Аци-Баци

АЦИ-БАЦИ
Зегьметди инсан
Къалурда хъсан.
(Халкьдин мисал)

ПРОЛОГДНН ЧКАДАЛ

Ажеб вахт тир им Яран,
Гуьрчег хьана дагъ-аран,
Цуьк aкъатна чуьллриз,
Хвеши хьанвай эллериз.

Дагълара бул емишар –
Чубан къугъваз кфилдив,
Лежбер стха дири  я,
НикIер ацIуз техилдив.

Багъманчияр багъларин
Ащукь хьанвай цуькверал.
Билбил рахай чIаларин,
Hyp къугъвазвай синерал.

На дугьуда мад ина,
Гъам чIугвадай кар амач.
Цуькверивди куькIуьнна,
Кун тийизмай тар амач.

Садлагьама тIебиат,
Дегиш хьана, чIур хьана.
Кьисмет хьана мусибат,
Хуьруъз-кIвализ кIур гана.

Ванер гьатна цавара,
ЦIаяр кьуна къавара.
Чилер зурзаз эгечIна.
Халкь кIвалерай экъечIна.

Гугрум!
Дудрум!
Хуьре гьатна цIай.
Цаварани – гум.
РикIиз хьана тIар,
Катзава халкьар,
Гуз гьар патахъ рум.

Къал акатна эллерик,
ЧIуру хабар хьайила.
Рагъ акатна циферик,
Агат хьана къайивал.

Кьилел чIулав гум алаз,
Пехъ вилик ква пайдах гваз.
Къалабулух, тади кваз,
Къвезва са чин чIуру кас.

Акур чIавуз и ахун,
БалкIандаллай яц хьтин;
КIаник катна са чархун,
Аци-Баци кац хьтин.

Руг акьалтна цаварал,
Гьич са кIаални сагъ амач.
ЯкIв илигна тарарал,
Чан аламай багъ амач.

Юкъуз иер таквадай,
Аждагьанди жузада:
- Завди гьуьжет чIугвадай,
Вуж ама и къузада?!

- Анжах тек сад!
А кас декьей гуж ама
Аци-Баци тIвар алай,
Виридалай кар алай.

- Ам гьелелиг аял я.
Адавай чаз вуч жеда?
- Ам, Аждагьан, женжел я,
- Ам вич вичиз пуч жеда!

КЬВЕД ЛАГЬАЙ ЧIУК

Гуьрчег хьана цавун кIан,
ЧIагурнавай ярарал.
Хкаж жезвай рагъ кьакьан,
Гуьг балкIандин пурарал.

Пагьливанди хьиз вичин,
МуьтIуьгъ беден юзурна,
Чуьхвена хьиз кьил-кIвач, чин,
ТIуьнни, хъунни гьазурна.

Ингье адаз аквада –
Таз экъечIна руквадай.
Тазуникай дамах гвай,
Шумал буйдин тар хьана.

Аци-Баци таралай,
Мани лугьуз элкъведа.
ЧIал туькIуьриз хуралай,
Зегьмет  ч;угваз гелкъведа:

Аман чан тар,
Хъсан тар.
Виридалай
Масан тар.
Гьикьван сефил
Тир зи кар?
Пакададди
Вакай са,
Цуьквер алай
Таж хьурай.
Вун акуна
Так;ан тир
Пис ксарин
КIвач хурай».

Тара кукIвар юзурна,
Икрамдин саягъда.
Атирдив чуьл ацIурна,
Атайди хьиз рагъ.

ПУД ЛАГЬАЙ ЧIУК

Фад акъатна йиф мичIи,
Экуь, гуьзел югъ хьана.
Аци-Баци дустни чи,
Ахаварикай тух хьана.

- Кефияр саз хьайила,
Гатфарикай гад жеда.
Кьегьалар сад хьайила,
Душманар пад-пад жеда.

«Аман чан тар,
Хъсан тар.
Уьмуьрдилай
Масан тар,
Дуьзмиш хъия
Гьар са кар.
Пакадалди
Вакай са
Тара мад к;ук; юзурна,
Икрамдин саягъ.
Атирдив чуьл ац;урна,
Чк;айди хьиз рагъ.

КЬУД ЛАГЬАЙ Ч;УК

Югъ хтана нурар гуз,
Гуьг бадк;андин винеллаз.
Хкаж хьана рагъ цавуз,
Къизилдин таж кьилеллаз.

Ч;алахъ жедач такур нас,
Мягьтел жеда бяэибур.
Машмашарни, хилер хаз,
Жеда чебни къенибур.

Машмашар чраз,
Акурла са-сад,
Акьахда тараз,
Аци-Баци шад.

Хабар нивай...
Аждагьандивай.
Адан лук; тир пехъревай.
Емиш гъидай тарарин,
Мел-мехъеррин крарин
Хъиле авай хуьревай.

Акьалтнава багъ кьакьан,
Емишривди нур гудай.
Аждагьандихъ виликан
Къуват амач зур гудай.

Вилаятда пехъер ван,
Амачирди акуна,
Дили хьайи аждагьан,
Ял тур цел хьиз дакIуна.

Уях хьана тIебиат,
Азадвилин себеб яз.
Аждагьандв хажалат,
Агат хьана, кабаба яз.

Т1уб эцигна нер хилел,
Ахмакьди хьиз къивер гуз.
Алахъна ам пис хъилел,
Гъилибандиз эверна:
- Пехърен хва пех,
П;ехърехъан.
Агьузардин
Гъуьрчехъан!
Чиляй – цавай, ч;улав пехъ,
Фад хъша зи къвалав, пехъ!
\
ВАД ЛАГЬАЙ ЧIУК

Хкаж хьана гар цавуз,
ЧIулав гумар винеллаз.
Пехъ хтана куз-хъукъваз,
Са шумуд кьацI кьилеллаз.

Дарман патал ц;акулар,
Амач садни тумуна.
ЭрчIи патан лув кьве кIар,
Хьанвай галат тавуна.

- Гьазур я ви къуллугъда,
Гьуьрметлу агъа.
- Вуна гьикьван шулугъда,
Лянетлу къаргъа?!

- Минет я ваз, гъил
Къачу зи агъа!
Зунни вун хтин
Авай къе яргъа.

- Baгъ кутунва чи къвалал,
Вучиэ хьанва лагь вун лал!?
- Вун, сев хьиз, магьарда
Ксана ширин.
За гьикьван жув кук;варда
Дердерив дерни?

Аци-Баци себеб яз,
Ахъа хьанва туьтуькъуш.
А ничхирди жаваб яз,
Куьмек гана хуш…
- Вакай вучда келле буш!
Гила вун зи яракь туш.!!!
Пехърез гуда чилел тIуш.
Машмашар чраз Акурла са-сад,
Акьахда тараз Аци-Баци шад.