В. Пшавела. Хьаьшеи фусам-даи. 5 дакъа

V

«Сесаг, фуд цу ара доаллар?
Шалта сихха кховдае.
Бегех дац ер сона хоалур, –
Пхье-чу моастагI ваьннав-те?
Е, вай хьашо коа-ниI яьста,
Куцла тешадаь вай шийх,
Гоарой ординг вайна яйта
Йол-те, Iабийта уж вайх?
Тсс… Сабар… Ер кхыдар да…
Уж вай бараж… Зулам дерд…
Селла дорха сендухьа ба?
Вайна цIагIчу сенна герт?
Фу бахьан да хIанз ер дов хьар?
Со волий-те бехке вар?
Хозий хьона цхьанне вувхьар?
Из мичара доагIаш дар?
Сесаг, ва цар лаьцар хьаьша,
ЭгIазлонца тоIаваьр!
Шалта я, зулама даьша,
Цун къамарга оттаяьр.
Мишта? Хьаьша лоархIа бокъо
Селла ийрча йохаяьи?!..
Со – пахашк мо… Са сийсазло!..
Вай сий иштта дожадаьи?!
Ер, хIанзоллаца ца дайнар…
ВIалла хургдий ца меттар…
Ва, фу дол-те укхаз хиннар,
Ераш хьаькъалах баьхар?»

Шийна гучох тешар дайна,
Джохоласа шалта йоакх,
Сихха ниI хьаелла кхийна,
Из цIенчура араэкх.
«Шоана фу у кхийттад, кIистий?
Сево хIайттардаьхад шо?
ХIана унзарбоах оаш истий?
Сенна бехке дол-те тхо?
Фу бахьанна ваьккхав сийсаз
Со, дай Iадат дохадаь?
Ер, са хьаьша, хIанав укхаз
Вийхка, са дIадукъадаь?
Динах шоана дув ма буъ аз,
Мухьаммада возлонах:
Хьаьша качвахачоа цхьаькхаз
Бовзаргмаб са герза мах!»
«Ай, дIавала, Iовдал, саца,
Ма де даьсса хьай къамаьл.
Малав тахан маьри верца
Шийна боаккхаргбоацар маьл?
Малав цIийха ийна моастагI
Пхьена ца вувш вутаргвар,
Вале а тахан из хьа доттагI,
Юхаваьнна дIагIоргвар?
Малав, алал, довхо бахьан
Кульг ший нанна тIахьоргдар,
Селла даькъазваьнна тахан
МоастагIчунна гIо дергдар?
ХIанз-мукъне дIакхета, Iовдал,
Малав Iа хьай хьаьша ваьр,
Селла сомаяьккха дорхал,
ЭгIазло тха гIоттаяьр?
Из-мо хьаьша оаха чIожа
Фусам-даьца кхоссаргва.
Цига, ма ловв, долаш гIожа[1],
Бехктокхаме озаргва.
Ер, ма дарра, тахка даьлча,
Тайпо бергба ший соцам.
Хьона пайда ба хьааьлча,
Цунца хургба хьа толам.
Фуд хьо селла бIарза верзар,
Иштта Iовдала валар?
Из Звиадаури селлар
Хьона вовзаш ца хилар?
МоллагIача вай беральга а
Из-м атта вовзаргвар.
Ка яьннай хьо Iехавелга…
Фуд хьа мотт хIанз дIалокъбар?
Петарашта юкъе тебаш
Из вецарий зулам даьр,
Къиза аькха санна кхесташ,
Вайна Iазап лоаттадаьр?»

Шекваларца хьеж Джохола.
ЦIеро боагабу цун кер.
ТIаккха корта Iочуэлла,
Дайна латт нахага лер.

«Из вецарий, бирса жIала,   
Вай хьунагIа кIийле яьр,
Хьа вош вита цига ала,
Цунна теха дIавахар?
«Хьайл, миштав Звиадаури!» –
Хозар вайна лоамдехьа.
Иштта дорхал я хевсурий
Вайца хьалха-денза хьа.
Вай Iулайха хьал а йиза
Шоай пхийшкара даьгIенаш,
Вар из моастагIалах визза,
Довнаш вайна тIакхухьаш.
ХIана доах  Iа селла сийсаз
Хье, хьай цIа, хьай цIеннана?
ХIанав селлара хьо даькъаз –
Даар телаш маьрийна?»

