Бендалидин бендер

                БЕНДАЛИДИН   БЕНДЕР
                (Гъвеч1и къемеди)
Иштиракзавайбур:
Бендали
Баядагъа  -хуьруьн  итимар

Бендалини Баядагъа сегьнедин гьар са патай къвезва.
Бендали. -Пагь яда, аквадач хьи е, вун, я Баядагъа! Нисин хийирар!
Баядагъа.-Агъбат хийир, Бендали.ГьикI я кеф-гьал? Хзанар?
Бендали.-Хъсан я, валлагь, ви чан сагъ хьурай. Куьн гьикI я, вучарзава? Кьазвани и цIийи девирдихъ галаз?
Баядагъа.- Пис туш стха, вуч лугьун?  Гьа вири хьиз я: са затI къачуна, муькуьдаз гуж агакьзавач. Гьикьван ялайтIани. Валлагь, ялда вуна, ялда вуна, эхирдай а ялнавай резиндин а кьил ахъа хьана ви пеле акьадайвал, кIватI хьанвай буржарни "шанп!" авуна ви пеле акьада...
Бендали.-  Агьа! акъваз, акъваз, вуна гьикI лагьанай?( къултухдай къелемни блокнот акъудзава) Вуч хъсан гаф лагьаначни? (кхьизва).Ре-зин-дин а кьил пе-ле  а-кьа-дай-вал...
Баядагъа( мягьтел) -Валлагь, има са жуьре хьанвай хьтинди я... Вуна залай донос кхьизва тахьуй, я кьин тавур хва?
Бендали( фикирзава) - Акъваза, машатмир кван...(кхьизва) Я-лир-лахъ-ди ре-зин-дин кьил, элкъвена зи пеле кьуна,  Гьар цIи-йи варз алу-кьай-ла, Бур-жар къван хьиз пе-ле кьуна... Гьа-а, чан сагъ хьурай ви, Баядагъа!
Баядагъа - Вуна вучзавайди е? Кими хьанваз тахьуй? Къултухрай блокнотар, ручкаяр акъатзава хьи?
Бендали -   Кими вучиз? Шаир хьанва зун, шаир!
Баядагъа  - Шаир  хьанва?!
БЕНДАЛИ - Ун, ун. ХьанвачтIани, жезва... Яваш-яваш.
БАЯДАГЪА - Яда, мусанлай?               
БЕНДАЛИ-  Са-кьве гьяфте жеди... Баядагъа!
БАЯДАГЪА - Гьун!
БЕНДАЛИ -  Валлагь, има са патакай хъсан девир е. Вучиз ятIа лугьудани? Гила нивай хьайитIани вичин ктаб акъудиз жезва. Лап вун шаир туштIани. КIантIа вун лап са магазиндин къаравул хьурай. Пул аватIа ваз, кхьихь шиирар са гьяфте вахт къачуна, акъудиз ча жуван ктаб.
БАЯДАГЪА - Яда, вуч ктаб? Вуч шиир? Вун квекай рахазва? Шиир кхьин гьар касдин гьунар туш. Ам Аллагьди гузвай са тав я, тудар хьтин са затI я...Вахт къачуна ацукьна лугьуз шиирар кхьиз жедай затI яни? АкI хьанайтIа мад вирида кхьидай ман!
БЕНДАЛИ - Вучиз жезвач кьван? За кхьизва хьи. Кхьизвайбурулай зи вуч кими я кьван? Гьарфар чизван? Чизва. Кхьиз чизван? Чизва. Мад вуч канда ваз? СтIал  Суьлейманаз гьабурни чизвачир...
БАЯДАГЪА - Я Бендали, мад са затI кIандалда эхир...адаз вуч лугьузвайди тир...ама...и ...илгьам яни, вуч яни...
БЕНДАЛИ - Гьа-а, чир хьана...Дух...духновение...Гьам лугьуз кIанзавани?
БАЯДАГЪА - Ун, ун.
БЕНДАЛИ - Инихъ гъваш яб.(Баядагъади яб гъизва) И мукьвара газетдай за вуч кIелнатIа лугьудане? Вири инсанариз талант авайди ялда.Виридаз!
БАЯДАГЪА - Виридаз? Жеч гьа!
БЕНДАЛИ - Ун, ун, виридаз!
БАЯДАГЪА - И лап вазни?
БЕНДАЛИ - Гьун бес! Виридаз аватIа, и заз вучиз жедач кьван?
