Мукьмари ккунирихьан хурайиз хабрар

МУКЬМАРИ ККУНИРИХЬАН ХУРАЙИЗ ХАБРАР
              (Поэма)

Жарадарин агь, суза сифхъан хъюдюхюрушра,
Аькьюлсузари чIуру бургъуж кипуб дебккрушра,
Фукьан инсафсузди узухьинди кутIуршвура,
Инсанари, чпиз аьгъдарди, уьмрин чIиви Нурар.

Уччву Ростовдиъ шуладарзухьан яшамиш хьуз;
Узлан илтIикIнайи адмийириз улар тIауз.
ИлтIибкIурашра дурари жегьеннем женнетдиз,
Уьру ахсрари апIурашра миннат ккундурзуз.

Шубудпи йис гъябгъюрайиз бюркьювалиинди,
Варидарихьан жанди терслувалар дисури.
Фтиинди хъугънайи инсанар апIуза саймиш,
Вуйиган мушваъ тахсиркар дидин йиз ккуни риш.

Шубудпи йис, даршлуб зат, гьаз мукьан узу увуз,
Сабанра ккудубкIруб даршра вахт, гъитрава хъзигуз?
Гележегдиз лишнар дарши жандик кимдарин йиз,
Дарш ккундайкIан узуз табиаьтдиин лав дивуз?

Шубудпи йис, уву узуз гьамциб гьаз гъабхьунва?
Аьгъязуз гьарсарин уьмриъ мициб вахт айиб.
Шитваларикан яв зуз ухди гьаз гъапудайва?
Шулуш жара, читин рякъ ктабгъурза гьамус гъюриб.

Адашдин гележеглу гафар йиз кIваъ даккунди,
Ахьнийи дадайи хъзигури гужниинди.
Думу вахтари саризра дерерхьу, аьгъдарди
Узхьан ярхла гьадаънийза гьяракатниинди.

Фу пуза, ич дада-адашди, жарадариси,
БикIбар урхуз узу мектебдиз гьязур гъапIундар.
Чпин ккуни, кюкю, багьалу, энтIи веледси,
Вич тувну, хил дибисну, хъади дина гъушундар.

Узу йиз багъри абйир-бабариз ккунир дайкIана,
Кибхну турба деетуз, гучI дарди, сарна-сарди?
Мажал адру агьлийирин аьгъювал вуйкIана,
Чпин балин ляхнар кьюбпи йишв'ин дивуз исинди?

Шадлу баяр шубарин арайиъ мектебдиъ,
ГъитIигъюрийза гьич дарши хасиятниинди.
Дурариз узкан шлу, бегелмиш дару гьягьйири,
Сабпи ражари узу гизаф апIуйи гукIни.

ЙицIусадйисандин уьмур, хъана ургудсана,
Вуйи шиниркI байвалин вахтар дидиз улихьна.
Вари дада-адашарилан, узлан улдучIвну,
Чаъ айи аку-мучIу йигъар гьарсаб улупну.

Пидихьа гъюру наслариз чарасузваликан.
Мяъна адар гъапну кIури гъубшу вахтнакан.
Кьадардариз гъябкъюб ву, кьадардари хътIюбкьюб ву,
Хъа кьадардарикан сар касдин дюднигъ гъябсиб ву.

Фукьан ву хъа? Зурба кIулар ал саспидариин.
Дюн'яйиъ чпиз лазимлувалихьди ацIнайидар.
Явубдиз лиг гьяракатди фу алш гъюнариин.
Ебцуз, йибцуз, ккибикьуз, чан йишв'инна хуз кьан дар.

Ярхлаан лигури шулза дурарин уьмрариз,
ТIуб йивури имбудариз - дици даршидариз.
Фици хьуза "аьхю кIуларси" ляхнихъ юкIв хъади?
Фици бисуза йиз жилгъа абгуз даршулайи?


Лигай, гьатму бажаран жви фуж вуш? -Марччлихъан!
Марччарин гъайгъушнаъ шулу апIруганси ялхъван.
Лигай, дуркьарихъ хъайи кас фуж вуш? -Халачачи!
ТIубар рякъюрадар, гъвалахъ дитну чан бицIи чи.

Гъадагъухьа хъана мисалназ ич уста Селим,
Халкьарин гъайгъушнаъ ади  ляхнар апIурайир.
Гьерхиш учву: гьапIрур ву гьатму?  -кIурза зу, - Керим,
БицIидар зигьимлу аьгъювалариъ тIаърайир.

Мицдар касар уьлкейиъ бул ишри, баркаллагь! Гьаз?
Агъдарзаз, чпик кайи буржлу гьунарар апIураш.
Кьяляхъ хъадарза, хъа дураризси узузра - гьаз?
Аьгъязуз, гизаф гьубкIдарвуз яв бурж увуз аьгъдарш.

Мялимарин му тягьнийириккан ккудучIвунза.
ЙицIубпи класс сабсан граматайиз ккудубкIунза.
Мукь йиз дири дустарин гъарабгъну - гьамус гьапIза?
Гужназ ич абйир-бабарин кьяляхъ гьитIикIуза?

Узхьан шуладарин жарадарси душну учIвуз
Фунуб йишваъ вушра - хъа заан пишекар ишри!
Гъулаъ гъузуз, апIруб-дарапIруб рябкъюрадарзуз.
Йиз чIимир алапIидиза, чаз ккунишвак кабсри.

Ич адашдин гьяркат вуйи тIауб институтдиъ
Буржлу вуйиганси, узкан хабар гъададабгъри.
Ав, дугъаз дидиъ чан уьмриъ юкIв хъади гъабхьундар.
Зигьмар артухъра вуди, чахьан шулди хъуркьундар.

Йиз абина бабу думу ухди кьаби гъапIну -
Жигьилвал дучIврубкьди дишла ругариз душну.
Адашди ухди швушв духну, шинтак узу китIну.
Чав сирийихъ хъмиди хизанвалин кьюлтIар хътIюкьну.

Гъягъюз шулдарзухьан ихь багъ-дагъларин меркездиз.
Гьич зат гъафир дарза душваз, метлеб гъабхьундариз.
Умуд ктариз жандик, душну фужкIа хътарди кучIвуз,
Дараматдиъ деъну аьлимариз жаваб тувуз.

Ич халуйихьна, аьлим вуди, адашди узу,
Дербентдиан гъурхну, дурумлу гъюдлибдиъ итну.
Хасият, агъювалар тасдикь апIрудар тувну,
Адашди дугъаз сельхоз институтдик каъ кIуру.

Гъерхьундарзуз дурарин сюгьбатар йиз гьякьнаан.
Гъавриъ дарзу гъяжягъювалари гьапIруш узкан.
Вахт багахь шулайи, кучIвру, экзаменар тувру.
Гьисабнан мисалариин эллешмиш духьнайзу.

Узу сарна-сарди ич халуйин хулаъ дитну,
Дурар меркездиан гъеерцIну, имдар, гъудургну.
Йиз мюгькамлу хилариъ урчIарин жюлег ивну,
"Ужудар кьиматар гъадагъ, яв гъайгъу зиг!", дупну.

Халу, аьлим, узухъ хъайибдиин рази вуйза,
Йиз архайиинди ярхла багахьлуйир вушра.
Дурарин кьаби хулаз бицIиган гъяри шуйза.
Йигъандин вахтар гьякь хябяхъдихъна илтIикIнушра.

Ихтлитар халайи цIиб ктитдайзуз дадайитIан -
Артухъси чан пиравай баярин уьмрарикан;
Думу вахтари кIу'инна гъюру йигъарикан;
ЧIяппюрюхяриси кIул асина эбхрударикан.

