.
И тIебиатдин ширинвал вуч я?
Уьмуьр кIан хьунин деринвал вуч я?
Агь хуьруьн гьава, дердериз дава,
Лиферин лужар къугъвада цава.
Вахъ авай кьадар кьезилвал вуч я?
ЗатI квачир михьи, къизилвал вуч я!
Шегьеррин асфальт ргазва гатуз,
Япара даим ван ава датIуз.
Юкъуз ийир кьван гьарнихъ гьерекат,
Кьулан йифериз жеда ферекъат.
ГьикI гекъигда за уьмуьр кьве жуьре,
Шегьерда къал-къул, секин я хуьре.
Хьаран лаваш фан кифетвал вуч я?
ТIанурдин фарин сифетвал вуч я?
Кхьихь Сажидин югъ -йифди чIалар,
Бес я дигай кьван къвакъвадин валар!
Хуьрерихъ чпин, шегьеррихъ чпин,
ШартIарни ава регьят ва четин!
ЗУН И ЧИЛЕЛ АМУКЬУЙ
Камун кьилиз авай азаб, азият,
Зун и чилел, кьин тавуна, амукьуй!
КIани ярдал ашукь хьунин хасият,
Яваш тежез, зав и чилел гумукьуй!
Женнетар квез, минетар квез, вири квез,
ФиринекIед булах, виртни гъери квез,
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!
Гагь рагъ акваз, гъетер акваз йиферин,
МичIивилел, экуьвилел рази я.
Заз ашукьван кIанда, лув гузлиферин,
КIанивал зи рекьин тийир рузи я.
Женнетар квез, заз гунагьлу чил бес я.
И дуьньядиз тамашдай кьве вил бес я.
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!
Са вад йикъан, жедалди зун, мугьман яз,
АмукьайтIа, хъсан тушни яр галаз?
Дуьньядилай фидалди кур -пашман яз,
Къуй, зун чилел элкъвез хьурай, гар галаз.
Женнетар квез, хайи ватан ширин я,
Чи арада авай гьуьрмет дерин я.
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!
Сажидиназ кIандач кьена женнетни,
Заз халкьарин кIанда шадвал рикIерин.
Им Аллагьдиз я зи патай минетни,
Заз чил бес я, ракъаринни мекьерин.
Женнетар квез, гьуьруярни квез хьурай,
Заз зи ярдин билбилдин ван къвез хьурай.
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!
КАМАЛЛУ ГАФ
Гафар ава, гьар са жуьре метлебдин,
Герек чIавуз лув гузвай чи мецелай.
Гафар ава, мелгьемар гвай себебдин,
Ви дерт, ви тIал сагъ ийидай къецелай.
Дуьз гафарин къадир тахьун жафа я,
Камаллу гаф - къизилдилай багьа я!
Гафар ава, галукьай кас рекьидай,
А гафаркай Сад Аллагьди хуьрай чун!
МуркIада тур якIун саягъ рекъидай,
Дугъриданни писбур ятIа, кьирай чун.
Гунагь квачиз кьинни, гьелбет, жафа я,
Камаллу гаф - къизилдилай багьа я!
Гьар садаз вич хъсан кас яз аквада,
Вичин писвал къведач ерли рикIелни.
Акьуллуйри, хажалатар чIугвада,
Нарази яз, дуьз яз физвай рекьелни.
Руьгьдай, гьелбет, аватунни жафа я,
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!
Акьуллуяр халкь авунва, чIижер хьиз,
Дуьнья къени авун патал кIвалахиз.
ЧIуру ксар туьрет жезва бижер хьиз,
Фитнейралди кIвалер чIуриз алахъиз.
Халкьни адан чIалахъ югъун жафа я,
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!
Бести вахан гафарал къул чIугвазва,
Пис азаррин вилик пад кьаз четин я.
За тIарамдиз сабурдин чIул чIугвазва,
Фитне, дарман кваз такьадай батин я.
Вуч хьайитIан рикIик кьунни жафа я,
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!
Сажидина, майданар гуз рикIериз,
КIвалахзава, пис гафариз яб тагуз.
Берекатар хтун патал никIериз,
Алахъзава, азиятриз таб тагуз.
Зун халкьдиз, халкь – чун сад садаз вафа я.
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!
КВЕЗ САЖИДИН ЧИДАНИ?
Сажидинан тIвар кьур чIавуз, тарифдин,
Бязибурун патахъ жеда сивин пад.
ПIузаррай куз, кьур акъатиз гьайифдин,
На лугьуда, аватазава рикIин пад!
Квез Сажидин чидач кьван ам вуж ятIа?
Ам вуж ятIа чидан гьикьван гуж ятIа?
Гада-гуди, зарафатчи, чIаларбан,
Лугьуда ам, - адал пехил дустари.
Чпин патав кьада ам, яз данарбан,
Ам декьена гьикI тазватIа йисари?
Квез Сажидин чидани ам вуж ятIа?
Мад сеферда лугьуда, квез хуш ятIа?
Гьар ихтилат кватай чIавуз кимерал,
Садбур къеце, садбур къене ргада.
На лугьун, я шаиратдин генерал,
Адакай пис, чпикай хуш рахада.
Квез Сажидин чидач кьван, ам вуж ятIа?
ЦIуз вегьейтIан такур феникс къуш ятIа?
Амачирла, ийиз жеда тарифар,
Зи шиирар чириз вугуз хуралай.
Хъсан гафар кхьиз закай арифар,
Сечме чIалар атIуз жеда таралай.
Чан аламаз чир тавур зун вуж ятIа,
Зазни халкьдиз авур им са гуж ятIа?
КАС АВАНИ?
Дуьнья ахьтин са затI я хьи, гьар садаз,
Гьар жуьредин бахтни бедбахт пай ийир.
Хъсанвилер авуртIани сад -вадаз,
Амайбуруз, хкахь тийир цIай ийир.
Вахтуна, сад рекьиз, садал чан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
На ви уьмуьр багъишналди халкьариз,
Агалкьунар авунватIан къазанмиш;
Хабариз кIанз, муьрхъуь кьадай ракьариз?
Яраб вучиз жезватIа вун ягъалмиш?
Дуьз рахайдан, кIваче акьаз, къван къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
Хъсанвилер авур вождар - инсанар,
Хаинбуруз элкъуьрзавай вахтуна;
Чпи крар ийизвай хъсанар,
Авай чIавуз, буйругъар гуз, тахтуна;
Рекьин юкьвал акъвазналди хан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
Рази хьана, Сад Аллагьди гайидал,
Цавай гъетер кьаз кIан жемир, кьакьан тир.
Ирид лянет алукьуй чеб хайидал,
Тек са чеб кIан, амай ксар такIан тир.
Итим декьей касдин хивез къан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
ЧАНАР ХКИН
Чанар хкин, - лугьуз куьгьне хуьрерал,
Кьел алахдай ксар ава хирерал.
Чеб шегьерра, къазанмишиз девлетар,
Хъуьрез жеда, авам чапрас къуьрерал!
Куьгьне хуьрер, харапIайрин кIвалерин,
Душманривай къачуз тежер къелейрин,
Гьарда вичин хуьдай чIавуз миллетар,
Иесияр хьанва тапан, гьиллейрин!
Хуьруьз хъфин лугьудайбур бул ава,
Хъфин тийиз, чанда сурун фул ава.
хзанлухна Женнетдиз физ, билетар
Къачун патал са-садбурухъ пул ава!
Чанар хкин, - лугьуз куьгьне хуьрерал,
Гатун цикIиз кIватIал жезва пIирерал.
ТIуьнар, хъунар, ийиз бязи къилетар,
Кас акъвазич, кутIуртIани цIилерал!
ЧукIурдалди бенесуз тир хабарар,
Хъсан тушни сивиз ягъун дапIарар?
Сажидина ийизва квез минетар,
Тавун патал, кIвачер квачир тапарар!
ГЬИКI ЯШАМИШ ЖЕЗВА?
Совет гьукуматдин, чна квез туькIуьрай,
Лампа куьне хкадарна куькIуьрай.
Фабрик, завод, колхоз, совхоз чукIурна,
Куьне авур кIвалерай куьн чукурна.
Девлетлуйри вегьез гьар къуз лапIашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Пулсуз кIелиз таз, кIел тавур кас татаз,
Пул тагана, духтирривни сагъриз таз,
КIвенкIвечияр – депутатар хьурзавай,
Чими гатуз курортрани къурзавай.
Хкаж ийиз пенсиядиз фир яшар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
СССР -дин дуст халкьарин уьлкве тир,
Девлетризни гьар жуьредин еке тир.
Тарашчийрин гъиле туна вирибур,
Хайибрулай гзаф жезва кьейибур.
Къе жегьилар катиз хуьряй, жез къушар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
КIвал эцигдай чил жагъизмач, кIевирна,
Пул гвайбуру чпин крар туькIуьрна.
Хуьре нехир, лапаг амач суьруьда,
Цурудаз уф гузва, кана фирида.
КIвалах жагъин тийиз гадаяр рушар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Совет власть пис я лугьуз, капитал,
Ажеб власть туькIуьрнава куьн патал,
Кьуьзуьбурун пенсиядал вил алаз,
Налогарни къачуз квевай кьил алаз,
Йиса садра, сувар юкъуз нез ашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Вождар кIамач Ленин, Сталин хьтин,
Гьукуматдихъ галукьайди я батин.
Сад садалай багьа жезва базарар,
ТIуьр -хъвайдкай сагъар тежер азарар,
Хъвазвайд ички, чIугвазвайди анашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Къеце патай, артух ийиз зулумат,
Къене патай чукIурна куьн гьукумат,
Иесияр къекъверагриз элкъуьрна,
Капиталдин залум уьлкве туькIуьрна.
Югъ -къандавай гьалар ийиз явашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Сажидиназ жез кIан туштIа, чIалахъда,
КIвез кIванивал, дуланмиш жез, кIвлахда.
Совет власть – квез акурди ахвар тир,
Миллетарни - стхаярни вахар тир.
Чеб кьван чIуру кIвалахарни жез къаншар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?
Я ЗАЛУМ БАХТ
Тамашайла, са-сабязи крариз,
Аквазвайбур, аламатар яз хьана хьи!
Зун бахтунин акьахдайла пурариз,
Акьахайди, акъуд тежер цаз хьана хьи!
Я залум бахт, кьил къалурна ракъинин,
Вун булутрин юкьва гьатай есир ян?
Бахт къвалав гваз, къекъвераг яз къекъуьнин,
Женнет туна, ваз атун зи тахсир ян?
Кьилел Аллагь, гьахъ -гьисабдин дувандин.
Гьар тахсирдиз кьисмет жеда жазаяр.
Течир касди чарадани жуванди,
Ван жедани, бишидай зи сузаяр!
ДУСТАРИКАЙ КЬВЕ ГАФ:
Квез герек я шуьруькьуьм яд?
ТIимилни хьуй, гьангула хьуй!
Дустар хьурай, аваран сад,
Къусара хьуй, Рутула хьуй!
Квез герек я шуьруькьуьм яд,
ТIимилни хьуй, гьангула хьуй!
Дустар хьурай, аваран сад,
Къусара хьуй, Рутула хьуй!
ЧИ КУЬГЬНЕ ХУЬРЕР
Гьихьтин гуьзел хуьрер яз?
Авун патал дамахар;
Сагъар тежер хирер яз,
ЧIур авуна кIвалахар.
Лугьуз тежез, сирер яз,
Авахьзава булахар!
Ихьтин гуьзел ерияр,
Туна, катна шегьерриз.
Патай гъайи гъерияр,
Незва, элкъвей зегьерриз.
Рушарила, къарияр,
Артухбур тир бегьерриз!
Аялриз нек хуралай,
Гун мод амач сусарин.
Емиш незмач таралай,
Шегьерравай ксарин.
Хквез, цIикьвед вацралай,
Кеф чIугу цIуд йисарин!
Сажидина, къуьхуьнар,
Ийидачир хъилелди.
ТавунайтIа, хъуьруьнар,
Бязибуру мецелди;
Хуьрер, хъийиз ширинар,
КIвалахнайтIа, чи элди!
ЭГЕР ВУН ЗИ ДУСТ ЯТIА?
Эгер вун зи дуст ятIа,
Чир жеда заз яргъалай.
Вак са кIус намус кватIа,
Гадарда ам чархалай.
Душман алай чкадал,
Ацукьдач вун межлисда.
Вахт девгьена пакадал,
Лаш илигда иблисдал.
Эгер вун зи дуст ятIа,
РикIяй рикIиз рехъ ава.
Хъархъун таракни атIа,
Ацукьдач вун пехъ авай.
Пехърев хабар хийирдин,
Гьич садрани хьайид туш.
Бегьемсуздан чехирди,
Садазни чин гайид туш.
Эгер вун зи дуст ятIа,
Четин чIавуз чир жеда.
Са кIус гьуьрмет аватIа,
Им зи патай сир жеда.
Сажидиназ икьван пис,
Садрани хъел атайд туш.
Нече -шумуд хьана йис,
Гьич са касни гатайд туш!
ШАРВИЛИДИН - ШАР ВИЛАЯТ
Шарвилидин - Шар вилаят,
Алпанистан – ТIвар вилаят,
Пак Дустариз даим ачух,
Кьве пад ахъа – Вар вилаят.
ЧIуру ният авай къанжух,
Душман патал – Дар вилаят.
Лезгистандин «Лезгинка» кьуьл,
Къалибвилин макьам я ам.
Душманрикай михь ийиз чил,
Девран гьалдай макъам я ам.
Лепе алай чи Каспи гьуьл,
Душман патал лакьан я ам.
Шарвилидин – Шар вилаят,
Адан тарих гьикьван ятIа?
А Тарихдин гьар са Аят,
Чи Лезгийрин Къуран ятIа?
Чи дагъларин Лекь тир Сайяд,
Пехъериз куьз такIан ятIа?
Лезгистандин берекатар,
Пак Женнетдин няметар я.
Чи рикIерик гьерекатар,
Хьун мидаим адетар я.
Чун шадвилин Мярекатар,
Тухуз гьазур Миллетар я.
Шарвилидин – Шар вилаят,
Азадвилин Ватан хьурай!
Чар булахрин Земзем тир яд,
Хъваз,чун лигим гьулдан хьурай!
Чал пехил тир гьар са баят,
Азарлу жез, ялтан хьурай!
ГЬАР СА КАСДИН
Гьар са рушан мурад -метлеб,
Са кIус фад-фад чIехид хьун я.
АкьалтIарна, эвел мектеб,
Жув илимрин шагьид хьун я.
Ахпа ВУЗар, ахпа кIвалах,
Ахпа цIийи хзан хьун я.
Вирт винеллаз, квачир мумлах,
Дуьдгъвер алай гузан хьун я.
Гьелбет, гьар са сусан мурад,
РикIе хьун шад хиялар я.
Гьар суварик жедай парад,
Лифер хьтин аялар я.
Яргъи йифер ийиз кьезил,
ТуькIвей хзан, Кьилни кIанда.
Вичив, гьич затI тушир къизил,
Гьуьрмет авай гъуьлни кIанда.
ТуькIвена хьуй гьа и крар,
Амай зегьмет къакъуд жеда.
Гвайдини хьиз тушир парар,
Мурад кьилиз акъуд жеда.
Сажидин, на гуз чаз тарсар,
Ви крар гьакI туькIвейди ян?
Яшлу хьайи чIавуз йисар,
Чаз и чIалан кхьейди ян?
ИНСАН ЯТIА?
Инсан ятIа, герек къведач рахунар,
Дамах мийир документрал - чарарал.
Тавуна хьиз гьар жуьредин къугъунар,
Жув вуж ятIа, къалур ая крарал.
Инсан ятIа, къилихни жен инсандин,
ЧIехи-гъвечIи чирна, ийиз гьуьрметар.
Гьар са касдин, гьам хайи тир Ватандин,
Къадир чириз, чIугван даим зегьметар.
Инсан ятIа, вилик физ, дуьз рекьеваз,
Гьар са карда къекъвен цIийивилерихъ.
Намус, гъейрат гьамиша яз рикIеваз,
Къуьн-къуьневаз кIвалах ийин эллерихъ.
Инсан ятIа, чешне къачуз ксарлай,
Халкьдин рикIе чка кьунвай хъсан тир.
Вахт фейила, шумудни са йисарлай,
ТIвар кьур чIавуз лугьудайвал - инсан тир.
Сажидин, на чарабуруз къалаз рехъ,
Вун гуьгъуьнин кьиле жедай кас тахьуй.
Пайдах хьтин Намус даим вине яхъ,
Гьич садазни гаф къведай кар хас тахьуй!
ЧИБУР ЖЕН
Яб акална дикъетдив.
Аферин хьуй, чпиз, дуст.
Къуй, гьарма са миллетдив,
Шад крар жен чпиз, дуст!
Вири вилик фидайла,
Акъваз тийин кьулухъ, дуст.
Вирида чIал хуьдайла,
Тийин чна шулугъ, дуст!
Маниярни кьуьлер жен,
Хас жуьре чи миллетдихъ.
Мехъерарни мелер жен,
Кьадайвал чи адетдихъ.
Демерикай залар жез,
Кьуьлерзава урусрин.
Хъвайи чIавуз, малар жез,
Есир жезва папIрусрин.
Сусал алай парталар,
Европадин жуьре я.
Залра кIватIиз кIватIалар,
Мегер им вуч жуьре я?
Акси туш зун чи залриз,
ХвенайтIа, чи къайдаяр.
Свасни гада парталриз,
ХьанайтIа руш, гадаяр.
Маниярни чибур жен,
Лезгинкадин кьуьл хьтин.
Урус ухшарбур тежен,
Европадин гъуьл хьтин!
Сажидин, вун кис хьана,
Ацукь жуван чкадал.
Бязибуруз, пис хьана,
Душман хьана аквадалд!
ЕТИМ ИЙИЗ ДИДЕДИН ЧIАЛ
Лезги чIалал рахан тийиз,
Я чир тийиз чIал аялриз;
Лезгияр яз мад хан тийиз,
Крар къвезвай куьн хиялриз,
Лагь, ви буба урус яни?
ГьакI недай фу турус яни?
Дидедин чIал чириз тагуз,
Чун есирар, лукIар хьуриз?
Фахъ, дидедин чIал маса гуз,
Чун чан алай якIар хьуриз?
Лагь, ви диде урус яни?
Им ягьанат – кIурус яни?
ЧIал квахьайла, квахьда вири,
Тарих, къадим адетар чи.
Рахаз течиз, мез яз куьруь,
Низ ухшар жен миллетар чи?
ЧIехи буба урус яни?
ЧIал, чIугвазвай папIрус яни?
ЧIалан къадир течир гьайван,
Вун, кьуд кIвачел куьз къекъвезвач?
Квадарна, лезгивал жуван,
Чуьлда вакIар хуьз, къекъвезвач?
ЧIехи диде урус яни?
Дидедин чIал – суруз яни?
Квев гекъигин ихьтин ксар?
КIантIа, кIела, кIелмир лугьур.
Дидед чIалан тагуз тарсар,
Лезги мехъер-мелмир лугьур.
Лагь, ви миллет урус яни?
Вилер вирдан цIаруз яни?
Чаз такIан туш гьич са миллет,
Чав чи чIалал кIелиз турай.
Вахчумир чи чIалан билет,
Чи кьисмет чав гьялиз турай.
Гьар са велед урус яни?
Дидедин тIвар марус яни?
Етим ийиз дидедин чIал,
Диде-буба амачни чахъ?
КицIни, кацни хъуьрезва чал,
Хуьр, кIвал-уба амачни чахъ?
Дуьнья михьиз урус яни?
Кумачирди намус яни?
Сажидина лугьучир икI,
Гьахъ закон ам яз хьанайтIа.
Кудачир чи миллетрин рикI?
Вири сад хьиз кьаз хьанайтIа!
Чун гьар сад са урус яни?
За кхьей чIал чIуруз яни?
ХУЬРУЬГИКАЙ ЧИРАГЪ ЖЕЗВА
Валлагь дустар, и дар чIавуз гьар сана,
Ахвар ятIа чидач, акур ксана;
Гьар са рекьяй артухардай чирвилер,
Ачухардай тIебиатдин сирвилер,
Хуьругикай чирагъ жезва илимрин!
Зарафат туш дагъдин гъуьре цIийивал,
Жезвайдакай уьтери ван хьайивал:
Им гьакъикъи чирун патал тирвилер,
Чи аялриз бахтлувилихъ фирвилер,
Хуьруьгикай чирагъ жезва илимрин!
КIанзавайди ислягьвал я эллериз,
Бул бегьерар хкун гумрагь чилериз.
Аялрикай савадлубур хьун патал,
Гьар булахдай Земземдин яд хъун патал,
Хуьруьгикай чирагъ жезва илимрин!
Сад Аллагьди рехъ гуй хъсан ксариз,
Икьван хъсан фикир гузвай тарсариз.
Еке ксар хьун паталди хиялриз,
Куьмек гузвай бажарагълу аялриз,
Хуьруьгикай чирагъ жезва илимрин!
ЧАЗ ЧИР ХЬАЙИТIА
Аял вахтар, кIанзни такIанз ишедай,
ЭверайтIан, хквен тийиз куьчедай,
РикIиз кIандай карни, ийиз тежедай,
Чал дидейри чIугур кьадар зегьметар,
Чун хуьн патал эхай залан кьисметар,
Гъил къачуна, чпин жегьивилелай,
Гагь темен гуз, гагь кап чIугур кьилелай,
Вуч хъсан тир, крар чаз чир хьанайтIа.
Чпин жегьил уьмуьр гуз гьар аялдиз,
Чпихъ гелкъуьн къвенни тийиз хиялдиз;
Уьмуьр бахшна, хвена са-сад кьегьалдиз,
Йифер, йикъар акъудай чал гъил алаз;
Чакай чIехи ксар хьунал вил алаз,
Кьуьд - гад талгьуз, авур кьадар кIвалахар,
Чаз гайи кьван фири некед булахар,
Жув инсан тир, крар чаз чир хьанайтIа!
Диде, буба атайла са яшариз,
Бахтар гайи гадайризни рушариз,
Язух къвезва, гъиле кьадай лашариз.
Гьар веледдихъ хьана хъсан хзанар,
Дамахдайла, нез-хъваз таза гузанар;
Дидедин вил, ахъа ийиз ракIарал,
Алайди хьиз, ери тефиз ахварал,
Вахт масан тир, крар чаз чир хьанайтIа!
Амачирла, диде, буба секин яз,
Кефер чIугур, жегьил вахтар, эркин яз,
Кьуьзуь ксар рикIел хтун мумкин яз,
Сада-кьведа, кьейибурал рагьметар
Гъидайбурни белки жеда, вил галаз.
Къелкъуьн тавур, бедендихъ кьве гъил галаз,
Чи нукьсан тир, крар чаз чир хьанайтIа!
Жувавайни хьанач вири кIанивал,
Гьа кар себеб чанда ава къайивал.
Дидейриз хупI ганвачирни къенивал?
Диде, буба, элкъвей чIавуз къушариз,
Атай чIавуз жувни чIехи яшариз;
Аялринни, хтулринни, птулрин,
Кьисметар гьикI жеда лугьуз, штулрин?
Гъамлу гьар сан крар чаз чир хьанайтIа!
ЗАЗНИ ЧИДАЧ, Я ВАЗНИ
Зазни чидач, я вазни,
Чи кьисметар гьикI жеда.
Вазни чидач, я зазни,
Ашукьбур кьве рикI жеда.
Варз хкечIиз циферкай,
Хъуьрез жеда чун акваз.
Гатун куьруь йиферкай,
Файда авач, вун такваз.
Зун акурла, рахазни,
Жезвач вавай, регъуь яз.
Я вилерихъ агъазни,
Жезвач хьи рикI, гъуьргъуь яз.
Зун ви яр я, вун зи яр,
Варз катзава циферик.
ТуькIуьруник, яр, чи кар,
Умуд ква зи йиферик.
Ша, чан яр, зи дидардиз,
Чун уьмуьрлух сад жеда.
Сад Аллагьдин кьадардиз,
Чун акурла, шад жеда.
Сажидин, на жегьилрин,
Хабарар яхъ рикIеркай.
Атирлувал къизилрин,
Къачу таза цуькверкай!
Зани чидач, я вазни,
Чи кьисметар гьикI жеда.
Вазни чидач, я зазни,
Ашукьбур кьве рикI жеда.
АЖЕБ КАР ЖЕДА
Ажеб кар жедай чакай аялар
Хъижез хьанайтIа, ийиз хиялар.
Декьикьадани тиягъиз ялар,
Шадвал ийидай тавур саягъда!
Катиз-галтугиз, чепелукьар кьаз,
Багълара жедай цуькверив къугъваз,
Булахрай ятар мекералди хъваз,
Шадвал ийидай тавур саягъда!
Диде-бубадиз икрамар ийиз,
Партал алукIдай, къачунвай цIийиз.
Ясли-бахчадиз ерли геж тийиз,
Шадвал ийидай тавур саягъда!
Югъди къугъвана, ахварал ширин,
Гуьзел мурадрин хиялрик дерин,
ХъуьтIуьз ракъиник, гатуз кьаз серин,
Шадвал ийидай тавур саягъда!
Заз и жуьредин акуна ахвар,
Куьн захъ ягъаз хьухь, стхаяр, вахар.
Ахъагъайди хьиз аламат махар,
Шадвал ийидай тавур саягъда!
Кьуьзуь тежедай, хьанватIан яшар,
Аялдиз хьиз нез кIан яни ашар?
ГьакI хьанайтIа за, кIватIна юлдашар,
Шадвал ийидай тавур саягъда!
ДУСТАР АВА
Дустар ава чанни гудай женгина,
Абур гьар сад кьаз жеда са стхадай.
Са бязибур ава, кьилер дингина
Туна, са-са алчах касдин кьил хадай.
Ахьтин дустар кьарадикай кьаз жеда,
Вун, зун маса гуз, гьар юкъуз хъваз жеда!
Сад Дон Кихот, кьиле даим гар авай,
Муькуьд Санчо Пансо хьтин амалдар.
Ламаракни жеч а жуьре ар авай,
Тум кьуртIани, кьил кьуртIани я мурдар.
Садак цуру чехирдик хьиз газ жеда,
Кьведни гьар къуз са духанда хъваз жеда!
Дустар ренгентдиз вегьена кьаз жедач,
Килигайла инсанар яз аквада.
Мегер гьар къуз къене эрекь цаз жедач,
Сад буш жеда, муькуьд цел хьиз дакIвада.
Сада-садан хъуьчIерикай кьаз жеда,
КIанзни такIанз гьар са юкъуз хъваз жеда!
Сажидиназ кIанда дустар рикIивай.
Амма ибур дустар хьунал пашман я.
Къерех хьана инсанвилин рекьивай,
Гьар сад гъилер ивидавай душман я.
Гьар садак са жуьре хесет кваз жеда,
КьейитIани къайгъу авач, хъваз жеда.
ВУЖ ЯТIА?
Яран йиф тир, сувар кьиле тухузвай,
Мубаракрин ширин гафар лугьузвай;
Чаз акурди им гьи жуьре гуж ятIа?
Музейдин цIу вили цавар къачузвай,
Яраб аниз цIай ягъайди вуж ятIа?
Дидедин нек хъваз тахьана, аял яз,
Гележегда шаир хьунухь хиял яз;
Шииратдин сувар йифен гуж ятIа?
Напак касди чаз къалурай завал яз,
Яраб аниз цIай ягъайди вуж ятIа?
КIвалер куда, шейэр куда куькIуьнна,
Сулейманахъ авайтIа ам женгина?
Я тахьайтIа, халкьдиз авур гуж ятIа?
Музей хутаз тахьун патал гуьнгуьна,
Яраб аниз цIай ягъайди вуж ятIа?
Вирибуруз авунвай им зиян я,
Сад Аллагьдиз ам вуж ятIа аян я.
Вуч себеб яз авурди и гуж ятIа?
Шииратдин Мекке хьунухь такIан яз,
Яраб аниз цIай ягъайди вуж ятIа?
Дерт чIугунал кар туькIуьдач, ша эллер!
Сулейманаз эциг хъийин мад кIвалер!
Квез шаирдин жавагьирар хуш ятIа?
ЧIурун патал миллионрин шадвилер,
Яраб аниз цIай ягъайди вуж ятIа?
ГЬУЬРМЕТ
Гьуьрмет къазанмишдай кас,
Фида хъсан рекьеваз.
Гьуьрмет течир аннамаз,
Акваза ваз йикьеваз.
Къенивални чIурувал,
Метлеб акси гафар я.
Ширинвални цурувал,
Квайди хъчад афар я.
ЧIуру касдин гуьгъуьна,
Жедай гаф –агь -алагь я!
Адахъ галаз женгина
Хьун, зазни ваз гунагь я!
Низ хьайитIан хъсанвал,
Сад Аллагьдин кьисмет туш.
Акьуллудаз инсанвал,
Хуьн, гьабетда, зегьмет туш.
КЬИСМЕТАР Я, КЬИСМЕТАР
Инсан хана, адан кьилел текъведай,
Дуьшуьш авач, алахъ абур алудиз.
Садбур жеда, бахт жагъуриз, къекъведай,
Ам тачагъай чIавуз хайи уьлкведай,
Дуьнья тирвал мажбур жеда къекъуьниз.
Герман стха, азиятар акуна,
Амма руьгьдай аватнач вун, аферин!
Гъурбатрани вуна зегьмет чIугуна,
ТIвар раижна багъри КьепIир тир хуьруьн.
Лезгийрин заргарвал хкиз гуьнгуьниз!
Гъурбатриз фин – кьисметар я, кьисметар,
Лезги халдин хкажна кьил цавариз.
Имаратрал вуна чIугур зегьметар,
Къуй, элкъуьрай шадвилерин сувариз.
Баркалла на чIугур кьадар женгиниз!
ВИНЕ КЬАН ЧИ ИНСАНВАЛ
Кьудкъад йисуз халкьдиз къуллугъ авуна,
Са тIвар тагун, гуж тушни им гужарин?
Гзаф крар кIан хъийизмаз хъувуна,
Зун парцик ква пара кьадар буржарин.
Вун, ви Аллагь, гъиле кьуна гьахъ, дуван,
Йифди, югъди чIугур кьадар зегьметдай;
Заз куьмек це, хуш инсандиз хьиз жуван,
Чи Рамазан шейх бубадин гьуьрметдай.
СтIал шаир Сажидинан рикIелай,
Гьич алатич куьне авур хъсанвал.
Зегьмет чIугун патал цIийи кьилелай,
Вине кьуна, къекъвен хъийин инсанвал!
ЛЕЗГИ ЧIАЛ ЗАЗ ВИРИ Я
Вун ханватlа, эгер лезги дидеди,
Ада ваз чlал нек яз ганва хуралай.
Эгер фагьум ийизватlа келледи,
Ич аватун дуьз туш яргъаз таралай.
Чира жуваз амай вири чlаларни,
Хайи тир чlал алуд мийир рикlелай.
Гьалтайтlани рекье цацар -валарни,
Алудмир жув уьмуьрдин дуьз рекьелай.
Диде, буба, вахни стха, аялар,
Гьи кьадардин чlалан ширин гафар я?
Лезги чlалал рикІяй фейи хиялар,
Абур цуьквер гваз хквезвай гатфар я.
Гьар са чlалан метлеблувал, деринвал,
Ам дидедин некІедик кваз хъванва на.
Дидед чlалан гьар гафунин ширинвал,
ЧирнаиачтІа, дидедин рикl ханва на!
Айиб тушни чlал чир тавун дидедин?
Эгер лезги яз ханватlа дидеди.
Вун кас туш кьван маса миллет–бикедин,
Са чlавуз ван ийида ви келледи!
Лугьуда хьи, зун шегьерда хьайид я,
Заз дидедин чlалал рахаз чир хьанач.
Вун дидеди лезги кас яз хайид я,
Ваз чlал чирдай хайи ватан-хуьр хьанач.
Урус чlални чира жуваз хуралай,
Чира жуваз амай вири чlаларни.
Багьа са затl авач дидед чlалалай,
Гайитlан на дуьньяд девлет-маларни.
Амма хуьре, кьакьан дагъда, аранда;
Халис Женнет авай чlал ваз чидани?
Ава лугьуз къенси, машмаш Иранда,
Ватан туна, яд чкайриз фидани?
Къариблухда Ватан рикlел хуькведа.
Адан къадир чир жеда гуж гайила.
Яшамиш хьун жуван лезги уьлкведа,
Чир жеда ваз са кlус чlехи хьайила.
Жуван миллет, жуван чlалал рахунар,
Чуьнгуьр кьуна, мани лугьун квяй ятlа?
Лезгинкадал кьуьлер ийиз, къугъунар,
Рикlе даим хкахь тийир цlай ятlа?!
Лезги чlалал ашукь хьанвай кас я зун,
Ам зи диде, буба, вахни стха я!
Сад Аллагьди бахтар ганвай кас я зун,
Лезги чlал заз – къадим тарих, арха я!
АГЬ КЬУЬЗУЬВАЛ, КЬУЬЗУЬВАЛ
Агь кьуьзуьвал, кьуьзивал!
ГьикI жеда зун рази вал?
Зайиф хьана вилерни,
Гьализ тазва айнаяр.
ТIа жез кIвачер гъилерни,
Жагъурзава багьнаяр.
Идалай виш сеферда,
Хъсан вахт тир жегьилвал.
КIамай кьадар кефердай,
Квазни такьаз агьилвал.
Аватайла тегьердай,
Ийизва вал пехилвал.
Къуват амач виликан,
КIвач галкIизва кIвачерихъ.
ТиртIани са великан,
Таниш гъерид кьечерихъ.
Гила каш-кашав текъвез,
Жезмач вилик хьиз къекъвез.
Залан хьана япарал,
Ванни къвезмач эверай.
Ихтибарна папарал,
ЭкъечI жезмач кIеверай.
Кая, кьея лугьунал,
Арза кьадай кас амач.
Мез сарарив чухунал,
Жузадай кас-мас амач.
Къведай базардин юкъуз,
Къачуна хьиз разивал,
КIанзава заз маса гуз,
Зур къиметдай кьуьзуьвал.
Агь кьуьзуьвал, кьуьзивал!
ГьикI жеда зун рази вал?
Адахъ галаз къугъвадай,
Сажидиназ вахт аван?
Кьуьзуьвилихъ югъвадай,
Заз мажални бахт аван?
ЛЕЗГИ КИМ
Дегь девирар рикIел хкун паталди,
Чи лезгияр кIватIал жедай кимерал.
Гьар хъуьтIелай башламишна гаталди,
Фу тIуьн патал, зегьмет чIугваз гъилерал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
Хуьре, кIвале кутуг тавур кIвалахар,
Тахьун патал кIватIал жедай кимерал.
Къагьриманрал авун патал дамахар,
Тапшурмишдай гьар са хуьруьн эллерал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
Гьар са мягьле камаллуяр -яшлубур,
Дерди гьялиз, кIватIал жедай кимерал.
Дуьньядикай хабар авай башлубур,
Гьазур ийиз, гъун патал дуьз рекьерал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
Чи жегьилриз яшамиш жез чир ийиз,
Тербия гуз, кардик жедай кимерал.
КIваликай - кIвал, кIвалерикай хуьр ийиз,
Жавабдарвал гьазур тир кьаз къуьнерал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
Къе лезгияр интернетда кIватI хьана,
Дегь девир хьиз, кIватIал хьанва кимерал.
Куьн акурла, Сажидиназ шад хьана,
Лезги халкь фин патал ири камарал,
Тарсар гудай са макан я Лезги Ким!
АЙИБ МИЙИР
Ам за вакай туькIуьрначир манияр,
Ви ухшарар авайтIани цIарара.
Ам вун тир жал са чIаван зи кIани яр?
Ахъа кьечIем авай чIулав чIарара.
Ам за вакай авур тушир фирикирар,
Вун зи рикIе гьатнайтIани цаз хьана.
Ягъалмиш яз багъишнатIан шиирар,
Ви муьгьуьббат бейхабар яз хъваз хьана.
Ахъа пеле экIяй хьанва биришар,
Хъуькъвен кьилер цIай амачир цуьквер я.
Са чIавуз за темен гайи пиришар,
Кьве пIузаррин винел алай шекер я.
Зав рахамир, хкимир мад рикIел зун,
Вун рикIелай алахънава алудиз.
Муьгьуьббатдин гъайи инсан рекьел зун,
ГьикI хъфида далу яна далудиз?
Гьа вун я вун, чIехи ятIан яшариз,
Муьгьуьббатдин цIай куькIурай рикIевай.
Гьа кар себеб кичIе туштIа къушариз,
Цава лув гуз, муьгьуьббатдин рекьевай?
Яшарин рагъ акIизватIан цавара,
Лугьумир хьи, муьгьуьббатдин эхир я.
ИстикIандин нур къугъвазвай рувара,
Галукьарна, хъваз тахьанвай чехир я.
ХъуьтIуьз мукьва ятIани зул -къизил я,
Чалай аслу я чимивал, къайивал.
Гунагьрилай гъил къачурла, кьезил я,
Уьмуьр фена, чир тахьана кIанивал.
Белки чун чал гьалт хъийин са сеферда,
Чи кьисметрин иеси Сад Аллагь я.
Айиб мийир, хияллу и тегьерда,
Бахтлу хьунухь гьар са касдин темягь я.
ЗУН - СА ВАЦI Я
Зун - са вацI я, дагъ хурудив атIудай,
Куьлуь, ири булахрикай кIватI хьайи.
Зун инсан я, гьар са кIвалах кьатIудай,
Камаллу тир хиялривди кьатI хьайи.
Заз яшлу тар аквазва хам яцIу тир,
Бегьерлувал тIимил хьункай кичIезвай.
Заз таз къелем аквазва пеш къацу тир,
Дуьнья вичиз кIани патахъ къечезвай.
Гьелбет, уьмуьр кьве таразни герек я,
Акьалтзавай невил патал бегьер гъиз.
Уьмуьр, гунал тух тежедай хуьрек я,
Катзавай зарб, чамарчидин кегьер хьиз.
КIантIа къачун цавай физвай дурнаяр,
Ватандивай яргъа хьунал сефил тир.
Вуч паталди я абурун гьараяр?
Бязибуруз уьмуьрдикай гъафил тир.
РикIел тазва гьар сада зи нукьтIаяр,
Вилиз акур, гьар камуна, къекъвейла.
РикIи хура гатазва зи кIутаяр,
Аллагь шукур, гьелелигда текьейла.
КАР АЛАЧИЗ АРАДАЛ
Акунани кIамач заз са бязибур,
Абуруз зун кIамач жеди вилик хьиз.
Гьикьван четин я жагъурун разибур,
Тара умуд кутур саягъ чилик хьиз.
Вирибурухъ ава чпин мурадар,
Са зун туш кьван гьа и жуьре йикьевай.
Я залум рикI, куьз ятIа ваз хура дар?
Ваз завай вуч кIанзава дуьз рекьевай?
Я кIваляй чин, я хуьряй бахт тахьайбур,
ТIимил аван, рази тежез авайдал?
Ваз чидани гьикI аватIа тахайбур?
Гьамиша вил сад хьунухьал алайдал.
Дуьнья гьа икI туькIуьр хьанва: дагъ, аран,
Сад агъада, чукуьд хъуьрез цавара.
Са кар кьванни такваз рикIиз аваран,
Шумудни са аватIа лагь авара?
И дуьньядиз ишез-ишез атайди,
Дуьньядилай гьикI хъфида хъвер алаз.
Пакад къакай регъуьз, кичIез атайди,
ГьикI яшамиш жеда рикIел хер алаз?
Амай ксар рахайтIани хъилелди,
Сажидин, вун бейкеф ятIа гьи кардал?
Зав хажалат гузва анжах зи элди,
Чара авур, къал алачиз арадал.
ПИСВИЛИКАЙ ШИКАЯТ
Виридалай регьят кар я пис кIвалах,
А кар патал герек къведач алахъун.
Чилкин авун патал михьи цин булах,
Герек къведач еке чирвал, алакьун.
Кефи хунух кар авазни авачиз,
Терсина яз рахун алаз, алачиз.
Писвал авун гьич рикI-вилни галачиз,
Заз чир гьал я, адан ажал агакьун.
Чарадаз – пис, жуваз хъсан хьуналди,
Гьалал фу нез жеч, худади гуналди.
Кар авачиз вичин иман куналди,
Жафа кар я Сад Аллагьни чIалахъун.
Пис ксариз дуьньяни кваз дар жеда,
Гьардаз вичихъ галукьайла, тIар жеда.
Далудилай алуд тежер пар жеда,
Пис тирбурухъ галаз санал кIвалахун.
Писвал – алат тийир хер я рикIеллай,
Дугъридан кьил хайи хьиз дуьз рекьеллай.
Вил чарадан итим кьинин йикьеллай,
Мягьтел я гьар чIуру кардихъ акакьун.
Бесрай, залум Сажидин, ви кьатIунар,
Пис ксаркай яргъи шиир атIунар.
АлакьдатIа, мийир жувахъ гатIунар,
Писдан дарман я тади кваз тIалакьун.
ПУЛУНИЗ
Иеси кьей пул лугьудай зегьримар,
Вун гьи кьадар ширин хьана эллериз?
Пул авачир кепекдай туш итимар,
Саймиш тийиз духтирарни малимар,
Квазни такьаз кIел авунвай алимар,
Вун акунан кIамач хьи зи вилериз!
Пул авайди, пачагь течир хан хьана,
Пул авачир ксар кьазва лукIарай.
Агакь тийиз, яцIу хьана ракIарай,
Кесибар кьаз чанар алай якIарай.
Мецер лал яз, чеб мармардин къван хьана.
Пул я лугьуз, манатарни долларар,
Дустарни кваз маса гуда пулунихъ.
Кесиб муьгьтеч спичкадин кьалунихъ,
Галтуг тийиз чирвилерихъ, кIелунихъ.
Курортрава, кефер чIугваз, яз ялар!
Пул аватIа, бахтни ава, гьуьрметни,
Пулсуз ксар саймишзавач санани.
Базарра гуз калихъ галаз данани,
Чпиз куьмек гун паталди чнани,
ЧIугваз тазва, гун тавуна къиметни.
Са кар ава, пул авайдаз ахаварар,
Акваз жеда, акъат ийиз цавариз.
Элкъуьр ийиз гьар са югъ са сувариз,
Чпин рикIел акьалт авур чIавариз,
Ашар неда, регъвез нехуьн чIахарар.
Заз пул кIандач чара касдин вил галай,
Жува зегьмет чIугур пул ам гьалал я.
Артуханди гьар са зиян, завал я.
За кхьенвай шиир лезги чIалал я,
Гъавурда тун патал ксар кьил галай,
ШЕХЬЗАВА ЧУН
Урус чIалахъ шехьзава чун, шехьзава,
Аялдихъ хьиз, диде, буба амачир.
Жуван хайи дидедин чIал негьзава,
Чир тавурдаз туьбуьгь, туба амачир.
Урус чIалахъ чиновникар, закунар,
Гьар гьи жуьре кIан хьайитIан, ктабар.
Дидед чIалахъ амач ерли акунар,
Камун кьилиз жезва рекье татабар.
Урус чIалал хьанва вири кIвалахар,
Кеф чIугу квез, чир хъия квез кIамай кьван.
Кьурур тийин лезги чIалан булахар,
ЧIал рикIелай ракъурмир жез амай кьван.
Дидед чIалал рахаз течир аялар,
Мез сивеваз вучиз лалбур хьурзава?
Дидед чIалал рикIяй тефиз хиялар,
Дидедин чIал вучиз куьне къурзава?
Дидедин чIал течир касдиз дидени,
Я ватанни чир жеч чIехи хьайила.
Дидед чилин яд хъваз, фуни недани?
Гишин хьана, ви нефс пехъи хьайила.
Урус чIални, къеце патан чIаларни,
Чириз алахъ, дидедин чIал рикIеваз.
Гьар патахъай туькIуьн патал гьаларни,
Вунни алад, вири фидай рекьеваз.
Лезги ятIа, эвел лезги чIал чира,
Лугьузва квез Сажидина, минет яз.
Жуван тарих, ватан, ви хуьр, кIвал чира,
Ахпа амай вири чира, адет яз!
Рагъ яни вун, вун вуч ятIа чаз чида,
Амма кьегьал дишегьлияз чир хьана.
Инсанвилел гьар гьа кIвалах кьаз чида.
Садра акун, кьведра акун сир хьана,
Амма, карда дегишвилер тваз чида!
Им ни руш я икьван иер,
Кьилин кукIвал цуьк алайди?
Чин пакаман экуьн сегьер,
ЧIехи дидед рикI алайди?
АДЕТ АВА
Чибурухъ са адет ава,
Тарифардай кьейи чIавуз.
Зи патай квез минет ава,
Хъуьрез тахьуй кайи чIавуз.
Куьз лагьайтIа, куьнни чилел,
Кьакьан цавун кIенерик ква.
Вуч къведатIа чидач кьилел,
Гьикьван кьена, чилерик ква?
Зазни чидач пакагьан югъ,
Кьисмет ятIа къарагъ ийиз.
Хажалатдин марфарин юргъ,
Кьилел къвана, гьарагъ ийиз.
И дуьньядал чун мугьманар,
Тирди чир жен чаз виридаз.
Ша, чун тежен чаз душманар,
Элкъвен вирни гъеридиз.
ГЕРЕК ЧIАВУЗ
Хкаж хьанва цифер цавуз, яд хьана,
Элкъуьн патал герек чIавуз марфариз.
Рагъни цифер дуст хьунал заз шад хьана,
ТIебиатдин цуьк акъудна гатфариз.
ЭГЕР ВУН ЗИ ДУСТ ЯТIА
Эгер вун зи дуст ятIа,
Чир жеда заз яргъалай.
Вак са кIус намус кватIа,
Гадарда ам чархалай.
Душман алай чкадал,
Ацукьдач вун межлисда.
Вахт девгьена пакадал,
Лаш илигда иблисдал.
Эгер вун зи дуст ятIа,
РикIяй рикIиз рехъ ава.
Хъархъун таракни атIа,
Ацукьдач вун пехъ авай.
Пехърев хабар хийирдин,
Гьич садрани хьайид туш.
Бегьемсуздан чехирди,
Садазни чин гайид туш.
Эгер вун зи дуст ятIа,
Четин чIавуз чир жеда.
Са кIус гьуьрмет аватIа,
Им зи патай сир жеда.
Сажидиназ икьван пис,
Садрани хъел атайд туш.
Нече шумуд хьана йис,
Гьич са касни гатайд туш!
ВАТАН ХЬТИН ЗАТI АВАЙД ТУШ
Къекъвена зун кьуд уьлкведа,
Лап пис мекьи къаяр авай,
Къаракъумда туьт жуьреда,
ТIанурда хьиз цIаяр авай,
Тарифрикай дад авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш!
Кьуд патахъди иер тамаш,
Вун дагъларин кьакьанвилиз.
Рагъ экъечIдай тегьер тамаш,
Чи гьавадин дарманвилиз.
Чи хьиз кьезил яд авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш.
Гьар са пата вичин жуьре,
Хийирарни ава жеди.
Амма а жув хайи хуьре,
Ви гуьгьуьлар цава жеди.
Чахъ хьиз гатфар, гад авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш!
Хуьр гадарна, кIвал гадарна,
Вун женнетдихъ къекъвез фена.
Хайи дидед чIал кадарна,
Гагь хъуьрез, гагь вун шез фена.
Къурабайриз ад авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш!
АкI лугьумир, Сажидин, на,
Чара атIай чIавуз вучда?
Къурбатризни фин тавуна,
Уьмуьр дарда тваз гьикI пучда?
Хкведа, геж, фад авайд туш.
Ватан хьтин затI авайд туш!
КЬВЕ ЖУЬРЕДИН ИНСАНАР
Кьве жуьредин ава лугьуз инсанар,
Амма абур вужар ятIа чир жедач.
Са кIус кьванни кватIа адак нукьсанар,
Гьич шак алач, а касдикай пIир жедач.
ГьикI чир жеда писни хъсан вуж ятIа?
И суалдиз жаваб гуз зун алахъда.
Зи чIалахъни югъун, белки, гуж ятIа,
Гьалт тавуна амукьич квел кIвалахда.
Къе вахъ галаз, рахаз, хъуьрез акурди,
Пака вакай душман кьада алчахда.
Са вад йикъан вилик вакай дакIурди,
Аквада ваз, атана, кьаз къужахда.
Эвел кьиляй дуст хьайидахъ хъел хьана,
Акъваз, рахан тийиз, са кIус суст хьана.
Халисан дуст, вун акурла кьел хьана,
ЦIараз, кIуьрез, акваза ваз, дуст хьана.
А алчахди, салам такьаз, кваз такьаз,
Алад рехъди, кIусни саймиш тавуна.
Ам амукьда, пIузарривди пIуз жакьваз,
Вич гьикI тунва лугьуз бамиш тавуна.
Им, гьелбетда, зи къундарма, гафар я,
Халисан дуст кьисмет хьунухь, бахт я са.
Пис дуст – мелен кьулал мечед афар я,
Алчах гьалтун – ви бахт физвай вахт я са.
Сажидиназ кIанда дустар жув хьтин,
Чандал цIай куз, дуст паталди чан гудай.
Лекьрез вичин гужлу тир кьве лув хьтин,
Дустарив гъил, вафасуздаз къван гудай!
ДИДЕ ЧИЛ
Кьве жуьреда багьа я чаз диде чил,
Бегьерар хьиз багъдин гьар са таралай,
Ада ризкьи гузва вичин хуралай.
За жувалай кьазва, гьелбет, вине чил.
Мад са кардал багьа хьанва диде чил,
Ватан патал чанар гана фейибур,
Ада вичин хурук кьунва кьейибур,
Чан алай кьван виридан я бине чил!
Чил -чи кьеб я, лайлай ягъай дидейри,
Тарсуниз хьиз, эверзавай зенгинин,
Уьмуьр патал сегьне я ам женгинин.
Къагьриманар жез хайибур дидейри!
Чил – чун патал, лув гуз физвай цаварай
Чи алемдин гзафбурун буба тир,
Ракъиникай арха кьуна зурба тир,
Авудзавай замин я чун ахварай!
Чаз кьве диде ава чилни хайиди,
Гьар сада чун хвена, хуьзва датIана.
Чун и чилел мугьманар яз атана.
Ажеб хьана чахъ Диде Чил хьайиди!
ЧЕШНЕ КЪАЧУ
Ракъинилай чешне къачу, гьар юкъуз,
ЭкъечIзавай хъуьрез-хъуьрез алемдиз.
Вили-вилик гьар са хъсан кар тухуз,
ЦIийи-цIийи къилав хугуз къелемдиз.
Тамаш садра ракъинив гвай экуьниз,
Ишигъ гузва, вичин чандал цIай гана.