БАЯДАГЪА - Вазни талант аватIа, мад и къванеризни кIанчIаризни ава лагь ман...
БЕНДАЛИ - Э-эгь! Ша вун икьван къаммаз жемир кван я кьей хва...Инихъ килиг, ша, за вазни чирин кхьиз...
БАЯДАГЪА - Ваъ яда, ам зи кIвалах туш!
БЕНДАЛИ - Ша, вуна атказмир. Ина залан са кIвалахни авайди туш. Вуна чирна кIанзавайди вуч
                яни? Гьисабиз.
БАЯДАГЪА - Вуч гьисаб? Яда, квадара! Гьисаб кьван дакIан затI авайди тушир заз мектебдани.
БЕНДАЛИ - А гьисаб ваъ! Вуна чирна кIанзавайди шиирдин цIарцIевай гьижайрин сан гьисабин я.Ам гьисабиз чир хьана хьи, мад гьич. Вун  шаир я. Поэт!
БАЯДАГЪА - Ваъ, ваъ! Гъил къачу.
БЕНДАЛИ - Ша, вуна атказмир. Кьведани пул эцигна са ктаб акъудда чна. Ктабдиз са хъсан тIварни хкягъна. Ктабдин чинал чи кьведан тIвар, фамилия. Къене патани чи кьведан шикил. Ахпа чун кьведни машгьур жеда. Газетриз чи шииррикай макъалаяр, чи уьмуьрдин рекьерикай очеркар акъатда...Чи патав журналистар, инсанар къвез хъфида...ГьикI я ваз? Вун квел хъуьрезва?
БАЯДАГЪА - (хъуьрезва) Журн...гьи-гьи... жур...гьа-гьа-гьа...жур...(рахаз жезмач)
БЕНДАЛИ - Э-эгь! Лагьана куьтягьа кван. (чIалар ахъайзава)"жур", "жур"...Жур-жур лугьудалди журналист лагьана куьтягьа ман!
БАЯДАГЪА (мад рахаз жезвач)- Жур...жур...хъи-хъи-хъи...жур...
БЕНДАЛИ - Йикь "жур" ваз са! Журналист лагь кьей хва бисавад!
БАЯДАГЪА(вич-вичел хуьквезва, яйлух акъудна вилер михьзава)- Чан сагъ хьурай ви, я Бендали. зун фадлай икьван хъуьренвачир... Анжах и жур... гьи-гьи...жур...
БЕНДАЛИ - Мад "жур"! "Жур" ягъуй ви къвалаз...Вуч лугьуз кIанзава ваз эхир?
БАЯДАГЪА - И журналистри...хъи-хъи-хъи... ви уьмуьрдин гьи рекьерикай кхьида кьван, я Бендали? Авани ваз са ферли рехъ?
БЕНДАЛИ - Баядагъа, ваз вуч аватIа чидани? Шиирар хьайила, а уьмуьрдин рекьер а журналистри чпи жагъурдайди я. Ам абурун хевеллай кар я. Инихъ килиг, ваз са куьникайни кичIе жемир, мад за ваз лугьузва ман , стха, шиир кхьин гьич са затIни туш. Рази яни?
БАЯДАГЪА - Ахлад, ахлад, ам зи кIвалах туш, валлагь, заз а шиир кхьинлай валлагь, цан цан, къван атIун регьят я.Са ктаб шиир кхьин паталди ваз Аллагьди талант гана кIанзава.Гьич тахьайтIа, кьве цIар са-садаз кутугарна кхьиз чирна кIанзава.Зун лагьайтIа, литературадин муалимдиз виридлай дакIан шагирд тир. Ваъ,ваъ, завай жедач.
БЕНДАЛИ - Ваз лап зун муалимдин рикI алай ученик хьиз хьанани? Зун лап кицI хьиз адан виляй аватнавай."Ваъ" кхьена кIанзавай чкадал за гьамиша "вач" кхьизвай...Амма килиг, гила за гьихьтин шиирар, бендер кхьизватIа.(блокнот ахъайзава) Заз чиз и зи бендер лезги поэзиядин къизил фондуна гьатдайбур я. Яб це...
БАЯДАГЪА - КIела, кIела.Яб гузва за.
БЕНДАЛИ(са кIвач вилик эцигна кIелзава)(залдиз)- Куьнени яб це:
Мехъер кIвале павир аку,
Эшкенадлай кафар хчуз.
Зи яр къевиз КIеледава
Чувудривай сафар къачуз.
