Горская легенда

ДАГЪЛАРИН КЬИСА



1.
 – Дегь ч1авара бубайриз
Авай ажеб адетар.
Тербет гудай балайриз,
Хуьз туьнт дагъви хесетар.

Миндаддиз къвен, куьмекдиз
К1еве гьатай инсандин.
Дагъвиди вич эркекдиз
Тухун хуьре, хазанда.

Къул хуьн бурж я эркекдин,
К1вал къенивун – дишекдин…
Хъсан крар беледриз,
Ибрет жедай веледриз. –

Рик1еллама: бубади,
Жакьракьдайвал турбади,
Туьнт ц1ай туна пичина,
Нянин хуьрек-фуъ т1уьна,
Чаз чкаяр апайдай.
Ахпа махар ахъайдай...
Вилер алаз камалдал,
Ярх жедай чун кавалдал…

2.
 – Дегь ч1авара хьайи са
Ахъайда квез за кьиса.
Кьве тухумдин арада
Мукьвадани чарада
Вахчузвайт1а гьик1 кьисас.

Кьве дуст тир чиг ч1авалай
Руш паталди къал хьана.
Кик1идайла, рагалай
Сад аватна, ч1ал хьана.

Ик1 хатадин лишанар
Кьисас-женгдиз элкъвена.
Генар – ивид душманар,
Са сад рекьиз, къекъвена.

Къвал-къвалавай кьве хуьр тир,
Алай тикдин кhурарал,
Гуя цавук магьирдиз
Кутунвай тик гурарар.

Къаварлай физ къаварал
Жемят вичин крар гвай
Лув гузвай хьиз цаварал,
Лекьер хьиз тир лувар квай.

Мидяяр яз, тухумар
Ас;р фена шумудар.
Файдавачир рахунар…
Бегьер тагур умудар...

Шумуд чанар, бинеяр
Телефна кар алачиз.
Шумуд свасар, дидеяр
Шехьна фите галачиз…

3.
Кьисмет я: са гададиз
Руш акуна булахдал,
Рик1 ацукьна ал;диз
Рушан шумал бухахдал.

Гуьгъуьнай чир хьайивал,
Руш велед тир къанлуйрин.
«Жеривал туш к1анивал», –
Тагькимзавай халуйри.

Амма жегьил к1евелай
Гьатнай ашкъид есирда,
К1анид тефиз рик1елай,
Муьгьуьббатдин таъсирда.

Патал хуьруьз деминик
Йифиз жегьил акъатна,
Яр акурла серфиник,
Чан рик1елай алатна.

Кузва, кузва лаванар
Рик1е авай ашкъи хьиз.
Хевез къачур дуванар,
Инсан жеда вагьши хьиз.

Рушазни гьисс аян тир
К1анивилин ц1ай хьтин.
Амма рик1из так1ан тир
Инсафсуз женг къай хьтин.

Ван цавава зуьрнедин,
Хквез, акьаз дагълара.
Мехъер биц1и магьледин
Гуя авай цавара.

Къуьнел капаш эцигна,
Сада залан сев хьтин.
Гада кьулухъ килигна –
Душман гала, бев хьтин.

Галай мадни жаллат1ар,
Гъилер зурзаз гапуррал,
Гуя кьунвай нубатар –
Лап куьткуьниз гьазур я.

Хъуткьунна вич азадна
Душманрикай пехъи тир,
Къаварлайгъуз ам катна
Магьледихъди хайи тир.

Кард хьиз гада катзава
Къаварилай къаварал.
Душман геле гьатзава,
Къавар гатаз камарал.

Амма гада жегьил я,
Адаз лувар кьезил я.
Яргъа ама жаллат1ар,
Гъилераваз кьамат1ар.
Чан хуьдайди мензил я.

Садлагьана къваз хьана
Гада алай чкадал.
Агакьарна. Тваз хьана
Жаллат1ри ам гьалкъада.

«Гьатна душман!» – хкажна
Вичин гапур гъвеч1ида.
Ам гъил кьуна акъажна:
«Къваз! – лагьана ч1ехида. –

Вун чалай лап яргъа тир,
Вучиз, лагь бес акъвазна,
Жегьил, зарба лавгъа тир?
Зун гъавурда акьазвач.
Вучиз катдач виликди,
Жегьил чан хуьн паталди?
Куьз къвезва вун гъиликди,
Мажбурна гьи амалди?»

«Зун кат тавун агъадал –
Ажалдив зун эркин я.
Ягъа зун и чкадал,
Зи рик1, гьиссер секин я.
Гьа и хелвет дереда
Архайин я уба зи:
Ксанва и береда
Азиз диде, буба зи.

Абурун ахвар хадалди,
Вишра чан гун хъсан я.
Гъиле яракь кьадалди,
Чирайд я заз инсанвал.
Хадач дидед ихтибар –
Чан гьада заз гайид я.
Гила куьд я ихтияр:
Рекьикь, гапур илигна!»

«Къваз! – лагьана ч1ехида, –
Агъуза куь гапурар!
Чирна чаз и гъвеч1ида,
Ийидайвал хатурар.
Бубадизни дидедиз,
Гьам душмандиз, дустуниз,
Хайи чилиз, дегедиз…
Аферин ви къастуниз!

Къедлай вун чаз стха я,
Бес хьурай чи душманвал.
Артух хьуй чи архаяр,
Чилериз фий пашманвал! –

Гъил вугана ч1ехида,
Кьуна гада къужахда. –
Ша кьин кьада вирида:
Шадвални дерт уртахда!»

– И ч1авалай душманвал
А тухумри кучудна:
«Чилериз фий пашманвал!» –
Михьи рик1ер агудна.

Рушни гана жегьилдиз,
Езне кьуна эркек тир.
Гъвеч1идазни агьилдиз
А кас еке куьмек тир.

Артух хьана архаяр,
И девирар алукьна.
Къе квехъни, чан балаяр,
Тарихдин ял галукьна.

Ислягьвал и дуьнеда
Ажеб багьа нямет я.
Хазанда, гьам уьлкведа
Ислягьвал мерд девлет я.

А жегьил зи буба тир
(Тевекуллагь кьисмет я).
Им тарс хьуй квез зурба тир:
«Кар гафунин къимет я!»

2010.