Гъанасузвал ва буржи

         ГЪАНАСУЗВАЛ ВА БУРЖИ
                (Поэма)

Вахтариинди унтIаъ кьюкь йивури,
КIапIларигъ кюмексуз юлдшар урччвури,
Къанунчйирин къаншариъ биябур шули
УтIру бахтар гьаъзакIан харабатдиъ.

КьутIкьалвал хъютIюбкьюз мюгьлет тутрувди,
Фукьан зиллетарикк гъузуз ккимикIан?
Жандин тегьернакан хуш'вал гьудрубкIди,
Батлагъари сузйириз зу хъчIюхюрайкIан?

Даккунди тамамвалин йишваъ учIвуз,
Хъимдардузухъ гьич тIянкью мискинсузар.
Ужудари аькьюл жиларикк ккубчIвуз,
Алдагъуруда йизна дугъан хамар!

Илмиваликан мушв'ин касар бахтавар -
Гьякьсузди киршнайидар гъавриъ шуладар!
Дерин  ичIаъ аъри иблисаринарин
Ккайи бин ккидипуйкIан барцIаксузари?

Дурарихьна къанмишди гьергри гъашиш,
Гьелбетда дюзсуз апIурив, Гьямид.
Гъит ишри гьадрар гьамрарихъди гъушмиш:
Ебккуз, кивуз, хъубзуз, ктучIвуз чалишмиш.

Ккебгъувалин метлеб адарди даршул,
Бич люкьнар люкьяригъ гъяхъну гъудрузур,
Футнийир шейтIнин баккйириан даршул,
Духьривалиъ кас иштрак дарш, дадрагъур!

Мяаьшсузвалин дин ижмиди ккивна.
Ав, ккивну а фукьан вахтнахъанмина.
Ягъурсуз чан вядайи ихь Ягь'яра
Гъахьну Гьяя улупури ухдихъанмина.

Кьадар адар саз ужувлар чIурхури,
ФукIа дарди мич кайириз чIуф апIури -
ЧIуф зигури, чIуф курди алабхьури,
Уьмриз чIуру гъагъ кьял'ин илипури.

Хур яшайиш улихь хьайиб - вазифа.
Шлиз - вазифа, шлиз - тахмина-тамаша!
Гъюнарихъ йикьлу - Адидас-далдабас -
Ихь пай дарин кьял'ин гъузгъун-гъурабас!

ФукIа шулин фургъунчйир, лигухьа хьу!
Гъавриъ аза узу кIурубдин учву!
ГьапIуз ккунди ачвуз, Амандин рижвар,
КепIнайи гандриж учвук дярябкъюз.

Ярхи йигъар - фукьан ккушра ярхидар.
Кьюрдун йишваризра гьамци кIурухьа.
Адарин ухьуз фукьан ярхи уьмрар!
Хъа гьудрукIрувал'ин гъаних шулухьа.

Хъюхярин вафаллувал тIибкIурайин,
Гъисиб бягьсум алапIуз ув'ин, уз'ин!
Гъачгъарин пис арха ачмиш шулайин,
Алдатмиш апIру бикIбари ккапIнайи.

Алда хуку дюн'яйиин зиллетар.
ЦIиб дар уьмриз гъаршусузвал даршидар.
Дар гьичра меълиди апIруб аьдатар.
Хъа Утканури кIуру саягъ ккунда.

Поэмайин гъи ккебгърайи тахалус
Ву угърушарин гъянаъ апIруб намус.
Бегьер хъубкьнадайиш хутIлариъ убгуз
Пуз шуйин гьавайиди му гафар гьамус.

ГвачIин-хябяхъ, гьир-лавлан ва жарадар,
Чпиз ккуникьандар ишри гьарсаб жюре.
Фицира ихь амрин вуйи ляхнар дар,
Жараб вушра эверсюз чIалнан шире.

Раццарихъ вая гимихъ хьубси ухьу,
Миндира тиндира русвагьра шулхьу.
Ужувлан ва харжувлан йихьай гъавриъ
Жилгъйири улупнайи уьмрариъ!

Жара гафарра гъи гимихъ цIийи дар,
Ихь халкьдиз ерхьуз мяаьш даридар.
Шаквализ гъузундайза ккилигури
Писди хъатIархьруган гекю апIури.

Амсивализ гюн амдар я тувдархьа.
Игнар хъуркьнайи фаслари савахтна.
Ихь веледариз ярамиш апIдархьа,
Жузнан жинсар чпин хайирназ сабана.

Гъабгъуб, кIури шулу булагъарин сив.
ВукIана думу дюшюш гьадци мугъаз?
ВартIан, кIури шулу, уччвур жвуван шив.
Гьамцибра мугъхьан жара апIухьа, гьаз?

Гьяракатназ лигухьа табиаьтдин,
Мици гьаз загьир шулаш ихь ибариз.
Белки  гъи бахтар даршул ухьлан гъайри
Дугъан гафар хурайган дербедериз.

Мяракайин гъизгъин гьуй рябкъюразуз,
Гъидритди аьйиб адарди алдабгъуз.
Гьей инсанар, ухьуз фици шул дарпуз,
ВаритIанзаанури Чан хъял улулупри?!

Ригъ ада завуъ гьарганси! - валлагь дар
Гъи думу жараб вуда, гъиси закурра.
Гьаз мидиз жаравалар хас ву мицдар?
Гьаз дарш шулдарин дигиш жандин гьялра.

Ригъар уьмур чIур апIрубдихь тевруган,
Амсар уьмрин писваларихъ хъерчруган,
Кефнайи жакьвар гъирмйирихь гьирчруган,
Йиз жандин рюгьну апIуз ккадарин гиран?

Дугъан уьмур бегьем ухьу кIурубдихь
Якьин тевуз, хъубхъу бегьер гъадабгъуз
Гьичра, йиз иливишра хъубкьнадардихь:
Хъюгъхьа думу чархар тазатIан диргъуз?

Бализ фу пуз ккунда Аьлипашайин,
Гъвалахъ гьудгъудйирин гьюгью хъайиган?
ХъичIибкьиш лазимлувал артухъ дарин,
Гафар ханайиан адахьнайиган?

             ***

Ич адашдиз аьгъдарзуз гъи фу ккундаш,
ЧIяаьн кIурушра ккебехъдар дадайи.
Меккебехъан, йип, ургъ буз гъянаъ, Адаш!
Йиздин гьачIарккбариъ ахъбан бадали.

Я Гьямид! Йицар ккитI, - гъапи адашди,
Мюгьталдиси йиз гъулайвал гъябкъюри. -
Аьжайиб машан, ичIи дубхьнайихь танх,
Кьюб-шубуб шешлиз гъи ГъуштIилна гъарах.

-Хъа я адаш,  узу накь Ростовдиан...
-ЧIяаьн ишри яв терзар! Мурцц хю адар!
Беле нурарра ахьра завариан,
Йицарин кьувват адабшвуз шлу лишнар.

             ***

Йиз уьмриътIан дарин дубхьну гьир лизи?
Йифун кьадар кьамкьариккна дабхънада.
Дубгънайи йиф тахсиркар вуйиганси
Гъулан шилар гьар тереф даргъурада.

Дар, дустар, тахсиркар йифун ацIшин,
Чпин метлебариинди вуда гьарин:
Фужар ГъуштIилна гъягъиди хюйириз,
Фужар: сивиз - укIаз, гьариз - гакIвлариз.

