Йиздихъди яраккна

        ЙИЗДИХЪДИ ЯРАККНА
            (Поэма)

           Йиз нивкI

Кьюрдухъ дахабгнайи мюгьюббат тухъ шулади,
Бедендиан мижнан иман хъабццурамиди,
Мердвалин гъайгъуллу гьисс зягьмат шуламиди,
Гьяя мюзденерихьна жалбдайза йиздихъди.

Ляхла дади Яракк дадайихьна гьаънади,
Ич билхариъ ихтиятнан чIалар ирчнади,
Гъуннуанзина узариъ зегьлу духьнади,
Аьсриз тек сиягьятчи духьнайза йиздихъди.

Кьувват сарф Кьаркьулиина апIурамиди,
Энгелвализ умудар мягьрум вудимиди,
Ич гьякь нумуна дурариз гюзлемишмиди,
Ахтармишлу тавакъу гъюрайиз йиздихъди.

Ич рицурай уларихь уйнамиш шулади,
Кумйирилан туп-тупди укIу кмар гъярайи.
Ккутнайи йифар чпин аьмалназ гъюрамиди,
Къамарсуз духьну, гьяракатдиза йиздихъди.

Тягьяр микIру жан гъутармиш апIурамиди,
Теклиф гъапIдарихьна гьавайиъ уьргънамиди,
Ич шлу натижйирикан хабар-ятар дарди,
Тюнтерин гъир'яттIин лицурайза йиздихъди.

Мержан дагълар лизи гьяйбатдихьди даршнади,
Къанажагъсузваларин вилаятдиъ ади,
Месигьдин манишин бедендиъ абхънамиди,
КIваан Кьаркьулиин арагънайза йиздихъди.

Имтигьян тувруганси лап ихтият вуди,
Ил алдру насигьятчйирихъ дикъат духьнади,
Хай лишан гьарсаб бисури илгьамниинди,
Лизи мучIушнаъ инжиклу вуза йиздихъди.

Гъанлу жанариз сив'инишв кабалгнамиди,
Вазифайин гьяракат вуйивалдимиди,
Бугъмарин тексуз илхйириъ улдугнамиди,
Сирин хуш гевюлди бисурайиз йиздихъди.

Батлагъариъ ич кьюреддин фикрар имдарди,
Садарди дагълариъ ашра, гудручIрударихъди,
Пидарза зу, атлуйир, диван шулич кIури,
Гъанажагъ фагьум дурарин рякъруган йиздихъди.

Ич гьарйир гъизгъин нахшрариз ерхьурамиди,
Гьюрйирик кучуз дурариз ккунди адайи.
ЧIижан йигъари жанаврар алахьур кIури...
Мици даршлуб тасдикь апIурайза йиздихъди.

Ич мяълийирихьан гучI гъабхьнийкIан дурариз?
Ширин гьенгериин мюгьтал духьнайкIан даршиш?
Учухъди талитнаъ учIвуз ккундайидариз,
Гьяйбат ибарат апIуйкIан, учкан гъапнийиш?

ГунтI-эплерин кьялаъ кьюр касдин мюгьюббатди,
Зур машгъулат улупури шуйча аязнахь.
Дебццнайи чру укIхъан зигури ниъ хушбахтди,
Жут хиларин ич зегьмет вуйи хьайиб мушвахь.

Хъебццурайи гьюжат вуйкIан ригъдинна дифран? -
Учухъди чпира жюрэтлуди вуйиган гьарган:
Гагь шюшесиб лизишнаъ итри, саб гегьдилан
Гагь нурариз мюгьлет туври, жвартI шули сивлан.

Йизнур багахь хьашра, пис дифран гуж гъабшиган,
Гъарантуси рякъюйиз лизи мучIушнаан.
ЛакIамсуз гьяйванатдиз тяди илтIибкIайин,
Фагьум гъудубгиш, шуйи зуз думу пягьливан.

Йизнур ярхла ашра ригъдин кьувват гъабшиган,
Рякъюйзуз, хъугъуз даршули, кунцI вуйибдикан;
Кьюрдун йигъари сив'ин кудубчIвнайибдикан,
Мержан миржиб ранг юрушналан рагъурайган.

Йизнур багахь хьашра нярс дифран гуж гъабшиган,
Гъаранту вуйзуз рябкъруб ичIи улариан.
Йизнур ярхла ашра ригъ загьирлу гъабшиган,
Гъаранту рябкъюйзуз утIубччвнайи дамарариан.

Саб дупну хядси йиз уларихьан дургруган,
Улихьди гъярайир ягъли бугъмариъ ахъиган,
Жансуз гъаранту лакIлакI улихь гъубзри шуйиз;
Дихарин ээр жилариккан ерхьури шуйиз.

КьастIанси зура дугъахьинди илдигъруган,
Чав тяди утIурччвайин, узу душваъ шуйи.
Лизи швеъси, мугъарайин эйси гъахьиган,
Йиф алабхьури шаксуз зарафтар апIуйи.

"Бандитрихьан" хурамвалиинди гьерграйир,
Бушу йифуъ арсну кьамкьарихъди алдакган,
Дугъахъди зура лазимсузди илдигъуйза;
ГъяцIли хиларихьди йиф машнягъ гъябхьуйза.

Аьлхъюри, ликтIинна гъудужвуз даршулайир,
Гирами йиз нур хабахъна гъадагъуйза.
ПчIу бедендиан гюзчи рюгьяр утIурччвнайир,
Хилариин зиян гъабши кьарниси дисуйза.

Эзбер апIруган учухъди дифруна ригъди,
Чпин гьилли тамашйирикан тясир шлуганси,
Зуна йизнур гъачIидар чIиви апIруганси,
Лап гьяракатнаъ шуйи зиренгвалиинди.

Дифар гъючIвну улариъ тIуб убччвуз дярякъди,
Юкьуб тереф йиф лизи, диф лизи аргъажди,
Дубхьнайич кьюреддин  таза бамбгикан ужагъ;
Уьлчме алдру уьлкейикан чешнелу гъучагъ.

Ишаракьан адру гъураматдиъ уьргъназа,
Гъалхан хилан'ин йизнурра илмиди.
Гъалин гъагъи фикрарик сикунсуз кахъназа,
ЧIулси хилан'ин нивкIуз йизнурра душнади.

Хатындин гюмбетдиз ухшарди рякъюрайзу,
Тупарин кумрягъ, хилариин йиз нур илмиди.
Узу Низамийин Фяргьятси рякъюрайзу,
НивкIуъ ширин гюзел  хилариин илитнади.

Улихь гъяраза, улихь, лутди, сикин дарди,
Мешреблу гъучиси, кIул'ин севди саб алди,
Улихь гъяраза, улихь, зат эргвал аьгъдарди,
Сюр девейин лизи чарчнан халиъ учIвнади.

Фуж гъахьну, шлиз аьгъя, улихь миди аьгъю шлур?
Табиаьтдан саб тикисиб сир ачмиш апIрур?
Аьжуз вухьа Дугъан улихь; сарун хьухьа шлин?
Гъиямат йигъра гъурдаъ Айирин даршулин?!