Халуйинна йиз уьмур гьам ихтлитариинди
Теври шуйза ва узукна фикир апIури шуйза:
"Зигьимнахъ, зегьметнахъ гизаф жафа гъизигдар ву.
Эдисондин лампайихъди гизаф йишвар адаъдар ву.

Узкан арда гьамцир шулин, урхуз пиган, тIагърур!
Кьалам, журнал, китаб бисайиз мурччвхъан хъчIихрур!
Парччагьси, "гъялямаригъян" гъидицуз юкIв хъайир!
Люкьруси сулар бацаригъян гъядяурайир!

Уьлчмейикк ккадру Кьаркьларигъ гъамциб аьдат дубхьна:
Эгер институтдик кучIвну чан гъулаз фуж гъафиш,
Якъарна, пулна халачйир тувну каъну кIура,
Дилигди гьич сабдиз, гъахьир вушра чпиз бегелмиш.

Хъа гьамус студент гъахьир унтIккан литIнар рузури,
Узура, чпин ккуни халуйи каур ву пиди.
ЧIиви даршлу аьмпар-гампар школайиъ амиди,
Гьавайикан чIяаьн пайиз дисуйиз ибари.

Саб йишвхъан аьлхъру улари вацIруцIар апIуйиз,
Тяаьмсуз гужар апIуб урхбаъ лазим дар кIури.
Тмнуб рюгьну жан берекетлу чIижнакк ккапIуйиз,
Жарадариинди адлу фици шулва кIури.

Му гафар саспидарихьна дюз ву, къаршу дарза.
Хъа тмундаризра гьаци кIуруган, хъял наанди
УтIубккуруш аьгъдарди, душну Зюргъликк ккучIврийза,
Элегури шуйза чIиргури йиз дустарихъди.

                ***
ТIагъру хьуз гъитдар йиз улихь хьайи китабари,
Робинзондиси уьмур гьапIрайиган юкьуб цалиъ.
Гьаз шулу тIагъру - шубуб экзаменра тувунза.
КкудубкIрубдиз тафават кьувват уч апIурайза.

"ЦIиррр, цIиррр" телефондин дихар гъаши пияндинси.
Узу дид'ин алархьнийза ярхлаъ гими гъябкъганси.
"Салам-аьлейкум, ... дарсар фици вуяв?", дихну,
Таниш адмийиси телефонди узхьан гьерхну.

-"Умбрарин" кIул'инна улдучIвуз сабсана лик ами,
Тепйиригъян гъюдучIвунза паргарагъаж ккубсри.
Гъи диктантдихъ "балабан" йивураза бегьемди,
Закур йиз ккудубкIру кьимат ужуб ибшри кIури.

Махачкалайиз цIицIримар гъапIур мици гьерхри,
Рубариин алиганси юкIв ктрибсрайи ич адаш вуйи.
Чарасуз ляхнар дирчну хьадан девлетлу вазли,
Хивна гьаму гафар ерхьуз лепеси дуфнайи.

Гъуландариз ич адашдикан аьгъю гъабхьнийи...
Узу сельхоздик чпин халуйи каъну, кIурайи.
Аьхюну паярин жандукан писди гъучIурхнийи.
Ич хизандин дустари адаш тебрик гъапIнийи.

Закурин йигъра гъафи, рякъ улупру тарихи -
"Робинзондин" яшайишдиз чIуру аьхир гъабхи.
Диктантдин пис кьянццаригъ лап ижмиди гъярснийза.
ЧIурхнайидар адашвуз "кьюб" гъадабгъну гъафнийза.
 
                ***
Жара унчIвигъ гъяйи швушвуси тазади духнайи,
Кьяляхъ зигурайиганси пердейихъинди лик,
Узура, вазна гьацI меркездиъ дапIну гъафири,
Ял апIурайза ккадрархьуз вардарин уларикк.

Фу кIуруш аьгъдарди, гафар дидрихъди гьерхдариз,
КчIал-багьанйирикан узу кIуру, ич адашдиз
Жиниди хабар дубхьну, чахьна саб гагьди гъач дупну,
"Якьин гьякь йип яв дустариз, кучIлар мапIан", гъапну.

Дагълариъ ади табиаьтдихъди аьлакьайи
Ихь табасаран халкьарин, жигьилвал гьапIрайи,
Гьаму ккудубкIру-ккебгъру сабпи чвлин вазли хъана,
Ву укIар кьюрдиз уч апIуб архайихъанмина.

Мидхьан узура ич адашди ярхла гъапIундар.
Йиз гьякьнаан сарун наанди гъиришвундар.
"Гъайгъу зиг Рашид, яв кIул'инди, увхьан шлуганси;
Фагьумлу аьшкьнан хизандиз аьйиб даршлуганси!"

Узуз гафар цIи-цIибди, хъа - гьич кIудар адашди.
КIваъ айи аьрза дугъан бисурза лицбиинди.
Шулайи гьядисйир лишнариинди ктитуру.
"Ургърудар гъапну кIури йиз бали дисдар", кIуру.

Жвилли урхъар айи туллама, мизмизариз гьебхнайи,
КIегь шавгьри мушвлан-тушвлан йивури тIубччвурайи.
Элвен ккуртт али биргадирди, ктабгъу ккумдикан,
Закурин ляхин улупзуз, адаъну узу хул'ан.

ЧIилли кьулси ададабшвру совхоздиъ духьназа.
Лихурушра диди бегьер тувдар - дубцнайиз жан!
Йицарихъди сивариинна фукьан ккудучIвуза,
Вари зур кьюрдди саб мярх укI хуру кIури йигъан?

Ич гъулаъ жигьиларик узутIан дарин гьамци:
Наади вушра гъягъюз аьхю адмийирихъди?
Ав, буржлу вуза, тек хай намус дуфнайиз кIулиз,
Сарсана ужур ляхнихъи гъахьнуза совхоздиз.

ПIякьлюкьяр эбелцниз уч-чIвеъ апIурайидариз,
Кючейиъ батIрарикан даграр апIурайидариз,
Ликриккан бялур "пялч" бязидарик кебчрудариз,
Асулна аькьюл чпин хахариъ тIапIну ккундайиз.

Даргарилан ултIурччвуз гучIури айидариз,
Машнакан ктригъуз маргъ ккудубкьурайдариз,
Чепюшди имбу, лижахъ дурушу жигьилариз
Ижми кьюрдар ярхи уьмриъ духьну ккундайиз.

                ***
Лизи айрупланди наанди гъахидикIана?
Аршариъ аза, мяданлу Урал хътипну, магьа.
Хилин гагьси дюзмиш дапIнайи берейиинна,
Фила думу шид-завар рахури дубсдикIана?

Жикъи кагъаз гъибикIунза "рукьан луфран" фуниъ,
Абйир-бабариз, армияйиз гъахурайири.
Йиз ккунидариз саб-кьюб гафна саламар кайиз;
Чкиди жангар ишкIиъ ипуз юкIв гьялак дубхьнайиз.

Гергми улдарихъ, кьамкьариланзина гъивнайи,
Хъадар ихь хуларинси перде-тулламйир цIийи.
Кьял хъабхъришв гатIабхьру, зики деъру курсйириин,
Алдар накьиш халачйир табараран эллерин.

Хил кивган ихь улдаригъ гъядрубсиб гюзгдик кьюжли,
ТIарпI ктIубккуйи маргъ гъивубси, хьцIур градус аьхълушни.
Дягь тайгайин гьарган чру рубарсдар кIажарихьан,
Жигерари няъ гъизигнийиз, гьам - кюкйирихьан.

ЙицIусаб километр деринариъ улар айиз.
Рюкъдин ранг али дифар, кIанакк ккайи, гъяркънийиз.
Узухъди дагълар йиз ватандин хъергну гъюрайкIан,
Ишара туври Кавказдин ягъли кIакIарихьан?