Йицарин ширкIариз амкI утубччвуру,
Гардандихъ гъагъ хътаршра Ваццригъна хъуркьайиз:
Уза кIулиъ ичIи мярхяр хъючIюхбу,
ИпIуз гъагъсиб гъебццу укI ади чпиз.

Узуна йиз тай дуст Аьгьмад гъярача,
Кьюрдун хатур уьбхюри йицар хъаъну.
КIуллан агълижин бачкIар алдагънача,
Аязнан гьюжатназ амкIу илдитну.

Гьамциб гьисаб алабхъуб хабарсузди,
Ич тягьяр гъалкI апIбаз багьана дарчуз.
Гъадабгъуруш маважиб гьавайиди,
Кбибисди гъудрубзур жандик бегьерсуз.

             ***

- Ва!.. Гьямид! Яв мярхярин кьамкь адабхъна.
ГьапIрава йицарин кьяляхъ, дилигди!
- Гьяракат диркк, Аьгьмад, чIигъар дарапIди!
Гьаз адабхънуш лигуза саб геренди.

- Кьяртт ккадахъну, Гъалагънар апIин тина.
ЕкIвра, кьумар хьаш, дурарра ча узухьна.
Айвуз фу пузавуз! Мициб йишахьна
Кьумарна тел хьадарди гъюрин арда.

Жаргъ! Душну гьатлан дурач аьбкъин гьатму.
Кьаблихъанси ижмиб вуш кадабтIну.
Кьамкь убжиган, гъалхъанди мярхлик кабсну,
Гьамус дурар цIийи алаидихьа ухьу.

-Ча екIв чкиди, уву убжуб чIяаьну!
Вахт гъябгъюра, улмат, хуза душну.
- БицIи кьатIтIан лазим адар, гъарах, ма!
Гьашвахь кдапIидихьа гьа, аьбкъин мина!

             ***

Дерккну йицар, улупури узузра,
Йиз даим дустран гьевес жанлу вуда.
Мугъаз шли хъзигурайкIан мици апIуз,
Йиз гъаразнаъ духьну зангу юкIв убгуз.

Хъа гьяракатвалкан пидархьа затра,
Чаз аьгъя вари кеспйир фици вушра -
Фунуб къайдайиинди дубхьну ккундуш,
Фукьан зегьмет дурарихъ харж апIуруш.

Накь хябяхъган гъубгъу йиф, мярхликан
ТIагъру дарди, марцц апIури, кажабку.
Адагъну ярхи кьумар жибдиан,
Кьамкьликан мярхликна дурчин кьитI кабсу.

Гьаз абкъин гъапнийкIана узуз мугъу,
Гьатшвахь дипнайи гьявун кюл гъацIабку?
Ич гъвалахь хьйички гьарар юкъ гъивдар,
Гьамцибдиз бегьем бакришин кайидар.

Саб гъапиб гъебцIибди ужуйи бисур.
Кьюб гъапибсана жафа кьяняаьт ву.
Шубубпиб - гIучI адар гъвандихъ пну  хъарсур.
Чак ляхин кайиб гьамци улупрур ву!

Зигьлет зиг Аьгьмад, Гьямиддихъ жарарин!
Дугъан гъачарху мярхяр ужу апIин!
Фу вуяв дугъахъди?! - гъарах сарун диш!
Хай дарин, душну ичв хюй хьади гъафиш?

             ***

-Гьа бай Гьямид! Уш апIин ихь йицариз
Сарун миланзина читин йишв имдар.
Фила хъарццидикIан гьаму харабатар? -
Гьаммишан гьамциб баланаъ айидар.

-Гьамус кас, узу кIурубдихъ хъихъдуна?
Фу аяв Дербентариъ инжинерди!
Хъарархди гъач сарун, ихь йишаригъна,
Хьуз ихь гъулаъ гъуллугъчи сар разиди.

-Гъулаъ зу фуж хьуза-хъа, артухъури,
Гъюляригъ гъягъюз бятIрар хъитIиршури?
Арда зу гъитурин рякъяр апIбахъди,
Йиз хасият аьхю гъабшиш утIруккди?

-Дици макIан, дуст Аьгьмад, яв хасият
Йиз кIваъ айибсиб вуяв. Узухъ хъугъдарш
Гьерх ихь гъулаъ ккунирихьан гьаму сяаьт,
Гьардиз вуси ижмиди духьну ккундарш?

               ***

-Рякъди йицар гъягъюри аян дюзди?
-Фу саягъ душну ккундуш наанди,
Фикир мапIан, баркавнариз аьгъя ичв.
-Гьаци вушра ул маалдабгъан гьа,чве.

Уву ккитIибсу, Гьямид, ляхнин гьякьна
Уччвуйивалиинди кIулиъ аза.
Фикрариинди гъавриъ ахърадарна йиз,
Гъулаъ пише адрувалиъ йиз.

-Сукьал машан, Аьгьмад! Саб гаф пузавуз?
Гьязурихь узу кIурубдихъ хъебехъуз.
Гьаз советди лихура бай Исуфрин
Увхьан думу кеспи апIуз шулдарин?

-Ккундарзуз жарадарин дерхьну гафар.
Увуз аьгъявуз эллерин ушвар:
Гьюрмат хатир ва намус дудургнайидар,
Жуван маил-мадат аьгъдар, кIурудар.

-Увуз кIурубдин фу миж рябкъюравуз?
Даршиш маил вуди ктукьуз ккундарнуз!
Ляхнариъ багахьлуйир дарагурки!
Надинбег душв'ин гъузну ккундархьузки!

-Маил вушра-даршра фу кIурва узуз?
Жвуванур заанди дисну ккундарин.
Лиг-эле, дугъу ккудукIна шубуб ВУЗ.
Дидихьна а стажра швунд-сад йисандин.

-Гьякь дара кIурадарин узу увуз!
Гьаз ву ихь кIул'ин женжел ляхинкарсуз!
Эгер думу халкьдин юкIв абгрур вуйиш,
Гьамци рякъюъ ахъри хьидайхьу вердиш.

Дугъаз гьякьи ляхин апIуз ккундадар.
Собранйириъ чIигъар апIузтIан кадар.
Аьгьмад, уву йихьа ухьуз тамада.
Яв шериквалариъ элдин ул ада!

Йип! Уву гьаз яв бажаранвал давди
Харж апIурава шагьрариъ зяяди?
Душваз кеспчи кас наан вушра дихъур.
Нумуна  улуп сарун, учуз, Бахъур!

-Магьа, Гьямид, ккудубкIурава гъи-закур
Ихь гъулаз, лазим пишейин Институт.
Надинбеганишв'инна апIуз гьязур,
Гъулайвалар увухъ зигурхьа гьамус.

-Пагь баяр! Хуб духьнаву гьирикъури,
Яв жандин тямягьяр уьрхюз даршули!
Хиял мапIан, узу кьяляхъ зигур!
Даршири гъулаз мяаьш ктру гурбагур!

-Дяргъюр инсандин сабпу гъапIу гаф дюз.
Даршул я апIру ляхниз манигъвал хуз.
Яв тягьнайикк, гъучи, узу цIиб ккухъур,
Хъа мянфяаьтлуб гъабшиш жан сагъ апIур.