Илимдин раккнар лап ккурудар вухьуз сабан,
Гьаз гъапиш диди кIура: Агъайин ад мапIан.
Дугъу Чан  хунчайиз теклиф дебккрахьуз гьардиз -
Жвуваз мянфяаьтлубдиз, жямяаьтдиз гьаргандиз.

Улихьинди лигурза, лизишантIан рябкъдар,
Фагьмин гележег серенжемарилан гъайри.
Кьяляхъинди илдицурза, сиринтIан рябкъдар,
Гъушу йисар хам гьядисйирилан гъайри.

Лик ккутIубччвну му арайиъ цIиб ямажнакан,
Ахъунча, фягьлийир, ккарабгъу кIаназ ичIан.
Дерин нивкI'ан гучI гъабхьи йизнур гъичIирккиган,
Лалди хъчIихнийи дишлади йиз гардандихъан.

Узу чвурхури гъушир улихь йифар гьирчну,
Гьаци мийза, чIураз диришвди, деъну гъузну.
ГъяцIли жилик гъудужвурай йиздин лик кубкIну,
Гьевессуз тIалбди нивкIуз думу хъана гъушну.

Йизра писписар алахьурайиз чиб-чпиин,
Гъатариъ айи манишнаан, эчIан зиин.
Ич жандин рюгьяр му дюн'яйиин илмидар.
Бахтлуча, нахшрариз ккирчну даахнайидар.

Алмидарча узуна йиз нур дюн'яйиин,
Ич учлан жегьеннемдиз гергми накьвдиъ учIвну.
Аькьраб улубчIвну  успагьи яшайишдиин,
Къанажагъсуздари чпин рутназ кьабул дапIну.

Яваш-явашди жин савадлувализ гъюри,
Ахнайирин гъянаъ учIвну, улар тIаунза.
Эвел дурариз гьюлин кюкдиъ гъяркъю гьюри,
Вуйи йиз нур, хабахъ хъимбур, мюгьтал гъахьунза.

Лизишнаъ, чарчарин халиъ, шуршариъ имдайча.
Гирами чру чюллериъ лицири гъашича.
Гьахьрайи тIавус-гъушариз салам туврайча.
Дурариз бурж кIваан бахш апIури гъашича.

Йизнурин фукIа алдру гъяцIли ликар вуйи,
Ярхи бюкме булушккайиккан ккитIигънайи.
Дугъкан диди лизи алагюзли ктауйи,
Шубуб битIран чIулар йикьнаан идитIнайи.

Узухъра атIласдин беневше эглюг хъайзухъ,
Мухрарин кьулариин рукьан гъапгъар алди.
КIул'ин таж алйиз, гъяркъюриз шлуганси язухъ,
Якьут-мержан жавагьирарин гъагъивалди.

Чиб-чпин бекIйир дидисну шадди тIирхурайча
Ихь дюн'яйиз фаркьвал адру вилаятдиъ,
Кьял'ин гъати ургъйир тIурччвури жаргъурайча,
Намус-гъир'ят рабгъури му аьдалатариъ.

Мяаьшсуз таж йиз кIуллан ухди илдипнийза,
Ич му мюгьюббатдиз манигъвал апIурайи.
Йиздин булушккайин канчI гъюн'ин илипнийза.
Ягъал чру укIаригъ гъяйи чигру абшурайи.

Гьаз вуш, сабпну аьжайинди инкар гъахьириз,
Йиз хлиан чан хил уьчIюбгъюз ккун гъабхьнийи.
Фти вуш лал ишара гъапIганси духьнайириз,
Тягъюн удубчIвнайиш, кьацIюгъ чIюбкьюз ккундайи.

Йизнурин хил, сабансана, даккунди деебтуз,
Дугъан кьувват гъабхьундайи узхьан гьич дебккуз.
ДичIвалди ттутIурчвну йиз хабхъан, кьюркълин цIаси,
Гъажаргъу гъалин рукаригъинди тIурфанси.

Йиздиз фу гъабхьнукIан кIури, узура галамси,
Хъюрхза дугъан кьяляхъди уьру жил убкури.
Йиз сабурлу аьквлин дархьиди тегьер амси,
Инанмиш'валихъна жан хурайиз хукури.

Ругъарин кюкйирилан куркIган ришвурайи,
Гъатху хю Муминатриин алабхьурайи.
Мягьмарин кIарубсиб булушккайик кабхьиган,
Декку гъяд гъизигнийи дидик ургуб рангнан.

Йизнури укIарилан нини за гъапIнийи,
Чан бедендиин бегьем ккурттар алахьнайи.
ЦIийи дюн'яйиин йискьан уьмур гъапIур вуйи.
Гафар апIуз даршули гаш'ан уьрюгънайи.

Уьлар гагь арццри, гагь дерккуз даршули, хъирхьрийи.
Жакьвлинсиб бицIи ушв тIапIну, фу-вуш кIурайи.
Дугъан саб назук маш укIу лякьси дубхьнайи.
Ришвуз даршлу бекрариз гужар апIурайи.

Йизнури хилариинна хабахъ гъадагъган,
Дадайин манишин кубкIганси арашвнийи.
Арццуз ккадру уьлчIюкьнайи улар за гъапIган,
Гаш'вал гьархну, дурари аьлхъюб апIурайи.

Язухъншнаан нини хабахъ ккунди чIюркьруган,
Дугъу мухрикан каркар амансуз ктатуйи.
Дадайин никк убхъруганси зигьлар апIруган,
Гъалинди ич уларихъна нивгъар уч шуйи.

Чаннуриз вуйи йизнурин хабаъ ахъиган,
БицIирин ишбан сесер утIурччвури гъаши.
Ушвниъ нанайин ерина нуш тIуб убччвиган,
Багъри бабан никк убхъурайиганси гъаши.

Учухъ гьич фукьара хъадайчухъ ипIрубдикан.
Гаш вуйчуз - амма дярябкъди масанвалихьан.
Дав авру духьнайза, апIруб дарапIрубдикан:
Саб гагьди карк абцIну гъафнийза нивгъарихьан.

Йизнури чкиди ушвникк са-сабди чархьури,
БицIири чIвубхурай тIубхъансина хъирчуйи.
Гьамци му шиниркIин зиреквал адабшвури,
Иштагьди карк нивгъар никкси шмидар итIуйи.

Нинийин машназ гевюл гъабхьи инчI утIубччвган,
Зиин нагарикк шубуб хътрукьу сипп гъяркънийчуз.
Гьяракатди Муминатри чан тIуб адабгъган,
Дидик никкдин гьадму сппарин шил гъябкънийчуз.

БицIи велед чан гъудуркьу паргариз гъювал,
Йиздин ккуру тIуб'ин али кьацI шагьид вуйи.
Багъри даршра, гьякь дадайин хабахъ хъайивал,
Аьлхъру машназ апIру макари ккабалгнайи.

Шадвалиан йизди дугъан гацIлар дидисну,
"Белю бе-лю!" кIури, зарафатар апIуйи.
Шад шлу уччву гъигъливар ккаъри фуник кучну,
БицIирин паргар хуш вуйи гьялназ хурайи.

