Бгъащхъуэ

            I
Зэи джэд фIыцIэ фхуамукIам,
Зэи авария фымыхьуам,
Зэи тхьэлъэIу фхуамщIыжам,
ЦIыху сабыру мы дунейм
Фытетыфу кзыщIэкIынущ?!
Зыми ар и дагъуэкъым,
Афэрым вжызоIэ, япэ дыщзэхуэзэ
IитIкIэ фи Iэр субыдынущ!
Апхуэдизу къыфхуэсакъыу,
Фи тет фызыхъумэм
ФIыщIэ ин хуэвмыщIу,
Дурыскъымэ къэвгъанэм.
Ди щхьэ псэу зы махуэ,
Дахэу къэдгъэщIамэ,
ЩIыхуэ ин къыттохуэ,
Тщыгъупщэм, ди «шу гьусэр».
Июлым и пщыкIублым I975 гъэм,
Сыкъелынтэкъым ажалым,
Си тетыр,
Къэрэгъул бжыхьу симыIатэм.
Тэн адрыщIкIэ фыкIуэхъум,
ЖевгъэIэж Наташэ,
Абы и фIыщIэкIэ, а махуэм,
Си щхьэм кърикIуар?
Ар къыдэнэжынкIэ
ХэщтыкI зэримыIэр,
Жыжьэу уплъэм плъагъуу,
Уардэу, телът и напIщIэм…
            II
Гуэдз Iутхыжу
Мазэ псокIэ
Ростов куейм дыщыщыIам,
Къешхыу уэшх, гъэ лэжьыгъэр
Зэ, щыуауэ зэпыуакъым.
Пщащэ дахэр хьэсэм блэкIым
«Уафэ гъуагъуэ уэшхым» - зыкъызщIищIэрт,
Къагъуэтт псоми щхьэусыгьуэ,
Я лэжьыгъэр зэпагъэут?
Зэхьэзэхуэу лажьэ цIыхухэм,
Я гур щIэх къихьэжтэкъым,
Вагъэбэкьум дэкIа шыжьу
Зы зэман зэ заужьыжт.
Псори щэхуу пылът Наташэ,
Сэ зырат ар хьэу къизмыдзэр.
ИщIатэм ТхьэIухудым,
ЗэхуэдитIу зэгуэчынт.
Тэн адрыщIкIэ дыщыкIуам
Сэ си Iуэхур щхьэхуэт,
ЩIэтт си нэгум щIэмыкIауэ,
Дауэ-дапщэ сызыхэтар?
Сэ сыпсэу сыщIэзылъхьам,
Сыту куэд жесIэну сиIэт,
Сэ си гъащIэр ещхьт бжьын блам,
Сытыуи сы щIалэ мыгъуэт.
Уа Наташэ сэ си хэтт,
Анэ къилъхууэ схъумэну,
Иджы дэнэ сыщыхэтт,
Къулей сыхъуау згъахъэу!
Сэ иджыри зэ вжызоIэ,
Сэ лейишхуэ къыстехьащ,
ЖесIэжын Наташэ сиIэщ,
Абы пэжыр ищIэн ***йщ!
            III
Сыту гугьу зэман дэкIауэ,
ЗэбнэкIам уриплъэжыну,
Хэти гукъыдэж къретыр,
Хэти и щхьэр къыфIегъэху.
НэхъыфIщ пэжым дырилажьэм,
Абы куэд къещI белджылы.
ПцIы ди псалъэм къыхэмыхуэм,
ШыплIэм дауэ дыралъхьэн?
Щэбэт пщыхьэщхьэу фытIысамэ,
Псом ди дежкIи нэхъыфIыхэщ,
Нэху дысдекIым дыдэсынущ,
ПIэм зыдгъафIэу дыхэлъ хьунущ.
Куэд ди псалъэм щIэдмыгъатхъэм,
ДэIуэгъу миныуэ дгъуэтынущ,
Ахэм зэхахар жаIэжым,
Ди хъыбарыр жыжъэ Iунущ.
Дапхуэдизу дыдж мыхъуами,
ЦIыхухэм ноби яхэтщ щыпкъэ,
Ауэ щыхъукIэ ди жьэр,
Дгъэузыну лейу фэ теткъым!
ЩIомыгъэгъум, ди лъэпкъ уардэм,
И тэмакъым ущIэхуэнущ,
ФIыщIэ ищIу тIэкIу уиIэтми,
Сакъыу щIым уигъувыжынущ.
