90 лет Забит Ризванову

=Забит Ризванован 90 йиса юбилейдин къаршидиз=
БАХТЛУ ГУЬРУЬШ
Чахъ гьар садахъ жуван мурад ава. Гьар са мурад кьилиз акъудун патал гьар гьи жуьредин шартIар аватIани, абур кьилиз акъудиз алахъна кIанда. Зи рикIел рагьметлу дах Саиджамалан гафар алама. Ада лугьудай: «Гьар са пешекардихъ вичин устад хьана кIанда. Яни, сухтадихъ вичин, ашукьдихъ вичин устад хьиз. Амма аял тир чIавалай жуван рикI шаирвилел ашукь тирла, чи вири шаиррин устад  Сулейман буба фад рагьметдиз фенвай. Ара физ, зун райондин редакциядиз шиирар гваз фейила, редактор Алиметов Саид имиди (ам зи хуьруьнви тирвиляй, за адаз икI лугьудайди тир). Ада зун, зи шиирдин хъсан-писвал лугьун патал, Кьасумхуьруьн юкьван школада, гъвечIи классрин завуч яз кIвалахзавай, зи хуьруьнви шаир Альдер Билалован патав рекье твадай. Яргъи буйдин, кьелечI якIарин, атIугъай къилидин муаллимди, зи гъиляй дафтардин чарчел алай шиир кIелна, газетдиз акъудайтIа, жеда лагьана, рекье хутадай. Зи багъишсузвилей гьамани амачир. Зи муаллимар лезги чIалал акъудзавай газетар ва журналар хьана. Заз анра печатнавай шииррикай иллаки Забит Ризванован эсерар хуш атана. «Вуч хъсан тир» шиир хьиз. Куьз лагьайтIа, жувахъни ихьтин шиирар авай.
Тух хьанач зун шиирар кIелунал. Анрай заз аквазвайбур шииратдин эсерар – бегьерар тир. Амма бегьер гъизвай тар, а тар авай багъ такуна, гьакIан бегьердин дад акунал тух жедач. ГьикI ятIани зи бахт агъвана. Захъ, жуван кесиб муаллимвилиз килиг тавуна, са шумуд йисуз кIватIай кепекрихъ «Копейка» маркади Жигули машин хьана. КIаник машин квайла, квезни чида, жуваз ва хизанриз фидай рекьер акъатдайди. Къуншияр Къубадин, КцIариз, Хачмаздиз физ, чпин дерди-бааяр ийизва,- лугьуз юлдашди ихтилат кудна. И ихтилатди зи рикIикни гар кутуна.
Са гьяфтедин юкъуз, уьмуьрдин юлдаш са пуд кас къуншиярни акьадарна, Лезгистандай Лезгистандиз рекье гьатна зун. СДКА-дин муькъвелай алучIна, чун Къусар шегьердиз физ рекье гьатна. Им 1990-йисан октябрдин варз тир. Рехъ фад акъатна, жуваз мукьувай жуван лезги чилер, гегьенш никIер, гуьрчег багълар ва асфалт цанвай рехъни хьайила, чун са кьадар вахтундилай Къусариз агакьна. Адетдин лезгийрин кIвалер авайтIани, амма ини еке сегьятра экIяй хьанвай сурари зи рикIик гъалаб кутуна. Чи Агъа-СтIрихъни виридалай еке сурар авайтIани, им шегьер тир. Ина кьейибурун гзаф сурар авай.
Яргъи ихтилатар тавуна, лагьана:
- Гьуьрметлубур, им куьн, им куьн фадлай цIигел Къусар. За машин инал акъвазарда. Куьне куьн савдаяр ая.
- Бес вун?
-Заз савдаярни ийиз чидайди туш, я къайдаярни. Куь жибинра авай кепекриз килигна, куьн савдаяр ая. Зун, фадлай акуна кIанзавай са кас ава, гьам аквадатIа килигда.-И гафарик кумаз, зи машиндин патав, пIапIрус чIугвазвай яшлу кас аваз, за адавай Забит Ризванован кIвал гьикI жагъурда лагьана, хабар кьурла, базардилай са акьван яргъа авачир адан кIвалер алай чкадин гъвурда туна. Къекъвез-къекъвез акъатна зун Забит муаллимдин кIвалин патав. За анал гьалтай дишегьлидивай Забит муаллимдин кIвал хабар кьурла, ам хъуьрена:
-Ам вич гурарай агъуз эвичIзава. Ингье!-лагьана ада.