"Да-да, да-да!" утIубччвнийи дугъан ушвниан.
Гьелбета, адруганси чавтIан бахтлу инсан.
ГарцIларилансина ахьуз хъюгъю нивгъари,
БицIир "жан жан!" кIури хабахъ чIюркьюз гъитнийи.

Заварин Гирми Рюгьнаъ ахъиганси учу,
Йизра сефил жандиъ гужли гьисс арабгънийи.
Бабан хабахъ ккуни велед гъяркъган багьаллу,
Хъана масанвалин юкIвар сатIи гъапIнийи.

Учуз туву велед багьа вуйчуз гъизилтIан.
Гирами вуйчуз жвуван дурумлу бедентIан.
Гюзел вуйчуз завариъ убгурайи рагътIан .
Кьадарсуз ширин вуйчуз дипIну адру уьлтIан.

Назукди узу Муминатрин бекрарилан -
Арабир иштагьди дугъу йиз хиларилан
БицIи еркег дисуз ккунди хъиркIри гъашича.
Теменйир апIури дугъаз аьзиз гъашича.

БицIи кьакьуш унтIаъ айирин ччвур аьгъдарди,
Чан багъри абйир-бабарин ихтияр дарди,
Дугъаз бинайиан ччвур тувуз гъабхьундарчхьан.
Мициб гьяйранваликан ктатIарццди шулдарчхьан.

Дугъан дада, гага дихъур кIури миж кади,
Гьаму вилаятдиъ дицуз шерик гъашича.
Яркьу къураматар ликриккан ккадаури,
Дюшккюн сар дагъларин канчIарихъна гъафича.

Шид ча кIури кьяшишнахъ дерццнайи жигерар
Ккедерхъюз дагъдикк кайи нирихъна ктучIвча.
Фу лигурва, нир гъябгъюра уьру ифиси -
Яман гучI гъабшидар саб аку дюрхъяъ учIвча.

Мидин жини сир учхьан аьгъю апIуз шулдар,
Уьрушназ илтIибкIну бюркьюди гьаз гъябгъюраш.
Нирин лакIам учуз аьгъдар - гьич танишуб дар,
Фтикан хъял дуфну чан чIиви шлу шид убхьураш.

Нирин ханкIри гъирагъдихъди вазлиз къаршуди,
Гъярача бицIирра шадди йиз кьял'ин алди.
Зурба ичIан кIанан айтIан ригъдиз лигури,
Гъярача, бицIирин суфат цIихьан уьбхюри.

КIанаккинди гъюри пашман ягъли гъарзарин,
Гъяркънийчуз дарагънади майтар инсанарин.
ГучIбаан мичIли амкI утIубччвури хамриан,
Гъярайча, бегьем язухъ зигури бицIирин.

МучIу ярквран уз кайи кучIвган машнакинди,
Дишла гъяркънийчуз: гьадму гъарзарилан ягъли
Аьхюр-бицIир, жилир-хпир, чIиви касар ахьри,
Шли-вуш хъзигури, жандиъ учIвру жидйир урччври.

Гьяракатниинди жвар ич ликарикк ккипну,
Жегьеннем айи зиндикь яркврар ккудукIнийча.
Халкь гъирмиш апIру тахсир му гъарзарик кипну,
Улдугдариз вуйи пай гьациб гъабхьну кIурайча.

Ич юкIвариъ мициб пис мусибат убшрадар,
Гьякь вушра, бейнавйир гьяшаратарихь тевраш.
Дурариз хъпебехъуз му уьмриъ фу гьубкIрадар,
Гъурбан Гъахьири ихь яшайишдикк бин ккивраш?

Микъарихъансина гъябгъюрайи саб рякъюз
Гьяйвнарин нярс люънари бегьем дитIибшнайи
УдучIвнийча зарбди яркьу терефар аьркъюз.
Себебар адашвуз тIягънин кIулиъ иршнайи.

Учу дагъдиинна рякъ давам апIуради,
Кьяляхъ гьяйвнариинди яд касар хъуркьрайи.
Хъуркьну, йиздин ургъа зигну гьягья йивуради,
Узхьан кьусум кубкьир даграъ ахъу кьар айи.

Думу къабан дубкIну пирпйирилан ахъубси,
ЙицIикьюб гъилинжи йиз гардан, йирфар гъурку.
Касиб йитирарин рутар дуфну хъуркьубси,
Учура дураригъ гъирчну, хъауз жалб гъапIу.

Яд жалутIари хилар ижмиди йитIнайиз,
Гъагъи илдандин жунзрари юкьвнаан адагъну.
Гардандиан ал мягьмарин цIил идибтIнайиз,
Йиз нурсири чан булушккайихъан хъячIябгъну.

Дардиз гъахурайи инсанарин мешреб,
Гизафси хабахъ бицIидар хъайи хпар вуйи.
Кур гурбагурарин фу-вуш аьгъдайчуз метлеб:
Гьяйвнариин алидари фатигьйир йивуйи.

Ич бицIир ишури, йизди чахьди гъахури,
Йиз гъюнихъ кIул хъипну, уьркъру сузйир зигури,
Дугъаз зиркьи гъирмжар йивруган йиз кIул ккиври,
Эллерин улихь масанвал мюгькам шулайич.

Сивин кIакIниинна лику маларси духну,
Слари бицIидар чпин бабарихьан тадагъну,
Дишагьлийирин, кьабидарин хилар йитIну,
Чру раццариъ инсанарин гад убкуз хъюгъру.

Ккахьри дишагьлийир гъур шаларин ерина,
Ахьри бицIидар кьялаъ швумарин ерина,
ИтIишвури ушвариъ эплин гъерццу укIар,
ХъитIрайи чпин гьяйвнарихъ гъарар хъайи кIарар.

Йиздин дубкIнайи кIулихъ ягъли ичI дапIнайи.
Йиз ликарихъ валжгъаригъ маллйир лицурайи.
УкIси Исайин инсанар дуршвну дитнайи.
Динчйири уч'ин агьрарра улукурайи.

ЖаллутIари гадан кьялаъ бицIидарилан,
Жизби мархьли дутIнайи укI алдабгънийи.
Эвелди бабариз рякъюри дурарилан,
УрчIур жут юргъа гьяйвнарин гъадар гъушнийи.

Завар рахури чIигъ утIубччвнийиз ушвниан,
Хъана зурба - ургурайи Муминатриан.
Гьаму хараба загьир апIру чIигънахъ диркъну,
Тяди хъиргнийча кьюредра нивкI'ан зягьматлу.

Йиз нур утанмиш духьну женгчиси кьадасуз,
Хъюгъю жан журужси гучIбаан узук карсуз.
ЦIиб дугъазтIан зиз лал адрувал дубхьнадруриз:
УтIубччнийиз аман яман апIру каф ушвниз.

Хлурччиъ хяртI ипну кьамкьариин ачIарккнайир,
Рюгь кьяляхъ хътабку жандакси уягъ гъаши.
Гъабгъу жилиин йифун гъумрариъ арснайир,
ГъичIирккган, дишла душв'ин гюзгюси ханцI гъабши.