               ***

МичIли рякъ гюзет апIури, бацарин
Сарсар минди-тинди дерчна нахшрарин.
Гьавайихъди албагнача ич ляхнар,
Гъалаб кайи жандин дюз шлуси гьялар.

Улар гъягъруган умудсуз дерйириз,
Ккархьрушвар даккун духьнайи дурариз.
Гъи кьюр жигьилин ГъуштIилна гъярайи:
Дурарин гъянаъ Шлин-вуш мани дих айи.

Йирси дубхьну, вахтар ккюгъюз даршули,
АлабкIу шалвар Аьгьмадиин али
Узуз ккун дубхьну, вуйич Хив гъадабгъуб -
Гъира алда гъайгъушну дюбхну имбуб.

Гьаз аьгъя хахуларин шнуд-сад йис вуш.
Гьаци вушра гьял ка алахьуз ккундуш.
Уз'инра ал ич кюгьне адашдиндар
Дугъахъди му талитнаъ учIвнайидар.

                ***

-Хъа я Гьямид, узу ихь гъулаъ цехдин
Мастерди дерккуркIан халачйирин?
Ккунду кIури сабпну советвал туврин?
БицIибдилан сабан ккебгъну ккундарин!

-Яваш, Аьгьмад, уву гъязазагишра,
Душв'ин уву гъитдарза гъутIуркIишра!
Зарафат вуйиз!  Шулуш инсаф мапIан!
Узу ув'ин рази дарш магьа йиз гардан!

-Я дусти-жви, гьалварин зигьим узуз
Айиб дарда, му мици тму тци ву пуз.
Ккиришал жара апIуз мурсларихьан
Ккундаринхъа - къажулкьан халачайихьан?

Узуз мегьел фици убхуруш кумис,
Гьич фикриъ айи ляхин-кар дариз.
Хъа увуз аьгъяйвуз фициб вуш талис?
Ари гьа, аьгъдрубдихъ хъюгъюз ккундариз.

"ТIибичч кадабпI, магьа инженер дарна!"
"Ир хъухус", гафар йиз хпири апIруган,
Гьа, йиз йишв'ин уву ишри, гьапIдива?
Хъпехъури шулза дугъахъ ушв тIапIаян.

-Яв гьиллували зу мюгьталкьан мапIан!
Гьамцдар гафар жарадарихькьан макIан!
Гьеле-белесен ву му йиз лизи урус,
Чан уьмрин мядандикан аьгъдарди хьуз.

Неркизатдихъди дус сацIиб халачихъ!
Аьгъю хьибдивуз суйлу цIар ва ккивру тур!
Фурс мукубчIван, хъади гъит кIул гъюнарихъ.
Увук гьамкьан наънан гъабшиб ву гъутур?!

Хъана табасаран-жви вуза кIурва,
Дарш шагьриз илтIибкIурайва яв арха?
Мурслин бин дубграйин дарш зат мидарди,
Уьбхюрамишра ш'ву тумраз кагьалди?

Яв Нурудиндиз ихь чIалкьан аьгъяян?!
Дарш дубгъуз дугъаз гьич ккунди адарин?!
- Валлагь мидизра уву гьякь вува, дуст.
Улукьру йигъари зу апIуйкIан суст!

-Ихь эрзиман ар гьадму ву гьа, Аьгьмад!
Ичв гагайи увхъанди яв чве Мурад
Хюйиз узухъди гьаз гьаундарш аьгъдайвуз?
-Ваъ. - Аьгъю йибхь, увуз гьаму гафар пуз!

-Гьелек машан гъучи! Уву уз'ина
Саб тахсирра дарди алжамагъана!
Гизаф гъалатIар кавук узуктIанра!
-ТIюрхъяр кадарин завариъ ригъдикра.

-Ву-у-у-гьа! Ву-у-у-гьа! жаргъу, Гьямид,
Йицар нярс шула, убхъуз ккундашул шид!
-Агь учвуз фу пузачвуз! Гьай-гьай! ШейтIнар!
ЕрхьдаркIан мурариз йиз апIурай чIигъар?!

-Кьан дарибшри-гьа, деет улхьан сану,
ТIурин йирккувукъарихъинди хъипну!
Ккум кьялгъян йивну айин, ихь йицарин?
Ари дици вуш, гъагъ хътарда, гьай апIин!

Цци хьубпи йис вуяв узуз аьгъяди,
Ростовдиъ уьргъну, урхураза кIури.
Фицдар аьгъю гъахьунвуз цIийивалар?
Гьаддиз зуз туврашалва насигьятар!

-Аьжаб узук кялхъюз аьгъявуз, Аьгьмад!
Думгьа явра урсаригъ гъядарнив ад!
Ктибтидива гьамус цIиб дурарикан,
Белки узузра кубкIур яв гафнакан.

-Дици пуз хай шулдарвуз, аргъаж машан!
Вари касар шлуб дарки кIваз гюлюшан.
Ихь табасарандизси дураризра
А чпин бал'ар, кIул ипIури, явра йизра.

-Гьаци вуйивалдизра дарза инкар,
Хъа узхьан дурар гьял апIуз шуладар.
Йиз жан пчIуб вуйиз, хъа гьаз-вуш хаинкар
Гъагъи духьнайиз - йиз хъугъвал дубградар.

Ктибтарзавуз гъула-жви, увуз ккундуш,
Ич идарайиъ фицдар ляхнар шулуш:
Кагьалди кур гъахьидари апIрудар,
Хил хъапIайин кIурудари: баладар?

-Сарун яв ктидибтишра гъавриъ аза.
Дурарикан узура рази дарза.
Магьа, ич Надинбегра гьадму юрднан
Дарин, апIурайирин ацIи чан гардан?

Гъарах, Гьямид, йицар зиг машнакинди.
Дарш гъугъмикариин мярхяр аларсиди.
Йифари ккеркну рякъдар кIури дурар,
Ву хяви балур-батлагъ айи йишвар.

-Ву-гьа тина! Яв эвледра ивура!
Аьгьмад, гьа-гьа, увухьинди жаргъура!
-Ву-гьа! Фици тарсдиз зигурашла!
Кьяляхъ хъайибдикан вижнакьан ктарда!

-Дидкан дурариз неменем ву гьа чве!
Гьарган ургъри-утIри ккунди шул белки?!
Ву-гьа!!! Яв ккадабхърияв мурдал мутму!
Гьярам дубхьнакIан кубчIвуз машнак гьатму!

-ТIул алдат, Гьямид! ЧIигъар мапIан давди
Гьаммишан гъузну ккун жвув'ин кIул алди!
Ич йицир ву кIури гьяйиф мизиган;
Хъа хлиъ хатIувал тIул ади кIундаркIан?!

Ма йизубкьана! -ГатIабхь узухьанди!-
Ай ва дисти-жви, бисузкьан даршулди!
Увканра йиз умуд ктабтIуз мигъитан!
Хилар хъидрижвди ушв затра мигьибтан!

-Майчвуз! КучIвубкьай!!! ***ин малар ***ир!
Аьгъдайчвуз узу вуш мушвахь гьапIрайир?
Гъябкъюнвуз, Аьгьмад, зиркьи тIулдин тIеме,
Фици кабалгнуш, илбицну чпин ккелле?

