Мурадрин тар авай касдин мах

МУРАДРИН ТТАР
Яргъал, гзаф яргъал са хуьре, дуьнядин лап яргъа са пипIе ялгъуз са итим авай. Ада и хуьре уьмуьриз гзаф йисар тир, хуьруьнвийриз садазни и касдиз гьикьван яш аватIа чизвачир. Адаз акунрай гагь къад, гагь яхцIур йис гуз жедай, адлай пара ваъ. И касди вичиз иер са кIвал туькIуьрнавай. Адахъ садазни авачир хьтин иер багъни авай.Ина гьар жуьредин майвадин тарар,безекдин валар, сад-садалай иер цуьквер цанвай ада. И багъдин бегьер а касди хуьруьнвийриз пайна куьтягьдай. Адан багъдин майваяр виридлай тIеам квайбур,верцибур жедай. Абур тIуьрла азар квайбур гьасятда кIвачел къарагъдай. Инсанар икI вучиз ятIа лугьуз гьамиша мягьтел жедай. И инсандин гъилин бегьерда налугьуди суьгьуьрдин кьуват авай.
И касдин багъда дуьнядин са пипIени авачир са ттар мад авай. И тарциз а касди "мураддин ттар" лугьудай. Йифиз и ттарал цIарцIар гузвай эквер жедай. Инсанар йифериз яргъалай и тарциз килигиз гьейран жедай: гьакьван ам иер аквадай! И тарал цIарцIар гузвайди мурадар тир. А итимди вичин хиялдиз къвезвай рикIин мурадар и таран хилерикай куьрсзавай. Адан рикIе мурадар булах хьиз ргазвай, адаз абур вутIдатIа чизвачир, гьадак ада вичин мурадар и таракай куьрсариз рикI кьезиларзавай. И мурадар вири са-садалай иербур тир, гьавиляй абуру цававай гъетери хьиз рекIв-рекIвзавай. И къариба итимди мурадрин тараллай мурадар гагь-гагь инсанриз пай гудай. Мурад кьилиз акъуддай, акьуллу, рикI михьи,викIегь инсанриз гудай ада мурадар.Пис, тапрукь, кагьал, чIуру ксариз ада мурад бахшдачир. Адаз чизвай хьи, ихьтин ахмакь ксарин гъиле гьатайла лап иер мурадарни пис кардал, инсанриз азаб гъидай чIана кардал элкъведа.Гьавиляй ада вичин патав мурад кIанз атай касдин и пад, а пад чирдай, адахъ галаз са азим ихтилат авурдалай кьулухъ ам вуч кас ятIа чирна, мураддиз лайих инсан ятIа, адаз тарал алай мурадрикай адаз кутугай сад алудна гудай. Гъиле рекIв-рекIвзавай мурад авай кас хвешила вичин кIвализ хъфидай, и мурад кьилиз акъудун паталди йиф-югъ талгъана шадвилив женг чIугдай.
Ихуьре гзаф пис тIул квай са итимни авай. Адаз и мурадрин тар авай итим аквадай вилер авачир. И ажаиб багъни  и мурадрин тарни адаз акьван дакIан тир хьи,йиф-югъ адан рикI чIулав тир абур акваз.Вучиз лагьайтIа, адан вичин рикIе са чIавузни са хъсан мурадни хьайиди тушир.Адаз хъсанвал, хъсан кар вуч лагьай чIал ятIа чидачир. Хъсан кIвалахар, хъсанвилер, иер къилихар дакIан тир и касдиз. Ихътинбурал ам чинеба хъуьредай, "ахмакьар" лугьуз. И хуьре хъсан крар, хъсан инсанар гзаф авайвиляй и касди абрукай гьар юкъуз ягъанатзавай, гьадак адан чин эйбежер хьанвай, кIаник пIуз агъуз куьрс хьанвай, чин шуьткьверри кьунвай, ам фад кьуьзуь хьанвай. Адан вилериз килигдамаз инсандин рикIе кичI гьатдай. И вилера къай, нифрет авай. Инсанар и касдивай яргъал къвекъведай.