НивкIун къанунариъ адрувал тясир гъабхьиган,
Дамарин тягьяр рягьимлувализ гъафнийиз.
Мухрин кьялаъ ебгурайи уьрз сикин гъабшиган,
Ихь хусусивалар кIулиъ парлагъ гъахьнийиз.

Диндиъ убчIвнайи иблис аьгъю дубхьнайиган,
Аьзабнан шил уьмринаан идипуз шулу.
Пурпу безетнаккна ихь дюн'я дубхнайиган,
Дербедер шулайириз мяшат апIуз шулу.

Каркариинди "мугъарайиан" удучIвну,
Асккан Яраккна яягъ давам апIурайча.
Рякъюхъ булагъдин кIулихъ дуркьну чачмиш духьну,
Гьибтбалан кьяляхъ ушв фунар кьяши гъапIнийча.

Узуз гъябкъюбдикан гьич файда ктарди чиб-чпигъ,
Гьамусра зарб элегурамийи дифна ригъ.
Имдайи сарун мушвариъ иблис азандин дих,
Дюбхну Исайи дюн'я динарихьан гъаних.

Сагъ бегьерар хурахьуз гьарган Табиаьтди;
Адлу бегьерар учвура аькъигай, эй Рашид.
Ужуб-харжиб фу-вуш аьгъю апIри жям'аьтди;
Кьалу дарапIрида уьмурин Булагъдин шид.

               

         Йиздин нивкI

Бирган шули имдайи чурхру йигъар кьюрдун гъи.
Шадвал адру гешт дарапIу гьядиса ухьухъ хъмиян?
Диндиъ келлегюз ахъраш хьади барбатI гъагъи,
Сир агъю гъабхьиган даршулин дугъаз зиян?

Лисхъан дибиснайи ханцIу ригъдин гужнушнаан,
"ХурцI" "хурцI" апIуз гъюруси учухьди гъитрайи.
Ккунир гъвалахъ хъайиган гъябгъюрайи нушнаан,
Учу Чан Паччагьлугъдиъ Агъайи итрайи.

Мискин гьяйвнари узу нивкI'ан хъиргган зегьерлу,
ГарцIал мани зарари дабгнайиз бегьерлу.
Йизнуринна йиз нивкI гъабхьнукIан кIури ерлу,
Дар хиялари дапIнайзу кIвахъни тегьерлу.

-Йип, я Муминат, уву гьамци гьаз хъергунва?
Даршиш аьрбатан нивкIариз гъурбан гъахьунва?
Кидибт сарун, йиз гъизилгюл, фициб вуш думу.
Хъасин ктибтарзавуз йизра зиркь гъарабатлу.

-Я йиз кIван маъ-мурад, узу фици ктибтуза,
БитIаригъян баят дарши гъюдучIвуз даршлуган.
Я йиз зар кюкю, узу фици хъана кIваин хуза,
Аждагьйири вари халкь зир-зибил апIруган.

Агъдарзуз фициб фендюгер вуш увуз гъябкъиб.
Хъа иманди кIурайиз, увузтIан пис дярябкъиб.
Гьамциб кереметнахъна ихь аьхир гъюрайкIан,
Жилар уьргъюри, дагълар ккидирчурайиган?

-Аннамиш апIухьа, Муминат, йип, белики,
Фициб вушра ужувлан хайирназ вуйики.
Рябкъюрануз, ригъра айибтIан абгуз хъюбгъна,
Аьмамдин фагьумра абурлу ниятнахъ уьбгъна.

Я, Рашид, инсаниятдин фагьум кIурава.
Гьадму фагьми йиз гъалабалугъ кIвак цIа кипну.
Я Рашид, ригъ айибтIан абгуз хъюгъна кIурава,
Гьадму ригъдиз ухшар цIа дайин ягь ккидипу.


Узу мушвахь фагьум, ригъ тахсир апIурадарза,
Узу мушвахь табиаьт дивандиз хурадарза,
Сакьюдарин хасият хайирлу гъир'ятназ,
Гьаз ухьхьан хуз шуладар кIураза гъияматназ.

Хъугъ, якьин кIураза, тахалус кучIал дариз,
Хас вуйиб дар ихь девир диндиз, нивкI - дердериз
Кьимат тувуз шлуб дар, пис нивкIун аьзабариз,
Хъа ухьуъ шейтIнин мукь рас шули рябкъюрайиз.

Гъафну, я йиз гъумрал,  ухьу кьюридра сив'ан.
Якьубдинна Рахилин сумчриз табасаран.
Я акв, гъухунхьу дурариз йицIикьюб кюкю,
Гьамцдар хуш веледер ишричвуз кIури гизаф.

Яв хяртIахъ хъитну ихь кюрпе Марара хьахьухь,
Ригъдин нурарихъди ярхла рякъди гъафнушра.
Сарин хизандихьан мани саламар хьайхьухь,
Ужувлаз Хабар рабгъуз хъипну симиргъушра.

Якьубди яв гъюнарилан Мара алдагъну
Чпин Лавандихьан чаз гъурукьурихьна тувру.
Учву кьюредди кьаби даршлу ялхъан дапIну,
Алархьнийчва чиб-чпиин якьин дустар духьну.

"Хач" накьишариин Рахили дитну узура,
Хабахъ Марайин улариз макар апIуйи.
ТувдайкIан кIури нурар йирчурайир чпизра,
Умудлу сикинсузвал жансузди гьапIуйи.

Рахилин униъ ихь Мара аьлхъюрайиган,
Я Рашид, яв ш'ван хабахъ хъайирси рякъюйи.
Думу хьади Рахил явши ялхъвниз удучIвган,
Дурариинна кюкйирин зар мархь гъубгънийи.

Саз хилар хъаъри дурари сеир апIруган,
Вари дюн'яйиндари гарччлар йивурайи.
Аьшкьлу Рахилихьан узу ихьур гъидисган,
БицIидарин гьевеслу гьарйир арагънийи.

Мажлис наан шулайиб вуш аьгъю шулдайи,
Инсаниятди дибисну, улар хъуркьрубкьан.
Машгъулат фунуб вилаятдиъ аш аьгъдайи.
Элдин кIулар рякъюйи кIансуз заваризкьан.

Мушваъ адру рягьимлу инсан хьуз мумкин дар,
Хиял апIин, Аввин ужагъ ву сумчир вардин.
КIарур, гъатхур, гъяжар, жугьуд - вари миллетар
Уларикк ккархьуйи шадвал алди машниин.

Ихь гьарччул  гъвалахъ хъайи чан чист кIару касар,
Бурма йивнайи, кIакI кIул'ин дярякъди кушар.
Ихь кьяляхъ хъайи, ккуру уларин адмийир,
Гьяжибугъдайинсиб гьяйидар рангнан машар.

Мушваъ ихь табасаран вилаят мийибшри,
Мушваъ гъийихдарра бабкан даршидарра айи.
Мушваъ ихь аьзиз дюн'я ади гьарган ибшри!
Мушваъ табии азад халкь вари убшнайи.

Ихь гъаншариъ тинси гьясйириин дийигъну,
Ликар ккадарди игит динсуз адми айи.
Дугъан зиихъра, гъяркъган иман юхсуз шлу,
УчIву уларин гъутур адми дийигънайи.