Уву узуз прардува, яв Нурудин
Лап алжагъуз учв'инна хъюгънадарин?
Даршиш явна яв хпирин саб сир вуничв?
Чан гъул аьгъдру шагьрин бай апIуз кканичв?

-Фу жинивал ву хъа ич? - фукIа дарич!
Кьюрдну дудушдишвман шагьриъ имич.
Думу чан мугъарайиан адауз
Гъитундарза, дав  шит тIулар дарапIуз.

Дугъан тярифар сабан апIидарза.
Сад-кьюд йислан мектебдиз гьауз кказа.
Ич дадин даркбар кади аьхю шула,
Хъа гъийиз, чIярттарин гъурулушдиъ а.

Гьелелиг хасият, йиз балихъ хъайи,
Кьабулди рябкъюрачуз чан дадинсиб.
Кьадарсуздар тамашйирра ка аьлхъбан,
Гъилигъарра артухъ шула намуснан.

Хъа гьапIраячв, фициячв бицIи Мира?
-Фици пуза чан абихъди ачIарккура,
Гьич узукьана кIваин алдарди.
Я чан дадакьана гьясбикк ккадраъди.

Цци, басалайин, шубубпи йис шула.
ТIирим жакьси гафариъ гьичIирккура.
Гьамус ич адаш наанди гъягъюруш,
Гимихъна вушра, гьучIайин улихь гъуш.

Сарун дугъан уччву гафар гъеерхьиш,
Гъудрузарва ассар дархьиди фу гъапIиш!
Ляхниз адаш - мектебдиз гъяри гъабшиш,
КIуру: "Я, аба! ужура школайиш"!

-Я кюкю, шлинува? - кIури гьерхруган,
-Ич абинна бабан! - дупну жаргъайин,
Эргвал гьаърай адашдин фун'ин ергур;
ГарцIал-гарцIлик кивну жини гафар кIур.

Гьамци ву, дуст Аьгьмад! ГъитIан я узуз,
Я Ребекайиз Мира лигурдарчуз.
Кьяляхъна йиз кюкди гьапIруш аьгъдарзуз,
Хъа Адашдин тербия заан вучуз.

-Мираси вуйиган йиз Нурудинра,
Гъузуз ккунир дайи хьартIмихъ затра.
Чпин дадин гъвалахъ дусайин, хъа гьамус,
Рягъяр хъаъру, гъидритди халачи убхуз.

-Уву яв тербия ужуб вуйиз кIури,
Фици дугъахьна шулва жалб апIури?
Яв, бай Аьгьмад, гъадагъаваларикан
Нурудиндиз чан уьмриъ аьр шулайкIан?

-Аьгъдарзуз хайир фу-вуш, наънан гъюруш.
Ич гаги узу фици вердиш гъапIнуш,
Гьадму  гъалатIариинди думура,
Кьабариан тербияйикк ккаъраза.

Узу ляхнилан гъафири, гьар йигъан
ГьапIу вахт ахтармиш дарапIди дугъан,
Фукьан читин вушра гъибтдарза
Ва хъа йигъаз улихь мисал дивурза.

 Мушваъ, Гьямид, варитIан аьхю ихтибар,
Гюзчивализ тутрувди гъузну ккундар.
Гьарсар абин, дадин, гагин зуз аьгъюб.
Дидихьна ашул чан хусуси рякъюб.

-Пагь! Аьжаб микI ал Гуриин Ваццирин!
Аьгьмад! Йицар сацIибди дерккударин?
ЦIиб гьяйранвал чпиз Кьаркьулиин апIри.
Хъаш гъубгу "бензинра" гьамуз хъудубзри.

Ву-у-у-у-гьа-ччан! Ву-у-у-у-гьа!
Гуж дар сарун, ис кIулу мушвлансина
Жвар тувну гьяракатди гъягъидихьа,
ЙицIуб хьайиз хъуркьрубси ГъуштIилна.

               ***

Эргнайидар гъалагънар'ин къадимди,
Рягьятвалиъ ахъну ич амкI кебццрайи.
Мидиз кюмек туврайи мани ригъди,
МикIран уьж кIакIулси гьадабтIурайи.

Кьаркьулин канчIар ву ханумси Ваццрар:
Мушв'инна узканзина гъилижунча;
Пай апIурайидар Гъуннуарна Дирччвар -
Мишвлансина ис кIулаъ рякъ хъапIдича!

Гьамциб тамашнан эпни бай вуда,
Деврендиъ абхънайи Кьаркьулихъ хъайиб.
Дидин гъайгъу айиб дишла куркIруда,
Бин касдик, шарабнахьди тяйиндайиб.

Русвагь илив гумрагьвал, къаш ва ериш -
Вари диди чандариз бахш апIуру.
Духьнайиганси сумчраз швушв безетмиш,
Диди утканвал вардиз гьачIабккуру.

Йизна Аьгьмаддин чIалар ккудукIдайи,
Му йицар чиб-чпилан гъиришвундайиш.
Ич кьялар аргури ригъ гъубзидайи,
Дидин гужли миж учкан кадабтIнайиш.

             ***

-Гьамлансина читинвал адрувализ,
Гъач бай Аьгьмад, мярхяриъ эъну гъузхьа.
Му гьии рякъ танишди ву дурариз,
ЦIарки гъашиш, яв тIули диш апIурда.

-Жаргъу, Гьямид, уву ич йицариъ эъ.
Ичвдариъ ихт'ят-фунтназ зу гъуздиза.
Улхьануб дуркьиин дуркьуну деъ.
Хилариъ руль айириси  хъаъдива.

              ***

Къюркури гьюжатнаъ айи жамрарси,
Машгъулатнан гъаншариз жаргъурача.
Йицарин кIарчаригъ гьавакъ гъяйибси,
Сифте кабаб бисбан гьюжмиъ ача.

Аьгьмад ич йицарин кьялхъян габанси,
Йивури ушв-ушв гьарайнаъ арагъна.
Урсарин гарграр ккитIнайи гьяйвнарси,
Йицарира хъулт-хъулт далдабу хъипна.

Гьевесну зегьер узукра кипрайи,
Уччву мяълийир пуз аьшкь гъянаъ тIапIри.
Йиз гевюл сес Ваццрар'ин дарабгънайи,
Башкъа дамагъ йиз дуст Аьгьмаддик капIри:

"Ширинвали кIул убхьури,
Узук хлинццар киврава яр!
Ярхи уьмрин юлдаш вуди,
Дагъларин кюкю вува яр!

Улихь хьава ккуни уьмрин,
Йиз кьяляхъди гъюрайи яр.
Заанурин ляхнар ву амрин
Нур алди аьлхъюрайи яр.

Ихь гьялаквал набшди думу
Сабур адру вахтарин яр?
Зу дайин бай гъуншдин дурум
Яв багьа хабарин дарман яр?"

             ***

-Аьсвай! Сагъул Гьямид, сагъул! Баркаллагь!
Яв, мектебдин саз гьевес камивук-ки!
Увкан мяълийир ктучIвурамидаллагь!
Гьа-ци, сягьнайиланси ебхьуруки!

- Гьаз, Аьгьмад, узкан мяълийир ктучIвидар?
Йиз яшайиш даруб апIин дурар хътарш!
Гьадму ихь вахтари вуйи-гьа ляхнар!
Шагьур-бегаз душну гьаархуннуз дарш.?

