Гъатху гъарантуйин йисир

                Аьбдулмажид Ибрагьимович Къурбанов


             Гъатху гъарантуйин йисир

                (Пьеса)








































                Иштиракчйир:
1.Мурад – мялим, 27 йис.
2.Пери – Мурадлин хпир, 23 йис.
     3.Мирза – Мурадлин гъунши, 27 йис.
     4.Бика – Мирзайин хпир, 23 йис.
     5.Духтур – 50 йис.
     6.Гьялимат (гьадму фалчира) –  кьаби дишагьли.
     7.Гъатху гъаранту – яш адар.









































                Сабпи пай.
  (Аьдати табасаран хал. Перийи, шинтахъ деъну, лай-лай йивуру).
Пери: - Ах, йиз бай, йиз гъюрабацай, жан йиз масан, жан йиз аьзиз, йиз ужур,
йиз уччвур. (Гьаму вахтна унч1виккан Бикайи Перийиз дих ап1уру, Перийи унч1в абццру, хулазди музыкайин сесер архьру, Перийи «гьай» к1уру).
Бика:- Сумчриз гъягъюз гьязур гъахьундарчва?
Пери:- Ваъ, гьеле Мурад мектебдиан гъафундар. Гъач хулазди.
Бика: (хулазди уч1ври) – Гьамувахтнан хайир ибшри, Пери.
Пери: - Аббат хайир ибшри, Бика, деъ.
Бика:- Аслина Керимси, учву гьарган сат1иди шлудар вучва гьа, Пери. Хъа ич Мирза, «уву гъюруш, гъач, дарш узу гъушза» дупну, гвач1ниант1ан сумчриз гъушну.
Пери:- Гъач к1уруш, гъягъидийва. Жакулси, кидит1нура ава.
Бика: (инт1иди) – Узуз кидит1уз аьгъдарзуз, Пери. Уччвуйи палтар алахьуз аьгъюр уву вува (триляждин гюзгюйиан чакан килигури, гья-гья йивуру). Гьаму ягълухъ мициб ккуртдихъди хъпалгурин, Пери?
Пери:- Гьациб уткан ягълухъ фициб палатдихъра хъпалгур.
Бика:- Вуда, вуда, увура аваза ап1ин (гьясппи ккадру сесниинди). Гьаму жюрейин, амма жангар рангнан, сабсана ягълухъ ашра, накь Мирзайи шагьриан гьамура гъадабгъунзуз. Гъулаъ аьхю сумчир шлуган, ц1ийи палат гъадрабгъиш, хай шулдар, к1ур. Дюзди к1уруш, узуз жангар рангнан ягълухъ кьабул шулзуз, жарадарира гьаци к1уру, амма Мирзайиз чав гъадабгъубт1ан кьабул шулдар.
Пери:- Яв жилириз кьабул шулуш, жарадарихъ фу хъаяв?
Бика:- Мирзайиз фу аьгъя? Дугъаз фу вушра кьабул шулу. Хъугъурдарна? Дугъхьан одеколонна духи жара ап1уз шулдар (чан косметичкайиан духи адабгъуру ва фурс кади давам ап1уру). Американский духи вуйиз к1ури, улихьнаси гьаму духи гъадабгъунзуз. Гьерхунза: фу к1уруб вуяв? Аьгъдарзуз, к1ур. Шюшдик американ ч1алниинди дибик1на, хъа Мирзайиз английский ч1алнииндит1ан урхуз аьгъдар. Мидихъ ниъ хъап1, Пери, духийиз гьич ухшар вуйибкьан дар. Гьамдихъ 200 манат тувну! Чара дарури гъи узу йиз таниш ва вердиш вуйи французский  «Шинель» духи кубзунза.
Пери:- «Шинель» мак1ан, байк1а, «Шанель» йип. Шинель солдтари хъабхьруб ву (аьлхъюру).
Бика: (гиран кадиси) – Узуз фу аьгъя? Мирзайи гьаци к1уйи. Увуз кьабулди вуш, ма гьаму американский духи увуз. Ччвур аьгъдру духи узу кубзидарза, 
Хъа яв Мурадли дидик дибик1найиб увукна дюзди пиди.
Пери:- Ваъ, чухсагъул, Бика. Йиз Мурадлиз саб жюрейин духит1ан кьабул шулдар, думура – российский.
Бика:- Жиниб дарш, йипа, фу ву дидин ччвур? Йиз Мирзайизра узуз гьациб гъадабгъ пидийза.
Пери:- «Хъайи-хъадрур!»
Бика:- Хъайи-хъадрур? Урус ч1алниинди фици шулу?
Пери:- «Единственная!»
Бика: (пашманди) – Учву кьюридра сабсдар вучва, Пери. (Зиълан шаддиси).
К1ваин илминив, Пери, ухьу 11-пи классдиъ урхурайиган, килбитихъди фал кипруган, увуна Мурад гьарган…
Пери: (дугъан гафар кьат1 ап1ури): - Ккебехъ, ккебехъ, шлизк1а гъеебхьиш, аьйиб  ап1ур…
Бика:- Шлиз ебхьуру, байк1а? Аьбкъин килбит, узуна Мирза гьамус фицдар вуш, фал кипурза. (Перийи килбит хуру, Бикайи фал кипру).  Му ягълир Мирза ишри, хъа исч1лир – узу. Мирза саб терефназди гьергра, хъа узу – тму терефназди. Хъа гьамус увуна Мурад.  Му – Мурад, му – уву… Лига, лига, Пери, гьадмуганси, гьамусра кьалари чиб-чпилан хабар алдагъура. Учву чиб-чпиз ккунидар вучва, хъа узуна Мирза – хуна гатустар.
Пери:- Ккебехъ, ккебехъ, шли-вуш унч1вак кучра… (унч1в абц1ру). Фуж ву?
Фалчи: (унч1вккан)- Фалчи вуза, яв ккудубшу ва гъюз имбу уьмур аьгъю ап1уз ккундуш, фал кипурза, уву шлиз ккундуш, увуз фуж ккундуш, увухъ душмнар хъаш – вари к1урзавуз.
Пери: - Ваъ, ваъ, фал кипуб ккуни ляхин дариз (унч1в хъебхьру).
Бика: - Узу фал кипурза, Пери, гъач йип (чав дих ап1уру).  Гъач, фалчи хала, гъач, узуз фал кипуз ккундузуз.
Пери:- Фалчийин гафарихъ хъугъуз шулин? Шли гизаф пул тувиш, дугъаз ужудар гафар пиди, шли ц1иб пул тувиш, дугъаз харжиб пиди.
Бика:- Гьякьикьи фалчийихъ узу хъугъурза, Пери, думу гьякьикьи фалчи вуш, гьамкьан пул  ча пидар, чаз тувубдиин рази хьиди.
Фалчи: (хулазди уч1ври) – Ичв гьамувахтнан хайир ибшри, уткан шубар.
Пери:- Аббат хайир ибшри, фалчи хала. Гъач, деъ дивандиин.
Фалчи:- Деузкьан вахт адарзуз. Гьялимат к1уру сар ичв гъула дишагьлийи Бика к1урурихьна гьаънайир вуза. Ичв гъулаъ сабпи ражну фал кипрур гьадму ву, к1ур. Белки, узу улдугну шул?
Бика: (шадди)- Ваъ, ваъ, улдугундарва, фалчи хала. Гьадму Бика к1урур узу вуза, хъа му йиз варит1ан ккуни дуст Пери ву. Фалчи хала, фал кипузди кьимат фукьан вуяв?
Фалчи:- Фалин кьимат дап1ну ккудубк1уз шлуб дар, йиз риш, хъа узу, шли фукьан тувиш, гьаддиин рази вуза, затра тутрувишра, ча к1урдарза.
Бика:- Хъа гизаф пул тувиш, ужуб фал адап1уз шулдарин, фалчи хала?
Фалчи:- Ваъ, йиз риш, фал кьисматсиб мутму ву, кьисмат пулихъ гъадабгъуз шулуш, фалра шул. Йиз ляхин картари, ук1ар-кьалари, к1урбари, яв хлин гагьнан кьарц1ари улупурайиб увукна пуб вуйиз.
Бика: (Перийикна жинидиси) – Узу к1урдайин? Гьякьикьи фалчи ву. (Косметичкайиан варж манатдин к1аж адабгъуру ва фалчийихьна гьач1абккуру). Дици вуш, йиз фал кип, фалчи хала.
Фалчи:- Саб гагьди дийигъ, йиз риш, узу фал кипуз гьязур духьну ккунду (сумкайиан картар, ук1ар-кьалар, к1урбар адагъуру ва, дивандиин дахьну, дурарикан уйинар ап1уру). Ча яв хил, йиз риш. Увуз гьамциб фал удубч1вну: уву, ляхин дарап1ди, иццийи ип1уз, уччвуйи алабхьуз ккунир вува, яв к1ваъ айиб саризра ашкар ап1урдарва. Мюгьюббатнаъ бахтсуз вува, увуз ккунириз кьисмат гъахьундарва. Яв жилириз уву, зиълан чаз ккуниганси улупурушра, дяркънукьана ккундар, думу гъирагъдиъ ул айир ву, анжах аьмалдарра ву, жарадариз чан ляхнарикан аьгъю хьуз гъибтурдар, амма ухди-кьанди думу ляхнар вардиз аьгъю хьиди. Рякъюравуз яв хлин гагьаъ гьаму кьюб ц1ар? Думу ц1арарик сабсана ц1ар кпикьура, думу гьаци к1уру гаф вуки, яв жилири багарихьди кьюрпи хпир хиди, хъа думу дишагьлийин маш, яв жилир мушвахь хьтарди хьпаз лигну, улупурадар. Магьа увуз фали улупурайиб. Вассалам ва калам!
Бика:- Дюзди к1урава, фалчи хала. Узуз ккуниб алабхьузди, ицциб ип1узди аьхю хъяхъ гъяйи гьадму Мирзайиз швушвди гъушунза, хъа узу Мирзайихь хьимиди, дугъаз кьюрпи хпир, чан ибарси, рякъидар. Узу, ахмакъ, гъафну к1ури, Мирзайиз хпирди гъюрур фуж хьиди?
Фалчи:- Аьгъдарзуз, аьгъдарзуз.
Бика:- Аьгъдруган, мялимди кьюб дивру (аьлхъюру). Гьамус  Перийин фал кип, фалчи хала.
Пери:- Ваъ, ваъ, узу фалчйирихъ хъугърур дарза.
Фалчи:- Увуз ккундарш, узухъ мухъугъан, йиз риш, хъа узу увуз фализ удубч1вубт1ан пидарза.
Бика:- Пери гьацира бахтавар ву, фалчи хала. Дугъаз фалианра харжиб удубч1видар (фалчийихьна 50 манатдин к1аж гьач1абккуру).
Фалчи: (пул кьяляхъ ап1ури) – Ваъ, дици хай шулдар, йиз риш. Фал шлин кипраш, гьадгъан хилариинди узухьна пул тувну ккунду. (Перийи даккундиси фалчийихьна пул тувру, фалчийи чан саягънан уйинар ап1уру). Ча яв хил, йиз риш. Мициб мани ва гъюдли хил текбир инсанаринт1ан шулдар. Уву жумарт юк1в айир вува. Яв жилирна уву чиб-чпиз гизаф ккунидар вучва, ярхи ва бахтлу уьмур хъап1дичва. Учвухъ ургур байна сар риш хьидичвухъ, дурарилантина аьхю ужувлар рякъидичвуз. Амма саб ляхнихьан уву ихтият ап1ну ккунду: яв кьяляхъ гьарган душман хъаяв, дугъан маш улупурадар, хъа ранг гъатхуб ву. Увуз ерхьну ккуни гафар к1ури, дугъу уву алдатмиш ап1уз чарйир зигиди. Дугъахъ хъпехъиш, адмийиригъна аьгъю хьидива, йиз риш. Ихтият ап1ин. Магьа увуз улупурайи фал. Вассалам вакалам!