Йиз узукна фугъаятнаъ фикриз гъафнийза:
Гьатрар фунуб сяргьятарилан дуфнайидар вуш!
Чпин йишвариъ сумчрар адруганси, - кIурийза, -
Фици дуфнаш ихь Аьршарин жилариинна хуш.

Я Рашид, - гьерхунзавухьан русвагь гъахьири, -
Гьатму касариз фу гъабхьну, жанар дуркнади?
Мурдал духьну, хътитIурайиганси мюлхъяри,
Завариан Гъафирихъ лап мягьрум дапIнади?

Уву узуз жаваб тутрувди мюгьтал духьну,
ЦIиб гагьдилан йиз мухриин кIул иливунва.
Душваъ айиб йиз рюгьяри кIвахьна гъадабгъну,
Яв жавабнутIан уччвуйи жандиъ ипунва.

Сумчир гьюжатнан улхбарси кьюр касдин дайи.
Гьар аьшкьлу жвуву чан гьунарар улупуйи:
Тамашнан уйинар, юкьвар ккивру элегбар,
ТIилариин аьламатар, атлуйири жаргъбар.

Мяълийир, гьенгнан мукьмар... - вари халкьдиндар,
Гизаф айи саз гьевесниинди апIрудар.
Дураригъян Агъайиз мугъамет ккебгъиган,
Вари хялар гъах гъахьнийи дуфнайикьадар.

Малайикдин чIал шлизкIа аьгъдаршра кIуруган,
Гъавриъ ахъну гъушарин улар кьяши шуйи.
Иман адабтIру, назукди сес хъирифруган,
Аьршариз бютюн инсаният адауйи.

Месигьдин мяълидикан ибарат гъабхьи кас
Гьадму рюкьсиб гъутурди суфат алабцIнайи,
УдучIвну сягьнайиинна улупури чан яс
Бетермиш юкьвналанзина гъяцIли гъахьнийи.

Хьубан илдицну, дюн'я илтIибкIруганси,
Гъажаргъу ригъ-гьудубчIвру жвурназ деккуси.
Дийигъу. Улар уьлчIюкью. Икрам гъапIу.

ЦIадлар рузури ушвниан чIал адапIу:
"Эй регьбрар, эй Табиаьтдин лукIар ярамиш,
Гъябкъюнчвуз уз'ин гьамциб гьял алапIу аькьраб?
Хьуз гъитдайи шейтIни Агъа Балин гаф артмиш
Дугъан - ваъ, хъа адмийин ад апIин кIури аьраб.

Уьмур вуйин му, ягьсузарин турихь гьабхъу?
Алархьури люкьярси майт'ин улихь гьабхъу?
Чпи гъарднарикк ккибхнайиси гъахкан ктатIури
Дюн'яйин гьацI пай гъибиснийи иблисари.

Эй "завар", эй "хядар", эй залумар, зулумкрар!
Чу гъургунчву, чу гъачархьунчву, чу амича!
Жилин гьарсаб урхънаъ ирчнача дапIну урклар!
Гьаз кIурдарчва чву Ужувлакан учвузра ча?

Йиз женгчи гъуншдиз лигай, ликар ккадарди,
Хъюхъяр гъядарди, ул, тIуб, хилар хъадарди!
Шли ва фти гъапIну мугъкан мици - юкIв адарди?
Дурар шли хъаъну, филадиз, гьаз ва фу ккунди?

Якьубна Рахил учвуз  фужар вуш аьгъячвуз -
Чпин мюгьюббатвали сатIи дапIнайи нежбрар!
Узуна йиз гъуншира фужар вуш аьгъячвуз -
Ибрагьимдинна Саррайин Агъайин наслар!

Аьгъю йибхьайки, гьаму дюн'я кюкйирин,
Уч'инна гъафибсиб зегьерну дибиржна.
Аьгъю йибхьайки, бахтлу мюгьюббат кьюрин,
Йирси дубхьнайи хяшхшин иригъян гъибиржна!

Уьрхяй  гьа гъи наслар, уьрхяй Рашидна Якьуб,
Аьзиз ичв абйир-бабар гирамиди уьрхяй!
Уьрхяй эллер, уьрхяй гьа Муминатна Рахил!
Ичв веледар уьрхяй, буржи тамам апIинай!"

Суддин йигъан сягьнайиинси гьадму касди
Нур рабгъури зиин Деънайириз икрам гъапIу.
Гафар дупну гъи ихь яшайишдиз хас вуйи
Душмандиз дубзну гъарх улариккан гъудургу.

Гъябкънийвуз, Рашид, ихь уткан табасаран халкь,
Фукьан бажаран касарилан дуфнайиб вуш.
Магьа гъяркънийхьуз, йиз ккунир, дурар ГъапIур халкь,
Йип Гьадгъан ад дарапIди сарун шлиз апIуруш?!

Мугъаятлу деврин сягьнайилан гъягъруган,
Гьяракатнак кахъу ихь Марайин бекрари,
"Гъуз, я халу, мягъян" - кIуру лишан апIруган,
Сес гъапIу бабарин хабарихъан гекрари.

-Уву, риш, аьламатнан ву кIурдайна яв нивкI,
Дарш йиз хасият арабгуз вуйва кIурайир?
КIучIлариинди мапIан уву йиз гъяназ икI!
БитIарикан улхурайиси айва аьхир?

- Мугагьназси дарди гьялак гьаз вува, я жилир?
Керематар ухь'инна дуфну ккундануз дарш?
ЦIа йивури аьршдиансина гъюру чIимир,
Пидизавуз думу фициб вуш, гъал яв кIвак каш.

НивкI гьамдиинди дябкъну ккудубкIну адариз.
Инсанди саб гъазанмиш гъапIган тмунуб дубгру.
Ктибтидизавуз дидин кьюбпи пайра хайриз.
Дудругри му касдин гафар уьмриан дургну.

Машгъулатнаан ягъурлу адмийирихъди,
Ухьура ихь гъулазди жилгъа-рякъ гъибисхьа.
Аьлакьайиъ учIвну генг ражнан гъарзарихъди,
ГьацIишварин вазлин нурар душвакк гъидисхьа.

Эргвал йивуз мялум дару дюрхъякк ккучIвхьа,
Гъерццу цIирцIари, шибар-шюкьнари ккабцIнайи.
Уьж йишвандин мяхъ жандикан ктIубччвуз цIа кчIибгхьа,
Бушлугънан кIанаъ дягь вахтнан ниъру абцIнайи.

Даахнайи Мара хъиргну хилариин йиз,
Сикин сивар рахури няна сес идипу.
Гьюрийин гъавриъ адрахъди гекю гъапIуриз
Ккаарцунза, магьи, цIиб гьялназ нана тувну.

Хъасин гъидиснийва яв риш, Рашид, хабахъна,
Дугъахъди уччву тамашйир апIуз юкIв хъади.
Яв эрзиманра тамам даршиди гъюбахъна,
Марайин дишла дих гъудубгнийи нивкI хъади.