-Саламалейкум баяр! Ягъур ибшри!
-Валейкум салам! Хюйириз гъярача!
Уву хюйхьан кьяляхъра гъюраваки
Рамазан халу, лисун вахт хьайизра!

-Гьяйван айивал гьамциб ву, урхьар йиз!
Ичв йицарисуб гъагъ миди хурайиз.
Айи таксира трахтурра гьамуйиз.
Швушваз сабпи жамардира гъябгъюриз!

-Рамазан халу, ву ужуди вува.
Учхьан увухъ хъуркьуз даршул, гьапIишра.
Явси метлебар ичра тамам шулда.
Гъюр ич зегьметниин элеъру йигъра!

-Чухсагъул баяр! Учву аьхю шули
Кьюбиб улихь хьйиз рякъюр-рякъюри.
Гьаци гъузай, жан жигьилар, шлуб апIри!
Сарун гъарахай! Гежихайрар ишри!

-Абатхайрар! - Гъапича кьюреддира,
Хилар дисну рякъ давам апIуз хъюгъган.
Кьаназ дерккдарча, вуйи гьялакдира,
Лисхъан школайиз душну ккундайиган.

-Баркаван мутму дарин ухьуз гьяйван!
Рамазан-халу чаз неззетнаъ ахъна!
-Гьаз духьнава дид'ин гьадмукьан гьяйран?
Гъюрисан дипдива гъягъюб "рягънихъна".

-Хъа ав! Гъюрисан дипарвайву, Гьямид!
Надинбегдира гьаци ву кIурайи!
Шлихьан шул яв "хул хътру рягънихъ хъитуз шид"?
Гьяларикан хабар айвуз шулайи!

-Му жюре жавабарин дюз вува кас!
Рамазан-халусдариз гьяйван даккун
ДарапIарва, гьюдюхишра бин асас.
Хъа хьивди жвувазра артухъсира ккун.

-Увуз гъи Рамазан-халуси вуйиш,
Ккундийвуз, Гьям, аьхчIва веледар хъади?
-Фици пузавуз-хъа, ккуниз гъахьнийиш -
Дугъансиб ад, Агьмад, ихь гъулаъ ади.

Гъугъан адлу дархьуз фу ву кIурва гъи:
Ухьусдар шубуш бай ВУЗдиъ урхури;
Шубурсан шуру гьалвар гъюдюхюри;
Чавна чан ш'ву хизан мюгькам апIури!

Фурдгъарин Рамазан-халу даришри,
Ихь гъулаъ Гьясан-ими хай даршулин?
Гьясан-ими гьапIрур, чаз ккунир ишри!
Фуж гъадагъиш гьар чаз ккуниси дарин?!

Уву милиган саспи мял'умариз,
Арайиъ ади аьдат ву жутар-текер.
Хас вуйи чешне шуйи ихь гьюкумдиз,
Ухьлан дурарра жвартI гъапIнийиш эгер.

Магьа йип, Аьгьмад, успагьи шагьрариъ,
Гьам ихь гъулариъси намуслийир аш?
ФукIа камуб айин дурарин келлйириъ
УхьузтIан артухъ гьаз тербия тувраш?

-Яв, Гьямид,  гьаму чIуру суалариз,
Гьамусдиз учIру фикир тувундайза.
-Зарб чIигъниинди йип ебхьурадариз!
ШиркIарин сесну хъпехъуз гъитрадарза.

-Зу кIураза, инсан инсанси дархьуз -
Агъайин законариинди гъягъюз
Сабдира мяшат апIурадар ухьуз.
Ясана ягьна намус сар-сарин уьбхюз!

Саспидариз чпин гъунши-мунши аьгъдар,
Шагьриъ дусну аькьюлсуз дарча кIури.
Ярхи йишв-йигъди кючйириъ уьргърудар
КIул'ан гъяру, Ригъ айир дарчуз кIури.

-Шаршавйир гъядарди вердишу сарун,
Хъунти мурзнакк ккадрахъди тевертишдин.
Дурарин уьмригъ Яшмагъ гъядар сарун,
Заанурин жилгъайиъ учIвуз гъидритди.

Магьа, дилмаж Мукъузра хъууркьухьа.
Йицариз тувну цIиб кьадар шид гьамус,
Мушв'ансина яягъди гъягъидихьа,
Му ГъуштIулари ухькан ул ктадахъуз.

Гьамциб ву гьа, Аьгьмад, ихь Табасаран!
Рябкъюрайвуз, нир'ин ханцIкьан алдарди!
Дагълуйирин юкIварра гьамцдар даркIан,
Зегьметнаъ яшайишдик аквар кархьри!

-Гьей апIин уьлдеш,тямягьвал ужуб дар.
Гизаф гъубхъиш деллу хьуз мумкиншул?!
Зисди хътакруган дици писвал адар.
-Лиг-гьеле тIилар имиш! Адахьнушул?!

Аьгьмад! увуз  фу вуш пуз ккуниси айвуз:
"Учу урхурайиган..."- ккитIибснийва аьхир!
Аьламат гъябкънийвуз? Ктибтуз ккундайвуз?
Бала-кьаза гъядябхънийвуз дарш аьхю?

- А -а-гьа! Гъавриъ гъашиза. Гьамусдин
Мискин жигьиларин вуйиз терефнаан.
Увуз аьгъявузки ихь кагъзариинди,
Узуна кьюр урус хулаъ хьуб сар бабан.

-Калининдиъ айи вахтари кIурна?
-Ав бая! Узу увуз дидкан мегьел
Дици ужуб даруган гъапундарза,
Даршиш, хамхрикк ккибтI-ккудубч шулихь гьекел.

-Шки назар дарапIди кидибт, гьанеле!
-Федя кIуру бай хьну ич хулаъ - дедем.
Тмунурсан, Валентин кIурур, буш келле,
Узухъ датлихъ хъайи кьюларси бегьем!

Кьюридра, чпин миржидпи класс ккудубкIну,
Федя - электро, Валентин - сельхоздиз
Калинин областдин гъулариан гъафну,
Мич кади гъуллугъчйир хьуз ихь ватандиз.

Яшайиш гъябкъиган, сарун мурарин,
Узу йиз ккурттариан адахъунза!
Хъа хуб гьарсабди ацIнайидир дарин! -
Чпин тухъвали авдал гъапIдар вуш кIурза.

Аьгъявузки, Гьямид, дурарин тIулар:
Хай даршра шубарихъди хъайидар;
Абйир-бабари энтIиди уьрхрудар;
Чпиз гъапиб зат ибарат дарапIрудар.

Узу саб миллетдинра халкь гьамциб ву
Дупну пидарза уву алшра баласи.
Хъа мурар мицдар наънан гъахьидар ву?!
Гъяхьна чве, ихь гъула Агъабаласи.

Миржиб класс бегьем ккудукIну адрурин -
Федяйин, юкIв алабхьну уткан шур'ин:
Мегьел йицIиюкьуд йис дубхьнадруриин;
Учву машна кушар хъайивалиин.

Чав Калининдиз гъяйиз, Федя кIурур,
Гьам Ленайихъди гьарган гъягъюри  гъахьну.
"День рожденияр" дадди тебрик апIрур,
Лизи кIул али шюше вуди гъабхьну.