Пери:- Ужуб насигьят тувбан чухсагъул, фалчи хала, амма узу фалихъ хъугърур дарза.
Бика:- Узу хъугъурза, фалчи хала, вари  дюзди к1урва. Учу мектебдиъ имидит1ан, Мурадлиз Пери, хъа Перийиз Мурад ккундийи. Мирзайин ч1ат ул айиваликан узузра аьгъяйзуз, амма дугъу думу ляхин к1ул`ин гъадабгъурдар. Мушвахь фал кипуваликан сарикнара мак1ан, гъач гьамус ич хулаз.  Мирзайин багахь гьаму гафар текрар гъап1иш, узу увуз гизаф пул тувидизавуз. Мирзайин чанра фал кип.
Фалчи: (чашмиш духьнуси) – Саб йишвахь фукьан гизаф ражари фал кипиш, фал гьадмукьан дугъри вуйиб шулу, йиз риш. Эгер Перийи ихтияр тувруш, яв жилириз гьамина дих ап1ин.
Бика:- Узуна Пери гизаф албагу дустар вуча, фалчи хала. Ич хуларра асккан хална заан халси вуйич. Узу думу Мирзайиз улар адруб ап1арза.
Пери:- Фалиан  фу-вуш удубч1вну к1ури, ичв хал ккидипуз гьялак  махьан, Бика. Мирзаси хулаз пул хьади гъюру жилир ихь гъулаъ, йигъну ц1а хьади гъилицишра, дихъидарвуз.
Бика:- Увузра жилир гъидихъвуз, Пери. Гьамушвахь фалчи хала хьтайиш, пидийзавуз, думу фицир жилир вуш. (Перийин ибахъна фу-вуш к1уру ва ягъалди аьлхъюру). Узу дугъаз кьюрпи хпир улупидиза (раккнарихъна гъягъюру, ц1иб вахтна душвахь дийигъуру ва кьяляхъ гъюру). Гъубхъиган, Мирза тюнтюр ву, фалчи хала, хъа сумчраъ думу гьамусдиз дурубхъдира имдришул. Дугъан шикил гъабхиш, фал кипуз шулдарин?
Фалчи: - Шулу, шулу.
Бика:- Дици вуш, узу ич хул`ан Мирзайин шикил хайиз, гьамушваъ гъуз (гьялакди гъягъюру).
Фалчи:- Мушвахь Бика хьайиган, яв фал бегьемди ктибтундайзавуз, Пери. Багахьнаси деъ ва хъебехъ: яв кьяляхъ кьюр душман хъа, гьадрарикан сар Бика ву. Дугъан к1ваъ «Мирзайиз уву, увуз Мирза ккунду» к1уру фикир гьарган а, хъа чав, мумкинвал хьубси, яв Мурадлиз улар ап1уру. Ичв хулазра Бика гьаддиз кми-кмиди гъюру, уву хулаъ ашра, адаршра. Узуз йиз улариинди гъябкъюб к1ураза. Анжах Мурад дицисдари алдатмиш ап1уз гъузрур дар. Вушра, ихтият ап1ин. Бика машнаъ саб, кьяляхъ жараб к1урур ву. К1ваинди гъибт: ккунивалихьан даккнивалихьна айиб саб гам ву. Гьаму Бикастари фуж вушра думу гам алдабгъуз мажбур ап1ур. Инсандин бахт девлетнаъ адар, ккунивалиъ а.  Жарари яв ккунир ттадагъуз мигъитан.
Пери:- Ужуб гафназ чухсагъул, фалчи хала, узу Мурадлихъ узухъси хъугъурза. Хъа уву ич гъунши Гьялимат бажисир вува, гьадмура жигьилариз насигьятар тувуз гизаф ккунир ву (фалчи чашмиш хьуз хъюгъру). Амма саб ражари дугъу узуз ужуб насигьят тувундайзуз. Дугъахъ узу хъпрехъуб ужуб гъабхьну. Гьялимат бажийи узуз  «Мурадлиз швушвди мягъян, Мирзайиз гъарах» к1уйи. Думу гафарихъ хъебехъну, узу Мирзайиз швушвди гъушнийиш, багарихьди уз`инна кьямш хурахьидийи.
Фалчи:- Аьгъдарзуз, аьгъдарзуз… Белки, яв гъунши Гьялимат гъалат1 гъахьну шул. Маллайин хпирра саб ражну гъалат1 шулдарин? Узу сарун гъягъидиза, кьан шулайиз (диликури гъягъюз хъюгъру).
Пери:- Дийигъ, фалчи хала, яв картар, ук1ар-кьалар, к1урбар шлиз гъитрава? Узуз фалчи хьуз ккундарзуз гьа! Бика уз`ин алжагъуз гъитуз ккундавуз дарш? Мирзайин фал шли кипди?
Фалчи: (даккундиси кьяляхъ хътакуру) – Агь кьабивал… к1ваълан гъябгъюри духьназа. Дурариз ич хулазди гъач йип. Туц1, туц1, туц1… узу дурарихьна чпин хулаз гъиди йип (картар, ук1ар-кьалар, к1урбар къайдасузди ва чкиди  чан сумкайиъ ахьру). Узуз гъяни жинари марцци пирариккна чпихъди сюгьбатназ дих ап1уразуз. Ц1иб имийиш, кьан ап1урайза гьа. Туц1, туц1, туц1…
Пери:- Увуз саб суал тувуз хай шулин, фалчи хала?
Фалчи: - Гьедрерхди хай даршлуб вуш, ухди гьерх, кьан шулайиз…
Пери:- Ич гъунши Гьялимат бажийин  шагьриъ яшамиш шулайи чи, чпин айвандилан  ахъну, фикриан гъудурхну, к1ур, дугъан ликра гьудубшвну, к1ур. Дидин кьяляхъ дугъаз кят1якъюри гъабхьну, к1ур. Белки, уву Гьялимат бажийин чи вушалва гьа! Машнан к1албарра чиб-чпиз ухшар вуйидар вуйичв.
Фалчи: - Ваъ, ваъ, узу я Гьялиматра дарза, я дугъан чира дарза, узу фалчи хала вуза. Туц1, туц1, туц1… кьан шулайиз (фалчийиз гъягъюз ккун шулу, хъа Перийи думу хилхъан дисуру).
Пери:- Сабсана ляхни гъи узу мюгьтал гъап1ну, фалчи хала: ич хулаз гъюруган, уву ликрур вуйва, хъа гъягъруган, ликурадарва. Гьялимат бажийиси, иштагьниинди туц1, туц1, туц1 к1урва (фалчи Перийин хиларигъян гъют1урччвуз чалашмиш шулу ва алдакуру, дугъан к1уллан ягълухъ алдабхъуру). Вагь! Вагь! Уву Гьялимат бажи вуваки!
Гьялимат:- Ккебехъ, ккебехъ, Пери. Уву йиз варит1ан ужур, ккуни гъунши вува, гизаф аькьюллу дишагьлира вува. Узу гъи фалчийин гъидкьиъ уч1вбан метлеб фу вуш, вуйи-вуйибси ктибтурзавуз, анжах гафар ихь арайиъ гъузри.
Пери:- Ибшри, сарикнара дарпуз гаф тувурза.
Гьялимат:- Улихьна йигъари гъунши гъулаз йиз бализ швушван гьякьнаан гъушунза. Шуран дадара рази гъахьнийи, учв ришра къаршу дайи. Чпин аьхюдарихьан гьерхбар дап1ну, сакьюдар йигъарилан лишан кипуз дих ап1идича гъапнийи. Гьаму рижв хътубт1у Бика дина фици раст гъахьнуш, гъира аьгъдарзуз. Дугъу думу шуракна ич хизандилан футнйир гъап1ну: мялимарт1ан касибар адар; мялимдин пул, ип1руб гъадабгъиш, алабхьруб гъадабгъуз гьубк1урдар; мялимдиз швушвди мягъян гъапну.  Бикайихъ хъебехъну, шуру разивал тувундар, мягъянай к1уру хабар гъап1унчуз накь. 
Хъа узу Бикайиз фицдар ц1ирц1ар ккивруш, гъи рябкъидивуз. Дугъу учв мидина-миди т1убариин кьац1ар алахьуз гъидритиш, узу Гьялимат даришри. Уф!
Пери:- Яв бай мялим ву пувал футна вуйин, Гьялимат бажи? Увура узуз гьаци гъапундайва? Яв бализ риш тувуз ккундуш, дурар жарадарин гафарихъ хъпехъидар. Белки, чпин шураз яв бай даккниган, Бикайин гафар дурариз багьана гъабхьнийк1ан? Фук1ара дарди, явна Бикайин арайиъ йишв ч1ур мап1ан, уву Мирзайихъди багахьлура вува, аьхир.
Гьялимат:- Бикайиз багахьлуйир аьгъяйин? Мирзайин хярт1яхъ деънайиган, дугъаз учв паччагьдин хпирси рякъюру. Хабар дар чан жилир абйир-бабар уьрхюзкьан дархьи чапп вуйиб, хъа учв…(Перийин ибахъна фу-вуш к1уру ва аьлхъюру).
Пери:- Аьгъдарзуз, аьгъдарзуз… Мирзайи гизаф убхъруган, абйир-бабари чпи дурар жара гъап1ну, к1ури шулу гъуландари.
Гьялимат:- Думу багьана ву, йиз риш. Сахаъ т1ул убччврур Бика вуди гъахьну. Дици вуйивал узуз якьинди аьгъязуз. Мирза пиянискки вуш, дугъу сумчрариът1ан, жарадарин суфрайихът1ан гьаз убхъурдар? Увуз, гьамус Бика фици дигиш духьнаш, аьгъдарвуз. Думу Бика дар, к1ару бит1 ву.
Пери:- Ккебехъ, ккебехъ, Бика гъюрайиганси ву (фалчийи ягълухъ унт1аз зигуру, дивандиинди картар, ук1ар-кьалар, к1урбар адахьуру).
Бика: (хулазди уч1вубси) – Фалчи хала, уву гъапи гьарсаб гафнахъ узу к1ваант1ан хъугъурза. Мирзайин фал вуйи-вуйибси пидива. Магьа дугъан шикилра, магьа увуз 50 манатра.
Фалчи:- Йиз ляхин фализ удубч1вуб пуб вуйиз, йиз риш. Узхьан фализ удубч1вуб я дарпиди гъибтуз, я удрубч1вуб пуз хьибдарзухьан. Фал увуз кьабул дархьиш, гиран мап1ан.
Бика:- Гиран ап1рури фал кипруб дар.
Фалчи: (фал кипруганстар уйинар дап1ну) - Адмийирин уларихьан чаз уву ккуниганси улупурашра, яв жилириз уву затра ккундар. Багарихьди дугъу ув`инна кьямш хиди. Магьа дугъан суратра рябкъюразуз: ц1ухи кушар алир, машнак т1юкъяр кайир, уткан къаш-къамат хъайир…
Бика: (фалчийин гафар кьат1 ап1ури) – Фалчи хала…
Фалчи: - Яваш, яваш, думу дишагьли гьямиладира вуки! Магьа Мирзайин фалиан улупурайиб. Вассалам ва калам!
Бика: - Хъа думу дишагьлийин ччвур пуз шулвухьан, фалчи хала? Ц1ухи кушар али, машнак т1юкъяр кайи, уткан къаш-къамат хъайи дишагьлийир гизаф ашул. Эгер уву дугъан ччвур гъапиш, варж манатсана тувурзавуз. Ич гъулаз увуси аьгъю, варибдикан вуйи-вуйиси ктибтру фалчи гьамусдиз зат гъафундар к1уру аваза адабгъурза яв.