Кастюмдигъян гъидиржну цаликкнаси хачягъ
Дитнийва, яр, гьяйифсузди Мара ихь гъвалахъ.
Манишнаан кIул гъивну увура гъвандин урчягъ,
Гъушнийва дугъахъди нивкIуз, зу дитну хьурахъ.

МикIран "жвитт" сес дуфну ибахъна хъубкьайиз,
Сабпну йифун чвумрарин кьялхъян аку гъабши.
Кьюркълинсиб гъати цIин чкиди гъавриъ ахъайиз,
Завун аьршариъ бакIлукIиз ухшар цIа гъабши.

ЦIин гъурулушдин зягьматнан мурзари дагълар,
Ухьу тIужри-маргъ апIруганси завариз хъау.
Гьарай гъугънахъ дерйиризди утIурччву агьлар,
Кумсуз ургури гъутIуркIу жиларигъ гъяу.

Саб-кьюб дакьикьайилан багълар, гъулар, гъарзар,
Вазлин гъубкъу къураматдиз битмиш гъахьнийи.
Гъюблан-гъюбаз арагъурайи зягь цIин мелзар
Зав'ан чIимрарси адмийиринна  гъафнийи.

-Гъит, Муминат, чIааьн ву, йиз тегьер гъалкI мапIан.
Мусибат гъябкъюнвуз, дидкан саризра макIан.
Буз жинжалвал гъармхаригъ чIюбкьюрайиз гьюжмин,
Бякьялайихъан "ниъ" гьяйизра кьягьятсузарин.

-Гъябкъюннуз, гъарашугъ. Зу гьапIза туз гъябкъюри.
Ухьу гьапIдийи кюмек даккнидариз кьюри?!
Иблисдин ляхнар мутIсуз жанариъ шлударин,
Арда Аллагьдин Гафну диван дарапIурин?!

Гъийин гьякьикьат мешреблу ву ихь уьмрариз!
Агъайин Хабар гьаз дурарин гъянаъ адар?
Судьяйихьан уьрхюрза кIури фурдиъ учIвруриз,
Аьгъю ибшри чаз: жазайиккан ккадархьидар!

         
              Ихь "нивкI"

КIарбарин зиз рягьматвализ гъябгъюрамиди,
Ригъдин нурариин аяз гъалиб шуламиди,
Асккар Ярккарин гъярихъ кIапIлиз гъюрамиди,
НивкIарин эрзиман рабгъурайза йиздихъди.

Тюнтди микIру кьиблайизди учу гьирчнамиди,
Ригъдин чарх ЧIиллихъинди алабхъурамиди,
Бедендик гьяракатвалин юргъ кабхънамиди,
Сижар-бабахьна жизнакк шулайза йиздихъди.

Баракаллу тIяаьм ушвниан утIубччвури,
Салам тувну рябат жямяаьтдиз улупури,
Гварар кьял'ин - шубарихъди гюрюшмиш шули,
Фурсарин ишигъ гъябгъюрайзулан йиздихъди.

Маракьлу чвурхурайидариз лигурамиди,
Бафайкка чвикк миркклилан жвар тувнамиди,
Дурарин терзариин аьжайибдимиди,
Нумуна мюгьюббат рабгъурайза йиздихъди.

Сабпи раж му тIаънай урариъ дариз учIври,
Йиз сижар-аба Аллагьвердийихьна гъюри.
Аба-бабхьан иншаллагьназ гъидисдар кIури,
Аьхиримжи раж дариз йиздар шад апIури.

Сейдат дада, жикъиди Сейда, силис дарди,
Гъул-хулан аьгьвалатнакан затра гъузрур дар.
Йизнурин гъиллигъарикан, чак каш, дарс дарди,
Гьелбетда, сикинсузди затра кдисрур дар.

Чан язнайинна шуран фун абцIбалан кьяляхъ,
Дикъатди ич ихтлитарихъ хъпехъбалан кьяляхъ,
Му хизандин аьшкьлу тямягь дебккбалан кьяляхъ,
Ич эргу гьял аьмалназ гъюб загьир гъабшичуз.

-Сейда, гъач ахълиризди узуна Миминат,
Ихь гъунши Кьади-хулурихьна гъягъюз гъита.
Кьабулди вучуз яв меш'вере эгьемият.
Учук лавлан миди рякътIин апIуз "фал" кита.

КучIлин диндин дявдин йиз багьа дуст дярякъди,
Дугъриданра бедендин гьялар кфирди вуйиз.
Дугъаз аьгъяйи гьалвин ражар хъуржруб рягъди,
Хъуржуз ккайи Рягъдикан гьерхуз тямягь хъайиз.

-Фу ляхин вуш йип, - сижар-бабу гьерхунзухьан, -
Яв йирсиварин гъавриъ ахъну адарза зу.
Мугагьназ ич Кьадийихьна дяргърур сюгьринтIан,
Кьюредра кьил гъипIганси, лавлаз гъярачва чву?!


-Я Сейда, учуз гъабгу нивкI увуз гъябкънийиш,
Чан чрушнайи жиларикк ккучIвуз шерик шалва!
Халкьди иман якьинтIан удубтIури гъабшиш,
Ихь Заанурин Балин суддикан гьапIуз ккава?!

Кьарнайи битIарин зиин гъалиб гъахьунча.
Ич рюгь учIвубхру галам мурзарихь гьахъунча.
Илдан йибцIру цIин зилдандиъ жанар дивунча.
Гьаз му ич улариз мици гъябкънуш аьгъдарчуз.

Душну гъафиган пидичавуз дидкан цIибди,
Кьади-халури туву насигьятниинди.
Хъа гьамус учу гъягъидича нач-гучI дарди,
Хъебехъну кьяляхъра гъюрубси кьан дарапIди.

-Гъарахай, жан баж, аьлим Кьади-халурихьна.
Дишлади пидичвуз ичв нивкIарин сир дугъу.
Кьаби кас ву, дюн'я заан-асккан гъипIур ву.
Абурнан Месигьдихъди уьмур хъапIрайир ву.

Кьаби жвуван йирси умудар шад апIинай,
Чан кьяляхъ хъугънайи наслар гъузрайибдикан.
Динди улдубду дугъан кIул'ин каркар иливай
Уж'вал ккун апIинай ккарагну Агъайикан.

Гъяри: -Учу кьяляхъ гъюрча, ккилигури гъуз!
Йишвазди гъярайидар дарча - сацIиб вахтназ;
Женнетлу кюлфетдин гьял-гьисаб аьгъю апIуз;
Ляхнар гъяш, кюмекчйир бадали Гъизил бабаз!

Хябяхъдин мучIушну диб гъул амдар дапIнайи,
Нирин сеснахъди лалди гъюлиз дубшнайиси.
Улдариан ерчру аквари хабар туврайи,
Гьавайин дуркьаригъ халачи рибшнайиси.

Йиз хиялар хъана йизнурин нивкIкан гъаши.
Кьади-хулурин хяназ ихтиятди учIвубси.
Гъяни ният минди-тинди абккури гъабши,
Умбрарианзина удучIвруган космонафтси.

"Кьади-халурихьан гьич ришвузкьан шулдарда,
ЦIар иццрушнари яшлуйиз мумкин тутрувди.
ЮкIв мани Гъизил баб дигишкьан духьнадарда,
КIулкан кидибтIну йирси чан лакач лицури".