«Хилда из иштта… Шо а – бакъа…
ХIета, сона хозаш дар
Бахьан дац Iодилла дакъа –
Шолха зулам да оаш дер!
Тахан хьаьша ва из, кIистий!
Цунга даларах са цIий
Форд хьалбиззал, из дIанийсде
Аьттув хургба, кхоабаш сий.
Юха а ях аз – дац хIанз бахьан
Лоамарочо гIалат де, –
Бежан дувж мо, духхьал «лахьан»,
Ший карара хьаша ве.
Саца, Муса, саца, волле,
Ма де дега IатIкъамаш.
Укх са цIенна гаьна даьле,
Хьаде шоашта ловш дараш.
Шо, лоалахой, цIенна гаьнна
Ма дац довна майрал еш.
Фу ар-те оаш, цIагIчу даьнна,
Кхуврча йоагIа йоаккхо еш?
Бале овтта, кIистий къонгаш!
Герзах цхьалхача сага
ТIахьалхар шо харцо гойташ,
Тарадолаш орданьга.
Толхадар оаш шира Iадат,
Шоай когашца Iоаьча,
Хургда цунах даьла наIалт
Вай тIехьенга дIакхаьча».

М у с а

Хургдац хьа а деррига чаме!
Вехкаргва эхьдейнар дIа,
Вале, нагахь, тайпан чIоагIле
Хьо ца кхоабаш хьайгахьа.
ХIанз, из маьри пхье тIа варах,
Хьона биц ма барра бехк…
ХIета а, ца воалаш гоаварах,
Хьо, жIала мо, духьал кхехк.

Д ж о х о л а
               
Фу? ЖIала? Хьа хьаькъал таар
Со жIалеха тараве? –
Низ ма кхоачча, шалта яхар
Мусий накхах, лаьрхIа ве.
- Божа каша, даькъаза пхьу,
Укхаз Iехаш ца лела.
Хьай из зIок Iа ийрча леду,
ГIоргва цудухь хьо Iела.
КIистий, оаш демаца эду
Сона селла супа дар.
Аз АллахIаца чIоагIо ю
ДIаве – хийра, гарга вар.
Йохаяь са кхуврча сийле,
Дай Iадат оаш толхадир!

«Тамаш я ер могаш вале!
Укхо-м зулам хьа ма дир!»

Вожавир Джохола цIаьхха,
Масса оагIонца го бир,
Вийхкар оасажца из чIоагIгIа,
Шоашта могачох дIахьийр.
Кхензар шалтага цун кховда.
Йийттар, Iийттар – дулур дир…
Са доацаш хьалъураотта
Ший отувча Iовилар.
Ул хIанз ча тIа дакъах тара –
Ше лехад ший Iаьржа ди;
Дац хьаде цун цхьаккха кара
ГIийла я багара Iи.
Сигал детта бирса ди мо,
Наьха дорхал къиза я;
Шийца къовсаваннар мехко
Иштта «тевар» – чIоагIле я.

Веха лув Звиадаури.
Къоасталуш дац из цун лер.
Бакъда, герз карадаларе,
Шийна могара-м цо дер…
ЦIий хьувз хьаьчу, михьардаьнна –
Керахь ала боагаш ба.
Дог детталу, корзагIдаьнна –
Араэккха гIерташ да.
«Карвахар-кх со шоана, жIалеш.
Аьттонца хилар шун ди!», –
Ше дIахьожжехь наха керчвеш
Араетт цо гIожа Iи.
Боад ба латташ, дIабашанза.
Цудухь хьувз нах сихонца:
«Iела маьри дIакхачанза
Хьа ма хилда вайна са», –
Яхаш хоз цар массанахьа:
«Вахийта ер сихонца
Ший вийначун тоама, тIехьа…
Из хьаду вай морзонца».



[1] ГIожа (гIал.) – грубо (эрс.)