Фалчи: (ук1ар-кьаларикан уйинар дап1ну) – Дугъаз Маша к1уру. Багарихьди думу ичв хизандиз гъиди к1ури улупура…
Бика:- Гьа… Узу фикрар ап1ури гъахьунза: цци лихуз душну гъафихъанмина дубхънайи Мирзайи нивк1`ан кми-кмиди, «Маша, Маша!», к1ури дихар гьаз ап1уйк1ан? Йиз фикир гъабхьниз: Мирзайиз нивк1`ан ич хюни рябкъюра, ва дугъу дидиз дих ап1ура хьиди. Ич хюндин лак1амра  «Маша» вуйич, аьхир. Вуйишт1ан, йиз жилири чан ашнайиз дихар ап1ури. Аькьюллу абйир-бабарин камаллу бай!
Фалчи: (картар, ук1ар-кьалар, к1урбар гьялакди  сумкайиъ ахьри) – Фу пуза, фу пуза, ярхла йишвариз 5-6 вазлизди лихуз гъушу жиларикан тахсирар ктруч1вур пуз даршул. Узуз гъяни жинари марцци пирариккна чпихъди сюгьбатназ дих ап1уразуз. Хъасин Гьялиматдин хулазди гъидиза, узуз жинари ихтияр тувиш…
Бика:- Уву гьякьикьи фалчи вува, фалчи хала. Узуна Перийи, увкан тярифнан гафар дап1ну, ич гъулан вари дишагьлийир увухьна фал кипуз гьаидича (фалчи гъягъюз хъюгъру). Яваш, фалчи хала. Учукна яв ччвуркьана к1урадарва, аьхир. Фалчийиз фуж к1уру гъапиш, учу фу пиди? Яв ччвур фуж вуш, йипава учуз.
Фалчи: (чашмиш духьну) – Гья… Гья… Гьяфизат к1урзуз, Гьяфизат (фалчи гъягъюру).
Бика: (фалчи гъушубси, кьамкьариин бач1ар йивури, ягъалди аьлхъюру) – Вай-вай, вайгьарай…
Пери: - Фу гъабхьну, Бика? Яв Мирзайи кьюрпи хпир хиди гъапиган, абдал шулава дарш?
Бика:- Ваъ, байк1а. Узу ич хюндин лак1амра Маша вуйич гъапиган, фалчи, к1уллан маргъ гъивганси, чашмиш  гъахьнийи. Чан фал рихшанд ап1урайиб аьгъю гъабхьну хьидийи дугъаз, дарш дици гьялакди гъягъидайи думу. Мирзайин кьюрпи хпирин ччвур гъапиш, узхьан чаз рубкьру варж манаткьана  гъадабгъуз к1ваин гъабхьундайи аьжузриз.  Думура гьич, ц1ибсан имийиш, чан ччвурра гьархрайи дугъаз.
Пери: - Ичв хюндин лак1ам фициб вуш, фу фаркьвал а фалчийиз? Мушвахь дугъу гьац1 сяаьт хьайизра гьацира 200 манат чан жибаъ ивну.
Бика: (хъана ягъалди аьлхъюру)- Уву гьаму фалчийихъ хъугъунва, Пери? Думу гьякьикьи фалчи дайи, гьякьикьи фалчи вуйиш, дугъаз чахьна туву пул фициб вуш, аьгью хьибдийи.
Пери:- Фици?
Бика: - Гьаци. Чаз туву пул куч1лин вуйин, дарш дарин аьгъю даршлу фалчи шулин?
Пери: (гиран кадиси) – Фици куч1лин пул? Яв 50 манат узу кьяляхъ тувидар пуз ккундувуз дарш? Гьамусяаьт яв бурж кьяляхъ туварза (шифоньерихьна гъягъюру).
Бика: (хил дибисну, Пери сягьнайин кьялаз хуру) – Ваъ, байк1а. Мугъу фицдар фикрар ап1ураш. Улихьна йигъари Мирзайи шагьриан американский духи гъадабгъруган, кьяляхъ ап1ру пулигъди дугъаз 250 манат куч1лин пул тувну. Гъи узу фалчийиз туву пул гьаддикан вуйиз. Гьамус гъавриъ гъахьива?
Пери: - Аьмалдар вува гьа, Бика! Узхьан дициб ляхин ап1уз хьибдайзухьан.
Хъа уву гъи фалчийинра улар гъеерт1ва.
Бика:- Увузра фалчи гъидихъвуз. Ихь гъулашив Гьялимат бажийин гафар текрар ап1ру фалчи шулин? Фалчи дар думу, футначи ву. Багахьлу вушра, Гьялимат бажийизра я узу, я Мирза дяркънура ккундар. Йискьубаъ 5-6 вазли ярхла йишвариъ дилихну, сабишв`инди  Мирзайи хру пул дугъаз аьхюди рябкъюру, хъа чан жилирина бали, мялимарди лихури, вазлиан вазлиз адабгъурайи пул гьисаб ап1урдар.  Йизна Мирзайин жигьил уьмрин гьац1 сарин багахь сар хьтарди гъябгъюрайивал дугъаз рябкъюрдар, дидкан Гьялимат бажийи фикир ап1урдар, учв гьарган чан жилирин гъвалахъ хъа, аьхир.
Пери: - Гъулаъ яшамиш шули, увуз, заан образованиекьан адру яв жилир гьарган яв багахь хьади ккунду к1ури, дици даршулда, Бика.
Бика: (гиран кади) – Увура Гьялимат бажийин гафар текрар ап1урава, Пери. Учвуз ужуйи, вардин жилар, ичвси, гьякимар даршулда.
Пери:- Гьякимрин хпирси гьарган кидит1ну шлур уву вува, Бика. Гиран хьузди гъапиб даййиз.
Бика: - Увузра, узузси уччвуйи алабхьуз, гъизилар ккит1уз, фалчийи гъаписи, ляхин дарап1ди, иццийи ип1уз ккундуш, увура яв Мурад тят1иларин вахтнакьана лихуз гьаъ. Гьадмуган аьгъю хьибдивуз, лихуз гъягъру жиларин хпарин кьисмат фукьан меълиб вуш.
Пери: - Узу дугъаз дици гъапунза, амма Мурадли, кьаби абйир-бабариин хярар уршвуб, хьадан жара ляхнар илирчну, пул хуру к1ури, лихуз фици гъягъиди к1уру.
Бика: - Кьабидари гъап1уб - хайир, гъип1уб – зарар ву к1уру гафар аьгъдарди дупнадар.
Пери: - Мурадли дици гьисаб ап1урдар, дугъу пенсияйиъ айи кьабидар пичрахъ деъну ккунду к1уру.
Бика: - Эгь! Гьаз вук1ана ичв гьадму кьабидар? Чпи сакьюб манат пенсия адабгъуру к1ури, чпин улхбар-рахбариинди дурари думу пул баяр-швушварин дюдниан уьч1юбгъюру. Кьабидарихьан жаради вуйиган, гьаци ужуйи шулуки: ккуниган – ип1ин, ккуниган - ахну дахъ, ккуниган – телевизориан сериалариз лиг. Я минди гъуз, я тинди гъуз к1урур шулдар. Жилин илмиди женнетдиъ шулу сарун!
Бика: - Дюз к1урдарва, Бика. Ухьура ухди-кьанди кьаби шлудар дарин? Кьабивалиъ ялгъузди гъитну, ихь веледар ухьхьан жара гъахьиш, ухьуз фици хьибди?
Бика:- Думугандиз я дажи йибк1ур, я – гъянч (аьлхъюру). Увура, Мурадра саб жут чекмийир вучва. Уьмур жигьилди миди хъап1ну ккунду. Узу шлиз к1ура? Уву сижариз ужур швушвди, жилириз ужур хпирди гъуз, хъасин швумал дархьиш, лигарва.  Уьмур фал дар, Пери, думу, шли фици хъап1иш, гьаци гъябгъюру (унч1виккан пиянди айи Мирзайи мяъли ап1ури сесер шулу: «Яв бай пиян духьна, дада…» Бика унч1вихъан лигуру). Гьай бахтавар! Путурккайин кьикь гъябкъиш, йиз жилир пиян шулу, хъа пиян хьубси, ялхъван ап1уз узу агуру. Ич хулазди гъягъюра. Яваш, масан, фалчийин гафар куч1лар вуйин-дарин аьгъю ап1бан бадали, увхьан гьисаб-суал гъадабгъуз гьамус гъидиза. Куч1ал вуш – фалчийин язухъ, куч1ал дарш – яв язухъ! (Бика гъягъюру).
       /Перде/.    






















                Кьюбпи пай.
( Сабпи пайнан декорация. Перийи шифоньериан сабдихъди саб чан палтар, ягълухъар адагъуру, гюзгюйиан, дурар чаз фици балгуруш, лигуру.  Сабра кьабул дархьиди, чав чахъди гафар ап1уру).
Пери:- Фана ибшри мициб  уьмур! Сумчриъ алабхьуз ц1ийи ккурткьана гъадабгъуз даршлу  жилир хъади гьаз ву? Мялим… мялим… Мялим дар думу, гъилицнац ву! Ягъч1вур йисан мялимди гъилиху Мягьямед имийин хпир Гьялимат бажийи узуз к1уйи, аьхир: мялимарт1ан касибар фужк1а адар, мягъян гьадму Мурадлиз швушвди, Мирзайиз гъарах. Мялимдин пул, ип1руб гъадабгъиш, алабхьруб гъадабгъуз гьубк1урдар, алабхьруб гъадабгъиш, ип1руб гъадабгъуз гьубк1урдар. Хъа узу … мюгьюббат… мюгьюббат… заан образование! (Кялхъру сесниинди ва  чан к1улиъ т1уб удубкьури).  Яв к1улик курк1рияв гьамус гьадму мюгьюббатра, заан образованиера! Эй ахмакъ к1ул, ахмакъ к1ул! Хъпехъундайва уву Гьялимат бажийи увуз к1урубдихъ. Эгер Мирзайиз швушвди гъушнийиш, гьадгъан хпир Бикайиинси, уз`инра гъи ужубт1ан ужуб, уччвубт1ан уччву палат алхьидийи, гьадгъанси, йизра ушв абц1ну гъизилин сппар ахьидийи, гьадгъуси, узура кьюд йигъак  сиргъйир гьюдюхидийза. Мирза йисан хьадну лихуз гъягъюра, хъа Бикайи дугъу гъабхи пулин эйвал ап1ура. Бикайи фурсар дарап1ди, узу фурсар ап1идин? Йиз мялим жилири узуз гъизилин сппар итуз, дубленка гъадабгъуз пул уч ап1айиз, узу пенсияйиз удуч1вру вахтра гъюр. Думуган йиз дурар гьаз ву? Фана ибшри мициб уьмур! (Перийи унч1в абццру, унч1в`ан сумчрин музыкайин сесер гъюру, Пери, хиларигъ к1ул дибисну, деъру. Ц1иб вахтналан Мурад мектебдиан гъюру, папка столиин дипру).
Мурад: - Вагь, фу гъабхьну, йиз гьюри-пери? Гъуншдиъ сумчир ади, уву гьеле сумчриз гъягъюз гьязуркьана духьнадарваки. Фу гъабхьну, йиз багьалур?
Пери: - Багьалуб базариин картушка шулу.
Мурад:- Яваш, яваш, аьяндар гафариинди улхурава, аьхир.
Пери: - Аьяндар гафар ап1уз узу фуж ву?  Уву вува ихь мялим, вари аьгъюр, заан образование айир, хъа узу фуж ву яв улихь? Явна яв абйир-бабарин гъараваш…
Мурад: - Яв машназ гъилигиган, яв гафарихъ хъпехъиган, к1улиз гьамциб фикир гъафниз: увкан халис аьртист хьидийи. Мумкинвал айиш, уву аьртистарин курсариъ урхуз гьаъдийза…
Пери: (Мурадлин гафар кьат1 ап1ури ва хъял кади) – Чяаьн уз`ин аьлхъюб!  Узуз гьаму юкьуб цалин айит1 вуйи уьмур гьацира дабт1назуз.
