Мехкахбаьнна - юхаберзар мустафа ганижев

==    
Сагото кхаьчар наькхах
Даьлла дог хьалдизарах,
Да висалва йоацача бокъона –
Дай битар цо шийцара харцона!
Айдора нане миха духьала
Йовлакх лестадеш сина сизала,
Бодабаь ба1а хулар царех
Мехках баха ужаш хул дарех.
Ваха-вала магац-кх нана –
Ва, са веза къаьна даь да!
Вешийга кхаьчача балех вала,
Дагара ваьнна вицлуш ха яц.
Сигалар оалхазар хул чама,
К1оригий б1енага ц1адода,
Ший Дала хьождаьча зема,
Дахе цигар, ц1а даха г1аддода.
==                Хало ецаре вайнаха,
Из хала никъ царна хьийха.
Воша вежав боаца бехка,
Цу г1орбаьча пана мехка.
Цига са хаьдача кхайкаш,
Бар шоай Даьлага дукха дехаш.
Щоай веший духьа могар деш,
Са шоай дуненга д1ахьовкхаш.
Цигар б1ехалаш, адамаш,
Духьал долаш, сувсаш кхувсаш.
Зунгатий оарц царгар даьгад,
Вайнах дуненчу 1азап лайнад.
Чехка вола аргдар-кх дас,
Хало кхаьчара шийга ма дувц.
Юха кхеташ вацар из Ма1ас,
Саго цига дог хайташ бувц.                ==
1азап деррига цхьана дена ха,
Даккха, цхьаккха оарц цига доацаш.
Сибаре яр духьала вайнаха,
Къиза бовш бар, мискаш ха йоацаш.
Из доккха дуне гуш ма дар,
Лоа дошацар цига в1алла,
Кхаьча б1аьстен нах юкъар бар,
Адама йовзар торо халла.
Керда никъ беллуш ера кхел,
Когий к1ала т1оадал лешар,
Цхьа сармака духьалла гел,
Къоначарна дег1ах теъар.
Сагото яьлар ч1оаг1а дагахь,
Вайнаьх къаман тород1аяьккха,
Сага ала магацар багахь,
Баьхача мехка никъ баккха.
==
Вутар-кха дезало къаьна да,
Цунах хьувзар царна ц1увна саьрг,
Цо г1айг1анца б1аргаш дар т1аьда,
Дахача даьгар, даьг1 дисанзар хаьшк.
Массаза лелар из Даьла кхел,
Дег1 нийсадеш лаьта т1а латта,
Цун лайнар мара яцар из кхел,
Мискай къахетам хулар хаьдда.
Массе хана хургдар хинна даьлча,
Фу хиннад аргдар нахага х1анза?
Нахага хинна хало к1еззига яьйча,
Вайга яр-кха г1елал масса денза.
Цигар сигале наха хетта,
Духьал дуненахь уж ца хилча,
Из вайи доаца шийла дар лаьтта,
Когаш к1ала цига ца даьлча.
==
Фу хозне лехаргъяр-кха,
Фух-ц1ийх ийшача сино,
Чур вала низ бацар-кха,
Дулаш сурт 1аьржа дено.
Уж денош латтар б1аргача,
Сурт дилла вайна мегача.
Т1аккха ховргдар-кха цар уйла,
Наьха деша дегаш г1ийла.
Ц1ийх бизза к1оажош лорабеш,
Беро хьовкхаш байча хийла,
Керта т1а мос гора айъеш,
Цу хьийкхача михо шийла.
Х1аьта а нах хийла г1ерташ,
Дог тохалуш ураоттар,
Кулгаш ду1ашта хьекхаш,
Ц1ий лар гучара йоаккхар.
==
Х1анза йишас бувцаргба,
Б1аьхача наькъа саттар,
Дай мехка из баьха ба,
Яр Ц1и-ц1ера Пошта – яьккхар.
Иштта наха сомаъяьлар,
Г1уртах г1айг1ан из б1алг1а.
Дегар сийг боккхаш оалар,
Керахь йист хулар халаг1а.
Бийсанна набара мерза,
Воаккхаш г1ийла са мерзло,
Низбеш керта юхь кхерза,
Дага доацаш лазар дайло.
Цу сигалара г1аьр-керо,
Ч1къара боаккхаш цига дайра,
В1ашаг1лата ши ткъам шерра,
Фордачура мо дегара.
==
Лаьце хьо геттара дорха,
Наькха к1ала хьо из бера,
Чакхдаьле 1аьржача морха,
Дезалора, кхераш – кера.
Когий ларах хьежэар курра,
Цу берах догдоахаш кхеде,
Из моттига валар дар тарра,
Керо к1ориг дезаш тоаде.