Хабаровскдиъра бина гьич зат бивбанди дайча.
КIан-кIул абгуз Союздин хъана тина гъитIирхча.
Татарин проливдилантина ултIурччвну,
Кьибла Сахалиндин жилари учу хялижв гъапIну.

Минди аъну, штуккан ккажагъну, тинди адаъну.
Ич адашди гъадагъу палтар узлан илдитну.
Салдти, гъюнариин чIилли чIулар али гъатху,
Жерге дапIну, учу казармайиз хъади гъурхну.

Гъарабх солдтин вахт, бизар мабшан, чкиди гъарабх.
Меэлди дарда жигьилариз мициб му саягъ!
Ахтармиш мапIан фици гъушнуш кьюб хьад, кьюд йис.
Гъахьундарш увура илтIикIидива тур эскриз!

Ичв тIалаб вуди ктибтурза узуз гъабхьибдикан.
Служба сабси шулдар вардариз армияйикан.
Ухди мяаьлхъянай, нирлан ултIурччвайиз сабан,
Хъа, саб дирбши гья-гья йиварчва гъабшиш учвхьан!

Аьхю дару лениндин хулаъ ич казармайиъ,
Гьар жюре миллетарин баяр уч духьну айи.
Зарафатар гъушу гьядисйирикан апIурайча;
Рягьятвалихъинди эргнайи жанар хъирчнайча.

"Рота, ликтIинна йихьай! Фатеев гьергну!", кIури,
Жвар ккайи деневальнийди урчIарихъан гъапи.
УлтIурччнийча курсйирилан, кьюларси, жаргъури,
Хъергча Фатеевдихъ наанди гъушнуш, агури.

Учу думу сабан агурамиди, пузачвуз,
ГучI дубхьну, рукаригъинди батаси гьаз гъергнуш?
Гъубшу меъли службайиинди дугъан кIурзачвуз
Командири кас хай кади вердиш гъапIундар буш.

Фатеев мюгьлет гъабхьи вахтна учхьан гьитIикIну,
Частнаан гъвалахъ хъайи шагьриз гъяри гъахьну.
Гьамцдар кур тIулар  апIувалари, ибилисну,
Дугъу чаз ккуни риш урус, Ногликириъ гъагну.


Кьадарсуз пис вуйи ляхнар дар, гъит гъайгъушин зигри.
Жигьил вахт гъябгъюра, аку уьмриз чара апIри.
"Гьаму айина-адру риш гюрчег хурза швушвди.
Гъамшваъ гъузурза, - кIур, - гъафишваз кьяляхъ дурушди".

Учухъди машквар йигъ гьапIуз ккун гъабши гьял дайи..
Жиниди казарамайиан шагьриз кюч гъахьнийи.
Гъяркъган гьяйран шлу шуран хулазди диш гъафнийи.
Раккарихьна кьюредра сеирназ удучIвнийи.

Риш почталионди ляхин апIурайир вуйи.
Иждин ролихъ, сундукь хъайи, деайин шулийи.
Ккунирихьан-ккунирихьна табшуругъар гъахуйи.
Гьамус дугъкан вардиз хабрар ерхьури гъахьнийи.

БицIи шагьрин кючIириъ адмийир цIиб духьнайи.
Вари хизан-кIул'инди Тым нирихъна душнайи.
Фатеевна риш ичIи "восьмерккайиъ" эънийи.
Катанглириз гъябгъюрайи рякъюъди хъапIнийи.

"Волга" - ГАИ илтIикIрушваъ уларикк ккархьнийи,
Зарбди хъапIрайи шуран машиндиз къаршу гъюрайи.
Дугъан рулиин али хилар гукIни гъахьнийи.
"ГАЗ" кьюридра имиди рякъюккинди ккабхънийи.

Гьар жюрейин гьарсабдин аьяндар вушра фукьан,
Дугъаз чан жан къаршу шулу гьитIибкIурайиган.
Гьамци, шуразра, хъапIрайи ихт'яр дару машин,
Гюл жанар кьюриддизра ликIар хьну дугъужвну чпин.

Аьжаб аьгъячвуз, арда ккитIибкIну цIийи машин,
ГАИри гьич сабанра улариккан гъапIнийин!
Дурари тамарзлудар гъидисну, зиян дархьи.
Фатеев гьамдин гьякьнаан ротайиз духнайи.

Командирин улихь куцухну дийигънайири
Жаваб тутрувди, гъухар дерццнайиб тасдикь апIури,
Ихтияр тIалаб дапIну, гьялакди шид убхъуз гъушну.
Милицана командир чан кобинетдиъ гъузну.

ГукIунди жан тIафлинси, гъарпуз дубхьнайиганси,
Явашдиси кабинетдиан чав учв уьчIюгъну,
Думу, шид убхъуз дурушди, ухьуз аьгъюганси,
Жвар ккипну, икриз гьергну, улариккан гъудургну.

Гурбагур, забор вуйибси, частнан айитI адар.
Варидарихьан гьерхунча, саризра гъяркъюндар.
Гъябгъюрайи вахт гьебгуз гъидритди гъивча бургъжар.
Ликариккан гъапIнийча гъирагъар, гьарар, кIажар.

Гъати укIар: пялкьярна варжйир дитIиршну ади,
Таза кфир шил'ин алахънийза аьгъдар-аьгъдарди.
Хилар, машар учвIру бецер апIбахъ дилигди,
ГатIархьнийза ярхи чIапплар шагьурдин патазди.

Рякълан улдучIвну, лап цIиб уз кайи машнакинди
Рукьайиз узу, зарб-аьхю пIакь гъапIну дишлади.
Гьарччул жвурнахъинди гьяркат кIул илтIибкIайиз,
Трансформатордиан укIу кмар гъяри гъяркънийиз.

Дакьикьа улдубчIвайиз зарбди дуфну хъуркьнийза.
Заборилан трансформатордилан илтIибкIнайи,
Ягълиб вушра, хъажаргъну дирбашди ултIурччвнийза.
Ккуртт чIябгъну гъяхъза варжйиригъинди азагнайи.

Фатеев тукнан телерихьан ярхла гъяркънийиз.
Фун завузди дахъну, машар, хилар мухрар дургну.
Дугъ'инна жан гашу жанаварси диш гъабхьнийиз,
Чкиди гьава тIапIуз гъурдлариъ, ришвури имдру.

Му сяаьтди мушвахьна газафдар уч-гъварч гъахьи.
Ликар хилар мина-тина турччвуз хъюгъну.
Кьан дарапIди духтрарин бицIи машинра гъафи.
Фатеевдихьна лизи халатар багахь улучIву.

Мугъаз фу гъабхьнуш гьяракатниинди аьгъю дапIну,
Саб шлу чара-фида апIуз дарман жандиъ убзну.
Ич кюмекниинди гъадагъну машиндиъ итну.
Больниццайиз узуна командир хъади гъурхну.

Духтрариз учхьан шлу бакар-кюмек апIурийча.
Гагь-гагьнак кислороддин гута ушвниъ уврийча.
Хилин гагьар мухриин иливну тIурччвурийча,
МичIли гьава чан гъяцIли бедендиз йивурийча.

Гараватдиин алириз кьюбсана руб гъиву.
Саб гьялналан амкI утIубччвну, явашди гъиришву.
Ротнийди дугъан кIанакк ягъалди гута ккиву.
Духтрари гъюдалди гардандихъан табар гъитIиршу.

Гьич саринра хиял дайи гьамциб дубхьну жандиз,
Лап кIару шюкьси дургну, чIивиди гъузур кIури.
Духтрари узуз лап кIваантIан баркаллагь гъапнийиз,
Вахтниинди сапби лазим кюмек тувва, кIури.