Мурад: (мюгьталди) – Вагь, вагь, увуз фунуб ч1амч1ли кьац1 гъап1нийк1ан, йиз гьюри-пери? Набши думу ч1амч1? Узу думу йибк1урза!
Пери: - Узу рихшанд мап1ан. Гьатмагьа яв палтарра гьязурди а, гъарах сумчриз, узу йиз гьялди гъит.
Мурад: - Дюз к1урва. Сумчриз дяргъюри, ухьу гьаз улхура? (Шифоньерихъинди гъягъюру ва палтар гьюдюхюру).  Спектакль ккудубк1ну, сумчриз гъягъюз гьязур йихь, увухъди ялхъван ап1уз гьаци аьшкь дубхьнайизки, йиз гьюри-пери!
Пери: - Гъарах, гъарах, сумчриъ увуз ялхъвнар ап1уз гьюри-перйир гизаф дихъур: уччву палтар алидар, гъизилин сппар айидар, итирин ниъ хъайидар, к1вант1арикан рангар кадатнайидар. Дурарин улихь узу фуж ву увуз? Анжах гъараваш…
Мурад:- Жара балабниин т1убар иливураваки, йиз гьюри-пери? Увуз аьгъявузки, узу гъирагъдиъ ул айир даруб. Эгер уву спектакль улупураш, саб мяъли ап1узавуз? Аьртистдин лишнар узукра кашул (хулан мурччв`ан мургул гъадабгъуру ва, думу чюгюрси йивури, мяъли к1уру).
    Ригъ вуна, дарш ваз вуна дарш,
    Жан алагюзли.
    Инсан мукьан уткан шулин,
    Жан алагюзли!
(Гьаму вахтна унч1вккан, Мурадлиз ва Перийиз сумчриз дих ап1ури, сесер шулу).
Спектакль ккудубк1ну, аьртистар сумчриз гъягъюра, ухди гьязур йихь, йиз гьюри-пери, хъа узу мурариз, ухьухъ дидригъди, гъарахай к1урза (хул`ан удуч1вуру).
Пери: - Бикаси кидит1найиш, узура сумчриз гъягъидийза. Хъа мици увухъди сумчриз фуж гъюруш, лигидихьа (хъял кади унч1в хъебхьру). Мялим… образование. Ягъч1вур йисан мялимди гъилиху Мягьямед имийин хпир Гьялимат бажийи узуз к1уйи, аьхир: мялимарт1ан касибар фужк1а адар, гьадму Мурадлиз швушвди мягъян, Мирзайиз швушвди гъарах. Мялимарин пул, ип1руб гъадабгъиш, алабхьруб гъадабгъуз гьубк1урдар, алабхьруб гъадабгъиш, ип1руб гъадабгъуз гьубк1урдар. Хъа узу, ахмакъ, мюгьюббат, заан образование к1ури,  Мирзайиз швушвди дурушди,  гьаму гъилицнац Мурадлиз швушвди… (гьаму вахтна кьялхъянди Гъатху гъаранту гъюру, диди Перийин улариин т1убар иливуру, Перийиз гуч1 шулу, ва дугъу аьмалдар сесниинди давам ап1уру). Думу гафар Гьялимат бажийи узуз гъапидар дайи, Мурад, Бикайиз гъапидар вуйи. Чаз жарар ккундушра, Бика Мирзайиз швушвди гъушну. Жакулси кидит1нашра, дугъан к1ваъ  гъира жарар а, хъа йиз к1ваъ айир, увуз аьгъявузки, анжах сар уву вува. Узу девлетназ гъафир дарза, ккунириз гъафир вуза. Ч1яаьн, Мурад, т1убар алдагъ, уву к1уруганси, спектакль ккудубк1ну.
Гъатху гъаранту: (Мурадлин сесниинди) – Ваъ, йиз гьюри-пери, спектакль гьеле ккебгъри ими. Узу мугагьназ яв к1ваъ айи гьиссариин шаклу вуйза, хъа гъи яв к1ваъ дугъриданна узуз йишв айивалиин инанмиш гъахьунза. Гьамусдихъантина узу яв агъа хьидиза, уву йиз йисир хьидива. Рази вува?
Пери:- Ав, ав, рази вуза, йиз ккунир. Уву йиз агъа вува, узу яв йисир вуза. Хъана текрар ап1уза?
Гъ. Гъаранту: - Шубубан текрар ап1ин, гьадмуган яв гафар гьякьикьат хьиди.
Пери: («Уву йиз агъа вува, узу яв йисир вува» гафар шубубан текрар ап1уру). Гьамус узуз сац1иб рягьятвал гъадабгъуз гъит, гьаз-вуш, к1ул иццурайиз. Уву сумчриз гъарах, ц1ибди рягьятвал гъадабгъну, ялхъван ап1ру вахт хьайиз, узура гъидиза, йиз ккунир. Увухъди йиз юк1вра гьап1раза, Мурад.
Гъ. Гъаранту: (къурхулу сесниинди) – Ваъ, ваъ! Юк1в увухъди гъибт, йиз йисир. Гьамусдихъантина яв к1ванра агъа узу вуза, гьаз гъапиш уву йиз йисир вува. Гъеебхьунвуз? ( Аьхиримжи гаф, сягьнайиин ат1абгури, саб-швнубан текрар шулу, Гъатху гъарантуйи Пери чахьинди машди илдицуру, гуч1 дубхьну, Пери амриан гъягъюру ва алдакуру. Гъатху гъаранту, ягъалди гья-гья йивури, сягьнайихъ жин шулу. Ц1иб вахтналан хулазди Мурад гъюру).
Мурад: - Гьязур гъахьнийва, йиз… (дахънайи Пери гъяркъиган, дугъан «вагь!» тадабхъуру). Пери, фу гъабхьну? Жаваб тув, Пери (думу за ап1уру, дивандиин дитру, машнягъ шид гъюбзну, ачмиш ап1уру).
Пери: (уларкьана адрарццури) – Уву йиз агъа вува, узу яв йисир вуза. Хъана текрар ап1уза?
Мурад: - Гьап1ру агъа, гьап1ру йисир? Уву фу к1урава, Пери?  (Перийин ун`т1ин хил иливуру). Яв температура аявки, Пери. Яваш, гьамус дарман тувурзавуз (триляждихьна гъягъюру). Узу к1уруб ебхьуравуз?
Гъ. Гъаранту: (сягьнайихъан) – Дарман ип1уб лазим дар, йиз гьюри-пери. Узу яв агъа вуза, уву йиз йисир вува. Ебхьуравуз?
Пери: - Ав, ебхьуразуз, йиз агъа. Уву йиз агъа вува, узу яв йисир вуза.
Гъ. Гъаранту: - Ари гьамус улар арцц, гъудужв, узухъди текрар ап1ин.
Пери: (хулан гьац1кьялаъ, юкьяъ хилар йивну, фурс кади дийигъуру ва Гъатху гъарантуйихъди текрар ап1уру). – Мурад, узуз уву ккундарзуз. Гьамусдихъантина увуз йиз к1ваъ йишв имдар. Йиз к1ван агъа жарар духьна, дугъу узу девлетлу ап1иди, йиз к1ван метлебарихъ хъуркьуз гъитди.
Мурад: (дарманна шид хьади Перийихьна гъюри)  - Пери, гьарзакарди улхурана дарш? Уву фу к1урава?
Пери: (хъял кади) – Увуз ебхьурайиб.
Мурад: - Узу яв гъавриъ ахърадарза, дарман ип1ин, рягьят хьибдивуз.
Пери: - Гъавриъ ахърадарва? Дици вуш, гъавриъ ахъруси к1уразавуз: увуз швушвди гъюз разивал тувруган, к1ваъ увухъди шагьриз удуч1вну гъягъюз кьаст аййиз. Кьабидар багьана ап1ури, уву гъира шагьриз удуч1вну гъягъюз рази шуладарва. Му - сабпиб…
Мурад: - Пери, ма дарман, дарман гъип1иш, рягьят хьибдивуз.
Пери: - Яв дарман увуз гъибт. Кьюбпиб: хъайи-хъадру сар бай вуйиган, ичв хулаъ девлет ашул к1уру хиял гъап1нийза. Гъийин йигъаз  ичв хулаъ девлетра гъябкъюндарзуз.
Мурад: - Дюньяйиъ варит1ан аьхю девлет мюгьюббат ва сагъвал ву, ухьуз гъийин йигъаз мюгьюббатра, сагъвалра ахьуз. Сарун фу ккундувуз?
Пери:- Девлет хъайириз му жилиин вари ал: мюгьюббатра, сагъвалра. Варибдин бина девлет ву. К1ул гьярфарихъди абц1найи уву дидин гъавриъ хьайиз, гизаф вахт лазим ву, хъа уьмур, жигьилвал саб йишв`ин дийигърудар дар. Узуз жигьилди миди девлетлу уьмур хъап1уз ккундузуз, гьаци вуйиган гъийихъантина йиз к1ваъ увуз йишв имдар, йиз агъа жарар духьна.
Мурад: - Агъа, агъа… гьап1ру агъа? Фуж ву думу? Улуп ари узуз думу, лигуза, фицир игит вуш яв агъа.
Пери: (сягьнайихъинди илдицну) – Йиз агъа, гьаму узухъ хътругърайириз улуп ари яв маш.
Гъ. гъаранту: (сягьнайихъан) – Узу гьарсар инсандин кьяляхъди лицураза, к1убан жигьил. Амма йиз сес вардиз ебхьурдар, вардиз узу рякъюрдар. Йиз йисир Перийи увуз к1урайи гафар йиз гафар ву. Увура йиз йисир гъахьиш, йиз гафар ерхьидивуз, узу рякъидивуз, увура гьам девлетлу, гьамсана бахтлу хьидива. Хъа уву гьеле яв к1ваъ узуз йишв ачмиш дап1надарва, гьаддиз увуз узу, узуз уву рякъюрадархьуз, чиб-чпин гафар ерхьурадархьуз. Гьаци дарин, Пери?
Пери: - Гьаци ву, йиз агъа. Мурад, увуз агъа рякъюрдарвуз.
Мурад: - Гьап1ру агъа, гьап1ру гафар? Уву уз`ин аьлхъюрана дарш? Дарш, сериалариз лигбу, фазйир гьюдюхнанив? Деъ дивандиин, дарман ип1ин, увуз фтихьан-вуш гуч1 дубхьнайиганси вувуз, Пери (Мурадли Пери дивандиин дитуз чарйир ап1уру, Пери мют1югъ шулдар).
Пери: - Гьадагъ яв хилар, уву сарун йиз агъа дарва, йиз агъа жарар вуйиз.
Мурад: (русвагьдиси) – Ибшри, ибшри, анжах дарман ип1ин, дишлади температура ис хьибдив.
Пери: - Гьап1ру дарман? Увуз узу зегьерламиш ап1уз ккундавуз дарш? Гьудуч1в йиз багхьан, дургин йихь, гъарах яв сумчриз. Узуз йиз агъайихъди сарна-сарди гъузуз ккундузуз.
Мурад: - Фу гафар вуяв, Пери? Дарман дип1ну, сац1иб ах, рягьят хьибдивуз (хъана Пери дивандиин дитуз чарйир ап1уру).
Пери: - Гьадагъ яв хилар, дархьиш гьамус вари гъуншйириз ерхьрустар ч1игъар ап1идиза, увуз узу зегьерламиш ап1уз ккунда пидиза. Уву гьадмукьан к1убнир вуш, йиз агъайин улихь улуп («агъа, агъа» к1ури, дихар ап1уру, сягьнайихъан Гъатху гъаранту гъюру, Перийи думу гъюч1ккан дисуру).  Магьа йиз агъа, мугъу узу девлетлура, бахтлура ап1иди!
Мурад: - Увуз фу рябкъюравуз, Пери? Мушвахь хьайидар увуна узут1ан дархьа. Деъ дивандиин, сац1иб рягьятвал гъадабгъ, узу духтриз дих ап1уз гъягъидиза.