Гъетерни кваз хкахьзава, куькIуьниз,
Чпихъ авай бахтуникай пай гана.
Тамаш садра и дуьньядиз хъсандиз,
Чилер, цавар халкь авунва чун патал.
Сад Аллагьди вири ганва инсандиз,
Зегьмет чIугваз, мадни бахтлу хьун патал.
Ракъинилай чешне къачуз чир хьунухь,
Вун гьар юкъуз жегьил хьун я кIвалахда.
Ракъинихъ хьиз, пехил тушир сир хьунухь,
Даим яд хьун я уьмуьрдин булахда.
И дуьньяда рагъ амай кьван куькIуьна,
Жагъида чаз гьардаз вичин кьисметар.
Зун ашукь я ракъинин пак экуьнал,
ЧIугван чна гьадан саягъ зегьметар!
Ракъинилай чешне къачу, Сажидин,
Халкьдин рекье чан гайиди рекьидач.
Гузвай хийир гьикьван ятIан гъвечIиди,
Ам рекьелай, ават хьана, жагъидач.
ХАЙИ МАКАН
Хайи макан, кард тир мукан,
Вун заз гьикьван ширин я?
Чаз вун азад яз мус акван?
Хиялар чи дерин я!
Хиялар чи дерин я!
Я Сад Аллагь, де Вуна лагь,
Чаз дарди шад, хъуьруьн я?
И дуьньяда чил, цав мублагь,
Вучиз чи рикI серин я?
Вучиз чи рикI серин я?
Сад жен чи халкь кьве пайнавай,
Самур - иви, ирин я!
Гьарнай гъана ахъайнавай,
Чапхунчияр къалин я!
Чапхунчияр къалин я!
УЬМУЬРАР ЧАЗ БАГЪИШАЙДИ
Чаз уьмуьрар багъишайди - Аллагь я!
Саданни физ тахьуй и рикIелай.
Гьич алучIиз тахьуй дуьз тир рекьелай,
Аллагьдикай аси хьунухь – гунагь я!
Чун инсанар халкьнавайди – Аллагь я!
Инсан тирла, инсан хьунухь герек я.
Гьар са карда хъсан хьунухь герек я,
Инсансузвал виридалай гунагь я!
Чи сивера мецер турди – Аллагь я!
Анжах ширинвилел рахун паталди,
Камаллу тир кас яз тухун паталди.
Ахмакь хьунугь – виридалай гунагь я!
Чи кьисметар гвайдини – Сад Аллагь я!
Ада тагай бахт жагъидач, кIан хьана.
Тек са кIвалах ава Адаз ван хьана,
Нарази яз, бейкеф хьунни – гунагь я!
Умуд кьилиз акъуддайди – Аллагь я!
Са чIавузни атIуз тахьуй умудар.
Пара ава тIалабчияр шумудар?
Хъуьрез алахъ, гъам чIугунни – гунагь я!
Мал-девлетни бахт гузвайди - Аллагь я!
ГьакI гьавая гузвайди туш гьава я.
Ваз гьавая гузвайди - са гьава я.
Артуханди кIан хьунухьни – гунагь я!
Хъсанвални писвал гвайди – Аллагь я!
Хъсанвилер ийиз алахъ жезмай кьван.
Хатур ая, жува ризкьи незмай кьван,
МутIлакьвални пехилвални гунагь я!
Сажидиназ чирвал гайид – Аллагь я!
Халкьдиз къуллугъ авун патал чIаларал.
Зун рази я къе жув авай гьаларал,
Кьисмет тушир затI кIан хьунни – гунагь я!
ДИДЕЯР
Дидеяр чаз гьардаз авай сад я, сад,
Гьа кардалди зун гьамиша шад я, шад.
Диде - кIватIна, куьтягь тежер гад я, гад,
Чун гьарма сад са дидедин бегьер я!
Дидейри чаз экуь дуьнья багъишна,
Къелемар хьиз, бегьер гъидай, битмишна.
Дидейри чаз вири уьмуьр алхишна,
Чун абурун гьар экуьнин сегьер я!
Дидейрикай мани лугьуз кIанда заз.
Пайдахар хьиз, кьуна, тухуз кIанда заз.
Зерре такьат амай кьадар чанда заз,
Жув дидеди хайи тир хуьр шегьер я!
Дуьнья ислягь, авай хатур гьуьрметар,
Чи дидейри я чIугвазвай зегьметар.
Са стхаяр хьунухь вири миллетар,
Чи дидейриз пара кIани тегьер я!
ПЕХИЛ ДУСТАРИЗ
Пехил дустар авачиртIа, рикI тIардай,
Яраб чи гьал гьикI жедайтIа, сефил яз?
Алакьдайни экъечI ийиз и дардай?
Сад-кьвед кьванни хьаначиртIа пехил яз.
Чанар сагърай зи пехил тир дустарин,
Зав кIвалахиз тазвай жуван кьилелди.
Зун иеси хьун патал зи къастарин,
Алахъзава закай рахаз хъилелди.
Гьар са касдиз Аллагьди са пай гана,
Ламразни вич кIандайни кьван лам хьана.
Садаз рикIе хкахь тийир цай гана,
Са масадаз пехилвилин гъам хьана.
Бахт жагъуриз кIанзаватIа къекъвена,
Кьуд патахъди тамаш ая элкъвена.
Сад Аллагьдиз кIан хьайитIа, гуз ам ваз,
Рагъ хьиз вилик акъвазда ви куькIвена!
ЯШАМИШ ЖЕЗ КIАН ЯТIА?
Алуд жуван яшарни кваз рикIелай,
Яшамиш жез кIан ятIа квез яргъалди.
Куьлуь-шуьлуь ийин тийз гъилелай,
Шадвилиз хьухь, жезмай кьадар мукьвалди.
Нефес къачуз цуькверикай атирдин,
Инсанар жен гьар декьикьа къадирдин,
Манийриз яб гуз, шиирриз шаирдин,
Садвилиз хьухь, жезмай кьадар мукьвалди.
Сабурлувал хуьз алахъ куьн гьар чIавуз,
Кьил хкажна, тамаш ая вун цавуз.
Яшамиш хьун, куьтягьун я мад са ВУЗ,
Гадвилиз хьухь, жезмай кьадар мукьвалди!
КЬИСМЕТ
РикIел акьалтиз алатай йисар,
За жуван рикIиз гузва майданар.
КIваляй дидеди гуз чIуру тарсар,
Садра кьванни кьаз хьанач гарданар.
ГьакI ятIани вун ама зи рикIе,
Вил алаз хьана са шумд йисуз.
Ву бубу хьанваз, чарадан никIе,
Залай секиндиз алакьнач кусуз.
Ви чIулав чIарар, си седеф сарар,
Караг ийизва мад зи вилеркай.
За кхьей чIалар, рекье тур чарар,
Я цавай фена, я чилерикай.
Зазни чизвай, ваз зун тирди кIани,
Амма адетри чаз яна галтIам.
Гьикьван фикирар тиртIани къени,
Виликди къачуз вуганач къадам.
Кьисметри чун кьвед акъудна яргъаз,
Ви шикил акъуд жезвач зи рикIяй.
Низ акуртIани зун хъуьрез, къугъваз,
Бубу акъудиз хьанач хьи никIяй.
Арабир заз вун акваз ахварай,
Рахаз алахъна, мез жезва кIарас.
За, вун акурла, амачиз кьарай,
Хажалатрикай гам ава храз.
Кесиб Сажиндин, пай атIанвай кас,
Муьгьуьббат аваз, яр жагъун тавур.
Сараривди мез квез я авун кIас?
Кьисмет гафунихъ гьич агъун тавур.
ГЕОРГИЕВАН ЛЕНТА
Георгиеван лента –алкIура хурал,
Яру Гъед хьиз вад пипIен, женгера лигим!
Абур кьейи солдатрин эцига сурал,
Гьар сад вичин кьисметдин хьанвай са аким!
А лентера цIайни гум ава дявейрин,
Экъичнавай ивияр чи Ватан патал!
А лентера Къуранва накъвар дидейрин,
Азад совет инсанрин гьар са чан патал!
Къуй куьн хурал нур гурай гьар са лентини,
Рекьин тийир полкарин рикIел хуьз тIварар!
ЦIайни гум такун патал, мад чаз женгинин,
Гъалибвилин экверин чукIурин Ярар!
Рекьин тийир полкарин веледар я чун,
Гергиеван лентер алай хурарал!
Акьалтзавай несилрин игитар я чун,
Дамахзавай бубайрин пак тир тIварарал!
Георгиеван лентер – ранг яру, чIулав,
Экъичнавай иви я, цай, гум квай ялав!
Алудмир куьн рикIелай гайибур чанар!
Ватан хуьдай чахъ ава игитрин гьунар!
БУБАДИН ТАРСАР
Са бязибур ава пехил инсанар,
РикI цIаранвай халидин хьиз салавай.
КIанзавачтIа хьана вакни нукьсанар,
Физ кIан жемир гьич абурун къвалавай.
Тамашайла инсанар хьиз аквада,
Къене бомба авай ПРО ракетар.
Чакъалриз чеб асланар аквада,
Абурухъ кIан жемир ийиз гьуьжетар.
Халкьди тариф авуртIани, гьа вун я.
Жув хуьз алахъ вири хьтин инсан яз.
КIанзавайди чIуру кIвалах тавун я,
Амукьдайвал вун рикIерал хъсан яз.
Тапан тариф, фитне я ам ийизвай.
Хкажналди цавуз, вакай лекь жедач.
КIвалахунал, гуж гана хьиз, тийизвай,
Беден гатун цикIизни кваз гьекь жедач.
Садрани кIан жемир ийиз дамахар,
Ви буржи я вафалу хьун ватандиз.
Келледа гар авайбур я ахмакьар,
Эгер чпи фагьумайтIа хъсандиз!
Зи хва ятIа, лезги лугьур тIвар алай,
Гьуьрмет ая халкьдиз чандал цIай кана.
Вакай инсан хьун паталди кар алай,
Сад Аллагьдин халкьнава вун пай гана.
САМУРДИН ТАМ
Самур тама цIай кьунвалда, куьз ятIа?
Белки адак цIай кягънатIа хъилелди.
Лугьуз жедач, кIанзамач жал хуьз ятIа?
Писвал ийиз лезгийриз кьве гъилелди.
Яд бес тежез Самурдин там кузва чи!
Азиятар гьар къуз рикIиз гузва чи!
Дагълар чибур, вацIар чибур, там чиди,
Яд тарашиз вацIаралайни чиликай.
Кеф садбуруз, хажалатни гъам чиди,
Кьулухъай къвез, къекъечI лугьуз виликай,
Ракъини къвез, далуни кьам кузва чи!
Аллагьдини, хъиляй, рекьиз гузва чун!
ЗУН ШАД Я
Зун шад я вал, вун заз кьисмет тахьунал,
Чун яргъалай аквазва кьан гьар юкъуз.
Зун ашукь тир вахъ галаз хуш рахунал,
Гьайиф ятIан, чара касди яр тухуз.
Ажеб хьана, чун чаз кьисмет тахьана,
Белки завай ви кефияр хун жедай.
Ажеб хьана, чара касди тухвана,
Чи муьгьуьббат, дередикай хун жедай.
Амма рикIиз вичин чIал я чидайди,
Акъуд жезвач, рикIе гьатна, цаз хьана.
Гьикьван кIани яр ятIани гъидайди,
Амма зи рикI тек вун патал тIаз хьана.
Ажеб хьана лугьузватIан меци зи,
РикIи вахъди чIугвазва зун, ракь хьтин.
Вахъ галтугиз, кIвачер хьана кьуцIи зи,
Ви кIанивал амазма захъ накь хьтин.
Зун шад я вал, пашман ятIан рикIивай.
Вунни, заз чиз, хьайи кардал рази туш.
Яргъаз тежен муьгьуьббатдин рекьивай,
Я вунни туш, зунни акьван кьузуь туш,
ГЬИКЬВАН ГУЖ Я?
Фяле хьурай, лежбер хьурай, чубан хьуй,
Къуй гьар са кас пешекар яз кIубан хьуй.
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Захъ гьи жуьре аватIани къенивал,
Ийиз тежез вирибуруз кIанивал,
Зал, шумуд кас алахъна, тваз кьарада?!
Виридан кьил – са чантада, амма зи
Кьил са маса чантада тваз, сив кIеви,
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Халкьдин патай авай чIавуз гьуьрметар,
Пехил ксар, ийиз закай туьгьметар,
Хамун къене жумар хьана кьурада.
За чIулавдаз – чIулав я ам лагьайла,
Валай душман жедач, дуьз яз рахайла.
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Саидан хьиз, акъудиз кIанз вилерни,
Артухлама жувакай къвез хъилерни,
Вун шишинал акьалжна хьиз, чарада.
Ахмакьрикай авун патал арифар,
Гужуналди ийиз тада тарифар.
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
ГьакI тавуртIа, къениди кьаз дилидай,
Буранар гъиз, кьаз таз ширин халидай.
Дуьдгъвер лугьуз, кІуф твада ви шурада!
Шаир ятIа, цIайни вацIай физ алахъ!
Дуьз рекьевай зегьметчи халкь хуьз алахъ!
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Етим Эмин, Сулейманни жез алахъ!
Халкьдихъ галаз явандиз фу нез алахъ!
Кьурайбурухъ ицIид твамир харада.
Сажидин, на жув шаирдай кьаз тахьуй!
Шииратдин Земземдин яд хъваз тахьуй!
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Шаир хьунин къаст аватIа, рикIивай,
Яргъа жемир адалатдин рекьивай.
Гьалал фу неъ, къуьхуьн тийир чарада!
ЖУВ ЖУВАХЪ ГАЛАЗ
Гатфар чIаван сифте йикъар, рагъ авай,
Адахъ галаз йифни къвезвай мичIи тир.
Жуван кIвале авай гъвечIи багъ авай.
Хиялри зун кьунвай ацIай, ичIи тир.
-Са суал ваз гуз жедани, Сажидин, -
Рахана жув жувахъ галаз, аял хьиз;
Сад садалай туш чун чIехи, гъвечIиди,
Чун сад садаз тамашзава суал хьиз.
-Чун кьведни сад, метлеб вуч я суалрин?
Къе ви рикIел гьикI атана рахун зав?
Гьикьван за жув гъамар эхиз усалрин?
Артухлама суалар гуз, яхун заз.
-Вун кьудкъадни кьуд йисан са кьуьзек я,
КIвалах гъиляй вахт авачир мажалдин.
Ви зегьметар низ хуш я, низ герек я?
Чамардал вил алаз къведай ажалдин.
-Са ни ятIан лугьун патал аферин,
ЧIугурди туш садрани за зегьметар.
Шиирин зи лужар цава лиферин,
Къаза авун тушни ибур гьуьрметар?
-Бязи ксар валай гвяниз атайбур,
Иесияр хьанва чIехи тIварарин.
Вужар ятIа лагь а паяр атIайбур?
Чеб акьахна, вун кIане таз гурарин.
-Шаирдин бурж я йиф-югъди кIвалахун,
Гьа кардилай авач, заз чиз, чIехивал.
Квез герек я тIвараралди дамахун?
Чандик кутаз тадай даим мекьивал.
-Вуч тазва на, фидай чIавуз «мугьмандиз»,
Кьулухъ элкъвез, рехъ амачир хкведай?
Я тахьайтIа, физвани вун пашмандиз?
Акъуд авур кас хьиз хайи уьлкведай?
-Ви суалрихъ а кьил тахьун мумкин я,
Суалар гуз гьар садалай алакьда.
Зун намусдин вилик жуван эркин я,
Эхирдалди гьа гьакI жув хуьз алахъда.
Гьелбет, залай таз алакьнач къизилар,
Шиирар зи къизилрилай ужуз туш.
Зал рази я кьуьзуьбурни жегьилар,
Нубатсуз гаф за саданни къачуз туш.
Садбур гелкъвез хийир къведай крарихъ,
За ялзава жувакай са хийир гуз.
Зи вил гала гьар экуьнин ярарихъ,
Гьар сятина са цIийи тир шиир гуз.
Жув жувахъди рахаз вердиш хьайид туш,
За жуван кар ийизвай гаф алачиз.
Сел атайла, садрани вацI хьайид туш,
Звал акьалтна, винелни каф алачиз!
ЗА ЭХЗАВА
Лезги халкьдин кьилел атай къазаяр,
Чи бедендал хер авунвай гапурдин;
Гун тавурла тахсиркарриз жазаяр,
Вилин накъвар авахьзавай Самурдин,
За эхзава, эй Сад Аллагь, на эхмир!
На лугьуда, дагълар хьанва есирар,
Кьил рехи Шагь дагъ, амач ваз такурди.
Лезги халкьдин квелди я лагь тахсирар?
Яд кьве патахъ тарашдай дерт Самурдин.
За эхава, эй Сад Аллагь, на эхмир!
Азад лекьер яз халкьна чун чилерал,
Ватан патал чун тушни женг чIугурди?
Гьалал фу нез вердиш жуван гъилерал,
Сергьят кIевун багъри вацIал Самурдин,
За эхзава, эй Сад Аллагь, на эхмир!
Гьикьван хьурай хажалатар чIугунар?
Къе завайни эх хъижезмач гужар чи.
Кьуразва чи никIер, багълар, дугунар.
Вахкун рикIел къвен тийизвай буржар чи,
Занни эхдач, эй Сад Аллагь, на эхмир!
Амукьабур гьакIан гафар-чIалар я,
Яд тухузва дерин фурар эгъуьниз.
Самур тамун чандавайбур ялар я,
Шехьун квез я кьейидалай гуьгъуьниз?
Аман минет, эй Сад Аллагь, на эхмир!
ГУРАЙ КВЕЗ
РикIе авай дуьз къастар,
Хъсан крар хьурай квез.
Азиз, масан, зи дустар,
Сад Аллагьди гурай квез.
Чарадан вил, пай квачир,
Къазанмишай гьалалди.
Чарадан агь, гьай квачир,
Лугьун квез гьахъ чIалалди.
Дуствал хуьдай рикIивай,
Гьазур тирбур чанни гуз.
Яргъа хьухь пис рекьивай,
Гьазур тир квез къванни гуз.
Инсанар яз дуьньядал,
Инсанар жен эхирдал.
ЗатI алачиз арадал,
Хуьрек чIурмир пехирдал.
Халкьдин чина регъуь жез,
Квез я кIватIай девлетар?
Гагь тIарам, гагь гъуьргъуь жез,
Квез я чIугур зегьметар?
Эгер вун инсан ятIа,
РикIеллай Аллагь;
Вуж пис, вуж хъсан ятIа,
КичIе тушиз лагь!
Къе вун авай ватанда,
Амач диде, бубаяр.
Аллагь патал хзанда,
Ийиз тахьуй тубаяр.
Инсанвилиз – инсанвал,
Вердиш хьухь ийиз.
Хъсанвилиз-хъсанвал,
Хъия мад цIийиз.
Гьич садрани акъудмир,
Зи гафар куьн хиялдай.
Жув рекьелай алудмир,
Масабур кьаз аялдай.
ЗАЛУМДИН ХВА, ВУН
ЭрчIи пIузал чIулав твех-хал,
Заз са гуьзел кас акуна.
Гьейран хьана зун а вахал,
Заз са гуьрчег свас акуна.
Винел акун, суна тIарам,
Са кIус дамах кваз акуна.
Тапарарун кар я гьарам,
Цуькведавай таз акуна.
КIантIа жемир куьн зи чIалахъ,
Заз кефияр саз акуна.
Са бахт тушни ам хьун къвалахъ,
Ам ахварай шаз акуна.
Бахтлу кас я жагъай инсан,
Ада гузвай наз акуна.
Жегьил акваз са цIуд йисан,
Земземдин яд хъваз акуна.
Вилер чIулав гьуьл тир дерин,
Жув есирда кьаз акуна.
Мекьи тир югъ тиртIан серин,
Жув ракъиник кваз акуна.
Залумдин хва, Сажидин вун,
Халис ахмакь яз акуна.
Мягьтел кар я регъуь тахьун,
Кьил чуьруькда тваз акуна.
КЪАРАКЪУМДИЗ ГЬИКI АКЪАТНАЙ?
Вичиз тамаш, тамаш ая бедендиз,
Са кIус амай, фена-хквез Уьзендиз.
РикI са гъуд кьван затI ятIани хуруда,
Рехи чIарар квазни такьаз чуруда,
Зи рикIи зун гваз къекъвезва кIанивал.
Жегьил вахтар армияда пудни зур,
Йиса къуллугъ ийизни тир зун гьазур.
Ватан хуьнуьх бурж тир гьар са эркекдан,
Гъил-кIвач сагъ тир, кар-кеспида зирекдан.
Са касдизни тушир и кар цIийивал.
Армиядай хтайла, зун элкъвена,
Са кар-кеспи жагъур ийиз къвекъвена.
Мурсал лугьуз са дуст аваз, ада заз
Ни хиялнай ихьтин кIвалах кьада заз?
Адахъ вичихъ авайтIани къенивал.
Къаракъумдин къанал тадиз экъуьнна,
Яд къведайвал ийизвалда гуьгъуьна,
Ша лугьузва Турменистан макандиз,
Вич кьве рекьин хьана кIанзни такIандиз,
Заз шад хьана, и жуьре ван хьайивал.
Фидай йикъал тIвар эцигна, чкани
Лагьана заз, зиз гьатдайвал якIани.
ФейитIа зун, Мурсал са кIус геж хьана,
Ам атайла, беден михьиз кьеж хьана,
РикIиз такIан пис муштулух гайивал.
Вичихъ галаз къвезвай дустар галачиз,
Фидай цIийи йикъални тIвар алачиз;
И сеферда багъиш ая лагьана,
Захъ галаз ам, сефилдаказ рахана,
Алахъна зал чириз рикIин къайивал.
За адавай адрес физвай шегьердин,
Кхьена хьиз, Ничка хуьруьн тегьердин,
Акьахна хьиз гьар жуьредин улакьра,
Гьатна рекье, бахт жагъуриз суракьра,
Бакудиз кьван фин хьана заз цIийивал.
Паромдаваз Касдин гьуьляй атIа кьил,
Красноводский, Маридиз кьван, туна гьуьл.
Поездаваз, йифен кьулаз Мирида,
ИвичIна зун, килигна зун вирида,
Чаяр хъвазва, афицанди гайивал.
Пакад юкъуз поселокдиз Ничкадин,
Ери-бине жагъурна и чкадин.
Сейфудинан къекъвез хьана, тIвар кьуна,
Амма ада меслятдин кар кьуна:
«Заз кIанзавач хъуьруьн ина вири вал.
Пеше гвачир кас амукьда гишила,
Ви кIвалахар мумкин я хьун хашила.
Марида фад курсар ава пешеяр,
Чир ийидай, цIурурдай хьиз шуьшеяр.
ТахьайтIа вун амукьда гьакI мекьила.»
Элкъвена зун мад Маридиз, бахтунай,
Училищдиз кьабулна зун, вахтунай
Тек пуд вацра кIелна курсар кIвалахдай,
Экскаваторщик хьана зун алахъдай,
Шад хьанай заз документни хьайила.
Са шумуд суз Къаракъумдин каналдал,
КIвалахна за, къати цIай куз, зи чандал.
Ятар гъана къумад гьамбар чуьллериз,
Бахтар гъана акун тавур вилериз,
Къумлухрал чан атана яд гъайивал.
Гъуд кьван рикIи къекъуьриз зун гьар сана,
Гьич тунач зун кар авачиз, ксана.
Зун фейи кьван гьисаб кьуртIа тIварар за,
Хкаж хьайи кьва гурарин кIарар за,
КичIезва заз, амукьиз жув регъуьла.
Къени тазвай залум рикIи секиндиз,
Буйругъар гуз алахъзава эркиндиз.
АмачтIани акьван яргъи йисарни,
Акъвазнавач, гьар юкъуз гуз тарсарни.
МуьтIуьгъ я зун, авач маса мумкинвал!
Гьиниз фена жегьилвилин дамахар?
Ахьтин ажиз рикI жеч а ви хуруда.
И дуьньяда ава лугьуд ахмакьар,
Абур са-сад на рикIелай алуда.
Гьеле ви рагъ агатнавач дагълариз,
Ви тара цуьк гъин хъийида бегьердин.
Шад мани яз, билбил хтай багълариз,
Мад шад уьмуьр жен нисинин тегьердин.
За ви чина мад такурай сефалвал,
Хажалатди агажарда дамарар.
Хъуьрез-хъуьрез хуьз мад алахъ жегьилвал,
Бахтлу касдай яхъ, язавай чамарар.
ГЬИКI ЧИР ЖЕДА?
Бубадивай хци кьада хабарар:
ГьикI чир жеда хъсанни пис инсанрин?
Вуж я гьахъ кас, ни ийизва тапарар,
ГьикI чирда сир дуьзвилинни нукьсанрин? -
Ты огонь мояго очага любви.
Яб це, чан хва, занни кьурд тир хабарар,
Залай чIехи яшар авай ксарвай.
Куьлег кIанда ахъа ийиз дапIарар,
Ам къачуна кIанда яшдин йисарвай.
Инсанрай кьил акъудиз лап четин я.
Дуст я лугьуз, агатда вав душманар.
Абуру вун, гьатта кьинни мумкин я,
Декьин патал герек жеда дарманар. -
А жуьредин дарманар заз ни гуда? -
Хабар кьуна, тадиз хци бубадвай.
Бубадини вичин хциз лугьуда:
Гьарда вичин дидедвайни бубадвай.
Эвел жува жув вердишра таб тийиз,
Гьам тIалаба дустаривай кьур жуван.
Халкьариз чир хьайитIа на таб ийиз,
Ви гьахълу тир гафунинни къведач ван.
Инсанрай кьил акъуд авун паталди,
ТIуьна кIанда са пут кьел, яд галачиз.
Зегьмет чIугу жув хъсан хьун паталди,
Гьич рахаз кIан жемир нубат алачиз.
Жув дуьздаказ тухвай касдиз эллерин
Патай еке гьуьрмет жеда, ад жеда.
Патахъ тир къван туртIан цла кIвалерин,
Кьун тавуна, цал кьве патахъ пад жеда.
Дуьзни патахъ чирун акьван четин туш,
Ам яргъалай акурвалди чир жеда.
Инсанрай кьил акъуд ийиз мумкин туш,
Гьар са касдай кьил акъудун сир жеда.
Зун къе ама, пака амач, вун сагъ я.
Хъсанни пис чирдай кьамал кьил ала.
Халисан дуст - кьакьан дагъ хьиз даях я,
Пис касдин вун агъуз хьунал вил ала.
Къе жувни са акъатайла яшариз,
Гузва акьул, эгер ам кьаз хьайитIа.
Акьул, герек я, лувар хьиз къушариз,
Эгер хуьдай кьилни вав гваз хьайитIа.
Сажидин, вун рахамир акI цаварай,
Сад Аллагьди кьил ганва чаз фагьумдай.
ТIили къведач тIвек тахьанмаз къаварай,
Гьар са кардиз уьлчме ава алцумдай.
ТАМ КЬУРАЗВА САМУРДИН
Самурдин там авачиз яд,
Элди гьикьван ийида дад?
Зулни, кьуьдни, гатфарни гад,
Халкьди гьикьван минетзава?
Чиновникри къилетзава.
ЛукIвиляй мус жеда азад?
И саягъ къвез, хъфиз вахтар,
Куьн гьинава, азиз бахтар!
Гьич авач хьи, ван къведай сад!
Самурдин вацI, Самурдин там,
Квехъ ишезва лезги алам.
Гьикьван чна чIугвада гъам?
Элди югъ-йиф гьуьжетзава,
Са гьахъ-дуван гуьзетзава,
Гьина чуьх хьанватIа ам?
Чал атайла, катиз бахтар,
АлучIзаван кхьиз ахтар?
Гьикьван чна чIугвада гъам?
Сажидин, на мийир гьарай.
Гьелбетда, ваз къвезвач кьарай.
Иеси кьей карвансарай.
Мус жедатIа са адалат?
Гьикьван чIугван мад хажалат?
Чир хъижезман дуьзни жаллатI.
Акъатзавамаз нефес хурай,
Чан аламаз кхьиз ахтар,
Ваз гъидани вили хтар?
Там ишезва тарар кьурай!
ФУ ГЬИКI КЪВЕЗВА АРАДАЛ?
Эвел цанар цана кIанда никIера,
Куьтенралди чилер дерин эгъуьниз.
Гележегдин бегьер патал никIера,
Тум вегьена кIанда цанлай гуьгъуьниз.
Тум акатун патал чилик хъсандиз,
Гъарни гана кIанда, ядни дигидай.
Бул техил хьун патал гьар са хзандиз,
ЭчIеларни эчIин, хийир тегъидай.
Живед кIаник фена ширин ахвариз,
Гатфарихъди чими хьана, шад хьана;
Цайи техил элкъвез къацу къацариз,
Аквада квез генар гуьдай гад хьана.
Мукалралди, комбанийри куьмек гуз,
Гад кIватIалда, гарайни гуз ратIарал.
Зегьметчийриз гьар жуьредин хуьрек гуз,
Таъминарда абур герек затIарал.
Техилдикай гъуьр хьун патал регъвера,
Ядни кIанда къванцин регъвер элкъуьрдай.
ТIунавай гъуьр, шумудни са рекьера,
Ам къапариз кIватIна кIанда эхирдай.
Чанахъдиз гъуьр вегьез, михьи гъилерал,
Ядни цада, тини ишин паталди.
Къакъажна хьиз хилер кьуьтуьн кьилерал,
Тини тIушун ийида кьве гъуталди.
Тинидикай кьаз кIвалакIар, фирчиндал,
Фу акьалда, цIакул ягъиз, нек ягъиз.
Ядни алаз хьун герек я гичинда,
Хьаравай фаз, цин бугъадал экв ягъиз.
Хьара чIарай са-са фу тваз харада,
Фу чаразвай папан чина нур жеда.
Ахпа хьара афарарни чарада,
Фу тIуьн патал гьар са затI гьазур жеда.
КIватIал хьана хзан санал суфрадихъ,
Фуни неда, тавуна хьиз гьерекат.
Ваз кIандатIа, не дуьдгъвердихъ, шурадихъ,
Чан сагърай лагь кIватIайбуруз берекат!
ЛЕЗГИ ЧIАЛАН ДИБ Я КУЬРЕ
КилигайтIа, гьар са заман,
Рахай Эмин, чи Сулейман,
Гьар са тIалдиз руьгьдин дарман,
Лезги чIалан диб я Куьре!
Булахдин хьиз чешме дерин,
Билбилдин хьиз сес тир ширин,
Даим сивел алай хъуьруьн,
Дуьз чIалан таъсиб я Куьре!
Шарвили игит рахай чIал,
Гьажи Давуд ашукь вичал,
Къадим лезги тIвар алай чал,
Адлу тир сагьиб я Куьре!
Лезги чIалал рахай чIавуз,
Хкаж жеда пайдах цавуз,
Кьилин чирвал къачудай ВУЗ,
Я вун халис сагьиб Куьре!
РикIяй рикIиз дуствилин рехъ,
Душман кукIвар ийиз яракь,
И дуьньядин винел хуш гьахъ,
Дуьз чIалан тартиб я Куьре!
МАКАН Я КУЬРЕ
Гьам дегь тир заман, гьам алай заман,
Шагь дагъ хьиз, Шалбуз кьакьан я Куьре.
Етим Эминни рахай Сулейман,
Лезги чIалан диб, макан я Куьре!
Яд хьиз булахдин дувулриз дерин,
Билбилдин саягъ рахуниз ширин.
Гьамиша сивел къугъвазвай хъуьруьн,
Вичив гвай таъсиб, макан я Куьре!
Шарвилиди чаз эвер гайи чIал,
Туьнт Лезги кьуьлуь гьейранай вичел,
Гьажи Давуда абур гъайи чал,
Женгера гъалиб, макан я Куьре!
Лезги чIала чун пайдах хьиз цавуз,
Хкаж ийизва рахадай чIавуз.
Кьилин чирвилин авай вичихъ ВУЗ,
Бахтарин сагьиб, макан я Куьре!
Дустарихъ галаз рикIяй рикIиз рехъ,
Душманрихъ галаз - хци тир яракь,
Дуьньядин винел хьун паталди гьахъ,
Дуьз чIалан тартиб, макан я Куьре!
КЕФИ ХАНА
Гьич садазни кIан жемир гьа кефи хаз,
Ам гичин туш, клей ягъиз кукIурдай.
Жуван патав маса ксар сефигь кьаз,
А паталлай инсан хъилев дакIурдай.
Садра жуван туькIвей чIавуз кIалахар,
Дамах къачун, гьич хъсан туш, сабур хуьх.
Сад-кьвед жеда мурк такьадай булахар.
Жез амай кьван инсанвилин абур хуьх!
Шаирдин рикI тIар авун пис кIвалах я,
Сагъ жедай туш са сеферда хер хьана.
Ам шиирар теснифзавай булах я,
Ваз адакай къванер авай кьер хьана.
АкI хьанач хьи, Сажидин вахъ вуч хьана?
Лугьузва за, тахсирдилай гъил къачу.
Лугьуз тежер, эхиз тежер гуж хьана.
Мад кIаматIа, атIана, зи кьил къачу!
КIАНЗАВАЙДИ БАХТ Я, БАХТ
Лугьуда хьи, гезелвални герек я,
Сад Аллагьдин патай ам ваз ганватIа.
Са бязибур къадирсузрин хуьрек я,
Квез чидани, шумудни сад канватIа?
Тамаш садра буй-бухах, юкь шумалдин,
Къелем чIугур хьтин, пIузар чумалдин,
Ачух тир чин, зигьиндин таж камалдин,
Яраб ам гьи лезги суса ханватIа?
Яргъи чIулав чIарар лацу къуьнерал,
Акур инсан ашукь жедай вилерал.
Вили цавар кьаз гьазур тир гъилерал,
Яраб ам гьи гъетрел ашукь хьанватIа?
Цав кьакьан я, чил кIеви я кIвачерик,
Хар алукьна, синих тахьуй ичерик.
Бахтни чуьнуьх жез хьайитIа пешерик,
Гьи авамди адан кефи ханватIа?
ГьакI ятIани, рикI чIугуна хуравай,
Вич билбил яз къалурзава таравай,
Муьгьуьббатдин бахт кIанзавай Яравай,
Сад Аллагьди ам уламдал гъанватIа?
Вири таб я, кIанзавайди бахт я, бахт,
Цуьк акъудна, къванерикай жеда тахт.
Мус къведатIа, шад мехъерин гуьзел вахт?
Бязибурал бахтар цавай къванватIа?
ШАДВИЛЕР ГЪИЗ РИКIЕРИЗ
Кьуьд рекье тваз халис Аяз-Буба хьиз,
Яна гъилер, ацIурна хьиз гьебеяр.
Живер цIараз, яд авахьдай турба хьиз,
Къацу чIурал экIяйна хьиз гибеяр,
Багъдиз цуьквер, берекат гъиз никIериз,
Гатфар атуй, шадвилер гъиз рикIериз!
Билбилрин ван гьатна гегьенш чуьллера,
Кар-кеспидал фин патал шад инсанар;
Далдам, зуьрне гатаз мехъер-мелера,
Чи гьар са кар авун патал хъсанар,
Чими ракъар гваз гьар жуьре нуькIвериз,
Гатфар атуй, шадвилер гъиз рикIериз!
Къуй жегьилар бахтлу ийиз шадвилер,
Югъ-къандивай артух чIугван зегьметар.
Мягькем хъийиз чи рикIерин садвилер,
Сада садаз ийиз хатур-гьуьрметар,
Цав гъетерив ацIуз вацран эквериз,
Гатфар атуй, шадвилер гъиз рикIериз!
Сажидинни, гьа куьн хьтин сад хьана,
Чими гатфар мугьман хьунал вил алай;
Живерикай никIериз ем - яд хьана,
Берекатрин хазина гваз кьил алай,
Атирдин ни багъиш ийиз цуьквериз,
Гатфар атуй, шадвилер гъиз рикIериз!
ВУЧ ХЬАНВАТIА?
Лугьумир хьи на зи рикIиз,
Вун хъел хьана, тIар жедай туш.
Рагъ акурла дагъда акIиз,
Хура рикIиз дар жедай туш.
Бес вуна шаз гайи гафар,
Абурукай гар хьанани?
Чи тIварарин сифте гьарфар,
Ранг алахьна, пар хьанани?
Вун заз такваз гьикьван вахт я?
Гила зун ви душман яни?
Вун зи бахт я, зун ви бахт я,
И кардал вун пашман яни?
АватIа, са вун ава, яр,
Яргъи кифер галай суна.
Зун чилелла, вун цава, яр,
Вуч себеб на кьисас кьуна?
Лугьумир хьи, вун такурла,
Эх тежедай кар жезвани?
Залай гъейри, масад кьурла,
Ваз адакай яр жезвани?
Экуь дуьнья квез ятIа лагь,
РикIиз кIани яр авачтIа.
Дагъдай экъечI жедач, валлагь,
Пеле акьаз гар авачтIа.
ЧIур хьана фий ихьтин дуьнья,
РикIиз кIани яр авачтIа.
Зи кIаниди анжах вун я,
Чир хьухь, кьиле гар авачтIа!
РикIел хквез жегьил вахтар,
Сажидин, вахъ вуч хьанватIа?
Ахъай хъийиз куьгьне дафтар,
Эхиз тежер гуж хьанватIа?
ЛУКIАР ЖЕДАЧНИ?
Садбуру чарадан тIушуниз тини,
ТIунутIар чаразва, хкахьай хьара.
Тарарал чарадан, цIай кутаз пIини?
ЦIуз уф гуз кесибдин атаIанва чарар.
Агь гъиле гьат тийир, буьркьуь кIанивал,
Гафар ваз кIанибур, крариз чIуру.
Агь авам, кимиди, ви дугъри къенивал,
Пеш хьана, леш хьана, тухвана гару.
Чарадаз лукIвилел авунал къуллугъ,
Вун адан аквазвач чапрас вилериз.
Тамашиз жен тийиз, я вилик, кьулухъ,
Алайвал физва вун чиляй чилериз.
Куьн хьтин авамар аватIа яраб?
ЛукIариз ухшар тир къецин йикъарин?
Гьикьван жакьада чарадан кIараб?
Арабир хиялдиз фена ахварин.
Бязи шаирриз яб гудай лукIвар,
Садни кьвед акунач вилерал жуван.
Низ чидай тиртIа куьн чан алай якIар,
Акуниз инсанриз ухшар тир гьайван.
Бес я, Сажидин, гатун чIаларал,
Тарифар ийидай лукIар жедачни?
Ахьтинбур хьун пис туш вазни къваларал,
Сад кьванни чан алай якIар жедачни?
ЖЕННЕТ
Са сеферда ханди вичин нуькверар,
Рекье твада чилел женнет жагъуриз.
Жегьилар тир, гьеле тавур мехъерар,
Гьатна яргъал рекье, гъилер юзуриз.
Са югъ, са варз, гьатта йисни алатна,
Гьич санайни жагъизвачир женнетар.
Югъди, йифди къекъведай кьван галатна,
Сада садахъ ийиз хьана гьуьжетар.
Сада – сана, муькуьдани масана,
Гьич садавай жагъанач дуьз жавабар.
Ялни ягъиз тежез йифиз ксана,
ГьакI рикIериз гузвай чпин азабар.
Са йисалай хуькведайла ватандихъ,
Хандиз гудай жаваб жагъун тавуна;
Вил экъуьрна са камаллу инсандихъ,
Дуьз лугьудай, фагьум, фикирар авуна.
КилигайтIа, багъда са кас акуна,
Ацукьнавай, къулайдаказ булахдал.
Ихьтин касдиз суал гун хас акуна,
Юлдашарни рази тир и кIвалахдал:
Салам, калам хьайидалай гуьгъуьниз,
Жузунарни, качузунар иийида.
Регъуьз, кичIез, вилерив чил эгъуьниз,
Ханди гайи буйругъ тикрар хъийида:
-Яшлу буба, къурбанд хьурай ви чандиз,
Чилел женнет жагъурун чаз герек я.
Чир тавуна, хъфиз жезвач ватандиз.
Чиди хан туш, жегьеннемдин фелек я! -
Яб акална кьуьзуь касди нуькверрихъ,
Ахпа са кIус фагьум-фикир хъувуна.
Ам элкъвена са-са касдихъ аскеррихъ,
Жаваб гана гьич са кIусгеж тавуна:
-Сад Аллагьди халкь ийиз кIанз гьар са затI,
Квехъ гьар садахъ ава диде-бубаяр!
Лазим къведач къекъуь ва ч кар са затI,
Дикъетдив яб це гила заз балаяр.
Вичикай дуст тахьун патал тIурфандиз,
Чуьнуьх хьанвай саягъда рагъ циферик,
Квез чир хьана кIанда и кар хъсандиз,
Женнет квайди куьн дидейрин кIвачерик!
РИКIЯЙ ФЕЙИ ХИЯЛАР
Вири зун хьиз, са таярни туьшер тир,
Вучиз зи бахт фенва залан ахвариз?
Вири зун хьиз, вирт ийидай чIижер тир,
Куьз квак хьанва, ядай ламу къахариз.
Я кIваляй чин хьанач, хайи велед яз,
Я адахли яз кьурдакай яр хьанач.
Бахтлувилихъ галаз къекъвез белед яз,
Вучиз, вичиз закай жинжи гар хьанач?
Вирибуруз кIвал-югъ хьана, динж хьана,
Зун билбил хьиз ама багъда бегьерсуз.
Дурнаярни къибледихъди куьч хьана,
Вуч гунагьди канатIа зун тегьерсуз?
Эй Сад Аллагь, зун са кесиб руш я хьи,
Ви киседа бахтар ава ацIана.
Зун муьгьуьббат гьуьлел алай къуш я хьи,
Захъ уьмуьрдин вахтар ава ацIана!
Ам яр я жал, цуькверин кIунчI гъилеваз,
Хъуьрез-хъуьрез, къвезвайди зи къаншардиз?
Ам икьван гагь къизил гъед хьиз гьуьлеваз,
Авайдалай гуьрчег хьанва ухшардиз!
Айиб мийир, азиз вахар, хиялар
Тир ибур зи рекIяй фейи, сефил яз.
Чаз – рушариз кIанда викIегь кьегьалар,
Чебни гуьзел, къаш-къаматдиз жегьил яз!
АГЬ, ЧАН ВАТАН
Агь, чан ватан, хайи ватан,
Зи Дагъустан, зи Лезгистан;
Къизиларни кIандач патан,
Вун заз хайи диде хьиз я!
Гьарнихъ тамаш, ахъай вилер,
Берекатрин фурар – чуьллер,
Гур мехъерар, лезги кьуьлер,
Заз вун ацIай дуьне хьиз я!
Дагълар кьакьан, багълар аран,
Дадмиш гьар са емиш таран,
Гьар са сувар гурлу Яран,
Гьар сад вилин нине хьиз я!
Чи жегьилар, жегьил рушар,
Гьар сал гьуьруьпери ухшар,
Кьуьзуьбурун виш, виш яшар,
Гьадалайни вине хьиз я!
Ийизвач за гьакIан тариф,
Рагъ алай югъ, варз алай йиф,
Къурбатда чун къекъвез гьайиф,
Вун заз женнет бине хьиз я!
АЯЛ ЧIАВУЗ
ГьикI жедай заз аял чIавуз,
Мад рагъ экъечI хъийич цавуз.
Рагъ дагъларал илис жезвай,
Адан сарар экъис жезвай.
Аман Аллагь, вакай куьмек,
Хкахьзава вилерин экв,
Ракъинин чан къачуз тамир! -
ИкI лугьуз зун пашман хьанвай,
Залум йиф заз душман хьанвай.
Циферни кваз яру хьана,
Дагъларин чин чIуру хьана,
Кьве вилелни нагъв акьалтна,
Дагъдин винел дагъ акьалтна,
Эй, Рагъ, на вун ужуз гумир!
АтIана зи умуд михьиз,
Жува жуван эхир кхьиз,
Хкаж хьана Варз, серин кваз,
Гъетер экъечIна, хъуьруьн кваз,
Амма закай авач къайгъу,
ВиртIедикай жезвай агъу.
Ша, цIай квачиз, на зун кумир!
Чидач йиф гьикI акъатнатIа,
Варз завай гьикI къакъатнатIа.
Къиткьина физ хуьруьн кIекер,
Агъадихъай яна эквер.
Я Сад Аллагь, Рагъ хтана,
Вилерал нур, агъ хтана,
Сажидин, бес я гуж гумир!
Рагъ – диде я, Варзни буба,
Гъетер санал аялар я.
Чил, инсанрив ацIай зурба,
Хуьн абурун хиялар я!
КЬИНИКЬ ЯНИ, МАСА ЗАТI?
Акуна заз са инсан,
Инсан лугьуз тежеда.
КIвал-югъ ава ва хзан,
Вич кьан тийир кичIедай.
Гаф-гафиз атайла,
Рахада ава, ийиз кьат!
Кьиникь яни маса затI?
Мад вавай заз вуч жеда?
…
Дидедиз - хва, бубадиз - руш,
Вучиз икьван кIан ятIа?
Кьведазни кьвед яIани хуш,
Кьведни кьведан чан ятIа?
Веледар я, вуч лагьайтIан,
РикIин кIусар атIанвай.
Сад гада, са руш лагьайтIан,
Квез ухшар яз атанвай.
Сад Аллагьдин шукур хьурай,
Сад гада, сад руш хьайи!
Къуй абурул бахтар къурай,
Куьн и кьадар хуш хьайи!
ВАХТУНИ ВИЧИН ИЙИЗВА КIВАЛАХ
Вахтуни вичин ийизва кIвалах,
Садавайни кьун тавуна хабар.
ГьакIан кIвалах я авунар алахъ,
КIантIа жемир квез, кIантIа хьухь чIалахъ,
Вахт кваз такьурдал эляйда къабар.
Жегьил вахтуна гьатна дамахда,
Фагьум тавуна, фида, атIа кьил
Лиф гьатай саягъ лекьрен къармахда,
Геж хьиз фагьумда и кар ахмакьда,
Кьил акъат тийиз, нив гудатIа гъил.
Я вахтни кьулухъ тежер элкъуьриз,
Я жигьилвалнн гьат хъийич гъиле.
Дуьз фин тавуна, рекьер къекъуьриз,
Уьмуьрдин рекье мекьер къекъуьриз,
МефтIер къаюв кьаз вугуда кьиле.
Емиш гумаз, тар акъатна гъиляй,
Йиф гьикI акъудда юлдаш галачиз?
Вуч себеб хзан чукIурна хъиляй?
Жагъин тийиз са шад тир гаф кIваляй,
ГьикI акъудда йиф сирдаш галачиз?
Вахтуни вичин ийизва кIвалах,
Адахъ галаз кам-камуна къекъуьгъ.
Кьвед лагьай уьмуьр галач кьван къвалахъ,
Мад яшамиш жез хъийидай алахъ,
Гьатдач гъиле затI, авуртIан экъуьгъ!
БАХТЛУБУР ЖЕЗ
Валлагь зи кьил акъатзавач, инсанраз
Жува авур авач са кар пис жедай.
Садрани за рей гайид туш нукьсанриз,
Я зак тахсир квач са жуьре кис жедай.
Зазни чида, шадвал кIан я виридаз,
Ам гун, тагун залай, валай аслу туш.
Бахтар гуда садаз, вадаз, иридаз,
Вуж хьайитIан бахтар гуниз хаслу туш.
ДекIени гьа, вири бахтлу хьанайтIа,
А кардикай лагь зиян низ аватIа?
Эгер гьар са кас акьуллу хьанайтIа,
Яраб а кар заз такIан хьиз аватIа?
Вуч лугьун за, Сад Аллагьдин кьадар я.
Садбурун рикI вили цав хьиз ачух я.
Бязибурун рикIер икьван куьз дар я?
Дар рикI авай инсан гьакIан аюх я.
Дуьз хьанач хьи, Сажидин ви хиялар,
Тагайбурал ийизвани хъуьруьнар?
Бахтлубур жез, хазвайбур я аялар,
Ша, абурун чинар тийин серинар!
КIАРАБРИН ГЪАБ
КIарабрин гъаб хьиз майдандиз атанвай,
АквазватIан зун усал и жуьреда?
Шаир хьунухь патал пеше къакъудай,
Сажидин яз куь ханватIа Куьреда?
Кьуьчхуьр Саид, Етим Эмин, Сулейман,
Бес туширни куьревийриз шаирар?
Мад вуч тиртIа, яраб Аллагь, эрзиман?
Кьиле тухуз хийирарни шийирар?
Гьар вахтуниз цIийи цIийи ризкьи, яр-емиш,
Сад Аллагьди халкь ийидай адет я.
Дигмиш жедай саягъда мад гьар емиш,
ТIебиатди багъишнавай лезет я.
Гьар са халкьдин вичин шаир герек я,
Кьейибуруз рагьмет гъидай, эвездай.
Халкь – шаирдал, шаир халкьдал зирек я,
Кьисметди чун ядай чIавуз терездай.
Халкь амай кьван шаирарни амукьда,
Халкь амукьда, дидедин чIал амай кьван.
Акси касдихъ халкьдин вагьрам галукьда,
Ахпа вичиз кьинер кьурай кIамай кьван.
КIарабрин гъаб ятIани зун ракь я, ракь!
Алпандин цIал лигимнавай гьулдан тир.
Къуьруь тежер шиират я зи яракь,
Лезгистан зи хайи диде Ватан тир!
ШАИР ЯТIА
Жув такана, авун кайи амалар,
Артист квачиз, кутугнавач шаирдиз.
ЦIай кутуна, чурун патал чумалар,
Цуьквер алай тар кьурада эхирдиз.
Шаир ятIа, рикIяй къвен ви гьар са чIал.
ТIуб фитIимиз кхьей эсер – шиир туш.
Эхда лугьуз, кхьей цIарар на чарчел,
Кхьиналди, вун гьакъикъи шаир тиш.
Аквазва заз, акъудзава ктабар,
Пул гайила, ктаб жеда, шаир ваъ.
ЦIарцIин кьилиз, рифмаяр жез татабар,
Гьарнай са гаф ава, амма шиир ваъ.
Заз кIан хьунал, пагьливан жеч, кьуршахар
Кьаз акатай нихъ хьайитIан сегьнеда.
Квез герек я галтадарун хъалчахар?
Шаирвилин руьгь авачтIа мефтIеда.
Эмина хьиз, Сулейманан къайдада,
Шиир кхьин патал кIанда алакьун.
Шаирвал – пул туш кьван гудай файдада,
Шаирринни кIанда чпел кIвалахун.
Лагьай чIал туш, мад кхьимир шиирар.
Кхьихь, эгер шаирвилин руьгь кватIа.