Гьамцдар пчIу фикрарин гъурулушдиз душнайза,
Хизандин ичIи дубхьнайи хулаъ учIвруган.
Жандиан дирахмишди гьисс утIубккурайза,
Кьабириз багахь шули бажаран вуйиган.

"Рашид, йиз бай Рашид!" - дишла дих тадабхънийи,
За гъудужвуз гьялак гъахьи Кьади-халурин.
Амансузди хъана ургмиинна ахънийи,
Ич кюмекниинди, Сабур кIул'ин алурин.

Кьаркьулин "гъушар" чпихьна гъюруган, гьарганси,
Дурарин шад машквар йигъарин раж ккебгъуйи.
Ич ихтлитарихъ хъпехъруган гъяни марччарси,
Дурарилан нур рабгъурайиси хал абцIуйи.

Салам тувну хуш-беш апIбалан кьяляхъ дусну
Кьамкьариинди, Иса Месигьдиз ккарагну,
Сагъвал, уж'вал, масанвал халкьариз ккун дапIну,
Ич нивкIар Агъайин улихь ачмиш гъапIунча.

"БицIидар бабарихьан ттадагъури"... кIуруган,
Гъизал бабан машналан къур цIадлар ахьуйи.
"Учлан дурари гадар гъахури..." гъапиган,
Дугъу чан улар хилариинди ккеркуйи.

Йизнури ктибтбалан кьяляхъ бетерлу нивкIкан,
Кьади-халурин кIарбариз лап иццру гъапIу.
"Дагълагъ гъубкъу гъураматдиз илтIикIну..." пиган,
Дериндиан гужли гъурдлариз нефес хътабгъу.

-Фу пуза, багъридар, зегьер нивкIар гъяркъюнчвуз.
Мицисдар пис йигъар йизна ичв Гъизил-бабан,
Учвуси жигьилдимиди айиган гъафунчуз.
Ккадабхънийи гъул, хал, ужагъ, мюгьюббат вардин.

Учвуз нивкI гъябкъишваз Эреллерин таб кIуру.
Ич абайи душвкан ул'ин нивгъ алди ктибтуйзуз.
Кьаркьул дагъ бегьем гьядисйир гъяркъюб ву думу.
Дидкан кIуруган ихь халкьдин лап язухъ шуйзуз.

Чпин абйириланзина ихь халкь Табасаран,
Адмийирин гунгьарихъанди духьну гъурбан
Инсанариз Хабар хьади гъафи Ужувлан
Сар Заанурин Бай - Иса Месигьдихъ хъугъуйи.

Ухьу ккун гъапIу Агъайин ад хъана за ибшри!
Гирами Рюгьра, Исара, Заанура - Сар ву!
Гьадгъу му гьарсаб чIивишан арайиз гъабхну
Варидюн'я, табиаьт марцциди ккабалгну.

Чав халкь гъапIу инсаниятдихьна Адми духьну,
Варидиз кайи Ужувлан Хабар хьади Гъафир ву.
Абур асул, намус гъир'ят ихь абйириз дебккну.
Хачриин Чан жан ухьхъанди гъурбан ГъапIур ву.

Табасаранар Гьадму Сар Заанурихъ хъа кIури,
Ислам дин дуфну, ихь миллет талаф гъапIнийи
Бай-риш, мал-марчч, му-тму - девлет тадабгъну вари
Кьабир-бицIир, гъул-хал-ахъ  цIа кипну гъургнийи.

Халкьдигъ Исайин терефкрар вари тIанкь дапIну,
Имбу халкьар мусурманвализ илтIикIнийи.
Азадвал, масанвал арайиан терг дапIну,
Хъана аьдтариз икрам апIури адабгънийи.

Идоларин динарин улихь хьайидари
Гъира ихь тарихнакан кучIлар дикIури ими.
Ученикариз школйириъ, институтариъ
Гьаддикан кучIлин дарсар киврурира ими.

Чпин кучIлиинди гъубхдари гьюкум бисура,
Гьюкум гъибисдари дидин законар чIюргъюра.
КучIлиинди халкьдин арайиъ хъана дин дабгъура
Динди дурар, девлет артухъ апIури  уьрхюра.

Хъа Заанури ихь халкьдин кIвак дибикIнайи гьякь
КучIлин имам-алимарихьан ктIубшвуз хьибдар!
Фукьан гъахьишра ихь тарих апIури нягьякь,
Ухьхъан жан Тувур дурарихьан хътIурккуз хьибдар.

Гьадму ифдин ичIар ву Кьаркьлиин алидар,
Гюни раццарихъ, Хючна къалайиъ айидар!
Табасарандиъ иблисдин лик ктрубкIишв имдар!
Гъи наслариз жараси дикIура гьадму лишнар.

Ихь гафарин дяви ислам диндихъди дарихь -
Инсанариъ убчIвнайи иблисдихъди вуйихь!
Исламдиз мютIюгъ духьнайидарихъандира
Исайин Чан Гирами жан тувундаринхъа!


Агъа Заануриз къаршу удубчIву иблисди
Адмийир чахъинди илтIикIуз ал апIура.
Диди халкьдин ифи удубзру яракъ писди
Диндиинди Агъайин гафнакан ктапIура.

Учву ахъу ичIра ихь ифдихьди абцIнийи
Гьадмуган иблисди гад гъапIу инсанарин.
Фикир тувиш гъира дидин кIан уьруди ими.
Гьаддиз учвуз дицдар нивкIар гъяркъюндарин?!

Гьицдар ичIар Эреллерин таблиъ гизаф а.
Гьардиз чан халис хусуси тарих айиб ву.
Думу гьядисйирин кIару уьмриъ иблис а.
Улихь гъябгъюрайи халкьдин бин кьяляхъ гъапIу.

Ягъли Кьаркьул гъарзарин чIуларилансина,
Дагълуйири цIиб душмнар гъирмиш гъапIундар.
Шлиз аьгъя, Гюни раццарихъси Мукъ'ансина,
Сюргюн гъапIнуш табигъ яракъ хилиъ гъибисдар.

Дягь заманайин дирбаш'валар дурарикан,
Савадлувал адарди ухьухьна гъурукьундар.
Читин женгар гъурху табасаранарикан,
Гъи ухьуз тамамвалиинди аьгъю гъабхьундар.

Турши гъулайсуз жигьилар аьмалназ хруган,
Кереметар элдин зиллетарихьна рукьдар.
Гьякьлу важибарин дугъри рякъяр хътIарццруган,
Мешреблувалин вазифа кIваин гъубзурдар.

Кур аьзабар, зулмар думугандин дайинхъа,
Даршиш мурдал, барцIак гъашидарин бахт вуйкIан?
"Вакилариз" ктарди дюн'я хътипIурайинхъ?
Даккунди дураризра ичвсиб нивкI рябкъдайкIан?

Табиаьтдиз улар тIауб "зигьиму" биркарин,
Къанажагъсуздарин кьяляхъ гъубзри имийкIан?
Хазнайиъ ул абхъну жанар утIурайидарин,
Му замана гъубшу вядайи кар гъапIнийкIан?