Ухьу чахрар, пивйирна шампанскйир,
Гьич кIваинкьана гъадагъурадархьа.
"КIубнариз", ***из умажкьан а дурар.
Дурубгъди "игитар" шлуб дар кIудархьа.

Жара шлуган Федя чан Ленайихьан:
"Мюгьюбат зат ктIубшвидарихь, - гъапну, -
Ухьу кьюред дюн'яйиин илмидикьан,
Сар-сариз аьрсуз хьидархьа", - гаф тувну.

Федя хъуркьнукьан дар чан техникумдиз,
Ленайихьан дугъан кьяляхъ кагъаз хъа.
"Яв кфир гъиллигьар кьабул гъахьундариз,
Дурар кидичну инсан йихь", кIури ка.

Таза арайиъ ахъган студентарин,
Федяйин уларикк сарсан "нур" ккархьу.
Чан Ленайиз дикIури кагъзар кучIлин,
ЦIийи Оляйихъди юкIв алдапIуру.

Федяйи, чаз гъюру кагъзар Ленайин,
Гьевес ктру тямягьниинди урхуйиз.
Рихшанд апIру гья-гья йивури хайлин,
"Кефер апIувал зарар дарда", кIуйиз.

"Увуз аьгъянуз, - Аьгьмад, кIур Федяйи, -
Узу фукьан таза шубар чIур гъапIнуш.
Йиз тямягь адаршра чпи ктукьуйи,
Сикинсузди улупури наз юруш".

-Хъа уву, дуст кас, ихь аьдатарикан,
Ихь баяр шубарикан гъапундарна?
-Фици пундар, ктибтунза варибдикан.
Гъахьну думу дюн'яйиъ айибси жара.

-Хъа фу кIур? - Йиз хпирин чешнейиинди,
Ихь шубарин намусвал улупунза.
Русвагь шули имдрури, аьжайинди
Гъапну: "Бахт абгуз ичв дагълариз гъюрза".

Узу китабдиин шуйза гьар хябяхъган.
Федяна Валентин пиян духьайин,
Чписдар шубари урчIарихъна бабан
Хури шуйи, чпин кьял'ин илитайин.

Узу йиз хпирикан фикрарик шуйза.
Федяна Валентин авдал духьайин,
АпIури нубатсуз шит люкьнар шуйи,
Птурккайин кIуллан ижми илчIихайин.

Фукьан гъапунза чпиз, фукьан ктубхунза,
Гьич ужуб аькьвлихъна гъюз мяаьш ктайи.
Шубубан кьюрид гъурдахьра гьитунза,
Биндиз ассар дарди рас шлу гьял дайи.

Чпин тегьер кеврюгди айи вахтари,
Саб абур тIапIунза тюфаламйириъ:
"Учву адмийир дарчва, къанунариъ
Деркуз, имбударихъди му жергейиъ.

Увуз ич дагълариъ хьну ккунду кIури,
Увхьан удукьру пише гьелелиг дар.
Гьаз гъапиш, жиливалин лишнар вуди,
Увук саб жюрейин фарзлу файда ктар.

Жилар ккунду, дагълар, кьулар, сивариъ,
Жвуван гъянаъ чан шив дустар уьрхрусдар!
Уву, Федя, дурари жили жвиси ваъ,
Хъа, дюзеней гьяшаратсира дисдар!"

-Хъа, фици гъабхьну гележег дурарин?
-Фици шулуш аьгъдарнуз! Рихшанд вунив?
Ихь уьмрарик тIамгъа кипру душмнарин!
Дустугъар чпиз хас йишв дарди гъитурин?

-Узузра, бай Аьгьмад, гьамцдарин гьякьна,
Сякьюдар худа гафар пуз ккундазуз.
Хъуркьну, сарун, вяда имдарди му гьялна... -
Кьяляхъ хътакруган,  сикинди кIарзавуз.

Аьжаб ухди хъуркьхьа, ригъ хьайиз азгар!
БатIрариз илтIикIайиз гьаму йишвар!
Увуз аьгъянуз туканчирин хулар?
-Агъдарди шулин, йисан хю туврушвар!

Зиихъ жвуннуанси хяназ багахьна,
Гьатму икриъ дерккдива, Гьямид, йицар.
Аминат халара удучIвну, тумгьа!
Гьамус кьяляхъ хътакидихьа, ирчну шишлар.

-Саламалейкум вуз, Аминат халай!
Учуз фу пуз ккава? Ягъурлу даршиш...
-Алейкум салам, Сулккар! ГучI мапIанай,
Хуз гъитархьа, мушваъ адарди гъабшиш!

Изили йицарин зигиди гъайгъу!
Гьавай! Тяди ултIуфну хулаз гъярхьа!
Ибцур-ибцури кьюб исткан чай дургъну,
Хъа ичв ихт'ярниинди рякъюн шалхьа!

-Аминат халай, кIваантIан чухсагъул!
Рякъюрадарнуз Гъуннуар фужар вуш!
Дарчаки чу ихь уьлкейиан Агъул!
Хю улуп уву, ирчну чу гьамус гъуш!

-Кьяляхъ апIуб хас дарки аьхюрин гаф!
ГьучIваягу йиз улихь, дархьи геки!
Му кьюрдун вахт! Пуч апIури жанар саф!
Учву гьич ичв абйирсдаркьан дарчваки!

Изил! Хяларин йицариз лиг, ккабхь укI!
ИпIурамиди, шишлар ирчну ккудукI!
- Ва-ва, Аминат халай! бизар машан!
Учу чкиди ич гъайгъу зигидичан!

-Учву кьюр, узу сар, хпир - дириди вуйчва?!
ГьапIза хъа учвкан! КIул'ин зигурачва!
Тумгьа - сабпи, гьамрарра - кьюбпи сортар!
Ивну, кьяляхъ гъярчва сану ичв кьадар!

-Жаргъу Гьямид, мярхярикк тIурнар ккирчин !
Дурарик гъюргъишвар каш-кадарш лигин!
Йицари укI хътипIура апIин гьяракат!
СалтIнин кIурар ижмиди вуш ул кадат!

-Гъучагъар! Йипай, ккуниб-даккниб ачвуз?
Изили кюмеккьан апIуранучвуз?
-Аминат халай! Инжик машан, Изил
бай вуйиз кIури мугъузан, хъа - гъизил!

-ЦIиб йиз кIваз рягьят хьуз, гьамшвахькьан убгъай
Таза чимлар кайи са-саб исткан чай!
Миди бажаругъ бедендиъ апIдиячв!
Ваццриз гъяйиз паргар ерли гъитдиячв!

-Ухьу, Аьгьмад, Аминат халайикан,
Дуругъди чай  са-сабкьана истикан,
Фу гъапIишра гъи гьич ккарахьбанди дар.
-Мавай, шекерра хъивай, йаз аягърар!

- Гьа, сарун, гъушча, Аминат халай!
Гиран мапIан! Баркаллагь! Хилар чавай!
Гьаму ултIурччвидича Гориинна,
Сяаьт шуббариз шлуганси гъулаъра.

-Кюмек йихь, Изил, гъараригъян гъядяуз?
-Ва-ваъ саб кюмекра лазиб дар, гьапIуз!
Дарич му ич йицар жарадаринсдар,
Хъа жейранар - гьарсаб рякъ хул аьгъюдар!