Я метлеб квач, кьадайбур туш эхирар,
Ша, эгер вав дуьз шиирар мад гватIа!
АкI хьанач хьи, Сажидин ваз вун шаир
Яз гьисабна, амайксар хуш туштIа.
Къуй, туькIуьррай хъсандаказ гьар шиир,
Эгер адан рикI гьиссеркай буш туштIа!
ДЕ ЛАГЬ ГЬИНАЙ АТАНА?
Са гъуд кьван рикI, чуьнуьх хьанвай хуруда,
Зурба жендек кьунва вичиз муьтIуьгъ яз.
И къуват ни гана адаз лугьуда?
Сир ятIа им вич саламат хуьнуьх яз?
Хъел атайла, кефи хайи касдикай,
Адахъ авай яракь ялда къаргъиш яз.
Рагьим ийиз чида касдиз ясдик квай,
Вичихъ ава сабур гунуг вердиш яз.
Амма адахъ сабур ава багъишдай,
Гъил къачудай, писда авур къадилай.
ЧIуруд тиртIа, туьтер кьуна бамишдай,
Гьич багьа затI авач адаз чандилай.
Лагь, ни гана, гъвечIи рикIиз чIехивал?
Гъуд кьванди яз, кьакьан дагъдиз ухшар я.
Адаз хуш туш инсандихъ хьун пехъивал,
Адахъ вилер ава, руьгьдин къашар яз.
РикIи кIвалах ийида, ял тиягъиз,
Вуч затI ятIа чидач адаз галатун.
Вердишарна инсан кIвачел къарагъиз,
Гьич хуш кIвалах туш хьи адаз гъалатIун.
Захъ рикI ава, гуьллед хура акъваздай,
Ватан патал, за халкь патал чан гана.
ЧIуру хиял, чIуру ният яргъаздай,
Гьар са хаин, рекьиз чидай, къван гана.
ТИЙИЖИЗ
Бязи гьайван вич вичелай,
Фида, я сабур тийижиз.
Алатна залпанд кьилелай,
Итимвал, абур тийижиз.
Тур вегьеда кьуру гьуьлуьз,
Са затI текъвез вичин гъилиз.
Марфадин яд атай хуьлуьз,
Гергерни Самур тийижиз.
Гьар ахмакьдив жеда са хух,
ГьикI рахада, адав рахух.
Даим вичиз нагъварни мух,
Кутадай ахур тийижиз.
Гфунал кIан, я кIукI текъвер,
Сивяй гьар патахъ чикIиз гъер,
РикIиз кIада виртни дуьдгъвер,
Вичин кIвегьни шур тийижиз.
Дуьнья хьанва алаш, булаш,
Сулейманан гьалар яваш.
Юхсулвили ийиз саваш,
Са гьуьрмет, хатур тийижиз.
ЯШАМИШРАЙ ЛЕЗГИЯР
Дегь девиррин кьилел алаз бапIахар,
Гапуррикай кьуна мягькем даяхар,
Эвел Кафказ, дуьнья авур уяхар,
Яшамишрай къегьриманар, лезгияр!
Гьич са кIусни вил тахьана чарадал,
Кавказ Алпан гъана гужлу арадал.
Шумудни са вагьши вегьей кьарадал,
Яшамишрай пагьливанар, Лезгияр!
Шарвилидив ийиз гана Лезги кьуьл,
ЧIалал гъана гьам ЧIулав, гьам Касдин гьуьл.
Са пай кьакьан дагълар, са пад Аран чил,
Яшамишрай эрзиманар, лезгияр!
Мез фасагьат, камалдизни дерин тир,
ЧIехи, гъвечIид, мугьман, дуствал ширин тир.
Гьар са кардал алайди аферин тир,
Яшамишрай, къалаз гьунар, лезгияр!
Самур вацIал кьатI авуна, декьейбур,
Чилел мягькем кьил виневаз къекъвейбур.
Ватандихъни хайи чIалахъ гелкъвейбур,
Яшамишрай куьн пак чанар, лезгияр!
Девирар къвез, мад хквезва девирар,
Гел галачиз фида вири эмирар.
Экуьвилихъ тхузвай чи уьмуьрар,
Яшамишрай агалкьунар, лезгияр!
Зун – Сажидин хва яз лезги миллетдин,
Са инсан я вири хьтин – адетдин.
Къадир авай гуьрчегвилин, зегьметдин,
Яшамишрай тагур янар, лезгияр!
СА ВУН ТУШ КЬВАН
Са вун туш кьван, са зун туш кьван кайиди,
Дуьнья вич гьакI туькIуьр хьанва, азизди!
Бахтлубур хьун патал тир чун хайиди,
Гъетер йифиз куькIуьр хьанва, азизди!
Вири шезва, гайибурни тагайбур,
Сад кьванни заз аквазвач бахт жагъайбур.
Сад Аллагьдиз сад я хайи, тахайбур,
Кьисмет – гьалчай муьгьуьр хьанва, азизди!
Пулдихъ бахтар эгер къачуз хьанайтIа,
Эгер къизил, гимиш къизил къванайтIа,
Пис ийсанар алпандин цIу канайтIа,
Лугьудай хьи, суьгьуьр хьанва, азизди!
Гьар сад рази хьун герек я гайидал,
Чун гьалтнава сад масадал - кайидал.
Кайи чка сагъар хъийиз къайидал,
Хура авай рикI гъуьр хьанва, азизди!
Секин ийиз хьайи кьадар рикIер дар,
Лугьумир хьи, вакай хьанва аяндар.
Чир хьайила кIуьни цуру са кьадар,
Закайни са шаир хьанва, азизди!
ЛЕЗГИСТАНДА
Кьакьан дагълар, Земземдин цин булахар,
Гъиляй къведай гьар жуьредин кIвалахар,
Жейранри хьиз ийиз вердиш дамахар,
Лезгистанда рушар ава - гуьзелар.
Лезги хуьрер, дерин сирер тарихдин,
Чахъ гадаяр ава туьнт тир къилихдин.
Гимиш кварар кьаз вердиш са къуьнуьхъди,
Лезгистанда рушар ава - гуьзелар.
ЧIарар бурма, пIузар хурма ширин тир,
Уймах сивел алайди шад хъуьруьн тир,
Кардиз викIегь, акьулдизни дерин тир,
Лезгистанда рушар ава - гуьзелар.
Чин суьретдин, яру хъуькъвен кьилерин,
Муьгьуьббатдив ацIай чIулав вилерин,
Устадар тир цIай квай лезги кьуьлерин,
Лезгистанда рушар ава - гуьзелар.
Сажидинахъ вилер ава кьатIидай,
РикIер рахаз вердиш хурун кьватидай,
Акур инсан чипел гьейран ийидай,
Лезгистанда рушар ава - гуьзелар.
ХАЛИС ДУСТАР
ВикIегь душман къад сеферда хъсан я,
Дуст жедалди дустуникай чакъал яз.
Душман ятIан, ам викIегь тир инсан я.
Алчах касдив жедай меслят са къал яз.
Алчах касди, къалуриз вич ви дуст яз,
Кьулухъай къвез, риб асухда дабандиз.
Ви серф гъиле гьатай чIавуз, вун суст яз,
Ам элкъведа хер алай са къабандиз.
Я рекьидач ада ви чан хкудна,
Я хуьз жедач, тахсир гьалал авуна.
Азабар гуз, чан туьтуьниз акъудиз,
И чакъалдиз гьикI лугьуда дуст вуна?
Ам жанавур ятIа, аслан жез алахъ,
Женгина кьин айиб кар туз садазни.
Фу недатIа, эркеквилел нез алахъ,
Ватан патал жаваб гуз хьухь вадазни!
Низ хьайитIан дуст лугьунни гунагь я,
А михьи гаф хуьх намус хьиз, пайдах хьиз.
Вун эркек яз халкь авурди Аллагь я!
Ватан хуьнуьн карда герек даях яз!
Квез герек я, рахунар, къалмакъалар,
Дустар жагъур хъувун ая давамар!
Тамар кьери хьайи чIавуз чакъалар,
Гьатнавайбур я жагъуриз авамар!
АКУРБУР ТИР АХВАРАР
Къванер гъидай тир Генжедай регъверин,
Фахъ гьикьван дад жедай регъвей гъуьрерин?
Шишер ягъай хьтин чуьлдин къуьрерин,
КIвале жедай гьавани кваз ширин тир.
Берекатар квахьан яшлу ксар хьиз,
Чуьллер хьанва хендеда тир сусар хьиз,
Чилер пайна пулдихъ лидин кIусар хьиз,
Чаз хажалат, дерт багъишна дерин тир.
Гьардан гъиле ийидай кар-затI жедай.
Хуьруьн къена кьве чкадал чад жедай,
Кимер вуч тир, гьар мягьледа кIватI жедай?
Анал гьар къуз жедайди шад хъуьруьн тир.
Камаллуйри ийиз жедай суьгьбетар,
Сусар жедай гьазур ийиз шуьрбетар,
Аяларни къугъваз, ийиз гьужетар,
Ялар ягъиз жедай тарак серин тир.
Фейи вахтар рикIел хквез кьилелай,
Амаларни къачуз жедай чилелай,
Чуьлда гзаф жедай хайи кIвалелай,
Зегьметчияр патал кIвалах къалин тир.
Сана ген гуьз, сана векь яз багъларай,
Садбур хквез суьруьяр гваз дагъларай,
Школадай хтайла, текъвез кьарай,
КIватIдай кьилер гьам мухан, гьам къуьлуьн тир.
Гила вуч я, кIамач ийиз кIвалахар,
Гьардан кIвализ хъваз хканва булахар.
Я рушарив гумач куьгьне дамахар,
Кьакьан кIвалер сад, кьвед, вири чилин тир.
Сажидин, ваз акурбур тир ахварар,
Гъилин регъвер амаз, амач чIахарар.
Я фермайяр, калер амач, я хварар,
Незвай фуни, къуьлуьн, мухан, силин тир!
РИКIИХЪ ГАЛАЗ КЪАЛ
Гьикьван эхда за ви гъамни хажалат?
Вакай мармар къван хьанвани, я кьей рикI?
Зун алахъна хуьз намусни адалат,
Зи эхирзаман хьанвани, я кьей рик?
КIанидахъ ви галаз кьунач амалар,
Муьгьуьббатдив чараз тунач чумалар.
Гьихьтин рушар авай гуьзел тамалар,
Вун зал пехил хан хьанвани, я кьей рикI?
Куьз на хабар кьадач къе зи гьалдикай?
Хабар тушиз хура авай къалдикай?
Зун тахьайтIа, негь авуна, тIалдик квай,
Гадарнавай чан хьанвани, я кьей рик!?
Вун къван хьана хуьдалди за хуруда,
ДуркIун, я лекь хьун хъсан тир далуда.
ЧIулав са чIар тун тавуна чуруда,
Закай чIуру ван хьанвани, я кьей рикI?
Сажидин жен, кьалуналлай нуькI хьтин,
Вун хуруда чуьнуьх хьанва сикI хьтин.
Гьайиф зи рикI, жегьил чIуван цуьк хьин,
Зун кьин эрзиман хьанвани, я кьей рикI!
ЧУН АЛАХЪИН
Ша, чун кьведни хъфин къекъвей рекьерай,
Анра цуьквер экъечIнава векьерай.
Гьар са хиял фейи кьван чи рикIерай,
Санал кIватIиз жедатIа, чун алахъин.
Зун яргъариз акъудна зи кьисметди,
Гару тухвай чубарук хьиз зегьметди.
Сабур кьадач, куьз ятIа чи миллетди,
Ша кван, кьатIиз жедатIа, чун алахъин.
Зун ана вахъ, вун ина захъ вил галаз,
Къурана чун, патав вацIар, гьуьл галаз.
Гила кьванни, садан садахъ гъил галаз,
Чавай катиз жедатIа, чун алахъин!
Лувар кьванни квач чак кьведак, лув гудай.
Ракъинал кьван хкаж хьана, цIув гудай.
Чи душманрин, чун кьвед чавай къакъудай,
Хиял кьатIиз жедатIа, чун алахъин!
Акакь тийир ятIан ибур хиялар,
Дустар кьванни хьурин чна аялар.
Белки чи бахт, а дуьньяда яз ялар,
Гьана гьатиз жедатIа, чун алахъин!
ГЕЖ ХЬАНВАЧ
Я залум дерт, куьз алатдач чандилай?
КIвач атана патал ала сурал зи.
Залан пар я итим кьейи къандилай,
ЦIай эцигиз алахъмир тIун хурал зи!
«Гьелелигда геж хьанвач, чаз вахт ама. -
Лугьуз, на зун алудзава рикьелай.
Чаз муьгьуьббат къужахда кьаз бахт ама,
Вун, кIаниди, алатзавач рикIелай».
Чилиз финни, экъечIдани цавариз?
Эй Сад Аллагь, элкъуьр хъия жегьилвал.
Къуват це чи муьгьуьббатдин лувариз,
Яргъаз авун патал чавай пехилвал.
«Гьелелигда геж хьанвач, чун жегьил я, -
Лугьуз на зун, алдатзава, аял хьиз.
Чи арада авайди вуч мензил я?
Хуш я заз вун рикIе авай хиял хьиз».
Зазни чида, вазни чида адетар,
Жакьваз жеда чун пехилрин сивера.
Акакь тийир мурадар я минетар,
Гужуналди тван тийин чун кIевера.
Гьелелигда геж хьанвач чаз, - лугьумир.
Чун яргъалай акунни са кIвалах я.
Я жувани жув сефил яз къалурмир,
Муьгьуьббат чи гьуьл кьван дерин булах я.
ГЬИКЬВАН ШИРИН Я?
Хайи ватан, вун гьи кьадар ширин я,
Лугьуз четин жезва анжах гафарал.
Зи кIанивал вахъ а кьадар дерин я,
Цуькверин хьиз ашукь хьанвай гатфарал.
Рагъ экъечIдай гьар йикъан вахт гуьзетиз,
Закайни цуьк хьанва халис ракъинин.
МичIивилихъ, мекьивилихъ гьуьжетиз,
Суракьдава зун бахтунихъ къекъуьнин.
На заз гайи яргъи уьмуьр, и шадвал,
Алцум ийиз тежер цIийи кьилелай.
Къакъуд ийиз тежерди я чи садвал,
Кьейилани алат тийир рикIелай.
Хайи ватан, зи чан, зи тан, бахтлувал,
Ви рекье зун гьазур кас я чанни гуз.
Анжах вуна кIанарна заз гьахълувал,
Дустар кIаниз, пис ксариз къванни гуз.
Ви вилерай акваз диде, бубани,
Заз вун ширин жезва агъдур сеферда.
Заз ширин я зи хайи хуьр, убани,
Зун емишдин тар я гъанвай бегьердал!
ЛЕЗГИ ПАТАЛ
Лезги патал намус - адан пачагь я,
Адаз чара касдин буйругъ герек туш.
Гьар са лезги намус михьи къуччагъ я,
Адаз са нин ятIан къуллугъ герек туш!
Им лагьай чIал туш, чун беглер я, ханлар я,
Амма чир хьуй, лезгияр я уьзденар!
Дамах гвачир, дуьзвал кIани халкьар я.
Женгер чIугваз лигим хьанвай беденар!
Лезгийриз чеб вине кьун кIан хьайид туш,
Агъузвални кьаз вердиш туш лезгияр.
Чарадан гаф къачур лезги хайид туш,
Адахъ анжах ава халкьдин дердияр.
Недай фуни, кIвал хьайила, ацукьдай,
Лезгийри нефс ахъа ийич, къаних яз.
Ийидай кар чIехибурал алукьдай,
Инсанар я, намуслувал хуьнуьх яз.
Лезги патал бес я дагълар, Касдин гьуьл,
Арандин чил – бубайрилай ирс яз тур.
Гьар лезгидихъ ава фагьум ийир кьил,
Ам вердиш кас туш кьур кIвалах кирс яз тур.
Лезги лугьур гаф метлебдиз дерин я,
Ам пайдах хьиз гьазур я чун вине кьаз.
Лезги намус, гьар лезгидиз ширни я,
Вичин ватан са чIехи тир дуьне кьаз.
Эй жегьилар, чешне къачу намуслу
Инсанрилай, къуллугъ авур эллериз!
Тахьун патал чарадалай чун аслу,
Зегьмет чIугван, куьс гана хьиз гъилериз!
ЛЕЗГИНКАДИН КЬУЬЛУЬНАЛДИ
Лезгинкадин кьуьлуьналди ц;ай хьтин,
Чи жегьилри ийизва халкь гьейранар.
Рушни гада – эверайдаз гьай хьтин,
Мягьтел жезва акур ч;авуз жейранар.
Гадад к;вачер - к;арар хьтин далдамдин,
Чилик хик;из, къудгъун жезва цавариз.
Рушан гъилер, ван хьайила макьамдин,
Ухшар жезва лацу лифрен лувариз.
Гадани, кьил такабурдиз тик кьуна,
Тамашзава рушан буйдиз, бухахдиз.
Руш лагьайт;а, акъваз тежез рик; кьуна,
Гуьрчег жезва, кьуьл авунвай дамахдиз!
Лезгинкадин макьамди руьгь хкажна,
Кьве жегьилдиз лув гуз к;ан я цавариз.
Заз к;анзава, хилер кьуьнтел къакъажна,
Кьуьлерин дем элкъуьр ийиз сувариз!
Сагъ хьурай чи Лезгинка кьуьл, тарихдиз
Къадим хьанвай, хкажиз чи гуьгьуьлар!
Гьикьван туьнтбур ят;ани куьн къилихдиз,
Лезгинкадин кьуьл ийиз ша, жегьилар!
ГЬА ДИДЕЙРИН АЯЛАР
Тамаш садра, цавуз - рагъ, варз, гьетерин,
Йифер гъетрен, йикъар ракънн экв хьтин;
Чуьллер аку, билбилринни къветерин,
Вацраз тамаш, чиг тир фиринск хьтин.
И дуьнядиз гъайибур, жез кьегьалар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
Куьн дуьньядиз тамаш, гуьрчег тегьердин,
Океанар, гьуьлер, вацIар, булахар?
Куьн чуьлериз тамаш, гьар са бегьердин;
Багъ, ник - аран, кьакьан дагълар - яйлахар.
Зегьмет чГугваз, хайибур, яз шад ялар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
Тамаш, шумуд жуьре ава миллетар,
Са стхаяр, са вахар, са дидеяр;
Тамаш, гьикьван чIугвазватIа зиллетар,
Чун сад садаз тахьун патал мидяяр?
Хайибур, гваз ислягьвилин хиялар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
Ша, инсанар, ислягьвал хуьн чилел чи!
Лув гун чна къунши вацрал, гъетерал.
Къуй михьи цав, рагъ алаз хьуй кьилел чи!
Дидеяр хуьн, чун хвейи хьиз гъилерал!
Гайибур чаз: акьул, чирай амалар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
Сажидин, на вил тияна яшариз,
ЧIалар багъиш чи дидейриз, бикейриз.
Чеб ухшар тир ислягьвилин къушариз,
Шадвал гъизвай, ракъин экв хьиз уьлквейриз!
Дуьз тербия, багъишай чаз камалар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
ЛУВ ЦЕ МАНИ
Дагьни Аран сад хьана дегь чIавалай,
Чи азадвал хуьн паталди женгера.
Дагъдин лекьер сирнав ийиз сувалай,
Гьикьван гуьзел ятIа тамаш мензера?
Вили тир цав кьуна дагъдин кукIвари,
Булахрикай вацIар жезва ватандин.
Шагь дагъдин кIукI кьунва яцIу муркIари,
Шалбуз дагъдай ван къвезва заз азандин.
Лув це мани Шалбуз дагъдин кьилелай,
Ван жедайвал гьар са лезги хизандиз.
Чун рази я Аллагьдилай, Чилелай,
Чаз къулайвал ганвай икьван хъсандиз.
Лезги чилер - берекатрин никIер тир,
Багъ-бустандин буллух хьурай девлет тир.
Сагърай чи халкь дуствал кIани рикIер тир.
Дуьнья машгьур «Лезгинкадин» миллет тир!
Дуьнья элкъвез ракъинлай, вич вичелай,
Ам гьетерин алемдава, Шалбуз дагъ.
Саламар це чи халкьарин мецелай,
Чун къветерин алемдава, Шалбуз дагъ!
КIВАЧЕРИК КВА ЖЕННЕТ ХАЙИ ДИДЕЙРИ
Куьн, Женнетдихъ къвекъвезвайбур югъ ва йиф
Яргъа авач, куьн патав гва, вилик ква.
Хъсанвилихъ авуниз хас тир тариф,
Ам дидеяр алай гьар са чилик ква.
Эеннет кIандай гьар са касди дидейриз,
Гьуьрмет ая, куьн дуьньядиз акъудай.
Вилерин нур кIан ятIа кун нинейриз,
Дидеяр хуьх, куьн арадиз акъудай!
Диде Сад я, Аллагь хьтин, рикI хьтин.
Адан хатур хаз тахьурай, Женнетдин,
Хуьз алахъ ам, атирлу тир цуьк хьтин.
Ширин мецел, юкьва аваз гьуьрметдин.
Женнет акун кIан ятIа, чан аламаз,
Куьн дидейрин тамаш гуьзел суьретриз.
Чан зи диде, - лугьуз рахух, ван алаз,
Гьуьрмет ийиз, гьар са хъсан адетриз!
ФИЗВАТIА КУЬН АХВАРАЛ?
Диде лагьай тIвар акьалтай чIавалай,
Рагъ, варз кими тежедай хьиз цавалай,
Садра кьванни, алатна жув жувалай,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?
Гъуьлуьн, кIвалин залан буржар хивеваз,
Дуланажагъ кьиле тухуз, кIевеваз,
КьепIин кьилихъ, лайлай мани сивеваз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?
Гьина велед аватIани, чир ийиз,
Гьар жуьредин дуьшуыприкай сир ийиз,
Мурадрикай, хиялрикай къир ийиз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?
Дидеяр чаз уьмуьр бахшай ксар яз,
Дидеяр чи даим жегьил сусар яз.
Чаз акьулар яз гайибур тарсар яз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?
Дидеяр гьич ксар туштIан рекьидай,
Гъетер я чаз, цаварилай жагъидай.
Вахт авачир, чеб патал кар ийидай,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?
УМУДРИКАЙ
Умударни гъетер хьиз я цававай,
КIан хьуналди акакь тийир къакъудиз.
Шумудра, Аллагь, тIалабнай за вавай,
Тек са умуд кьванни кьилиз акъудиз.
Шумуд умуд ама цава гъетер хьиз,
Анжах йифиз куькIуьниз, къуз хкахьиз.
Зун акурла чуьнуьх жезва къветер хьиз,
Садбур катиз, садбур валак акахьиз.
Зун умудар амаз фида мукьвара,
ТуькIвеначтIан, шад я абур аваз хьун.
Са зун туш кьван авайди и накьвара,
Дуьз яни кьван вири бахтар жуваз хьун?
Умудри зун чIугваз хьана виликди,
ХьаначиртIа, белки закай къван жедай.
Хъсан крар ийиз таз зав гъиликди,
Япара зи муьгьуьббатдин ван жедай.
Умудлу хьун кутугнава инсандиз,
Умудсуз хьун кьейибуруз хас жеда.
Сажидин, на фагьум ая хъсандиз,
Умудлуди бахтавар са кас жеда.
ВИЛ ГАЛАМА, ВИЛ
Алатна фена са шумуд йисар,
РикIел алама вахтар чи жегьил.
Финни рикIелай уьмуьрдин тарсар?
ХьанватIани жув къужа хьиз агьил.
Ахварайни вун, вил галаз, такваз,
Алудзава за хажалат йифер.
РикI акъатзава, чIередал къугъваз,
Акур вахтунда сад садахъ лифер.
Вун мад са сефер шадвилив хъуьрез,
Ахкун хъувунихъ вил галама, вил.
Муьгьуьббатдикай вав рахаз серес,
Са декьикьадихъ вил галама, вил.
Вун, рикIе шикил туна, катнава,
Ядигар ягълух амаз ви гъилин.
Зун хажалатрин юкьва гьатнава,
МичIи тир йифиз, тама хьиз къалин.
Садра кьванни вун ахквадач жал мад,
Лугьузва рикIи рекьидай кьиляй.
Уьмуьрни кIамач бахтлу тир ва шад,
Рекьиз кIанзава кьисметдин хъиляй.
Вун мад са сефер шадвилив хъуьрез,
Ахкун хъувунихъ вил галама, вил.
Муьгьуьббатдивай вав рахаз серес,
Са декьикьадихъ вил галама, вил.
ЦIАЙЛАПАНАР
ЦIайлапанар яна цIувди гапурдин,
Пад авуртIа, ам дагъ хьанач, чарх хьанач.
Мягьтел я зун, аламат я акурди,
Чил зарзана, са къван кьванни ярх хьанач!
Шумуд асир къвез, алатна, дагъ гьа дагъ
Яз амазма, тик кьуна хьиз кьил цава.
Къагьриманар рекьин тийиз, сагъ я, сагъ!
Кьуна даим гапур авай гъил цава!
ТIурфанрикай кичIебур туш лезгияр!
Дагъдин лекьер, кашар, мекьер тийижир.
Вилик фида, экъичайтIан ивияр,
Амма кьулухъ элкъвез, рекьер тийижир!
Нек хъвайибур лезги дидед хуралай,
Гьулданар я, лигим хьанвай цIаяра!
Ават тийир ичер яргъаз таралай.
Дагъдин лекьер, вердишбур тир къаяра!
Дагъларал жив къвада элкъвез хар хьана,
Абурукай вацIар хьурда, ятар жез.
Къагьриманрин шиверикай гар хьана,
Лув гуз фида вили цавай картар жез.
Лезги хьурай, табасаран, цIахурви!
Куба патан чи Давудан рухваяр.
Дагъвияр я дарги, авар, яхулви,
Чахъ лезгийрихъ ава игит архаяр.
Ирандин шагь Надир чукур авур хьиз,
Нече-шумуд катна инай, кьилер таз?
Дагълар сагъ я, гьич са кьацIни тавур хьиз,
ЦIайлапанар куькIунзава, кьилер тIаз!
Дагъ гьа дагъ я, халкь гьа халкь я эбеди,
Дегиш жеда анжах тIварар душманрин.
Кьил агъузна къекъведай туш лезгиди,
Къагьриманар тир гьарма са заманрин.
Чун лезгияр я къадим тир адетрин,
Мугьман кIандай, амма такIан душманар.
Дустар я чун гьар са жуьре миллетрин,
Гьич са касни ийин тийир пашманар.
Чахъ Аллагьди фагьум, фикир паталди,
Веревирдер ийиз вердиш кьил ава!
ХкечI тийир гьар гаталай гаталди,
Мел-мехъеррин зарб Лезгнинка кьуьл ава!
Кьакьан дагълар, дигай аран, къуьлерин,
Гад кIватIалдай никIер ава, чил ава!
Вич Къавкъаздин шагь тир дерин гьуьлерин,
Адалатдин Кас тIвар алай гьуьл ава!
Яшамишрай лезгияр чи, кIвалахда,
Даим зирек, игитар тир женгера.
Чун чи къадим адетар хуьз алахъда,
Душманрин кьил тваз са-садан дингера!
И дуьньядихъ гьич са касни ишемир,
Гьарда вичин ахтармиша эхирар.
ГьакI нубатсуз дуьнья куьне къечемир,
Халкь гишила, сад-вада хъваз чехирар!
ЖЕГЬИЛРИН СУВАР
Рагъ хьиз экъечIай чи гьар са йикъан,
ТIебиатдик хуш кутазвай лувар;
Гьунарриз зурба, дережа кьакьан,
Яшамишрай чи Жегьилрин сувар!
Беденриз сагълам, шадлу тир гуьгьуьл,
Спортдал машгъул чи гьар са жегьил,
Гьар акъажунра: гимишни къизил,
Яшамишрай чи Жегьилрин сувар!
Квез ачух я къе гьар патахъ рекьер,
Къугъваз вердишбур, акъудиз гьекьер;
Галатун течир дагъларин лекьер,
Яшамишрай чи Жегьилрин сувар!
САМУР ВАЦIУН ДИДЕД ШЕЛАР
Цаваривай тIалабай марф чилерал,
Вай-зай хьана, накъвар хьана вилерал.
Самурдин ци бала гъанвай кьилерал?
Квез лезги халкь язух кьванни къедачни?
Дагълар чибур, живер чибур, булахар,
Цуькверивди безетмиш тир яйлахар,
Гьар са рекьяй чIурзавайла кIвалахар,
Квез лезги халкь язух кьванни къведачни?
Гурлуз атай Самурдин вацI, кьер кьуна,
СДК-дал атIана рацI, хъел кьуна.
РикIяй чIугур гапурдин кьацI, хер кьуна,
Квез лезги халкь язух кьванни къедачни?
Самурдин там са кьилихъай кьуруриз,
Кьерекай чIем хкудзава цIуруриз.
Самур дидед рикI тIанурда чуруриз,
Квез лезги халкь язух кьванни къведачни?
Самур вацIун дидед шелар сел хьана,
Дагъдай агъуз авахьзава кьел хьана.
Дуьнья машгьур авур чIехи эл хьана,
Квез лезги халкь язух кьванни къведачни?
РАГЪ ХЬАНА КУГ
Эвел дагълар авудзава ракъини,
Кьакьан цава ахварзавай ширин тир.
Гьич садавай тІалабзавач гьакъини,
Инихъ мана-метлеб ава дерин тир:
Виридалай мукьва ксар Аллагьдиз.
Кьакьан дагълар, икрам ийиз саймиша!
МуьтIуьгъ тушир са шагьдиз, са пачагьдиз!
Ахпа яваш-яваш вичин экуьвал,
Гуз эгечІда ракъини пак чуьллериз.
ЦІурур ийиз цава амай мичІивал,
Экв экъичда ахваррик квай вилериз.
Ван къачуда, виликди физ, вацІари,
Йигин жеда лепеярни гьуьлерал,
Гарар ашукь ийиз таза къацари,
Ничхиррин ван акьалт жеда чуьллерал.
Зун мягьтел я ракъинин терс къилихдал:
Садбур куда, садбуруз гуз чимивал.
Кьил элкъуьрна цІун ялавдин сирихдал,
Ни ганатІа адаз икьван къенивал?
Миллиардрин девирра куз алемда,
Вирибуруз бахшзава вич цІай хьана.
Хкахь тийир экв Аллагьдин Къелемдал,
Чаз адакай мергьеметдин пай хьана.
Мягьтел жемир, Сажидин, вун ракъинал!
Чешне къачу ракъинлай гьар кІвалахда.
Зегьмет чІугу, вил тахьана гьакъинал,
Садрани кІан жемир гьатиз дамахда.
Хайи халкьдин шииратдин рагъ хьана,
Илгьамдин цІай куькІуьна куг ви чандал!
Кьил цава яхъ, шииратдин дагъ хьана,
Дамах ийиз жуван халкьдал, Ватандал!
ВИРИ ДИДЕЙРИЗ
Диде я чун туьретмишна, инсан яз,
Руьгь кутуна чак, ничхиррин лувар хьиз.
РикІин кІаник хьвена азиз, масан яз,
Чун хайи югъ кьиле тухвай сувар хьиз.
Гьикьван тариф авуртІани дидейриз,
Кумукьзава чун дидейрин буржуник.
Икрам ийир саягъ пак тир пІирериз,
Хкат тийир кумазма чун харжуник.
Дидедин тІвар багьа къашар гьарфарин,
Сад садалай масан хуш тир бахтар я.
Хайи вахтар: гад, зул, кьуьд ва гатфарин,
Дидейри чаз багъиш авур вахтар я.
Чахъ гьар садахъ са диде я авайди,
Сад Аллагь я, гьар садал чан гъайи кас.
Гьар са рекьяй кьурла вине авайди,
Диде я чун хана, нек гуз, хвейи кас!
ЧАРА ХЬУНУХЬ –ТАБ Я
Ватандивай чара хьунухь - таб я, таб,
Заз Женнетни кІандач жагъай патарал.
Къурбатдив хуш ара хьунухь - таб я таб.
ГьикІ жеда заз, къекъвейди хьиз цацарал.
Им такІан хьун туш патарал яшайиш,
Ватандин руг шекердилай ширин я.
Хайи чилел кеф тушни хьун яшамиш?
Ватан лугьур гафун метлеб дерин я!
Ваз сифте яз акур экв, нур, чимивал,
Сифте къачур михьи гьава атирдин;
Къуьрезни кваз ширин тирла хайи вал,
ТІанурдин фу квяй я дад квай химирдин?
Хайи Ватан, кьакьан дагълар, жив алай,
Ирил чиляй экъечІзавай булахар;
Вили тир цав, гагь рагъ, гагь-гагь циф алай,
РикІяй акъуд яни жери кІвалахар?!
Ватандивай хьайитІани яргъара,
Ватан рикІяй акъат тийир са затІ я.
ХьайитІани къвана марфар, юргъвара,
Ватан мецяй акъат тийир сад ад я!
Уьмуьр яргъи хьнвай Ватан ширин я,
Сажидина хиве кьазва рикІивай!
Ватан дидед багъишай шад хъуьруьн я.
Акъуд ийиз тежер дуьз тир рекьивай!
АКВАЗВАНИ КВЕЗ?
«Аквазвани квез вуч авунатІа?»
Путина суал ганай ООН -да. -
Гьикьван халкьариз гуж авунатІа,
Са девирдани тахьай законда?»
Бомбаяр вегьез, шегьерар, хуьрер,
Вагьшивилелди кІаняй акъудиз.
Сагъар тежедай авуна хирер,
хзанар санал кІваляй акъудиз.
Катзава халкьар, кьулухъ таз ватан,
Ажал авачиз, декьин паталди.
Къекъверагар хьиз уьлквейра патан,
Фу тІалаб ийиз къекъуьн паталди.
Къачагъар хьтин кьабулиз такІанз,
Европади чин элкъуьна кьулухъ.
Куьчери халкьар акурла дакІваз,
Камунин кьилиз ийизва шулугъ.
Аквазвани квез Америкади,
ГьикІ ажизвилел гъанватІа халкьар.
Кьабул ийизвач патан руквади,
Шез, вилерилай атай кьван накъвар.
«Аквазвани квез вуч авунатІа?»
Путина суал ганай ООН -да. -
Гьикьван халкьариз гуж авунатІа,
Са девирдани тахьай законда?»
ДИДЕДИН ЧІАЛ
Жуван дидед чІал такІанди,
Лезги туш!
Жуван бубад кІвал такІанди,
Лезги туш!
Жуван къамат таквадайди,
Гуьзуь туш!
Гьахъсуз, гьахъ яз къаладайди,
Гуьзгуь туш!
Зун лезги я, Лезгистан зи
Ватан я!
Зун лезги я, чІални кваз зи
Руьгь, Чан я!
Лагьай чІал туш маса чІалар
Заз хуш туш!
Я авачиз чанда ялар,
Зун буш туш!
Къуй гьар садаз дидедин чІал,
КІан хьурай!
ТакІан инсан дидедин чІал,
Къван хьурай!
Зун – Сажидин, лезги шаир,
Лезги я!
Къалурзавай халкьдин шикил,
Гуьзгуь я!
ЧІАЛ АМУКЬДА
Гьарайзава гзафбуру,
Чи лезги чІал квахьна лугьуз.
Сад-вад гафар чарабурун,
Къвез, чи чІала гьахьна лугьуз.
Къуни-къунши хьайи чІавуз,
Рушар гуда, сусар гъида.
Яргъарай, лув гудай цавуз,
Аламатдин къушар гъида.
ЧІал квахьдай туш, халкь амай кьван,
Халкьни квахьдач чІал амай кьван.
Лезги иви чак кумай кьван,
Чахъ Ватан хуьр-кІвал амай кьван.
Заз чида, чІал хирде хьанва,
Чара чІалан гафар рахаз.
Къемедадин перде хьанва,
Сада -садан кефияр хаз.
Са пай – ана, са пай – ина,
Чара -чара гьукуматар.
АватІа лагь гьахъвал гьина?
Кхьидайвал малуматар.
Чи чІал – ЧІал я, чил – чи Чил я!
Халкьар Сад хьухь, вуч авуртІан!
Чаз кІаниди – регьбер – Кьил я,
МуьтІуьгъ тежер гуж авуртІан!
Лугьумир хьи Сажидиназ,
Михьи лезги чІал такІан тир.
Вуж ятІа лагь а аннамаз,
Жуван Ватан, КІвал такІан тир?!
ШАГЬ ДАГЪ АЛА ЮКЬНИ ЮКЬВАЛ
Виридаз хьун патал мукьвал,
Шагь дагъ ала Юкьни юкьвал.
А пад - лезги, и пад - лезги,
Самур вацІни сергьят хьана.
Авун патал кьве пад лезги,
Чи душманриз регьят хьана.
Я кІвал кІаняй акъатайбур,
Я сурун фул акатайбур!
Куьз са халкь кьве пай авуна?
Са вил ишез, са вил хъуьрез,
Халкь авуна эрез-мерез,
Хкахь тийир цай авуна!
Ийичир за агьни -аллагь,
ГвачиртІа халкьдин дерт, валлагь.
А падни – жув, и падни – жув,
Къвез-хъфидай рехъ агална.
Я залум, на гьикІ хана лув?
Я Сад Аллагь, Вакай чарар,
Ийиз тамир са халкь чара!
Пис ксариз нянет ая,
Жаза гана Алпандин цІув,
Чун Сад хъийиз минет ая!
ХИЙИРАР, ЧАН ЛЕЗГИЯР
Гьар са йикъан къадир чир хьун паталди,
ТІебиатдин атир чир хьун паталди,
Лугьун чна, гуьгьуьл къачун паталди:
Квез пакаман хийирар, чан Лезгияр!
Гьар нисинихъ, эгечІдайла, ял ягъиз,
Лампа саягъ, куькІуьрдайвал, кьал ягъиз,
Лугьун чна, сада садаз гъил ягъиз,
Квез нисинин хийирар, чан Лезгияр!
Нянин чІавуз, хкведайла кІвалихъди,
КІеретІ-кІеретІ ва я кьилди кьилихъди,
Лугьун чна, авуна гъил виликди:
Квез неанин хийирар, чан Лезгияр!
И пуд чІавуз, артух ийиз гьуьрметар,
Алахъин чун, чІугвадайла зегьметар.
Лугьун чна, тавун патал туьгьметар:
Квез и чІаван хийирар, чан Лезгияр!
Сад садавай чара жедай вахтуна,
Гьуьрмет, хатур хуьн паталди тахтуна,
Лугьун чна, хуш яз мад гьалт хъувунал:
Гьелелигда, гьелелиг, чан Лезгияр!
ВАД АГЪЗУР ЙИС
Валлагь, дустар, Дербент патал,
Вад агъзур йис – лап тІимил я.
Ашукь хьанвай Нарин кІунтІал,
Ам лап михьи са къизил я!
Тамаш адан буй-бухахдиз,
Адан машгьур тир къеледиз!
Шукур хьурай Сад Аллагьдиз,
Акьул гайи Кас келледиз.
Шумуд агъзур йисар фена,
Дявейрани, тІурфанрани?
Ам хуьз гьикьван эллер кьена?
Гьикьван туна кафанрани?
Нарын къеле - къеле язма,
Дербент ама яз гьа Дербент.
Паруд са пай гьуьлемазма,
Чун паталди ама са дерт:
А вадакай кьвед авунва.
Пуд агъзур йис, атІана берт,
Сада вичиз мед авунва.
И карди чун авунва перт!
Ибур куьлуь-шуьлуьбур туш,
Тарихдикай атІун йисар.
Агъзур йисар куьруьбур туш,
Эхир фагьум тийир ксар.
Зун судья туш, я зун Аллагь,
Чарабуруз ийиз туьгьмет.
Дуьзвал багьа затІ я, валлагь!
Гьахъсузвилиз ава туьгьмет!
ГьакІ ятІани, Дербент къени,
Жегьил шегьер хьиз аквазва.
РекІер авайбуру къени,
Ам багьа яз хуьз аквазва.
Шад суварар тухуз кьиле,
Чахъ къадим тир Дербент ава!
Мугьманриз гуз атанвай къе,
Фуни ширин шуьрбет ава!
Яшамишрай Дербент шегьер,
Нарын хьтин къеле авай.
Гьар са йисуз кІватІиз бегьер,
Еке крар гъиле авай.
Вад агъзур йис – тІимил я ам,
Виш жуьредин миллет авай.
Муьрхъуь такьар къизил я ам,
Вад агъзур сан девлет авай.
Ийидайла сувар къарши,
Ша, чун рахан Шадвиликай!
КІватІна халкьар, къуни-къунши,
Пайдах ийин Садвиликай!
Сажидинни куьн арада,
Вад агъзур сан суварик жен!
Агалкьунар кьаз харада,
Хайи халкьдин луварик жен!!!
РЕКЬИН ТИЙИР ПОЛК
Сифте йикъалай къарагъай дяве,
Акъвазнай чи халкь душманрин хура.
Вири азабар кьуна хьиз хиве,
АтІанай мурдал вагьшийрин чара!
Гьикьван ама чир тахьана кьван сур,
Обелискайри гъам кутазва чак!
РикІел хтайла, кефи жезва чІур,
Рекьин тийир полк, рекьин тийир полк!
Дуьньядал тахьай и жуьре дяве,
ЦІай ягъиз, кайи шегьерар, хуьрер;
Яракьрин хуруз, цІай авай сиве,
Вилик фенай куьн, жезватІан хирер!
Кьейи кьванбурун чил хьанва сурар.
Садбур хтана, шадвал кухтаз чак.
Пайдахрал алай яру тир нурар,
Рекьин тийир полк, рекьин тийир полк!
РикІел алама а залан йисар,
Далу патана авай кашни мекь.
Четинбур хьана а чІаван тарсар,
Битав гьулданриз элкъвез хьана ракь.
Эхир кьилелди вахкана буржи,
Вичин мугъарда терг авуна вак!
Ватан саламат хуьз алахъай чи,
Рекьин тийир полк, рекьин тийир полк!
Кьейибур -кьена, хтайбур тир сагъ,
Ватан азадна, душманар – кукІвар!
Халкьдиз багъишна азадвилин рагъ,
Гегьенш ахъайна бахтарин ракІар!
Кьейи аскерар, авачир сурар,
Амач лугьунал гъизва чна шак!
Куьн патал кузва экуьнин ярар,
Рекьин тийир полк, рекьин тийир полк!
ГЕРЕК Я
Девиррилай девирралди лув гана,
Катзава вахт, женгер хьана тарихдин!
Шумуд душман вичи кягъай цІув кана?
Дагъви халкьдин сирер чирна къилихдин!
Эхиз тежер гужар акур вахтуна,
Садвал хуьнуьх – чи бахтунин куьлег я!
Лезгистандин тІвар хуьн патал Тахтуна,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
Шагь дагъ, Шалбуз, Земземдин яд Самурдин,
Азадвилин даяхар я, даяхар!
Лезги халкьдин абурлувал Сабурдин,
Берекатрин булахар я, булахар!
Багьа я чаз са кап кьван чил, ругни кваз!
Адан гьар къван, ккІални кваз – Куьмек я!
Хуьн паталди тара авай мугни кваз,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
Гъетерихъ кьван авай буйдин кьакьанвал,
Къагьриманар ава Лезги Ватанда!
Гьам Зегьметда, гьам Женгина кІубанвал,
Эбеди яз хуьзва чна чи чанда!
Дуствилер хуьз, Къадим лезги Адетар,
Хкахь тийир цІай рикІе хуьз зирек я!
Сад хьун патал Дагъстандин миллетар,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
Ислягь уьмуь хуьн паталди, чан гана,
Кьейи Ксар – игитар я, игитар!
Чапхунчияр терг хьайила, къван гана,
Руьгь амачир мийитар я, мийитар!
Гъед тиртІа ам, ивичІнавай Чилерал?
Шарвилиди къалурай Рехъ, Экв я чаз!
Ашукь жедай Ватандални Эллерал,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
САД БАХТУНИХЪ
Сад бахтунихъ, сад вахтунихъ къекъвезва,
Абур гьинай ва гьикІ жагъур жедатІа?
Рагъ - чилелай, Чил ракъинлай элкъвезва,
Сад масадахъ диде – руш хьиз гелкъвезва,
Абур кьведни завай машгьур жедатІа?
Вахт аквазва: йисар, варцар, йикъар жез,
Бахт – лугьудай ван хьана, ам аквазвач.
Уьмуьр физва гагь цифер, гагь ракъар жез,
Гагь чинал хъвер, гагь вилерал накъвар жез,
Чин гьар юкьуз, гуьзгуьдай кьам аквазвач.
Белки вахт, чаз – бахт я лугьуз ганватІа?
Гьар са кІвалах туькІвей чІавуз кІанивал.
«Бахт, бахт»! -лугьуз шумуд ада канватІа?
Шумуд садан ада кефи ханватІа?
Сад Аллагьди заз бахшнава къенивал.
Вахт – гьа вахт я, амма бахт – са маса затІ.
Вахтар ава шадни жедай, пашманни.
Сад Аллагьди туькІуьрнава гьар са затІ,
И дуьньядал халкь авунвай са-сазатІ,
Гьардахъ вичин дустни галаз, душманни.
Эй Сажидин, вал къведалди вахт ва бахт,
Чириз кІани шумудни сад хьанватІа?
Вахт жагъайла, бахт жагъанач, амма вахт,
ЖагъанатІан пачагьвилин кьакьан тахт,
Чидани ваз шумуд ада канватІа?
ЛЕЗГИЙРИКАЙ РАХАДАЙБУР
Лезгийрикай рахадайбур,
Гьам хъсан, гьам писвилихъ:
Гъавурда жен акьадайбур,
Намус гъана хьиз вилик!
Вил вегьирай эвел кьиляй,
Дегь девиррин тарихриз.
КІантІа хъуш яз, кІантІа хъиляй,
Къимет гуй туьнт къилихдиз!
Туьнтвал ганвай къванериз хьиз,
Гьулданрилай кІеви тир.
Зиреквални, лекьериз хьиз,
Дамар лезги иви тир.
Лезгийри гьич кьур туш хиве,
Са чІавузни ажизвал!
Душманар тун гьар сад кІеве,
Тушни кьилин винизвал?!
Чапхунчияр каш акъатай,
Шумудра чал атана?
Шумуд садан чалди атай,
Хъфена кьил атІана?
Надир шагьдин гъвечІи стха,
Атай, къекъвез ажалдихъ;
Иранда йикь ийиз ваха,
Шез ацукьна мажалдив.
Дили хьайи Надир шагьни,
Са кІус амай есир кьаз.
Кьулухъ катна гьа вагьшини,
Вичин хиве тахсир кьаз.
«Эгер ахмакь хьанватІа куьн,
Лезгийрихъ галаз кукІуІ!» -
Лугьуз, эхир хьанай секин,
Хкахьна хьиз цІай квай цІукІ!
Арабарни, туьркверни кваз,
Чун муьтІуьгъриз атанай.
Шегьерарни, хуьрерни кваз,
Чпинбур яз кьатІанай!
Абурукай къе вуж ама?
Абурун гьич гелни амач.
Къени, гьелбет, гьа гуж ама,
Амма чахъ гьа хъел амач.
Дуьз фикирдал алайбуруз,
Чун гьуьрметлу дустар я!
Дяве ийиз атайбуруз,
Жаваб гуз чун устар я!
Лезгийрикай рахадайбур,
Аллагь рикІел гъана хьиз,
Ахпа рахух, женг тухвайбур,
Тарихриз яб гана хьиз!
АЗАД ЖЕДАЙ ЛЕЗГИЯР
Лезги халкьдин дердер аваз рикІера,
Шумуд кьегьал авазва дуьз рекьера?
Къалгъанарни чІуру хъчар никІера,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Чахъ авачир вуч ава лагь, бахт патал?
Женгер чІугваз, халкьдиз лайих тахт патал.
Пулар гвайбур, харж ийизвай, вахт патал,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
РикІяй чІугур гьенеф хьтин Кьулан вацІ,
Хайи халкьдин сагъар тежер рикІин кьацІ!
Я балабан, кфил тежер кьерен нацІ,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Хуру гатаз, гьарайдайбур бул аваз,
Рекьизва халкь, чанда мекьи фул аваз.
МутІлакьбурни, шкьакьбурни пул аваз,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Гегьенш чуьллер, кьакьан дагълар, вацІарни,
Самур Куьре, Къуба, Хачмаз, КцІарни,
Кас гьуьлни чахъ, къаратикен цацарни,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Гафни чІал сад мус жеда чи эллерин?
Эхир кьисмет гьикІ жеда Садвилерин?
Устадар тир ксар иблисвилерин,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Сада -кьведа чан гана, кар туькІуьдач,
Чи рикІерин къати цІаяр туьхуьдач!
Женгер чІугун тавуна, бахт жагъидач,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Сажидинан мез аватна сивевай,
Буржар кьилиз акъуд тежез хивевай.
ЧІуру ксар дуьздал акъуд, кІевевай,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
ВАТАНДИКАЙ КЪЕЙДЕР
Ватан – ам зи рикІин хиял, чІал я зи,
Багъишзавай на играми, Лезгистан!
Ватан – лезги миллет я, хуьр-кІвал я зи,
Бахшнавай, на дагъ-аран - Дагъустан!
Ваз къуллугъиз, зегьметкеш я, лукІ я зун!
Вун заз диде, бубани тир мисал я.
Вун паталди куькІунна куз, цІукІ я зун,
Вун чандилай багьани я, масан я!
Зи уьмуьрдин гьар са йис, гьар са югъ -йиф,
Вун паталди гьайиф текъвез пучда за!
Хуш тахьайтІа, зи къуллугъ ваз, зи тариф,
Азиз эллер, лагь тІун куьне, вучда за?
Ватан – тан я, Ватан – чан я, Руьгь я зи!
Ам тушни заз нек гайиди хуралай?
Ватан – арха, Ватан – зи Халкь, РикІ я зи!
Ватан – Гимн я – чир авун бурж хуралай!
Багъиш ая алакь тавур кІвалахар,
ЦІун ялаври кузва зи хур, тІанур кьван!
Зи чІаларкай хьуй квез Земзем булахар,
Чир жедайвал, за зегьметар чІугур кьван!
Чилни – Ватан, сурни эхир – хатан я.
Зи гьар са чІал – са къелем я бегьердин!
Зун ви хва я, вун зи хайи Ватан я,
Россиядин, виликан СССР -дин!
Диде-буба ажалдивай къакъудиз
Хьун мумкин я, амма завай Ватан зи,
Къакъуд жедач, я зун инай акъудиз!
Куьз лагьайтІа, ам гьар Зерре, Чан я зи!
Ватан патал къуллугъ авун паталди,
Еке -еке къастар ама зи Чанда!
Шиирар гуьз, гьар гаталай гаталди,
Берекатрин югъ вегьезма Ватанда!