Хябяхъдихъна Фатеев чан фикирназ гъафнийи.
Тарс улар тIаъну ич терефназди гъилигнийи.
Командирихьан кIашар - маш тинди гьибицнийи.
Аькьюлсуз гафар дугъан ушвниан удучIвнийи.

Чав гъушну, палатайиъ узуз гъуз дупну ротнийди.
Фатеевдиз чакан ктибтза чан тIалабниинди.
Хъасин узузра, деллури, кьутIкьли люкьнар гъапIну.
"Узу йиз йикIуз гьаз гъитундара, Хамхар!" - гъапну.

Дугъан узукди гъапIу "тяркьяр" учвуз гъеерхьнийиш...
"Му къарагюн дюн'яйиъ" хьуз ккундайи яшамиш.
Гьаз гъапиш, дустагъдиъ итну кIури чаз ккуни риш,
"Йиз думу дару уьмур гьаз ву, ибшричав батмиш!"

Йиз ккарцру гафар каатIишра, гьич дугъак карсдар,
Чан аьжузлу пуч уьмриъ узу дапIну тахсиркар.
Сарун узу мугъкан гьапIза? - гьяванатарикан ву.
Мяаьш хьуз жандик кайир  дар, чан тIарам абдал ву.

ФужкIа гъяркъюнчвуз, чIварчIвли ичIаъ учв ахъган,
Тукнан пис телерихъан хъичIихрур, удучIвуз даршлуган?
Ав, Фатеев исди айи, трансформатордихъинди
Гъюрайи, кьюбиб хилари хъичIихну симарихъан.

Мугъаз жара жикъи рякъ ужу шлу гъибихъундар.
Дюн'яйиъ хуш мюгьюббат айибдикан хабар дар.
Эгер думу риш чаз гьадмукьан зарбди ккундийиш,
Дустгъарна жазйир дурариз гьич хьидайи багъиш.

Больницайиан сагъ духьну удучIвбалан кьяляхъ,
Дугъри хъахънай ву дупну гъапIнийи бурак.
Чан гъахи баб-ватандиз гъягъдарза кIурур кьяляхъ,
Гьякь вахт ккудубкIайиз, гьаънийи явну печать гъвалак.

Яраб узуъ юкIв адаркIана гьамци ккун апIуз?
Йиз мюгьюббат наан абгидикIана жан хъапIуз?
Даршиш дугъанси хъубкьну йизра яш дубхьнадарин?
Ригъдиз улар тIаъзугу - узуз ихт'яр адарин?

Марцци мюгьюббатди юкIв абцIнайиз - мутму дару;
Мич кимдариз. Хъа мутму дарш фици абгуза зу?
Фикир мапIан, бикIурайир, лазим вахт айиб ву.
Думу бахт ву; чан-чав хилиъ убчIвидияв мюгькамлу.

Ваъ, узу ктисударзу; дидик ниъ капIну ккунду.
Хъа Фатеевдиси узу дарапIруб аьгъязуз.
Ав, выходной йигъ гъюбси, шагьриз кудучIвну ккунду;
Хъа мицир аькьюлсуз ришра дарагруб аьгъязуз.

"Товариш командир! Узуз ихтияр чава шагьриз;
Багахьлуйириз таза шиклар хътауз, йивуз гъягъюз.
Дурари тIалаб апIура, лап ккарагурайиз!"-
КIури гьерхза. Ихт'яр тувзуз, хатIа кади дяргъюз.

"Чухсагъул!" Мюгьлет тувнамиди кушв-кушв ккивунза.
Йиз маариъ жара хайирлу хиялар тIаъну.
Ногликирин гьарсаб пIипIнаъ учIну удучIунза.
Хъа мюгьюббат гъибихъундарзуз, зу мюгьтал апIру.

Гьюрйиригъ дицир гъядру, шуран шикил кIваъ айиз.
Му шикилди узук йигълан йигъаз гьевес капIра.
Улерикк ккархьру шубар гизаф батIул духьнайиз.
Фукьан кфирдар дарин - чпин улерихъ ширар хъатIра!

Тинди илдициш, гарцIлар'ин хюйир алатIура!
Кьюб лик алдагъну за гъашиш - хушлу кшар хътатIура!
Хиял мапIанай дурари шибар - "алдатIура"!
КIвантIарилан химияйин "хацар" ултIукIура!

Уччву хьуз ккунди улчIвмарин чIарар удутIура!
Жигьил рангариъ чпин кьаби кIулар итIишвура!
Писписар кIару тушдихьди бегьем тIиршура!
Хъасин гъямпIси, аьмпар яваш дарапIди лицура!

Фатеевди гьамцдарикан фици ктагънийкIана,
Устайин жазнаккан ккудучвIу бакар мутмйирси?
Мюгьтал машан, ихтлат бикIурайир, ккунийкIана,
Хьуз вардин тIяъмар барабар сабсдар явубси?

Йиз кIван шикил, узу фурслуди дицуз гъитрава.
Хъа увуз фици зарафат-тамашйир апIуза?
Яваш, аьламатнан хиял йиз келлейиъ апIунва.
Хъа гьамус абгуз гъит, фунуб вуш дидхъан хъчIихуза.

Культаварарин магазиндиз ликари хъчIюхнийзу.
Шей'арин жергйиригъян кларнет абгуз дицнийзу.
Кларнет гьаз? Яв ккунири гьадму гъапнийин увуз?
Ваъ... Агъю гъабшизуз: дугъу мукьмар кIваъ тIауйиз.

Пагь, фукьан тафаватлу гьядисйир шулдарин!
Саб фила вуш ич адашди ерина жарабдин
Камарча гъадабгъну: "дубгъ, - гъапнийиз, - йивуз мукьмар!"
Ккунири кIваин апIин кIурайиз гьадму вахтар.

Сиягь хьуз ужуб, арда мушвариъ думу шулин!
Мушваъ хьуз, гилякариз* тяаьм аьгъяйин дидин?
Кларнет дарш, тмунуб хай шлу мутмуриз лигну ккунду.
Мукьмарихъ убгурайи юкIв дябхъюз гъитну ккунду.

Йиз, му тукандиан удучIвурайирин хиликк,
Гъидиржну магнитофондин шубуб кассета кка.
ЦIийидар ву, сабан фукIара кадар дурарик,
СацIиб вахтналан пидизачвуз, жавагьирар ка.

Кассетйир бандерольдиъди гъулаз хътаънийза,
УзутIан яшлу, игит, намуслу йиз дустрахьна.
Себеб? Жан адабшвру ширин мукьмар дикI гъапнийза.
Лайикьлудар дидикIну кьяляхъ хътаънийи узухьна.


_________________________
*Гилякар - Сахалиндин саб миллет


Кюгьне магнитофондиин илдицза кассетйир.
Сахалиндиъ уягъ гъахьи табасаран агьлар.
Дидин лентайик узук гьисс каъру насигьятар
Кайи - йиз машгьур дустарин зирек гафар-чIалар.

Хъана, дидикIнайи йиз пак дадайин сирари,
Узу чан гъвалахъ халис хъайибси мялум апIуйи.
Ибариз ерхьру, гьяйран шлу, мугъамет мукьмари
Узлан якьут-мержан нурар аьсриз рагъурайи.

Тарихнан вакил! Гъит, чан якьинтIан пуз шулзухьан,
Кассетйири узу гъюрхну бала-хатIайихьан.
Баркаллагь йиз гъуллугънаъ гъаши, лигим тай дустраз,
Йиз кIваъ  абйир-бабар, масан табасаран, тIапIбаз!

