Т1ебиатдин иервиликай мани лугьузвай шаир - Эйваз

«Зи шиирар хайи чиликайни, т1ебиатдикай я»,- и гафар алай девирдин шаир Эйваз Гуьлалиеванбур я. Дугъриданни, ада т1ебиатдикай кхьенвай шиирар гьар сад са гевгьер я. Т1ебиатдал рик1 алачир касдивай т1ебиатдикай икьван иер кхьиз жедани?
Шаирди «Негь жедач» т1вар алай шиирда кхьизва:

Чи кIваливай кефер пата
Дегьне к1ам ава.
Кьил къачунвай гуьнед хурай
Серин там ава.
Кьериз-кьериз гъед хъуьрезмай
Гуьлуьшан цава.
Экуьн кьиляй там ахварай
Авудна жува.

И ц1арар к1елдайла заз хайи ватандин шикилар: серин тамар, экуьн ярар ягъдалда цавун аршда «хъуьрезмай гъетер», «гуьлуьшан цав», «ван-ванце тваз» экуьнин мани ягъзавай къушар, «чпин атирдикай байгьуш» аквазвай цуьквер, «камун юкьва верц1и ванцив»
авахьзавай, «берекатдин дад авай» булахар - аквазва. И мили т1ебиатди, адан акунрин гуьрчегвили инсандин т1ални яргъал ийизва. Шаирди куьлуь-шуьлуьни кваз дикъетдивди кьат1унна кхьизвайвиляй, и чкаяр адан рик1из хушбур, багьабур тирди аквазва:

Сифте шиир и дереда
Кхьенай дустар.

Пашманни шад ч1авуз и булахдикай «шумуд рик1из юлдаш хьана, ашкъидиз шерик»! Ам акурла жегьилвилер рик1ел хквез, рик1 алахьзава. И булахдал рик1 ацукь тавур к1елзавайди бажагьат жегъида:

ЦIиргъинаваз кварар жедай
Чешмедин къвалал.
И дередай ялзавай тир
Хъвадай са стIал.

Ихьтин гафар анжах хайи чил рик1ин сидкьидай к1ани касдивай кхьиз жеда. «Гъенел ятар хьанават1ани, негь жедач булах», - тестикьарзава авторди Ам гьахъ я: и булахдихъ галаз уьмуьрдин са пай, рик1из хуш пара вакъиаяр фенва.
Инсандин хзан, тухум, ватанни - булах я лагьайт1а жеда. Чакай сад амай кьван и «булахда» яд жеда, ик1 хьайила жуван «булах» рик1елай ракъурна, «негь авуна» виже къведач.
Хайи чил – инсандин чешме я. Шаирдин чешме – Чипирар хуьр, адан гуьрчег кьуд пад я. И чкаяр вичиз хуш тирвиликай Эйваз муаллимди пара шиирра кхьенва. Абрукай сад - «Ша Чархидал фин» я. И чкаяр йисан гьи вахтунда хьайит1ани гуьрчег я. Шиирда авторди т1ебиатди цуьк ахъагъай вахтуникай кхьизва:

Лезет къачуз дуьньядикай
Къведай вахт ава.
Цуькверикай хъуьцуьганни,
Векьин тахт ава.
Лечекрилай стIал кIватIна
АцIурна такъа.
Хайи чили вичин гъилив
Ахъайна суфра.

Чархидин пел т1ебиатди ч1агурайла маса чилив гекъигиз пара четин жеда, вучиз лагьайт1а хайи ватандилай, адан чилелай верци шеъ и дуьньяда бажагьат жегъида. Гьак1 тушни? Гьикьван рик1из т1ар хьайт1ани, хайи ник1ер, чуьлер акурла, «алахьда гуьгьул», руьгьдиз шад жеда, муьгьуьбатдин гьиссерар ахварай аватда. Ихьтин («ч1иж элкъвезвай цуькведилай/Са наздив къугъваз») вахтунда чилиз гарни «пехил-пехил» килигда. Авторди кхьизва:

Хъухъвана цуьк, юзурна гъил
КIанидаз вичин.
Зун акуна регъуьвална
Чуьнуьхарна чин.

Шаир т1ебиатдихъ галаз са ч1алал рахазва, адаз, т1ебиатдин гьар са жизви дегишвал аквазва, вили гьар са адан юзун кьат1узва, тахьайт1а икьван иер ц1арар арадал атун мумкин кар туш. Авторди эхиримжи бенд и гафаралди гьавая куьтягьзавач:

И накьвадин цуькведизни
Намус, ар ава.
Зи шиирра, гьавиляй я
Чархид тIвар ава.