Бузлап къалгъан гёзьяш

Чыт къумач булан торлангъан терезеден урагъан айны ярыгъы гиччи, тунукъ уьйню сюлдюрлер гёрюнердей ярыкъ эте. Грозный караватны темир башын къырав басгъан. Шону уьстюнде буса, къалын явлукъгъа да чырмалып, телеме-тешик болгъан тонну да гийип, чорайып олтургъан бир къарт къатын. Шо зыл къарангы мююшде оьзюню йыртыллавугъу булан, шунда яшав бар деп айтагъанлай йыртыллап турагъан эки гёз терезеге тикленген гьалда. Сийрек буса да, Абайны авзундан чыгъагъан акъ булутдай пус уьйде жанлы зат барны белгилей. Уьчюнчю белги де – Николай пачаны заманындан къалгъан къантарлы тамсагьат бу къарт къатынны къалгъан оьмюрюн оьлчейген йимик тамчыдай тамып тура. Сагьат, бирден юрюйгенин алышдырып, шынжырлар тартылып йиберди. Зенг урулду. Гёзлери гёрмей буса да, эки керен тонг-тонг деген тавушдан сонг, Абай сагьат эки болгъанны англады. Сагьат, бираз къавгъалап, къайтып Абайны пусун оьлчейгендей, юрюйгенин давам этди.
Бираздан сонг караватны пуржунлары гьанцыллама башлады да, Абай, аста-аста караватындан тюшюп, мачийлерине аякъларын сукъду. Караватны сувукъ темир башын оьзюню яркъычлы агъачдай къолу булан тутуп, къарангылыкъны ичинден ёл алып юрюдю. Сонг аста-аста терезе бар якъгъа барып, торну чангларын да тюшюре туруп ачып, оьзюню сокъур гёзлери булангъы бетин айны ярыгъына бакъдырды. Бираз заманлар токътап, теренден тыныш да алып, терезени янындан тайды, тахтамекге багъып юрюдю ва шону уьстюнде олтурду. Сонг бираз солувун алып, шону тюбюндеги къумманы булангъы легенни тартып чыгъарды. Шоссагьат жанланып алып йиберип, билеклерин чююрдю, сувукъ сув булан жувунма башлады. Абайны гьар этеген гьаракаты, гьар иши уллу усталыкъ булан этиле эди деп айтса да ярай эди. Йыллар булан уьйренип къалгъангъа ошай, оьзю де тындырыкълы кюйде, мекенли ерине етишдирип, бир де эринмей уьчер-уьчер этип жувунду. Гёзю гёреген адамны пагьмусу етишмежек эди ону йимик эки янгъа бир тамчы сувну чачыратмай жувунма! Шондан сонг Абай, юн жорапларын да тартып, явлугъуна да чырмалып, тонун да гийип, къолунда леген де булан терезеге багъып юрюдю. Терезени ачып, легендеги сувну бошатды, шо сув да ерге етишгенче буз гесеклер болуп тюшюп къалды. Къырдагъы сувукълукъ, уьйдеги сувукълукъ булан бирлешип, шу гиччи уьйню ичинде ел болуп айланды. Сонг, Абай терезени япгъаны булан дамп деп токътап да къалды. Терезени ярыгъындан тайып, Абай къарангы мююшге багъып юрюдю. Шонда буччагъы чюйрюлген терини ачып, къолларын кёкюреклерине тенг этди, гёрмейген гёзлерин кёкге де бакъдырып, узакъ бир затлар шыбышлай туруп токътады. Шондан сонг: «Аллагьу акибар!» – деп де айтып, къол байлады.
Сагьатны тинк-танкыны санаву тергевсюз къалды. Зенгни артындан зенг урулду, бу къарт къатын танг къатмай туруп шо терини уьстюнден дагъы таймады. Абай танг къатгъынча узакъ заман, япыракълары тёгюлген терекни бутакъларыдай къолларын да кёкге бакъдырып гётерип, Яратгъан Есибизге ялбарып, алгъышлар тилеп турду: оьлгенлерине, таныш-билишине, къардаш-къурдашына, хасокъда жанына аявлу биргине-бир сав къалгъан ювукъ адамына – оьзюню азиз уланына.
Абайны уланы, оьзге жагьиллер йимик, кёп йыллар алда тахшагьаргъа рызкъысын далап эте гетген. Ва амма аракъны башын толтурма неде гьюнери етмедими, неде насип болмадымы – гери къайтма бети ёкъ кюйде къалды. Тек, тюзюн айтма герек, алдындагъы йыл гелип, анасыны уьюнде гиччирек алышынывлар этип чи гетди: эсги болгъан, агъач булан ягъылагъан печин тайдырып йиберип, орнуна газ булан ишлейген котёл салды, чыракъларын, лампабашларын ташлап, шавла береген лампалар да салып, орнунда счётчик де салып, гетген эди. Тек, не этерсен, булай къыйывсуз заманлар гелип къалажакъны ким биле эди дагъы? Замансыз заман, къышны чиллесинде, газлар булан токланы къайтарагъанны ким билип бола эди дагъы?
Шолай танг билинди. Минмарагъа да минип, молла къарылгъан тавушу булан намаз чакъырды. Молла намаз чакъырып битгени булан Абай, суждагъа барып, биргине-бир азиз уланы атасындан къалгъан ожакъгъа къайтгъанны сююп, гьакъ юрекден Есибизге тилей турду. Ону сокъур гёзлеринден къайнап чыгъагъан гёзьяшлары, териге тамып, шону ичине гьазир сингип къала эди. Шолай узакъ заман башын гётермей Абай да къалды, оьзюне шонча гьасирет болгъан гюнеш, ап-акъ къарны шавлалары булан йыртыллатып, табиатны жанландырып къойду.
Къарт Абайны дуалары къабул болгъан буса ярай, арадан уьч гюн гетип, ону уланы юртуна къайтды. Къар кюрелмеген абзарда сав гюн, гелегенлени къаршылап, гетегенлени узатып, башын салландыргъан кюйде гече болгъунча токътады. Оларда тозулгъан сонг, инг биринчилей уьйде къалгъан зыл къарангы гечесинде, йыллангъан намазлыкъны уьстюнде де токътап, Мустапа дадайындан тезде уьйренген къайдада эсинде къалгъан затлар булан амал этип, намаз къылма токъташды. Суждагъа баргъанда, мангалайы териге ябушуп къалгъан бир буз гесекге тийди. Шо буз гесекде буса бары да узакъ гечелер булан Абайы этген дуалар, алгъышлар, тилевлер жыйылып, уланыны пусу, гёзьяшы булан ирип, яшавгъа чыкъма алгъасап тургъан болгъан экен.
01.02.2018