                ***
Гьамци шадди варлуди вуйиган, фукьан чкиди
Халкьарин такабур уьмрар шулдарин гъягъюри.
Армия ккудубкIну ич совхоздиъ гъилихунза.
Хъа меркездиз экзаменар тувуз гъафунза.

Армияйиъ гьапIрайи девир шекерси даршра,
Дафтрариин сельхоздиъ учвуз даим кьаст вуди,
Йиз дамамариъ кьувват зяиф хьпаз дилигдира -
Элеъну шуйза лап дикъатниинди урхури.

Хул'ан гъягъруган адаш-дадайиз гаф тувунза:
"Гьаму ражари чан гьапIнура душвак кучIвурза!"
Йиз дилавар адаш, узухъ шак алдарди хъугъну.
ЦIару гъуландарин умуд сарун узкан ктабтIну.

Адашди гьамци гъапнийи узу апIруган рякътIин:
"Халуйихьинди дерг, йип хизандихьан саламар!..
Узхьан адмийиригъна гъюдучIвуз шлубси апIин,
Студент яратмиш хьуз, духну кIваин гъушу вахтар".

Шагьриз гъафир майларихьинди улукьундарзу.
Дишла общежитияйиъ еремиш гъахьунзу.
Душваъра гюлюшан дуланажагъра гъючIюбгънийиз,
Фуж алчагъ гъаних гъахьнуш, йиз мутмйир гъудургнийиз.

Сабпибдиан йиз зигьим "юкьубдиз" тасдикь гъапIза.
ФукIа дар, цIиб явашди йишвлан илдишвураза.
Вара-вара гьялак хьуб хай даршул, сабур апIин.
Архаинди яв дарс дубгъ, лал дархьуз, кIулиъ тIапIин!

Угьт алдабхъну, устлилан къабпи билет за гъапIза.
Аьлимди кIаж тувну йирхьубпи курсдиин дитза.
Билетдик дикIнайи шубуб суалнакан кьюбдиз
Ужуб жаваб тамам вари маш кабцIну гъибикIза.

Гьич келлейиъ убчIврадар шубубпи суалназ жаваб.
Зигьим, душваъ тIапIуб, гъабхьнийкIана дидкан кабаб?
Умудлуза "кьюбдиз" шубубкьана дивуз кIури.
Фикрарик дусназа йиз нубатназ ккалигури.

Аудиторияйиан абитуриентар
УдучIвура шадди, кIвантIарик инчI кади - фурсар.
Аьлимди зу адаъну гъидиснийиз жавабар,
Хъюгъну кидибт кIури, кайиганси барабар.

Уз'ин суалар алахьну саб-сабдихъди хъана.
ФукIа пуз шулдариз мелзнахьан, фти дибисна?
ЦIин ттеннианси амкIун ялав гъябгъюразулан.
Фила кьимат дивну гьадаидикIан чан улхьан?

Адагъза документар уларилан нивгъар гъяри.
Алахънийиз халу баруйихъанмина гъюри.
Хил тувну, хуш-беш дапIну, думу узхъан хъчIихну.
Йиз машниинди уз'ин улубкьуб аьгъю гъабхьну.

"Гизаф дердер мапIан, хтул, имияв бахт, уьмур гъюз.
Гъит документар подотделенияйиъ учIвуз.
Яв ният узуз аьгъязуз, гьапIнура урхидива,
Уьлкейиз адлу аьхю первер адми хьидива".

Му гьисслу гафар ич халуйи узуз кIуруган,
Русвагь духьну, зарбди фикрарик кахъну дийигъза.
Институтдиз зура хъади гъягъюз ккун гъабшиган,
Дугъан гъвалхъан тахсиркар вуди, кIул ис гьудучIвунза.

Фици улупуза хъана "кьюб" дубхьну хизандиз.
Дустариз жаваб фици тувза, гъулан агьлариз?
Гъалиб фици хьуза йиз аьвам усалвалиин?
Мегер узу адашдиз аьхир гаф тувундайин?

Гьаму дюшюш гьялназ хуз Гаджиевдиансина,
Ликари сирнав апIурайиз дерднан дагриин.
Фици гьипза беден къурлу Кьаркьулилансина,
Йиз ву кIуру гьял-гьисаб гьич илмидруган  дид'ин?

Наанди фаркьат шулуш, ерцIуруш... гьапIдикIана?!
Фу апIуруш аьгъдарзуз, симарикк ккурсдикIана?!
Эй учву, йипай! узу чIурхуруш, йиц кмиди  жандик?!
Му няна гьял фици кабсдикIан узу йиз аьсрдик?!

ЮкIв гъазниъ айиганси йирккаригъ тIубччвурайиз.
Жан ягъал гъарзариин алиганси рабхурайиз.
Файда кимдруган узук, рюгь утIурччвну гъушнузуан.
Маар йиз герек дарзуз, ажагъидикIана кIул'ан?!

ИлитIнайиганси айиз ккюлериин гъалагънар.
Яриз ерхьурайкIан уз'ан гьюрхрайи гъиллигъар?
Аннамиш апIин, эй Мюгьюббат, дустраз кюмекназ гъабч.
Сикинвал тувру, ужу шлу хиял йиз келлейиъ абч.

Рукьан рякъюн вокзализ гъафунза эллеригъна.
Скамейкайиин деъну лигураза гьарсар текназ:
"Гьатму кас гьязур шулайир вуйкIана дяхнаригъна
Хъуркьрайи? Хабахъ хъайир гъагъиди дайкIан дугъаз?"

Ужувлар мина-тина гьаз вуш гьялакди а.
ГьацI пай "битIраъ"  эъра-эдеура, гъяра-гъюра.
Я Фатеевсир гъядар дураригъ, гьарайнахъ хъа.
Я узусир гъяркъюндарзуз, гьар чиб-чпиз аьлхъюра.

"Йиз гъултгъарихъ пул цIибтIан хъимдар - ягъчIвур манат.
Фунуб абад шагьриз хьидикIан узу аманат?"
Гьаму пулиз гъилигу йишваз гъягъюз ккундайиз.
Яв бахт душваъ абг кIури Сари улупурайиз.

Картайик Днепропетровскдиин тIуб иливунза.
Гьамушваз гъягъюз йиз гъурбан жан тIурми гъапIунза.
Кассайихьна шураз билет ча кIури зу гъафну,
"Гьич фукIара адар РостовдизтIан саб" - жаваб тувру.

Саб билет  узуз, му рангнан тIуруйигъян ярхи
Ккубкьунзуз, Шикилди дубхну узухьна тувганси.
Мумкин ву, гьамди узуз аьгъдру Бахт хурийкIана?
Мумкин ву - гьялнаан узу адаурийкIана?

Шли гъапнийи, сарди вуза, ваъ, кьадардар вуча:
Узура, йиз кIваъ айи ярин шикил, Мукьмара.
Кьадардар вуча, кIул'инди ляхнар апIурача.
Эъну ацIу "битIраъ" Ростовдиз гъилижурача.

Армияйиъра поездиъ гизаф гъеертунза.
Амма думу барбтIиъ гьамцикьан гьяйран шулдайи:
Улдариан лигруган Деркку-чIимир рякъюйиз,
КIвак карснайи шиклин гъирагъарилан йивнайи.
Гъахура поездди узу шлихьна Ростов-Дондиз?

Багахьлу адариз, хялижв, яр, дустар адариз.
КIекки гъвандиъ дахъ апIур кIури гъеебхьундариз.
Дондиинна узу лепе йивуз гъягъруб аьгъдариз.

Икрам увуз, Ростов, кьабул апIин харжи хялижв!
Наан дитуз ккава, улуп узуз еремиш йишв?
Рази дарна, даршиш табасаран кьабул дарнуз?
ГучI мапIан, яв аваза дуфназа артухъ апIуз.