Са юкъуз и кас азарлу хьана, месе гьатна.Къуншийри идакай хабар кьуна, фена мураддин тар авай касдивай вичин багъдин йимишрикай кIан хьана, азар квайдаз гун патал. Адани гана. Амма икасдиз хъсан жезвачир. Инсанар мягьтел хьанвай: виридаз куьмекзавай и тIеамри и пис касдиз са таъсирни ийизвачир. И кардикай мурадрин тар авай касдиз хабар гайила адан чина хъвер гьатна: "Адан азардин себеб заз чида. Адаз за маса рекьелди хъсанарда." -лагьана. Ам вичин мурадрин таран патав фена, таран кIаник ам хиялди тухвана. Адаз и рикIе гьамиша чIана хиялар авай и касдиз вичин мурадрикай гьим гудатIа чизвачир. Адаз гьайиф къвезвай Адан мурадар вири иербур, хъсанбур тир! Адаз чизвай хьи, и касди вичив гайи гьихьтин мурад хьайитIани зай ийида. Эхир хьи, ада таралай лап куьлуь са мурад хкягъна, ам тухвана азарлудав гана лагьана:
-Ваз хъсан хьана кIанзаватIа, кIвачел къарагъна кан ятIа и мурад кьилиз акъуда.Ам кьилиз акъудайтIа чир хьухь, ви чинин шуьткъверрикай сад тIимил жеда, ви чандиз регьятвал, шадвал къведа. А м жуван рикIе ттур, ксудайдалай вилик.
ИкI лагьана ам вичин кIвализ хъфена. Ам хъфейдалай кьулухъ  азарлу касди и рекIв-рекIвзавай мурад гъиле кьуна хияларна, ам са хулаз, са лекъвендиз вегьидани-вегьидачни лугьуз. Ам гаь и касди лагьай гафарал чIалах тир, гагьни чIалах тушир. Эхир хьи, ам мурад вилик мурад эцигна са азим чIавузадаз килигиз амукьна. Ахпа гьикI кантIани хьурай лагьана, мурад вичин рикIе туна, ксана. РикIе хъан са мурад авайвиляй ам регья, шад яз ахвариз фена. Экуьнахъ къарагъдамаз адан чина хъвер авай, рикI шад тир. Ам вични мягьтел тир вучиз икI ятIа лугьуз. Ахпа рикIел мурад хтана.Гьа икI са азим чIавуз рикIе мурад аваз ксуз-къарагъна.РикI шад тирвиляй югъ-къандивай хъсан жезвай. Са экуьнахъ ахварай аватайла ада мурад кьилиз акудун кьетна.Пер кьуна къуншидин багъдай са йимишдин къелем гъана, вичин гъенелцана. Ахпа са масадавай гъана, ахпа мад, ахпа мад...Гьа икIа ичIи багъ къелемлухдиз элкъвена. Гатфар атайла, гъвечIи къелемрин садбуру лацу,  садбуру жергьейи рингадин цуьквер ахъайна. Цуькведавай бицIи къелемрин иервал акуна итимдин вилерал нагъв акъалтна. Ам гьайифди кузвай. Икьван чIавалди гьалнавай уьмуьр са хъсан кар, са хийир галай кIвалах авунач лугьуз.  Садлагьана и кар кьатIай итим пуд югъни пуд йифиз вилерилай ирид накъвар аладриз шехьна. Адан накъвари рикIевай кин, хъел, нифрет вири тухвана. Гьа йикъалай ада физ мураддин тар авай итмдивай са мурад къачуз  рикIе тваз ксана. Гьар мурад кьилиз акъатайдалай кьулухъ адан чинавай шуьткъверрикай сад тIимил хьана, адан чина нур гьатна, вилеравай къай, хъел амукьнач.  Ахпа адаз вичиз мурад ийиз чир хьана рикIе. Гьа инал махни куьтягь хьана. Цавай са къужах мурадар аватна. Махиниз яб гайибуруз гьарадаз сад.
28.04-август.2005.