Сажидинни куьн хьтин са инсан я.
Ватан кІани, инсан кІани рикІивай.
Зазни Ватан гьа квез хьтин масан я,
Къакъудмир зун ватанперес рекьивай!
ЧИР ЖЕДАН?
Чарадакай рахаз вердиш,
Женни кьуна акъвазриз тІиш?
Ислен мус я, тийижир киш,
Гьим ятІа варз, йис чир жедан?
Анжах чІуру кар ийидай,
Къени кар инкар ийидай,
Кефердихъ дакІар ийидай,
Гьим хъсан, гьим пис чир жедан?
Дуствилин чин тийир къадир,
Ламраз ухшар авай къатир,
Ухшарралди кьведни сад тир,
Жанвурни кицІ чир жедан?
Гатун цикІиз гьуьл такурдаз,
ХъуьтІуьз дагъдин кьил такурдаз,
Гатфар хьана, чуьл такурдаз,
Чепелукьни цІицІ чир жедан?
Дуьз гафарал тийир амал
Буйдиз инсан, къекъуьниз мал,
Нубат атай вахтундал лал
Авуна, мез хуьз чир жедан?
Сажидин, на ийиз рахун,
Кар авачиз мийир яхун.
Течир касдиз дерени хун,
Сарни девед йис чир жедан?
ЯРАБ
Хайи дидедин чІал течир шаир,
Хайи бубадин кІвал течир шаир,
Халкьдин рикІевай тІал течир шаир,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Халкь хажалатдин йикье авайла,
Дар чІавуз каша -мекье авайла,
Халкьдивай чара рекье авайла,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Шаир – Саид я, вилервай хьайи,
Шаир Эмин я, эллервай хьайи.
Хуьр етим туна, кІвалервай хьайи,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Халкьдин рикІикай яд хъун тавур кас,
Халкь патал рикІ кьве пад хьун тавур кас,
Халкьдихъ галаз сир сад хьун тавур кас,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Вахъ халкьдин дердер хьун тавур чІавуз,
Халкь патал тефеф чилиз, я цавуз,
Уьмуьр акъудай тамашиз къавуз,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб??!
Къулай чкадал жагъурна хьиз муг,
Гафар -чІаларин вегьена хьиз юг,
Шииратдиз хас авачирла куг,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
Багъиш ая заз рахунай гзаф,
Сажидин я, дуст, тийижир инсаф!
Гьинал эцигиз чин тийидай гаф,
Вунни шаирдай кьазватІа яраб?!
КАЦИ ХАЙИДА
Каци хайида, кьифер кьадалда,
Кьифре хайида, атІуда цлар!
Цава марфади -цифер кьадалда!
Ахпа марф къвада: гьакІ тІвалар, тІвалар!
Кацер хьаначиртІа, кьифериз вучдай?
Я кандуда гъуьр, кІатІа къуьл тачир.
хзандин суьрсет, са чпиз пучдай,
Кьифер неч каци са тахсир квачир!
Эхир пуч хьана хьи чи кьиферин,
Кацерикай чи Кьил хкудайтІа!
Квахьда чи ахвар кьуланйиферин,
Чи кІвачерик квай чил хкудайтІа!
Кацерин юкъуз – кацерин сувар,
Кьифер паталди сувар мус жеда?
Мукьвара жеда кицІерин сувар,
Язух кьиферик лувар мус жада?!
САД ВАТАНДИЗ
Сад Ватандиз буржлу я зун хайи тир,
Лезгистандин Дагъни Аран багъишай.
Къуьлуьн фуни чар булахар къайи тир,
Абулейсан марф хьиз цавай иличай.
Зун дидедин кумукьзава буржуник,
Зал чан гъана, багъиш авур лезги чІал.
Жуван хивез еке буржар къачуник,
Кутаз туна вуна гьар къуз, гуьзгуь чІал.
Эхиримжи буржни пара залан тир,
Шииратдин вилик даим есир я.
Буржар вири алудун зи план тир,
Алакь тавун зи кьисметдин тахсир я.
АХЬТИН РУШ ЖЕДАН?
Фу чараз течир, ишинна тини,
Акьализ течир хинкІардин чкал;
Чанахъ вуч ятІа, чин тийир сини,
Ацаз чин тийир я гамиш, я кал,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
НатІуфа, мехкІуьт, хашилани тІач,
Буран кІаневай аш ийиз течир;
Кьурай як, хуьхвер, какадарна хъач,
Афарар чараз авун тавур чир,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
Дуьшпери, дулма, тІуб чІугур хинкІар,
Гатуз давугъа, цуру нек мили;
Зулун вахтунда кьуруриз якІар,
Гьар са кар фагьум тийидай кьили,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
Гьар са хуьрекдин, затІарин верцІи,
Кьаз хьайитІа тІвар жедач атІа кьил.
Фирчиндин винел кьуьл ийиз кІарцІи,
Гьар са кар чидай авачир кьве гъил,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
ТІанурдиз ягъиз, хьарак чараз фу,
Регъверик чІахар, расука течир,
Суфрадал гъидай гьар жуьре къафун,
Кьелни яд авай къапар галачир,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
КІвалер-къар михьи, дуьзвилин къайда,
Атай мугьманди лугьур аферин;
Артух рахункай авачир файда,
КІантІа шегьердин, кІандатІа хуьруьн,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
Сажидин, на куьз тІа ийизва кьил?
Ахьтин рушар чахъ хьайид туш ерли!
КІвалахда –зирек, демера шад кьуьл;
Вердишар тавур крариз ферли,
Ахьтин руш жедан дидедихъ лезги!?
ЖЕЗ ЛАМРАН ЧIАЛАХЪ
Хьана кьван, хьанач Малла Несреддин,
Адахъ авай кьван са куьмекчи лам.
Хатурдиз -хатур, крар гьуьрметдин,
Ийир кас тир ам, гайидаз салам.
Инсанар, гьелбет, вири тушир сад,
Садбур авазвай чир жедай хатур.
Са бязи ксар гьалтзавай муртад,
ГайитIани чир тежедай ютур.
Хуруьнбур пара, авай тек са лам,
Гьайвандиз авач, ял ягъиз мажал.
Хиве кьаз, гьелбет, жедач кьван алам,
Рекьизвай гьаван аламаз кIвачел.
Мад атана сад, чIалахъ тежер кас,
Регъвяй гъуьр хкиз, це лугьзва лам.
«Лам кIвале авач!», - лагьайла адаз,
Кьулухъди хъфиз гьазур хьанвай ам.
Садра акуна, цуравай ламра,
Нубатсуз чIавуз, авуна гьарай.
Лам кIанз атайдай чIур хьана сумра,
Суал гуда кьван татана кьарай:
-На лугьудай хьи, «Лам авач кIвале?»
Хъсан кIвалах туш авун тапарар!
Малла Несредин ргана хъиле,
Ягъдач кьван гьар са сивиз дапIарар.
-Валлагь, я къадаш, гила чир хьана,
Фагьумдай келле авачирди вахъ!
Инсан яз вун зи, чIалахъ тахьана,
Регъуь тушни кьван, жез ламран чIалахъ?
ЧИЗМАЧ ХЪСАН
Лезги чIалан никIера цаз къалгъанар,
Вуч затIар я чизвач ерли къажгъанар.
Диванарни акъатайла, бажгъанар,
Гъилив -кIвачив квахьнава чи кIвалерай.
Мобильныйрай ийиз жузун -качузун,
Модда гьатна хайи тир чIал ужузун.
Дидедин чIал чириз, квачиз гьич юзун,
Урус чIалал рахазва чи хъилерай.
Дахдиз – пахан, дидедизни мамаша,
Лугьузва къе шумудни са кIамаша.
Акван тийиз са аваран тамаша,
Я ниси, я кIвегь жагъизмач целерай.
Кентни село хьанва тIварар хуьрерин,
Жерягь гьинай жагъурин и хирерин?
Кьилел бармак алукI ийиз къуьрерин,
Жув аслан хьиз гьикI аквада вилерай?
Нисин хуьрек амач обед атана,
Йикъан пуд чIав акъуднава, гатана.
Сабагь, ахшам лугьуз гьар къуз датIана,
Экуьн хийир алатнава рикIелай.
Чувал, тапрак элкъуьрнава турбадиз,
Кьуршахар кьаз физни кIамач борбадиз.
Дуьз лугьур тIвар течиз ата бубадиз,
ЦIар илитIиз къекъвезвалда хуьрелай.
Ацукьиз чин тийиз кIвачер кучудна,
Чи адетар чан аламаз кучудна?
Булушкаяр метIерал кьван акъудна,
Культурнаяр хьанва шумуд, куьрелай?
Гьар садан тIвар кьаз жеч харчи гафарин,
Чка чизмач кьулантарцин, юрфарин.
Гуниярни тийиз акси марфарин,
Ажуз ксар хьанва гьатта къуьрелай.
Я Сажидин, бес хьурай ви гьараяр,
РикIел хкиз куьгьне карвансараяр.
Ша, къур кьванни тийин чна араяр,
Жув михьи кас яз къалурмир пIирелай!
ХАЛКЬ АВУНВА АЗАД ЯЗ
Сад Аллагьди халкь авунва азад яз,
И ихтияр низ ава кьван чIур ийиз.
Дидейри чун хайи чIавуз гьар сад яз,
Куьз дуьнья чаз алахъзава сур ийиз?
Къуй гьар сада ризкьи тIуьрай зегьметдал,
Къуй гьар са кас ашукьбур жен гьуьрметдал.
Пехил тежез сад масадан миллетдал,
Алахъин чун дарамат, кIвал, кьур ийиз!
Я инсанар, им дуьнья я мугьмандин,
Чи арада чка тахьуй душмандин.
Чун алахъин гьар са кIвалах инсандин,
Вирибурун куьмекдалди гур ийиз!
Амма ксар ава пехил рикIерин,
Душманар тир къалгъанар хьиз никIерин.
Терг авуна хажалатар йикьерин,
Гьар са касдин чина экуь нур ийиз!
Сажидиназ амач такур аламат,
КIвалах чIуриз бес я вишдаз са ламатI.
Чи азадвал хуьн паталди саламат,
Алахъин чун мукалдикай тур ийиз!
БЕС ИКI ЖЕДАН?
Ламра хъсан ялнач лугьуз,
Тахсир квачир тIум атIудан?
Хуьрек тадиз хьанач лугьуз,
Гурмардаллай гум атIудан?
Кикер чилкин хьана лугьуз,
Гъилел алай гъил атIудан?
Бармак гъваш лагьана лугьуз,
Тадиз фена кьил атIудан?
Аламатдин затI я дуьнья,
Кьуьзуь хьунвай ширин жедай.
Вич элкъвей са кIватI я дуьнья,
Гагь рагъ къвез, гагь серин жедай.
Яд кIватIунал вацIаравай,
Аждагьан Кас гьуьл ацIунни?
Къурабадин яргъаравай,
Ватандикай вил атIунни?
Гьикьван девлет кIватI авуртIан,
Кесиб хуьруьн кIвал хъсан я.
ХъуьтIуькай на гад авуртIан,
Деведилай кал хъсан я.
Сажидиназ акурвиляй,
Квез и гафар тикрарзава.
Ген гуьдайла, какурвиляй,
Ви кIвалахар инкарзава.
КЬИСМЕТДИН САГЬИБ
Эгер кьисметдин ятIа вун сагьиб,
Сад Аллагьди ваз авунвай багъиш;
Гьи кьадардин ваз авуртIан къаргъиш,
Гьич са душманни вал жедач гъалиб!
Вучиз лагьайтIа, кIан я ваз Ватан!
Дидени буба ава виридахъ,
Амма тербия гузва гьар жуьре.
Чапхунчи душман атанвай бере,
Женг чIугвада на - сада иридахъ!
Вучиз лагьайтIа, чан я ваз Ватан!
Куьруь я лугьуз игитрин уьмуьр,
Жуьреба-жуьре къведа заз ванер.
ТIарам яхъ жуван кьисметдин кьенер.
Я гуьлле, гапур, хьел акат тийир,
Гьулдандиз ухшар тан я ваз Ватан!
Игитрин тIварар амукьда рикIе,
Алат тийидай тарихдин гелер.
Багьа ятIа ваз ви чIал, ви эллер,
Хуьз кIан ятIа ваз ви хайи уьлкве,
Вун халкь авур руг, къван я ваз Ватан!
Эгер кьисметдин ятIа вун сагьиб,
Сад Аллагьди ваз авунвай багъиш;
Ви рикIин кIенкIвел атIанвай нехиш -
Жеда лагьанвай гьар сана гъалиб!
Ви чандилайни кIан я ваз Ватан!
РАКЪУРМИР КУЬН РИКIЕЛАЙ
Квез и гуьзел дуьнья багъиш авурбур,
Куьн паталди азиятар чIугурбур;
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!
Аялар яз, кьуна хурал хвейибур,
Куьн уьмуьрдин бахтлу рекьел гъайибур;
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!
Четинвилер ийиз гьар къуз гъиликди,
Чаз уьмуьрдин дуьз рехъ къалурай виликди;
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!
Диде-буба – кьвед кьве гъед я цававай,
Гьуьрмет ая жедай гьарда жувавай.
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!
Чан аламаз гьуьрмет ийиз, кIвалаха,
Диде-буба рикIерал хуьз алахъа.
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!
ГЬИКЬВАН ВАХТ Я?
Гьикьван вахт я, къведа лугьуз, вил алаз?
Рекье-хвала хьанач жал ваз машин, дуст?
Хатур, гьуьрмет авун патал кьил алаз,
Шумуд югъ я, фу нен тийиз, гишин, дуст.
Я пака къвен, я тахьайтIа, муькуь къуз,
Физ хьана зи рикIяй агъзур хиялар.
Белки къвен вун рагъ авай са экуь къуз,
Шад жедайвал зи хзан - зи аялар.
Вил рекьеллаз, ахъаз тазва варар за,
Лугьуз жедач, гьазурлухни авуна.
Шумуд сефер рекье туна чарар за,
Интернетдай пудра тикрар хъувуна.
Къведа, жеда, гафар ава, кар авач.
Зун вил алаз амукьун ваз хуш ятIа?
Я ви хура, къвез, акьадай гар авач,
Къведа лугьуз, татун метлеб вуч ятIа?
Артух гафар герек туш чи арада,
Белки вахъни ава себеб кIвалахар.
Акьван чIавал, белки рекьер кьурада,
Яд авачиз амукьич чи булахар!
Туьгьмет туш им авурди за чIаларал,
Сад кIан хьун я, садни ава кьисметар.
Къвез тахьайтIан, рази я зун чарарал,
Атун-хъфин яз кьазватIа зегьметар!
Сажидин туш мугьман кьабул тийир кас,
Белки чир жен атай чIавуз кIвализ, дуст.
Вунни зун хьиз тир вахтунда шаир кас,
Куьз хиве кьун акъудзавач кьилиз, дуст?
АТIЛУХАНАН МЕДРЕСАДИН СУХТАЯР
Агъа-СтIал, къадим багъдат дередин,
Хуьрерин шагь вични чIехи Куьредин,
Чирвал къачуз атанвай гьар жуьредин,
АтIлуханан медресадиз сухтаяр!
Фу авай хуьр, гегьенш мулкар, чуьллерин,
Фур тир чIехи сарубугъда къуьлерин.
Машгьур хьанвай векилралди хуьрерин,
Ина твазвай цIийи-цIийи къайдаяр!
Мугьаммед ал Ярагъиди кIел авур,
Аслан хандихъ пис рахана, хъел авур,
Тарихдани алат тийир гел авур,
Авай ина баркаллу тир рухваяр!
Къанни вад суз женгер чIугур асир яз,
Шамила вич вугай чIавуз есир яз,
Гьар са дагъви кьур вахтуна тахсир яз,
Вагьши хьанвай Урусатдин хахаяр!
Абдул-Гьамид, Етим Эмин, Ших-Буба,
КъепIирвини Гьажи-Мурад буй зурба,
Авун патал Урусатдин гуж туба,
Кьаз алахънай къазаватдин яхаяр!
Эхиз хьанач Урусатдин зулумар.
Терг ийиз кIанз Дагъустандай залумар,
Бунт къарагъиз, авур чIавуз малумар,
Инкьилабдин кьунай вири чкаяр!
Туьркиядихъ авун хана ихтибар,
Ружа, гьенеф гваз экъечIнай кесибар.
Гьикьван чпихъ авайтIани таъсибар,
Гъалиб хьана яракьар гвай нахаяр!
Етим Эмин азарлу яз, къаткана,
Азадвилин женг юкьвалай кьатI хьана.
Пуд кьегьал хва, гарданра еб гьат хьана,
Тахсир квачиз, хъиляй гана жазаяр!
Кесиб халкьдал илитIна хьиз жермеяр,
Хъуьрез хьана, башибузукь семеяр.
Са жизвидлай ийиз са-сад лемеяр,
Вирибурун атIуз хьана чараяр!
Гьажи-Мурад, Абдул-Гьамид, Ших-Буба,
Амачиз, чи Эминаз гуж тир зурба.
Ясда гьатнай Дагъустандин хуьр-уба,
Гьайиф лугьуз, чанар гайи архаяр!
Садвал патал, аслу туширвал патал,
Чпин чанар гайи ксар халкь патал,
Азадвилин женгер чIугур гьахъ патал,
Куьн рикIелай алуд мийир, балаяр!
Сажидиназ дуьньядикай хабар я,
Зи рикIелни алудайди къабар я.
Авур гужар, гьисаб кьуртIа, гьамбар я,
Эхир чпиз къалумарна къазаяр!
ДЕРБЕНТ Я, ДУСТ
Савдагарри пул нвех хьтин гуьзвалда!
Дербентдиз «мал» - вацI хьиз Самурдин,
Сел кьилеллаз, звал кьилеллаз физвалда!
Тахта базар-якIар гьерен ятурдин,
Артух гафар герек къведач хатурдин,
Лагьай къимет гайидаз затI гьат жеда!
Лугьумир хьи, ужуз жеда, бул жеда!
Гьар алверчи вичин чIалал рахазва.
Ятур къачун тавурданди - кIул жеда!
Базар халкьдай къажгъан хьана ргазва.
Вердишбуруз и кар гуьрчег аквазва.
Бейхабар кас къурху хьана, кат жеда!
Дербент я, дуст, Дербент я им - Бомбей я!
Суал гана, жаваб пулдйхъ къачудай.
Базар, Ислен, Саласа ва Арбе я!
Жуьмя юкъуз суваб пулдйхъ къачудай!
Ясин кIелиз, кьийибурухъ кучудай,
Ибадатар ийиз халкьар кIватI жеда!
Дербентдикай шагьид хьана асиррин!
Нарин къеле -къачуз тежер шагь хьана.
Агъзурралди сурар хьана есиррин,
Халкьар патал агьузарни агь хьана.
Гьич садални леке къведач ягь хвейи.
Киш юкъуз ял ядай менсеб тат хьана!
Нихъ пул ава - адаз вири гьатзава!
Садаз Дербент - кIвал, муькуьдаз - дустагъ
Садбур иниз куьч жез, садбур катзава!
На лугьуда, сад - игит, сад - къачагъ я!
Гьар миллетдиз Дербентда вич къучагъ я!
Гьар куьчедихъ вичиз хас ни, дад жеда!
Сажидиназ Агъа-СтIал хуьряр тир,
Акур саягъ лугьун тавун - синих я.
Бязибуруз Каспи гьуьл - са виряй я!
Заз багьади адан туьнт тир къилих я!
Вуч лагьайтIан, девлетлуяр къаних я!
Гьар садав са маса гудай затI жеда!
Дербент бару, чухваз гару, марфари,
Камари хьиз чIагурнава варарал!
Гьар атайда кхьей кьадар гафари,
Дамахзава гьар жуьредин крарал!
Мягьтел я зун ЯхцIур касдин сурарал!
Зияратар акурла заз шад жеда!
МУБАРАК
Ракъинал хьиз къизилдикай зар алай,
Райондикай Сулейманан тIвар алай,
Халис шегьер авун патал кар алай,
Вафалубур жен чун хайи Ватандиз.
Къуй абурухъ агалкьунар бул хьурай!
Къуллугъ ийиз хайи халкьдиз хъсандиз,
Агьалийриз тух ва чими къул хьурай!
Мубаракар авунилай къецелай,
ТIалабун я вирибурун мецелай -
Жедайвал чун кІвенкІве гьар са хцелай,
Дуьз рехъ къалаз алахъ гьар са инсандиз.
Зегьметчийриз зегьмет гьакъи - пул хьурай!
КIватI хьана са гьуьрметлу тир хзандиз,
Берекатлу гатфарни гад, зул хьурай!
ВИНИ СТIАЛАР
Вини СтIал – дережадиз виневай,
Пуд хуьруькай сад тир вини кьилевай;
Афериндин гьар са кIвалах гъилевай,
Бес ви тариф тавуна за нин ийин?
Сирер чирун патал ислам илимдин;
Мовзолей тур Аругъуддин алимдин,
Макан хьайи нече-шумуд малимдин,
Бес ви тариф тавуна за нин ийин?
Пуд СтIалар - стхайрин са сирер тир,
Дуьнья машгьур авур еке хуьрер тир,
Шумудни са тухум-тара пIирер тир,
Бес ви тариф тавуна за нин ийин?
Халкьар авай вафалу тир зегьметдин,
Баркаллуяр авай еке гьуьрметдин.
Къадир чидай гьар са жуьре миллетдин,
Бес ви тариф тавуна за нин ийин?
Вилаятда хъсанвилихъ ад авай,
Къагьриманар лигимардай чад авай.
Гьар себебдин «Мевер» булах яд авай,
Бес ви тариф тавуна за нин ийин?
Хуьрерикай сад тир къадим Куьредин,
НикIер къизил, шабалатрин дередин,
Гьар са емиш авай, ципицI ширедин,
Бес ви тариф тавуна за нин ийин?
Чун пуд СтIал, са тухум, са тарадин,
Агъа Каран шегьер тир арадин;
Халкьар авай бахтлу хьунин мураддин,
Бес ви тариф тавуна за нин ийин?
МАКАН АДЛУ КРАРИН
Агъа СтIал - макан адлу крарин,
Тарихда вун гьатна къизил гьарфарал.
Гьар илимдин ирид жуьре нурарин,
Ашукь я зун ви медени крарал.
АтIлуханни Вини Ярагъ Мегьамед,
Кьве шейхдизни Аллагь патал я рагьмет!
Девирар къвез, селлер хьтин вацIариз
Физва, кьисмет кьил гьар патахъ къекъуьриз.
Камаллуяр ивичIзава яцIариз,
Зигьиндин цIай халкьдин кьиле куькIуьриз.
Етим Эмин, Абдул Фетягь эфенди,
«Гьинва?» -лугьуз тушни шиир кхьейди?
Сулейманни СтIал Саяд - шаирар,
Абурун кар давамайбур пара я.
Илим вилик тухуз физва магьирар,
Тесниф авур ктабар са хара я.
Абдул Гьамид - чIехи буба тIвар алай,
Къе шад тир югъ я ви кьилел зар алай!
Сагъ хьурай зи СтIалвияр, эллериз,
Вафалувал къалурзавай гьамиша!
Девлетар кIватI жедайди хьиз гьуьлериз,
Куьне рикIер лезги халкьдиз багъиша!
Чун чир хьарай вужар ятIа виридаз,
Къурбанд хьурай чаз СтIалар гайидаз!
ЭМИНХУЬР
Шумуд йис тир вун рикIеваз,
Ви суракьдин шад рекьеваз?
Элдин патай салал я ваз,
Я Эминхуьр, я Эминхуьр!
Гьар шегьерда, гьар са хуьре,
Шад межлисар агъзур жуьре.
Къуба, Хачмаз, Самур, Куьре,
Я Эминхуьр, я Эминхуьр!
Етим Эмин чи Арандиз,
Багъиш хъувур и деврандиз,
Тамашзава халкь гьейрандиз,
Я Эминхуьр, я Эминхуьр!
Гьайбатован «шаир Эмин» -
ХупI камаллу кас я муъмин!
Лезги халдин дагъ тир замин,
Я Эминхуьр, я Эминхуьр!
Къухмаз кIунтIал Шарвили Шагь,
Куьн сад-садав кьазвачни, пагь!
Зунни вал ашукь я, валлагь!
Я Эминхуьр, я Эминхуьр!
Шииратдин Мекке СтIал,
Сулейманав гума ви тIал.
Шадлу межлис хъия кIватIал,
Я Эминхуьр, я Эминхуьр!
Сажидина лагьай чIалар,
Къизилгуьллер алай валар,
Вун сагърай шад авур гьалар,
Я Эминхуьр, я Эминхуьр!
Тикрар:
Лув це, лув це гележегдиз,
Къамат гуьрчег, тир Эминхуьр!
Лув це кьакьан дагъ-этегдиз,
РикIерин экв, тир Эминхуьр!
ТАДЖ МАХАЛ
Эй рикІ, вид вуч къал-макъал я?
Эхир за вун суьгьуьрда тваз, кутІунда!
Вилик квайди мовзалей Тадж Махал я,
Эцигнавай Шах Жагьанан вахтунда.
РикІ алай паб Мумтаз кьейи береда,
Жагьанавай эхиз хьанач хажалат.
Индиядин Агърада и жуьреда,
Эцигнава аламатдин и алат.
Виш йисара къвез, тамашиз инсанар,
Гьейран жезва мовзолейдин кІвалерал.
Дишегьлийрик кутаз тахьуй нукьанар,
Абур кьуна, хуьз алахъ куьн гъилерал!
ДУЬНЬЯ ЗУРЗУРАЙ ЦIУД ЙИКЪАН СУВАР
Яру пайдахри ахъайна лувар,
ЦIуд юкъуз дуьнья зурзурай сувар!
Мотросни аскер, фялени лежбер
Кьиле акъвазна чи Ленин регьбер,
И шад суварин виш йис я тамам!
Фялейриз жеда заводар-фабрик,
Лежберриз багъиш ийида чилер!
Ван хьайи чIавуз, ийиз шад тебрик,
Женгера хьайи зегьметчи эллер,
И шад суварин виш йис я тамам!
Фяле-лежбердин хьана гьукумат,
Дуьньядин винел чкIана сесер.
КIаняй акъудна чIулав зулумат,
Сифте яз туькIуьр авур СССР,
И шад суварин виш йис я тамам!
Виш йисан къене хьайи дявеяр,
Квазни такьуна, гъалиб хьайи чун;
Инкьилабчийрин жегьил невеяр,
Азад ватандин сагьиб хьайи чун,
И шад суварин виш йис я тамам!
Къе а гьукумат варани зара,
Авур ксариз эллерин лянет!
Мад яру бегьер гъана а тара,
СССР хьун мад ийизвай гуьзет,
И шад суварин виш йис я тамам!
ГЬИКЬВАН ГУЬЗЕЛ ТИР ЧИ СССР?
Рагъ экъечIдай, рагъ акIидай патаз кьван,
Шумуд жуьре дагълар авай, дуьзенар?
Хкаж хьана Шалбуз дагъдин кукIваз кьван,
Шумудни са жуьре авай хзанар,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
ЦIукьуд-цIувад республика сад хьана,
Фяле-лежбер иесияр бахтарин.
Стхаярни вахар хьтин шад хьана,
Яшамиш жез цIийи жуьре вахтарин,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
КIелиз, кхьиз, сагъламвал хуьз эллерин,
Азад зегьмет хьанай мехъер, мел хьтин.
Иесияр хьана мублагь чилерин,
Артух ийиз берекатар селлерин,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Фабрик, завод, хазинаяр чилик квай,
Вирибур тир иесияр девлетрин.
Гьар са рекьяй, гьар са карда вилик квай,
Векилар тир гьар жуьредин миллетрин,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Душманривай эхиз тежез чи гурвал,
ЧукIуриз кIанз башламишнай дявеяр.
Гьи кьадардин ганайтIани чаз курвал,
КукIвар авур а душманрин къелеяр,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Космос муьтIуьгъ хьана совет халкьариз,
Дуьнья кIвачел къарагъарнай, дустар жез.
Берекатар багъиш ийиз накьвариз,
Гъалибвилер къазанмишдай устIар жез,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Ленинани Сталина туькIуьрай,
Азад совет макан хьанвай гурлу тир.
Чи гьукумат гъед тир чилел куькIуьрай,
Яру пайдах, вад пипIен гъед нурлу тир,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Бегьемсузрал ават хьана гьукумат,
Тахьай мисал авуна ам, тарашиз.
Къур хъувуна халкьариз мад зулумат,
Вагьшияр чаз ягьанатдив тамашиз,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Сажидина хабар кьазва къе квевай,
Гьахьтин власть хъижедатIа туькIуьриз?,
Гьар са мурад тамам ийиз рикIевай,
Лугьудайвал, азад тир рагъ куькIуьриз:
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
СТАЛИНАКАЙ
Гьар ни вичиз вуч лагьайтІан течиз,
Сталин зурба кас хьанай, заз чиз.
Эллерин патай гьуьрметар вичиз,
Къазанмиш авур чаз вождь хьанай ам.
Куьгьне шинелда акъудна уьмуьр,
Вири дуьньядиз гуз чидай эмир.
Гьар садан кІвале хьун паталди мир,
Аннамиш авур чаз вождь хьанай ам.
Граждан дяве, халкь рекьиз кашу,
Хаинрал ада арушнай кашу.
Гитлер кицІ хьтин ва адан кьушун,
Куз, кармаш авур чаз вождь хьанай ам.
Советрин Союз хкажна цавуз,
Кесиб аялрив куьтягьиз таз ВУЗ,
Сталина тІуб хкажай чІавуз,
Кар къурмиш авур чаз вождь хьанай ам.
Фабрикни завод, клуб, школа,
Авачир шегьер сад кьванни къала.
Вич амачтІани халкьдин рикІ ала,
Яшамиш авур чаз вождь хьанай ам.
Са бязибуру, тарашай девлет,
Адакай рахаз, ийизва къилет.
Са хзан хьурай са шумуд миллет,
Кар артмиш авур чаз вождь хьанай ам.
Гунагь квачир кас тек Сад я – Аллагь,
Сажидин вуна гьахъ паталди лагь.
Течиз гъалатІар хьанатІан, валлагь,
Кар дуьзмиш авур чаз вождь хьанай ам!
ВУН ГЬИНИЗ Я?
-Вун гьиниз я эй - Сулейман буба?
-Зун зи халкь патал бахтунихъ къекъвез!
-Квез герек я бахт - тахтуниз зурба?
Эхир рекьидай каш-кашув текъвез. -
И суалди ам авунач мегьтел, -
Заз бахт герек туш халкьар галачир! -
Заз асайиш кIвал, азад тушиз эл,
Дуьньяни кIандач ракъар галачир! -
Физва девирар - дурнайрин цIиргъер,
Гагь Кьибле пад, гагь Кефер жагъуриз.
Шаир Сулейман хьана чаз регьбер,
Гьахъвилихъ фидай сефер жагъуриз!
ИкI физва йисар дурнайрин саягъ,
Амма кьулухъди жен тийиз элкъвез.
КуькIуьнна арша экв гудай чирагъ,
Сулейман хьтин шаирдихъ къекъвез.
Совет гьукумат Ленина туькIуьр
Авур Ватанда Сталин регьбер,
Кьиле акъвазна, чирагъ хьиз куькIуьр,
КIватIална санал фялени лежбер.
СтIалдал алай Сулейманакай,
ЧIехи Кавказдин яз кьуна векил.
Сулеймана чи заманадикай,
Гуьзел шииррал чIугуна шикил!
Сулеймана хьана хкахь тийир рагъ,
Россия, Кавказ, Дагъустан патал!
СтIал Сулейман гьамиша я сагъ,
Гьар са девирдин са инсан патал!
Сажидин, вуна тавуна акъваз,
Сулейманаз ви багъиша чIалар!
Халкьдихъ галаз рикI чIугуна акъваз,
Хци яракь я гьамиша чIалар!
ЛЕНИНАН МОВЗОЛЕЙДА
Сифте сефер яз вилерал жуван,
Тамашзава зун Лениназ чIехи.
Яру майдандал эллеминдин ван,
Гатузни чими, хъуьтIуьзни мекьи.
Ленина жизви акьална вилер,
Са вуч ятIани кьатIизвай саягъ;
Тамашзава зун ва мадни эллер,
На лугьун ина куькIуьнва чирагъ!
Адан хуш къамат, камаллу тир пел,
ЧIугунвай хвалар биришри дерин;
Бахтлу хьун патал зегьметчи тир эл,
Гьа кардалди ам ятIа чаз ширин?
Тамашзава зун атIун тийиз вил,
Инсанрин вацIу зун гваз катзава.
Куьз ацIузвачтIа, а кас авай гьуьл?
Гъавурда анжах гила гьатзава.
Кесибриз ганай ада азадвал,
Фяле-лежбердиз чилер, заводар.
Советрин Союз багъишна садвал,
Ихтиярар чаз ганвай гьи кьадар?!
Карагзама зи вилеркани къе,
Ленинан къамат, гьамиша уях.
Чанни гудай за а касдин рекье,
Къе адаз чакай кIанзава даях.
Садбуруз а кас акун хьанва шад,
Са бязибуруз бубадин душман.
ИНГЬЕ СУЛЕЙМАН
Эгер кьисметди ахъайна гъалатI,
УстIар кьейитIа, амукьда алат.
Амма шаирди тийидай рекьин,
Жевгьерар тада эллерив рикIин.
Ингье Сулейман, ингье адан саз,
Ширин сесерин ванер къвезва заз!
Ингье ичин тар, ингье а билбил,
Алахънавай чи шад ийиз гуьгьуьл.
Адан шиирри къалурзава рехъ.
Чирзава батIул ва вуж ятIа гьахъ!
Урус стхадив аваз къуьн-къуьне,
Ленинан пайдах кьаз тазва гьиле!
Руьгьламишзава азадвал гайи,
Хуьн патал ватан диде тир хайи.
Эвер гузва чаз акъвазиз уьткем,
Ислягьвилин рехъ хуьн патал мягькем?
Эгер кьисметди ахъайна гъалат!
УстIар кьейитIа, амукьда алат.
Амма шаирри зигьиндиз дерин,
Нагьмаяр тада несилриз ширин!
ДАГЪУСТАН
Хайи чилихъ тарих ава еке тир,
Машгьур я вун Шарвилидин уьлкве тир.
Зи Эренлер – кьвед лугьудай Мекке тир,
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!
Тарикъатди цуьк акъуддай чIавариз,
Мегьамеда акъудна вун цавариз!
Къуват гузвай гьар са лекьрен лувариз,
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!
Чун азад тир дагъвияр яз кьатIана,
Сталина къад лагьай суз атана,
Автономдин тIвар ганвай ваз датIана…
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!
Дуьнья машгьур баркалладин ад авай.
Къегьриманар лигимардай чад авай,
Стхаяр тир миллетрихъ тек сад авай,
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!
ХАЛКЬ АВУНВАЙ КСАР Я
Чун, шаирар - халкьдин рикIер шад ийиз,
Чун, шаирар – хъуьтIерикай гад ийиз,
Чун, шаирар – душмандин рикI пад ийиз,
Халкь авунвай ксар я!
Чун, шаирар – вири халкьар сад ийиз,
Чун, шаирар – хъсан крар фад ийиз,
Чун, шаирар – лигимардай чад ийиз,
Халкь авунвай ксар я!
Чаз, шаирриз – чир хьайид туш галатун,
Чаз, шаирриз – чир хьайд туш гъалатIун,
Течирбур яз, дуьз рекьелай алатун,
Халкь авунвай ксар я!
Чун, шаирар – багъишнавай диривал,
Чун, шаирар – игитар хьиз хайивал,
Яракьар хьиз, чин тийидай къуьруьвал,
Халкь авунвай ксар я!
Чун, шаирар – тарсар гайи Эмина,
Чун, шаирар – аскерар тир женгина,
Сулеймана тунваз халис гуьнгуьна,
Халкь авунвай ксар я!
Гьар са шаир – язва чун са ватандаш,
Гьар са шаир, течир куьруь, яргъи яш.
Винтовкайриз элкъуьрнаваз къарандаш,
Халкь авунвай ксар я!
ЧIЕХИ ДЯВЕДИН ГЪВЕЧIИ ТИР АСКЕР
Ватандин дяве фидайла кьиле,
Акъвазнавачир са касни кIвале.
Виридахъ галаз тавуна галат,
ГъвечIи дишегьли авалдай солдат.
КичIе тушалдай кьиникькай адаз,
Жаваб гадалда сада цIувадаз.
Къуьне винтовка, гъиле гранат,
ЧIехи дяведин гъвечIи тир содат.
Хер хьайибурал агакьриз куьмек,
ЗатI гумачирдаз гудалдай хуьрек.
Вичиз вич такваз цIун авай кьула,
Дяведин парар кьаз хьана кIула.
Кьуд салай виниз женгера къати,
Лигимна хуру, гьулдандин кьвати.
Гъалибвал къачуз хьун тавур галад,
Яшамиш хьана гъвечIи тир солдат.
Адетдин инсан, буй тиртIан куьруь,
Адан хуруда рикI авай чIехи.
ХтаначтIани женгерай вири,
Немсерин душман кукIварна пехъ.
Алатна йисар, игитар рикIел
Алама, жегьил уьмуьрдихъ цIигел.
Тек са дишегьли буй куьруь солдат,
Ерли рикIелай ийидач алат!
КЪВАНЕР ТУШ
Тимураз муьтІуьгъ хьун тавур ерли,
Къванциз элкъвенвай гада я Лезги!
Ватан патал чан гуз гьазур ферли,
Душмандин хура жида я Лезги!
Аквазвай кьван къванер – вири къванер туш,
Гьар са къванцихъ тарих ава вичиз хас.
Къванеринбур – гьакIан кьуру ванер туш,
Къванерихъни ава вичин талукь кас.
Вучиз къванер хаз четин я кIутадал?
Гьар са къванцихъ дагъдиз хас тир къаст ава.
Лигим хьанва, дуьшуьш хьана хатIадал,
Гьар са къванцихъ ракьуз элкъвей маст ава.
Къванер ава муьтIуьгъ тахьай цIаяра.
Къванер ава хуьзвай чипе тарихар.
Вири къванер гьар са пайи-паяра,
Дагъвийрихъ хьиз ава вичин къилихар.
Шумуд девир акунатIа къванериз?
Абурай кьил акъудун чи буржи я.
Гьар са къванцин тамашайтIа къуьнериз,
Садбур гьяркьуь, садбур гуьтIуь, гъвечIи я.
ГьакI ятIани заз кIанзавай, кьейила,
Жувни элкъуьн гъвечIи къванциз адетдин.
КIеве авай чIавуз, герек хьайила,
Гъиле кьадай яракь жез зи миллетдин.
Руг жедалди къванни хьунухь – бахт я, бахт!
Гьуьрмет ая гьар са къванциз Ватандин.
Чи гьар са къван къадим тарих – вахт я, вахт.
РикIел хуьзвай гьунар гьар са инсандин.
Куьн дагълариз тамаш къванер кIватIнавай!
Миллионрин йисаривай чIур тежер.
Цаварин тагъ кукIваралди кьатIнавай,
Абур мидаим я ерли сур тежер!
ИНСАН ХЬУНУХЬ
Гьич са тIални авач хьи рикI тIар тийир,
Сагъламвили мидаим вун шадарда.
Гьич са дертни авач рикIе цIар тийир,
Дертери ви кенефдин кьил квадарда.
Хъсан карди регьятарда рикIиз ви,
Шад хабарди хкажда вун цавариз,
Цанар цана, тум вегьей хьиз никIиз ви.
Адетдин югъ элкъуьрда ви сувариз.
Я инсанар, бес чна чун техвейла,
Ни ийида чаз хъсанвал, инсанвал?
Чун камаллу инсанар яз къекъвейла,
Яд уьлкведиз квахьна фида душманвал
Инсан хьунухь кьетIен туш са акунал,
Я девлетдал, я туш чIехи къуллугъдал.
Инсанар чир жеда кардал, рахунал,
Дамах ая гьар са акьулбалугъдал.
Кьиле акьул, сиве ширин мез ава,
Гъилерани къуват ава – сагъ я чан.
И дуьньядин гьар са не зава,
Зайиф кьал туш, беден - лигим дагъ я чан.
РикI тIардай гаф акъуд тийин сивяй ви,
РикI тIардай кар ийин тийин гъилерал.
Инсанвилин бурж акъатдач хивяй ви,
Вун инсан яз аламай кьван чилерал.
Бубайрилай чешне къачун, Ватандиз
Къуллугъ авур, чанарилай гъил къачуз.
Тарашчийриз чир хьурай хьи хъсандиз,
Алакьнавач къуьнерал кьве кьил къачуз.
Гьуьрмет лугьур са затI ава къиметлу,
Вичихъ галаз гьам девлет, гьам бахт галай.
Эй инсанар, заз куьн хуш я, гьуьрметлу,
Шадвиливди уьмуьр тухур вахт галай!
ДАГЪ – СА ЗАТI ТУШ
Дагъ са затI туш, инсан авай чкада,
Адахъ вичиз хас камални кьил ава.
Къизилгуьллер битмишардай руквада,
Зегьмет кIани, къакъажай кьве гъил ава.
Гьахьтин викIегь рухвайрикай сад я вун!
Афет стха, вун чир хьунал шад я чун!
Нежефа хуьр – къадим лезги макан тир,
Самур вацIун ашукь тир кас сесинихъ.
Шагь, Шалбуздиз тамаш ийиз кьакьан тир,
Рагъ гьар юкъуз мугьман жезва нисинихъ.
Урусатда чирвал къачур сад я вун,
Вун кандидат, юрист хьунал шад я чун!
Гьина къуллугъ авуртIани, Лезги я!
Адахъ вичин пеше ава, кар ава.
Лезги хцин намус михьи гуьзгуь я,
Адахъ игит Шарвилидин тIвар ава!
Краснодарда агъзурдакай сад я вун,
Ви яхцIурни цIуд йис хьунал шад я чун!
Инсанар я, кьисметди гваз къекъвезвай,
Са чIавузни рикIелай фич Ватан чи!
Им дуьнья я, акъваз тийиз элкъвезвай,
Лезгийриз и кIвалах чида хъсан чи!
Заз гьелелиг чир тахьанвай сад я вун!
Эмирбега чир авунала шад я чун!
ГУЖЛУ Я
Дидеди зун хана, кьуна къужахда,
Шумуд йисуз хурудилай нек гана?
Бубади зун хвена вичин утагъда,
Туьхуьн тийир тербиядин экв гана?
Зун абурун вилик даим буржлу я!
Зун абурун къуватдалдин гужлу я!
Диде-буба – Ватан я зи, чан я зи.
Девлетрин гьуьл ерли акьалтІ тийидай.
РикІ женгера лигим гьулдан, къван я зи,
Душманрин хьел, гуьлле акат тийидай.
Зун Ватандин вилик даим буржлу я!
Зун Ватандин къуватдалди гужлу я!
Чанни гуда стІал иви кумай кьван!
Вафалувал къалуриз зун алахъда.
Хура, рикІик теспачавал кумай кьван,
Галатун кваз кьун тавуна кІвалахда.
Шииратдин вилик даим буржлу я!
Шииратдин къуватдалди гужлу я!
Вахт хьайила, яргъал-мукьвал, низ чида?
Хуькведа зун, Ватан, мад ви къужахдиз.
Заз ви тІварцІел аферинар гъиз чида,
Ятар хикиз гьар са кьурай булахдиз.
Зун зи халкьдин вилик даим буржлу я!
Зун зи халкьдин къуватдалди гужлу я!
Сажидиназ чидач кьуру гафарал,
Кьинер кьунар, гафни-сад я, карни -сад!
Гьар са багьа, чІагурнавай гьарфарал,
Басма авур динни-сад я, тІварни-сад!
Зун зи тІварцІин вилик даим буржлу я!
Зун зи тІварцІин къуватдалди гужлу я!
МИНЕТ Я
Заз дуьньядин са миллетни такIан туш,
Са миллетни сад аскIан сад кьакьан туш.
Вири сад я халкь авунвай Аллагьди.
ИкI лагьана, кун тавурай гунагьди:
Виридалай кIаниди зи миллет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
Гзаф ава и дуьньядал инсанар,
Пара ава жуьреба-жуьр ватанар.
Рагъни варзни вирибурун кьилелла.
Недай гьар са нямет вири чилелла.
Чун гьар са кас чаз кIан тахьун зиллет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
Тамаш садра - дуьнья гьикьван гуьрчег я!
Чун Аллагьди гайибур хьун керчек я.
Амай затIар, са чун квачиз цавава.
Чаз дадмишдай михьи атир гьавава.
И дуьньяда дявеяр хьун къилет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
Хъсанвилер кьиле фидач гьисабна,
КIелна куьтягь тежерди я ктаб на.
Чахъ гьар садахъ жуван ватан, чIал ава,
Чахъ гьар садахъ жуван хзан, кIвал ава.
Сажидинан: дуст жен, - лугьун – минет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
ЧИ АЗАДВАЛ
Чи азадвал патал къати женгера,
Чанар гайи им сад лагьай югъ я хьи!
Акъат тийиз чи халкьарин рикIерай,
Абур гьар сад уьмуьрлух сагълугъ я хьи!
Амма, бязи алчахбурун рикIера,
Чи гъалибвал, мурад ава къакъуддай.
Дяве тахьуй, хьун хъувуртIа, женгера,
Къуват авай абур кIаняй акъъддай!
Чун – гьа чун я, СССР ва Россия,
Халкь – гьа халкь я, бажарагълу игитар.
Чир хьурай хьи, гьикьван ятIан азият,
Мад чи чиле цада чпин мейитар!
ЭХИРИМЖИ ТІАЛАБУН
Сафуниз тешпигь авуна беден,
Хтана къунши женгерай къати;
Гьар хирел адан медални орден,
Алаз кIевнавай хурудин кьвати.
Хтана хуьруьз, ийиз кIанз кIвалах,
Алахъна къунши колхозда вичин,
Акун тавур кас жедач зи чIалахъ,
Женг давам хъийиз хьанвай ам кIвачин.
Мягьледал са руш алай вил алаз,
Буйдизни гуьзел, цIемуьжуьд яшан.
Гададин диде адал гъил алаз,
Кутаз кIанзавай са гъвечIи лишан.
Гададан гьеле аламай хирер,
Арабир чIуриз дидедин хъуьруьн.
Дяведи сефил авунвай хуьрер,
АкIажарнава гъамарик дерин.
Хирерик залан, кьисметдин туькьуьл,
МуьтIуьгъ жезвачир, ялавлу аскер.
Ачух ийиз кIанз гададин гуьгьуьл,
Алахъна диде, мез ийиз шекер.
Гьал хъсан акур вахтунда хцин,
Мехъеркай диде эгечIна рахаз.
Чизвачир адаз ажалди къецин,
Тухудайди хва вичивай яргъаз.
Лишанлу тир свас мехъерин йикъал
Вил алаз авай, къе-пака лугьуз.
Дидедин рикIе къурмиш хьана къал,
Къурху тир вич хьун хцихъай ялгъуз.
Гададин рикIик акатна гъалаб,
На лугьун адан кIаник ква балкIан!
Вичив яракь гун авурла тIалаб,
Дидедиз къурху ва хьана такIан.
Хкаж хьана хва миселай вичин,
Шашка гъилевай женгчидин саягъ.
Душмандал вигьин хъийиз кIанз кIвачин,
«Виликди, дустар!» -авуна гьарагъ.
АтIана михьиз дидедин чара,
Це лагьай сусаз эверна кIвализ.
РикIи вич кукIвар ийизвай хура,
Дуьнья мичIи яз экуь кьве вилиз.
Пайдах хьиз яру къекъифай рангар,
Ягъай адан чин дере хьанвай ал.
Хурун кьефесдин къати хьана гар,
Гьулдандин рикIи худда тунвай къал.
КIвалин са пата мехъерин затIар,
Пекдин лацу шал, шатландка парча.
Мехъерин йикъал алатIани тIвар,
Кьарай кьазвачир це лагьай руша.
Гуя ам авай дустарин юкьва,
БалкIандал вичин, душманрихъ кикIиз.
Эхир жедай югъ атанвай мукьва,
Низ кIан жеда кьван икьван фад рекьиз!?
Це лагьай сусан гуьзел тир къамат,
Зайиф аквазвай адаз вилерай.
ТIем акакь тийир тушни зулумат?
Акъатзавайла дуьнья гъилерай.
Терг хьайи дяве, пеле авай къан,
Цуьк хьтин жегьил ийизвай чара!
Гьелелиг хицел аламазмай чан,
Жигерри нефес дар къачуз хура.
Эхиримжи яз авуна тIалаб:
Яракь гун вичив ва балкIан юргъа.
Гьикьван мурадар аматIа яраб,
Ажалди гада чIугвазва лавгъа.
Терг хьуй, вун дяве, кьиникьин сегьне,
Дуьнья чIур ийиз авунвыай алахъ.
Дидейрин рикIе хирер таз дегьне,
Терсина патахъ ийизвай кIвалах.
Кьегьал хьиз фена, эхирдин рекьиз,
Гъалибвал къачуз душмандин винел!
Гьич са касдизни кIан туш хьи рекьиз,
Вири мурадар аламаз Чилел.
ИМ УЬМУЬРДАЙ
Им уьмуьрдай женни мегер гьисабиз?
Кьудкъад йисни акъатна зи гъилерай.
Пехилбуруз кIан хьана зун кьасабиз,
Ивид селлер хкиз кIан яз вилерай.
Аял вахтар гваз катна зи дяведи,
КIвачер чIурна хъуьтIун къайи живеди,
Дарвал гана, каш лугьудай деведи,
Кьилер кIватIиз, гвейи никIин чуьллерай.
Дявед йисар акъудна са гужунал,
Жанавуррин гьалтиз гишин лужунал.
Армиядиз, катна, фена хушунал,
Балугъар кьаз физвайди хьиз гьуьлерай.
Мад хтана, давамарна кIел хъувун,
Са тике фу гьикI недатIа, гьял хъувун.
Мехъерарна, кIвал хкажна, мел хъувун,
Акъакьда кьван кIвачерайни гъилерай.
ЧIехи хзан, дерди-бала бул хьана,
Акваз-такваз уьмуьрдинни зул хьана,
КIвалахарна, рикI динж хьанач пул хьана,
Амма шад я, пехилбурун хъилерай!
Сажидин, вун тек туш алай девирда,
Вун хьтинбур гзаф ава уьмуьрда.
Вири лугьуз хьаначтIан и шиирда,
Дердер гзаф хьанва эхир кьилерай!
МАЖАЛ АВАЧ РЕКЬИДАЙ
Фейи уьмуьр – хирде авур пул хьана,
Налугьуди, ахвар тир заз акурди.
