Не чапай ручая

   НЕ ЧАПАЙ РУЧАЯ!
     Вялікая барада ў дзеда Якава, аж да пояса, зараз такіх не носяць. Белая, як іней, сівая, як даўніна, як мінуўшчына, прыцярушаная попелам і пылам стагоддзяў. Ох, і казак жа ведае дзед Якаў, цэлую процьму, мабыць, сам іх складае, не можа памятаць звычайная галава столькі гісторый. Таму і ўецца ўюном цэлы дзень каля яго малодшы ўнук:”Раскажы, дзеду, ды раскажы!”
Кажуць, не бывае сяла без праведніка, а я мовіў бы: сірочая душа ў вёскі, калі не жыве ў ёй стары казачнік, такі, як наш дзед Якаў. Без казачнікаў пакаленні паміраюць самі ў сабе, бо няма каму выказаць народныя паданні, ніхто, акрамя іх, не ўмее па-жывому перасловіць гістарычныя легенды. На тым і трымаецца сяло, што жывуць у ім сівабародыя Якавы, якія зберагаюць у сваім сэрцы гаючае бацькоўскае слова.
Бярэ дзед унука, садзіць яго на калені і пачынае казку.
У нейкай вёсцы, далёкай ці блізкай, у нейкі час, даўні ці сённяшні, жыў-быў Янка. Добра жыў ці дрэнна, багата ці бедна, не казаў нам пра гэта, але была ў Янкі жонка лянівая-разлянівая. Пра такіх кажуць на вёсцы: хлеба давай па пуду, а працаваць не буду! Сядзела яна на печы і качаргою дзверы ў хаце адчыняла. Неяк “занядужала” яна і паслала Янку са сваёю бядою да знахаркі, а тая і кажа:
— Прынясі мне што-небудзь з ручая.
— Добра, — кажа Янка, — прынясу.
Ідзе ён па дарозе і думае:”Што ж прынесці ёй?”. Знахарка хітрая была — усім галаву тлуміла.
Прыйшоў на бераг. Булькоча ручай, хвалі на сонцы зіхацяць, пераліваюцца, рыбкі залатыя скачуць. “Ат, — думае Янка, — набяру вады з ручая, занясу знахарцы”. Набраў у бутэльку вады і прынёс да знахаркі, а тая як накінецца на яго:
— Што я цябе прасіла?!
— Прынесці што-небудзь з ручая, — адказвае Янка.
— А ты што мне прынёс?
— Вады з ручая, — не разумее Янка.
— Дык вада з акіяна, а я цябе прасіла прынесці што-небудзь з ручая.
— Як з акіяна? – разгубіўся Янка. – З ручая яна, я ж сам у бутэльку набіраў?
— Калі ты набіраў, — рагоча знахарка, — вада ўжо ў раццэ была, калі ты нёс, яна ў моры была, а зараз – яна ўжо ў акіяне. Зразумеў? Ідзі, — кажа, — і прынясі што-небудзь з ручая, ды не будзь такім дурнем, а то не паправіцца жонка.
Падумаў-падумаў Янка, і праўда, як вытлумачыла знахарка, вада з акіяна… Пайшоў ён і другі раз да ручая.
Прыйшоў, сеў на беразе і думае. Булькоча ручай, хвалі на сонцы зіхацяць, рыбкі залатыя скачуць, а на дне рознакаляровыя каменьчыкі ляжаць ды пабліскваюць. “Што ж прынесці ёй? – думае Янка. – Ніяк гэтай знахарцы не ўгодзіш, і жонка занядужала зусім, не паправіцца ёй без лекаў”. Вельмі засумаваў Янка. “А, — вырашыў ён, — набяру я каменьчыкаў са дна, яны ўвесь век у ручаі ляжаць, не скажа цяпер, што з акіяна прынёс”.
Набраў каменьчыкаў у кішэні і прынёс да знахаркі, а тая яшчэ горш залямантавала. Не паспеў Янка і парог пераступіць – як накінецца на яго:
— Што ты прынёс?!
— Як што? Каменьчыкаў з ручая.
— А хіба ж яны з ручая? Яны ж з зямлі павылазілі! Ідзі і прынясі мне што-небудзь, а то памрэ твая жонка.
Зусім забедаваў Янка. Пайшоў ён і трэці раз да ручая, а куды дзецца – хварэе жонка.
Лёг на беразе, думае. Паскроб за вухам дый кажа сам сабе:”Прывяду я ручай да знахарчынай хаты, хай сама бярэ, што ёй трэба, абы жонка паправілася!”
Знайшоў востры сук, раскалупаў бераг — і пабег ручай напрасткі да знахарчынай хаты. Бяжыць, булькоча, хвалькі на сонцы зіхацяць, рыбкі залатыя скачуць. Прыйшоў Янка ў вёску: ані вёскі, ані знахарчынай хаты, ані самой знахаркі… Сядзіць жонка на купіне жывая-здаровая.
— А дзе ж знахарка? – пытае Янка.
— Усё вада з сабою панесла.
— А ты ж хворая была?
— Аякжаж! Была. Але як пабачыла, што вада шуміць, вада бурліць, зямлю залівае, дык забылася на тую хваробу.
Так і вылечылася  Янкава жонка, а знахарку ручай з сабою панёс: плавае недзе ў акіяне, шукае, што ёй трэба было з таго ручая.
І Янкава жонка больш ніколі не хварэла, дагэтуль жыве.
А ручай і сёння бяжыць, булькоча, чуеш, унучак, як булькоча ручай: не чапай… не чапай… не чапай…