Пери: - Гьа! Гуч1 гъабхьунвуз? Гъарах, гьерг. Уву хъади гъафи духтурра лазим дарзуз, гуч1бях!  (Мурад хул`ан удуч1вуру, дугъан кьяляхъди Перина Гъатху гъаранту абдал духьнайи саягъниинди аьлхъюру, гьадму вахтна шинтак кайи биц1ир уягъ шулу ва ишуру, Перин аьлхъюб хътубт1уру).
Гъ. гъаранту: - Гьаз ккебехъва, йиз йисир? Аьлхъруган, уву хъана утканди рякъюру. Аьлхъ к1уразавуз, аьлхъ!
Пери: - Йиз бай ишури, узу фици аьлхъюза?
Гъ. гъаранту: - Дугъан шинт узу дабкьидиза, хъа уву аьлхъ!  (Гъатху гъаранту шинтахьинди гъягъюру).
Пери: - Ваъ, ваъ, уву гъяркъиш, йиз балин юк1в т1убкьиди ( Перийи Гъатху гъарантуйиз хъзигуру, думу алдабкуру, Пери шинт`ин алархьуру). Жан йиз бай, жан йиз масан! Фтихьан гуч1 гъабхьнийк1ан увуз?  Ах, йиз ужур, йиз уччвур, йиз гъюрабацай. Уву дюньяйиин алдру йигъ узуз дярябкъри. Йигъан-йигъан уву рякъюрдарш, дюньяйиин фици яшамиш хьиди? Ах, йиз гъюрабацай… (бай ккебехъуру).
Гъ. гъаранту: - Пери, яв агъа алдакнайиб рябкъюрдарвуз? Дарш уву йиз йисир, узу яв агъа дарин? Дарш девлетлу, бахтлу хьуз ккунди имдарвуз?
Пери: - Имизуз, имизуз, йиз агъа, амма…
Гъ. гъаранту: - Йиз йисир гъахьирин к1ваъ шаклувал ади ккундар, фу мяна аяв думу «амма» к1уру гафнаъ?
Пери: - Девлетлу, бахтлу хьуз ккундузуз, амма йиз ифдин ц1адал вуйи йиз балихъди. Дици дарш, бахтра, девлетра ккундарзуз.
Гъ. гъаранту:- Узу ичв, инсанарин, саспиган гъавриъ шулдарза. Учву, инсанар, аьжайибнан шейэр вучва.
Пери: - Узуз йиз балихъди сат1иди бахтлу ва девлетлу хьуз ккунивалиъ фу аьжайибвал а, йиз агъа?
Гъ. гъаранту: - Сифте узу за ап1ин, хъасин жаваб тувдиза увуз (Перийи, хил дибисну, Гъатху гъаранту за ап1уру).
Гъ. гъаранту: - Яв бай увуз увухъди сат1иди бахтлу ва девлетлу духьну ккуниганси, Мурадлин дадайизра чан бай чахъди сат1иди бахтлу ва девлетлу духьну ккундарин?
Пери: - Ккунди шул, амма…
Гъ. гъаранту: - «Амма»  к1уру гаф гьарх, йиз йисир, думу гаф яв мелзналан анжах буш сес ву, гьаз гъапиш ц1иб улихьна уву гьамушвахь Мурадлиз, чан абйир-бабар ялгъузди гъулаъ гъитну, шагьриз удуч1вну дурушбан тягьнийир йивурадайна?
Пери: - Думу гафар уву гъапнийва, хъа узу анжах увухъди текрар гъап1нийза.
Гъ. гъаранту: - Хъа узу фуж вая фу ву? Узу яв нефс вуза, яв к1ваъ уву йисариинди уьбхюрайи жини гьисс вуза, анжах гъи уву узу ашкар гъап1унва, гьаддиз гъи уву йиз йисир гъахьунва, хъа узу – яв агъа. Гьаци дарин? 
Пери: - Гьаци ву, гьаци ву, йиз агъа.
Гъ. гъаранту: - Дици вуйиган, гъирагъдиъ тахсиркрар маган. Сумчриз гъягъюз ц1ийи ккуртар адарзуз к1уру багьна дап1ну, уву Мурадлиз гъапи вари гафар яв гафар ву, йиз гафар дар, дурар уву йисариинди к1ваъ уьрхюрайва. Шинтак кайи яв бализ уву гъапи гафарра яв гафар ву.  Увуз йиз халис йисир духьну ккундуш, узухъ дикъатлуди хъебехъ ва гьаргандиз к1ваин гъибт.
Пери: - Халис йисир хьуз ккундузуз, йиз агъа, дикъатлуди хъпехъураза увухъ.
Гъ. гъаранту: - Йиз йисир гъахьидириз аба-баб, велед, гъардаш, чи, жилир, хпир аьгъдар, дурарин юк1вариъ  дугъривал, рягьим, хъа машнаъ нач, гьяя шуладар. Табигъвалиин гафар шубуб ражну текрар ап1увалиинди уву йиз йисир гъахьунва, хъа узу – яв агъа. Аба-баб, велед, гъардаш, чи, жилир, рягьим, нач, гьяя – му гафар сарун яв к1ваъ даришри. Гьамусдихъантина яв к1ванра, фагьумдинра агъа узу вуза! Гъеебхьунвуз? (Аьхиримжи гаф къурхулу сесниинди шубуб ражну текрар ап1уру).
Пери: (гуч1 дархьиди, мют1югъвалин сесниинди). – Гъеебхьунзуз, йиз агъа, уву к1уруганси ибшри.
Гъ. гъаранту: - Ари гьаци, йиз йисир. Маншаллагь! Дарш, сабпи ражну узу гъяркъиган, уву, амриан душну, алдакнийва. Гьамус, яв к1убанвализ пешкеш вуди, саб макра ап1арза (мак ап1уру).
Пери: (аьлхъюри) – Бахиш ап1ин, йиз агъа. Думуган узуз гуч1 гъабхьнийзуз.
Гъ. гъаранту: - Бахиш ап1урза, йиз йисир. Увузси, сабпи ражну жарарин мутму гьит1ибк1ру т1афлизра, сабпи ражну пулихъ вая гъуллугънахъ чан жан масу тувру дишагьлийизра,  сабпи ражну дашбаш бисру гьякимдизра – варидиз сабпи ражну гуч1 шулу,  хъасин  дурариз думу ляхин йиччвси меъли шулу, дурарин юк1вариъ нач, гьяя, намус, рягьим, гуч1 гъузурдар, гьаз гъапиш  дурар йиз йисирар шулу, узу дурарин юк1вариъра, ифдиъра, фагьумдиъра учвурза.
Пери: - Узузра сарун гуч1урдарзуз, йиз агъа.
Гъ. гъаранту: - Яв гафар ляхниинди тасдикь ап1ин.
Пери: - Фици, йиз агъа?
Гъ. гъаранту: - Саб-к1уруб, йиз гардандиъ архь, узуз мак ап1ин ва узухъди текрар ап1ин (Пери Гъатху гъарантуйин гардандиъ архьру, мак ап1уру ва текрар ап1уру).
Пери: - Аба-баб, велед, жилир, чи, гъардаш, дугъривал, рягьим, нач, гьяя – му гафариз йиз к1ваъ сарун йишв имдар. Уву йиз агъа вува, узу яв йисир вуза!
Гъ. гъаранту:- Маншаллагь, маншаллагь, йиз йисир. Кьюб-к1уруб, ари гьамус ухьу  кьюридди сат1иди Мурадлин юк1вра йисирвализ гъадабгъидихьа.
Пери: - Фици?
Гъ. гъаранту: - Гъадагъ ручка ва к1аж. Бик1: «Гьаму  гюрчег дюньяйилан узу вахтназ улихьна гъягъбан тахсиркар йиз жилир Мурад гьисаб ап1ураза.  Инсанарин улихь учв малаикси улупури, дугъу чан писвалиинди йиз юк1в гъип1ну, дицир жилирихь хьайиз муч1у накьвдиъ ялгъузди ужу ву. Бахтсуз Пери».
Пери: (гуч1ури) – Гьамус гьап1ру, йиз агъа?
Гъ. гъаранту: - Гуч1 гъабхьунвузки, йиз йисир.
Пери: (к1убанди) – Ваъ. Мурадлин юк1в йисирвализ гъадабгъбан бадали, узу яв фициб вушра амур тамам ап1уз гьязур вуза, йиз агъа.
Гъ. гъаранту: - Дици вуш, к1аж столиин, рябкъруганси, дип ва … (иркъуру).
Пери: - Йип, йиз агъа, нач мап1ан.
Гъ. гъаранту: (амрин сесниинди) - Ва, гьадму яв уткан гардандиъ т1урим ап1ну, ккерх, ккерх! 
Пери: (русвагьди) – Йиз агъа, йиз агъа…
Гъ. гъаранту: - Ккерх к1уразавуз! Т1урим абкъин!
Пери: (Шифоньериан палтар гьерхру т1урим хуру ва гук1унди Гъатху гъарантуйихьна тувру) – Магьа, йиз агъа, т1урим.  К1аздин т1урим ву гьа, ккуруб ву пну, гизаф ижмиб ву.
Гъ. гъаранту: (т1урим айи хил кьяляхъ ап1ури) – Ккерх к1уразавуз!       
Пери: (алдатмиш ап1ру сесниинди) – Узуз, фици ккерхруш, аьгъдарзуз, я саркьана ккерхри гъяркъюндарзуз. Сифте уву ккерх, йиз агъа. Улуп, фици ккерхруш, хъасин узура ккерхидиза. Ибшри, йиз агъа?
Гъ. гъаранту: - Аьмалдар вува гьа, йиз йисир. Узу ккерхиган, яв, агъзрариинди увусдарин агъа фуж хьиди?  Узу увуз ккерхуз гафариинди улупидиза. Хъебехъ: сифте т1урмин гьялкьа ап1урва, хъасин, гъадабгъну стул, т1урмин к1ак1 люстрайихъ хъибт1урва ва гьялкьа яв гардандиъ ап1урва. Хъасин, ликарихъди гуж дап1ну, стул ккидипурва.  Магьа варина-вари дап1ну ккуниб.  Гъавриъ гъахьива?
Пери: (т1урим хиларигъян ап1ури) – Гъавриъ гъахьиза, йиз агъа. Амма узуз гьялкьа ап1уз аьгъдарзуз, яни аьгъязуз, амма шуладарзухьан.
Гъ. гъаранту: - Гуч1 гъабхьунвуз гьа, йиз йисир. Ча узухьна т1урим. Гьаци ибшри, гьялкьа узу ап1арза.
Пери: (разиди) – Ма, йиз агъа. Узу ккерхуз аьгъдарзуз гъапиган, уву хъугъундайва.
Гъ. гъаранту: (гьялкьа дап1ну, Перийихьна туври) – Хъугъурза, йиз йисир, хъугъурза.
Пери: (стул дубхну, люстрайикк диври) – Гьамус уву ккерхузра улупнийиш, йиз агъа, гьаци ужуйи гъавриъ хьидийзаки.
Гъ. гъаранту: - Бегьемди ужуйи гъавриъ дархьишра баладар, йиз йисир. Уву фици гъавриъ гъахьнуш, гьаци ккерх. Гъалат1 шулуш, кюмек ап1идизавуз. (къурхулу сесниинди). Ккерх к1уразавуз!
Пери: - Гъавриъ гъахиза, йиз агъа. Уву к1уруганси ап1идиза (ккерхуз хъюгъру, Перийи чан гардандиъ гьялкьа ап1иган, Гъатху гъарантуйи к1уру).