Йисар закай катна чІижер кул хьана,
Агь, вилериз амач хьи зи такурди.
Хайи йисни ават зи гишиндал,
Аялвални къакъудна зи дяведи,
Белки ядни хъваз кІан дахьун гичиндал,
Гьа кар себеб яз кьазватІа деведи?
Жегьил йисар багъишна за кІвалахдиз,
КІелни ийиз, зегьмет чІугваз гьар сана.
Тешпигь хьана шииратдин булахдиз,
Ахварал зун фенач, секин ксана.
Хъсан хьана, хзан хьана, аялар,
Акьалдарна гьар сад чпин кІвачерал.
Хтуларни хьана рикІин хиялар,
Ярар-дустар къазанмишна вишерал!
Хиялри зун гваз къекъвезва луварал,
Агакь тавур гзаф ама чкаяр.
Зун чархачи хьана шумуд суварал,
Къецинди – къе, заз чир хьанач пакаяр!
Веривердер ийизва гьахъ-гьисабдин,
Хийир – пара, кІусни ганач зиянар.
Са вахт къведа, лапагдин хьиз, кьасабдин,
Секин жедай вахт, тавуна пиянар.
Жува жуваз кутугнавач къимет гун,
Халкь зи – Судья, къвезмай несил – шагьидар.
Я аферин лугьун, я туш туьгьмет гун,
Зун куьн вилик буржлуз ама, игитар!
Белки амай уьмуьр гьайиф татана,
ТуьхкІуьр хъийин ахъа хьайи гъалатІар.
Багъри халкьдиз къуллугъ ийиз датІана,
Аман минет, ийимир зун галатар!
Гаф лагьай хьиз, карни кІанда авуна,
КІвалах гъиляй мажал авач рекьидай!
Сажидин, кис, сиви куьтІни тавуна,
Жуван кІалах тадиз ая ийидай!
ТАХСИР ВУЧ Я?
Тахсир вуч я кьуьзуьвилин?
ТIебиатдин адет ятIа.
Къул герек туш разивилин,
Эгер ам ви кьисмет ятIа.
Кьуьзуь жезва тарарни кваз,
Хам акьалтиз яцIу хьана.
Акъатзава сарарни кваз,
ЧIулав чIарар лацу хьана.
Кьуьзуь мийир акьул жуван,
Фагьум-фикир зайиф хьана.
Зазни, гьелбет, уьмуьр жаван,
Квахьай вахт хьиз гьайиф хьана.
Гуж хьанай хьи гъаначиртIа,
Жегьил несил арадал чи.
Сувагъ ийиз хьаначиртIа,
ЦIийи кIвалер кьарадал чи.
Квез я залан веривердер?
Кьуьзуь чIавуз ялиз тежер.
Виш йисара гьялиз тежер,
Кьуьзуь хьана фейитIани.
Жегьил чанар сагъ амукьрай,
Арабир марф къвайитIани.
Кьилел даим рагъ амукьрай!
Дявени каш такур инсан,
Яш хьайитIан кьуьзуь женни?
Бедбахтвилер акур инсан,
Кьисметдин цIал рази женни?
Кьуьзуьвилиз авач айиб,
Ви намусдик леке квачтIа,
Гьар са карда хьайи гъалиб,
Сив кармашдай серке квачтIа.
ЗИ ЖЕГЬИЛ ВАХТ
Зи жегьил вахт, дяве чІугваз акъатай,
Гьар декьикьа акъвазна заз къизилдай.
Вахтар рикІел хкиз лап фад къакъатай,
Заз къени кваз кьаз кІанзава жегьилдай.
Хъсан кIвалахдин ая тарифар,
Зегьметчидин тIвар хкаж цавариз.
Писвилихъ дяве мийир зайифар,
Гьар са хъсан югъ элкъуьр сувариз
ЖУВНИ СУСТ ЖЕМИР
Ватан патал кIан ятIа ваз азадвал,
Шарвили хьухь жаза гудай душмандиз.
Хва-стхадихъ галаз аваз рейсадвал,
Къуллугъзавай чIавуз жуван виждандиз,
Аллагьдихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Гележегдиз тамашдайла, тарихдиз
Са вил ядай викIегьбур хьухь кIвалахда.
Халис лезги хьун патал туьнт къилихдиз,
Вични ширин шуьрбет авай булахда,
Аллагьдихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Гьич са кар къвеч вич вичелай арадал,
Жуван кьилел, хьухь кьве гъилел женг ийиз.
Са чIавузни пехил жемир чарадал,
Пехилдан кьил гьазур тирла денг ийиз,
Аллагьдихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Асиррилай асирралди хвейи чил,
Са нив ятIан чапхун хъийиз тан тийиз;
Дагъдин лекьер яз, такабур хвейи кьил,
Гьич садани вилик агъуз кьан тийиз,
Аллагьдихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Къагьриманрин тIварар кьунар герек туш,
Дамах ая жувал, жуван кIвалахдал.
Кьуру гафар ийидайбур зирек туш,
КIанзаватIа, якьаз квез зи чIалахъда,
Аллагьдихъни агъугъ, жувни суст жемир!
Яб акала камаллуйрин гафарихъ,
Алцум, эчIей анжах жуван кьилелди.
ХъуьтIуьз гьазур хьун паталди гатфарихъ,
ЧIугур зегьмет хьун паталди гьалалди,
Аллагьдихъни агъугъ, жувни суст жемир!
СТАЛИНАЛ ЧАН АЛАМА
Пачагьарни хьана агъзур жуьредин,
Амма хьанач Сталинав къведайди.
Девирарни ава гьар са бередин,
Каммаллуяр сад, вад кас я жедайди.
И дуьньядал сад лугьудай сефер яз,
Фяле-лежберрин гьукумат туькIуьрна.
Лениннни Сталинан бегьер яз,
Гьуьруьятдин лампаяр чаз куькIуьрна!
Ленин кьена, амма адан кар ама,
Яратмишна кьудратлу тир СССР.
Сталинан хьиз гьаданни тIвар ама.
И дуьньядиз раиж авур шад сесер!
Вагьши немсер атай чIавуз Сталин,
ЧIар югъванач Кремладай, гуз Приказ.
Азиятар гьалтнайтIани лап къалин,
Лигим гьулдан хьиз авунай ам акъваз!
Гъалибвални къачур чIавуз немсерал,
Социализмадин лагер туькIуьрна.
Лаш илигна шумудни са кицIерал,
Шумуд садан рикIе эквер куькIуьрна?
Чун такIанбур, такIанбур чи Россия,
Гьа ксар пис рахазва къе адакай.
Ватан хуьнуьх – Сталинан веси я!
Сталин хьун герек я гьар садакай!
Хаинбуру къундармаяр туькIуьриз,
Чаз Сталин душман хьтин къалазва.
Гъилибанарив, чакай пис яз луькIуьриз,
Чи гьукумат чукIунал вил алазва.
Тек са за туш Сталинан тарифар,
Маршалрихъ, яб акал чи алимрихъ!
Адаз хуш тир фяле-лежбер синифар,
РикI кудай кас тир ам чи муаллимрихъ!
Сталинни Ленин кьенвач, сагъ я, сагъ!
СССР-дин битмиш авун гьукумат!
Россияни туьхуьн тийир рагъ я, рагъ!
Терг ийизвай чилерилай зулумат!
КОСМОНАВТРИЗ
Байконурда мад зарзана чилер,
Ракетри хци эквер гана цIув.
Гъетерал яргъи авуна гъилер,
Космонавтри чи гузва цава лув!
Эфирдай къвезва рахадай ванер,
«Вири хъсан я! Ван къвезвани квез?!
Гъетерин алем хьанва чал серсер,
Акурла чпел кьил чIугваз хквез».
Яргъа мензилар таз, хквез кьулухъ,
Лув гайи чилел ацукьда са-сад.
Диде Ваитандиз кьегьалри къуллугъ.
Ийизва даим ислягь ва азад.
Мукални кIута – абурун устIар,
Гагаринвияр ава жергеда.
РикIин сидкьидай куьн кIани дустар,
Ава дуьньядин гьар са уьлкведа!
ДУСТВИЛЕЛАЙ АСЛУ Я
И дуьньядал хъсанвал -
Хуьнуьх я, дуст, инсанвал.
Чи уьмуьрдин масанвал,
Дуствилелай аслу я.
Адетар хуьз бубайрин,
Къула цIай хуьз убайрин,
Гьунарарни рухвайрин,
Дуствилелай аслу я.
НикIер, багълар бегьердал,
Атун гужлу тегьерда,
Ашукь хьунни сегьердал,
Дуствилелай аслу я.
Мелни мехъер жегьилрин,
Муьгьуьббатни гуьгьуьлрин,
Нагъмаярни билбилрин,
Дуствилелай аслу я.
Ислягь уьмуьр азад тир,
Аялрин хъвер чи шад тир,
Фикир, хиял чи сад тир,
Дуствилелай аслу я.
Гьулдандинни ракьарин,
Мягькемвални халкьарин,
Секинвални ахварин,
Дуствилелай аслу я.
ДУСТУНИЗ
Уьмуьр гуьрчег ийиз алахъ датІана,
Гьар са йикъан, гьар са йисан паталди.
Адан эвел ва гележег кьатІана,
Къати тир женг чІугу инсан паталди!
Вун гьар йикъан тамаш экуь ракъиниз.
Вун дуьньядин гуьрчегвилиз тамаш, дуст!
Чун мажбур я азадбур яз къекъуьниз,
Чахъ адалай багьа тир затІ авач, дуст!
Яшар хьунвай экв хквезва вилериз,
На лугьун, зун жегьил жезва къвердавай.
Тамашиз чан алай Къизилгуьллериз,
Чамар хьанва мехъер юкъуз сейрдавай.
Лув гуз гице хура авай гьиссерив,
Ракъинив хьиз экв туз тура рекьериз.
Дуьнья ацІур шад манийрин сесерив,
Шадвал багъиш ая халкьдин рикІериз!
Уьмуьр тек са сефер я чаз гайиди.
Къадир чир хьухь адан гьар са легьзедин.
Хьана лугьуз сад-кьве дуьшуьш къайиди,
Вун гуьгъуьна жемир арза-ферзедин.
Халкьдихъ галай садни текдиз амукьдач,
Вун гьамиша халкь паталди векил хьухь!
Халкь галайдахъ гуьллени кваз галукьдач,
Вун къвердавай викІегьди хьухь, жегьил хьухь!
Цав кьакьан я ракъар, варцар, гъетерин,
РикІ гегьенш яхъ, чил - кьеб я чи, кІвал я чи!
Мана-метлеб дерин ая бейтерин,
Чахъ авайди, диде Ватан, чІал я чи!
ЗУН БУЛАХ Я
Зун - булах я, авач инихъ аламат,
Амма са кар алудмир куьн рикІелай,
За жуван яд, инсан патал саламат,
Хуьзва чилик - хазина хьиз рикІ алай!
Къуй, гьар сада зи чешмедай яд хъурай!
Ам -дарман я гьар са жуьре азардиз.
Руш, кутур квар, къуй сивив кьван ацІурай!
Хутахна це зи пияла на ярдиз!
Зи къайи яд це къизилгуьл цуьвериз!
Къуй, абуру лугьуй закай манияр.
Квез межлисриз кІан ятІа, заз эвериз,
Дустар! Зун къвез гьазур я, це ихтияр!
Зи яд хъвайи касдин беден - серин я.
Зегьем тирвал вахчуда лап бинедай.
Зун - булах яз, гьуьлелайни дерин я,
Уьмуьрлух яз куьтягь тежер чешмедай!
ЭБЕДИ ХЬУЙ
Дуьнья ислягь, дуствал мягькем, берекат,
Пуд затІуни артухарда шадвилер.
Сада садаз гьуьрмет ийиз гьерекат
Авурла, чи мягькем жеда садвилер.
Лезгистандин шад манияр, туьнт кьуьлер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
Авадан хьуй хуьрер, кІвалер, шегьерар,
Дустар галаз бахтлу хьурай зи эллер.
Сад Аллагьди бул гурай чаз бегьерар,
Гьар са карда гьахълу хьурай зи эллер,
Лезгистанда – гур мехъерар, шадвилер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
Тарих хуьнуьх, ватан хуьнуьх, чил хуьнуьх –
Чаз бубайри веси я тур, зи эллер!
Намус маса гана, жуван кьил хуьнуьх,
Ам душманвал авун туши, зи эллер!
Лезгистандин къизилгуьллер, генг чилер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
Чи лезги чІал, лезги намус, лезги чил,
Абур пудни чаз багьа я, зи эллер!
Чарадан кІус леке квачир, гуьзгуь чил,
Лезгистандин гьамиша тик тир кьилер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!
ЗУН МУГЬМАН ТУШ
Зун мугьман туш атанвай куьн утагъдиз,
ТIуьна, хъвана, гъилер ягъна хъфидай.
Ухшар ятІан зи акунар начагъдаз,
Зун шаир я вегьтедай гьич тефидай.
Зун дуьньядал атайди туш мугьман яз.
КьейитIани амукьда зун рикIера.
Зи шиирар гьар са тIалдиз дарман яз,
Бакара къвен шумудни са рекьера.
Зун амукьда хиял яз куьн рикIера,
Зун амукьда мисал хьана чIалавай.
Зун себебдин са хъач я куьн никIера,
Кваз такьуна физ тахьурай къвалавай.
Са низ ятIан багьа я зун цуьк хьана,
Садлагьана бахт багъишиз гьазур я.
Жегьилрал зи гьамишанлда рикI хьана,
Зун абуруз чан алхишиз гьазур я.
Зун мугьман туш атанвай са кьил чIугваз,
Эл амай кьван амукьда куьн арада.
Билбилди хьиз алахъдайла зил чIугваз,
Зун пехилрив тваз вугумир кьарада.
Бязибурун сурухъ багьа къван жеда,
Кьейи инсан дагъ хьиз цавуз акъуддай.
Зи сурун къван - зи манийрин ван жеда,
Четин чIавуз гъам рикIелай алуддай.
Зун квез чидай кесиб кас я, къураба,
Дустарилай пара хьайи душманар.
Шииратдин рекьяй гьалай араба,
Гьич са касни ийин тийиз пашманар.
Чаз виридаз сад и чил диде тир,
Адан къадир чир тахьун чаз гунагь я.
Инсанвилиз гьуьрмет ая вине тир,
Чун сад-садан эрчIи гъил я, панагь я.
Зун дидеди хайиди туш кьин патал,
И рагъ, и варз аламай кьван цаварал.
Азиз дустар, мус хьайитIан куьн патал,
Хкведа зун мел-мехъеррал, суварал.
Ам Сажидин туш хьи, герек хьайила,
Куьн арада хьун тавуртIа вири хьиз.
Куьн межлисра дадлу хуьрек хьайила,
За жуван рикI цIурурда квез гъери хьиз.
ДУСТ ХАЛКЬАРИН ЧЕШНЕ Я ВУН
Дуьнья гегьенш, чахъ чи хайи чил авай,
Чахъ чи кьакьан дагълар авай, гьуьл авай.
Чаун машгьур тир лезгинкадин кьуьл авай,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Ярагъи шейх, Шамиль чIехи имам тир,
Адалатдин вири шартIар тамам тир,
Женгерани, зегьметда са алам тир,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Лезги, авар, дарги, къумукь миллетрин,
Са хзан тир, чебни къадим адетрин,
Хура даим акъваз авур зиллетрин,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Россиядихъ галаз сад тир рекьеваз,
Аферинар къвезва дагълух уьлкве, ваз.
Вилик физвай шадлувилер рикIеваз,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Вили цава рагъ амай кьван вахтуна,
Чи мягькемвал жеда кьакьан тахтуна.
Дамахзавай гьар са касди бахтунал,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
ДУЬНЬЯДИКАЙ
Йифиз цава авай гъетер, нурар гуз,
Гагь варз акваз, гагь акатиз циферик.
Арабур гар рахаз жедай, зурар гуз,
Хурук кутаз, акатайбур кIвачерик.
Кьуд пад секин, виле акьур тIуб такваз,
Вацран мичIер, куьн хьи кьадар мичIи я?
Сефил вацра, аялди хьиз тIуб жакьваз,
Кас авачиз, вун икьван куьз ичIи я?
Алат хьана, хажалатар жував гвай,
Варз акурла, рикIиз хуру дар хьана.
Хендеда хьиз, цIай авачир къулав гвай,
Варз язух къвез, валлагь, рикIиз тIар хьана.
Экуьнахъ фад, аватайла ахварай,
Варз тек туна, гъетер катна гьар саниз.
Экуь тир рагъ акур, хъуьрез цаварай,
Катна гьарнихъ, цифер саниз, гар саниз.
Аламатдин затI я дуьнья, чан алай,
Кьил акъудун патал агъзур йис кIанда.
Чил хуш я заз, шад хъуьруьнин ван алай,
Ислягьвилел яшамиш жез чиз кIанда.
Сажидиназ, кьудкъад йисан вилерай,
И дуьньядин писни хъсан акуна.
Дуьнья акъат тавун патал гъилерай,
Адан гардан яхъ кьве гъили чIугуна.
САМУРДИН КЪАНАЛ
Им советрин девир тир, стхаяр – къунши,
Рахан тийир сад-садав гафарал наши.
Азербайджанвиярни са-сад стхадай
Кьаз, мецелди, гьуьрметдив, шад яз рахадай.
Самур вацI чи арада тир ширин шуьрбет,
Гьарда вичин гьалдикай ийиз хуш сугьбет.
Азербайджан тиртIани нафтIадин ери,
Багъ-бустандин бес тушир вацIун яд – гъери.
Дагъвияр тир – къуншияр рикIиз кIан жедай.
Герек хьайи вахтунда, гудай чан жедай.
Лезгийрин вацI Самурдин яд тир живерин,
Агъадалди катзавай рамаг шиверин.
ТIвар гана хьиз къаналдиз пуд гьарф СДК,
Дагъларилай кьуна вацI, гана садакьа.
«Самур-Девечи канал» Хуьруьг Тагьиран,
Шиирдикай лагьана, мани туькIуьра.
Яб акализ виридаз, рикIиз хуш, кIани,
Шад межлисра лугьудай, хьана чаз мани.
Яргъал фенач, тIач хьана, амач СССР,
Гьардан сиве гьат хьана чуьруькдин сесер.
Азербайджан стхади чIурна хьиз сергьят,
Самур вацIни, артухан кьер кьуна регьят.
Низ вуч ава, лезгияр низ къведа язух?
КIамай кьадар гьарагъа, кIамай кьван рахух!
СДК-дин тIвар амач, мани хьана лал,
Самурдин яд, пул тагуз, авунва гьалал.
Самурдин там кьуразва, бес жен тийиз яд,
Аллагьдизни къвезвач ван, авуртIани дад!
Гьиниз фена стхаяр – чи къуни-къунши?
Лал хьанвалда мецерни, япарни биши.
Артухлама лезгияр, гъилик квай чпин,
Элкъуьр хъийиз цIапариз хьанвалда кIвачин.
Къакъудна чи Самур вацI, къайи булахар,
Чи лезгийрин кьилерал къурзавани хар?
Я Сад Аллагь на кьванни, вахтунда герек,
Гьахъвал гъалиб хьун патал, це чаз са куьмек!
Чахъ Самурдин яд амач, Самур там кьураз.
Лиан тарар рекьизва, са-са дам кьураз!
ГЬАЙВАНАР ЯЗ
Эгер вавай дуст ийиз жезвачта душман,
Дуст элкъуьрна душмандиз, мийир жув пашман.
Кеф чIугвадай вахтунда, кьил кьуна цава,
Чир хьухь югъни галайди цIуд сефер яман.
Шумудни са къафундин нек хьтин фири,
Ви уьмуьрни югъ хьтин, са вахт я куьруь.
Фад-фад дегиш жедай хьиз гьар чIавуз гьава.
Садаз килигна чIуру, рехъ фимир вири.
Жув хъсан кас яз акваз, амайбур чIуру,
Кьаз кIан жемир алачир спелар, чуру.
ТIалар авайди чилел, авачир дава,
Чир хьухь, дамах ийимир, герексуз кьуру.
Адамалай Хатамал хьайи кьван халкьар,
Вахт хьайила рекьизва, муьрхъ кьур хьиз ракьар.
Са югъ къведа вилер ви акIидай къава,
Ахпа вакай руг жеда, яд акьурла, кьар.
Жезмай кьадар дуьньядал инсан жез алахъ,
Фитнечийрин ийир таб жез тахьуй чIалахъ.
Писвал авур касдизни хъсанвал жува
Ийиз, инсандин чешне къалуриз алахъ!
Сажидина куьн патал туькIуьрнавач чIал,
Аллагь течир фасикьар гьалт тавурай чал.
И дуьньяда чIурубур лап гзаф ава,
Гьайванар яз, къекъвезвай чун хьиз кьве кIвачел!
МУБАРАК
Лезгийри чеб ватанда, гьам яргъара,
Чешнелу яз къалур ийиз гьазур я.
Чаз шад хабар хьайивал и мукьвара,
Агьмедханов Мурадхан хва машгьур я.
«Ватандиз къуллугъ» авунин кIвалахда,
Лауреат хьана, кIвенкIве чка кьур.
Чи лезгийри, гьелбетда, вал дамахда.
Чи райондин тIвар и кьадар вине тур!
Кьабул ая районвийрин алхишар,
Агалкьунар мадни хьунухь герек я.
Кьисмет хьунухь патал чIехи багъишар,
Гьич шак алач, вун гьамиша зирек я!
РИКI
РикI ава, чаз аквазвач ам,
Хъуткъунун я хуруда.
Гьава – гьахъсуз чIугвазвач ам,
Жигерри чи хуруда.
РикIни жигер къуншияр я,
Вилаятда хурудин.
Чун лагьайтIа, кефчияр я,
Иесияр хурудин.
РикI кIевиз яхъ, жигер ахъаз,
Руьгь ава чи хуруда.
КIвалах ийиз, тийиз акъваз,
РикI ава чи хуруда!
ГЬАЙИФ ТУШНИ БЕС?
И дуьньядал зун гьикI жеда рази?
Яшариз тIимил, лашариз пара.
Вишни жедалди авуна кьуьзуь,
Я пачагь хьанач, я закай къази,
Кеф чIугваз тахьай, атIана чара,
Гьайиф тушни бес икьван фад рекьиз?
Агъа дуьньяда югъни йиф мичIи,
Ават тийидай ахварал фейи.
Мугьман хьиз атай, гъилерив ичIи,
КIантIа чIехид хьуй, кIандатIа гъвечIи,
Эбеди патал дидейри хайи,
Гьайиф тушни фин, техкведай рекьиз?
Садра хада чун, садра рекьида,
Кьвед лагьай сефер хъийидач рекьин.
Са кIвалах рикIе цаз хьиз акIида,
Бязибурун вуч рикIер муькIуьда?
Мугьманар хьана дуьньядал якъин,
Гьайиф тушни бес халкь авун рекьиз?
Сажидин, вуна мийир хажалат,
Вилик физ алахъ, килигиз кьулухъ.
Тавун паталди рикIелай алат,
Дуьз кIвалах ийиз, тавуна галат,
Халкьдин тавуна бес кьадар къуллугъ,
Гьайиф тушни лагь, хабарсуз рекьиз?
Я ЛУГЬУЗ ЧЕБ
Шаирар лугьуз, къекъвез жеда чеб,
Дуьз кхьиз течир, дуьз течир рахаз.
Кьил цава кьуна къекъведа ажеб,
Кьар квез лугьуда, квез лугьуда чеб,
Вуч я течир хам, вуч я течир хаз!
Алимар лугьуз къекъвез жеда чеб,
Халкьарин вилик экъечIда рахаз.
Канабдикай гьикI ийиз течир еб.
Хитресдал бегьем кьар тийижир хеб,
Деведал алай сар хьтин чухваз!
Итимар лугьуз, къвекъвез жеда чеб,
Кьве дуьньядикай эгечIда рахаз.
РикIелни текъвез вич экъечIай кьеб,
Диде-бубадиз гуз вердиш тир себ,
Ахьтинбурукай хьурай чун яргъаз!
Сажидиназ туш, гьелбетда, мешреб,
ТуькIуьр авунар и жуьре чIалар.
Течирбур акваз чи адет, чи деб,
Яшамиш хьунин чин тийиз метлеб,
Кьил – буш, руфуна твадайбур ялар!
МУС ЯТIАН РЕКЬЕ
Эхиримжи тир фин патал рекьиз,
Гуьг балкIандин зун пурара ава.
Вахт жедалди зун гьелелиг рекьиз,
КIвалерни кваз зи сурара ава.
Агъа пата – хуьр, вини пад – сурар,
Зун кьве жемятдин хьанва къе векил.
Гьар экуьнахъ – рагъ, экуьнин ярар,
Гьар пакамахъ са жуьредин шикил.
Низ кIан жеда кьван дуьньядай гуьзел,
Гьамишалугъ яз тарихдиз хъфин.
Ширин тир гафар аламаз мецел,
Бедендал жуван аламаз ифин.
Амма гужан са авалда кIвалах,
Гьич са чIар кана, тавуна хабар;
Ван хьайибурни жен тийиз чIалахъ,
Кьеналда, - лугьуз, кIватI жеда папар.
Гьар гьикI ятIани, жегьилни кьуьзуь,
Вахт хьайи чIавуз ваз ганвай кьисмет;
Рази ятIани, туштIани рази,
Азраилди чан къачун я зегьмет.
Лугьумир куьна яшлу тир кьиляй,
Сажидинан вуч акъатна рикIе?
Азраил лугьур душмандин хъиляй,
Гьатиз гьазур я мус ятIан рекье!
ГЕГЬНШВИЛЕР ПАРА ХЬАНВА
Дуьз лугьузва чи шаирди,
Гегьеншвилер пара хьанва.
КIалуб квахьна гьар шиирдин,
Метлеблувал тара хьанва.
Квез хьийитIан шиир лугьуз,
Интернетда эцигзава.
Ни хьайитIан шаир лугьуз,
Сулейманав гекъигзава.
Куьз лагьайтIа, и интернет,
Пул гайила, гун хьанава.
Гьарда вичин малар ядай,
Халис нехирдин кун хьанва.
Шаирарин чIалар квачиз,
Жилдерилай тарифзава.
Чпихъ чирвал гьич авачиз,
Дипломралди арифзава.
Гегеншвилер ганва пара,
Низ, вуч кIантIа кхьиз жезва.
Интернетдай уьзуькъара,
Чинарни кваз чуьхуьз жезва.
Я Сажидин, акI лугьумир,
Дуьз лагьайдаз лапIаш къвезва.
На гъалатIар мад къалурмир,
А ксариз шабаш къвезва.
КОРРУПЦИЯ
Коррупция, яраб им вуч гаф ятIа, -
Лугьуз, хъуьрез акъвазнавай са абдал.
Зуьрне ягъиз, пул кIватIзавай саф ятIа,
Демина кьуьл авун патал макьамдал?
Бес вуч ийин, кIвалах туькIуьр тахьайла?
Пул тагайтIа, амукьдайди минет я.
Кар туькIуьрдач ришвет-шеле тагайла,
Им чи алай девирдин са адет я.
Къуллугъчини пул тагана къуллугъдал,
Эцигзавач, буба сурай хтайтIан.
А кесибди хзан гъвечIи дуллухдал,
ГьикI хуьда, лагь, пул вуна за тагайтIа?
А кеибдиз кьве гьавадин дарамат,
Кьакьан пару, ракьун варар мус хьурай?
Къачагърикай кьил хуьн патал саламат,
Машин, яракь, мални девлет ни гурай?
Коррупция – дарман течир азар я,
Гьарда вичиз къачунвалди ихтияр.
Къуллугъчияр патал им са базар я,
Ина герек къведач мукьа-кьилияр.
Квехъ вуч дерди аватIани балаяр,
Тадидаказ кIвалах туькIуьр, пул гана.
Куьтягьдалди пулар гана талаяр,
Тадиз къачу, ятур гана, кьул гана.
Корррупция, заз чидач вуч затI ятIа,
Ванер къвезва ихьтин гафар сиверай.
Къуллугъчийриз ам гьикьван хуч затI ятIа?
Чунни, чебни акъуд ийиз кIеверай.
Сажидин, вун чIалахъ жемир фитнейрин,
Къуллугъчийри къачудай туш ришветар.
Инсанар туш и жуьредин нянейрин,
Заз чиз, ийич и жуьредин къилетар.
ГЬАКЪИКЪАТДА КIАН ЯТIА
Эгер ваз вун кIанзаватIа рикIивай,
Чарабурни кIан хьухь халис жув хьтин.
Яргъа жемир садрани дуьз рекьивай,
Гьар са кас кIан хьухь лекьрез кьве лув хьтин.
Ваз рикIивай кIанзаватIа ви миллет,
Ви хуьр, шегьер, ви вацI, ви гьуьл, чилер ви;
Ачух рикIел чIугу гьар къуз на зиллет,
Батаварбур хьун паталди эллер ви.
Жуванди кIан, чарад такIан хьайила,
Са артухан душман жагъур хъувун я.
Вири сад хьиз рикIивай кIан хьайила,
Къуватдалди дагълар югъур хъувун я.
Бес ваз хьтин кIанзавачни гьар садаз,
Вичин миллет, чил-цав, емиш тарарни?
Кхьиз, рекье тур саламар, чар садаз,
Кагьул жемир кьаз са-садан тIварарни.
И дуьньядал халкь авунва инсанар,
Сада садаз авун патал гьуьрметар.
Начагъ инсан хъийиз алахъ хъсанар,
Кьейибуруз гъиз алахъ вун рагьметар.
Им са ваз туш халкьнавайди чилни цав,
Адак пай ква дидед хьайи виридан.
Гьуьрметдив яхъ вугай чIавуз гъилни вав,
Садан, кьведан ваъ, агъзурни иридан.
Им веси я чаз бубайри тур хъсан,
Ислягь уьмуьр жагъин тийир девлет я.
Гьар са инсан санал хьана, са хзан,
Дуст хьайитIа, афериндин миллет я.
Сажидина хуьзва тарсар бубадин,
Ядигар яз, гун паталди аялриз.
Къадир чир хьухь эвел жуван убадин,
Ахпа вири хкиз алахъ хиялриз.
КЬВЕ РЕХЪ
Чили хуьз чанар, ризкьидал вичин,
Цава Аллагьди хуьва чи руьгьер.
Кьве рехъ ава чаз вилик физ кIвачин,
Дад акваз гьар са жуьре бегьер.
Чна абуруз вуч гузва гьакъи,
Цавни чил чакай хьун патал рази?
Чун тухузва и кьве жуьре рекьи,
Жегьил тирлани, хьайилан кьуьзуь.
Гьар садав гва чи уьмуьрни ажал,
Бахт жагъайтIани, тачагъайтIан бахт.
ИтIи-битIийра къекъведай мажал,
Авач, кар жеда хьайи чIавуз вахт.
Са кардал я чун бахтлу тир ксар,
Инсанар хьана дуьньядал атун.
Кьисмет хьайитIан четин тир йисар,
Инсанрин саягъ а рекьер атIун.
Вирибурукай жедач пачагьар,
Халкьдихъ рикI кудай, дуьнь яз ислягь.
Кимини жедач сад-кьвед алчахар,
Намусар течир, экъичнавай ягь.
Цавукай регъуь жен авай Аллагь,
Ризкьи гузвай чил ам диде яз кьан.
Дуьньядиз тамаш и кьадар мублагь,
Гьар са касди чил ам вине яз кьан!
Сажидин вуна, гъавурда гьатдай
Инсанриз лагь и чIаларни гафар.
Дуьзвал такIан яз, ксарив катдай,
КукIвализ тамир ви яхун юрфар!
ЭЙ ЭХИР ЗАМАН
Хъвадай шейэрлай бул вуч ава лагь,
Такур баладкай вуна хуьх Аллагъ.
Кьинелди за квез лугьузва, валлагь,
Къецинди чаз хьана, лугьуз тежер гуж,
Хъвадайбурукай хьана халис луж,
Эй чехир заман, эй эхир заман!
ПIапIрусни гьенеш хъваз, жезвай дили,
Кьуру къавукни кутазва тIили.
Саданни кIвалах дуьз тийиз кьили,
Хъсанвал тIимил, писвилер пара
Инсанвал тIимил, фу авай тара,
Эй чехир заман, эй эхир заман!
ТIуьнизни кьадар, хъунизни кьадар,
Ракъурмир вахтар гишинни ва дар.
Фитнени дяве крар я мурадар,
Инсанвилелди ризкьи нез алахъ,
Ичкидикай дуст кьунвай куьн къвалахъ,
Эй чехир заман, эй эхир заман!
ХЬУН ПАТАЛ ХЪСАН
Накьандалай къе хъсан жеда лагь,
Къециндалай лагь пис жеч пакамаз.
Муькуь юкъузни хъсан жен, валлагь,
Хъсан жен уьмуьр гьар къуз галамаз.
Амма жувни жен ийиз гьерекат,
Чеб-чпелай жеч са карни хъсан.
А чIавуз жеда халис берекат,
КIвалахдин яцIа хьайила инсан.
Гьа и жуьреда авуртIа кIвалах,
Гьар йикъай чи жеда шад сувар.
Куьн патал жеда чIехи тир Аллагь,
КIвачериени чил, кьилелни цавар.
Сажидиназни и гафар ванер,
Яшлубурувай атана, дустар.
Дарамат патал дуьз ягъиз къванер,
Герек я, гьелбет, эцигиз устIар.
РИКIИЗ ЛУКI ХЬАНА
РикI акъудна къалур жедай затI хьанач, -
Лугьуз меци алахъда вун югъуриз.
КIан хьайидав гудай папIрус кьатI хьанач,
Я тахьайтIа, халидин са кIватI хьанач,
Вугана хьиз, машхулардай къугъуриз.
Амма рикIихъ ава ахьтир къуватар,
Вав секинвал, гудач гъилер югъуриз.
Акур чIавуз чеб кьван гуьрчег таватар,
Къачуз таз вав вуч кьван багьа савкьватар,
Агъзур жуьре алахъда рехъ жагъуриз.
Вун еке я, рикIив гекъиг авурла.
РикI са затI туш, чIехивал я ви гъуд кьван.
ЧIалахъ жедач вилералди такурла.
Аждагьан кьван къалурда вич дакIурла,
Ам гваз къекъвез жедач залан са пуд кьван.
РикIи санихъ, кIвачери вун масанихъ.
Ялда гьар къуз гьич хабарни такьуна.
Пакамахъди, я тахьайтIа нисинихъ,
Гьич хев кутан тийиз йифиз ксунихъ,
Я секинвал гуч, кьил цла акьуна.
Кьудкъадалай яшарни кваз алатна,
РикIин гъиляй ажиз хьанва, зун дустар.
Ялни ягъиз вугун тийиз галатна,
Сажидин, на тек са кIвалах гъалатIна,
ЛукIвалзава рикIиз, вич ятIан устIар!
КАР АЛАЧИЗ АРАДАЛ
Акунани кIамач заз са бязибур,
Абуруз зун кIан тушир са чIавузни.
Жагъаначир лугьуз жувал разибур,
Чилизни физ жедач, лув гуз, цавузни.
Гьар са касдихъ ава чпин мурадар,
Са зун туш кьван, арза ийиз йикьевай.
Я залум рикI, куьз ятIа ваз хура дар?
Ваз завай вуч кIанзава, дуьз рекьевай?
Я кIваляй чин, я хуьряй бахт тахьайбур,
ТIимил аван, рази тежез авайдал?
Ваз чидани гьикI аватIа тахайбур?
Гьамиша вил сад хьунухьал алайдал.
Дуьнья гьа икI туькIуьр хьанва: дагъ, аран,
Сад агъада, чукуьд хъуьрез цавара.
Са кар кьванни такваз рикIиз аваран,
Шумудни са аватIа лагь авара?
И дуьньядиз ишез-ишез атайди,
Дуьньядилай гьикI хъфида хъвер алаз.
Пакад къакай регъуьз, кичIез атайди,
ГьикI яшамиш жеда рикIел хер алаз?
Амай ксар рахайтIани хъилелди,
Сажидин, вун бейкеф ятIа гьи кардал?
Зав хажалат гузва анжах зи элди,
Чара авур, къал алачиз арадал.
ПИСВИЛИКАЙ ШИКАЯТ
Виридалай регьят кар я пис кIвалах,
А кар патал герек къведач алахьун.
Чилкин авун патал михьи цин булах,
Герек къведач еке чирвал, алакьун.
Кефи хунух кар авазни авачиз,
Терсина яз рахун алаз, алачиз.
Писвал авун гьич рикI-вилни галачиз,
Заз чир гьал я, адан ажал агакьун.
Чарадаз – пис, жуваз хъсан хьуналди,
Гьалал фу нез жеч, худади гуналди.
Кар авачиз вичин иман куналди,
Жафа кар я Сад Аллагьни чIалахъун.
Пис ксариз дуьньяни кваз дар жеда,
Гьардаз вичихъ галукьайла, тIар жеда.
Далудилай алуд тежер пар жеда,
Пис тирбурухъ галаз санал кIвалахун.
Писвал – алат тийир хер я рикIеллай,
Дугъридан кьил хайи хьиз дуьз рекьеллай.
Вил чарадан итим кьинин йикьеллай,
Мягьтел я гьар чIуру кардихъ акакьун.
Бесрай, залум Сажидин, ви кьатIунар,
Пис ксаркай яргъи шиир атIунар.
АлакьдатIа, мийир жувахъ гатIунар,
Писдан дарман я тади кваз тIалакьун.
ГИЛА ЗАКАЙ ШАИР ХЬАНВА
Иви ргаз дамарра куз,
Лигим гьулдан къуват ганва.
Ватандин рагъ бедендиз гуз,
Гила закай шаир хьанва!
Хайи дагълар чи Кавказдин,
КукIвар лацу тир живедин.
Каспи гьуьл зи са мах хьтин,
Зун хва я ви пак неведин!
Хайи диде я зи лезги,
Урус ватан – диде я зи.
Россия зи буйдин гуьзгуь,
Гьа кардал кьил вине я зи!
Чан багъишиз, руьгьни жуван,
Къуллугъзава за ватандиз.
Чапхунчийрин ийиз дуван,
Элкъвенва зун къе гьулдандиз!
Хци хьтин, ийиз къуллугъ,
Ватандал зун рази я зи.
Яшамиш хьун къенлай кьулухъ,
Халисватан Россия зи!
БАГЪИШ ЖЕДАЧ
АлакьайтIа, хьухь зи чIалахъ,
Гьуьрмет авун туш пис кIвалах.
МутIлакьбур гвай чIавуз къвалахъ,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
Пара хьанва хъвадай дустар.
Гьардахъ ава вичин къас тIвар.
Жув хьана, пул гудай устIар,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
Низ кIандач кьваз чарадан «кьатI»?
Хъвадайла зун туш мешекъат!
Беден кьураз, як физ са къат,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
Шумудни сад рази ийиз,
Рекье тван, жув - зизи ийиз?
Яш тахьана, кьуьзуь ийиз,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
На лугьуда - ваз вуч ава?
Заз тахьана, ваз вуч ава!?
Тарифдайла, тваз вуи цава,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
Сажидина кхьич чIалар,
Дугун патал къвакъвад валар.
Назик чанда гьатиз ялар,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
УЬМУЬР
Уьмуьр - къугъун я шахматрихъ галаз,
Гьар са гъилера дегиш жез кьисмет.
Къугъваз чириз кIанз, чIугвазва зегьмет,
Анжах виликди финал вил алаз.
Зун тамашзава къугъунриз чара,
Кьил акъудиз кIанз, вуч адан сир.
Пешкадикай фезр ийизвай ара,
Чир жезвач завай, нид ятIа тахсир.
РЕГЬИМЛУ ВАГЬШИ
Заз ван хьайивал, лап и мукьвара,
Кьада жанавур, гьатна ракьара.
Жанавурдиз як гъиз чIавал-чIавал,
Къуьл куьтягьна, гуз, са шумуд чувал.
Жанавур тамуз ахъайиз гьайиф,
Як кьери хьунвай жезвай ам зайиф.
Фагьум-фикирар авуна пара,
Эхир атIана и касдин чарар.
Адахъ чизмачир, вацIай физ улам,
Кьуьзуь хьанвай са аваз хьана лам.
Гайи кьван хийир, чIугур кьван азаб,
КIан тушир адаз ийизни гьисаб.
Фагьум-фикирна, акьалтна рикIел,
Жанавур патал сад я ламни, кIел.
ИчIи тир чIавуз вагьшидин руфун,
Ламра як адаз я фуни къафун.
Лам жанавурдин цуриз яна хьиз,
Кусуда кIвале, кIвачер кяйна хьиз.
Авуна лугьуз жанавур тухар,
Къведа кьван адаз лап ширин ахвар.
Пака нисиниз къарагъай чIавуз,
Цуриз фейила, акъатна цавуз!
Гьа им тир адаз такур аламат,
Жанавур секин, лам я саламат!
КIус таб тавуна, лугьун за ачух,
Лам, жанавурдиз атанвай язух.
Гьич акунарни алачир вичел,
Акъвазнавай ам къах кIвачел.
Квезни чидайвал, дуньядин винел,
Яшамиш жезва гьар жуьредин эл.
Амма инсанар, авачир инсаф,
Жанавуррилай ава кьван гзаф!
И кар чир хьайи жемятди хуьруьн,
Инсаф течирдал авуна хъуьруьн.
Лам хутахна хуьз, жанавур – тамуз,
Алчахдан са кьвед вегьена кьамуз!
НИН АГЬ ТИРТІА?
Жанавурди незвай колхоз,
СикІрехъ галаз, кьведа ялгъуз.
Гьахъ гвай каср чеб я лугьуз,
Гвайди чІуру терез хьана.
Зегьметчийрин кьураз иви,
Жанавур, сикІ дустар кІеви.
КІвачери – кьуьл, макьам – сиви
Ягъиз, уьмуьр серес хьана.
Мягьтел хьана акур-такур,
Кьведан сивни хьана какур.
Гьарам-гьешем тІуьна, дакІур,
Кьвед – кьве шейтІан мирес хьана.
Шумуд гунагь ийин гьалал?
Атай чІавуз вири чІалал,
Аламатар акуна – лал,
Гъам-хажалат къуьрез хьана.
Ни агь тиртІа, галукьайди?
Жанавур тир алукьайди.
Белки сикІ я шулугъайди?
Кьведни эрез-мерез хьана.
Севрен гъиле гьатна къуллугъ,
Гьич садавай жезмач шулугъ.
Тамаш тийиз вилик, кьулухъ,
Вилерин экв кІуьрез хьана.
Жанавур, сикІ – кьураз, цІараз,
Севре незва гьерер чараз.
За якІв ягъай чІавуз тараз,
Тамавайбур хъуьрез хьана.
Эй Сажидин, совхоз, колхоз -
Нез чидайдаз кван я ялгъуз.
Къвердавай чи гьалар агъуз,
Жез, чун гьайванперес хьана.
ДЕВЕДАЛ ХЪУЬРУЬН
АлачиртIа, кьве экъисай мандав,
Абурлувилиз вуж къведай кьван зав?
ЖАНАВУРДИН ФИКИР
Зал тапшурмишай хпериз кIубан,
Мад герек хквен хъийидач чубан.
МЯГЬКЕМ КЪАРАВУЛ
Тагъун паталди, мез себеб зарар,
Эцигнавалда къаравул - сарар!
ГЪУЬЛЯГЪДИН ФИКИР
Туькьуьл ятIани захъ авай бегьер,
Хъсандаз - дарман, писдаз я зегьер!
ТIИМИЛ ДЕЛИЛАР
Чинеругди нез, куьтягьна верчер,
Жедай кьван гана, вичикай зиян.
Са цIакуларни алама кIвачер,
Тахсир кутадай багьна туш аян
ГЬАХЪ ЛУГЬУДАЙ КIИЗРИ
-Тахсиркарар за, шумуд кас-нече,
Дуьздал акъуддай, тIварар кьаз, са-сад.
Тек са кардикай жезва заз кичIе,
Рахадай чIавуз сивиз финкай яд!
ГЕЖ Я
Алахъунрикай амач заз файда,
Алакьнач залай хуьз жуван намус.
Геж чир хьана гьакъикъат къайда,
Хвена кIанда тир ам авай чIавуз!
КЬИФРЕ ШАРАГДИЗ
-Каци хайида, кьадайди кьифер,
Лагьанай за ваз, са шумуд сефер!
ТИПIРЕН КЬАТIУНАР
Ийидай чIавуз кIвалахар чIуру,
Зун патал ерли лазим къведач эк.
Акур вахтунда, чин тежез яру,
Анжах мичIивал жеда заз герек.
ЛАМРАН ХИЯЛАР
ХьаначиртIа буй, са кIус аскIандиз,
Япарни тиртIа, тIимил куьруь яз,
Кьамални са юкI чIарар фири яз,
ТIиртIа, зун ухшар жедай балкIандиз!
ВЕЧРЕКАЙ
Гьар киш лагьайдахъ акалайтIа яб,
Буш амукьда зи - руфун лугьур къаб!
ЖУВАН МУКЪАЯТВАЛ
ХьаначиртIа, захъ и кьадар амал,
Къуьрни атана, акьахдай кьамал!
ШИРИН ЖЕДАЧ
Члада авай вахтунда севрез,
Ширин жедач вирт, алахъайтIан нез?
АБУРДАЙ ВЕГЬИН
Виш сеферда къвез, нез, хъфиз кIваляй,
ТIуьнай дустари за ягъай шишер.
Садра тахьайла, татана гъиляй,
Чинар кана зи, саягъда тежер,
Фейи чкайра, туна закай ван:
Хьайид туш лугьуз, зун хьтин мутIлакь!
Авур хатурар квадарна жуван,
Чпелай тийиз гьич са кар алакь.
Квез чидачни кьван хуьрерин адет?
Вун беябурда, къастунал хъиляй.
-Гьич са стIал яд, авуртIан минет,
Акъатдач-лугьуз, ерли зи гъиляй!
ПАТАХЪ СИВ
Гьикьван чуьнуьхиз алахъайтIани,
Дуьз рахан тийир, сив патахъ инсан;
Далу къалуриз алакьайтIани,
Кьулухъайни ам чир жеда хъсан!
КИЦІНИ КАЦ
КицIихъ галаз кьил
Кьадалди, кациз;
Вахтунда катун,
Хъсан я, заз чиз!
ДУГЪРИ ХВАНАХАЯР
Хванахади дустунин
Агакьайла, гьаятдиз;
Къирмаж вегьез эгечIна,
БалкIан лугьур хейратдиз!
И гьал акур дустуни,
Суал гуда къунагъдиз:
-Куьз на гьайван гатазва,
Вун гъайи зи утагъдиз? -
Хванахади хъелна хьиз,
Сас илисна сарарал:
-Ваз гъизвай къах эцигиз,
Тунач - ида пурарал!
Кьве нисидин цел авай,
Хперикай хукудай,
Са кьеч ацIай виртни гвай,
Цуькверикай хкудай.
Пар акурла, кIур цавуз
Хкажиз, зун гьелекна.
Ша, и хесет хкудин,
Чна кьведа, куьмекна! –
-Бес я гатун, кицяймир,
Ам акьулсуз лам ятIа.
Инайни пар герек туш,
Ягъун адаз, хам ятIа!
ГЬАРАЙ ГУЖ
Яраб мад вуч ахквазматIа вилериз? -
Лугьуз са паб физвай чиляй -чилериз.
Бязи сусар, ябни тагуз гъуьлериз,
Курортриз физ, хквезвалда, гьарай гуж!
Я кIвал кIамач, я кал кIамач гьаятда!
Ихьтин сусан кьил кьада фу баятда.
Гаф лагьайла, са вацра кьве нубатда,
Хъелиз, хъфиз-хквезвалда, гьарй гуж!
Аял кIамач хурудилай нек гудай,
ЧIагурда вич лампа хьтин экв гудай.
Къаридив - кул, къужад гъиле - пек гудай,
Туьтуькъуш хьиз къвекъвезвалда, гьарай гуж!
Гьич вичикай хийир гун туш сусанди!
Партал - багьа, тIуьнар кIанда - хъсанди.
Пул, зегьметар чIугуртIани хзанди,
Сусан гъилиз хквезвалда, гьарай гуж!
КIамач кIвале акьул гудай - кьуьзуьбур!
Таяр -туьшер я адан - мег зизибур!
Эгер таб я лугьузватIа, на зибур,
Чир жедач ваз аквадалди, гьарай гуж!
Лугьумир - зун: сусаз акси къари я!
Чиди свас туш - «Женнетдин са гьуьруь я!»
Сажидиназ вуч ийин, мез куьруь я!
Лугьуз тунач тух жедалди, гьарай гуж!
АМАН ЧАН ПАБ
Вун чахмахдин къван ятIа, паб, къван ятIа?
Зун гьа къванцяй цIай акъудцай ракь жеда!
Вун - зи ширин чан ятIа, паб, чан ятIа?
Зун ви рикIин хъуьтуьл перде, макь жеда!
КукIун-чухун, къал кваз рахун квез я чи?
И дуьньядал атай тек са сеферда!
Виртни зегьер - сиве авай мез я чи,
Яшамиш жен пехил жедай тегьерда!
Вили цава уьмуьрдин шагь - рагъ амаз,
Ша, кеф чIугван билбилри хьиз гатфариз!
Муьгьуьббатдин бегьер дуьзмиш багъ амаз,
Фикир тагун гъейрибурун гафариз!
Эгер Чилел бахт алатIа - кIанибур
Мукьва ийин, рикIяй рикIиз рехъ ийиз!
КIанибурун рикIер я, паб - къенибур,
Зегьмет чIугван даим дуьзвал гьахъ ийиз!
Аман, чан паб, чан масан паб, вун амаз,
Зун декьирай, я зун амаз - вун!
Вуч ийин за, вун кьейитIа, зун амаз?
Вунни декьий, я вун амаз - зун!!!
КЪИЗИЛБАЛУГЪ, ВИРИН КЪИБ
Къизилбалугъ гьуьле ава сирнавдай,
Вирин хъипрен кьисмет ктIай вир хьана.
Мез чукIул туш, хци ийиз къилавдай,
И гьал, гьелбет, виририбуруз чир хьана.
Гьар са кIвалах туькIвей къизилбалугъдин,
Пеше хьанва сирнав авун гьуьлера.
Са чIавузни пад техвена шулугъдин,
Кеф чIугвазва, машгъул хьана кьуьлерал.
Вирин хъипре вичин уьмуьр ктIай це,
Акъудзава, йиф атай кьван къал ийиз.
Гьарай -вургьай ийиз, чара атIай це,
Я адавай хьанач бегьем кIвал ийиз.
Бахт лагьайтIа, я эвел, я эхирар
Тахьана, кьве кьулухъ галай кIвачелла.
ЧIехибурун чизватIани тахсирар,
Лугьуз жезвач, сивиз яд физ кичIела.
