Болашакка коз жуг рт п корей к

БОЛАШАККА КОЗ ЖУГІРТІП КОРЕЙІК

Социалистік когам оте кушті жане букіл алемнін коп жагын камтыган жуйе болган. Ол букіл капиталистік жуйеге урей тугызып, алемдегі бебітшілікке жане азаттыкка умылган елдердін тірегі болган. Ал бул алемдегі «екінші державанын» аяк астынан кулаганы, онын осындай кутпеген жагдайга урынып, козді ашып-жумганша талкандалганы – мунын барі осы уакытка шейін тарих тургысынан алі ешкімді ойландырмаган тарихи окига болып тур. Сол себептен ол жай гана, тарихтын «абайсызда кателескенінен» туган, еш магнасыз козгалыс болып, онын куйреуі осы уакытка шейін алі ешкімге сабак болган жок. Соган байланысты социалистік жуйені іштей ірітіп, акырында ыдыратуга алып келген акшанын куші бул жерде белгісіз, жасырын гана, сыры ашылмаган жай болып калды. Ал алемде болып жаткан дагдарыстын негізінде де сол акшанын куші жатканы казір карапайым санага да белгілі нарсе. Алемде журіп жаткан дагдарысты «финансовый кризис», ягни акшага гана байланысты дагдарыс дейді. Сол себептен, оган «ойламаган жерден урынган» елдер де, шамамен, социализмнін куйреген жолымен журеді. Социализм, сойтіп, озінін тарихтагы омірімен де, «ажалымен де» болашакты осылай деп болжаган. Ал онын куйреуінін ар жагында не жатыр, оны Батыста алі ешкім болжаган жок. «Посткризисный период» деген бос соз. Онын «постсоциализм», «постмодерн» немесе «посткапитализм» деген создерден еш айырмашылыгы жок магынасыз тусініктер.
Бул дегеніміз кейінгі адамзаттын дамуынын мані мен жайінін ашылмаган кезенді білдіреді деген соз. Ондай «посттын» капитализм оле-олгенше алі талайын ойлап табады. Ал Батыстан олшем ретінде алынган экономикалык улгілердін болашактын олшемі емес екенін казіргі журіп жаткан ыдырау процесстері анык корсетіп отыр. Біздін казіргі коріп отырганымыз, Батыстан алынган болашактын дамуы емес, ыдыраудын сан-килы жолдары. Бул жерде де тыгырыкка кірген адамдардын назары мемлекетке аууда. Ал мунын барінін осыган дейінгі когам тургысынан жасалынган болжамдарга карама-кайшы болып жаткан себебі, экономикалык когамнын ыдырауынын салдары. Маркс те, Энгельс те, Ленин де болашакты экономикалык когам тургысынан болжап, оны экономикалык формациянын жогаргы сатысы деп тусінген. Ал болашак адам тургысынан гана дамитын когам болганнан кейін, адам тургысына алі келмеген сана социализмді гана емес, сонымен бірге букіл адамзаттын да болашагын жокка шыгарып, сол себептен онын дамуын амалсыздан акырзаманга акеп тіреген.

Болашак бізге тан аткандагы куннін шуагы сиякты, саулесін шашып жымиып келмейді. Ар заманнын болашак жайындагы оз тусінігі болады. Бірак кай кезенде болса да, болашак бугінгі кунде гана туып, біздін кокірегімізде арман болып кана уялайды. Сырткы дуниенін тур-сипатына, олардын санділігіне, сулулыгына карап, болашак бізге міне дал осылай болып келеді деп біз ешкашан да ашып айта алмаймыз. Сырткы дуние аркашан да адам енбегімен  озгеріп жанарып жатады. Солардын барінін натижесі, тубінде, адамнын жандуниесінен жане санасынан гана корінеді. Сондыктан ар жана заманнын озіне сайкес санасы туганда гана елдер саналы омірге кошеді. Акша санасынын бір ерекшелігі сол, ол аркімге де болашакка деген куштарлыкты тугызады. Сойтіп ол аркімді козгап, озі ушін деген бак-даулетке курес аркылы жеке адамдарды калыптастырады, олардын кабылетін, талап-тілектерін осіріп, аркімді ар нарсеге кулшындырады. Бундай куресте шынында да ар адам шыныгады. Бул тек сонан кейін гана, ягни адамнын осындай жолмен калыптасу кезені болганнан кейін гана, киын кезен болып келеді. Мунын бір дегенде баскарылмайтын болуынын озі де осыган байланысты болып келеді. Біздін санасыз оміріміздін тугызган шындыгы мынада: бізде козгаушы куш болып келетін адамдардын адамгершілікке умтылганы ма, жок алде акшага умтылганы ма?