Лезги хабарар. Эйваз Г. талукьарнавай статья

«Хайи ч1алал шиир кхьин, шиир лугьун – рик1ивайни ч1ехи бахт я кьван», - хиве кьунай шаир Эйваз Гуьлалиева Дагъустандин чилел, Ахцегьиз, са шииратдиз талукьарнавай мярекатдиз фена хтайла.  Шаирдин гафар гьасятда зи рик1ел хтанай 2018 йисан Шарвилидин т1варунихъ галай премияр гузвай ксарин т1варарин арада Эйваз стхадин т1варни акурла. Дугъриданни премиядиз лайих инсан я: шаирди вичин уьмуьрдин гьар легьзе шиирратдин алемдихъ галаз авсиятра акъудзава, адан рик1 бажарагълу шиирар кхьизвай жегьилрин гележегдихъ кузва, абруз дат1ана и рекьяй меслятар, куьмекар гузва.
Шаирдин шиирар жьреба-жуьре темайриз талукьарзава. Эйваз стхади  т1ебиатдикай кхьенвай шиирар гьар сад са гевгьер я.

Чи кIваливай кефер пата
Дегьне к1ам ава.
Кьил къачунвай гуьнед хурай
Серин там ава.
Кьериз-кьериз гъед хъуьрезмай
Гуьлуьшан цава.
Экуьн кьиляй там ахварай
Авудна жува.
«Негь жедач»
И ц1арарай заз шаирдин вилералди хайи ватандин шикилар: серин тамар, экуьн ярар ягъдалда цавун аршда «хъуьрезмай гъетер», «гуьлуьшан цав», «ван-ванце тваз» экуьнин мани ягъзавай къушар, «чпин атирдикай байгьуш» аквазвай цуьквер, «камун юкьва верц1и ванцив»
авахьзавай, «берекатдин дад авай» булахар - аквазва. И мили т1ебиатди, адан акунрин гуьрчегвили инсандин т1ални яргъал ийизва. Шаирди куьлуь-шуьлуьни кваз дикъетдивди кьат1унна кхьизвайвиляй, и чкаяр адан рик1из хушбур, багьабурни тирди аквазва: «Сифте шиир и дереда/Кхьенай дустар». Пашманни шад ч1авуз и булахдикай «шумуд рик1из юлдаш хьана, ашкъидиз шерик»! Ам акурла жегьилвилер рик1ел хквез, рик1 алахьзава. И булахдал рик1 ацукь тавур к1елзавайди бажагьат жегъида:

ЦIиргъинаваз кварар жедай
Чешмедин къвалал.
И дередай ялзавай тир
Хъвадай са стIал.

Ихьтин гафар анжах хайи чил рик1ин сидкьидай к1ани касдивай кхьиз жеда. «Гъенел ятар хьанават1ани, негь жедач булах», - тестикьарзава авторди Ам гьахъ я: и булахдихъ галаз уьмуьрдин са пай, рик1из хуш пара вакъиаяр фенва.
Инсандин хзан, тухум, ватанни - булах я лагьайт1а жеда. Чакай сад амай кьван и «булахда» яд жеда, ик1 хьайила жуван «булах» рик1елай ракъурна, «негь авуна» виже къведач.
Хайи чил – инсандин чешме я. Шаирдин чешме – Чипирар хуьр я. Шаир 1969-йисан 16-июлдиз КцIар райондин Чпиррин хуьре дидедиз хьана. Шиирар ада аял чIаварилай шиирар кхьизвай. Эйвазан стхадин сифте шиир 1988-йисуз «Къизил Къусар» газетдиз акъатна. Гуьгъуьнин йисара «КцIар-Къусар», «Самур» газетрин чинриз акъатай заридин эсерар «Чирагъ», «Самур», «АЛАМ» журналра, «Лезги газетда», «РикIин гаф» газетра чап хьана. Азербайжандин Гьукуматдин Педагогикадин Университетдин математикадин факултет яру дипломдив акъалтlарай Эйваз стхади алай вахтунда хайи хуьре муаллим яз  кIвалахзава. Ам  “Цуьк аламаз хел хайи тар” 2004, “Алахъдач зун шеле кlватlиз епинал” 2008, "Экв" 2014 акъатай ктабрин  иеси я. Эйваз муаллимди тарс гайи, вузар куьтягьай ва кlелзамай 80-далай виниз студентрал дамахзава.
2013-йисалай ада «АЛАМ» журналди туькlуьрнавай лезги литературадин «Марвар»  кlватlалдиз регьбервалзава. Лагьана к1анда хьи, Эйваз муаллимди жегьил шаирриз ва бажарагъ авай жегьилризни гзаф куьмекар гузва.  Лезги сетриз мукьвал-мукьвал и шаир жегьилрин юкьва авай шикилар чапда. Гьахьтин шикил акурла, са кьве йис идлай вилик за и ц1арар кхьенай:
Цуькверин юкьва, хкажна лувар,
Акъвазнава вун гьазурна ц1арар...
Са легьзедилай  чк1ида гьарниз
Шиирдин ц1арар - кхьей жегьилриз.
Эйваз стха халис лезги булахрай яд хъванвай, чилин няметрикай дад акунвай, хайи дигедал рик1 алай, хайи ч1алахъ,  багърийрихъ рик1 кузвай къени инсан, лезги чилин кьегьал хва, вафалу дуст я. Са шумуд йис я чун - Дагъустандин «Булах» к1ват1ал – Эйваз стха ва «АЛАМ» журналдин векилар Ахцегьа Шарвилидин сувариз к1ват1 жез. Чна гьар сеферда иер, са шумуд юкъуз и суварин таъсирдик кумукьдай, шииррин межлисар кьиле тухуда. Гьар гуьруьшда чаз Эйваз стхади вичин рик1ер гьейранардай шиирар хуралай лугьуда. Вучиз лагьайт1а ада «шиир лугьун рик1ивайни ч1ехи бахт» тирди тестикьарзава. Ам дугъриданни лезги ч1алаз къулугъ ийиз бахтлу я.
Дидедин чlал зи намусни иман я,
Чкlай рик1из амайди и дарман я.
Агуд хъийиз яргъаравай хизанар,
Чаз дидеди ракъурнавай лукьман я.

Акl я хьи заз, вири чlалар, лезги ч1ал,
Атанвайди ви тандикай дуьнедал.
Хуьн тавуртlа яман жеда гьалар чи,
Ягьанатиз хуьреда жед дуьне чал.

Хайи чlалан гьар са келме верци я,
Авач икьван метлеб чlехи аманат.
Са аскер хьун, и кар зи пак буржи я,
Зун тахьайтlа, чlал амукьрай саламат.
(Хайи чlал)
Бес ихьтин кас Шарвилидин премиядиз лайих жедачни! Куь бахтунин йисарин, Эйваз стха, эхир тахьурай!
 Мубаракрай премия! Агалкьунрин кук1ушар мадни кьакьан хьун т1алабзава.

Гасанова Гюзеля
Санкт-Петербург-Дагъустан
филолог