-ГьудучIв, сарун, Гьямид, улхьан йицарин!
Ухьу хътаршра дурар гъулаз гъягъдарин?!
Гафар давам апIури  жвер ккипдихьа.
Гъафи жилгъа кьяляхъ ккадапIидихьа!

-Гьа-а-ай ЦIухац! Яв Гъунназ юргъун йибхь!
Фагьумлуди гьамузкьан рякъди гъарабх!
Эгер эбгри гъабшиш, дийибгъну увхьан,
Жандиз цIиб рягьятвал апIуз шулвухьан!

Хъа я Аьгьмад! Думу яв Федяйизна
Валентиндиз мубгъанайкьан кIурдайна?
-Гьаз кIурдайи-хъа? Фукьан ккушра кIуйза!
Узуз аьгъю дарсар вари ктухуйза!

Макаренкойинра Сухамлийскийдин
Илим фициб вуш дурариз ктибтуйза.
Хъана ужудар меселйириинди
Яшайишдин хай шартIариъ тIауйза.

Увуз аьгъявузки Гьямид, дурубгъиш
КIваъ зазси фу вуш дурарин абснайиб.
Дидканра ткиси пидизавуз хъивиш,
Узухьинди тямягьнииндиси иб.

Валентин дубгъну аьрнаан адахъган,
Чпин адаш-дадайиз люкьнар апIуйи:
"Гъазанмиш апIури пул чпиз ккунибкьан,
Гьяфтайиъ къанна хьубтIан хътапIдар", кIуйи.

Дугъан фана мелз рабшвуйи гъаршуди,
Ихь яшайишдин гьякьлу къанунариз.
Дугъан нянати мелз шуйи улдубгури,
Качанси эбхну, жара миллетариз.

Валлагь, душман, кяфирин кьабариан,
АдабтIуз швнуб-сабан гьелек гъахьунза.
Йиз сабурлували яваш апIайин,
Гъурдан кьувват харж апIуз жалб шулдайза.

Дугъазра буцлу халис рякъ гъибихъну,
Чан улихь гьякьлувал загьирлу дубхьну.
Бязидарихъди, лихбан дустагъдиз гъурхну,
Гьамциб намусуз гъир'ят хьпаз фарз духьну.

Тамам рягьят жандиз шуйиз гьадмукьан,
КIару адми ярхла Африкайиан,
Ихь Калининдин кючйириъ лицруган,
Шиклар йивури гьяйран духьнайиган.

Аьгъдариз, му хал-ккутIай наънан ахъур,
Ихь жилар'инна, инсанаригъна вуш?
Адашдин кьялчIву бачI дайи зат кубкIур,
ЭнтIиди дюрхну, ктубчIвну чIереэ буш.

Шагьрариъ урхурайич кIури баяр,
Я мугъан, я тугъан адаш улукьну,
ГьапIраш, фу апIураш гюзчи гъапIундар,
Пеэриси чюхърар чпихъан хъутIурккну!

-Кюллю иштагьниинди ктибтунва, дуст!
Сякьюдар гьам жергейиан ухьухьра,
Айивалдикан кIарзавуз инсафсуз.
Гъач гьадрар талаф дапIну, чIаркIуз хъюгъхьа?!

-Ихь йицар айин дюзди гъягъюрикьан?
-Ав, Адар сабан мярхярин цIикьрикьар!
-Гьамус шид убхъуз гъит ккунибкьан
Узаъ жандкари дарапIуз хъяхъримар .

Фужар кIурава ву, Гьямид, Федясдар.
Адар ихь гъулаъ зуз аьгъюб дицисдар.
-Агьмад кас, уччвуйи лиг тIаъну улар!
Федияр даришри, хъа - Валентинсдар!

-Заан мягьляйигъ гъяйи ш'ватIай кIурна?
-Хъа сарун фуж гьадму къучи-жан дарди?!
-Гьадагъ уву, ПIултIан!!! Инсан дарда!
Вардарин аьйиб чаин алапIнади!

               ***

-Гьацдари чIуш каъру гьа саб жюрйирик!
Гъяркъюнчвуз, чан гъуншира ккаъри хлинццикк!
КатIну гьар жюре гъахмйир жанарик,
"Фирмияр" ккархьиш къах шалва уларикк!

-Хъивикъа-чвай-чву!!! Гьямид!!!Даршул бая?!
-Уву увуз даршул кIури гъузара!
Дурарик ктукьуз шлур адар гьа, бая!
Гьарза шула дудургъну аьж'ви гафарра!

-Увуз наънан аьгъявуз, накь гъафириз?
-Зу апIдар кIурна жигьилар аннамиш!
Ростовдиъ ашра, гъалатIсуз аьгъязуз,
Гьар шли фициб гьавайин ил хътабгъураш!

Хъа ш'ватIайи гъапиб аьгъяйвуз?
ГьацI йислан КъизлартIан гъафири гъулаз:
"КкунийкIан, - гъапну, - шиварихьна гъягъюз",
КIаркIитIихъ, швушван машнаъ, духнайи чаз!

Шеперири жук айи гъаб хъирифну,
-Фуж Шепери? -Ай жжан-чви! Чан хпири!
Ш'ватIайин гъючвюбхнайи машнягъ гъябтIну
Гьергну гъуш, чан гъахи хулаз ишури!

-Хъа? -Хъа хъамдар сарун. Игит Шепери,
Ш'ватIайиз хпирди сад йигъан гъузундар.
Чаз гьамциб гъапIнушра ассар дарди,
Арагъирикан сикинди гъузрадар.

"Бякьияриз" чав гъапIу дирбаш гьунар,
"Адидасариъ" ззергелейси, ктибтуру.
Алди "импуртний" бакъач красувккияр,
Гагь-гагьнак, мархь, ригъ вушра гъулаз гъюру.

               ***

Ву-гьа, ву-у-гьа! СалтIан гъюбгъю, Аьгьмад!
Ву-у-у-гьа-ччан! Учвукк хуб бала дирин!
-Йиз салтIнин дутIнайи кьян ву гьа, Гьямид!
-Арда гьам гьилла мярхяр хьади гъюрин?!

-Гьамус гьапIуркIана ухьу, гъула жви?
-Жизби ляхнарикан фикрар апIуйиш,
Инсаниятдин кIулар духьну хъахъшви,
Ш'ватIйириз илтIикIну шуйи, йивну мершв.

Йирккувукъарилан телер алдач уву!
Узу душну чIвалан чIяргъял хибдиза.
Хъасин салтIникан йифар кажак уву,
Йицарин амкI кебцIайиз рас апIирхьа.

-Му фияв чIяргъялиз кIури дубхнайиб?
-Ч-ш-ш! Суалар тутрувди лиг узу гьапIруш!
Ухьу биржбан кьяляхъ миди чак кайиб
Пидивуз, эгер кьарар дяргъюрайир вуш.

КIурлан илбижну салтIнин ттугъариинди,
Кабсбан бадали кIанкканди бис чIяргъял.
Ихтиятди гъуз, алдабхъуз гъидритди!
КIул гьадабгъ, дарибшри увукра аьмгьял!

Юкьуб хай кайи кьум чIяаьну мидиз.
Ляхнар гъягъюрйихь дурар удруржишра.
Хъа, ча екIв, фици вушра, ихт'ят-фунтназ,
Харжи даршул ижмишназ гъивишра.