Гъ. гъаранту: - Дийигъ! Уву дугъридан йиз йисир вуйивал якьинди аьгъю гъабхьунзуз гьамус. Увуси, узура аьмалдар вуза, гъак1и йисир узузра лазим дарзуз. Ккерхуваликан улхури, ухьуз ихь метлеб гьархрайхьуз. Гъи ихь метлеб Мурадлин юк1в мют1югъ ап1уб вуяхь. Мурад хулаз гъяйиз, гьаци дийигъну гъуз, хъасин лигарва, уву к1урубдиз думу мулахси гъюдли дархьиш. Гьадмуган йип увуз пуз ккуниб вари. Уву фу гъапишра, дугъу тамам ап1иди. Гьамус узу ц1иб рягьятвал йивидиза, хъа Мурад гъафиган, ичв концертдиз лигидиза. ( Гъатху гъаранту дивандиин дабхъру. Ц1иб вахт хьайизра, диди аьхю хъухар ап1уру, думу сесрихъ шинтак кайи бай уягъ шулу ва ишуру. Перийиз гардандиан гьялкьа адабгъуз ва стулилан улдуч1вуз ккун шулу. Гъатху гъарантуйи дивандилан к1уру). Дийигъ, йиз йисир! Яв к1ваъ веледдиз йишв имдариз гъапундайва? Дарш девлетлу ва бахтлу хьуз ккунди имдарвуз?
Пери: - Имизуз, йиз агъа, имизуз. Вари уву к1уруганси ибшри.
Гъ. гъаранту: - Дици вуш, гардандиан гьялкьа гьаз адабгъурайва? Увхьан узуз куч1ал ап1уз хьибдарвухьан, я узу алдатмиш ап1уз хьибдарвухьан. Эгер увуз уву к1уру саягъниинди девлетлу ва бахтлу хьуз ккундуш, йиз аьхиримжи шарт1 к1ваин гъибт ва тамам ап1ин: гъи уву Мурадлин юк1в мют1югъ дарап1иш, сарун затра узуз яв сес ебхьидар, увуз йиз сес ебхьидар, я ухьу чиб-чпиз рякъидар, хъа уву ярхи уьмриъ йиз йисирди гъузидива. Гъеебхьунвуз?  (Аьхиримжи гаф шубуб ражари текрар ап1уру).
Пери: - Гъеебхьунзуз, йиз агъа. Уву к1уруганси ибшри.
Гъ. гъаранту: - Ари гьаци.  Яв бай гъишну к1ури, улариан ифи гъябгъидар. Узхьан биц1идарин ишбан сесна дармнарин ниъ аьгь ап1уз шулдарзухьан. Дармнарин ниъра гъабхьи. Духтур хъади Мурад гъюрахьиди. Узу ичв концертдиз гъирагъдиан лигидиза, йиз йисир. (Гья-гья  ап1ури, Гъатху гъаранту сягьнайихъ дубгру, биц1ир ишувал давам шулу, саб дакьикьайилан хулазди духтурра хъади Мурад гъюру).
Мурад: - Вагь, уву фу гъап1ва, Пери? Ихь хал ккидипваки!   (Духтри стул бисуру, Мурадли Пери, гардандиан гьялкьа адабгъну, стулилан алдагъуру ва дивандиин дитру, духтри шинт дабкьуру, Мурадли Перийин унт1`ин хил иливуру). Перийин унт1 гьеле маниди ими, духтур. Ухди кюмек ап1ин. Ич бай йитим хьуз мигъитана.
Духтур: (столиин аптечка диври ва душв`ин дипнайи к1аж убхури) – Мурад, увуз мани майит наан гъябкъюнвуз? Сифте яв ккунири увуз дибик1найи аьхиримжи к1аж убх, хъа иццурайир сагъ ап1уб йиз буржи ву.
Мурад: (русвагьди) – Гьап1ру к1аж?
Духтур: - Ма убх, эгер гьярфарра к1ваълан душнадарш. Узузра ебхьури убх, узу аьйнийир хулаъ гъитунза, гьаддиз аьхиримжи кьюб гафт1ан урхуз гъабхьундарзухьан.
Мурад: - «Гьаму  гюрчег дюньяйилан… узу гъягъбан… тахсиркар йиз жилир Мурад ву…» (дийигъуру).
Духтур: - Убх, убх, думу сир ухди-кьанди ашкар шлуб ву.
Мурад: - «Инсанарин улихь учв малаикси улупури, дугъу чан писвалиинди йиз юк1в гъип1ну. Дицир жилирихь хьайиз, муч1у накьвдиъ ялгъузди ужу ву. Бахтсуз Пери».
Духтур: - Ай, Мурад, Мурад. Уву сар аькьюллу инсан вуди гьисаб ап1урайза, вуйишт1ан уву зулумкар кас вуди. Ай-яй-яй… Перийин салам алдабгъубси, дустагъдиз гъягъюз гьязур йихь. Му к1ажук кайиб гъуландариз дарпиди гъузувал йиз аькьвли кьабул ап1идар.
Мурад: - Миннат вуйиз, духтур, сифте Перийиз кюмек ап1ин, думу аьжликкан ккадагъ. Дугъан унт1 маниди ими, хъа узук тахсир каш, дустагъдиз ваъ, жегьеннемдиз гъягъюрушра гьязур вуза (духтрин хил дибисну, Перийихьинди зигуру).
Духтур: - Увхъантина яв жигьил хпири чан жан гъадабгъуб тахсир дарин? Думут1ан аьхю тахсир шулин?  (Мурад гъирагъдиз гьадауру ва дугъакна явашди к1уру).  Мурад, Перийиз фук1а дубхьнадар, уву учв стулилан алдагъруган, чазра хабарсузди, дугъу саб ул абц1нийи ва дишла уьлч1юбкьнийи. Дугъу увуз аьхю аьмал ап1уз кьаст дап1найиганси ву. Узу к1урайибдин гъавриъ шулава?
Мурад: - Ваъ, ваъ, дици даршул.
Духтур: - Якьинди гьаци ву. Уву чан гардандиан гьялкьа адабгъиган, сарира учв дидисну адаршра, Пери стулиин дийигъну имийи, хъа дариан дизигнайир, т1урим адабгъиган, мухан шишалси, ахъру. Узу к1урубдиз «ав» йип, ухьу думу марцци штуинна алдаурхьа. Ибшри?
Мурад: (явашди) – Ибшри. (Ягъалди) – Духтур, йиз ккуни, йиз аьзиз Пери дюньяйилан мукьан ухди гъягъюз мигъитана. Думу алдру дюньяйиин узхьанра яшамиш хьуз хьибдарзухьан.
Духтур: (сабурлуди) – Вари Аллагьдин ляхнар ву, Мурад. Эгер Перийин уьмрин вахт гъи тамам гъабхьнуш, узхьан фу кюмек ап1уз шул? Узхьан гьа дарибшри, Москвайиан вуйи профессорихьанра  кюмек ап1уз даршул.
Мурад: - Уву дугъаз саб рубкьана йива, духтур, дархьиш хайир даккни гъуландари саб рубкьана йивуз гъитундар пиди.
Духтур: - Башюста, Мурад. Яв гьюрматназ лигну, саб ваъ, хъа йиц1уб руб йиварза. Му заманайиъ рубар, дармнар гизаф багьади вушра, яв, ичв хизандин  гьюрмат ликрикк ккивуз даршул.
Мурад: - Яв гъапи кьимат тувурза, духтур.  Йиз Пери бадали фук1а гьяйифди дарзуз.
Духтур: (аптечкайиан шприц адабгъури) – Гьаму саб руб йивру дармнин кьимат кьюд агъзур манат ву, гьамци гъапиган, фужк1а хъугъурдар.
Мурад: -Хъугъурза, духтур, сарра хъугъурдаршра, узу увухъ хъугъурза. Баладар, миллион манат туврушра, гьяйифди дарзуз, анжах йиз Пери сагъ ап1ин (кьюредра Перийин багахьана гъюру).
Духтур: - Кьимат гьа баладар к1архьа, Мурад. Гъулажви вуди хьпаз лигну, гьац1 кьимат алдабгъарза, хъа му дармник саб аьламат ка, думу аьламат иццрурикна вая дугъан багагьлуйикна дарпиди, руб йивуз ихтияр адарзуз.
Мурад: - Фу аьламат ка, духтур? Йипава, йиз юк1в т1убк1уз мигъитана.
Духтур: - Му руб гъивиган, хьуб дакьикьайилан иццрур я сагъ шулу, ясана… (ккебехъуру).
Мурад: - Йипава, духтур, ясана…
Духтур: (даккундиси) – Ясана… кечмиш шулу.
Пери: (дишла гъедергуру ва дивандиин деъру) – Ваъ, духтур, узуз думу руб миван! Узу саппа-сагъди аза.
Духтур: - Ваъ, ваъ, Пери, уву сагъди адарва, сагъди айи инсанди чан гардандиъ гьялкьа адрап1ур.
Пери: - Мурадлиз гуч1 ккап1уз ккун гъабхьнийзуз.
Духтур: - Кагъазра гуч1 ккап1уз гъибик1нийва?
Пери: - Кагъаз бик1 гъапнийзуз.
Духтур: - Шли?
Пери: - Йиз агъайи.
Мурад: - Ебхьуравуз, духтур? Уву узухъ хъугъурдайва. ( Хъял кади). Спектакль ккудубк1ну, Пери, уч ап1ин яв чемодан, гъарах ичв хулаз.
Духтур: - Яваш, Мурад. Думу ляхин ап1уз гьарган хъуркьидива.  (Перийихьна илт1ик1ури) – Фуж агъайи? Диагноз дивбан бадали, духтриз уьзрин тарих аьгъяди ккунду.
Пери: - Йиз агъайи! Узу увуз сарун гафра к1урдарза, духтур. Силис гъадабгъуз, уву прокурор дарваки.
Духтур: - Мурадлиз гуч1 ккап1урза к1ури, гардандиъ гьялкьа ади, стулиин дийигънайи уву, хабарсузди лак1 вая жара саягъ чашмиш гъахьнийиш, силис прокурори Мурадлихьан гъадабгъидийи. Хъа узуз Мурал ва дугъан абйир-бабар ужуйи аьгъязуз: дици албагу, ужудар хизанар ихь гъулаъ т1убариинди ктухуз шулу.
Мурад: - Ухьу гизаф гафар гьаз ап1уру, духтур. Узхьан гъи Перийи ап1урайи гафарна ляхнар аьгь ап1уз шули имдарзухьан, я дугъу к1уруб узу затра ап1идарза.
Духтур: - Гьялак махьан, Мурад. Хал ккидипуз саб нуфтди шулу, ичв балин гележегдикан фикир ап1ин. Дархи бабан ярхи гарччил гьаци гьавайиди  дупнайиб дар. Яваш, хъа Перийи увуз фу к1уру?
Мурад: - Абана-баб гъулаъ гъитну, шагьриз удуч1вну гъягъюрхьа к1уру. Хъа узу, хпирин канч1арихъан хъич1ихну, йиз абана-баб саб вахтнара гат1ахьидарза.
Духтур: - Дюз к1урава, Мурад. Узура йиз абана-баб гат1ахьидайза. Ужуйи фикир гъап1иш, ямана-яман ц1ийи хпир хуз шулу, хъа аба, баб гьарсар инсандин сар шули аьдат ву, амма Пери ичв балин дада вуйивалра к1ваълан магьап1ан. Веледдихьан дада жара ап1уб, эгер дици дарап1уз саб ткисибкьана мумкинвал имиш, гуннагь дарин? Гьялак махьан, Мурад, Перийи к1урубра, белки, ужуб шул. Перийиз уву яв юк1в мют1югъ гъап1иш, белки, дугъура…
Пери: (гьялакди ва разиди) – Узура гьаци к1урза, сарун. Узу к1урубдиз Мурад мют1югъ ишри, думуган йиз агъайи узура, Мурадра, ич байра девлетлу ва бахтлу ап1идийи…
Мурад: - Ебхьуравуз, духтур? Йиз агъа, йиз агъа к1ури, гъи Перийи ибар биши дап1найиз. Перийиз фу-вуш, фуж-вуш гьугъужвури духьна, гьарзакарди улхура, думу сагъди дар. Дициб уьзриз медицинайин ч1алниинди фу к1уйи, духтур?
