Низами Генжеви. Продолжение

Из поэмы "Искендер-наме".
Битва Александра Македонского и Дария Третьего.
(Продолжение).

Перевод на лезгинский язык.

* * *
Къивни гьарай... И сесериз чуьллер хьана дар,
Авуна няс ажугъдикай цавари хабар.

Ав ацалтна акъатайла найдин(1) ван цавуз,
Гьар са рик1ик акат хьана кич1евилин зуз.

Филерилай ленгерчийри(2) падна цав ванцив,
Нил вац1ув гва крокодилри хкадарна циз.

"Къу-ув!" къачуна акъатайла къаргъуйрин(3) сесер,
Гъуьргъуь хьана зегьле фейи яхбурун к1вачер.

Ирид цавуз акъат хьана далдамрин гугрум -
Дагъ юзана чкадилай, чк1айди хьиз къум.

Квал къати яз къизмиш хьанвай жидайри яргъи,
Чара акваз, хъичирзавай кьеркьериз иви.

Юргъ хьиз къвана пехъи хьанвай хьелерин селлер,
Селдив ац1ай ч1улав булут авуна серсер.

Руквадикай нур гуз ава тур, живеди хьиз,
Ц1алц1ал жезва гьарнихъ аскер, живе хьиз чк1из.

Шумуд жида шумуд чанда гьахьнат1а яраб!
И женг акур раг уьц1ена гуз тахьана таб.

Намерд къилинж, сас регъвез, ак1 гьатнавай гара,
Дагъ ацахьна ацахьдайвал к1арабрин хара.

Дуьньядин чарх энгел хьана, явашарна звер:
Гьисаб жедач а чархуна ак1ай кьван хьелер.

К1уф жагъуриз, юрта ава к1уф хци жида,
Амукьзавач к1уфуз нефес къахчудай муддат.

Жидайрикай жагъун хьанва цаз алаз ири,
Ал лалийрай ац1ай багъ я - къалханар вири.

Эхирзаман югъ атанва гьар садан кьилел,
Илаж акур гьич са касни хьанач и чилел!

Атлуйри ак1 ахъайзавай хьелерин селлер -
Ч1емерукар гадарзавай амачиз хьелер.

Хара-хара харайрава Адаман сихил,
Ажал кар чиз к1валахдик ква, галат тийиз гъил.

Вичин чандин къайгъудава гьар сад. И рат1рал
Хирер хьана аламайбур ни гьисабда жал!

Жуьрэтдиз вуж вафа хьурай ажалдин чина?
Кьеркь кафандал алук1айбур гзаф я ина.

* * *
Са вахтунда ван хьана заз камаллу мисал:
"Абурлу я элдин юкьва кьабулай ажал".

Шегьер шехьда хутахайт1а сад ажалди няс,
Халкьар вири, ч1ар-пут чухваз,ч1угваз жеда яс.

Амма сана шегьер вири кьейит1а михьиз,
Дерт ч1угвадай касни жедач гуж гана рик1из...

* * *
Кьейибурай ак1 ац1анвай и чуьлдин къужах,
К1вачер галк1из, балк1анарни жезвай ина къах.

Тигьри вац1ал, яру хьанвай лепейрин мекве,
Галтад жезвай ак1из гьазур ракъинин луьткве.

Галат хьанвач ц1арц1ар гузвай румийрин турар,
Икьван къизмиш тушир жеди туьнт яру ярар!

Цава ава рапрап гузвай Ирандин жида,
Ат1угънавай чархарин къен ифирна ада.

* **
Гьа ик1 гъана кьве душманди, къурмишна ажугъ,
И гуьлуьшан чуьлдин винел къияматдин югъ.

Ингье жезва иранвийрин жергеяр кьери,
Аламукьна падишагь тек. Гатк1анва вири.

Кьушун вичин кардик кума, давам жезва женг,
Майдан къвез-къвез ич1и жезва, майдан жезва генг.

Авач ина Дарий шагьдин тахтуникай гьяз,
Хьанач ина падишагьдин къайгъудавай кас.

И арада кьве хаинди, сад авур гаф-ч1ал,
Тур вегьена, пад авуна падишагьдин къвал.

Алукьна шагь, ярхар хьана амачиз аман,
Алукьна ик1 дувандин югъ чилерал яман.

Ван кьилеллаз ярхар хьана Кей пачагьрин тар,
Чабалмишиз, ивидава "Дарий" тирди т1вар.

Азабдава, инсаф ийич ажалди азгъун:
Сад муькуьдав туьк1вейбур туш чирагъни чайгъун.

* * *
Шагь ягъайбур, хиве кьурди акъудна кьилиз,
Искендераз муштулух гуз акъатна тадиз:

"Чна чи шагь яна кьена, ч1урмир, пачагь, пел,
Килиг, мидяй ивидава, элекьра ви хъел.

Са турунив яна кьена, ажал я керчек,
Фена шагьдин ивида тур ви балк1андин кек.

Ваз гаф гайи к1валах чна авунва тамам,
Вунани чи кефи хамир, ч1угваз тамир гъам.

Агакьра чал хиве кьунвай къизилрин каркун,
Ви мердвилел вилер алаз акъвазнава чун".

Дак1ан хьана Искендераз и алчахрин кам,
Вичи гайи гафунални пашман хьана ам.

И мурдарри, чин тийидай вуч ят1а мирвет,
Къудратлудан чан къачудай авуна жуьрэт!

Гьайбатлудаз гьайбатлуди аватун к1вачик
Хушни жедач, кич1-къурхуни акатда рик1ик.

Хабар кьуна Искендера: "Гьинва куь пачагь -
Уьлквеярни халкьар вичиз муьт1уьгъарай шагь?"

Галаз фена Румдин пачагь, къалурна чка:
Дарий чилел эк1яй хьанвай ивидин лака.

Вил экъуьрна Искендера, акунач адаз
Я вазирар, я аскерар шагьдин патав гваз.

Шагьиншагьдин эхир хьана акуна адаз,
Зар тажунал пехир хьана акуна адаз.

Дагъ хьтин фил акъанатди авуна ик1 пуч!
Сулейманак акакьна къе биц1и цекврен гуж!

Багьманан кар к1еве туна нефсини залум:
Терг авуна "Исфандияр" лугьудай тухум.

Багьманан багъ, Феридунан гуьлуьшан гатар
Барбат1 хьана - акъатна къе инсаф течир гар.

Гьинва гила Кей-Кубадан ирсинин фарман?
Т1урфандив гва адан чарар, т1урфан я яман!

* * *
Хкадарна Искендера пурарай тадиз,
И зурбадав агатайла, пел ат1угъна пис.

Буйругъ гана нуькверриз ик1, атайла патав:
"Кьведни кьуна, дустагъ ая хаинар ч1улав!

Гъейратсузар, жез гьазурбур писвилиз юлдаш,
Таж алайди далудихъай ягъай кьве угъраш!"

Ахпа шагьдин,дустунин хьиз, алгъана винел,
Кьеркь хт1унна, пачагьдин кьил эцигна мет1ел...

1,2,3 - най, ленгерар, къаргъуяр: женгинин вилик, къурху кутун патал, ядай, к1еви, векъи ванер акъуддай музыкадин алатар.

(Продолжение следует.

Перевод Пакизат Фатуллаевой.