хъуьруьн акатнавай Баядагъади яйлухдив чин кIевнава, адан къуьнер юзазва.Бендалиди адаз са вил ягъана мад кIелзава:
БЕНДАЛИ - Гьеле и бенд аку:
Мехъер кIвале эшкенадлай
ТIветIер элкъвез, ветIер элкъвез.
Зи яр аку пиян хьана,
ТIветIер элкъвез, втеIер элкъвез.
                Чан дидедин самогондин
                КтIай ичер авай бочка.
                Къенин къалай эцигнава
                Чи ашкъидиз, за, яр, точка.
БЕНДАЛИ - Яда, вун шехьзавани? Шехьмир, яб це:
 Ратари зи са-сад незва,
Ратаравай гъургъур аку!
КIани ярди кандурагъдай
Акъуднавай куркур аку!
                Виняй агъуз цин винеллаз
              ЦIимил галаз къведай фитер.
              КукIвар хьанва ярдин шалвар
             Экъис хьанва ярдин метер.   
Баядагъади яйлухдив чин кIевнава, сегьне тирвал элкъвезва.
БЕНДАЛИ - Яда, вун вутI хьана? Баядагъа, инал ша, и бендинизни яб це:
                Фуан винел алтадна шур,
                Устулдаллай бутерброд.
                Гафни лугьуз тежедай вун
                Гьинавайд я ихьтин барут?
(Бендалидиз) Яда, ви ана вуч ава? Вуна чалагар вучиз ягъазва? Яб це:
                За экуьнахъ чай эцигна,
                ЦIайин патал кIватIна цIамар.
                Спичкадив цIай ктурла,
                Алугарна ярд рцIамар.
Баядагъа далу залдик элкъуьрна чилел ацукьнава. Адан къуьнер юзазва.
БЕНДАЛИ (адаз килигна)- Акъвазна...гьисят къарагъарда за вун.(кIелзава)
                Кьил хкажна килигайла,
                Напряженны токдин симер.
                Яр ацукьна шалманд кIане,
                Кикераллай атIуз цIемер.
Вини патай на фитер вегь,
Цин винеллаз агъуз фирай.
Кьуьхуьрдаллай кани ярдин
Арфунагри бегьер гъурай.

Аквазвани ваз? И зи кьве цIарцIи зи тIвар тарихда твада:
Кьуьхуьрдаллай кIани ярдин
Арфунагри бегьер гъурай!
Пакаман инсанриз чир жеда хьи, ХХ асирда Кьуьхуьрдал арфунагар цанвай чIал. Аквазвани, къенин йикъарин тарих зи туькIуьрунри гуьзгуьди хьиз къалурзава...Уфф, галатна.Къе бес я.(блокнот жибинда туна, яйлух акъудна пел михьзава, Баядагъадив агатзава) Я Баядагъа, са гаф жузун айиб тахьуй, ина икьван жемят ава, и валай къейри икI фарфалаг хьиз элкъвезвай касни авачир эхир. Ваз вуч хьанвай?
БАЯДАГЪА -  Инал -сегьнедал алайтIа, гьабурни элкъуьрдай тир ви "шиирри".
БЕНДАЛИ - Ваз хуш атанани? аквазвани шиир гьикьван хъсан затI я.
БАЯДАГЪА - Бендали, вуна кхьихь, кхьинвай акъвазмир, талант рекьимир жуван, йифиз-юкъуз кхьихь. Амма са тIалаб ава зи вавай.
БЕНДАЛИ - Вуч тIалаб? Лагь кван.
БАЯДАГЪА - ЦIийи шиирар кхьинни кумаз заз эвера(чинеба, жемятдиз) са тухдалди хъуьредайвал.(Бендалидиз) Хьурайни?
БЕНДАЛИ - Башуьсте, ам вуч лагьай гаф я? Ваз вуч аватIа чидани? Ша чна къенин йикъан сагълугъдай са-кьве виш ягъан.КичIе жемир, пул за гузва.. Рази яни?
БАЯДАГЪА - Канишна! Пул вуна гузватIа вучиз хъвадач кьван. Ша давай!
Кьведни "Пейкер бахадин" гьавадал мани лугьуз-лугьуз физва:
Мехъер кIвале эшкенедлай
ТIветIер элкъвез, ветIер элкъвез.
Зи яр аку пиян хьана,
ТIветIер элкъвез, ветIер элкъвез...
                09.12.2000