Духтур: (даккундиси ва хърифури) – Га-лю-ци-на-ци-я…
Пери: (хъял кади) – Увура, Мурадра галюцинацицйир вучва! Ебхьурачвуз? Гьамус узу йиз агъайиз дих ап1идиза, дугъу учвуз кьюреддизра улупруб улупиди. (Шифоньерихъинди илдицну)  Агъа, йиз агъа, гьамрар уз`ин аьлхъюра, улуп гьаму гуч1бяхяриз яв маш (духтур ва Мурад, чиб-чпихьинди мюгьталди дилигну, сягьнайин гъирагъдиз гьудуч1вуру).
Духтур: - Мурад, Перийин яв юк1в мют1югъ ап1уз ва яв гардандихъ деуз умуд кими. Узу к1урубдихъ уву хъпехъиш, дугъан думу умудра кт1убшвурхьа. Лиг гьа, хъасин Перийи чан гафарилан ва ляхнарилан хил алдабгъуб ккун гъап1иш, инкар хьидарва. Ибшри?
Мурад: - Ибшри, духтур, амма…
Духтур: - Хъайи-хъайибси гьяятдиъ ктибтурзавуз (кьюредра гъягъюру).
Пери: (кьамкьариинди ис духьну, агъайиз дихар ап1уру, ккарагуру) – Йиз агъа, миннат вуйиз увуз, уву йиз агъа вува, узу яв йисир вуза, гьамрариз яв маш улуп, дархьиш мурар уз`ин аьлхъюра, узу рихшанд ап1ура ( кьялхъянди дуфну, духтрина Мурадли Пери хилариккан дисуру, стулиин дитру, ликар жара стулиин дивну, стуларик кит1ру).
Духтур: - Вагь, Мурад, узу зарафтар ап1урайза, хъа Перийин  уьзур галлюцинация дар, бегьемди артмиш дубхьнайи шизофрения вуйиганси ву. Шизофрения гъагъи ва хат1алу уьзрарикан гьисаб ап1уру. Дици иццрудар мугагьназ Берикейиъ деллуханайиз уч ап1уйи, гьамус уьлке вуйибси дараргъна…
Пери: (духтрин гафар кьат1 ап1ури) – Улдучай узу, узу улдуручиш, учвлан суддиз тувидиза.
Духтур: - Чан агъа дяргъруган, Перийиз суд айивалра к1ваин гъабхьнуки! Гизаф гафар ап1уруш, руб йивидизавуз, Пери. Яшнан увут1ан аьхюри гаф ап1руган, ккебехъну хъебехъ. Узу шизофренияйикан лекцияйин наашвахъ хъайи?  (Мурадлихьинди илдицуру).
Мурад: - Дици иццрудар мугагьназ Берикейиъ айи деллуханайиз уч ап1уйи, гьамус уьлке вуйибси дараргъна, гъапнийва, духтур.
Духтур: - Гьа… Шизофрения агрессивный гьялназ гъафиш, Перийикан хат1а хьуз къурху а, Мурад. Узу «Скорыйиз» телефон ап1идиза, хъа уву сумчриан явна мугъан абйир-бабариз дих ап1ин. Му ляхин ухди-кьанди вардиз ашкар шлуб ву (кьюредра гъягъюру).
Пери: - Гьамус узу гьап1ру? Йиз агъа ярхлаз душнайиганси ву. Духтри гъапи гафарихъ ич гага якьинди хъугъди, хъа узу деллуханайиз гъахуз «Скорый» гъафиш, абдал даршра, гъуландари узухъ «абдал Пери» к1уру лак1ам хъибт1иди. Эй, ахмакъ к1ул, узу фу гъап1у? Ваъ, ваъ, йиз агъайи узуз кюмек ап1иди, духтурт1ан, йиз агъа аьмалдар ву. Агъа, йиз агъа, узу стуларилан улдуч, мина жарадар гъяйиз, узу гьергну ккунду. Узу гьергиш, Мурадна духтур абдлар гьисаб ап1иди. Жаваб тув, йиз агъа!  (Сягьнайихъан Гъатху гъарантуйин сес шулу).
Гъ. гъаранту: - Ккебехъ, дишагьли! Увхьан узу туву буйругъ тамам ап1уз гъабхьундарвухьан, яв к1ваъ шаклувал убч1внаяв, дици вуйиган, узхьан уву стуларилан улдучуз шулдарзухьан. Увуз я гафарин, я тямягьнан кьадар аьгъдарвуз, хъа гафарин ва тямягьнан кьадар аьгъдрудар абдлар шулу, узуз абдал йисир лазим дарзуз! Гья-гья-гья! (Сягьнайихъна гъябгъюру).
Пери: - Гьаци к1урава, гъатху кафтар? Эй, инсанар, йиз хилар дурчай, узу
гьаму гъатху гъаранту йиз хиларихъди бугъмиш ап1урза. Кюмек ап1инай, эй, инсанар! (сес-дик1 адру дакьикьа, Пери хилар дурчуз чалашмиш шулу, хилар дурчуз дархьиган, ишуру). Гьамус узу гьап1ру? Узу адмийиригъна фициб маш гъяди гъудуч1види?  (Хъана ишуру). Ваъ, ваъ, гъи узу му жилиин яшамиш хьуз лайикьлуди гъузундарза. Узу, фу дап1нура, мина Мурадлин ва йиз абйир-бабар, духтрар гъяйиз, хилар дурчну ва гъарзарилан урсну ккунду. Йиз аьйиб узухъди накьвдиз гъабхидиза. Сифте гьамциб к1аж бик1идиза: «Узу йиз жан гъадабгъунза, сарра тахсиркар дарап1уб ккун ап1урза»  (саб герендиъ ккебехъуру). Хъа йиз бай шли уьрхиди? Дархи бабу? Ваъ, ваъ! Ч1ивиди гъузруш, аьйиб ву, гъарзарилан урсруш, балин гуннагь фици гъадабгъуру? Гьамус гьап1ру узу?  (Пери хъана хилар дурчуз чалашмиш шулу, дархьиган, хъана ишуру).  Гьамци яшамиш духьнут1ан, дук1ну ужу ву. Гъак1идариз аьйиб шулдар. Я Аллагь, узу йик1а, узу йик1а! Миннат вуйиз, узу йик1а!  (Перийи сабпну к1ул хъц1абкуру ва гьаци сабпну мухриъ ипру, сягьнайихъан пашман мукьам ккебгъру, мукьам яваш шули, ишларин сесер шулу).
                1-пи сес:
Гъарзарилан урсуз к1ури,
Уч`инна аьйиб хуз к1ури,
Гъахундайзаву, баванай!
Мухур гъубгунва дадайин,
Бачук1 кабц1унва гагайин,
Фу бадали, риш баванай?
Агьи-агьи…
                2-пи сес:
Ип1уз ккундуш, уьл адайнуз,
Алабхьуз палат адайнуз,
Фу гьубк1дайвуз, агь сусанай!
Жилирин к1ул усал дап1ну,
Веледдин йишв аьжуз дап1ну,
Фу гъибихъвуз, агь сусанай!
Агьи-агьи…
 
                3-пи сес:
Эгер гъуншдиз гиран гъабхьиш,
Мирасариз  зиян гъабхьиш,
К1ваан шад шлур вуйи Пери.
Гута ккидрипур абйириз,
Гьюрмат дарап1ур дадйириз,
Учвт1ан даккнир вуйи Пери.
Гья-гья, гья-гья…

                4-пи сес:
Бахтлу вушра, дарза к1урур,
Девлет ашра, ул адрабц1рур
Вуйи йиз ккуни дуст Пери.
Гьарган уз`ин шули бахил,
Барбат1 гъап1ур чав чан аьхир
Вуйи йиз ккуни дуст Пери.
Гья-гья, гья-гья…

                Вари сесери сат1иди:
Ккунди куч1лин бахт ва девлет,
Гъудургур гьюрмат, мюгьюббат,
Гъибихъур ккудрубк1ру нянат,
Фициб шуйк1ан яв аьхират?

(«Агьи-агьи» ва «гья-гья» сесер, гъидикьну, саб дакьикьайиъ текрар шулу, Пери гьилиркъуру).
Пери: - Ваъ, ваъ, узу дицир дарза! Узу дицир дарза! Дада, узкан увуз саб ткисибкьан гиран гъабхьнуш, аллагьисан, бахиш ап1ин. Яв к1ваз аьзаб тувру вая гагайиинна аьйиб гъюру ляхин дарап1уз ху ап1урза. Сижар, ичв хал узуз абайин кьюбпи  халси гъабхьунзуз. Учвузра, йиз абйир-бабаризси, гьюрмат ап1идиза. Жилирин намусна йиз намус саб вузуз, хъа йиз веледдин йишв аьжуз дарап1бан бадали, фицдар вушра читинвалар аьгь ап1арза. Анжах учву гъи узлан хил алдабгъай (ишуру).
   Агь, футнакар Гьялимат бажи, уву шлиз ужуб гаф гъапунва вая пидива? Мирзайин ва Бикайин хал ккидипуз ккунди, уву фалчийин гъидкьиъ уч1вуваликан вардиз ктибтидиза. Гьадмуган лигихьа увуз!
  Йиз ккуни дуст вуза к1уру Бика, думу палтарна гъизилар увустариз девлет ва бахт ву, хъа узуз варит1ан аьхю девлет ва бахт ккунивал ва хизандин хушбахтвал вузуз. Уву йиз дуст дарва, яв дуст Гъатху гъаранту ву! Ебхьуравуз? Гъатху гъаранту!
Гъ. гъаранту: (сягьнайихъан) – Узуз дих гъап1нийва, йиз йисир? Гъюраза, магьа гъюраза (къурхулуди аьлхъюру, шинтак кайи бай ишуз хъюгъру).
Пери: - Йиз бай ишура, хъа узхьан думу ккарцуз шуладарзухьан. Йиз бай! Думу шинткан кидирхиш, бугъмиш хьиди. Узу гьап1ру гьамус? Мурад, вай Мурад, ихь бай ишура, миннат вуйиз увуз, ухди хъуркь!
Гъ. гъаранту: (сягьнайиина гъюру) – Вагь, йиз йисир, яв к1ваъ абйир-бабаризра, веледдизра, жилиризра йишв имийивки! Бахтлу ва девлетлу хьуз ккунди имдарвуз дарш?
Пери: - Дубг йиз багхьан, гъатху кафтар! Увухъ хъебехъну, узу бахтлу ва девлетлу ваъ, хъа абйир-бабарихьна биябур, веледдин улихь гуннагькар, жилириз даккун шулайза. Дубг, узу сарун яв йисир дарза, уву йиз агъа дарва! Йиз хилар йит1ну адайиш, узу уву гьамушвахь ва гьамусяаьт бугъмиш ап1уйзаву, гъатху кафтар! 
Гъ. гъаранту: (вижмасузди) – Йиз ляхин гужназ вуйиб дариз. Уву дих гъап1нийва, узу гъафнийза. Эгер увуз бахтлу ва девлетлу хьуз ккунди имдарш, узу гъябгъярза. Уву хъана яв юк1в узуз ачмиш гъап1иган, хъана гъибдиза. Магьа лиг, гъябгъюраза, гъябгъюраза (сягьнайихъинди  гъябгъюз хъюбгъру, сабпну кьяляхъ илбицуру). Хъа узу яв к1ваълан бегьемди дурубшбан бадали, яв бализ саб мак ап1идиза. Узу мак гъап1у биц1ир, аьхю гъахьиган, якьинди йиз йисир шулу (шинтахьинди гъябгъюру).
Пери: - Ваъ, ваъ, яв мурдал маш гъябкъиш, йиз балин юк1в т1убк1иди! Дубг, дубг!  (Хилар дурчуз гужар ап1уру ва хилар дурчуру, Гъатху гъарантуйихъди кч1ихуру). Бахтлу ва девлетлу ап1урза к1ури, узу бахтсуз ва аьжуз ап1урайва, гъатху кафтар. Йибк1 гьамус, йибк1! (сягьнайихъан кч1ихбан сесер ва йибк1урайи Гъатху гъарантуйин хъухар шулу. Пери гьялакди шинт`ин алархьуру). Жан йиз бай, увуз гуч1 гъабхьнийвуз? Ах, йиз гъюрабацай, ах, йиз ужур  (бай ккебехъуру, амма Перийи шинт дабкьувал давам ап1уру, хулазди духтурна Мурад гъюру).