«Ц1е баьччо» кисара йоахаш,
Г1ожа харцо вайна йийцар,
Къамаьл к1еззига дайташ,
Вайнах мехках ма баьхар.
Кхаьчар доацар, дийца царех –
Кегий, боккхий бар Сибаре,
Шераш дахар царгар з1арех,
Шоай вахар тедалуш баре?
==
Сатоха могаш, динах болаш,
Баха-бала низ боабеш яь молх,
Качъера къизал дохьаш молаш,
«Ц1е баьччан» бар тийшаболх.
Сатеха цигар вала дегахь,
Дунен чухь деце дарбан дулх?
Байра дукха бараш цигахь,
Даггара ала г1ерташ: «Ц1адолдх!»
Х1аьта Далла ховра гаьна,
Наькъа такилг доацаш дакъилга,
Бисар мискаш бирсача даьна,
Йоацаш цхьаккха дог доахилга.
Хьунаг1 тувлабара тара,
Водачун аьттув боабир.
Боадано му1а бир наьха кера,
Хиш шоайла кхеташ нах хьоабир.
==
Цига берда г1ар йоара,
Каст-каста уж кхерабеш,
Талг1ий бовхьаш айдора,
Ший низ царна хьахьовкхаш.
Хина къоаргал яр 1аьржал,
Унзарбоахар мискаш б1ежал,
Цун хилда вай х1ейт-уно.
Даьла дика къахетам бар,
Веннар волаш, висар воаг1аш,
Из цун низах нах латташ бар,
Къахетаме оарц т1ехь доаг1аш.
Са тоссаш шерра ц1елора,
Цига гаьнъяр малбоалехь,
Даьла къахетама к1айлора,
Бисчар цига фу хадалехь.
Г1адбаха тувлабала мегаш,
==
Цига аре ера садовлехь,
Пана аре гаьна хеташ,
Дохкага хьежар малбузехь.
Ужаш б1арга байна баларе,
Баьхкаб аргдар – д1ахьаш тамаг1,
Бов кича бар саг хьалхавоаларе,
Човнаш хинна гушдар дамаг1.
Форд баьржаб: оалар цар,
Сталин хана из дар,
Парг1атон цу юхьига,
Бийда болаш лагпилга.
Вайнах цигача бисар,
Хьунаг1 тувлабалар тара,
Баха моттиг ма яцар,
Кхела халхар шоаш дира.
Вовза царна шоаш тувладаьр,
==
Раьг1е хилар наха бала.
Тувло г1айг1ане узамбаьр,
Цамагарца вожаш вожаш хала.
Даькъаза дала моттиг яцар,
Даьлага дика дар цар деха,
1азапах докъадалар тацар,
Байнараш бохкаш дог ма леха.
Из мара къаде сага хацар
Саг вовзар царна – адам дуг сихо,
Цо лаьрх1ар толамаш дашар,
Хьунаг1ар бугаш щийца д1ахо,
Ий-пха доаца б1аьдеча, кашар.
Атта валар хул сийрдача,
Малхбоалехь верзаш толама,
Уллар сомавоаккхаш кхача,
1аоттар дег1а-зулама.
==
Цу ший наькъах валар,
Нах боахаш нийсса лакхе,
Из кхела дуттар эттар,
Къамарг яр озаш лаке.
Из 1аьржа ткъам бетташ,
Г1адах къерам гойташ,
Чоп техха кхоачар да сага,
К1ай валар латта цун дега.
Даьшта шолг1арг хинна,
Нахах мучаш яьнна,
Байзар сага дира чам,
Ворда баххьал бар из хам.
Ший гойта т1ом боацаш,
Из къаьхьа буц бага йолаш, 
Йийца карт йоккха тохаш,
Дуне цо ушалал хьожаш.
==
Е г1ерташ йоаца моттиг,
Оарц доацаш бус-дийнахь,
Моцало б1аьккхар т1ормиг,
Лоаца хул кулгаш цигахь.
Хил даха бераш дуташ,
Бар хийла цхьацца тайпах,
Тайпан ба аьнна хеташ,
Баккхацар из, мул тобах.
Хоастам ба вайи Далла! –
Оалар цар а цига,
Ужаш дагадох халла,
Цар ялсмалех хьийга.
Хулар царна унзар,
Талг1и г1аръеш сина,
Саг вахьаш гуш дусар,
1аьржаг1 доаг1а хий санна.
==
Хьажа могаш вар воша,
Низах вохалехь хана,
Эрда човнаш вугар каша,
Цига вахар доалар кана.
Вайи дай бар цу лаьтта,
Шоай мукъахь боацаш.
Билла мотт ма хетта,
Алап, кепиг доацаш.