Къизилбалугъ чIехибурун кIвалера,
Столралла, кефер чIугваз, гьуьле хьиз.
Вирин къиб кьий, цIай-гум аваз вилера.
Югъ атай кьван кьарадавай пиле хьиз!
Сажидиназ вуч лугьуз, лагь, кIанзава?
Мез аваз, лал хьанвай къизилбалугъдиз.
Къизилбалугъ виридаз нез кIанзава,
Вирин хъипре гьакI нубатсуз ванзава,
Вири ксай чIавуз япай акъудиз.
ТЕМПЕЛ СВАС
ЦIийи сваса шткидач кIвал кулунал,
Ахвар гъиляй, мажал авач ксудай.
Са чIиб кьван руг ацукьнава рухунал,
Ам яд гъизни виликай кьаз тухудай.
Къари, къужа къулан патав ацукьна,
Кьве пелени туна дерин биришар.
Ийидай са кар чин тийиз амукьна,
Темпел тир свас авун патал вердишар.
- Къужа, чна экъечIна хьиз гьаятдиз,
Чуьруьк ийин, кьуна кулун юкьвалай.
На гьарая - «Я кьей къари, нубатдиз,
Зун вилик я, кIвал шткидай къе валай!». -
Регъуь хьайи сваса, чун икI акурла,
Кул вахчуда, атана чи гъилевай.
«Куьне кIвалин михьивилер авурла,
Зун вуч свас я? - лугьуда - куьн кIвалевай?»
Ксай месик, са вуж ятIан кикIидай,
Ванер жеда, свасаз чпин гьаятда.
«Нубат зид я, къари, къе кIвал шткидай!»,
«Туш, кьей къужа, зи нубат я, исятда!» -
Вил тIушуниз экъечIна свас айвандал,
Йикъан цудаз, ахварихъ вил галамаз.
- Нубатсуз цIай кузва куьне куь чандал,
Сада шткук къе, муькуьда – пакамаз! –
АМАЛДАРВИЛИКАЙ
Амал чидай сикІ,
Архаин яз рикІ,
Девлет гваз, гъарикІ
Туьквенда жеда.
Амал течир сикІ,
Алукьзамаз цІиг,
Хам алажна чиг,
Туьквенда жеда.
Амал чидай сев -
Девлет кІани дев,
АцІун тийиз нефс,
Базарда жеда.
Амал тичир сев,
КукІвар хьана хев,
Хъуьрез кьелитІ, кьев,
Азарда жеда.
Жанавур вагьши,
Амалдар, наши,
Тарашиз къунши,
Къазада жеда.
Жанавур кьуьзуь,
Амалсуз, гьуьзуь,
Элуькьз тази,
Къазмада жеда.
Амал чидай къуьр,
Тум ийиз къекъуьр,
Саймиш тийиз хуьр,
Шегьерда ава.
Амал течир къуьр,
Куьтягь хьана гъуьр,
Хъуьредай кьуьгъуьр,
Тегьерда ава.
Амал чидай лам,
Кваз такьаз улам,
Кьан тийиз салам,
Ар чІугваз ава.
Амал течир лам,
Алаз шал-шалам,
Ишлемишиз ам,
Пар чІугваз ава.
Чидайда амал,
Ацукьна кьамал,
Нез чарадан мал,
Нез, ишезава.
Течирда амал,
Мез сиве яз лал,
Ризкьини гьалал,
Нез тежез ава.
Вагьшидин эхир
Цава чими рагъ авай,
Чубандихъ кицІ - дагъ авай.
Къаткай къацу рухварал,
Чубан фена ахварал.
Текдиз авай кІел хьана,
Жанавурдихъ хъел хьана.
Кьили фагьум тавуна,
ЧІуру кІвалах авуна.
Иесини такурла,
Жанавурни акурла,
Къурху хьайи хпери,
Ван къачуна хъпери.
КІватІал хьана чакъалар,
Авуна къал-макъалар.
Сабурар гуз рикІериз,
Тамашзавай сикІериз.
Ахъайна хьиз варарни,
Экъисна хьиз сарарни,
Жанавурдиз хъел авай.
Адан гъиле кІел авай.
КІел къудгъунна-цІицІ хьана,
Адан патав - кицІ хьана.
КицІ тушир ам - деве тир,
Адав рахун - дяве тир!
Кьве пацувди кьил кьуна,
Кьве кІвачивди чил кьуна,
Тум хтана кьилелай,
Хкаж хьана чилелай.
Таб тагана ялавдиз,
Жанавур гваз къанавдиз.
Аватна кицІ яд авай,
Деринвилин ад авай.
Яд къанавда пара тир,
АтІанвайди чара тир.
Сирнав течиз ийидай,
Жанавур тир кьейидай.
Акъудна къал-макъалар,
Шез эгечІна чакъалар.
Авам цІегьни хеб хьана,
Къутармишиз еб гана.
Еб гадрайла къанавдиз,
Ябни ганач сирнавдиз.
Вагьши, къуват агудна,
Къураматдал акъудна.
Са вил ягъиз кІелериз,
Физвай вагьи чилериз.
И кардал шад рикІерни,
КІватІал хьана сикІерни.
Жанавурдин язухар,
ЧІугваз кьуна ягълухар.
Явашна къал-макъалар,
Мукьва хьана чакъалар.
Жанавурдин тІалдикай,
Хабар кьазвай гьалдикай.
Чубандини мукьвалай,
Лаш чІугуна юкьвалай!
Рипер хьана чІарарни,
Экъис хьана сарарни,
КицІ агатна мукьувди,
Тум атІана якІувди.
Кьаз туна хьиз кьинерни,
Гьална кьилел кьенерни.
Шел акатна вилерик:
"Хкуьрдач мад кІелерик" -
Чакъалринди къал хьана,
Жанавурни лал хьана.
Вагьши галаз тум атІай,
КІел паталди гум атІай,
Катна абур, чамариз,
Чпин мичІи тамариз.
Гьабур-гьана саламат,
Зун кьуьн патав хтана.
Жанавурдиз аламат,
Хьана и кар датІана!
КЬИФ ВА КАЦ
Кацин гъиляй кьифревай,
ЭкъечІ жезвач къецелди.
Амма каци пІузарриз,
Къеле гузва мецелди.
Кьиф къугъвазва тІуьквенда,
Аватна фад ахварай.
Каци вичин гуьцІзава,
Руфун векъи рухварай.
-ЭкечІ, кьей кьиф, тІуьквендай!
Дуьньядиз са вил ахъай!
Вуч кІан ятІа, туьквендай,
Къачу жуваз, гъил ахъай! -
Кьиф, эвелдай кис хьана,
Заланди хьиз япарал.
Ам ягъалмиш куьз хьана?
Каци авур тапаррал?
ЭкъечІна кьиф къецелди,
Яна каци пацалди.
Кьифрен рикІ пис тІар хьана.
Адаз залум кар хьана!
Адлай кьулухъ кьифери,
Ябни гузвач кацериз.
ЭкъечІзамай тІуьквендай.
КьейитІани эвериз.
АМАЛДАР СИКI
Севрен патав атана СикI – куьчебан:
-Жечни, къавум, заз са къуллугъ гайтIа? -
Сев рахана СикIехъ галаз чинеба:
-Гьар гагь, къавум, кьечевай вирт гъайитIа! -
И ван хьайи СикIре тадиз хъфена,
КIвалевай Вирт гваз хтана кIулаваз.
Вирт акурла, Сев, шад хьана хъуьрена.
Нез эгечIна кьве пацалди вижеваз.
Кьве кьеч гъана, СикIре садан чкадал:
Ибур куьлуь-шуьлуьяр я! -лагьана.
Са йис фенач, и СикI Севрен чкадал,
ЧIехид хьана, мад кьуд кьеч вирт хкана.
ХЪЕН
Хъен - заз дуст я, хъен - заз стха, хъен - мирес,
Рагъ авай къуз, кефи куьк тир вахтуна —
Серин юкъуз ам катда, зун тек туна,
На лугьуда, кIан я адаз зал хъуьрез.
КIИЗРИ ВА ШАР
КIизридиз шар акуна,
Гилигнавай рапунихъ;
Кьилив фикир тавуна,
Яб акална руфунихъ.
Шар туькьуьнна, ширин я,
Ратунин кьатI ацIана.
Тек са кIвалах четин я, -
Ам рапунихъ галкIана!
СИКIРЕН ТУМ
Квезни чида, гъвечIи сикIрехъ,
Вич кьван кьве тум галайди.
СикI паталди, лугьун за гьахъ,
Ам бални я, балани.
Са чIавуз ада тумунал,
Вичин гелер шткида.
Бязи чIавуз, ам тум патал,
Физ, ракьара акIида.
ПАГЬ БАБАЙ
Мугьман кIвализ атай чIавуз чин чIуриз,
Папан гьал икI дегиш жедан, пагь бабай?!
Йикъа цIудра каламдал кьур кьин чIуриз,
Аллагьваран дуьшуып жедан, пагь бабай?!
ТIямлу хуьрек вилик гъунугъ такIандиз,
Гъиз, мекелди кьел вегьеда къажгъандиз.
Я аваран кек ягъзамач бажгъандиз,
Паб чIурукIа вердиш жедан, пагь бабай?!
Хъел атайла, кIвенкIвер ийиз вилерал,
Жув - ефрейтор, паб жеда зи генерал.
Гагь ада вун гьалчиз-вахчуз къванерал,
Пабни икьван кьизмиш жедан, пагь бабай?!
Гаф лагьайла, иви кичез вилериз,
Ракъурда вун кIун хьиз, чиляй-чилериз!
Бес, пис папар кьисмет хьайи гъуьлериз,
Са югь такваз кечмиш жедан, пагь бабай?!
Ви къуьлуьн фу элкъуьр ийиз мухандаз,
Гатун цикIиз кьуьд - тиш жедан, пагь бабай?!
ЛапIаш кьванни вегьез тежез кьакьандаз,
Аданди гъуд, вид - тIиш жедан, пагь бабай?!
ВАГЬ БАБАЙ
Вахтар фена, дагълар гудай къизилдин,
Фад-фад гьалар дегиш жедан, вагь бабай?
Гьиниз фена, ширин гафар жегьилдин?
Пелен кьерел нехиш жедан, вагь бабай?
Ичкидикай некягь атIай гъуьл кьуна,
Амукьна зун, кьве гъиливди, кьил кьуна.
Зун гьиниз фин, ви аялрин гъил кьуна?
КIвале къатма-къариш жедан, вагь бабай?
Дустар галаз тIуьнал-хъунал рикI хьана,
Зун дугъри кIел, вун амалдар сикI хьана.
Гада чIавуз, на кьур кьинер, гьикI хьана?
Кьелелни кваз хъуьруьш жедан, вагь бабай?
Къуни-къунши гьатна жуван дидарда,
Ви циклемар за гьи регъве квадарда?
Гъуьл маса гуз, къачуз жедач базарда,
ЧIур хьайи сят къурмиш жедан, вагь бабай?
Зи къуьлуьн фу, кьазва вуна мухандай.
Са шад макьам язамач ви чIагъандай.
Кьиф хьиз, экъечI тийиз мичIи духандай,
Са югъ такваз кечмиш жедан, вагь бабай?
За авурди шикаят туш гъуьлелай.
Хъсан кас жеч, къилих патал вичелай.
Садан гъуьлни алат тавуй кьилелай.
Куьлуь-шуьлуь саймиш жедан, вагь бабай?
Квев рахайди Сажидинан къари я.
Зазни чида, фитнедин мез куьруь я.
Итимни паб - ширин виртни гъери я.
Ичкидивай чаз тIиш жедан, вагь бабай?
ВУН НАКЬ ВУЧИЗ АТАНАЧИР?
Буллух эрекь, чехир вад сан,
Кьасабнай за жунгав шазан,
Вун атунал шад тир хзан,
Вун накь вучиз атаначир?
Ирид къажгъан ирид къулал,
Биргандар къвед суфрад кьулал.
Вун гьинавай икьван чIавал.
Вун накь вучиз атаначир?
Санал чIагъан, санал чуьнгуьр,
Пара хъсан межлис туькIуьр
Авунай за, Аллагь шуькуьр,
Вун накь вучиз атаначир?
Даим ахъа тир зи варар,
Къулайни тир лап зи крар,
Алашадиз яна пурар,
Вун накь вучиз атаначир?
Як аквазван, гьикьван инал,
ЧранатIа за шишинал?
Ала жеди ви вил тIуьнал,
Вун накь вучиз атаначир?
Аквазвани кьацIай рухвар?
Пуд йиф я зи квахьна ахвар.
Ийидай за вунни тухар,
Вун накь вучиз атаначир?
Вири къуват ахъайна за,
Садакьа хьиз ам пайна за,
Элкъуьрдачир валайни за,
Вун накь вучиз атаначир?
Шаксуз, кIвалин кIан хкатна,
Закни сурун фул акатна,
Къе ахлад, дуст, гьерекатна,
Вун накь вучиз атаначир?
ША, ЗИ ДУСТАР
Хъчад афар, инжи чичIек,
Тегьмесханар бул хьайила.
Къажгъандик са хур хъпи кIек,
ЦикIен дузмиш къул хьайила.
Куьн атайла, шад я зи кIвал,
Мукьвал-мукьвал къвез хьайитIа.
Са шуьшени суфрад юкьвал,
Шишни жеда, нез хьайитIа.
Лугьумир хьи ганач, хьанач,
КIвализ къведай рехъ тийижиз.
Гъуьрчехъан яз, хъванач, хьанач,
Керекулни пехъ тийижиз.
Сажидинни куьн хьиз мутIлакь,
Шкьакь касдай кьаз кIан жемир.
ХъуьтIуьн йикьни тийиз алакь,
Пачагь течир бег, хан жемир!
ВЕРИВЕРДЕР
Чапрас папаз кьвед хьиз акваз вилерай, -
Авай са гъуьл акъудналдай кІвалерай.
Мегьтел я, цІай экъечІ тавун чилерай,
Дуьз лагьайдан кьилел кІерец тар жеда.
Кимибуруз чпин патав амайбур,
Яз аквада, акьулсузар, кІамайбур.
Абурукай сад, кьвед намус кумайбур,
Жагъана хьуй, аламатдин кар жеда.
Девлетлудаз кесиб акваз, цІай къведа,
ГьикI я адаз вичикай чаз пай къведа.
Са югъ къведа, ахмакь адан тай жеда.
Адан девлет са юкъуз тар-мар жеда.
Пиян инсан гьалт тавурай хатадай,
Лам хьиз жеда, кьарад кьулал къатадай.
На лугьуда, тум акъатна кІутадай,
Ачух дуьнья садлагьана дар жеда.
Аллагьди хуьй къелемдикай шаирдин,
Тах атІуда тахъванамаз чехирдин.
Юкь хъсан я, секинвилиз нехирдин,
Дахьана хьуй, карч хада, кІвач тІар жеда.
Сажидинахъ лугьур гафар амачиз,
Хуруда рикІ кузва, иви кумачиз.
Са бязибур къваларилай тамашиз,
Рахана хьуй, сиве мез кьве кІар жеда.
МЯГЬТЕЛ ЖЕЗВА ЗУН
Мягьтел жезва зун, зегьметдин къадир
Течирдан гъиле вугайла атир.
БалкIандихъ галаз сад хьана къатир,
Девлетлу ламрал пурар акурла!
Данарбанвилиз хас тушир инсан,
Гъиз, эцигзава къуллугъдал хъсан.
Кесиб рекьизва, хуьз тежез хзан,
Эхиз тежедай крар акурла!
Дамах гваз къекъвез, кьил кьуна цава,
Низ хьайитIани жагъида гьава!
Мягьтел жезва зун, дердиниз дава
Тежезвайбурун гъамар акурла!
Чпин хийирдиз ялзава югъ-йиф,
Халкь патал хъвадай яд къвезва гьайиф.
Мягьтел жезва зун, ийизвай тариф,
КIамашрин сивел гумар акурла!
Кьилел шиш бапIах, ягь авачир чин,
Масад бегенмиш туш патав вичин.
Мягьтел жезва зун, багълара ичин,
Ламра ийизва чамар акурла!
Сажидиназ куьн аквазва вири,
Зугъри касдиз за лугьузва – дугъри.
Мягьтел жезва зун, гъилера угъри,
Кесибрин назик хамар акурла!
ДЕВЕДИКАЙНИ ЛАМРАКАЙ КЬИСА
Деве къуллугъдал хьайидлай кьулухъ,
Са бязибурун атIана суьрсет.
Гьич садавайни жен тийиз шулугъ,
Деведин дегиш жезвачир хесет.
Эхир деведкай куьцIена вири,
Адан чкадал тайинарна лам.
ЧкIана колхоз вахтуна куьруь,
ЧIалал атана зегьметчи алам.
Арза-ферзедин гуьгъуьна аваз,
Къал-макъалдикай агакьна хабар.
Ламравай тежез залан пар чIугваз,
Агъузнавай кьил, куьрсарна япар.
-Залан тир парар чIугваз чидай сир,
На вучиз, деве, чIугунач зегьмет? -
Лугьуз, чуьнуьна, ламрак квай тахсир,
Анжах деведиз авуна туьгьмет.
-Ламран тумунал кутIунна кьенер,
Зав ганач ада пар чIугваз мажал.
Чарадан никIиз гадардай къванер,
Бегьемсуз ламраз кьисметрай ажал!
Сажидина квез ийизва минет,
Алакьунриз гун тавуна къимет;
Деведихъ галаз сад тушир камар,
Пар чIугваз вилик кутамир ламар.
КIУМП
КIумпунивай хъваз жедай туш,
Я масадав хъваз вугудач.
Адан дакIур руфун я буш,
Я чав секинвални гудач.
КIумп - ам вич я са яланчи,
ЭкъетIзавай чи жибинар.
Гваз хьанайтIа, зав тапанчи,
Ийидай, яна, секинар!
Чан кайвани тир бутылка!
Кеф чIугунай за вахъ галаз.
КуьцIенвачни зун хъуникай?
Заз чIуру тир рекьер къалаз!
РикIел хукваш вахтар жегьил,
Хъваз, гана чаз, на зиянар.
Гила вахтар амач агьил,
Хъийиз жезмач зун пиянар!
А кIумпунал алач са кар,
КIумп я шуьшед кIуфа авай.
Авун патал зи кар инкар,
ЗатIни жезмач заз къе вавай!
Бес я рахун кIумпуникай,
Пиянвилер агал ийин!
Душман хьанва къе чаз вакай,
Ваз рак-дакIар акьал ийин!
ТАМАДА ДУСТ
Вацра лацу нур гуз зайиф,
ЧIагурдачни ажайиб йиф!
ЦIурурдайвал цаваллай циф,
Дем къурмишин, тамада дуст!
Далдам, зуьрне, чIагъан, чуьнгуьр,
Ягьиз, межлис ийин туькIуьр.
Сусанн лампа авур куькIуьр,
Дем къурмишин, тамада дуст!
РикIив такьан къаяр, мекьер,
Башламишин Лезги мехъер!
Чамран сивик кутадай хъвер,
Дем къурмишин, тамада дуст!
Шад жедайвал гьар садан рикI,
Свас галаз чам кутан кьуьлуьк.
Гьевес кутаз ирид хуьруьк,
Дем къурмишин, тамада дуст!
СтIал шаир Сажидиназ,
Гзаф хуш я жегьилрин наз.
РикIиз кIани дустар галаз,
Дем къурмишин, тамада дуст!
ВИЛИКАН ФУРС
Кумач сивик ерли рахун,
Кьурай къах хьиз хьанва яхун.
Жувакай жув ийиз кухун,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!
Гьар са кIвалах пара хъсан
ТуькIвенвай ви, квачиз нукьсан.
Кьеж хкатна шумуд йисан,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!
Ях фидайдаз тагуз салам,
Юргъа шивдай кьадай ви лам.
Дерин вацIа квахьна улам,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!
Чарадан вил галай девлет,
Нивай ам нез хьана хелвет?
Къарши хьана гъамни зиллет,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!
Таб ийидай гафун кьилиз,
Вун мах хьана хуьруьз, кIвализ.
Камар къачуз куьлуьз-куьлуьз,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!
Квез я гила кIватIай затIар?
Элкъвей чIавуз лакIабдиз тIвар.
Регъвер элкъвез, кумачиз твар,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!
ЗАЗ АКУРВАЛ АМАЧ ХЬИ?
-ГьикI хьана, СикI, заз акурвал амач хьи?!
Ви писпидив виликан сес гумач хьи!
-Вучин, дуст кас, нефс, ваз чида, пичIи я.
Амалар заз чидатIан, кьил гъвечIи я.
Аквазва заз, пехил жедай затI амач.
Руфун – кьелечI, тумунин са кьатI амач.
-Виликдай заз икI жедайди чидачир.
Гьалал ризкьи гьикI недатIа чидачир.
-Гила килин жува чIурай крариз,
Жува-жуван кьилел къурай харариз.
-А чIавуз зи вилерал пи акьалтна,
Дуьз гафуниз яб гадай вахт акьалтIна.
-Заз акурди гъери авай кьеч хьана,
Акьуллу тир гафарин ван геж хьана.
-Садра кьванни алукьнайтIа халкьарал,
Вун расанмиш жедачир, СикI, ракьарал!
МЕГЬТИДИН ЛАМ
Мегьти авачир жедачир базар,
Пар ялдай кьван лам хьана бедназар.
Эхир са юкъуз аламаз пурар.
Къатадда ламра ял тежез парар.
Пара амай рехъ агакьиз кІвализ,
Лам къарайзавач темпел, гьеллекар.
КІеве гьатайла, Мегьтидин кьилиз
Лам алдатмишдай атана са кар.
Юркунин кьилихъ акурла газар,
Ламран сивиз яд атана цІаран.
Къати нефсинин акатна азар,
Ламракай жеда дирибаш жейран.
И гьал акурла, шад хьана Мегьти,
Вични акьахна далудал ламран.
Кьулухъ таз рекьер, дагъларин гуьтІуь,
Темпел ламракай шив жеда чамран.
Вахтунда парар агакьна кІвализ,
Гьайвандин мурад акъатнач кІвализ.
Тек са кар хьана лам патал азар,
Луту Мегьтиди тІуьна а газар.
ЗАЛУМДИН ХВА
Залумдин хва – азраил я,
ТІветІ рекьидай гапурдал!
Беден – кьен я, буран кьил я,
МутІлакь са кас хатурдал.
Къуьнуь яна, тар акъудда!
Дагъ чукІурда гафарал.
Папан сивяй гар акъуддач,
Лаш илигиз юрфарал.
Рамдай фена, Шамдай хквез,
Гаф агакьдач чарадал.
Сив ахъайна, акьал тежез,
Къал акъудда арадал.
Гьар са кимел рахаз жеда,
Нубат алаз, алачиз.
Эхирдай кьам чухваз жеда,
Маса куьмек галачиз.
Зал гьалтна ам, квез такурай!
Бахтлу я ам такурди.
Квез а касдин мез такурай,
АтІун тийир гапурди!
ХЬАНА КЬВЕ АЯЛ
Хьана кьве аял –
Ийирни Тийир.
Сада гуз зиян,
Муькуьда - хийир.
Ийирахъ – керчек,
Ачух, уьягъ чин.
Гьар садаз куьмек,
Гуз тир ам кІвачин.
Тийир – буй куьруь,
Чиниз тир яру.
Устад тир вири
Крарин чІуру.
Ийиранди – югъ,
Тийиранди – йиф.
Ийиранди – рагъ,
Тийиранди – циф.
Ийирахъ – дустар,
Тийирахъ – касни.
Ийир тир устІар,
Тийир – са касни.
Лагь кван, аялар,
Гьим ятІа куьн дуст?
Ийирахъ-хиялар,
Тийир хьанва суст!
СИКІ ВА ТУМ
Квезни чида – гъвечІи сикІрехъ,
Вич кьван кьве тум галайди.
СикІ паталди, лугьун за гьахъ,
Ам – бални я, балани.
Са чІавуз ада тумунао,
Вичин геллер шиткида.
Са-са чІавуз, ам тум патал,
Физ, ракьара акІида.
РЕХЪ РИКIЕЛАЙ АЛАТНА
Дуьнья алаш-булаш хьана, лаш хьана!
Кlвал-югъ хьана, са кьадардин яш хьана.
Кьуьзуь кьиляй муьгьуьббатдин каш хьана,
Кlвализ хуьквер рехъ рикIелай алатна!
Чандай фейи гьекь рикlелай алатна!
Хендедаяр акваз къилих кьезил тир,
Паб гадарна, халис ичlи къизил тир!
Кlвачеризни атlуз регьят мензил тир,
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна!
Чlугур кьван каш-мекь рикlелай алатна!
Дембелар хьиз, туна мука аялар,
Кефер чlугун хьана касдин хиялар!
Гьалаллу паб акур чlавуз жез ялар!
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна?
Вичин мукан пехъ рикlелай алатна!
Кьве жуьредин яратмишна хзанар.
Фу гадарна, нез кlан хьана гузанар!
Папа вадра ягъайтlани азанар,
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна!
Темен гайи хъвехъ рикlелай алатна!
Жунгавди хьиз, бугь ягьай вахт - тlач хьана!
Вахчур «тlавус» - гьатнавай са кач хьана!
Дили хьана, хъвайи чlавуз - кlвач хана.
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна?
Кайи дуркlун-лекь рикlелай алатна!
Сажидиназ хъелни къвезва, язухни,
Чизмач касдиз я вилик физ, кьулухъни.
Гъиле кьуна, кукlвар хьайи ягълухни,
Кlвализ хуьквер рехъ рикlелай алатна?
Къалгъан незва, векь рикlелай алатна!
ТЕМПЕЛДИН ХИЯЛАР
Гатфар бере, жугъун кIане,
Кьве хъикьифдин верг хьанайтIа.
Куьк якIун хинкIардин винел,
Хкяйнекни серг хьанайтIа.
ЦипицI медни дуьдгъвердн кIватI,
Хьран чими фу хьанайтIа.
Суфрадал са эрекьдин кьатI,
Ва кьве рычал-су хьанайтIа.
Тикрар:
Папакайни жен тIaпIaxъaн,
Жуван кIвале жув тамада.
Япара жен зуьрнедин ван,
Жедайвал даим тIамада.
Як кIаневай ашдин кьилел,
Пис тушир хурма хьанайтIа.
Хамдиз хвейи таза кIелен,
Са цIуд кIус дулма хьанайтIа.
Хъсан затIар мад чнда заз,
Серке ягъай луьле кабаб.
Дуьшперидин дад чида заз,
Жагъана хьуй, - неда кьве ккаб!
Паб:
Хъсан затIар на хкяйнай,
Ви чирвилиз гаф авачир.
Вуч неда, темпел, кIваляй на?
Гъуьр михьдай са саф авачиз!
Шаир:
Сажидина кхьей чIалар,
Гзафбуруз мах хьана хьи!
Ачух хьана чандин гьалар,
Лагьай гафар гьахъ хьана хьи!
ИМ СА ВАХТНИ ХЬАНАЧ ХЬИ
Чидачирни квез зи захавиликай?
Икьи чехир хкуддай за чиликай.
Мехъер межлис жедай тир зи кІваликай,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
Я нисанин вахт туш им, шиш-кабабдин,
Дустар галаз са кар тир им сувабдин.
КичІе тир хва туш зун гудай жавабдин,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
КІвал ацІанвай виртІедивни гъеридив,
Са хинкІарни ийиз тадай къаридив.
Гьаятарни ацІанвай зи суьруьдив,
Им са иахтни хьакач хьи куьн атайди!
Я няни гуш, къулайдиз кеф чІугвадай.
Квез мукьувай зун вуж ятІа аквадай!
Баладикай Аллагьди хуьй таквадай.
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
Чал вил алаз, акъвазна кьве сятина,
Рекье гьатиз гьазур я, фу туьтІуьна.
Жафа хьанай акІанайтІа туьтуьна,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
Я гад хьанач, я гатфар, я зул хьанач.
Квез чай кьванни гудай гьазур къул хьанач.
Гьайиф текъвез, харж ийидай пул хьанач,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
Гьич дуьз кІвалах жезвач, хъфин гишила.
Паб аквазван, рекьизвайди хвешила?
Медни авай, валлагь, ийиз хешила;
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
Мад сеферда, килигна хьиз сятиниз,
Я няниз ша, я тахьайтІа, нисиниз.
Ийида за кІанивал куь нефсиниз,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!
ША, ДУСТАР
Хъчад афар, инжи чичІек,
Тегьмезханар бул хьайила,
Къажгъандик са хур хъпи кІек,
ЦикІен дуьзмиш къул хьайила,
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
Мукьал-мукьвал къвез хьайитІа.
Куьн атайла, шад жеда кІвал,
Мани лугьур сес хьайитІа!
КІанчІарин цІал чарай верцІи,
Шиш-кабаб къвалахъ хьайила;
Гатун цикІиз мурк кьадай ци,
Кьелягъин булах хьайила;
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
Дустар галаз къвез хьайитІа.
Куьн атайла, шад жеда кІвал,
Лугьуз-хъуьрез, нез хьайитІа.
Сажидин, на икI ви тариф,
Ийида, галат тавуртІа.
Ахпа чІугваз тахьуй гьайиф,
Дустар, къвез, алат тавуртІа.
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
Куьнни кІваляй къвез хьайитІа.
Кесиб хьана, -лугьуз зи кIвал, -
Яб гумир, паб шез хьайитІа!!!
Кьведар
Гьич са сеферда кун тавур кас цIа,
Батмиш хьаналда са кьери вацIа!
+++
Эгер вавай хъсанвал,
ЖезвачтIа, хуьх инсанвал!
+++
Акун къене - инсан я,
Камун кьилиз нукьсан я.
+++
Къизилдин дагълар хиве
Кьаз, твамир жув гьакI кIеве!
+++
Бурж тIалабиз кIан жеда,
Вахкудайла, къван жеда.
+++
Даим авур касдиз таб,
Гьич садани гудач яб!
+++
Гвайбур кьуру дамахар,
Яз гьисабда ахмакьар!
+++
Жез, тавур касдиз хатур,
Къведалда квал квай хъутур!
+++
Фитне тур кас арада,
Вич гьатдалда кьарада!
+++
Кака - вилик, верч – вилик?
Къени ийизма чуьруьк!
+++
Дагъ пехил я Арандал,
Турция хьиз Ирандал!
+++
Дидед къадир течирди,
Я намусар квачирди!
+++
ЦIуд вичиз, сад – къуншидиз,
Хьун кIан кIанач къучидиз!
+++
Тавур кIвалах хушунал,
Ийиз туна гужунал!
+++
Кар туькIвела базарда,
Мад вучиз жув бизарда?
+++
ЯзватIа вун циф, марф квачир кьуру,
Хийир авачиз, тухузва гару!
+++
Дуьз рахан тийир, кIуф патахъ инсан,
Кьулухъайни ам чир жеда хъсан!
+++
Ацукь чIурукIа авуртIани, дуьз
Рахун герек я гьар са инсандиз!
+++
Эгер хъсандиз авуртIа на гьисс,
Тапарар авун – абурсуз я пис.
+++
Ракьухъ галаз дуст туширтIа кIарас,
ЯкIукай зиян жедачир тараз!
+++
Яшайиш патал шартIариз регьят,
Ганвач виридаз хатасуз сергьят!
+++
Кун тавун патал, ават хьана цIуз,
Кьулухъ къачур кам, аватна вацIуз!
+++
Жегьил вахтунал тахьана рази,
Гъам чIугур инсан - фад жеда кьуьзуь!!
+++
Гафуни авур къабардиз яман,
Мецин ширин гаф жедалда дарман!
+++
Чин тийидайдаз вуч ятIа атир,
Чир жедани кьван цуькверин къадир?
+++
Эгер халис бахт алатIа Чилел,
Гьамиша ислягь цав хьун я кьилел!
+++
ШейтIанвилелди ацIурай ружа,
Акъатна кьулухъ, кар гьатна гужа!
+++
Ичкиди гижи авунвай къуьрез,
Асландални кваз кIан жеда хъуьрез!
++
Дуьзвилел кIвалах тавуртIа кьили,
Мумкин кIвалах я, ам хьунни дили!
+++
Гьида вичин дуст авуртIа пашман,
Къазанмишда мад артухан душман!
+++
Мецикай хада, кьилиз жеда тIар,
Мез хвена - артух хъижеда дустар!
+++
Югъ хьун паталди, фад къарагъда кIек,
Рагъ акIанамаз - мичIи жеда экв!
+++
КицI акур каци тик кьада чIарар,
Хъел атай кицIи, экъисда сарар!
+++
Гьаятдиз хтай данадиз гишин,
КицIи вагьшивал къалурна вичин!
+++
Акьун тавунмаз кьил фена цла,
Чир хьанач, кьилел къведайди бала!
+++
Садбурун сиве мез жеда ширин,
Садбуру мецив нез жеда ширин!
+++
Гьар са инсандиз, гъалатIар вичин,
Чир жез хьанайтIа, яру жедай чин!
+++
Дидедин къадир течир аялдиз,
Вич велед тирди къведач хиялдиз!
+++
Ахмакьрин юкьва, акьуллу инсан,
Кьуьзуь хьун мумкин я са цIуд йисан!
+++
Ришвет-шеле гуз, кьаз вердиш дустар,
Адан рикIе жеч гьич михьи къасатар!
+++
Шад тир хабардин ван атай чIавуз,
Лув гуз кIан жеда кьакьан тир цавуз!
+++
Фитне-гъибетдихъ агъадай инсан,
Амукьда кIвал-югъ, амачиз хзан!
+++
Пехилвал себеб, такIандаз къунши,
ЧIуру кIвалахар фад жеда къарши!
+++
Бармак хьуналди ахмакьдан кьилел,
Накъвар тахьана, амукьдач вилел!
+++
Эверайдаз – гьай, суалдиз – жаваб
Гун, буржни я чи кIвалахни - суваб!
+++
Рагъ авай патаз гудайдаз далу,
А касдиз вичин хъен жеда халу!
+++
Акунриз – хали, дадуниз – буран,
Ажуз езнедин - диде я яран!
+++
Чархар пад-падна, экъечIай булах,
Вилин нине хьиз михьиз хуьз алахъ!
+++
Акьуллу ятIа, дуь ая кIвалах,
Ахмакьбурузни акьул гуз алахъ!
+++
АлахъайтIани акьул гуз алам,
ЧIехи хьайилан, яз амукьда лам!
+++
РикIевайди – ваз, мецевайди – заз,
НикIевайди – заз, къецевайди – ваз!
+++
Аллагьдин патай ваз гайи девлет,
Нез алахъмир вун, ченеба, хелвет!
+++
Рахай кьванбурухъ акалайтIан яб,
Четин я чириз, гьахъ гьим я, гьим таб!
+++
Меци авур хер сагъардай дарман,
Жагъуриз тежез, атIуда аман!
+++
Уьмуьрдиз яргъи, куьруь лугьумир,
НикIедиз цуру, фири лугьумир!
+++
Квек хьайитIани лувар жедай туш,
Ахмакьдахъ галаз сувар жедай туш!
+++
Хъилен ичкиди авур кас пиян,
Масабурузни вичиз я зиян!
+++
ТуькIуьрна лугьуз вичикай чIалар,
Зи са кIеви дуст хьанвалда ялар!
+++
Бурж кьадай чIавуз, жуваз тирла дар,
Вахкуз алакьдай, кьаз алахъ кьадар!
+++
ГузватIа вуна низ хьайитIан сир,
Чарадан хиве тваз тахьуй тахсир!
+++
Бурж къачуз фена чарадан гъенал,
Вахкуз кIан туш, вил алаз ам кьинал!
+++
Чир хьанач лугьуз вацIай физ улам,
Ахмакь Алиди гатаналда лам.
+++
Элуькьна лугьуз дустунал вичин,
КицI гатун патал, Вели тир кIвачин.
+++
Вич папалайни акурла агъуз,
Алидкай хьана хендеда ялгъуз.
+++
Цан цайидаз, нек гайила фири,
ТIамбул ягъайдан мез хьана куьруь.
+++
Чамарар ягъиз кIан хьана балкIан,
ЦIапар акурла, жез тахьуй такIан.
+++
ЦIакулар чIулав я лугьуз пехърен,
Вилер чапрасбур хьанватIа къуьрен?
+++
Тахьурай лугьуз, тум галай кIвалах,
Ламра вичин тум кьуна са къвалахъ.
+++
КицIиз эгер кац туширтIа къунши,
Абурун ара жедачир турши.
+++
Цаз акьахайла, къекъвей дабандиз,
ТакIан хьаналда са агъдабандиз.
+++
Гьарда вичин кар авуртIа вичиз,
Темпел гишила амукьда, заз чиз.
+++
Дустунин къадир авачир душман,
Са кIус фад кьинал жемир куьн пашман.
+++
Вичелай ширин авунвай емиш,
Эвелдай куьне тар ая саймиш.
+++
Эгер цихъ вичин авачиртIа дад,
Ширин жедачир виридалай яд.
+++
Еке тир са рикI туналди хура,
Гужлу жедач нуькI лекьрелай пара.
+++
Вуч затI ятIа рагъ, вуч ятIа атир,
ХъуьтIуьз чир жеда гьар садан къадир.
+++
Сиви лагьана, гъили къачуна,
Темпелдин къаву тIили къачуна.
+++
Незвай макъамда билбилдин шараг,
Гъуьлягъ акатна кьуьгъуьрдин сарак.
+++
Цаву авурла тIурфандин ванер,
Мумкин я цавай къун харар - къванер.
+++
Течирдаз сирнав, лепейрал гьуьлуьн,
Лув гуз кIан хьана, винелай чилин.
+++
Гайи зиянар авурла гьалал,
Зегьмет чIугурбур атана чIалал.
+++
Багьа затIаркай - къизил хъсан я,
Амма буржунин - кьезил хъсан я.
+++
Нубат алачиз кьадайдан кьинер,
Дарман я вивел акьалжун кьенер.
+++
Цан цайи касдиз - цурунек гана,
ТIамбулчидин сив - фирида кана.
+++
Гапуррал кхьей адетар хъсан,
ЦIакулдал чIуриз алахъмир, инсан!
+++
Ламракай регъуь туштIа, ваз эгер,
Хкункай кутIур, женни кьван мегер?
+++
Женгина герек жедатIа гапур,
Ислягь къул чIугваз бес жеда цIакул.
+++
КIвал къачудалди тийижир хуьряй,
Къунши жагъура къилихриз къулай.
+++
Бармакдиз эгер авачтIа хатур,
Нубат алачиз акъудмир гапур.
+++
Гъери тIуьр кац чир жеда чIарчIелай,
Девлет авай кас - ракьун варцелай.
+++
ЧIехивал ламран гьатзамаз хиве,
Вичин тумунал кутIунна деве.
+++
Уьмуьрдикай дуьз тахьайдаз вафа,
Лап гьайиф къведа, чIугур кьван жафа.
+++
Дуьз гъавурда гьат тавун зегьмет я:
Белки, ам ахмакь касдин кьисмет я.
+++
БалкIан хуьз жеда, акьалжна кьенер,
Мецер кьенердал хуьз жедан мегер?!
+++
КЬУДАР
Лугьумир гафар, квай туькьуьл агъу.
Хъел атай чIавуз, жув хьана аси.
Гьар сада авун герек я къуйгъу,
Дарман гватIани агъудиз акси.
+++
Сада хуьрек тIуьн патал,
Пул ахъайна.
Сада зирек тIуьн патал,
ЧIул ахъайна!
+++
Жуваз такІан кІвалах на,
Авуна хьуй чарадаз;
Югъди-йифди алахъна,
Кар къведач ви арадиз.
+++
Салам алейк гафуниз,
Алейк салам герек я.
Мугьман касдин руфуниз,
КІанзавайди хуьрек я
+++
Чарадан кар чІур хьана,
КІанзавайдан вилериз;
Вичиз кьисмет фур хьана,
Фена, чиляй чилериз.
+++
Лугьуналди эсер жеч,
Вич вичикай куьцІейла.
КІан хьуналди кесер жеч,
Вич амаз, кІвал уьцІейла.
+++
КIанибурун арада,
Пак тир багьа сир жеда.
Пуд лагьайдаз - чарадаз,
Чир авун - тахсир жеда.
+++
И дуьньядал инсан яз,
Атайди хьиз, инсан хьухь!.
Элдихъ галаз хзан яз,
Яшамиш жез, хъсан хьухь!
+++
Гьайван чІалал гъиз жеда,
Дуьз инсан яз хьайтІа.
Ахмакь нивай дуьз жеда?
Ам гьайван яз хьайитІа.
+++
Вун эвел туш, вун эхир,
Вил вегь кьулухъ-виликди.
Вунни фида, эй фекъир,
Са къуз мичІи чиликди.
+++
КІватІзаватІа, на девлет,
Чарабурун пай атІуз;
НезватІа ам на хелвет,
Лугьуда, ваз цІай атуй!
+++
Вич зурба кас яз кьуна,
Акьуллуйриз яб ганач.
Кар чІур хьана, яс кьуна,
Хьайи гужаз таб ганач.
+++
Жув кефиник квай чІавуз,
Халкьар вуна кваз кьунач.
Куьз, хажалат гвай чІавуз,
Зегьердин къаб хъваз кьунач?
+++
Кар туькІвейла, дамахар
Авун, заз чиз, хъсан туш.
Лугьуда хьи, ахмакьар -
Садни бегьем инсан туш.
+++
КІан хьуналди гьамиша,
Жуваз кІанивал жедач.
Садра кьванни багъиша,
ГатІан тийир кал жедач.
+++
Хъсан затІ тир жегьилвал,
Кьуьзуь тежез хьанайтІа.
Уьмуьр финал - хьайивал,
Разини жез хьанайтІа.
+++
Диде-буба хьайила,
Тек са кар къвен хиялдиз -
Къуллугъ кьисмет хьайила,
Чешне жен гьар аялдиз.
+++
Кар авачиз шад хьана,
Пашманвални ийимир.
ЧІурубурухъ сад хьана,
Душманвални ийимир.
+++
ЧІал ганва чаз рахадай,
Шадвал патал, шел патал.
ЧІал квез тир кьван кеф хадай?
КукІун патал, хъел патал.
+++
ЧІуру тир гьар гафуни,
РикІиз тІарда, гуж гуда.
Кьуру тир са гафуни,
Де лагь кван ваз вуч гуда?
+++
Лугьуда хьи, шадвални
Пашванвал: вах, стха я.
Диде-бубад садвални,
Чи несилдин арха я.
+++
Гум авачир чкадал,
ЦІай хьун патал, къал мийир.
Вил эцигна чарадал,
Кума тахьай мал мийир.
+++
Уьмуьр ахьтин затІ я хьи,
Кьиляй-кьилиз - имтигьан.
Уьмуьр физвай яд я хьи,
Ам, жуван кьве гъили кьан.
+++
Рахай гафар – нуькІвер я,
Ви сивелай лув гайи.
Ширин гафар – шекер я,
Гвай хажалат цIув гайи.
+++
ЧІуру гафар – къермеяр,
Хер ийидай, галукьна.
АтІайтІани жермеяр,
ТуьхкIуьр тежер кьулухъна.
+++
БицІи меци – чІехидаз,
Лугьуналди ван хьанач.
Недайла, нефс пехъидаз,
Яб акалун кІан хьанач.
+++
Хайиди хьиз – кьиникьни -
Галайди куьз чир хьанач?
Ажалдикас санихъни,
Кьил къакъаждай куьр хьанач.
+++
Аман! - лугьуз, минетай,
Касдиз куьмек куьз ганач?
Кар авачиз гьуьжетай,
Мез сарарив хуьз хьанач.
+++
Кьисметдив къугъваз, туьфенгар къачуз,
Фидайла, са кар ава, ваз течир.
Чара касдин кьил фидайла атIуз,
Вун ви кьилни гваз физвайди хьухь чир!
+++
Ракъинин нурар, аялрин шад хъвер,
Вили тир цава дурнайрин цIиргъер.
Чуьллера хьурай атирдин гьава,
Рагъ милиз хъуьрез, ислягь тир цава!
+++
Хатурдиз - хатур, ахмакьдаз - жаза,
Жен тийидай кар кьаз тахьуй хиве.
Келледа акьул жедалда къуза,
Тапарардай мез авайдан сиве!
+++
Меци жанавур элкъуьрда хпез,
Мез техвейдаз бул жеда душманар.
Эгер вавай хуьз алакьайтIа мез,
Дустар бул жеда, тийир пашманар!
+++
КIекре экуьнахъ гьарагъай чIавуз,
Экуь тир гъетер эгечIда цIараз,
Рагъ хъуьрез-хъуьрез экъечIна цавуз,
Экуь нураркай халича храз!
+++
Ацукьай чIавуз суфрадин кьилихъ,
Мугьманда на жув дуьзвилелди твах.
Вак таб ийидай кватIа пис къилих,
Чир жеда, дуьз гаф тежедайди вахъ!
+++
За багъишда квез цуькверин кIунчIар,
За куьн гьуьрметдиз ийида гьуьрмет.
Амма ятIа куьн, инсанар - кIанчIар,
Кар авачиз за чIугуна зегьмет!
+++
-Вун, ламрал алаз, паб тухуз кIвачи?
Али, гьинихъ физ, рекье гьатнава?
-Духтурханадиз тухузва, къунши,
Паб азарлу яз, кIеве гьатнава!!!
+++
ЯкIвни адан Тум хьана кьвед чуьруьк,
-Вуж я чIехиди? – авуна кьуьруьк.
Лапагриз эциг ийизвай гьаят.
Авайвал ама, кар хьана баят!
+++
Къецин югъ ваз акуна,
Пакагьанди сир жеда.
Къвезмай крар такуна,
Лагь, ваз гьинай чир жеда?
+++
Чарабуруз акьул гуз,
Жув ахмакь хьун са гуж я.!
Масадбуруз на кІул гуз,
Ятур ваз тун, кьве гуж я!
+++
Югъ атай кьван мягьледал чи алайди,
АтIун тийиз, зи къуншидин ван хьана.
Вичелайни гьарагъиз рикI алайди,
Акур чIавуз, ламракай лал къван хьана.
+++
Чарабуруз акьулар гуз, вич чІуру
Авай са кас, пиян хьана, гьат хьана.
Акьул татай, рехи хьана кьил, чуру,
Хзанни кваз чкІана, паб кат хьана.
+++
Чарадакай ийиз чІуру рахунар,
Хъсан кар туш, мумкин я сив патахъ хьун.
ГьакІ нубатсуз авуна жув яхунар,
Лугьуз жедач, вакай кьурай хъвалахъ хьун.
+++
Ракъинин кIаник, тIурфандин вилик,
Умуд кваз Чилик, тIарам кьуна рикI,
Къагьриманар хьиз секин я дагълар,
Уьзягъ тир кьилер, аршда кьуна тик!
+++
Я вун туш эвел, я вун туш эхир,
Хъухъ жуван гъиле вуганвай чехир!
Пакадал вуна вегьейтIа кIвалах,
Цурцун къажгъандиз акъатда пехир.
+++
Кьисмет туширди акъатда сивяй,
Кьисмет авайди аватда цавай.
Икьван заз кIани, икьван зун кIани,
Вучиз къакъудна, лагь тIун чун чавай?
+++
Гьикьван и дуьнья кьуртIани кIевиз,
Кьиникь амукьда, рикIелай тефиз.
Ризкьидикай пай амачир чIавуз,
Гьазур жезва вун, эхиратдиз физ.
+++
Гьикьван вун цавуз хьайитIа хкаж,
Гьакьван ви хура рикI жеда агаж.
Гъетерихъ галаз цавара авай,
Ийиз кIан жемир садрани акъаж.
+++
И гунагьар квай дуьньядин винел,
Ялиз тежер пар, кьамир ви къуьнел.
Вири амаз вун, чир хьухь фидайди,
Са юкъуз жемят кIватI хьана гъенел.
+++
Уьмуьр цIайлапан я, куькIуьр цава,
Са легьзе экуь ийидай гьава.
Яргъалди чIугун патал адан вахт,
И дуьньядал бахт лугьур затI ава.
+++
Вирибуруз кIан хьуналди бахтар,
Жагъай саданни ван хьанач заз тIвар.
И дуьнья акун тушни еке бахт?
ТІимил ва пара ятІани вахтар.
+++
Инсан са тІур я бегьердин таран,
Рагъ акьур чІавуз цуьк гъидай гьейран.
Бахтлу кас я вун тияна къаю,
Амукь хьайитІа, гьал ийиз девран.
+++
Ферли тир аял - хиял я рикІин,
Ви кІвализ атай ахъайна рикІин.
Вири туштІани рикІин хиялар,
Шикаятар за квекай гьикI ийин?
+++
Чиликни цавук пай ква виридан,
Кьакьан гъетерал ашукь хьайидан.
Вафалувилин течирдан къадир,
Ирид чкадлай хурай лагь гардан!
+++
Ажал галачир яргъал тир уьмуьр,
Ширин ятІани ам квез кІан жемир.
Эхир са юкъуз аватна виляй,
Чимивал гвачир, къайи руьхъ мийир.
+++
Чандик берекат кумачир чІавуз,
Вакай катай хьиз жеда рагъ цавуз.
Чиг къвайитІани акатдай тІили,
Хъел акатна вун, тамашда къавуз.
+++
Гьикьван инсанар фена чилелай?
Йикьерин накъвар вегьез вилелай.
Сад кьванни авач, акьалт хьана чан,
И чилел хтай цІийи кьилелай.
+++
Вилик вегьей кам хкведач кьулухъ,
Кьисметди авун тавурІа шулугъ.
Гьикьван хуш я чаз, жув гьаким хьана,
Вирида анжах ваз авун къуллугъ?
+++
Нефсинин вилик ажуз я вири,
Жанавурдиз нез кІан жеда суьруь.
Халкьдикай вуна авуртІан чуьнуьх,
Аллагьдин вилик мез жеда куьруь.
+++
Кьведаз чидай кар - туш лугьуда сир,
Ам ачухайдак кутада тахсир.
Ни яргъалди ам хвейитІа рикІе,
Ам гьакьван чІавал я адан есир.
+++
Хийирдин кІвалах авун я четин,
Анжах са кардин гъавурда гьатин:
ЧІуру кІвалахар авур касдин тІвар,
Элкъведа чIуру азардиз батин!
+++
Рекьидай чIал чир хьана,
СикIрез дуьнья ширин я;
Вич са ажуз къуьр хьана,
Кесибдин рикI серин я.
+++
Девлетлуда кесибдин
Хабар кьуртIа гьалдикай;
Паб лугьудай несибдин,
КичIе ялда къалдикай.
+++
Къунши касдал пехилди,
Пай атIана амукьна.
Вичин кIвачер са гъилди
ЦIай атана, алугна.
+++
Къунши акваз вилерни
Буьркьуь хьана, экв такваз.