Псори ар псалъэ дыгъэлу,
ЖыфIэм иныуэ фыщоуэ,
Ягъэ кIынкъым цIыху хейитIым,
Я нэмыплъ къавмыхь?!
            IV
Зыр Джулетэу, зыр Ромеоу,
Ноби ахэр кьапщтэ хъунут,
Къедгъэжьауэ хъуар дыкъуакъуэ,
Абы тфIимыщIынутэм.
Нобэ здынэсам,
Абу и гум илъщ Наташэ,
IэщIэкIащ - къихьыну.
Хэт абыкIэ кьуаншэр?
И гур фIы хуэтщIыну,
Абу еттащ пэублэ псалъэр,
Дэ арат тлъэкIынури,
Дыпэджэу аращ – Бгъащхъуэм!
Персонаж куэдIейм я щхьэфэм,
ДимыIэбэм нэхъыфIынущ,
Арыншамэ къедгъэжьар,
Е мы усэу, е мы пьесэу,
Мышу дыдэ хъункIэ хъунущ.
ЗэрымыщIэкIэ хьэдрыхэ,
Бгъащхъуэр кIуэри къакIуэжащ,
Абы лъандэрэ щIимычэ,
Псалъэу, псалъэуэ къанащ…
Бэгу темытрэ пэтрэ зыри,
Абы и жьэр зэщIимыпIэ,
Ягъэ кIынкъым,здэвмышахъэ,
ЛIыр фубыдыуэ фымышэ!
            V
Тэн и Iуфэм Iус Наташэ,
ГъэщIэгъуэн ищIау щытащ,
Си гу къэкIыжым сомэхъашэ,
Щым, - сэзыр сакъыхихащ!?
Зэщхь, дунейм темыт Наташэ,
Ар ищIэну сигугъакъым,
Дэ ди дежкIэ щауэм къешэр,
Пщащэм щIалэр ишэу аркъым.
Сэр нэхъ лIыфI ар ирищIами,
ЗэшэзэпIэу фэбжъ хихынт,
СщIэжкъым дауэ сыкъелами,
Хъуам, щIалэгъуэм тезгьэзэнт.
Узу сиIэр скIэрыхуау,
ФIыти щIалэ сыхъужам,
Къендрэ-къендрэу сыкъыхахыу,
ТхьэIухудхэр схузэблэкIам.
Хэт игъащIэм илъэгъуа,
Лъагъуныгьэм гур къиуIэу,
Абы щIалэр ирохъу пагэ,
Нэхъ иужькIэ - е къырокIуэ.
СщIам Наташэ къэслъэгъуну,
ЖэкIэ Эльбрус сыдэкIынт,
Iейу дунейр мыятэм,
Тэн адрыщI зэ къэсплъыхьынт.
А и щхьэц дыщафэр тхъуами,
Ар цIыху дахэуэ къэнэнущ,
Сыт щхьэ? - жыпIэмэ Наташэ,
ТхьэIухудыуэ щытащи.
Си мурадыр къызэхьулIэрэ,
Тэн адрыщI схуэхьатэм си щхьэр,
Ар мыхабзэми Наташэ,
Сэ уанэгум сырих хъунут.
Сэ си щIыхуэ абы телъым,
И инагъыр Тэн фIыу ещIэ,
Ди лъэпкъ напэм сепцIыжакъым,
ЦIыхухэм адкIэ кьэхъуар ящIэ…
            VI
Сабийуэ щIопщым щIапIыкIам,
И балигъыщхьи иIуэтэжкъым,
Телъщ и нэпкъыжьэ - зэрыкIам,
Абы, ебакъуэуэ и хьэлкъым.
Ар къызщхьэпи куэду щыIэщ,
ИгъэлIа абы къэхъуакъым,
Дэ купщIэу хэльщи даIуэныгъэр,
ФIырыфIкIэ упэлъэщкъым.
Ахэм хэлъэт ямыIэу пфIэщIми,
Щыскъым, я Iэр зэтедзауэ,
КъодаIуэ хуэдэу я щхьэр ящIми,
Уэ къыпфIэмыщI, къыпхуэарэзыуэ?!
ЦIыхухэм я гум дыхьэгъуейщ,
ФIы хъуну зызфыщIыжыр, щоуэ,
Пэжмэ жаIэр, щIыр хъурейщ,
Кьэхъуакьым зэщхьу тIу къалъхуауэ?
Псоми зэман ***йщ,
ЦIыхум и щхьэм куэд къотIасэ,
Хэт акъылкIэ хуэкъулейщ,
Хэти, хъуркъымэ шу гъусэ.