Гьар улубкьру вахтназ гъянаъ бисай, йиз кюкйир,
Чру Хьадукар гьаммишан ухьухъ хъайир вуда.
Зегьерназ Дарман ичв хилариъ а, йиз кюкйир,
Думу сар-сарихьна гьюрматнан ишигъ вуда.

Яшайиш хъапIай, жигьилар, жарадариси,
Вари нивкIар ужувлан хайирназ ву дупну.
Кюкю апIинай, жигьилар имбудариси,
НивкIар гъубшу-гъюру вахтнан лишнар ву дупну.

-Баркаллагь, Кьади-халу, сикин апIбаз учу.
Гъиси шадлуди, бахтлуди гьарган гъитручву.
Баркаллагь, Гъизил-баб, сагъ-саламат ишричву.
Закур гъулаз хътакрудар вуча, сарун вахт ву.

Ич бедендилан дюшккюн гъарх улдубзиганси,
ЦIийи кIултIан Кьади-халуйи сагъ гъапIунча.
Ич сикинсузвали чпиз тясир апIруганси,
ЦIийи кIултIан дурариз ширинвал гъабхунча.

ВацIруцIар гьар йишв'ан апIурай хядари,
Ич сар-сарикан аьжайиб тамшир дисуйи.
Гъубгъу йиф лавландин вахтна рангар кадарди,
Накьиш халачи ккипну учухъди къурзлу вуйи.

Теликдин аьхиримжи хабрар ккудукIури,
Сейдакьарихьна дараскьалсузди гъафича.
Йишвандин аязнан теклифназ дилигди,
Гьяракат дапIну кьялхъянди раккнар хъирхьунча.

Хулазди учIвдари: саламалейкум дупну,
АцIнай жигьилари: валейкум-салам гъапи.
Гъудужвну ич хилар варидари дидисну,
Аьшкьниинди гюрюшмиш гъашича чиб-чпихъди.

Кьюрдун йишвазди учу гъюб аьгъю гъабхьидар,
Рякьюз ккунди учухьна вари дуфнайидар,
Аьхю жилдилан духнайиганси таза хабрар,
Гьарди чак кайиб арайиз адабгъурайча.

Сейдайихьна гьар учу гъафибкьан апIуз рякъбар,
Му мядан хал абцIайин дустари шулийи.
Гизафна-гизаф йизнурин юлдаш шубар,
Чпин пак бицIидарна жилар хъади гъюрийи.

Агь, йиз табасаран, увутIан марцци уьлке,
Шуб мумкинвал азад дюн'яйиз тувундарна?
Яв жилариинна гъубгъишра кьутIкьли сирке,
Дидкан накьишарин чру магьут апIдарна?

Буюр, мержан Кьаркьулигъян фуртIмар гъюдурчна!
Яддиз фукьан авадан мажлисар даннучва?
Йиз му Табасаран: Хив, Ляхла, Яракк, Хючна,
Гьаргандиз ислягь гъазанмиш гъапIундарнучва?

Берлинра Кьади-халурин сагъвал гъадабгъу,
Йиз табасарандин акубнуб мурччв даринхъа!
Дагълуйирин жанар гъалибвализ гъадагъу,
Русьра йиз табасарандин саб пIипI даринхъа!

Йизнури ич нивкIар тамамвалиинди ктиту.
Вари ушвар тIаъну хъпехъури мюгьтал гъаши.
Кьади халурин гафар рягьти чIалназ духну,
Дурарин метлеблу вазифйир шадди гъапи.

Зираятдина Рикьиятди аьгъюб ктибтчуз,
Эреллерин таблиъ гъаши гьядисйирикан.
Мирзахандина Гьясанбегу фарз гъапичуз,
Дявдин вядйирин гъуларин гъачагъарикан.

ГьацI йишваризкьан чиб-чпин чIалнан жарнаъ учIвну,
Ибрагьим-бяийин ниятниин гъузунча.
Манигъвализ душмнарин кьатI'иди кьаст дапIну,
Ицци нивкIуз гьар чпин йишвахьна алдагъунча.

Узу ахник сикинди гъитру гьял дар ахсрари,
Хъирг табасаранлу, цIийи йигъ дуфна кIури.
Кьюрд вушра, гъулан жакьварин мукьмари,
Жандиъ таза паргар гъийин йигъаз тIаърайиз.

Магьа айвандихъна удучIвуриз Журбасра,
Бижван кIваълан гьапIну, узукди улхурайи.
Метефейиинна гьялакдайи агьларира,
Чпихъди гъюз зарафатсуз теклифар апIурайи.

Кьулу дагъдихъан гьудучIвайир нурар ригъдин,
Хулаз вуйи рякъ дурарин марцц апIурайза.
Арццнай улдаризди убчIврайи аязишан,
Тебрик апIури, фицияв гьял, дуст кас, кIурайза.

Сейда совхоздин малариинна душнайи,
Хюнйир ккитуз, бицIидариз никк артмиш апIуз.
Муминатра гьалав-халачайихъ дуснайи,
Ихь уьмрарик накьишар айи шикил капIуз.

Узу хъана улхьан айвандихъна удучIвунза,
Хъадакну, сарун багъри Гъунназ гъярача пуз.
Зу гьяракатди гимийихъна удучIвунза,
Вари Ярккарин жямяаьтдиз баракаллагь пуз.

ЦIийи йигъан фягьлийир ляхнарихъ хъмиди,
Йиз нурна узу хъана рякъяриъ гъашича.
Ригъра зувун кьяларизди за шуламиди,
Кьаркьулин табариинна гъилижурайча.

Бегелмиш вуйчуз ич ликарин уьмуми шил,
Накь гъубшу вядайин гьамлансина дубшнайиб.
Бегелмиш вуйчуз вацIруцIарин мюфер ишигъ,
Накьдин дифар, гьаргандиз чпихъ хъимдар дапIнайиб.

Гъи дифранна ригъдин тIяаьмсуз гьюжат адар,
Гьарсабдиз чан диб-ужагъ дибихънайиган.
Сарун ич мюгьюббатвалихъ хъирццури имдар,
Дурариз учу фужар вуш загьир гъапIиган.

ЭрцIурайи йифарин бугъ гъябгъюрамиди,
Якьубди Рахализ тюмер апIурамиди,
ШибритI шартIариъ учу якьинтIан ахънамиди,
Гьар вахтна заан умбрариъ аза Йиздихъди.

Сар-сариз мягьрамлу меш'вере юлчимиди,
Дараскьалвалин сяняаьт тюмбюгьдимиди,
Ислягь мискин касариз имтияждимиди,
Такьатди мукьуфлу гьарган вузуз йиздихъди.

Эреллерин эчIехьна дуфну хъуркьнамиди,
Накьдин мюфер ич улихь гьугъужвурамиди,
Беркет литIнар гележегдиз ачухъдимиди,
Бахтавар адми вуза гьаммишандиз Йиздихъди.

Ккуниб вузуз учвура ширинди ичвдарихъди.
Гьаммишан женнетдиъ хьуз Сар Заанурихъди!
1997