Азабдик ква гъилерни,
Фу тваз, сивин тIвек такваз.
+++
Къуни-къунши хъсан я,
Стхадилай яргъа тир.
Амма вагьши хъсан я,
Къуншидилай къаргъа тир.
+
Фитнедалди къуншидин
КIвал чIурайди гьикI ава?
КIватIна эркек, дишиди,
Адан кIвале йикь ава.
+++
Гваз къекъвейди - цIил хьана,
Эцигайди къван жеда. -
Лагьай папаз -гъуьл хьана.
Адаз хзан-кIвал жеда.
+++
Чара касдин затIункай,
Къияматдин мал жеда.
И гаф вичел атункай,
КичIедан мез лал жеда.
+++
Угъривилел гуьл хьана,
Квахьна йифен ахварни.
Духтирдава кьил хана,
Акъат хьана сухварни.
+++
Жуваз авур хъсанвал,
Течир инсан - кIамаш я.
РикIе твамир такIанвал,
Чурун тавур машмаш я.
+++
Дарвал гана хзандиз,
Ички хъун низ туба туш?
Дуьз лугьун квез хъсандиз,
Ам аялрин буба туш!
+++
Сивел атай татайди,
Лугьудайди инсан туш.
Рахункай пай атIайди,
Хьунни акьван хъсан туш!
+++
Акьулдилай къуватдиз,
Артух фикир гудайди?
КичIе туш жал аватиз?
Чуьруькдин цIа кудайди!?
+++
Чарадаз писвал кIани,
Мердимазарар жеда.
Терг ийидай кар къени,
Гьахьтин азарар жеда!
+++
Вичиз бегьем авачиз,
Акьул маса гудайдаз?
-Кар арадал алачиз,
Уф гунуг я къайидаз!
+++
Гзаф крар за кудна,
Вуч лугьун за эхирдиз?
Данайрикай хкудна,
Шумуд ягъин нехирдиз!?
+++
Муьгьуьббатдив гекъигайла,
Дуствал пара вине я.
Дуст гадарна, чан хуьдай,
Вал къведайди тегьне я.
+++
Стхавилин пак тир кьинез,
Чир хьайид туш четинвал.
Дуст гадарна кIан хьун фу нез -
Гьисабда яз хаинвал.
+++
Жанавурни кицI дустар хьайила,
Хперин суьруь - варани зара.
КIвал эцигзавай устIар кьейила,
Гьаятда жеда керпичрин хара.
+++
Чапрас папаз кьвед хьиз акваз вилерай,
Авай са гъуьл акъудналдай кIвалерай.
Мегьтел я цIай экъечI тавун чилерай,
Лагьана хьуй, кьилел кIерец тар жеда.
+++
Кимибуруз чпин патав амайбур,
Яз аквада акьулсузар, кIамайбур.
Абурукай сад, кьвед намус кумайбур,
Жагъана хьуй, аламатдин кар жеда.
+++
Девлетлудаз кесиб акваз цIай къведа,
Гуя адаз вичиндакай пай къведа.
Са югъ къведа, ахмакь адан тай жеда,
Атана хьуй, живед кьулал яр жеда.
+++
Пиян инсан гьалт тавурай хатадай,
Лам хьиз жеда кьарад кьулал къатадай.
На лугьуда, тум акъатна кIутадай,
АкI хьана хьуй, дуьньяни кваз дар жеда.
+++
Аллагьди хуьй къелемдикай шаирдин,
Тах атIуда тахъванамаз шаирдин.
Юкь хъсан я секинвилиз нехирдиз,
Дахьана хьуй, карч хада, кIвач тIар жеда.
+++
Сажидинахъ лугьур-далгьур амачиз,
Хуруда рикI кузва иви амачиз.
Са бязибур къваларилай тамашиз,
Рахана хьуй, сиве мез кьве кIар жеда.
+++
Жанавурни кицI душман хьайила,
ХупI регьят жеда чубанрин рикIиз!
Акурла чпин хамар хутIуна,
Абуруз кицIер кIан жеда рекьиз.
+++
Гьар са гъуьлуьз юлдашдивай кIаниди,
Ширин мезни гьуьрметлувал, хатур я.
Я стхаяр, и заз кьисмет хьайиди,
Гьамиша цIал кIвалахзавай матур я!
+++
Шумуд бубат хьана къе югъ,
Гагь живер къваз, гагь ракъар къвез.
Ламу чиляй акъатда бугъ,
Чилин циф жез, цава къекъвез.
+++
Ни лугьудай цIи кьуьд жедач?
Гаф хадай хьиз гафуни.
Аллагьдихъ са затI кьит жедач,
Жив - фуни я, къафунни.
+++
Буьркьуь ятIани чилик квай кьифрез,
Вичз фу недай рехъ чида хъсан.
Амалар течир инсанрал хъуьрез,
КIватIалда девлет цIийи гьар йисан.
+++
Лацу чарчел чIулав цIарар,
ЧIулав чарчел лацу чIалар.
Де лагь куьне дуьньяд винел,
Гьим хийир я, гьим я зарар?
+++
Таб авуналди регъуь тежер чин,
Фитнеяр ийиз, куьруь тежер мез;
Хьарарик жеда патахъ тир фирчин,
Вал акьалай фу кIан жедани нез?!
+++
Акьуллу касди акъваз тийиз гьич,
Чирда уьмуьрдин деринрин тарсар.
Ахмакьда даим, акьуллу кьаз вич,
Лагълагъар ийиз акъудда йисар.
+++
Муьгьуьббатдихъ кьве жуьре ава дад:
Туькьуьлни ширин акахь тийидай.
Муьгьуьббатдихъ - цIай, иличайтIан яд,
Ава гьамиша хкахь тийидай.
+++
Муьгьуьббатдихъ сир ава дерин тир,
КIани инсанар табагъ ийидай.
Вафалу ксар амал ширин тир,
Намердбурукай къабагъ ийидай.
+++
Кьвед ашукь хьана, чIалал атана.
Кьведан арадал - аял атана.
И кIвалахди зак руьгь кутуна шад,
Зи рикIиз мелгьям хиял атана!
+++
Вичин кIвале пIир я а кас секин,
Гьич сивяй са пис ван къведач адан.
Пата, къерехда, куьшкуьндар, куьшкуьн,
Акъвазар жедач хадалди гардан.
+++
Кьейи касдилай вахчумир кьисас,
Ам агакьнава жазадихъ вичин.
Уьзуькъара хьун гьич кIан жемир ваз,
Къвезмай несилрин вилик уьзягъ чин,
+++
Ахпани кьий, пакани,
Чан гъиляй-гъилиз!
Фуни тIуьна, какани,
Хъфена кIвализ.
+++
Хажалатдин къайи марф,
Къвайи зулун береда;
Физва кьилел алаз каф,
Са йикь туна дереда.
+++
Къизилгуьлдал цуьквер ала,
ЦIай акъуддай цацарни.
Ярдин мецел шекер ала,
Вилин накъвар-вацIарни.
+++
Шадвилин шуьрбет,
Гичиндава шуьшедин.
Аман минет чи суьгьбет,
Негъил тахьуй куьчедин.
+++
Ша, чан гуьзел, зи къаршидиз,
Куьлуьз къачур камаралди.
Хабар тахьуй пис къуншидиз,
Вун гъуникай гатфаралди.
+++
Заз итимрай амач такур аламат,
ЦIузни вацIуз фида гуьзел хуш хьана.
Муьгьуьббатдин цIай рикIе хуьз саламат,
Цававй фида мензил атIуз къуш хьана.
+++
Уьмуьр акъатна чIуру тир рекье,
Вуч авуртIани жез хьана гьалал.
Гунагсуз ксар тур чIавуз йикье,
Цававрвл Аллагь атана чIалал!
+++
Шумуд са йисуз ише фена таб,
Бурандиз лугьуз ширин тир хали.
Гила садани гун тавурла яб,
КIвачер беябур ийизва кьили!
+++
Эцигна кIвалер, кIватIална девлет,
Пехъ хьана цавуз акъатна бирдан.
Угърашрихъ амач секинвал хелвет,
Ирид чкадлай хана хьи гардан!
+++
Вилерни аваз авуна буьркьуь,
Гьар сеферда на тарифдай чIавуз,
Гила чаз рекьер хьайила гьяркьуь,
Вучиз на ялвар ийизва цавуз?
+++
КIвалахар садан, дамахар садан,
ТIамбул ягъадаз фиринек мили.
ЯцIу хьайила руфунни гардан,
Дуьз кIвалах, мегер, хъийинни кьили?
+++
Хъсан кIвалахдин ая тарифар,
Зегьметчидин тIвар хкаж цавариз.
Писвилихъ дяве мийир зайифар,
Гьар са хъсан югъ элкъуьр сувариз
+++
Гафариз фараш, крариз яваш,
Заз нече шумуд са кас акуна.
Гьар са тIуьнал - шиш, таза кьве лаваш,
Чара жибиндай нез-хъваз акуна.
+++
Бязи ксариз дуьзвилихъ рахун,
Хуш тушиз ава элекьиз, дакIваз.
Зайиф жез рикIер, беденар яхун
Жезва дуьзвилихъ рахайбур акваз.
+++
Туьнт чIаларал аксивилихъ рахайла,
Лугьумир ваз цуькверин кIунчI багъишда.
Тахсиркарри ваз гьялягь кьаз тахьайла,
Ида ам кьаз, ада масад асмишда.
+++
Сажидиназ рахаз чидач чуьнеба,
Адан хесет вил акъудна лугьун я.
Акур чIавуз кьве чин алай гьеллебаз,
Белки гьа кар себеб яз вун яхун я.
РУГУДАР
Къеле квачир, гьатта цурун къапунин,
Кьисмет барбатI ийизвайди – пехир я.
И дуьнья тек са вад юкъуз акунин,
Себеб, чна хъвазвай эрекь, чехир я.
Чи уьмуьрдин къадир гьич чир тахьунин,
Рагъ акIизвай йикъан халис эхир я.
+++
Къазанмишай девлет а кьил тийижиз,
На лугьумир ам ваз ганвай кьисмет я.
Я сирнави ийимир гьуьл тийижиз.
Девлет - агъзур касдин пай квай нямет я,
Демин юкьвал алатIа, кьуьл тийижиз,
Валлагь, а кас гъавурда тун зегьмет я.
+++
Кьуд цIар кьуд цал, кIвачерик чил, кьилел къав –
Гьар са куплет – дараматдин са кIвал я.
Рагъни, варзни, гъетер авай кьакьан цав –
Абур гьар сад – кхьизвай зи са чIал я.
Пуд кIваликай сад кьванни зи туштIа тав,
Зи зегьметар, куьне лагь, вуч патал я?
+++
Сад, кьвед кьванни аваз хьурай багърияр,
Ярар-дустар шад межлисра герек я.
Дуьньяда бул аватIани дугърияр,
Абурулай тек са иблис зирек я.
Ван тийидай туьфенгар тир угърияр –
Кьисметнавай зегьерламиш хуьрек я.
+++
Яр-дуст кьазни, хуьзни кIанда чир хьана.
Стхадикай душман хкат тавурай.
Вири – фасикь, са жув кьамир пIир хьана,
Архадикай душман хкат тавурай.
Амма жуван мез себеб яз, кIир хьана,
Бедбахтвилик садни акат тавурай!
+++
Сабур – хъсан затI я, ам хуьз хьайитIа.
Туьнтвиликай жагъидайди зиян я.
Вилик виниф хъсан я чиз хьайитIа,
Рехъ течирди – чехир тахъвай пиян я.
Техилдин ник сабурдив гуьз хьайитIа,
Хъсан тирди Сажидиназ аян я!
МУЬЖУЬДАР
Дишегьлийдай амач такур аламат,
Ада дахай кас масдавай хаз жедач.
Дишегьлиди дехвей инсан саламат,
Цавун куьмек хьайитIани кьаз жедач.
ТуькIуьр чIалар чанда нефес амай кьван,
Са югъ къведа ви тIем акакь тийидай.
Кьейила вун, гайитIани жуьмяй къан,
Ам садакьа я ваз хкякь тийидай.
+++
Жуван чандал цIай кун тавунамаз,
Хажалатрин яд хъун тавунамаз,
Кьисметдикай кеф хун тавунамаз,
Пис-хъсандакай хабар жедани?
Чир хьухь гьар йикъахъ йифни галайди,
Алахьай цавухъ цифни галайди.
Пяхъ-керекулдихъ лифни галайди,
Чидайдахъ биши япар жедани?
+++
Къуншийрикай гьамиша зун рази я,
Лагьана хьуй, халкьдин вилик таб жедан?
Парталар цваз кьил хуьзвай кас дарзи я,
Адан тупIуз акьах тавур раб жедан?
Къуншийрикай авуналди тарифар,
ТакIан са ван галукь тавур яб жедан?
Алакъаяр авуна хьуй хьуй зайифар,
Де лагь куьне, адаз кIвал-югъ, паб жедан?
+++
Кар авачиз чах элкъведач Чилин,
Йифер рекье тваз, кьабулиз йикъар.
Заз чида адан метлебар кьилин,
ТIимил хьунухь я вилерал накъвар.
Кар авачиз чарх элкъведач Чилин,
Кьилел элкъуьриз гъетерин суьруь.
Инсанар гьикьван хьайитIан къалин,
Ийиз кIанзава бахтлубур вири.
+++
Хатурар ийиз уьмуьр физва зи,
Тум цазвай лежбер акуна никIе
Несилрин вилик намус хуьзва зи,
Михьи хиялрив муг ийиз рикIе.
Зегьметдиз къимет тIалабзавач за,
Анжах зи чIалар кIелиз хьайитIа.
Жув я шаирдай гьисабзавач за,
Зи шииррикай хъелиз хьайитIа.
+++
Тек са капу ван ийидач жуван,
Я са таракай там жедач чIехи.
Гужлуз аквада цаву авур ван,
ЦIай акъатайла циферай рехи.
Заз кьиникьикай авач хажалат,
Я зун туш эвел, я зун туш эхир.
Ахъайиз тахьуй чин тийиз гъалатI,
Шуьрбет хьиз хьана хъваз тахьуй чехир
+++
Заз гьикI хьанай зун зерре хьиз куьлуь,
Дуьнья акурла гъетерив ацIай.
Амма хана зун диде тир Чили,
Хура туна рикI, дамаррани цIай!
Вуч затI я кьван гъед зунни ви патав?
Жуван кьилелди ийизвай кIвалах.
Дуьнья ацIанва гъетерив битав,
Ргазва зи рикI-мурадрин булах.
+++
Ракъинин къуват, вацра гудай нур,
Цетер эквер цуькверин атир.
Кужумзава за ачухна хьиз хур,
Гьар са зерредин ава заз къадир.
Сирнавар гарун, гьуьлерин лепе,
Ачух я квез зи уьмуьрдин лувар.
ЧIехи дуьньядин заз гьар са пипIе,
КIанзава хьана шадвални сувар.
+++
Аваз, авач лугьудайдан берекат,
Акваз, такваз куьтягь жеда гар галаз.
Дар ятIани бул я лугьуз гьерекат,
Яр хкведа къуьнуьхъ ацIай квар галаз.
«Кая», «кьея» сивин кIалуб хьайидан,
Уьмуьр фида хажалатдик, гъамуник.
Вич къизилрин юкьва аваз кьейитIан,
Кепек кьванни гудач адан хамунихъ.
+++
Къунши акваз акъатмир вун хамунай,
Пехилвили цуьк гъида ви вилерал.
Сечме техил жеда цайи тумунай,
Адалат хуьз алахъайтIа чилерал.
Къунши хъуьрез акур чIавуз рикIивай,
КIанзни такIанх хъвер къведа ви вилерал.
КIан хьуналди ракъар хъуьтIуьн цикIивай,
Берекат жив гьинай къвада чилерал?
+++
Девлетрихъ еке галтугмир пара,
Ам гьи пачагьдин тух хьана руфун?
Фу ширин жеда, галачиз къафун,
Гишинвили ви атIайла чара.
Вахъ авай чIавуз къизилни гимиш,
Авачирдакай кьаз алахъ хабар.
Нефсинин гьуьле жез тахьуй батмиш,
Залан хьайила луьткведа ви пар.
+++
Валлагь хъсан затI я къуллугъ,
ЧIехи речар рахун патал.
Хкаж жуваз еке дуллух,
Чанни кIанда эхун патал.
Валлагь яман затI я къуллугъ,
Бирдан жаваб гудай чIавуз.
Ахмакьвиляй хьана шулугъ,
Жуван цIа жув кудай чIавуз.
ЦІудар
Йифен мекьи гуж акунвай векьерал,
Чигерикай кІватІал хьанвай нагъв алай.
Зал вил алаз акъвазнавай рекьерал,
Сад Аллагьди гайи юкъуз рагъ алай;
Хуькведа зун муштулухдин хабар гваз.
Аялризни кІвачел гьалсдай къапар гваз.
Ваз - булушка, кІвализ лазим затІарни,
Кепек -шигьи – кІватІай сад-кьве вацранни,
Къачур якІун базардилай яцранни…
Амайбурун герек къведач кьун тІварни.
+++
Экуьн кьиляй цав гьалчІнаваз, серин яз,
Акур чІавуз гьаваярни хуш тушиз;
Хияларни рикІе гьатна дерин яз,
Иви ргаз, гьич са дамар буш тушиз;
Вуч авуртІа хъсан ятІа чин тийиз,
Инихъ-анихъ вегьез, сабур хуьн тийиз,
Я кІел тежез, кхьиз тежез, яб тагуз,
Багьа тир вахт физва вацІ хьиз авахьна.
Вердиш тушиз азиятриз таб тагуз,
ЦІаразва зун акваз-такваз гьава хьиз.
+++
Рагъ акІизва, нур чукІуриз цавариз.
На лугьун им эхиримжи сефер я.
Яргъи тир югъ тешпигь хьанвай сувариз,
РикІел анжах амукьайбур кефер я.
Чил - гьа Чил я - галатнавай кІвалахна.
Чин ракъинихъ элкъуьрзавай алахъна;
Йифе вичин куькІуьрзава лампаяр.
Варз кьилелла ахвар квахьай къари хьиз.
Инлай, анлай элуькьзава къампаяр,
Цав ацІузва гъетерив са суьруь хьиз.
+++
«Бахтаварар» - фад фейибур ажалдай,
Гьич са къайгъу, са хажалат амачир.
Чун аялар хьиз кІерецар хчалдай
Ава жеди квез, рикІ я вил галачир.
Дуьньядавай дегишвилер акурла,
Эхиз тежез, рикІ хуруда дакІурла,
Чакай хабар туш гьелелиг чан алай.
Шумуд са гуж эх хъийида, чидач заз.
Им девир туш халкьар кьейи –къан алай,
Хирел гьикьван кьел кІвахдатІа чидач заз.
+++
Дуьз гафариз къимет амач, гьуьрметни.
Сада масад адет хьанва маса гуз.
РикІ аламач чІугваз артух зегьметни,
Вун кьуьзуьдай кьазва гъиле аса гуз.
Вай акъатай гафар кхьиз дафтарда,
Мукъаят хьухь, гьалт тавурай кафтІардал.
Пулунизни къуллугъдиз я икрамун,
Тариф ийиз, гьикІ муьтІуьгъ жен кимидаз?
Гьалал фуни мумкин я ваз гьарамун,
Къайиди гьикІ лугьун рикІиз чимидаз?
+++
Ийиз хьайтІа, гьарда вичиз кІанивал,
Инна, валлагь, жедайди са масад я.
Гьар са касдихъ хьун герек я къенивал,
ГъалатІрикай вични михьиз, азад яз.
Гафар санай, крар санай хьайитІа,
Анжах вичиз ришвет-шеле гайитІа,
Амай халкьдиз а касди мекь -каш гуда.
Сад -вадакай тапан даях кьуна хьиз;
Чидач адаз халкьари мус лаш гуда,
ТІанурдин цІа кайи чІавуз кьуна хьиз.
+++
Лугьуда хьи и дуьньяда гьахъ ава.
Пис ксариз бала гуда Аллагьди.
Гьахъвилихъ физ гьикьван четин рехъ ава?!
Са бязибур акьазвач зи чІалахъди.
Гьахъ жагъуриз тек са уьмуьр тІимил я.
АлакьайтІа, ам акьулдиз камил я.
Гьахъ жагъуриз кьейи кьванбур пара я.
Бушвал хиве кьадалди гьакІ лукІ хьана,
Кьин хъсан я, им чи кьведан ара я,
Амукьдалди цІивин хьана, цІукІ хьана.
+++
Пакамахъ вил галачирди рагъ алай,
Куьз кусуда, кьин тавуна ярх хьана.
Уьмуьр квез я даим вилел нагъв алай?
Хажалатрик кьураз, цІараз, кьах хьна.
Инсан садра хада, садра рекьида.
Алчахбуруз багьнаяр бул жагъида.
Халкь паталди зегьмет чІугваз, ялайдаз,
Къагьриман хва лугьур багьа тІвар ава.
Халкьдихъай чин са чІуру яз, хъеляйдаз,
Рекьидалди ялиз тежер пар ава.
+++
«Аллагь -Сад я, пайгъамбарни - Мегьамед.» -
Лугьуз къекъуьн тІимил я, жув инсан хьухь!
Кьейи чІавуз атун патал вал рагьмет,
Ваз писвилер авурдазни хъсан хьухь!
Куьз лагьайтІа, писдахъ галаз кьил кьурди -
Гьадалайни агъуз кас я зил кьурди.
Рахадайди рахуй вичиз, сив галат
Хьайи чІавуз вич-вичелай лал жеда.
Аллагь течир касдив рахун я гъалатІ.
Алчах касдив кьил кьуна хьуй-къал жеда.
+++
Инсанар яз, вирибуруз сад хьтин.
Ганвач бахтар, батсузал лап пара я.
Са бязибур жеда ацІай гад хьтин.
Бязибурун, кьуьд яз, гуьнуькъара я.
Даим цавуз акъазмир куьн килигиз,
Я иви хъваз гьазур жемир зили хьиз.
Зегьмет чІугу - берекатар чилева,
Амма Аллагь ракъурмир гьич рикІелай.
Гьар са касдин кьисмет Адан гъилева,
ЦІуд рипедиз - сад це цайи никІелай.
+++
Ихтилатар пара жеда авуртІа,
Амма кІвалах – чарасуз я виридаз.
Гьар са касди дуьз яз, зегьмет чІугуртІа,
Гьар садакай хийир ава иридаз.
Алчахвилел кІватІал авур къизилни,
БарбатІ жеда, тІварцІизни кваз кьезилни.
Шумуд пачагь, шумуд алчах, ханарни,
Фена, фида, амма игит машгьур я.
Шумуд касди гана чпин чанарни,
Душманрилай кьисасарни вахчурд я.
+++
Зазни чидач гьикІ жедатІа кьисметар,
Сад Аллагьдин гъиле авай кІвалах я.
Бахт театр туш къачудай билетар,
Бахт – къумлух тир чуьлда гьалтдай булах я.
Шаирвилин бахт жагъана - кьисмет яз,
Сад Аллагьди багъиш авур зегьмет яз.
Йифер, йикъар акъудна за, чан гана,
РикІел атай чІалар - цІарар кхьена.
КичІе тушиз кьиникьикай къван гана,
Душман негьда, амукьайтІа декьена!
+++
Бязибуруз вуч къадир хьуй чІаларин?
Етим Эмин, Сулейман са затІар туш.
Къизилгуьллер, цацар алай валарин,
Атир кІвахьиз экъечІнавай кІватІар туш.
Шаиррини кар авачиз кІвалахдач,
Гьар садалай шиир кхьиз алакьдач.
Шаирри яд хъвазва халкьдин рикІерай,
Авайдини даим халкьдин дидар я.
Абур халкьди кьазва кьакьан гъетерай,
Халкь галачиз гъетериз цав лап дар я.
+++
Гьикьван ягъин юкІвар -чипІер гьар юкъуз?
Гьикьван вигьин къецин кІвалах пакадал?
Сада - керпич, сада палчух - кьар тухуз,
КІвал эцигиз алахъин дуьз чкадал.
УстІар сад жен, фялеяр къуй кьведни хьуй.
Чай хъун патал гьам шекер, гьам медни хьуй!
Амма недай затІ жен, вични дад алай.
Хъсан кІвалах авун пара зегьмет я.
Иесини жен, гьелбетда, яд алай.
Чарасуз яз кІанзавайди план я!
+++
Хатур, гьуьрмет хъсан затІ я арада.
Гьа кар себеб чал инсандин тІвар ала.
Чаз инсанвал, жув гьатайла «кьарада»,
Мсадавай кІан хьунухьал кар ала.
Бес ви крар туькІвей чІавуз кІанивал,
Вучиз кьван вахъ авачир кІус къенивал?
Гила гьикІ я, СикІ, гьатайла ракьара?
Гьикьван ганва къе ви мециз ширинвал?
Дустар галаз кеф чІугвадай йикъара,
Гвачир хьи вахъ и акьулдин деринвал.
+++
Къуни-къунши хьайи чІавуз, гьуьрметдив
Яшамиш хьун рикІиз регьят кІвалах я.
Сад -масадав рахун-луькІуьн туьгьметдив,
Сагъар тежер чІуру азар - далах я.
И вад йикъан мугьман дуьнья шадвилив
Яшамиш жез, тухун чна садвилив.
Яргъал алай мукьвадалай къуншидин
Пис чкани кьун герек я хъсандай.
Гьи кьадардин къилих ятІан туршиди,
Дуланмиш хьухь, кьуна хьиз са хзандай.
+++
Гьар са касдихъ ава вичин кьатІунар,
Гьарда вичин кІвалахзава кьилелди.
ЦІудра алцум тавунамаз атІунар
Авурдаз цІар гун лугьуда гъилелай.
Течир кІвалах хабар кьун туш айибвал.
Течирвилел къачуз алахъ гъалибвал.
Са касдинни вадан фикир сад жедач.
И кІвалах чин тийизвайбур пара я.
ЧІуру кардал садни, заз чиз, шад жедач.
ЧІуру кардин сагьиб уьзуькъара я.
+++
Вичиз ни вуч кІандатІани лугьурай.
Зун я, зи халкь агъзур сарин тарихдин.
Гьар са атай душмандиз гуж къалурай,
Чун кьегьалар я лекьерин къилихдин.
Амма са кар алатдач чи рикІелай,
Яман йикъар хьана хъуьтІуьн цикІелай.
ГьакІ ятІани чІал хвена чи, чил хвена.
Душманрикай чилел биши руг хьана.
Алчахбуру багьнаяр кьаз кьил хвена,
Кьегьалрикай ругун гьализ, юг хьана!
+++
Кьиникьарни ава кьван кьве жуьредин:
Сад -алчах яз, садни кьегьалвилелди.
Бязибуру чпин чанар зерредин
Гуж тагана хуьда алчахвилелди.
Къагьриманар сагъ хьурай чи гьулдандин!
Хура авай рикІ тир гьар сад Ватандин!
Сад, кьве алчах кими жедач чакъал хьиз,
Гьалт ийидай арабир чал тамара.
Са вахт къведа, я ргъал, я мукьвал хьиз,
А чакъалрин ванер къведа кІамарай.
+++
Шумудакай дердер чІугван, гъам чІугван?
Вилер аваз, буьркьуьбурай гьикІ кьада?
Шумуд касдин далдамдал са хам чІугван?
Шумуд патал пайиз тек са рикІ кьада?
Гьахъвал, дуван амачирла чилерал,
Нагъв татана гьикІ амукьда вилерал?
Инсандин нефс чІехи затІ я гьуьл хьтин.
Мидаим яз, вацІар хъвана тух тежер.
КІвализ вучин, гачал касдин кьил хьтин?
Бязибурухъ гамар, жувахъ рух тежен.
+++
Гьинихъ вуна кам вегьейтІан - хата я.
Ягъун, кьиникь адет хьанва герек тир!
КІеретІдин кьил - ахмакь ата-бата я.
КицІин жуьре, бейхабар кьаз зирек тир.
Мез аватІан течир абдал кими яз,
Къекъвезва къе шагь хьиз рикІиз «чими» яз.
Куьз лагьайтІа, пулни ава, къуллугъни,
Са бязибур муьтІуьгъарна лукІвар хьиз.
Кам вегьей пад дявени я, шулугъни,
Чеб, лагьайтІа, куькарзава вакІар хьиз.
+++
ЦІуд цІарарин веривердир кхьинихъ,
Маса метлеб авач, рикІин дердер я.
ЦІийи партал аквада чаз хкунихъ,
Партал кІвачик кваз акун вуч бетер я?
Жува жув дуьз тухун халкьдин арада,
Еке кар я, гаф талагьиз чарада.
Сажидина гьа кар рикІе гьат хьана,
Веревирдер элкъуьрзава бейтериз.
Зи рикІин вирт, чІижер вири кІватІ хьана,
Авурдаз – цІар гун лугьуда гъилелай.
+++
Гьар ткIурла, за гьерер,
Дустариз гуз ятурар;
Кьудкъадни цIекIуьд гъилер,
Авунай за хатурар.
Тек виш лагьай гъилера,
Ганай лугьуз кIул,
Кьудкъанни цIекIуьдални
ЧIугунач зи къул!
+++
Вилер кукIун тавун патал,
Чинал чIехи нер авуна.
Ахмакь вилер ккIай чIавуз,
Язух нерал хер авуна.
+++
Садбуру жагъур ийизва тажар,
Чеб къалуриз кIанз халкьариз иер.
Тажар алайла, аквадачалда,
Акьул авачир ичIи тир кьилер
Журнал «Крокодил» 30 -І988 -й.
Правда І2 апреля І987 й.
+++
Чарадан гъалатI аквада чаз фад,
Еке са къван хьиз, рекьеллай гьяркьуь.
Чпин гъалатIар акурла са-сад,
Са бязи ксар жеда лап буьркьуь.
+++
Пис рахайбурал гьалчайтIа къванер.
Ваз вилик фидай вахт жеда куьруь.
ГьакI кукIвар мийир на жуван къуьнер,
Къванер бес жедач, кIватIайтIан вири.
+++
Виш душмандилай са дуст яман,
Эгер на адал вегьенватIа юкь.
Зегьер гуда ваз, я лугьуз дарман,
Дуьз гафунин ван къвен тийидай кьукь!
+++
Пулуни чирда иеси вичин,
Инсан яни ам, тахьайтIа гьайван.
АкуртIан хъуьрез ваз а касдин чин,
Гишиндазни гуч фу ада яван.
+++
Кар чIур хьайила кIан жеда рекьиз
Чара тир ксар, жуванди хвена.
Крар туькIвейла, кIанивал рикIиз,
Виш йисалайни кIан жедач кьена.
+++
Чара ксариз авур писвилер,
Элкъвена хквен хъийида вичел.
Гьикьван гзаф кIан жеда ваз эллер,
Гьакьван яргъалди амукьда кIвачел!
+++
Гьайиф я вуна акIурай тарар,
Багъда чарадан, авачтIа къадир.
Хийирдилай ваз гуда лап зарар,
Къалгъандивай кIан хьайитIа атир.
=
Гьар са ничхирди6 пехъре, билбилди,
ЧIехи хьайила, цава гуда лув.
Инсан хьун патал гьар са жегьилди,
Тухун герек я дуьзвилелди жув!
+++
Хъсан хьун патал ви гьар са кIвалах,
Инанмиш хьунухь герек я кардихъ.
Муьгьуьббатдин вун хьанвачтIа чIалахъ,
Гьич са юкъузни кьадач вун ярдихъ!
+++
Гьар гьи жуьре югъ хьанватIан кьисмет,
Гьам рагъ авайди, марф къвадай серин;
Гьич са касдизни тавуна туьгьмет,
Пак дуьа ая Аллагьдиз ширин!
+++
Эгер вахъ диде, аватIа буба,
Чир хьухь ваз хъсан - жагъанвайди бахт.
Хажалат авач вичелай зурба,
Абур ви кьилел аламачир вахт!
+++
Бязи вахтара, вилик вегьей кам,
Хийирдихъ жеда, гуьрчегдай уьмуьр.
Шивдиз элкъвена ви кIаник квай лам,
Акурбур мягьтел ийида загьир!
+++
Кьил акъуд тежез нагьахъ, керчеквал,
Инсанар ава, багьнайрихъ къаних,
ТIавусдин акван тийиз гуьрчегвал,
Патахъ кIвачерик кутада синих!
+++
Келледа затI авачир
Касдин кьама ял жеда.
Ам алай ва алачир,
Чка -чка къал жеда.
+++
ГьакI жува жув виниз кьун,
Кутугнавач инсандиз.
Я хва декьей ахта кьвун,
ШутI ягъуй ви гьа чандиз.
+++
ЗатI авачир челегди,
Ван ийида ичIи яз.
ДапIарда тур куьлегди,
Кар аквада мичIи яз.
+++
Хъсан затI я жегьилвал,
ТуькIветIа кIвалах.
Ярни ашукь, жегьил вал,
Галайла къвалахъ.
+++
РУБАИЙРИН СА ЖУЬРЕ
Чарабуруз акьул гуз,
Жув ахмакь хьун са гуж я.!
Масадбуруз на кІул гуз,
Ятур ваз тун кьве гуж я!
+++
Югъ атай кьван мягьледал чи алайди,
Гьикьван вахт я ви гьарайдин ван хьана.
Вичелайни гьарагъиз лап къулайди
Яз акуна, лал хьана лам, къван хьана.
ПОЭМАЯР
ЦАВУН ПАГЬЛИВАН
Риваят
КIварчагъ дереда, кьер хьтин гьуьлуьн,
Куьлуь кIунтIарин, дерейрин макан.
Шарагар авай лекьерин мукан,
Элкъвена, кьуд пад никIер тир къуьлуьн.
ЦипицIлухрикай гутIуртIа рахаз,
Къизилдин кулар, тварар тир ширин,
Хиялра гьатун мумкин я дерин,
И кар чида гьар са стха, вахаз.
Амма КIварчагъа къекъвезвай ванер,
Цавун пагьливан атанва лугьуз.
Хьайи кар им тир лугьуда зулуз,
Марфар къвайила, кьежидай къванер.
КIватI хьанвай жемят дередин КIварчагъ,
Зизикни НуьцIуьгъ, патав гвай Экен.
КIватIнавай затIар, тиянни леген,
Пагьливандин тIвар Шагьлар тир къучагъ.
Бегни КIварчагъиз папарни галаз,
Атанвай инал, аладриз рикIер.
Далудихъ галаз са шумуд нуьквер,
Вуч лагьайтIани килигдай чIалаз.
Кьуьзуьни жегьил, дишегьли, аял,
Гьазур тир вири тамашиз цавуз,
Пагьливан хкаж жез гьазур чIавуз,
РикIера аваз истеклу хиял.
Далдамдихъ галаз рахана зуьрне,
Майдандал бирдан акъватна Кваса.
Кьиллипацарна гьич такур кьаса,
Мухан гъуьр авай чанта гваз къуьне.
Пагьливан къугъваз нуькI хьиз цIилинал,
Квасади тIварар кьазвай аялрин.
КIварчагъ дередин игит кьегьалрин,
Вичи шад ийиз халкьар кьуьлуьнал.
Эркекри – пулар гуз, кьазвай тIварар,
Дишегьлийрини гузвай пишкешар.
Пагьливан жегьил, халис пешекар,
Дагъдин лекь ва кард алазвай тIварар.
Бегдиз и кIалах тахьана рази,
Кьве гуьнедилай чIугваз туна цIил.
Кьве сефердилай яргъи тир мензил.
КIварчагъ бег тир кьван межлисдин къези!
Гьадаз кIанивал чIугуна цIилер,
Пагьливан къугъваз лекь хьтин цава.
Бегдин жегьил свас, килигиз ава,
Пагьливандиз шад, ийизвай кьуьлер.
И кар акуна бегдиз вичин свас,
Ашукь хьанвайди пагьливан лекьрел.
А касдин чандиз ягъун патал кьел,
Бегдин кIан жеда кьаз адаз кьисас.
Пагьливан зирек къугъваз цIилинал,
Нуьквер ракъурна, цIил атIун патал.
Кьисасдай адан кьил атIун патал,
Халкь пагьливандин шад тир кьуьлуьнал.
Бекди нуьквердиз экъисна вилер,
КьатI авун патал пагьливандин цIил.
Зуьрнечидинни кьатI хьана, кьур зил,
Гуя зарзана кIвачерик чилер!
Гьарай акъатна, элдай кIватI хьанвай,
Жегьил пагьливан – ивидин вире.
Кар хьанва лугьуз, КIварчагърин хуьре,
Вири Куьреда ванер гьат хьанвай!
И зулун бере, вилер накъварин,
Жегьил пагьливан вуч себеб кьена?
Бегди лугьузвай: «Ам жеб кьена!
Пул тарашзавай кесиб халкьарин!»
Сада лагьана, тахьана кичIе:
«Белки ви сусан, папаркай жегьил,
АцукьнавайтIа, а касдал гуьгьуьл?» -
Лагьана, фена, гъил аваз эчIе!
Вуч хьанатIани, гьакI алат хьана,
Халкьдин рикIерал алама и кар.
Мад хьайи кIвалах хъижедач инкар,
Кьиса ахъайиз, зун галат хьана!
АКУНА ЗАЗ АХВАРАЙ
Экуь йиф тир. Цава вацран япагьан,
Гъетер кьула секин хьанвай нур алаз.
Чилера ван гьатна гарун – сиягьан,
Гваз катзавай таран пешер, зур алаз.
Мукьвал жезвай дагълар, хуьрер, кIвалерни.
Тек са кIвале лампа кузмай экв авай.
КIвалин къеняй къвезвай луькIуьн ванерни.
ДакIардани цIийиз ацай нек авай.
Сад тахтадин яргъи хьанвай меселай,
Сад къекъвезвай хура гьатна хиялрин.
Къизилар хьиз гафар кIвахьиз мецелай,
Къайгъудавай чи девирдин аялрин.
Садай ухшар къвезвай Етим Эминан,
Муькуьди тир Мирзе Гьасан эфенди.
Тестикь ийиз жеда завай тахминан,
Вуч суьгьбетар тиртIа гьа и йифенди.
-Мирзе Гьасан, гележегдин эллери,
Чакай гьикьван ийизватIа суьгьбетар?
Берекатар гузматIа чи чилери,
ГьикI яшамиш жезватIа чи миллетар?
-Эмин, на ви рикI дарихмир, тарари
Бегьер гъида килиг тийиз вахтуниз.
ЦIийи тир рагъ хадайди хьиз Ярари,
Къагьриманар хкажда мад тахтуниз.
Диндин чиагъ Шейх Мегьамед ярагъви,
Согратлида секин хьанва – пIир хьана.
Лезгистанда – хкахь тийир чирагъ ви,
КуькIвенвайди заз мукьвара чир хьана.
-Девирар я, дегиш жезвай гьар жуьре,
Гагь гьахъ – винел, гагь гьахъ – кIаник акатдай.
Мирзе Гьасан, гьатай чIавуз тIал хире,
Дердер яни мегер рикIяй акъатдай?
Зи эл аку – экуь, михьин рикIерин,
Квен иеси хьанватIа лагь абур заз?
Есирар хьиз жанавуррин сикIерин,
Гьелекзава, на гузва къе сабур заз.
Лезгистандин чилер аку - Женнетдин,
Дагълар аку, Аран аку, булахар…
Де лагь кван заз, вуч я тахсир миллетдин?
Аллагьди гьич эхдач чIуру кIвалахар.
-Зазни чида, гунагь квач чи эллерик,
ПIирер, шейхер – шагьидар я вирибур.
Жумартбур я мехъеррикни мелерик,
Гьахъ патал женг чIугвазни я дирибур.
Амма, са кар ава багъиш тежедай,
Садвал авач, ам Аллагьди ганайтIа.
Амай крар вири туьхкIуьр хъижедай,
Акьуллуйрихъ яб акализ хьанайтIа.
Гьар девирди хазва вичин рухваяр,
Чил хуьн патал, кьил хуьн патал эллерин.
Бязибурухъ жеда багьа чухваяр,
Бул девлетни, тарашнавай вилерин.
Пул паталди намус, гъейрат маса гуз,
Эл алажда, чилер, малар къакъудиз.
Фараш гафар гьар са цIийи йиса гуз,
Алахъзавай кIанерай халкь акъудиз.
-Дуьз я, Гьасан, мус югъ жеда йифекай?
Гьикьван эхин, тIал къачузва хирери?
Къазанфара ракъурна чай къагьве квай,
Тухарна зун, хуравай цIирери.
Кьил кьадай кас аквазвач зи вилериз.
Къара жемят – чубан гвачир суьруь тир.
Бахаварвал гун паталди эллериз,
Рекьер -хуьлер герек къведа куьруь тир.
Ханлар амач, ама анжах игитар.
Аламатдин крар жеда дагълара!
Ша, чун кьведни жен, азиз дуст, шагьидар,
Муштулухдин нурар жеда дагълара!
-ЧIехи -гъвечIи лазим къведа чир хьунухь.
Герек къведа анжах вилик тамашун.
Мумкин кар туш регьберрикай пIир хьунухь,
Гьарам кар я чарадан затI тарашун.
Тамаш, Эмин, хуьрер, кIвалер чкIана,
Къачагъар хьиз шумудни сад къалдик ква,
Са миллетар, чIижер хьтин ккIана,
Чпин куьнуь, эмир хуьдай тIалдик ква.
Чи лезгияр мус аватда ахварай?
Жаваб це заз, зи дуст Эмин, сабурдив.
Гьикьван цIаяр акъатна чи накьварай?
Мус жаваб гун гуьлледивни гапурдив!?
-Гьар са фикир, гьар са хиял ийидай,
ЦIудра дуьз я йифендалай – пакагьан.
Пара дердер амазма чахъ хъийидай,
Дагъдин патав къвезва вацран япагьан.
Хъсан лишан къалурзава цавари,
Сад Аллагьни чи паталлаз жеда, дуст.
Лезги ватан азад хьайи чIавариз,
Мубаракар ийиз чунни къведа, дуст. -
Экв жедайла, гьарайзава кIекери,
Садлагьана авудна зун ахварай.
Гимиш кIусар - йифиз къвайи чигери,
Заз хъвер ийиз, нурар гузвай накьварай.
Кьейибурни секин жезвай «ахвара».
Чан алайбур, бес хьуй тIун куьн секинвал!
Азадвилин кIвач амай кьван ракьара,
Четинвилин кIула жеда четинвал.
Чеб – Женнетда, кьилихъ галаз гуьмбетар,
Кьил акъудиз кIанзава чи «азаррай».
Кьве дустуни ийидайла суьгьбетар,
Яб гун хьана, цIай акъатна пIузаррай.
Гьич садани лугьумир хьи дустарин
Мугьман хьана, кIвалериз фин – зарар я.
Им Мурадхан хьтин михьи къастарин,
Касдин кIвале за кхьенвай цIарар я.
«Самур» 2. І997 йис, Ноябрь, I996.
САИДАН ВАТАНДА
Кьурагь дагълар, Кьурагьрин вацI,
Дегь девиррин Гияр шегьер!
Халкьдин рикIяй акъудай кьацI,
РикIел хкин вахтар зегьер.
«Яхул бармак чIулав рекьел»,
Мурсал лугьур са хан хьана.
Вуч атайтIа, вичин рикIел,
Гьам тарихда таз кIан хьана.
Лезгистандин гьар са патаз,
Ашукь Саид машгьур хьана.
Шиирралди девир гатаз,
Акур хандин гьал чIур хьана.
Пачагь течир хан авай чIал,
Чи Саидаз тушир хабар.
Хандин пеле къан авай чIал,
Чир хьана, геж хьиз бейхабар.
Чуьнгуьрдин ван, ашукьдин сес,
Лекьер хьана цава авай.
Хандин папар хьанва серес,
Хандин вилер къава хьана.
Виридалай тир жегьил свас,
Ашукь Саид сифте акур.
Гуьрчегвилиз пара тир хас,
Икьван чIавал ерли такур.
Саид авай тавханада,
На лугьун, мад кас авачир.
Хандин кефи ни ханатIа?
Хабар кьванни кьаз авачир
Гъил хкажна тур хьиз кьецIил,
Межлис чIурдай къуват хьана.
Ашукь Саид, атIана цIил,
Пагьливан хьиз ават хьана!
-ЧIалариз ви авачир гаф!
Устадни тир сесиналди.
КIватI хъувуна дустар гзаф,
Яб гуз жедай нисиналди.
Ви вилер куьз зи папарал,
Ягьсуздаказ ашукь хьанва?
ЗатI такурди хьиз патарал,
Вун- вилик, зун кьулухъ хьанва?!
-Маса багьна жагъанач ваз,
«Девлер зулум гвай, къарагуьн»!
Зи манияр хуш хьанач ваз,
Лянетдин кьил гвай, къарагуьн»!
-Эй жаллатIар, акъуд вилер!
Хандихъ рахай саягъ аку!
Шагьид хьурай вири эллер,
Зун аку! И алчах аку! -
Алахьай цав чIулав хьана,
ТIебиатни есир ятIа?
Хан Саидан къвалав хьана,
Им кьисметдин тахсир ятIа?
Гваз хтана маларин вик,
Жаза гудай амал кьуна.
Гуж гун патал залан парцик,
Вик Саидан кьамал кьуна.
Гьар патал кьве кас ацукьна,
Кьве виликай кьве хат хьана.
Хци чукIул - цIай галукьна,
Вилер гьарниз акъат хьана.
Хандин гьаят, ивид селлер,
Зулуматдин макан хьана.
Ван галукьай, шехьна эллер,
Дуьньяни кваз такIан хьана.
Са вичелай гъейри инсан,
Хуш тушир хан Мурсал хьана.
Анжах вичин кар яз хъсан,
КIанзавай халкь усал хьана.
Аллагь -Сад я, пейгъамбар гьахъ!
Мурсал хандал лянет ала.
И дуьньядал, къадим яз чахъ,
Лезги лугьур миллет ала.
Мурсал хандин харапIаяр,
Къанлувилин леке ятIа?
Уьлкведаллай къурабаяр,
КIватIал жедай уьлкве ятIа?
Абумислим - дин гваз атай,
Хуьре еке мисIин ава.
Адалатдин чин гваз атай,
Зияратдин рикIин ава.
Къе Кьуьчхуьра халкьар амач,
Залзаладин цIай галукьна.
Я къав, я рак -дакIар амач,
Етимвилин пай галукьна.
Агъзур сарин дараматар,
Кас амачиз ичIи хьанва.
Акурла и аламатар,
Югъни йиф хьиз мичIи хьанва.
Дегь девирра Кьуьчхуьр кимел,
Гьар къуз лугьун-хъуьруьн жедай.
Шад манийрин кутуна мел,
Ашукьдин ван ширин жедай.
Жаваб гайи Тимурленаз,
МуьтIуьгъ тахьай шагьдиз Надир,
Ни чукIурна? Лагь куьне заз,
Кьуьчхуьр шегьер, течиз къадир?!
Залзалади юзурна чил,
Амма дагълар - дагъ яз ама!
Ни элкъуьрна халкьарин кьил?
Гьар са жемят сагъ яз ама!
Гурлу хуьрер, генг яйлахар,
Халкь амачиз етим хьанва.
АбуЗемзем шез булахар,
Гьар са къван - са итим хьанва!
Къакъаж хьана берекатар,
Халкь къекъвераг гьалда ава.
Ягъ-кьиникьин гьерекатар,
Сад-масадахъ къалда ава.
Чи лезги халкь - девиррин шагь,
Югъ-къандивай хирде жезва.
ЧIугвадай кьван агьни, аллагь,
Кайид рикIин перде жезва.
Хандин зулум тушир са затI,
Гьар са хуьр са етим хьунлай.
Шумуд хуьруьн рехъ хьана кьатI
Жафа авач гьаким хьунлай.
Эй дагъвияр, хьухь квез зи ван!
Эвел-эхир Ватан гьахъ я!
Хуьрерал чан хкин жуван,
Ери агъзур къатан гьахъ я!
Шумуд хуьруьн кьан за тIварар?
Кьуьчуьр Саид ашукь гайи!
Ялцугърин хуьр –экуьн ярар,
Чи Эминал ашукь хьайи.
Рухунрин хуьр, Али - шаир,
Бажарагълу алим хьийи.
Алкьвадрин хуьр, пара магьир,
Мирзе Гьасан малим хьайи!
Вини Ярагъ - руьгьдин чирагъ,
Машгьур Мегьамедан Ватан.
Мамрачрин хуьр - илим даях -
Къазанфарбег текдиз гьикI тан?
Куьгьне хуьрер - дерин хирер,
Куьн рикIел къвез, шезва хьи чун.
Мус акьалтда цIийи цIирер?
Верем-гуьрем жезва хьи чун.
Бейтер - дертер кхьей шаир,
Агъа СтIал Сажидин я.
Аламатар акур загьир,
Виридалай гъвечIидин я.
Дикъетдивди яб гайитIа,
Квез гафарин ван жеда зи.
Азиятриз таб гайитIа,
Квез къурбандди чан жеда зи!
Кьуьчхуьр-Агъа СтIал.Лезги газет27.06.2004.
КУЬЛЕГРИН ШАГЬ
Дегь девирда Ташкент лугьур шегьерда,
Жегьил гада хьана уьзбек халкьариз.
Сирер чидай аламатдин тегьерда,
Тарсар гудай инсанризни ракьариз.
Адан буба ялдай устIар дапIаррин,
Амма хци чирна диндин къанунар.
Ам устад тир дин-исламдин хабаррин,
Шаирдихъ хьиз авай тир алукьунар.
Аль-Каффла Тора элкъуьр авурла,
Багъишай пул, харж авунвач кIанивал.
Халкьдиз яд гъиз, чIехи къанал чIугурла,
Халис шаир яз къалурна къенивал.
Грекрин кьил Никифора душманрал,
Вичин кIеретI галаз гьужум авурла;
Аль-Каффала шииррални турарал,
Хуш атана, викIегьдиз женг чIугурла.
И зегьметдай анжах Къуран тIалабна,
Мад адалай алава затI кIан хьанач.
Къаравулри Никифорни кабабна,
Пачагьдин таж кьилеллукIдай чан хьанач.
Ам Къуран тир халиф Осман кьейила,
Экъич авур халифдин пак ивияр.
Каффалакай ихьтин ванер хьайила,
Шиир бахшиз, хуш хьана зи кефияр.
Аль-Каффал тир гьам алим, гьам шаирни,
Са шумудра физ-хтанвай Кябедал.
Гьам руьгьерин куьлегар гвай магьирни,
Рази тир ам авур кьван гьар са кардал.
Имамдикай кхьей ктаб чIагуриз,
Марияди акваз, чIугур нехишар;
Уьзбек халкьдиз за саламар ракъуриз,
Теснифна и шиир-цIарар – багъишар!