Зун, рикIик тади кваз адан къаршидиз фена.
-Яда, Сажидин! Вун гьинай, и чкаяр гьинай? Ша, винелди экъвечI хъийин гурарай. –
Заз сифте сеферда Забит Ризванов, чна Дагъустандин университетда заочнидаказ кIелзаваз, чи курсунин кIеретI галаз, экзамендиз гьазурвал ийизваз, Комсомольский паркда авайла, агъадай виниз Байрам Селимовни, мад заз течир кьве кас галаз фидайла, гьалтна акурди тир. Сада лагьана:
- Забит муаллим, ингье и мукьвара журналдиз акъатнавай «Вун накь вучиз атаначир» шиирдин автор Сажидин!
Вичин буйдин яргъивилиз, кьелечI бедендиз тамаш тавуна, ада кIевиз гьарайна, Байрамахъ элкъвена:
-Яда, Байрам, и Сажидина са шиирди вич вири лезгийриз машгьурна. Вахъ вуч ава вун машгьурдай?
Ихьтин тарифдин ванер япарихъ галукьай, заз хьушни хьана, са кIус регъуьни. Байрам Селимовай гаф акъатдалди, завай акъвазиз хьанач:
- Шаир Байрам Селимов, и тIвар течир гьи лезги ва маса миллет вуж ава, муаллим?
- Аквазвани? Зун вирибуруз машгьур я. Са шиирдал ваъ, гзаф шииррал!
Абуру, чеб физвай рехъ давамарна, чун чи экзамендиз гьазур жез башламишна.
-Зун, чан муаллим, хизанар галаз атайди тир. Квелни са кьил чIугваз кIанзавай.
Гурарин кьилел са гъвечIи сересер кваз, чун гьана столдихъ ацукьна. Ада юлдашдиз туьнт хьтин чай гъун байругъна. Са сят кьван хьана чун, чаяр хъваз, суьгьбетар ийиз. Ада лагьана:
- Зи хва Ризвана Махачкалада кIелзава. За адаз лагьанвайди я, жуван халкь патал вири жуьредин зегьметар чIугу. Ватан авачирди – къураба я, чIал авачирди чара миллет. Жуван Ватан хуьз алахъ, хайи халкьдиз къуллугъ ая, жавун чал хуьх!
Ибур, хва Ризваназ ганвай буйругъ тир хьиз, Забит муаллимди зи япарани цана. Аллагьди вичиз рагьметар хьурай Вичиз. Халкьдихъ, Ватандихъ рикIер кузвай ксар, са шакни алачиз женнетэгьлияр я! Адахъ галаз хъвайи чайдин дад, авур суьгьбетрин къимет гьамишалиг яз зав гума.
АСЛАНДИН РИКI АВАЙ ШАИР

Вири девирар женгера акъатай, алай вахтундани вичин кьисмет чара ксарин гъилера амай Лезгистандикай, вилерал накъвар ва рикIе эхи ийиз тежер дерт аваз башламишзава за жуван суьгьбет. Диде Арандин женнетдин багълар, сарубугъда къуьлуьн фурар тир никIер, къизилдин цуькверин чуьллер, Буба, кьакьан дагъ тир, абу зем-земдин булахар ва агъзурралди малкъара, хеб кIел хуьдай яйлахар авай Лезги халкь, барабарсуз дявейра, Лезги чил хуьн патал чанар гана, халкь етимвилиз аватнаГьа икI са шумуд агъзур йисар къвез алатзава. Лезги халкьин етимар, регьятдиз чпин лукIвар ийиз кIанз, Самур вацIукай багьна кьуна, кьве патал пайна, чIехи пай Азербайджандик, муькуь пайни Дагъустандик акатнава.