Духтур: - Пери, бай ккебехъна, хъа уву шинт гьаз дабкьурава? Мурадлина узу ичв абйир-бабариз ва духтрариз дих дарап1уз йикьрар гъап1унча. Гьамус увухъ хъпехъурача.
Пери: - Узу фу пуза, духтур? Вари гъеебхьунчвуз, вари гъябкъюнчвуз, учву гьадабт1у жаза кьабул дарап1уз чара адарзуз.
Духтур: - Дици ваъ, Пери. Жаза гьадабт1уз я Мурад Аллагь дар, я – узу. Яв гъалат1арилан хил алдабгъуруш вая алдабгъурдарш, саб йикьрарихъна гъюз шул учхьан. Гьаци дарин, Мурад?
Мурад: (даккундиси) – Гьаци ибшри сарун, духтур.
Пери: (ишузкьан юк1в абц1ну) – Узу фу пуза, духтур? Гъатху гъарантуйихъ хъебехъну, гъи узу бегьем биябур гъахьизаки.
Духтур: - Дици ваъ, Пери. Увхьан, яв к1ваин хил иливну, к1ваант1ан гафар ап1уз шулвухьан?
Пери: (мюгьталди к1ваин хил иливну) – Ав, шулзухьан, духтур.
Духтур: - Дици вуш, к1ваант1ан гафар ап1ин, учу хъпехъурача увухъ.
Пери: - Мурад, увкан, хаиш ап1уз узу гъи лайикьлуди гъузундаршра, саб хаиш вуйиз: вахт-вахтарикдикьан узуз ихь бай рякъюз ихтияр тув, узхьан, думу дярякъюри, му жилиин яшамиш хьуз хьибдарзухьан.
Духтур: - Дици ваъ, Пери, уву хъана жара йишвхъан гафар ап1урава (вари саб герендиъ ккебехъуру).
Пери: (кьамкьариинди Мурадлиз багахь шули) – Мурад, хил алдабгъ. Эгер увхьан шулуш. Ихь балин гележег бадали хил алдабгъ. Ихь балихъди, ихь хизандихъди  сат1иди дарди гъабхьи бахтра, девлетра ккундарзуз. Хил алдабгъ, Мурад, миннат вуйиз увуз. Йиз уьмрин йигъар ккудук1айизкьан яв лук1 шулза, анжах узу инсанаригъна аьгъю мап1ан.
Духтур: - Ари гьамрар яв к1ваан вуйи гафар вуйивал аьгъю шулу, Пери. Гьамус нубат яв ву, Мурад. Хъпехъурхьа увухъ.
Мурад: - Ихь хизан, ихь бай, ихь мюгьюббат бадали хил алдабгъурза, Пери. Амма саб шарт1 дивраза: мюгьюббатдиъ лук1вал айиб дар, узуз увура йиз лук1 духьну, узура яв лук1 духьну ккундарзуз. Анжах азад инсант1ан дугърит1ан бахтлу даршул. Гъудужв, Пери, хил алдабгъурза. 
Духтур: - Гьамушвахь тост дарпиди, варж грамм дурубхъди, фици гъузрухъа? Лиг, Мурад, хуларигъ саб кьат1 гъяш, яман-яманди улубкьиш, йиз аптечкайиъ айи спирт аьлябхънура, тост дарпиди гъузуз хьибдарзухьан. Хъа уву закускайиз лиг, Пери. Эгь!  (хилар чиб-чпикан ктатуру, ц1иб вахт хьайизра Мурадли столиина бутылка, Перийи закускана рюмкйир хуру, духтри ички рюмкйириъ убзру). Узу фила-вуш саб китабдик гьамциб нагъил гъурхнийза. Дегьзаманйириъ жилиин юкьуб лик ккайи, юкьуб хил кайи инсанар яшамиш шулади гъахьну. Дурар гьадмукьан гужлидар ва бахтлудар гъахьнуки, саб хайлин вахтналан дурариз чпи яратмиш гъап1у первердигар гьархну, дугъаз ибадатвал ап1ури гъузундар. Думуган хъял гъафи первердигари, вари инсанар саб йишваз уч дап1ну, зиълан исина кьюб йишваз пай дап1ну, гъидикьну, вари дюнья вуйибси гъадаргъну. Гьаддихъанмина гьарсар инсанди жилиин чан кьюбпи пай абгура. Шлиз чан гьякьикьи пай гъибихъиш, гьадму уьмурлугъ кьувватлура, бахтлура шулу. Мурад, Пери, узуз гьаму тостниинди пуз ккундузузки: учву кьюред чиб-чпиз таяр вучва, гъирагъдиан учву гьаци утканди рякъюруки. Ичв бахт, ичв мюгьюббат бахилвалихьан, тямягьнахьан, алдру фурс ап1увалихьан учву уьрхяй. Ичв сагълугъназ!  (Духтри ва Мурадли рюмкйир за ап1уру, Перийи унч1в абццру, хулаъ сумчрин мукьмарин сес ат1абгуру). Мициб мукьмихъди ялхъван дарап1уб гуннагь ву. Эгь, набши йиз жигьилвал? Мурад, Пери, гьавайри, саб ялхъван ап1инай. Хъа узу т1имбил йивидиза (Мурадлина Перийи ялхъван ап1уру, духтри т1имбил йивуру). Ай маншаллагь, ай маншаллагь! Гьамус сумчриз гъягъюзра хай шул.
Пери: - Гъарахай, гъарахай, хал ижибгну, бай шинткан кадагъну, узура гъидиза (духтурна Мурад гъягъюру, Перийи хал ижибгуру, хулазди сессузди Гьялимат гъюру).
Гьялимат: (жиликкан гъюрубсиб сесниинди) – Пери, вай Пери, узуз гъеебхьуб увуз гъеебхьнийиш…
Пери: (гьилиркъуру) – гуч1 ккап1ваки узуз, Гьялимат бажи. Гьациб сес вуявки, накьвдиан гъюрайибсиб.
Гьялимат: - Увуз гъеебхьнийиш, Пери (шадди). Аьхю гафар ап1ру Бикайин гьарйир аьршдиккна ерхьуйи! Хъа Мирзайи гьаци к1убанди гафар ап1уйики, гъи якьинди дурарин хизан дабгъиди!
Пери: - Хъа уву дид`ин шад вува?
Гьялимат: - Ваъ, Пери, шад дарза, узуз гуч1 гъабхьунзуз. Фици вушра, Мирза йиз мирас ву, хъа фалчи узу вуйивал Мирзайин абйир-бабариз аьгъю гъабхьиш, узу якьинди биябур хьиди. Гьаддиз увухьна саб хаиш ади дуфназа: фалчи узу ву к1ури, сарикнара мак1ан, Бикайиз аьгъю гъабхьишра, дар йип, ма фал кипбан гьаму пулра увуз, аллагьисан, узу биябур хьуз мигъитана (пул гьач1абккуру).
Пери: - Ваъ, Гьялимат бажи, узу яв пул бисидарза, эгер Бикайин хал ккадабхъиш, фал кипур уву ву пидиза. Яв мирасариз гьациб ляхин гъап1ури уву узузра фу вушра ап1арва. Футна ап1убна куч1ал ап1уб аьхю гуннагь ву, к1ури шулу. Узу гьаз яв гуннагь пай ап1уру?
Гьялимат: (ишурайиганси) – Хил алдабгъ, Пери, сарун сариланра улхидарза. (Аьмалдар сесниинди). Яв фикриан, узу узуз ккунди футнйир ап1уру, к1урва?  Ваъ, гьаци саб гъиллигъ вуйиз сарун. (Чан ушвнилан бач1ар йивуру). Агь му ушв, агь му йиз ушв!
Пери: - Уву гиран мап1ан, Гьялимат бажи, узу куч1ал ап1идарза. Фалчи уву вуйи пидиза.
Гьялимат: (кьамкьариинди ис духьну) – Жан риш, гьаму ражну узу к1уруб ап1ин, гьамцибсана пул тувдийзавуз (Перийин хъюхънихь пул т1убч1вури). Йиз аьхюжвуваз му ляхнарикан аьгъю гъабхьиш, дугъу узу якьинди хул`ан ут1урккиди (гьамувахтна хулазди Бика архьру).
Пери: - Пери, аллагьисан, ухди узу жин ап1ин, Мирза пиян духьна (Перина Гьялимат, гъах духьнайидарси дийигъуру, Бика дурарилан илдицуру). Гьялимат бажи, уву гьап1рава мушваъ? Яв хлиъ айи пулар узу фалчийиз тувдар ву, аьхир. Гьай аман…
Гьялимат: - Ваъ, узу фалчи дарза. Ваъ, узу, яв жилири кьюрпи хпир гъадагъуру к1ури, гъапундарза. Перийихъди йиз жара ляхин айиз.
Пери:- Куч1лар мап1ан, Гьялимат бажи, фалчи уву вуйва.
Бика: - Агь, кьаби кафтар. Яв фалин к1уллантина йиз хал ккадабхъурайиз (гъурдариин гъудар йивуру). Узу яв диван хъасин ап1идиза. Сифте пиян духьнайи Мирза яваш ап1ну ккунду. Пери, ухди  Мурадлиз дих ап1ин. Дубхънайиган Мирза Мурадлихът1ан хъпехъурдар. Ухди, ухди, миннат вуйиз увуз (Пери раккнарихьинди гъягъягъюру, раккнаригъ дугъаз Мирза раст шулу).
Мирза: - Завуз гъушишра, жилиъ уч1вишра, йивну йик1идизаву, ***ин риш ху! (Хлиъ ек1вра ади, Бикайиина тепелмиш шулу, Перийи дугъан рякъ гьадабт1уру, Бика Гьялиматдин кьяляхъ жин шулу). Гьудуч1в, Пери, ухди-кьанди ап1ру ляхин вахтниинди ап1уз гъит (Мирзайи Перийиз хъзигуру, Пери алдакуру).
Бика: (гук1ни сесниинди) – Думу гафар йиздар дайи, Мирза, дурар фалчийи гъапидар вуйи, хъа фалчи…
Мирза: (хъял кади) - Хъудубт1, узуз думу гафар увкан гъеерхьунзуз, гьаддиз думу гафарин жаваб уву тувдива.
Пери: - Бикайи гьякь к1ура, Мирза. Думу гафар фалчийи гъапидар вуйи, хъа фалчи Гьялимат бажи вуйи.
Гьялимат: - Ухьу мирасар вухьа, Мирза. Гьаци саб зарафат бадали, фал кипнийза. Гиран гъабхьнуш, хил алдабгъ. Бика тахсиркар дар.
Мирза: - Учву узу алдатмиш ап1урачва. Дарап1у ляхнарин тахсир кипуз гъузуз узура абдал дарза. Ухди-кьанди ап1ру ляхин вахтниинди ап1уз гъитай. Гьудуч1в, Гьялимат бажи, мирасвализ лигидарза (Мирзайи ек1в за ап1уру, Бика Гьялиматдихъ гьит1ик1уру, гьамувахтна Гьялиматдин «агь» тадабхъуру ва думу алдакуру, Мирзайин хилариан ек1в тадабхъуру, Перина Бика Гьялиматдилан илт1ишуру).
Пери: -  Мугъан мелз кьяляхъ гъябгъюра, ухди духтриз дих ап1ин, Мирза, хъа уву шид аьбкъин, Бика.  (Ц1иб вахтналан хулазди духтурна, Мурад, Мирза гъюру).
Духтур: (Гьялиматдин пульс ебцури) – Кьан гъабхьну, мугъаз кюмек лазимди имдар, чак кайи уьзриан кечмиш гъахьну Гьялимат бажи. Фатигья!
                (Перде).