Дар доаккхаш бартал вийтта,
Аьннар сагага доацаш.
Ж1алеш дар даьра метта,
Сел сатийна яр баьцаш.
Вайи дай кхыча сигален,
Цига к1алхьара бера.
Дай ба цу лаьттан к1ийлен,
Яр Сибаре лийнна х1ара.
==
Дезац цунна сага ца дезар,
Масса бала беце лайна?
Мозаш моз ца деш хьовзар,
Саг1а лургдий саг1ийна?
Цу халача замо готваь,
Саг кепара ваьккхалга ховра.
Ший йоаца мотте оттаваь,
Дунен цунах хам ца бира.
Дег1а денал юхадаьнна,
Къаьналах дацар товра,
Шийгар денал да аьнна,
Зунгато тед мерг1илг хьара.
Наьха боарзмаш 1одохадаь,
Мерг1алгаш а чухьоцар цо.
==
Ший сина лазар хьоацаде,
Юстарйоаккхар нух  мецачо.
Дийна мел ва дуне довзаш,
Сага хулар буни вахар.
Из харцо хилар дар тоъаш,
Цхьан дийнахь хул валар.
Дийна висачун мухь ба,
Лелабе ше цхьаь ва.
Чехка вар вийхача кхача,
1уйре, сайре лораеш вахача.
Ц1ен на1ара ко лоацаш мо,
Ц1ено езаш хулар цун гом.
Ви1ий во1а бакъилг луш мо,
Даь дас везаш, эшаш бир хам.
==
Даьла дикаг1: ц1адолх вайи! –
Ц1аг1а висачунга аьлча.
Узам байта бар вайи дай,
Кога т1а саца дийзача.
Ера из ха. Зар даьле адам хьов,
Дайнар дикаца юстар даьлча.
Вагона т1авала цар аьлча,
Къоано низ боацаш хулар дов.
Айваь ваьккхар Дала,
Г1онча волаш наьха.
Нах кегабалача вар ала,
Вожа ма ве из саг лоха.
Цига яр из никъ боаккхаш,
«Тенна Бабай» - наха оалаш.
Къоноса Даьлагар дийхе,
Оалхазаро ткъам техе.
==
Даьла дикаца бена кхаьчар,
Малайка боккха низ цу сага.
Венна кач ца водаш цхьанна шер,
Ший мехка водаш сел хьага.
Хала майдан т1а из ваьлар,
Сел сатасса дика хеташ.
Хино дахча хьож мо кхаьчар,
Лаьцар лакхе адамо тетташ.
Дикан ера из ха езаш,
Сийрда яьнна б1аьсти.
Дера дика цига дезаш,
Ахча лушдар къоастаде.
Моз дуар цига мискаш,
Сома хул бохча даьсте.
Саг1а луш. Дегар кизгаш,
Везар лаьце, хьаьсте.
==
Хаттараш дар даггара деш,
Мерза шоайла цига бовзар.
Веннар, ваьннар виц ца луш,
Хулар чаме, шоайла хьовзар.
Наьче цар гаьна хилара,
Ц1аг1ар цар маршо тойла!
Дод б1аргах хий тилара,
Дехе ираз довза гойла!
Белар-белхар цига дар,
Сатийна хила бар тем.
Из ха яр, ц1аг1арч соцар,
Дог дел-делх божаш т1адам.
Бераш мо барташ а доахар,
Бовзар мара гаргал бацар.
Шоай ираза хабар лохар,
Из кхоачашде циг магацар.
==
Даара виза цу хана вар,
Х1аьта нийсвалара нийсса,
Говра бохк цига хецаш дар,
Наькъа сала1а д1атасса.
Юхьмараш йиза б1аргар хий,
Йоккхача саго кулг тасса.
Маьженаш къаст оалаш дий,
Хьесталуш мо з1амигача к1аза?
Иштта наха дар бе долаш,
Лазаш дог дагабоха мохк.
Сигала сийрда яьлле хулаш,
Дото бедараш нийсъеш ухк.
Малхо ший йовхал лора,
Ший з1анара моршо луш.
Шоай къам дезар гора,
З1амига мехках са гуш.
==
Ц1абаьхкар уж вай миска дай,
Мохк болаш хьахьовкха.
Дала г1елболба г1аьрхой!
Ма гулда вайна из цхьаькха.
Из къемат ди кхы ма гулда,
Бекхам хилба ц1ера ц1аг1а.
Из хьал вай моастг1ашта товлда,
Х1ирашка йоаг1ийла арг1а!
Шоаш г1алг1ашца леладар гуш,
Дала цох уж дехкебоахалба!                Мустафа.Ганижев  11.12. 2012 г. г.