КАМАЛЛУ КИЦІ
Хьана кьван са гъуьрчехъан,
Хъсан гъуьрчен кицІ авай.
Ам галачиз вичивай,
ЗатІни тежез, кичІ авай.
ГьикІ ятІани са юкъуз,
Гъуьрч вахчузвай арада;
Уьленлухда гъуьрчехъан,
АкІида кьван кьарада.
КицІни квахьна, иеси
Акур чІавуз рекьизваз;
Иесидиз вафалу
КицІ, муркІадлай рекъизва.
Са арадлай кицІ, вагьрам
Сиве аваз хтана.
Налугьун, и гьайванди,
Заз куьмек гун кьатІана.
КицІини кьаз вугана,
Гужуналди зав вагьрам.
Муькуь кьил кьунвай ада,
Хци сарарив тІарам.
«Яла, чан кицІ!» - гьарайна,
КІеви ванцел, къална хьиз!
КицІи, къуват ахъайна,
Зун акъудна, ялна хьиз!
Акъудайла кьарадай,
Са тІимил кьван вахт хьана.
Са вахт фенач арадай,
Амма кицІ бедбахт хьана!
Яргъал фенач зи шадвал,
Зи гьайвандиз вуч хьана?!
Зун акъудиз, ялдай кьван,
КицІ рекьизва, гуж гана!
Хажалатни шелни-хвал,
Акахьна зун, къах хьана!
Зун, кицІ рекьиз акурвал,
Адан патав ярх хьана!
Жув паталди чан гудай,
Гьайван хъуьрте гьикІ твада?
Ам инсан хьиз кучуддай,
Жуван хура рикІ твада!
Сурарин са къерехда,
Пуд къат агъар алчудна:
Инсан хьиз эл-адетда,
За жуван кицІ кучудна.
Им вуч дерт тир ганвай заз?
Гъамлу хьанвай итим яз.
Дуьнья мичІи хьанвай заз,
КицІ амачиз, етим яз.
Квез чидачни инсанар?
Сад масадал пехил тир.
Хуьре-кІвале авайди,
Зинни кицІин негъил тир.
Зи къуншидвай - фитнекар,
Сив хуьз тежез, пад хьана.
Зун пашман яз акурла,
Адаз пара шад хьана.
ЧІугун патал къуншиди,
Зун кІеви тир жазадиз,
Меркездиз, судьяд патав,
Фида тадиз арзадиз.
Фитнечидиз яб гана:
-Эхиз тежер кар ава.
КицІ кучудна сурара,
Хуьре-кІвале тІвар ава!
Гваз хкана меркездиз,
Кьин патал зун къван гана!
И кардалди судьядиз,
Вич къалуриз кІан хьана.
Акъвазарна есир хьиз,
Гъилер, кІвачер кутІунна!
Жемятдизни кІанзавай,
Зи дуван фад авуна.
Халкь гьазур тир тахсиркар,
Кьиникь патал къван гана!
Судьяддиз, адет патал,
Заз суал гуз кІан хьана:
-ТІимил чка авай хьиз,
Хъуртарани, чІурара;
Лагь жемятдиз, вучиз на,
КицІ кучудна сурара!!?
-Чан судья, захъ яб акал,
КицІ тушир ам, зи чан тир!
Дустунилай къад сефер,
Вафалу са гьайван тир.
Рекьидайла, адаз зун,
Азад ийиз кІан хьана.
Зун къутармиш авуна,
Амма вичин чан гана.
Инсанди хьиз, веси яз,
КицІи заз икІ лагьана:
«Аман минет, садакьа,
Тамир на зун тагана.
Чи хуьревай гьакимриз,
Садакьа гун герек туш!
Дуьз гьахъ -дуван авачир,
Ам абурун хуьрек туш!
Меркездавай судядихъ,
Закун, къанун, ар ава.
Гьа кар себеб виридан,
Сиве адан тІвар ава.
Гуз хьайитІа, гьадаз це,
Ам дуьзвал гвай гьаким я.
Садакьани гьам хьтин,
Судьядаз гун лазим я.» -
Халкь гьазур тир къванер гваз,
Кьин патал зун - тахсиркар.
Судьядин, зи ван хьанамаз,
Ийир -тийир, квахьна кар.
КьейитІа и гъуьрчехъан,
Пуд гьер гьайиф жез хьана.
Тан гьикІ ийин, гьикІ рекьин?
Хуруда рикІ шез хьана:
-Акъудзава за къарар:
Тахсиркар туш гъуьрчехъан!
Ахьтин вафалу кицІин,
Сурухъ гилиг чІехи къван!!!
А фитне гваз атай кас,
Дустагъда тур, мичІи тир.
Мад и жуьре тапарар,
Гваз техквервал пичІи тир! -
ИкІ лагьана, гъуьрчехъан,
Кьенач, ам азад хьана!
Судядиз, пуд гьер жагъай,
Вич кьейи кьван, шад хьана!!!!
АХМАКЬАР ПАТАЛ
Ацукьай чка, къарагъай чка,
Уюнар ийиз, ахмакьда вичин;
Хуьн тийиз ерли, сив лугьур ткІа,
Адет туширвал къалурзавай чин.
Гаф лагьай чІавуз, акъатиз цавуз,
А касдихъ галаз рахун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
КуьцІена мягьле, хуьрни кІвал вири,
Куьгьне хъуртарик гъиз, цІаяр кутаз!
Лугьур кьван адаз, мез хьана къуьруь,
Дуьз яшамиш жез кІан хьанач адаз.
КІвалин цал атІуз, пер ягъиз къавуз,
Инсанвилел вич тухун авайд туш.
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
Гъил атІайтІани угъривиликай,
Къерех хьун патал, дуьз хьанач ахмакь!
Пиянискадин «дугъривиликай»,
Вуч авуртІани хуьз хьанач ахмакь.
хзанривайни хьайила ялгъуз,
Ам секин са югъ акун авайд туш.
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
ИкІ фена йикъар, варцарни йисар,
Ахмакь къвердавай акъатна рекьяй.
Вич патал гайи кьан тийиз тарсар,
ЧІар аламай кьван экъечІнач йикьяй!
Виридавай хьиз вич тежез тухуз,
Адан къене лекь, дуркІун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
Къе атана са кьадардин яшар,
ХьанватІан адахъ, амач я кІвал-югъ.
Чара хьана паб, гадаяр, рушар,
Вичихъ гелкъвена, ийизвай къуллугъ.
Гьафтедин къене са шумуд юкъуз,
Ам квачир кукІун-чухун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
Гьар гьикІ ятІани са киш юкъуз ам,
Гьалтда вичелай фейи ахмакьдал.
Рахай вахтунда, экъисна хьиз кьам,
Гьулдан расанмиш хьана чахмахдал!
Духтурханадиз гваз хтай чІавуз,
Я кьил ва я кІвач тахун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
Сажидина квез ахъагъай кьиса,
Шумудан кьилел атай дуьшуьш я.
Ихьтин ахмакьар хуьрера гьар са,
Авайди, гьелбет, квезни таниш я.
Ажеб кар жедай, халкьариз яб гуз,
Хъсан кар хьтин, тухун авайд туш!
Гафунин кьилиз тикрариз, талгьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»
ЖЕНГЧИ РУШ
(Риваят)
Шагь тир Надир кьушун галаз вагьшийрин,
Къумлух чуьллер кьулухъди таз атана;
Гьукуматриз, цІаяр ягъиз, къуншийрин,
Лезгистанни вахчун ада кьатІана.
Кас гьуьл акур чІавуз, алай лепеяр,
Къафкъаз дагълар акур чІавуз мукьувай;
Жидаяр хьиз акъвазнавай тепеяр,
Гьич хуш хьанач, атІуз тежер якІувай.
Гегьенш аран, тамар миргер, жейранар,
И еридин ятар ширин булахар;
ТІебиатди авуна ам гьейранар,
Акур чІавуз цуьквер авай яйлахар!
Хабар гьинай? Лезгистандин маканрай…
Ягъун, кьиникь, ина авай дявеяр.
Чуьл ацІанвай ламарайни балкІанрай,
Иранвийри, нез, тукІвазвай девеяр.
Лезги хуьрер кузвай са-сад вагьшийри,
Жегьил рушар кьаз есирра, гуж ийиз.
Вил пичІи тир, тух тежедай къучийрин,
Хуьрер-кІвалер тарашзавай луж ийиз.
Гьелелигда Надиран кар къулай тир,
Хуьрер са-сад кузвай ада кьал ягъиз;
Чка-чка авайди са гьарай тир,
Вич, лагьайтІа, ацукьнавай, ял ягъиз.
Тамун кьерех, алачухар яна хьиз,
Са шад кІвалах вилив хуьзвай Надира.
Гьава михьи тир, йифиз марф къвана хьиз,
Пара кьадар чими тир и йикъара.
Нуькверрикай садан рикІел атана,
Чпихъ авай гьунарлу кас къалурун.
Хабардарди вичин далдам гатана,
Лезгийрикай са викІегь кас жагъурун.
Хуьр-кІвал тирвал къекъвена са игитдихъ,
Акъажунра авун патал иштирак:
«Кьейидаз - пул – пишкеш гуда мейитдихъ,
Чи игитдин акатна хьуй ам сарак!»
Хуьрера кас амачир женг чІугвадай,
Душман рекьиз, яракь, къуват кІватІзавай.
Са руш авай игит хьтин аквадай,
Адан рикІе кьисас вахчун - къаст авай.
Ирид стха телеф хьанвай женгера,
Диде-буба, кьведни кьенвай душманди.
Къастунин цІай куькІуьннаваз жигерра,
Давамзавай руша уьмуьр пашмандиз.
Вичел партал алукІна хьиз стхайрин,
Малумарна гьазур тирди женгиниз.
Кьисас вахчуз кьейи кьадар архайрин,
Гьазур тир ам, къуват хкун гуьнгуьниз!
Хабар нивай? БалкІанар гвай касдивай.
ЧІуру ният жеда гьар са душмандихъ.
Кьиникь патал ихьтин игит къаст авай,
Гьуьжет чІугун герек хьана балкІандихъ.
Чи игитдин балкІандиз гуз мухни кьел,
Са югъ хьана, гьич стІални яд тагуз.
Муькуь бакІанд – гъиз кишмишар, гуз мекел,
Гьазурнавай, адаз чIуру затI тагуз.
Душмандинди писвал авун адет я.
Гьахъни дуван анжах чпин гъилевай.
Ахьтинбуруз къвезвай къимет–лянет я,
Ирандин шагь Надир - вагьши кьилевай.
Халкь кІватІнавай, эвер гана хуьрерай,
Чпихъ авай кьудрат къалун паталди.
Халкьдихъ, иви физватІани хирерай,
Къастар авай, душман гатун паталди!
Гуьг рангунин балкІан гана чпиндав,
Лацу балкІан гана лезги игитдив.
Руша вич чир ийиз тунач гьич садав,
Гьуьжетдайла, чан аламай мейитдив.
Иранвиди са вил яна Надираз,
Ягьанатдив рахана чи кьегьялдихъ:
-Миргин саягъ тадайла ви як чараз,
ГьикІ кьадатІа, лагь на заз вун и гьялдихъ? -
Руш лагьайтІа, къуватдизни гьунардиз,
Машгьур кас тир хуьре-кІвале виридаз.
Беден ухшар тиртІан жегьил чинардиз,
Жаваб гудай такьат авай иридаз!
Амма ада, намус патал стхайрин,
Вичихъ авай къуват хуьзвай, кис хьана.
Гужар эхиз тежез ламран рухвайрин,
Адан рикІиз Югъ-къандивай пис хьана.
Стхайрилай артух вах туш кьейитІа, -
Амма кьисас вахчун адан рикІевай.
Лугьуз жедач, Сад Аллагьди гайитІа,
Зун гъалиб жен, къаст вахчунин рекьевай.
Иранвиди, дамахар гвай жуьреда,
Чи игитдиз тамашна хьиз, давамна:
-Захъ гьуьжетдай кас авани Куьреда?
Жаваб вучиз гудач, кичІе авам на? -
Игит тир руш тамашна са вилихъди,
Иранвидихъ гьич са гафни раханач.
Стхадин тур авуна хьиз гъилихъди,
Са декьикьа балкІан кисна, юзанач.
Тамашзавай Надир рушан балкІандиз,
Ара-ара вил язавай вацІухъди.
Зегьер жедай саягъ гьар са иландихъ,
Ам къаних тир ивидихъни якІухъди.
-Рахадач хьи! Мез лал яни, игит ви?
Жаваб гудай гьич са гафни авачни?
Рух хьиз чилел экІейда за мейит ви!
Я тахьайтІа, лезги намус вак квачни?!
-Лал хьухь, душман, мажал авач рахадай!
Зи стхайрин къанар ава хиве ви!
Дуьздиз экъечІ, жуван кьеркьин чухвадай,
Мурдал кицІин пухъ твада за сиве ви! -
Гьа и гафар сиве амаз турарин,
Ванер акъат хьана, чикIиз цІехлемар,
Иранвидин, балкІандаллай пурарин,
Кьил галудна, гьахъ авуна бегьемар!
Ахьтин гьарай акъатна хьи Надирай,
Нуькверар кьаз алахъна чи игит руш!
Чилер-цавар аватай хьиз ахварай,
Чи игитдин балкІандикай хьана къуш!
Кьакьан тир син, кІане СтІал вацІ аваз.
Гьайван къаних тир кьел тІуьна, яд тагуз.
Иранвидин кьил галудай кьацІ аваз,
Ярхар хьанва, Надиразни яб тагуз!
Чи руш, адан балкІан вацІун кьерева,
Кьвед кьве патахъ экІяй хьана, кис хьана!
Халкьар кІватІал хьана шумуд хуьревай,
Кьенваз акур чІавуз, рикІиз пис хьана!
Кьил галачир иранви кваз такьуна,
Надир фена, тамашиз чи игитдиз.
Рушахъ галай яргъи кифер акуна,
Надир ухшар хьана кьейи мейитдиз:
-Заз чидачир, лезгийрихъ и кьадардин,
Игит тирди эркекар хьиз рушарни!
Яраб Аллагь, сир вуч ятІа и кардин?!
Куьн и рушаз тамаш гуьзел яшарин!
Эгер куьн кьил чІур хьанватІа, лезгийрихъ,
Гьуьжет чІугваз экъечІ, пучиз чанарни!
Кьушунрихъ зи, кьунвай пул гуз, гьакъийрихъ,
Лезгийрихъ хьиз женни мегер гьунарни? -
Шумуд виш йис, вахтар фена цаварай,
ВикІегь женгчи руш ама чи рикІера!
Къванцин гада ават хьана ахварай,
Хквезва чи патав яргъал рекьерай.
Шарвилияр хьтин шумуд сад хьана,
Ватан хуьз кІанз, кукІварнавай душманар!
Надир хьтин шумуд сад барбатІ хьана?
Ламарив хьиз нез вугана явшанар!
Руш Къугъвай Син, кІане СтІал вацІ авай,
Къегьриманрин ад ама чи дереда.
Женгчи рушан, кьечІем гьяркьуь кьацІ авай,
ТІвар абеди яз ама чи Куьреда!
ДИШЕГЬЛИДИН ШАЛУНИН КЪУВАТ
Уьмуьр ахьтин са затI я хьи, дуьньядал
Яшамиш хьун, кьуьл туширди демера.
Бязи чIавуз кар алачиз арадал,
Чи жегьилар чуьруьк жеда кимера.
Лезгияр я, пис гаф къачун тийидай,
Туьнт ксар яз, фад хъел къведай, къилихрин.
Хуьн тавуртIа намус, кьадай кьейидай,
Эх тийидай са кIвалахни синихрин.
ГьикI ятIани, кьве жегьилдиз тек са руш,
КIан жеда кьван, чпиз тушиз гьич хабар.
Руш, лагьайтIа, тир женнетдин мелек къуш,
Вичиз ухшар кас авачир барабар.
Гьарда вичин тариф ийиз кIанидан,
Ихтилатар ийиз, хквез, рекьевай.
Руш лагьайтIа, гъил кьуна хьиз хайидан,
Чпин багъда, цуьквер атIаз векьевай.
Амма рушаз чизвачир вич кьве касдиз,
КIанзавайди, кьуьлернайтIан демера.
Руша вичин намус хуьзвай лап хасдиз,
Гьам булахдин рекье-хвала, кимера.
Жегьилар я, ацIурнавай туьфенгар,
Кьуркьушумдин гуьлле авай луьлейра.
Бязибурун кьилера жез йифен гар,
Акьул балугъ хьун тавунвай келлейра.
ГьикI ятIани хабар жеда кьведазни,
КIанзавайди и гуьрчег руш хуьревай.
Бушвал авун кутугнавач садазни,
Кьведни чуьруьк ийиз, вацIун кьеревай.
Кьведавни гвай кьвепад хци гапурар,
Ишлемишдай, меслят татай арада.
Авахьна хьиз арабадин дапурар,
Лаш турди хьиз, акIидайди кьарада.
Гьарай-вургьай акъатайла ванерин,
Жегьил рушаз аквада и жегьилар.
Гапурри ван ийизвай хьиз къванерин,
Кьве жегьилди хазва чпин гуьгьуьлар.
Халкь кIватI хьанвай, амма абур кикIизвай,
Акъваз лагьай ванни текъвез япариз.
Гагь сад, гагь сад абур кIеве акIизвай,
Ябни тагуз шеларзавай папариз.
ВикIегь руша, галудна шал кьилихъай,
Кьве гапурдин гадарай чIавуз арадиз;
Кьил ачухна, регъуь хьана вичихъай,
Гуя намус аватай хьиз кьарадиз.
Дишегьлийрай акъат хьана гьараяр,
Эркекбурун гъилер фена гапурдал.
И гьал акур чуьруьк жезвай гадаяр,
Секин хьана, рахада кьван сабурдал.
Кьведа кьве пIипI кьуна шалдин чилеллай,
Галчукиз тун тхъувуна, кьил кIевириз.
Гъил къачуна инал чпи чпелай,
Кьинер кьуна, тевгьин патал кIевериз.
Гъил къачуна, а рушалай кьведани,
Чеб ажалдин акъуд авур къармахрай?
Ихьтин кьегьал рушав масад къведани?
Жегьилрив чеб кьаз тун тавур ахмакьрай.
Сажидиназ и кьаса фад ван хьана,
Дишегьлидин гьайбатлу тир шалдикай.
Рушакай квез суьгьбет ийиз кIан хьана,
Меслят авур кьве жегьилдин къалдикай.
ХАН РАХУНИКАЙ
Яргъал тир са дагъдин хуьре,
Са тIимил кьван кIвалер авай;
Къилихар квай гьар са жуьре,
Жуьреба-жуьр эллер авай.
ГьикI ятIани, кимел суьгьбет,
Аватда кьван са хандикай.
Адак хесет квалдай, гьелбет,
Чи дерейра гьич ван тахьай.
Гуя, а хан ерли садав,
Рахан тийир гьаким хьана.
Деведин хьиз, патахъ мандав,
Дуьз тежедай итим хьана.
И ван хьайи халкьар кимел,
Хъуьрей чIавуз тух жедалди;
Са ахмакьдик, акатна хъел,
Хвайиди хьиз лух жедалди.
ТIуьн тавуна ризкьи гьалал,
ГьакI къупаран хьана кIамаш.
Гъун паталди а хан чIалал,
Вуч хьанатIа, гила тамаш!
Экуьн кьиляй къарагъна фад,
Хиве кьур кар алаз рикIел;
Ахтармишна хан къведай пад,
Акъвазда кьван сункь хьиз рекьел.
Са сят, кьве сят гуьзетиз рехъ,
Эхир хьи хан акъат хьана.
Хъархъун тарай рахай хьиз пехъ,
Хандик къурху агат хьана.
Хан – балкIандал, мукьвал ала,
ЧIичIам бапIах пеле аваз.
Ахмакь рекьин юкьвал ала,
Са патахъ лаш гъиле аваз.
Хандиз адахъ рахаз кIан туш,
Фидай рехъни авач пара.
Ханни, гьелбет, лал гьайван туш,
Хъел атункай чара авач.
БалкIан – инихъ, ахмакь – гьанихъ,
Хура кIанчI хьиз акъваз жеда.
Виликай квахь тийиз санихъ,
Ахмакь хъуьрез-къугъваз жеда.
Чара атIай ханди эхир,
Экъуьгъда пис хъел акатна!
Хъвайидак хьиз цуру чехир,
Ахмакьдак шад сел акатна!
Вичиз авур агьни-аллагь,
Квазни кьунач: хан рахана!
ГатайтIани келле, валлагь,
Лал тир биши къван рахана!
Муштулух гуз, катна хуьруьз,
Хан рахана лугьуз вичив.
Камар вилик къачуз ириз,
Рехъ атIана кьецIи кIвачив.
Ван хьайибур хьанач чIалахъ,
Нив хьайитIан хан рахадан?
Ахмакь касдив – кIвачни члахъ,
Мердимазар къван рахадан?
Эхир сада кьуна хабар:
«Хан вахъ галаз гьикI рахана?» -
Ахмакьда тик кьуна япар,
«Хан захъ галаз икI рахана:
За кьур чIавуз ам къведай рехъ,
Хандин ийир-тийир хьана.
И дуьньядал ала кьван гьахъ,
Зи тIвар элдиз загьир хьана! -
ИкI лагьана, ахмакьди шад,
Хкадардай кьуьл авуна.
Марф къвайила, кIватI жедай яд,
Вирикай са гьуьл авуна.
«Вучда ахьтин хан рахункай?
«Квахь, ламран хва!» -лагьай чIавуз?»
Гуж я акьул тахьункай,
Регъуь тежер ахмакьбуруз!
- - - -
Завай инал ахмакьдикай,
Пара кьадар рахун хьана.
Регъуь хьана ахлакьдикай,
Жувни са кIус яхун хьана!
КIВАЛАКI
Хьана кьван, хьанач кьван, къарини къужа,
Гъуьр куьтягь хьана, кар гьатнвай гужа.
Гьар жуьре гъуьрерин кIватIна кIус -тике,
Чрай фан къведай ни гьатнавай рикIе.
Къужади къаридиз лугьуда: - Къари,
Регъуьн хьиз шиткидай саягъда тIунар,
КIватIна хьиз саналди амай гъуьр вири;
Фу чуруж ишинна, кIанерни пунар. -
Къариди шткана кIус-тике гъуьруьн,
Хкайнек яна хьиз, ишинда тини.
Гьар са затI кутуна, нез жедай ширин,
КIвалакI яз элкъвей са, ухшардиз – нини.
Вегьена пичиниз цирандиз чраз,
КIвални кваз ацIана дадунив ширин.
ДакIардал тухвана, эцигна чараз,
Кьуьзуьбур гьат хьана хиялра дерин.
Кьуд патаз килигна чранвай КIвалакI,
Дуьньядин гуьрчегвал акваз кьве вилиз.
ХъиткъитIар кутурдан саягъда къвалак,
Гьар жуьре хиялар атана кьилиз.
Яргъалди акъвазнач, чранвай КIвалакI,
Авахьда дакIардай, татана кьарай.
Къаридин кьве гъилни акатна къвалак,
Къужадай, эх тежез, акъатна гьарай:
-Вун гьиниз я, КIвалакI, чун кьвед тамир тек!
Къаридив ваз ягъиз тада за гъери!
-Катмир вун, чан КIвалакI, чи вилерин экв! -
Дад ийиз, минетиз, эгечIна къари.
-КIвалакI я зун тинидиз,
Нез тежер, я хъваз!
Вилер авай чинидин,
Квевай тежер кьаз!
Фида авахьна хьиз зун,
АтIуз дере-тепеяр!
Чин тийидай акъвазун,
АкьалтайтIан лепеяр!
Келледа гар авай КIвалакIаз ванер,
Къвен тийиз эверай, япар тир биши.
Къужади мягьтел яз, чуькьвезвай къуьнер,
КIвалакIаз авахьиз фин жезвай хвеши.
КIвалакI чи авахьиз фидайла рекьяй,
Валарай, векьерай, каш кашув текъвез;
Гьар жуьре хиялар физвайтIан рикIяй,
КIан хьанач гьич адаз кьулухъди элкъвез.
Физвайла, авахьиз, КIвалакIал гъвечIи,
Гьалтда Къуьр: -За кIвалакI, неда гила вун!
-Вавай зун нез жедач, кьей чапрас къучи,
Чидани вуж ятIа, вуч кас ятIа зун?
-КIвалакI я зун тинидин,
Къатух ягъиз, ишинвай.
Дад гала захъ гъеридин,
Чим къачунвай пичинвай.
Катна чIехи бубадкай,
Катна чIехи дидедкай,
Кьаз тахьана, зун вакай,
ЦIайлапан хьиз катда хьи! –
Лагьана, катда ам, атIуз рехъни хвал,
КIвалакIахъ, авахьиз, кас агакьдани?
Язух Къуьр амукьда, сив ахъаз рекьел.
Кьуд кIвачел галтугна, кьаз алакьдани?
КIвалакIал Жанавур гьалт хьана къаза:
- КIвалакI, вун тIунутI хьиз, гила неда за!
-Вавай зун нез жедач, кьей хваи жанавур!
-КIвалакI я зун тинидин,
Къатух ягъиз ишинвай.
Дад гала захъ гъеридин,
Чим къачунвай пичинвай.
Катна чIехи бубадкай,
Катна чIехи дидедкай,
Кьаз тахьана, зун вакай,
ЦIайлапан хьиз катда хьи! –
Лагьана, катда ам, атIуз рехъни хвал,
Жанавур амукьда, къах хьана рекьел.
Са кьадар фейила, яргъал тир рекьиз,
Ял ягъиз акъвазна, къалин тир тама.
КIвалакIан гуж гана, зайиф тир рикIиз,
Акьурди хьиз хьана, еке къван кьама.
КIвалакIал гьалтда кьван са гишин тир сев:
-КIвалакI, вун тIунутI хьиз гила неда за! -
Вуч лугьун? Низ ийин, КIвалакIа арза?
-Вавай зун нез жедач, кьей вагьши тир сев!
-КIвалакI я зун тинидин,
Къатух ягъиз ишинвай.
Дад гала захъ гъеридин,
Чим къачунвай пичинвай.
Катна чIехи бубадкай,
Катна чIехи дидедкай,
Кьаз тахьана, зун вакай,
ЦIайлапан хьиз катда хьи! –
Ийидай кар течиз, акъат тийиз гаф,
Амукьна Сев, сивяйавахьна хьиз каф!
Тамарай-тамариз, тамарай кIамуз,
Авахьай КIвалакIан, алачир рикIел;
Вегьейди хьиз хьана залан гъуд кьамуз,
Акурла, тум яргъи, СикI алаз рекьел.
СикI хъуьрез эгечIна, акурла КIвалакI, -
-Гила за неда вун, ТIунутI хьиз чими.
КIантIа ваз чуьнуьх хьихъ и къалин валак,
-Ша, чан СикI, и кьвадар жемир вун кими!
-КIвалакI я зун тинидин,
Къатух ягъиз ишинвай.
Дад гала захъ гъеридин,
Чим къачунвай пичинвай.
Катна чIехи бубадкай,
Катна чIехи дидедкай,
Кьаз тахьана, зун вакай,
ЦIайлапан хьиз катда хьи! –
-Манидиз гаф авач, метлебдиз дерин,
Амма зун япарал залан я гьайван.
Яб гуниз хасбур я, сесиниз ширин.,
Яргъалай заз акьван хъсан къвезвач ван!
-КIвалакIаз, гьикI хьана, ашукь я вичел,
Лугьуда ван алаз вичин шад мани,
Акьахда амалдар тир СикIрен тIишел.
Акьулсуз КIвалакI я амалсуз къени.
-Гила на атана акьахна мецел,
Маняр лагь КIвалакI, чIугу ваз кефер!
Манияр лугьуз ви, ван акъуд къецел!
Я жеди им къе ви эхирдин сефер!
Шад хьана КIвалакIаз, ачухна хьиз чин,
Кьуд пата гьатдайвал,шад манидин ван,
ЭгечIна ам лугьуз, рикI алаз вичин,
Алцурриз, СикI лугьур, амалдар гьайван.
-КIвалакI я зун тинидин,
Къатух ягъиз ишинвай.
Дад гала захъ гъеридин,
Чим къачунвай пичинвай.
Катна чIехи бубадкай,
Катна чIехи дидедкай,
Кьаз тахьана, зун вакай,
ЦIайлапан хьиз катда хьи! –
Гафарни сад хьтин хьайила куьтягь,
Гъеридин ни галаз чранвай КIвалакI,
СикIре ам туькьуьмна, ачух яз иштагь,
Тух хьана, дакIурвал, кутуна къвалак!
_____
Яшлубур гадарна, катайла, КIвалакI,
Чир хьанач, къведайди чIехи тир бала.
Акатна амалдар ам сикIрен сарак,
Бубадин дидедин тахьайла чIала!
(урус халкьдин махунин бинадалаз)
АЦИ-БАЦИ
Зегьметди инсан
Къалурда хъсан.
(Халкьдин мисал)
ПРОЛОГДИН ЧКАДДЛ
Ажеб вахт тир им Яран,
Гуьрчег хьана дагъ-аран,
Цуьк aкъатна чуьллриз,
Хвеши хьанвай эллериз.
Дагълара бул емишар –
Чубан къугъваз кфилдив,
Лежбер стха дири я,
НикIер ацIуз техилдив.
Багъманчияр багъларин
Ашукь хьанвай цуькверал.
Билбил рахай чIаларин,
Hyp къугъвазвай синерал.
На дугьуда мад ина,
Гъам чIугвадай кар амач.
Цуькверивди куькIуьнна,
Кун тийизмай тар амач.
Сад лагьана тIебиат,
Дегиш хьана, чIур хьана.
Кьисмет хьана мусибат,
Хуьруъз-кIвализ кIур гана.
Ванер гьатна цавара,
ЦIаяр кьуна къавара.
Чилер зурзаз эгечIна.
Халкь кIвалерай экъечIна.
Гугрум!
Дудрум!
Хуьре гьатна цIай.
Цаварани – гум.
РикIиз хьана тIар,
Катзава халкьар,
Гуз гьар патахъ рум.
Къал акатна эллерик,
ЧIуру хабар хьайила.
Рагъ акатна циферик,
Агат хьана къайивал.
Кьилел чIулав гум алаз,
Пехъ вилик ква пайдах гваз.
Къалабулух, тади кваз,
Къвезва са чин чIуру кас.
Акур чIавуз и ахун,
БалкIандаллай яц хьтин;
КIаник катна са чархун,
Аци-Баци кац хьтин.
Руг акьалтна цаварал,
Гьич са кIвални сагъ амач.
ЯкIв илигна тарарал,
Чан аламай багъ амач.
Юкъуз иер таквадай,
Аждагьанди жузада:
- Завди гьуьжет чIугвадай,
Вуж ама и къузада?!
- Анжах тек сад!
А кас декьей гуж ама.
Аци-Баци тIвар алай,
Виридалай кар алай.
- Ам гьелелиг аял я.
Адавай чаз вуч жеда?
- Ам, Аждагьан, женжел я,
- Ам вич вичиз пуч жеда!
САД ЛАГЬАЙ ЧIУК
Хабар навай гун за квез?
Чи дуст Аци-Бацидвай.
Арадал са кар текъвез,
Йикъар физвай, са-сад къвез.
Шумуд югъ тир чуьллера,
Аци-Баци пашман яз?
Шадвал амач кIвалера,
КъекъвейтIани дарман яз.
РикI дарих тир кьегьалдив,
Кас авачир рахадай.
Алатай вахт хиялдиз,
Хкин хъийиз, къугъвазвай.
Ягъун патал са кIус ял,
Атанвай ам булахдал.
Луварив гатаз кьве къвал,
Гьалтна туьтуькъуш адал.
Гьатнавай и гуьзел къуш,
Аждагьандин ракьара.
Аци-Баци ажуз туш,
ВикIегь кас я ам пара.
РакIар ачух хъувуна,
Ада къуш шад авуна.
Къушди адан кьилелай,
Чархар яна, элкъвена.
Гада адаз чилелай,
Дуствилелди хъуьрена.
Туьтуькъушди гададиз,
Ихьтин гафар лугьуда:
-Хайи хуьр ваз азадиз,
КIанзаватIа, цил гуда.
Цилиникай –таз жеда.
Тазуникай – тар!
А таракай – багъ жеда.
Душмандин рикI тIар.
Къулай чка жагъурна,
Гадади цил акIурна.
Ахпа адаз яд гана,
Гуьзел мани туькIуьрна:
«Аман, чан цил,
Хъсан цил!
Къизилдилай
Масан цил!
Пакадалди
Вакай са,
Пешер алай
Таз хьурай!
Икьван чIвал,
Сефил тир;
Зи кефияр
Саз хьурай!»
Нянин бере амая циф,
Цав ацIана гъетерив.
Ширин ахвар галаз йиф,
Агат хьана вилерив.
КЬВЕД ЛАГЬАЙ ЧIУК
Гуьрчег хьана цавун кIан,
ЧIагурнавай ярарал.
Хкаж жезвай рагъ кьакьан,
Гуьг балкIандин пурарал.
Пагьливанди хьиз вичин,
МуьтIуьгъ беден юзурна,
Чуьхвена хьиз кьил-кIвач, чин,
ТIуьнни, хъунни гьазурна.
Ингье адаз аквада –
Таз экъечIна руквадай.
Тазуникай дамах гвай,
Шумал буйдин тар хьана.
Аци-Баци таралай,
Мани лугьуз элкъведа.
ЧIал туькIуьриз хуралай,
Зегьмет ч;угваз гелкъведа:
«Аман чан тар,
Хъсан тар.
Виридалай
Масан тар.
Гьикьван сефил
Тир зи кар?
Пакададди
Вакай са,
Цуьквер алай
Таж хьурай.
Вун акуна,
Так;ан тир,
Пис ксарин
КIвач хурай».
Тара кукIвар юзурна,
Икрамдин саягъда.
Атирдив чуьл ацIурна,
Атайди хьиз рагъ.
ПУД ЛАГЬАЙ ЧIУК
Фад акъатна йиф мичIи,
Экуь, гуьзел югъ хьана.
Аци-Баци дустни чи,
Ахаварикай тух хьана.
Кефияр саз хьайила,
Гатфарикай гад жеда.
Кьегьалар сад хьайила,
Душмандин рикI пад жеда.
Акваз-такваз чуьлдикай,
Базар хьана къушарин.
Ни къвез хьана чиликай,
Демде тунвай ашарин.
Таза машмаш тарцел бул,
Цуьквер хьана лацу тир.
Йифен къене - яргъи буй,
Хьана танни яцIу тир.
Гадаив гвай сефилвал,
Гуя, гару тухвана.
Мубаракна жегьилвал,
Тарав ам икI рахана:
«Аман, чан тар,
Хъсан тар!
Уьмуьрдилай
Масан тар!
Дуьзар хъия
Гьар са кар.
Пакадалди
Вакай са
Бул бегьердин
Багъ хьурай!
Аждагьандин
Далудал;
Вакай залан
Пар хьурай!»
Тара, мад кIукI юзурна,
Икрамдин саягъ.
Атирдив чуьл ацIурна,
ЧкIайди хьиз рагъ.
КЬУД ЛАГЬАЙ ЧIУК
Югъ хтана нурар гуз,
Гуьг бадк;андин винеллаз.
Хкаж хьана рагъ цавуз,
Къизилдин таж кьилеллаз.
Ч;алахъ жедач такур нас,
Мягьтел жеда бяэибур.
Машмашарни, хилер хаз,
Жеда чебни къенибур.
Машмашар чраз,
Акурла са-сад,
Акьахда тараз,
Аци-Баци шад.
Хабар нивай...
Аждагьандивай.
Адан лук; тир пехъревай.
Емиш гъидай тарарин,
Мел-мехъеррин крарин,
Хъиле авай хуьревай.
Акьалтнава багъ кьакьан,
Емишривди нур гудай.
Аждагьандихъ виликан,
Къуват амач, зур гудай.
Вилаятда пехъер ван,
Амачирди акуна,
Дили хьайи аждагьан,
Ял тур цел хьиз, дакIуна.
Уях хьана тIебиат,
Азад тирвал себеб яз.
Аждагьандив хажалат,
Агатна, чан кабаб яз.
ТIуб эцигна нер хилел,
Ахмакьди хьиз, къивер гуз.
Алахъна ам, пис хъилел,
Гъилибандиз эвер гуз:
- Пехърен хва пехъ,
Пехърехъан!
Агьузардин
Гъуьрчехъан!
Чиляй – цавай, ч;улав пехъ,
Фад хъша, зи къвалав, пехъ!
ВАД ЛАГЬАЙ ЧIУК
Хкаж хьана гар цавуз,
ЧIулав гумар винеллаз.
Пехъ хтана куз-хъукъваз,
Са шумуд кьацI кьилеллаз.
Дармандизни ц;акулар,
Амач садни тумуна.
ЭрчIи патан лув кьве кIар,
Хьанвай, галат тавуна.
- Гьазур я ви къуллугъда,
Гьуьрметлу агъа.
- Вуна гьикьван шулугъда,
Лянетлу къаргъа?!
- Минет я ваз, гъил
Къачу зи агъа!
Зунни гьа вун хьтин
Авай къе яргъа.
- Бaгъ кутунва чи къвалал,
Вучиз хьанва, лагь, вун лал!?
- Вун, сев хьтин, магьарда,
Ксана ширин.
За гьикьван жув кук;варда,
Дердерив дерни?
Аци-Баци себеб яз,
Ахъа хьанва туьтуькъуш.
А ничхирди жаваб яз,
Куьмек ганва хуш…
- Вакай вучда келле буш!
Гила вун зи яракь туш.!!! -
Пехърез гуда чилел тIуш.
РУГУД ЛАГЬАЙ ЧIУК
Аци-Баци кьун патал,
Адаз жаза гун патал,
Аждагьанди фикирна,
Ихьтин амал туькIуьрна.
КIелна куьгьне къайдадин,
Суьгьуьрдин чIалар,
Алахъна ам гададин,
ЧIур ийиз гьалар:
«Фагьум, лугьум, зубейда!
Амгьи, лугьум, рубейда!!
Винел патай дугъри тир,
Къене патай угъри тир,
Закай кьуьзуь кас хьурай.
Аци-Баци лугьудай,
Гада завай кьаз хьурай!»
ИкI лагьана, кьуьзуь кас,
Акъатда тарак.
Аци-Баци - кьегьал кас,
Кутаз кIанз сарак.
-Аци-Баци, чи Баци!
Таран кукIвай заз тамаш,
Агь бубадин шад бацIи,
Вегь бубадиз са машмаш.
- Квез тагудай машмашар,
Садни тахьуй тарал зи.
Анжах тек са кIамашар
Зи машмашрал жеч рази.
- Им ширинди хьанач, хва,
Дад галачир, зегьер я.
Кьуьзуьдакай зарафат,
Авун им вуч тегьер я?
Ракъиниз лап мукьваллай,
Яру тIехвер къвалаллай,
Вегь бубадиз са машмаш! -
Аци-Баци хилелай,
Фена шуькIуь хилелди.
Кьуьзуь касди чилелай,
Уьгьуь яна хъилелди.
Кьил-кьилелай алатна,
Аци-Баци аватна.
Аждагьанди гужалди,
Вегьеда ам тагъардиз.
Жаза гунуг паталди,
Гваз хъфида магъардиз.
ИРИД ЛАГЬАЙ ЧIУК
Ацукьзамаз ксудай,
Аждагьандик хесет квай.
Гагь-гагь ада лугьудай:
«Ахварик вуч лезет квай?!»
Аци-Баци тагъардай,
ЭкъечIда гуж-баладал.
Аждагьандин рикI тир дар,
ЗатI татана арадал.
Са кьуьнт ягъай чкада,
Ширин ахвар аквада.
Мад хтана кьуьзуь кас,
Таран кIаник тади кваз:
- Аци-Баци, чи Баци!
Куьз вун закай катна, хва?
Текдиз туна зун кьуьзуь,
Зи кьил кIеве гьатна хва.
Гьайиф чIугур зегьметар,
Низ хьурай зи девлетар?
Зи Жин-Бике рушакай,
Ваз са тIарам свас жеда.
Пагьливан хьиз, лувар квай,
Вакай машгьур кас жеда.
Пагьливан хьиз, лувар квай,
Вакай машгьур кас жеда!
МУЬЖУЬД ЛАГЬАЙ ЧIУК
Рагьимлу рикI хуравай,
Аци-Баци таравай.
РикI - жаду, мез гъери тир,
Кьуьзуьд гуя дугъри тир.
- Аци-Баци, заз тамаш!
Вегь бубадиз са машмаш.
«Чидач ман, зун - кьузуьди,
ФидатIа ви кIиринай», -
Лугьуз Аци-Бациди,
Ийиз хьана фикирар.
Аци-Баци лугьумир,
Ам ягъалмиш я лагьана.
Ам хатурдай инсан тир,
Саданни кеф тахана.
Аци-Баци эхирдай,
Тара зирек къугъвана.
Уьгьуь яна суьгьуьрдин,
Аватна, ам жагъана.
Зулумкарди тади кваз,
Хъивегьна ам тагъардиз,
Чи дуст Аци-Баци гваз,
Катна вичин магъардиз.
-Я Жин-Бике, Жин-Бике!
Заз ачух ви чин, Бике.
Къурмиш ая межлисар.
Душман гъиле гьатнава.
Им хьтин мад иблисар,
Закай къурхуз катнава.
КилигайтIа Жин-Бике,
Са жегьил тир гада я.
АватIани вич кIеве,
Адан мердвал пара я.
Рушаз вичин бубадин,
Гьахъсузвилер акуна.
Шумал буйдин гададин,
Суьрет рикIи чIугуна.
Хабар нивай, мичIивал,
Гваз илифай йифевай.
Аждагьан суст хьайивал,
Фенд къурмишна бубадиз.
Катдай рекьер къалурна,
Есирдавай гададиз.
КIУЬД ЛАГЬАЙ ЧIУК
Хабар нивай…
Аждагьандивай.
Гада амач тагъарда,
Я руш амач магъарда.
Аждагьанади кьатIана –
Гила эхир атана.
Юлдаш хьанач пехърекай,
Сирдаш хьанач рушакай.
Дердер эхиз хьун тавур,
Аждагьан пад-пад хьана.
Азадвилин вургьавур
Гьатна, хуьре шад хьана.
Дегиш хьана лишанар,
ТIебиатдин кесиб тир.
Икьван чIавал явшанар,
Цазни къалгъан несиб тир.
ЭПИЛОГДИН ЧКАДАЛ
Чубан, Лежбер, Багъманчи
Зегьмет чIугваз, сад хьана.
Хуьре зулум амачиз,
Зазни гзаф шад хьана.
Шад тир Аци-Бацидиз,
Хьайи чIавуз крар дуьз.
Са цилни пуч тавуна,
Машмашин таран,
Ада гуьрчег авуна,
Гьам Дагъ, гьам Аран!
АЛФАВИТДИЗ МУГЬМАНВИЛЕ
Алфавит вуч ятIа гаф,
Заз са жуьре чир хьана.
Амма адан гьар са гьарф,
Зун паталди сир хьана.
А - гьарфунихъ кьетIенвал
Ава, халис игитдин.
Адахъ ава уьткемвал,
Кьиле хьун алфавитдин!
Б - гьарф – чIехи буба я,
Ам чи баде, бах я чи.
Гьунарриз ам зурба я,
Кьисмет хьанвай бахт я чи!
В - гьарфунихъ кьил ава,
Дустар вичел чIугвадай.
ЧIехи тир кьве вил ава,
Вилик физ, рехъ аквадай!
Г – гьарфни чаз герек я,
КIелиз, кхьиз чир ийиз.
Дуствал хуьниз зирек я,
Вичикай са кIир ийиз!
Гъ – гьарфунихъ, гъваш лугьуз,
Школадиз аялар;
Вилик къачу кIвач, - лугьуз,
Ава къени хиялар!
Гь – гьарфуниз гьахъ кIанда,
Гьялдай чIавуз месэла.
Таб гаф адаз такIанда,
Гьахъ алуддай рикIелай!
Д – гьарфунихъ, тик далу
Гала, чIехи дагъ хьтин.
Дуьзвал кIанда, акьуллу,
Бул бегьердиз багъ хьтин!
Е – гьарф – еб я цIил хьтин,
Куьруь ийиз кьатIнавай.
Ризкьи – ем я, къуьл хьтин,
Санал гатIуз кIватIнавай.
Ё—гьарфни чун дустар я,
Ёлка туькIуьрдай чIавуз.
Аяз буба устIар я,
Эквер куькIуьрдай чIавуз.
Ж – гьарфуни сирнавар
Ийида, кьве патахъди.
ТIарам кьуна жилавар,
Ялда, тек са къвалахъди!
З – гьарф, гьелбет, вилик физ,
Зарбвал, йигин зегьмет я.
Са кьатI пер хьиз, чилик физ,
Адаз хуш кар гьуьрмет я!
И – гьарфуниз инсанвал
КIанда, илим чир ийиз.
Хуш я рикIиз хъсанвал,
Гьар кIваликай хуьр ийиз!
Й – гьарфуниз, рагъ алай,
Йикъар кIанда хьайитIа.
Йифер, вилел нагъв алай,
Хуш туш, марфар къвайитIа!
К – гьарфуниз, физ вилик,
КIанда даим килигиз.
Ачух сесер кьаз гъилик,
КIанда вичихъ гилигиз!
Къ – гьарфуниз, нез къафун,
КIанда гьар къуз фахъ галаз.
Вилик кватIан буш руфун,
Дуьзвал кIанда, гьахъ галаз!
Кь – гьарфуниз са кьадар,
Кьенят, кьутIун, хуш я кар.
Келле авай арифдар,
КIанда тавун кар – инкар!
КI – гьарфуниз, кIел авун
КIанда, кIватIун, пай ийиз,
Месэлаяр гьял авун,
Эверайдаз гьай ийиз!
Л – гьарф я са аламат,
Къекъведай кьве кIвачелди.
Ам сагъни я, саламат,
Гьарфар чIугваз вичелди!
М – гьарфуниз – маншаллагь!
Ам масадахъ муьгьтеж туш.
Кхьиз хуш гьарф я, валлагь,
КIел ийизни рикIиз хуш!
Н – гьарфуниз - намуслу
КIанда чIугваз зегьметар.
Кар вичелай тир аслу,
Багьабур тир къиметар!
О – гьарфунихъ, - кьил элкъвей,
Халис рагъ я, экв гудай.
АватIани вил элкъвей,
Гьарф я ам куьмек гудай!
П – гьарфуниз – гьар са гьарф,
Чириз кIанда аялриз.
КIелиз, чириз гьар са тарс,
Гегьеншарда хиялриз!
ПI – гьарфуниз - пIинияр
Чарай чими вахт кIанда.
ПипIиш, хинкIар кинияр,
ТIуьн паталди, бахт кIанда!
Р – гьарф – рагъ хьиз цавара,
Ргаз жеда гатухъди.
Циф акьалтна, авара,
Зайиф жеда зулухъди!
С – гьарфуниз – саламат,
Хьунухь кIан эллерин.
Сабурлувал, адалат,
Хуш я мехъер - мелерин!
Т – гьарфуниз – тамамвал
КIанда, гьар са кIвалахда.
Тарсар чириз, авамвал,
Терг ийиз кIанз, алахъда!
ТI – гьарфуниз тIа, - галай
Гаф, чIал кIандач, хиве кьун.
Хуш туш затI, хатIа галай,
Гъиле рутут – живе кьун!
У - гьарфуниз – уртахвал
КIанда, кардин устIар хьун.
Хуш туш адаз кстахвал,
КIан я, вири дустар хьун!
Уь – гьарфуниз, шад уьмуьр
КIанда, уьзуьр галачир.
Куьлуь-шуьлуь кваз кьамир,
Арадал кар алачир!
Ф – гьарфунихъ - фу гала,
Артухлама – къафунни.
Фал – берекат тIвар ала,
Фу нез кIандай руфунни!
Х – гьарф – кьве пад халидин,
Хатур хуьдай кас я ам.
Хуьруьн, мукьва-кьилидин,
Дуст гьарф хьуниз хас я ам!
Хъ – гьарфуниз – хъсанвал
Хуш я, даим ял ягъиз.
КIандач чIуриз инсанвал,
Фидайбур, са къвал ягъиз!
Хь – гьарф – хьра чаранвай
ЦикIен ятIа, хьар хьтин?
Къах хьиз, гатуз къуранвай,
Гьер ятIа, тум квар хьтин?
Ц – гьарфунай – цан цадай,
Ухшар къведа куьтендин.
Я тахьайтIа, тIан цадай
Буш къаб ятIа, гетIедин?!
ЦI – гьарфуниз – цIийивал
КIанда, гьар са кIвалахда.
Чаз – цIай, чун цIуз кIанивал,
Мидаим хуьз алахъда!
Ч – гьарфуниз, чан кIанда,
Лигим хьанвай зегьметда.
Къуват амай кьван чанда,
Ялай касдиз гьуьрметда!
ЧI – гьарфуниз гьар чIавуз,
КIанда, вичин чIехивал.
ЧIуру кар авурбуруз,
Хас туш кьилин рехивал!
Ш – гьарфуник, шадвал, хъвер,
Ширинвал ква шуьрбетдин.
Адаз кIанда мел-мехъер,
Межлисар, шад суьгьбетдин!
Щ – гьарфни – щётка гвай хьиз,
Мугьман хьанва чIалаз чи.
Ящик кьулун, шапка хьиз,
Къвалал хьурай алаз чи!
Ы – гьарфуни кваз, дуьз лугьун,
Атанвай са мугьман я.
Бязи гафар жез савун,
Ам галачиз пашман я.!
Э – гьарфуни эвер гуз,
РикI хьурзава зегьметдал!
Темпелбуруз, къивер гуз,
Рахазва ам, туьгьметдал!
Ю – гьарфуни юрф, кул гваз,
Ша, - лугьузва юг вегьез.
Харчи-хуруш руг, фул кваз,
Катна физва, кьил элкъвез!
Я – гьарф - Яран сувар я,
КIандай яру пайдахар!
Ислягьбур чи цавар я,
Хуш я дустар, уртахар!
Алфвитда чи лезги
Кь жуьре Ь, Ъ знак ава.
Тахьун паталди муьскуь,
Чахъ ахъа тир рак ава.
_______
Гьа и саягъ, чи чIалан,
Алфавит – зи мугьман я.
Гьар са азар тир залан,
ТIал сагъардай дарман я!
Сажидинан чIаларни,
Куьн патал я аялар!
Тарсар чириз, яларни
Ягъун хьурай хиялар!
Хкягъай эсерар
© Copyright: Сажидин Саидгасанов 4, 2020
Свидетельство о публикации №120022406793
Свидетельство о публикации №120022406793
Рецензии