Дунейм зэпэщу хэт тетыну ***йми,
Щхьэ зыфIэт цIыхур и пэшэгъум нэхъыфIынущ,
НэгъуэщIым и гъуэгум екIэ техьэрейр,
Гува щIэхами зэ жэкъуэнущ.
Иреин ар, ирецIыкIу,
УнафэщIхэм ямыгъуэтыр,
ЦIыху IумпIафIэращ.
Ахэр ауэ жыIэщIэкъым,
Баш хэптIами - едэIуэнущ
Бригадири ***йкъым,
ЯжепIар - ягъэзэщIэнущ
Къэралым цIыхуу исыр,
Псори апхуэдатэм,
Партри, комсомолри,
Зэуэ лей къэхъунут?!
            VII
ЦIыху жыIэщIэм,
Робат фIэщи бгъэулъийяуэращ,
Упэжыжьэщ уэри гъащIэм,
Уи къэухьри цIыкIущ.
Диплом плъыжькIэ уэ уеджами,
Зыри уриIыскъым,
ЦIыхухэм я пщIи уэ ухуейкъым,
УщIэкъуну арщ къулыкъум?
Комсомолыуэ щытауэ,
Абу партым хыхьэфатэм,
И щхъэ к сэбэп мылъыхъуэу,
Сытым хуэдэуэ лэжьэнут!
Ауэ нэкIэ къемыплъа
Фаини дапхуэдизу щIегъуэжынут,
Зи къэухьыр ин Абу,
ЩIэхуау щытам Обкомым.
ЖысIэжыну куэд сфIыдохур,
Зыри хъунукъым къэзгъанэ,
Тафэм ***ту сыриплъэху,
Сыхуэмейуэ, гур къызфIэнэт.
Абы иIэт щхьэусыгъуэ,
ЦIыху куэд хейуэ щIым щIыхьат,
Куейм кърихырт адыгэмэ,
Шу дивизиер икIуэдат.
Гъавэр бэв щIэхъуар арауэ,
Си щхьэм къихьэрти сыщIихуэт,
Дэ ди тетыр псэу къэнауэ,
Дуней цIыхум яфI зырихуэрт!
Ар и члент Обкомым,
Лей къыттехьэу зэхихатэм,
ТIэу емыплъу ЦК-м кIуэнут,
ЛIы фIыцIэ гъущIынэп.
ЛэжьакIуэбэр фIыу зылъагъум,
И сэбэп къекIыжт,
Сыт епщIэнт имыIэм дагъуэ,
ЦIыхуур занщIэу къищIт ныбжьэгъу!
Дыщэ вагъуэр зи бгъэхэIум,
Сэри ещхь сыхъуну сфIэфIт,
Илъэс тIощIрэ тхум уиту,
ГугъэфIу уимIэмэ у хэтт?
Жэщыр кIэщIми гьэмахуэм,
Зэ угъуэлъымэ уожей,
Гупыр щэхуу зэпейуэм,
Япэ тэджым удохъей!
Ар плъэмыкIыу у женэдым,
Уэ нэхъыфIщ уимыхьи губгъуэ,
План ятелъу лажьэ цIыхухэр,
КъызэщIэплъэм, зохьэзохуэ.
            VIII
А жысIам и щыхьэту,
Къэсхьыфынущ щапхъэ,
Сытым дежи пэрыту,
ДиIащ Абазэ Славэ.
Гуэдзыр бункерым из хъуау,
Абы щигьэттэкъым комбайин,
Зэи щытакъым ар къыщIэхуэу.
ФIыу кIэлъыплъырт и машинэм.
Абы рекорд имыгъууватэм,
Хэт ищIэнт зы суткэм,
Сыхьэт 25-рэ хэту?...
Адэ хэкум бийр къехъуапсэу,
Иубыдыну къыщеуам
КIуэнкIэ хъунт Абазэр кIуасэу,
А зэманым псэугъам.
Абы тыншт удэлэжьэну,
Уэ у «командиру»,
Сытым дежи пхуэжыIэщIэт,
ШэсыпIэм укъырихыу.
ЩIыпIэ дахэт Ростов куейр,
Ит хъунт хутору зы мин,
Агъуэблагъуэм щыпсэу цIыхухэм,
Ядэплъагъуу загъэинт?
НапщIэ телъу абы яIэр,
Тэну кыщIэкIынут,
ФIыгъуэу щыIэр Тхьэм кзыхуищIэ,
"ДгъэпIиину" I у а щ х ь э р диIэт.