ГачIинган кутIуршву хулариъ электролампйир
Дярхъяйиз илкI али перрондиинна алзагнийза.
ШейтIан урариъ аьламатнан шагьриъ учIврайир,
ЦIимццарин гумбтиъси, "селеригъди" гъудургнийза.

Гьерхри, наанди дюз душну ккундуш урсарихьан,
УдучIвнийза трамвайин кьюб карсу цIарарихьна.
Узуз сабпи ражари бицIи вагъун гъябкънийкIана?
Дарш узу дидиъ гьаз эъдар, русвагь духьнайкIана?

"Кьялан базар" мялумат дебккнийи микрафонди.
Кьялан вуш, шагьрин кьял ву кIури удучIвза чкиди.
Убгъурайи ригъди узухъ сирин хъюпбанди дар.
Я къир улубзнайи майднар, гъи кьяши шуз ккадар.

"Бюро трудоустройство" - мициб айиб аьгъдайзуз.
Мицдар гафар, аьрзйир кайишв'ин алахъундайиш.
Гьар шлиз вушра ккундуш, ляхниъ уьмрин жилгъа бисуз,
КучIал дарди кIурза, бахт бихъурчвуз, гьамшваз гъафиш.

Узуз таниш мяшиаьт вуйиганси бюройиъ,
Якьин ляхнихъиси учIвнийза ихтиятниинди.
Кадровикдин улихь, цIару сакъал цабхурайи,
Деъза, хъюхъниин али аьйнийириз лигури.

Документариз лигбан кьяляхъ йиз, дикъатди
КIвантIар хъучIухну, узухьна дурар гьачIаккнийи.
Гъапнийиз: "Учетнаан адарияв адаъну,
Гьич саб кесп ктарвук, ляхин адариз увуз тувру".

Гьялнакан зарафатсуз, ктибтза улубкьиганси.
Йиз ихтлити гъабши дугъак гьевес капIруганси.
Мидлан гъайри, Аллагьдизси хъана ккарагунза.
Аьхир гъидкьарин заводдиз касдин бали гьаунзу.

Урарихъ заводдин алахъзуз Иван Петрович.
Чан кабинетдиъ мясляаьтнан гафар гъахьнийич.
Шубубпи филиалин начальник узухъ хъугъну,
Документар хас вуйи къайдайиз хурза кIуру.

Саб гьяфта бегьем гъубшундариз ляхнар апIури.
Таза дустар - кьаби урсар, кIваантIан гъахьнийиз.
Ляхнихъ зигурайи жафайиз чухсагъул кIури,
Йиз набат аваза заводдиъ либхуз гъитрайиз.

Гьар узу хъюгъю ляхин къайдайиз хрувалиин -
Рабочйир гьяйбатлуди узкан улхури шуйи.
Мастер-шубарихъди узу апIру зарафтариин
Чпин кIван мурад тамам гъапIубси, аьлхъюри шуйи.

Сивар даргърусиб кьюркълин цIихьан кьатI апIуз шуйиш,
Душмнарин дюшккюн писвалари гъайгъу зигуйиш,
Кьашарикк ккабхъган му дарди, башкъа вятI бихъуйиш,
Инсандин фагьум чан жилгъайиъди гъябгъдайи диш.

Фагьумдин кьадар сеэрихьан ебцуз шулин?
Иблисдин мурзарихьан думу гьадабтIуз шулин?
Шлихьан хьибди думу саб йишвахьинди гъварч апIуз?
Шлин кьудратниинди шулаш думу рябкъяй учвуз!

Мягьрум гъахьундарза, дад гъюразуз гъалатIнакан,
Узухъди ттибкIуз даршлу, ккудубкIурайи йискан.
Йигъан апIури шуйза, газет-журналар хилккан,
ТIяаьм ктабгъуз ккунди хабрар, табшуругъарикан.

Гаш фагьумдин тямягьвал: хайир ктабгъувал вуйиз.
Диди гандриж бедендилан алдапIури шуйиз.
Мяаьш мялумат "Хябяхъдин Ростовдик" гъябкънийиз.
Кьабул апIурамича, кIуруб, вечерно РИНХдиз.

Тямягь дици хъимдайиз, заводдиъ лихурайиган,
Рабочйирин тяжруба коллективдиъ ахърухъан.
Узу адашдиз туву гаф тамам дапIну ккундарин?
Мажбурну тIурччвурайзу, кIури: "КучIуз хьибдайкIан?"

Узуз айи вахт, сентябрин йицIурдизкьан вуйи:
Документар лазим къайдайиз духну ккундийи.
Петровичди асас ляхнин хай кюмек тувнийиз.
Институтдиъ дурар палансуз кьабул гъапIнийиз.

Икъиш ужу шул, ярхи апIбакан тIяаьм адар,
Иштагьнакан неззет кадабгъай, урхурайидар.
Сабан узу туврамиди чIуру экзаменар,
Идара апIинай жара ичв ният, хиялар.

Ростовский институт народного хозяйствайиз,
Тялукь вуйиганси вари экзаменар тувза.
Сабдиканкьан асиллу дарур, тягьярназ гъяйиз,
Аьхир, студентвалиъ лягълягъ мурмрар дарди учIвза.

Ккебгъну августдин кьюбпи гьяфтайихъанмина тап,
ЙицIусабпи вазлин аьхирин йигъарихънакьан лап,
Гьисаб апIинай, гьаз мукьан гъугърумар гъарахнуш,
Хажалат, хатир, вафалувал, узуз гьаз гъабхьнуш.

Сларин, малар-марччарин гъидкьар тIиршру заводди,
Ццаварсдар кьюд йис гъидиржвну йиз уьмриан диди.
Гьадрар бахш гъапIган чаз, узуз биз'зи гъапIундарин?
Жарадарси узу вытрезвительдиъ итундарин?

Лихуб, илив урхуб, илив мукьам ва мюгьюббат,
Саб йишваз - жвуван бедендиз ву бегьем кбалгрудар.
Лихуб,  уьрхюб, хъугъвал ва масанвал гьар бабат
Гьарсаб йишваз, ухьуз ва жандиз  ву хай вуйидар!

Хатир апIури шуйиз мяишатдин агьлари,
Хъа фтиз: узуз, хилариз, яриз, даршиш фагьумдиз?
Гьич жара хиял мапIанай, чIюркьяй гъурдар дири -
Агъайи узуз тувнайи вуйи тербияйиз.

Агу гьерхай узу фицир вуш йиз адашдихьан -
Зат тухъ шлур дарза му мициб гьяясуз уьмрикан.
Гьякьикьат фагьум абцIуз гьунарар ктарзук дугъан.
Хъа йиз гьунарар йиз гъурдаъ айинхъа апIуз гьан?

Тахсиркар гъахьнуза гьамкьан вахтна диришвди.
Ростовдиъ ади абйир-бабариз кIаж дибрикIди.
Фици нивкIар аьгь гъапIнуш аьгъдарзуз дурари.
Касибарин гъургну жанар тарс худ капIрудари!

Хабар-ятар адарди ноябриз августдихъан,
Мялум Махачкалайиз урхуз гъушир гъудурган,
Гъашиш ичв велед гьамци, жанарикан гьапIрийчва?
Имбурариз гъваларихъ йишв хулариъ гъитрийчва?

Гъяркъюнзу гъуландариз меркездиъ имиди.
Зу агуз милицайиз арза гъузну турувди.
Хулуйихъди гъахьнийза аьхиримжи гюрюшмиш,
Адашра дугъахьна дуфну гъапIнийи ахтармиш.

