Саугас Туча

На поўнач ад хацінак Тучы
Былы паноў Еленскіх двор.
Парадку новага узор,
Шлях к камунізму немінучы -
Паноў саслалі ў Казахстан
Канфіскаваўшы ўсё, што мелі.
Ў таварняку паехаў пан
І ўсе, што ехаць з ім хацелі.
Панамі сталі парабкі, бо ў тым 39 годзе
Паноў і кулакоў, як клас, было знішчаць у модзе!

Пасля вайны там стаў саўгас
Пад назвай выбітною: "Туча".
Паноў забылі. Хоць балюча
Глядзець было, як кожны раз
У час сяўбы, як па заказу,
Ды і пад час другіх работ,
Райкам  даводзіў план саўгасу
Якім  павінен быць прыплод!
План па надою ад каровы і калі сеяць буракі -
Хоць не патрэбны і не новы, але ж выконвалі такі!

Палац Яленскіх - дом с франтонам
Ў вянку з сярэбраных таполяў
Глядзеў там на сяло і поле
Радамі вокан задумённа.
Перад парадным уваходам
Парку ландшафтнага кілім
Збягаў з узгорка. Пахла мёдам,
Цвілі ўсё лета кветкі ў ім.
Рой матылькоў і пчол прыгожы
Збіраў нектар з руж агарожы.

Парк меў мяжою брукаванку
І, як па ёй каціўся воз,
Падковаў звон ці грук калёс,
Чутны былі ў вёсцы зранку.
Граніт быў гладкі адабраны
І так паложаны майстрамі,
Каб пальмы ствол ствараў жаданы
З галін раскошнымі шатрамі,
Дажджу дзе кроплі ў дзень вясенні
К ствалу збягалі б па каменні

Дарогі ўздоўж, нібы маністы,
Ад спіртзавода да шашы
Стаялі елкі. У іх цішы
Быў ветру подых волкі, чысты.
Далей два шулы ад варот
Паўразабраныя стаялі -
Парадны колісь уваход
На ўзгорак і к маёнтку далей.
Ў палацы ж месцілася к часу
Праўленне ўсяго саўгасу.

На поўнач ад палаца пана 
Быў агарод з фруктовым садам,
Што атачаўся ліпаў радам
Між іх стары дуб нечакана.
Гумно, дарога-брукаванка,
Цераз балота на край лесу.
Дамы для парабкоў, падпанка –
Цівуна меснага замесу.
Падвал для спірту, спіртзавод
Канюшня, к кузні паварот!

Лядоўня, каля кузьні той,
Дзяцей там вабіла трывала,
Бо ў спёку лета лёд хавала.
Яна ў сярэдзіне сваёй.
Лёд гэты секлі на кускі,
Каб з малаком абкласці чаны.
Дзятве давалі кус, які
Быў як марозіва жаданы.
Наўкола  сажалкі – таполі,
З буслянкай на адной  у голлі.

На сажалкі канцы паўднёвым
Стаяў калісці млын стары,
Як успамін з тае  пары
Застаўся мост з насцілам новым
Ды ў два рады чарнел палі,
На якіх колісь млын стаяў.
Цяпер ракі Тучанкі хвалі
Раку і той злучылі стаў,
Што яны разам ушыркі
Стваралі метраў сто ракі.

Паўз сажалку ад вілы пана
На поўдзень,  леваруч ракі,
Па грэблі цераз два масткі
Была ў вёску скіравана
Са жвіру тупкая дарога.
Праваруч возера ляжала.
Русалкі месяца нарогам
Люстэрка возера бывала
Забыўшыся ў гульні хісталі
І плёскалі на бераг хвалі.

Хаціны Тучы на пагорку
Стаялі з захаду на ўсход
Пляц атачаў штакетны плот.
Вяргіні, ружы ў панадворку
Сады з груш, вішань, яблынь, сліў,
Дамы пад  бляхай ці шчапою
Ды з аканіцамі на ўздзіў
Майстроў аздоблены разьбою.
Яна служыла ў тую пору,
Як абярэг ад загавору.

Ў саўгасе платаю за працу
Рубель быў. Тут грашмі плацілі
І людзі зь вёскі больш хадзілі
Па грэблі к панскаму палацу,
Бо грошы зьменьшвалі заботы;
Было не трэба на базар,
Купіць за іх у краме ўсё ты
Мог, калі толькі быў тавар.
А меўшы грошы на тавары
Няма патрэбы і ў базары!

Было так лепей, больш удала.
Быў стрыжнем партыі саўгас
І на сяле рабочы клас
Ён памнажаў даволі стала.
Як прадстаўнік КПСС,
Дырэктар правіў тым саўгасам,
Вёў к камунізму і ў прагрэс
Дарогай невядомай часам,
Рашаў бо з'езд КПСС
Праблемаў і праблемак лес!

На тым шляху было нямала
І дасягненняў і параз,
Бо новае не можна ўраз
Адладзіць так, каб шлях трымала.
Быў то эксперымент дзяржаўны
Грамадзтва рэзалі, сшывалі
І не заўсёды быў той спраўны,
Хто лейцы браў, каб ехаць далей.
Памылкі гэтае пары
Відны, што ты ні гавары.