Ахэр теутIыпщхьау
Зэи къыздэдгъэжакъым,
ДиIэIэмэ ди зэхуэдэт,
Зэи дызэфыгьуакъым…
Гъэ къэс тафэтесхэм,
Гъавэ бэв къехъулIэт,
КъемащIэкIыр цIыху лэжьэнт,
Iухыжыгъуэм деж совхозым.
ЩIы зи куэдхэм
ЦIыху ямащIэт,
ЦIыху зи куэдхэм,
ЩIы ди мащIэт?
Граждан зауэм и Iэужьу,
Дунейр зэIыщIат,
Я псэугъуэхэу, цIыху хъыжьэу,
ПщIэншэу, куэд кIуэдат.
"ЩIыщIэ къаIэтам" – уеджау,
УкъикIуэтым - ушыдыкIэт,
Развитой социализымым,
ХэтщIыхьын ***йт тхухэщIыхьр.
ЦIыхухэр дыджу пэджэжт властым,
Зыри хъуетэкъым яфIэщ,
Пролетарий диктатурэм,
УIи - уилъи пхау уиIыгът.
            IX
ЦIыху лэжьэнум дежкIэ,
Ахэр псори шыпсэт,
Хьэсэм Iуэхур щызпыуамэ,
Элеваторым гуэдз яшэрт.
Абазэм и лэжьэгъухэм,
ЗыщIезгъэххи хэтт,
Ахэм махуэ хуабэр,
Тэн Iуфэ щагьакIуэрт.
Псым нэс кIуэн фIэжыжьэу,
Хэт хьэсэбгъум екъуми,
Абы и Iуэхури гурыIуэгъуэт:
Жэщым мыжеяуэ, пшынэнэжыну арт,
Ахэр псори илъагъун ***йу,
Бгьащхьуэр щыIэу арт "уборкэм",
Ухуем къехух, ухуейм дэхуей,
Бэч инженер – къызэрыгуэкIт.
Хуабжьу щыпкъэт "къуIыкъущIэр",
Гугьут апхуэдэу улэжьэну,
Губгъуэм ***ту ихьа гупым,
И нэхъыбэм ***йр - чынутIт!
ФIыу лэжьэну еувалIэр,
Къулыкъу щIэкъуу къуохъу щыхэIуэ,
Зэу Iэпкълъэпкъыр щIэзыгъалIэм,
Бгъащхъуэр лейуэ елIэлIакъым.
Ар куэд щIауэ ***йт и закъуэу,
И шым къижым еплъыжыну,
Ар шыхуеджэм и IэщIагъэм,
"Тху" къихьахэм хуэпэжыну.
Илъэситхур блэлъэтами,
Бэч ар ауэ игъэкIуакъым,
Диплом плъыжь къыхуэмыхьами,
Зэи хуэмыхууэ щытакъым.
АдыгэцIэ зиIэр,
Инэхъыбэр абы тетщ,
Ипи защIкъым, икIи хъуркъым,
Амал зэриIэкIэ - курытщ.
Псом нэхъапэрати,
Инженерым къикIат и пхъэр,
Гуэдзым кIэ игъуэтыхун,
Бэчт унафэу хъуар зэпхар?!
            X
Зи къэшэгъуэ щIалэм,
Абы къэру къритырт,
Плъагъуми тетыуэ и хьэлым,
Жьы къахуепщэм, дэни кIуэнут.
Мылгъурыджэм тету,
Бгъащхъуэм чыныр къыщигъафэм,
ЛIы гуащIэ зэрыхъунур,
Къигъакъагьуэрт и фэм.
Iэджэрэ къэхъуаи,
Чыным ещIопщаурэ,
И лъэгуажьэм къэсу,
Ар мыл пIащIэм щыпхыхуаи.
Джэгум дихьэха сабийм,
И лъыр мыпщтыртэм,
Хихынурат уз Iей,
Къеблыжыну нэхъ хэкIуатэм.
Пэшхьэку дакъэм дэмысам,
Ахэр сыт жепIэжкIэ,
Иджы замыIэжьэу къепсам,
Дохутырым макIуэ жэкIэ…
ЩIы хъурейр къекIуэкIыу мылщ,
Армырамэ, щыIэнутэкъым фебжь,
ЦIыхум щIэбжьэхъуэн и хьэлщ,
Псоу къызтенэм ешхыр - лыжь?!
Феджэ,
      Феджэ,
            иджыри зэ феджэ!
В.И. Лениным и уэсиятхэм,
Бэч игъэзэщIакIуэт,
Вождыр пасэу Iуимыхатэм –
Коммунизмыр хьэкът.

къыкIэлъыкIуэнущ.