Ибарихъна дарфи думу вахтари дурарин,
Гафар-чIалар, футнийирна нярс агьрар имийин?
Хъял кайидари гъапну ичдариз: "Бай утIуккну!"
Манкъа мурдлари: "Думу Каспийикк ккахъну гъакIну!"

Асул, гъир'ят хъминчвухъ, фтикан ктаъдар вуячв жанар?
Дурарин дурар наънан ва гьаз ву ктагъурайидар?
Эй Аьлипаша, Хамиса, гьаз Ляхлаъ гъахьнучва?
Ичв кIул'ин Алирихъди гьаз сабси гъузундарчва?

Къифриан гъюру дицдар мумрмрарихъ шуйчва хъугъри?
Дурарин къуру пIурпIрари ичв фунар атIуйин?
Шми, кфир лягья чпин ширин мелзарикан крубзури,
Ихьдарик кабтIуйин? кIаркIтIихъ бархлиин дабтIуйин?

Ярхла вилаятариъ ашра шуйзуз ебхьури,
Пихрихар апIури кур рижвари сакьюдарин.
Фунуб рюгьнан метлеб тамам апIурайидар вуйи?
Ихь гъарднарикк маллайин гьякал ккибтIри кьюлтIарин?

ЧIягъчIгъярин чIуру чIигъар чIалкIнакIаригъ гъярсруси,
Ккагъуз даршлуган дурар чIурхуйи чIяппрюхярси.
КчIюгъю чIухран чIарар жаг'ан гатIахьу чIюрхярси
Дадана-адаш хътIюкьюйиз чIив аьгъдру ч'чIариси.

Гьюлихъ арда жавагьирар чIвакIарихьан жара,
Жвуван багьа хазнайизди апIуз даршлур шулин?
Биши раццарсдар ушвар шафхъан унтIахъна гъяшра,
Арда мурдларихьан регьбрар, чпин хлинццикк ккауз шулин?

Гъит, цIузар апIри тIарашчйири удубтIру иман.
Гьамус сузйириз иб шли тувру гъарх дубзну мелзналан?
Давди кьяши машанай, учу учвусдар дарча.
Ичв хасият кичIибкьай, дидиз аькьюл ккипарча.

Уж'вал вардиз кади тувнайиб ву, йихь дидин тай.
Тгъанра, явра, къугъанра, йизра - вардарин ка пай.
Гъача, сабишв'инди хъюларилан ттугъ алдатухьа;
Гъюрай уьмрин архар дурарихьан марцц апIухьа.

Авадан ибшри ихь гележег - саб дуланажагъ!
Кюмекназ гъюрхьа гьар чиб-чпиз сабси гьарай-чIигънахъ!
Мюгькамди йибтIухьа дурарин кIул'ин мяъши тагъ!
Йихьай, инсанар, сар сарин чарасуз гъайгъушнаъ!

Тухъди хусусивал беденди тувбанди дайиз,
Узкан хабар-ятар даруган абйир-бабариз.
Ич хизандин кюмгърихъна узу фила гъягъюйкIана?
Шадди гъуннуариз узу улар фила тIауйкIана?

"Ростов - Бакуйиъди" "дудургнайир" кюч гъахьунза.
Гъул'ин гьяйран духьну Кьярквуккансина ккучIвунза.
Бегьем фурсари ацIнайир жиллан тIирхурайза.
Йиз багьаллудар рякъюз гьялакди худ туврайза.

БицIи чуччуз ЦIангар гъяриъ палтар урччурайи,
Гъярдун чиркарихъинди узу гъюри гъяркънийи.
Нурар ерчури, гатIахьну, чарчар тIиршурайир,
Зегьди жаргъури дуфну ишури зук кархьнийи.

"Гьаз ишурава риш?.. Ихь хизандин гьял йип?.. Мишан!"
"Дерккуз дарши гъярай цIадлар вуйиз шадвалиан.
Жараб дарш учу увухъ, аьгъяйвуз, гъургнуш фукьан!
Адашра кетIерццну больницайиз духна гъул'ан".


Дишла гъугърум завар рахуз хъюгъю бедендиъ йиз.
Дюднигъянсина цIийирсдар кру кьюлтIар гъягъюйиз.
Гьаму гьялариъ фукIара дярябкъди гъабхьнийиз.
Адаш рякъюз ккунди аман кIваан гъудубгнийиз.

Гъараригъян гъюдучIвайиз хуку, алдакнайи,
Дада, сабпну зу гъяркъган, къах духьну, хянакк ккайи,
Бети дивну гюн гъаши, ликариин алдарди.
"Жан, жан йиз бай!" кIури узу чан хабаъ тIаънийи.

Дадйириз чпин веледартIан сарун багьа мутму,
Мумкин вуйин хьуз? Я гъабхьундар. Фу девриъ гъабхьну?
Бализ чан дада рякъру шадвалтIан айиб вуйин?
Ухьуз гьюрматна мясляаьт'тIан ккуниб имийин?

Ич мягьла раккарихь узлан илтIикIну рут гъаши.
Наан айва кIури, институтдик кучIвнуш гьерхри.
Йиз гьякьлу жавабариин дурар рисвагь шуйи;
Хъа тинси дийигънайидари хяртIар цIахуйи.

Гъуйин шямгълариин дуснайи луфар-гъушари,
Зурнийин назук сесниинди хушгел апIуйиз.
Дурарин узукди улхурайи "чIяв-вичI" чIалари,
Тарсариз аззар вува кIури хабар туврайиз.

"Я дада, гъач, гьамус адашдихьна улукьуз гъярхьа!
Ктисуз шулдарзухьан рякъюз ккунди, гьязур шулхьа!
Йигъар хябяхъ ву кIури гучI мапIан, дирбшар вухьа!
Сюгьриз Махачкалайиз болницайиз рукьурхьа!"

Кьюрдуз гьязур духьнайи жилар ккилигури а,
Гъула раццарихъ деъру жилариз ктарди вижна.
Машинди дадана зу гъахруган Хьаржгъянзина,
Габнарин швтIрумин мукьмари абцIуйи кабина.

Эллер уьлин суфрайихъна уч шулайи вахт ву.
Ярхи йигъди эргнайидар рягьятназ хру гегь ву.
Вилусди гьяйвниин алиганси гъахурачу.
Уткан гафар апIурайзуз дадайи ккарцру.

Гъаравли учу учIвуз гъиту болницайин икриз.
Дишла, адаш, кетIерццнайирихъди дуснайир
Гьарарикк багъдиъ кIажарилан чиг улдубчIвайиз,
Манзил цIиб даршра гъяркъюнзуз, сюгьбтар апIурайир.

"Гъюран мархьси" уларилан нивгъар диргъурайиз.
Узу гъяркъюбси адашдин машналан гъюрайи
Йицру яман нурари, йиз гарццлариин али,
Завун шадвалин цIадлар, ялавназ илтIикIнийи.

Адаш деъну гъузру цIиб чахьна учу  хъуркьайиз,
Аьлхъюри, жикъи жавабар туври танишдариз.
АцIну лигури багахь улучIвурайидариз,
Гъудужвну, чан гьарганси дугъу хил гъючIюбкьнийиз.

Аьгъяди йиз тIапIу ушвниан удучIвру гафар,
Гъапнийи дугъу: "Сарун сагъ гъахьунза, фукIа дар.
ЧIвенитI ккудубкIру йигъ вуйиз... Йип, Рашид, яв ляхнар.
Юкьуб вазли гъул'ан душну нашдиш яв гьунарар?"

"Гьунарар адарзуз гъапIдар", - кIури адашдихьна
Гъултгъихъан хъадабгъну студенческий билет тувза.
Дугъу сабпи ражари гьамцдар жилдар гъидисну,
Ва дибикIнайиб урхури гъагъи гьугьт алдабхъну.