Гьар са пата, чпиз муьтIуьгъ тир лукIвар ийиз кIанз кьур акъажунра, гьам къене патан, гьамни къеце патан душманрихъ галаз авур мусибатдин дявейра Шарвилияр хьтин кьегьел рухвайри чпин чанар багъишна. Девирар девиррал аруш хьана, лезгийрин кьисметар дуьзар тежедай карушриз элкъвей эхиримжи йисара, гьам и пата, гьамни Самур вацIун а пата, ватандихъ, хайи лезги чIалахъ рикI кудайбур садни кьвед хьана. Лезги Лямет, Забит Ризванов, Байрам Селимов, Асеф Мегьман ва цIудралди масабур. Цава ишигъ гузвай гъетерин кулуна, виридалай ишигълу гъед яз, вич рагьметдиз фенватIани адан экв туьхуьн тийизвай КIцарай тир лезги хва, еке ватанперес, чIехи шаир, писатель, драматург, тарихчи…Забит Ризванован 90 йисан юбилей къейд авун Дербентда ва Лезгийрин, Дагъустандин хзалкьдин шаир СтIал Сулейманар тIвар алай музыкально-драматический театрдин дарамат хкяйнавай.
И важиблу вакъиа кутугай къайдада тухун патал Сулейман-Стальский райондай кьиле Нариман Шамсудинович аваз, кьве автобус ацIай, саки 50 виниз къуллугъчияр, кьиле машгьур компазитор Маина Абдулмуталибова Маина вах аваз, яратмишдай векилар фена ва и мярекат гурлудаказ кьиле тухун патал чпин лайихлу пайни кутуна.
Еке бахт яз, гьа и чIехи мярекатдал рахадай гаф, Сулейман бубадин ватанэгьлияр тир заз ва машгьур шаир, еке алим, ватанперес Фейзудин Нагиевазни ганай. За жуван рахунра, еке ватанперес, лезги халкьдин «Шарвили» эпос арадал гъайи Забит Ризванов чаз пара кьадар истеклу инсанрикай сад яз, ХХ асирдин Гомеран райондин хуьрера багьа шаирдин тIварар алай цIудралди куьчеяр хьурнавайдакай лагьайла, вири залда авайбуру, гурлу капар ягъуналди къаршиламишна. Гьар йисуз кьиле тухузвай Лезги чIалаз талукь мярекатда Забит Ризванован уьмуьрдиз ва яратмишунриз талукьарда лагьана, къейднава гьа ихьтин гурлу мярекатар тухузвай еке алим, райондин муниципальный тешкилатдин кьил Абдулмуталибов Нариман Шамсудиновича.
Къейдна кIанда хьи, Сулейман-Стальский райондай и мярекатдиз гьакI тамашиз ва яб акализ атанвачир. Гьам лезги театрдин халкьдин артист Фаризат Зейналовади, Маина Саидовади Забит Ризванован чIалариз кхьенвай мани ва райондин культурадин отделдин, музыкальный школадин манидарри, иллаки, Герейханован СОШ-дин ученица Къизил Османовади тамамарай, Забит Ризвановани Байрам Селимава яратмишнавай «Шарвили» эпосдай, Шарвилидиз тур ва шив жагъуруниз талукьарнавай еке са кьатI шиир, вичел лезги халкьдин парталар ва кьилел эрекедин бармак алукIна, хуралай лугьуз тамамарай саягъди, залда авайвайбур мад сеферда кIвачерал къарагъарна, хушвилелди кьабулна.
Лугьун лазим я хьи, районда ва адалай къерехра кьиле физвай вири мярекатра, Майрудин Бабаханован рагьбервилик кваз, неинки культурадин пешекари иштиракзава, гьакI гьар сеферда, и мярекатриз хьайитIани физвай векилар тухуз ва элкъвена хкиз, улакьралди таъминарзава. Заз и важиблу крарай адаз ва культурадин вири векилриз аферин лугьуз кIанзава. СтIал Сулейманан тIвар алай район, адан бажарагъ авай векилар, лезги халкьдин гьар гьи мярекатдиз физ хьайитIани гьазур я! За, и куьруь суьгьбетдилай гуьгъуьниз, зинни чIехи шаир Забит Ризванован арада кьиле фейи шииррин цIарарикай са тIимилбур кIелна, амма за фейсбукда кьилди-кьилди яз ганватIани, лент акъвазнавайди туш, мад сеферда санал гузва.