Телер нашдияв? Ча чкиди узухьна!
Юкьуб жар кIурлан, имбуб ттугъарилан
Илдижиш, Гьямид-бег, фици шул кIурва?!
-Фици шул-хъа ананайскки, баркаван!

-Ар ма чаз! Бургъужура ккивижжухьа!
Сарун му сиягь, наантин дяргъюрда!
Гьам-мус Ваццригъна гъютIурччвидихьа!
Уш апIин, болтун! Дици гуж адарда!

-Гьай ЦIухац! Яв рякъ дишди гъарабхрияв!
Шубуб шишал гъахуз даршули гьапI-раш!!!
Ву-гьа зина!!! Агь яв жан хъюрюбгърияв!!!
Фици тарс узарикинди ктабкураш?!

-Ш'ватIайи гьапIну кIурийва, жан Гьямид?
-Чан кьутIкьлишан айи шархьлар уьргъричан!!!
Вердиш ккадаъну уьмриз намус даршир!
Эллер бизар апIури чахъ гьаммишан!

Му Ш'ватIйирна Федйирна Валентинар
Ухькан ктучIву тахсирнан гъалатIар вуш,
Надинбегра, "ктитIурайир къушкъунар",
Гьадму архарин инсан дарда, кIуруш.

Жараб даркIархьа, гъулан аьхюр вуди,
Жямяаьтлугъдин гъаразназ даршули,
Фукьан думу курортариз гъягъиди,
Чан йишвар гьадрариз илтIикIури?!

Курортариъ шлубдикан зарар адар,
Эгер чан вазифйир тамам апIуйиш.
Мидканра ихь халкьари аьйиб апIдар,
Жандин сагъвал адарди юхсуз вуйиш.

Гьа, Аьгьмад, йиз тягьнийирикан гьапIурва?
Мескен шагьур гатIабхьну гъюз ккадарна?
ЯкьинтIан ухьуз уву гьуркIрадар гьа?!
Фукьан йицарихъди уьмур хъапIрухъа!

-Узу, Гьямид, дар увкан гьич ккадархьур!
Дустраз жвуван жанра гьяйифди дариз!
Цци кьюрднусана гъузну, хъасин лигур,
Хьадукрахъна гъюз ихь Табасарандиз.

-Гьаци сарун, хьуз ужур халавадан!
Узу увуз чIуруб кIурайин, батхайир?!
Сабан тартиб апIин яв-йиз баб-ватан,
Хъа чIатинди гатIабхьидихьа хайир!

Хьадаз зура институт ккудубкIурза -
Жвуван сивар, гъуларихъ рякъ-хул хъипуз.
Дишла ихь райондиз гьаай кIурза -
Кьял'инди укIна хюйна гакIвлар дархуз.

-Ихь сюгьбатар меълишнан хумурзгарси
Ухьуз ккуншра-ккундаршра гъахьнуш кIурза.
ЦIийи хядар аьршариъ кархьруганси
Ухьу жигьиларик тIирх капIруш кIурза.

-ИкибаштIан, гьаци хьну ккунду, Аьгьмад!
Сарун шли апIуру ухьу дарапIиш?
Кипуз шулин яв Нурудиндик индад?
Фици шулу ихь гьял, ккилигури гъузиш?

-Йицар саб гагьди дерккдихьа Вацциригъ
Ул алдатузра кади хюйирилан.
Ихь ярум-чух кучIвугнайи маццуругъ
Фици тIарам дубхьнаш кабсу чIвалилан!

-Узу гъушза, Аьгьмад, шид убхъуз миркклин!
-Гъарах! Хъа, узура ккажагъидиза!
Булагъкьан ккамийин? Ицци шид вуйин?
-Ав! Кьяляхъ гъубзруб дар яв лимонаддин!

-Гъярдихъна гъягъяйиз, кIарчарин тIурин,
Деебтну хъауз хай даршул йицарин!
Увуз аьгъявуз ихь рякъяр читин:
Гьял-кIуруб гъудрубзур мярхяриин!

             ***

Йицарин улхьан кьюредди дидисну,
Мярхяр архаригъянсина зигури,
Фикриъ Адруриин аьжайиб дубхьну,
Гъулаз хъуркьча кьазайиккан уьрхюри.

Аьгьмад чпин яркьу гьяятдизди жара,
Йиз улихьна Мира гъяйиз гъахьнийи.
"Я адаш! Узу мярхяриин илита!"
КIури жаргъну узук кархьнийи.

-Гъач йиз, ккерккюлей, элеъ увуз хюй'ин!
Лиг, Мира, уву фици дерккнаш пчIуди!
Гьаци Сари зурба дюн'я дебккна Чаин,
Инсанариз ккундар Дугъахъ хъпехъури!

-Я аба! Ертураза! Лига узуз! -
Гъапи Мирайи хъуркьрайган ич икриз, -
Гъач, увура эъ мярхяриъ, зелле апIуз!
Адашдихьди гъит, аба, ухьуз зигуз!

Хъуркьир, узу хулаз гьаъну адашди,
Йиз кьяши духьнайи хахулар эрццуз.
ГъамкI утIубччвнайи беден энгел дарди,
МичIли булагъдин штухьди тяди жикIуз.

Дудурчну хюйир Мирайина аби,
Узу хул'ан удучIвайиз динж гъапIну.
Йицарилан жярхру рягъ алжяхюри,
ЧIижан чIякъри чIар дурарикан ктипу.

Нурар гьитIикIуз хъюгънайи табарихъ,
Гъулан жакьвари ярхлариз гьаърайи.
МучIушну дерйир дидисну гъюрурихъ,
Табасаран саламатназ хурайи.

Кьюрдун ахсрарира гьяйран апIуру,
Чан улихь бахтлу Йигъ рякъру адмийир.
Йиз ибариз накьдинсиб дих ебхьуру
Дава шлу, гъам гьялариъ гъудужвнайир.

-Я Гьямид! Йица ккитI! - гъапи адашди.
Мюгьталдиси йиз гъулайвал гъябкъюри. -
Аьжаин машан, ичIи дубхьнайи ччвукк...
Ул кади гъибтай, ичв абйирин учвукк!

-Хъа я адаш, узу накь ГъуштIлан хю...-
Гьич ебхьуз мигъитанай му гаф аьхю!
Диди учву ужувлахъна хидарки!
Уж'вал хру Исайихъан хъичIихайки!

Эгер учву мици гъапIиш Акв рябкъюрчвуз,
Ригъ айиганра яв рякъ аку апIруб.
Эгер учву мици гъапIиш Бахт рябкъюрчвуз,
Бахт айиганра яв гъян бахтлу апIруб.

Думу Аквнахь мучIувал гьич зат шлуб дар,
Му вари дюн'я мучIушнаъ абхъишра.
Думу Бахтнахь дердлу нивгъар гьич шлуб дар,
Вари ишури баланаъ абхъишра.

Яв Аьхюри кIуруб апIури гъашиш,
Шадвал  марцц гъабхьи гъян'ан кам хьибдарив.
Магьа увуз йиз иб, жараси гъабшиш!
Хъа гъийин яв пис ният явуб дарив.

Вахтариинди унтIаъ кьюкь йивури,
КIапIларигъ кюмексуз юлдшар урччвури,
Къанунчйирин къаншариъ биябур шули
УтIру бахтар гьаъзакIан харабатдиъ...
                25.04.85.