Гьугьтниинди дугъу чаллан уьзрар вари гьаъну.
Гьугьтниинди рюгьнулан илдан ахал илдипну.
Дадайин улариз лигури кархьнийи бахтну
Ишара гъапIнийи, дава узу гъавриъ даршлу.

Студентвалин... юкIв дябхъяйиз хиларигъян дапIну,
Узухьна адашди дири хъана хил гьачIабккну:
Лайикь гъаши нежбринси лап гьисс кади дючIюбкьну,
Ич институтдиъ торжественно туврганси тувну.

Аьхю тяриф гафар затра апIрур дарич адаш.
Хъа чан тIулариинди ккуни жюре чIаларин,
Мяна ачухъ апIуру дидикк ккахъну айир аш.
Хайир ктарш ккунир дар учв духьну гъавриъ жарарин.

Дадана узу чархар аларкIу гъийин йигъан,
Махачкалайиъ адашдихъди бегьем гъилицча.
УкI ипIуз лисхъан улдучIву маларси гемрилан,
Учура имбударси кючйириан гъудургча.

Дезгегь гафар адашди ктитнийиз халуйикан:
"Уз'ин улукьуз гъюру чаз мюгьлет ккабхъибкьан;
Гьамус увура дугъахьна гъарах ктарди гиран,
Ва хал алдабгъну пашман кIваз рягьят апIин дугъан".

                ***
Мегьел узу халуйихьна дурушди шубудпи йис
Харгури, дамарар адагъури гъябгъюрайиз.
Ният вуйиз диплом гъадабгъган "жибкIуз"
КIуллан зегьметар илдичну, архаинди гъягъюз.

Гъарабх, студентарин факъа вахт, гъарабх, пагь фукьан
Барабарди армияйин эскриз ухшар дарин!
Гъарабх, студентарин семестр вахт, гъарабх, пагь фукьан
Баяр-шубарин аман-иман адабтIдарин!

Синиф дубхьнануз, гьаз хъзигурава, Рашид, аьсриз?
Эскервалиъ уву имдарва, ихди хътипунва.
КьутIкьал дубхьнануз, гьаз хъзигурава, Рашид, вахтназ?
Дарш сягьнайилан гьядисйир девриз улупунна?

Гьей, гьаму ражариси узусиб гьялнаъ айиш,
Жилариккан ичв пис чIигъар ерхьуб мумкин вуйи.
Кюгьне вахтари дицир йиз кIваъ уучIвундайиш,
Гьамусдиз зу мици сагъди гъузуб мумкин дайи.

Армияйиъ айиган хъзигурийза мудатназ,
Ухшар риш агбан бадали кIвак кайи шикилназ.
Ваъ, студентвалин пай даккунди гьялакди дарза.
Йиздин багахь хьадрували шамси ургураза!

Ав, гъидихъунзуз кIваъ айирсир риш ярхла гъулаъ.
Риш дар гьа, йиз дамариъ дарман убзру Бюлбюл ву.
Бюлбюл дар гьа, чандин гъянаъ айин иман Рюгь ву.
Рюгь дар гьа, йиз Фагьум, узухъди шлу йиз Сирин ву.

Шубудпи йис гъябгъюра, гъябгъюрадар рабгура.
Йиз сирин хулаъ дипну имийиз - узухъди чIиргура.
Хъана гьамкьан йисар гъягъиди, узухъди чIиргиди,
Йиз аман дугъахъ мягьрум дубхьну йисирси гъубзди.

Узхьан уьл ипIуз шулин? -ав, хъа гашди гъузруза.
Узуз терефар рякъюрин? -ав, хъа бюркъю вуза.
Фагьумдиз ебхьдарин? -фукIара ебхьурадариз,
Гьюжатнан мюгьюббат лижартIан ккунирин сариз!

Узуз лотерейиан удубчIву бахт вукIана?!
Кефсуз уьмур давди хъабццуз швушвди гъафнукIана?!
ГьапIуз ккава узкан, эй, йиз шикил, Агъайин риш?!
Гьяйифсуз йиз юкIв яв уьмрихъ гьюдюхюнна даршиш?!

Мюгьюббатди хури шулза мукьмарин уьлкейиз
Убгурайи жандиз кюкю кIваин гъашиган йиз.
Гъадабгъну кларнет кIвантаригъна жан ккедяхъяйиз
Ил адапIурза  йиз кIван паргар аьмалназ гъяйиз.

Мукьмари ккунирихьан мукьмар ярхлаан хуриз.
Наан узу гъашишра, духну йиз гъвалахъ дитриз.
Мукьмари ккунириз ялавлу вацIрацIар гьаъриз.
Чаннури дембелдиси йигълан цIар алдатайиз.

Хуш гьенгнан мукьмар йивруган мюгьюббат ебцIури,
Жвув нивкIуз гъахури, бюлбюл узхъан дубгри шулиз.
Гъул'ан тIирхну дуфну даахнайирин мухриъ учIври,
Закурин жафайиз кьувват жандиъ тIапIри шулиз.

Гараватдихъ кебхнайи шикил хаблан апIури,
Ахин алдру сеткайиин беден ккибикьури,
КIулиз гъафи гафар мяълийириз илтIикIури,
Гьамциб кур яшайиш аьрмандин аьхъиъ гьапIраза.

ЧIатан дишагьлийирин дихар ерхьури гъашиш,
ХъатIдар, алатIдар, алдатIдар духьнашра чпи дигиш,
Уларикк ккархьри дапIнайиз касиб уьмур бугъмиш,
АпIури, йиз ккунириз вуйи мюгьюббат дагъатмиш.

Йиз уьмриъ гьамцдар дюшюшар уйнамиш гъахьиган,
Мектебдиъ урхурамиди шубар хуш даруган,
Узуз дерин мюгьюббат арайиз гъабхнийкIан?!
Хьадукарси, гьамус гъюрубдикан гьапIуз ккайкIан?!

Рубасдиъ рягъникк, бацIиган зу ич дадайихъди,
Хю рябгъюри, душвакк йишвар адаъру вахтари,
Дюн'я дярябкъю, йиз кIулин фикир фициб вуйкIан?
Яраб гъийин йигъар хъуруркьу маариъ айкIан?

Жвилли сппар айи рягъди йиз чиркин кIул жабхури,
Дадайин униъ утIубкьну гамгам деънайиган,
Фицдар фикрар гъахьнийкIан бицIи узу апIури
Гьаму гъийин гьядисйир дидиъ жинди айиган?

Фукьан гъярариккан шид гъубшну узу Ростовдиъ,
Гъюру, гъахьи ляхнар дюз алаури уьмрариъ,
Турба хъчIибкьуз шулдарзухьан терслуваларин йиз.
Гъюру яшайиш уларихь кIарчси дугъубжвнайиз.

Йиз апIурай хияларик зат файда кимдайкIан?
Варлу дюн'яйиз кьялхъянди лигру вахт дуфнайкIан?
Масанвал му инсанарихьан гьитIибкIурайкIан?
Улар тIаай гьеле! Учву наанди хъахърайкIан?!

Мициб Ростовдиъ шуладарзухьан хьуз яшамиш;
Узлан илтIикIнайи адмийириз улар тIауз.
Туврашра йигъан дурари узуз жвугъри-мишмиш
Уьру ахсрари апIурашра миннат ккундурзуз.

Шубудпи йис гъябгъюрайиз бюркьювалиинди,
Вари ляхнар йиз кIваъ Айири апIури саймиш.
Хъугънайи касари зулмар аьгь апIурамиди
Ккун апIидиза узуз ккундайи йиз марцци риш.
                1984