Een foto

Ik zit in het midden van de kamer en denk dat het de laatste keer in mijn leven is dat ik verhuis… Er zijn dozen, dozen, dozen…met kleding,  borden, boeken, schoenen en dingen die ik misschien helemaal niet nodig heb.
Vandaag moeten wij alles uitpakken of tenminste de kamer schoonmaken… Bwah…

Mijn zoon komt de kamer binnen en vraagt
- wie is dit?
Hij heeft iets kleins in zijn hand – een foto?
  Ja, een kleine foto die vroeger zwart en wit was maar nu grijs en geel van ouderdom is geworden.
- wie is die man? – vraagt hij weer, - mijn opa?

Ik heb die foto alleen maar een keer gezien toen ik tijdens een zomervakantie bij mijn oma logeerde. Ik was toen 12.
De foto was uit een boek gevallen die ik aan het lezen was. En vroeg ik hetzelfde
- wie is dat op die foto?
Maar ik kreeg geen duidelijk antwoord.
- een kennis van ons.. , zei mijn oma, maar ze zuchtte en  de rimpels op zijn voorhoofd  waren wat dikker geworden. “Het is zeker een geheim” dacht ik maar heb alles snel vergeten…vrienden, voetbal, bioscopen…

Enige jaren later vroeg ik weer over die  foto aan een van mijn tantes.
Ze ging naar de keuken en zette thee.

- Het is de broer van je opa, zei  ze -  Hij was erg jong toen hij stierf.
- Geloof je in een  liefde van de eerste gezicht, - vroeg ze  onverwachts..
- Nou…, zei ik, ….misschien ja, misschien niet…
Mijn tante roerde de suiker in haar kopje…
- Het bestaat, zei ze, - wat weet je over repressies 1937?
- niks, - zei ik.

Het was het  jaar 1986. Het laatste jaar van mijn schoolleven…
Nu weet iedereen over repressies van 1937..er zijn artikelen in de kranten,   herinneringen, er komt iets van op tv…maar vroeger was  het anders..Veel mensen wisten dat maar durfden daar niet over te praten. Ze waren nog steeds bang voor onverwachte gasten die s’nachts in het jaar 1937 aan de deuren belde. Dan gingen mannen, opa’s, broers weg naar het onbekende en kwamen nooit terug. Bijna elke familie in Rusland had dat…”vijand van de volk”

Mijn tante vertelde dat haar vader ( mijn opa) een broer had die Sergei heette. Hij was een bijzondere man. Piloot…Militaire piloot. Hij wilde altijd   piloot worden sinds hij 5 jaar oud was en zijn eerste vliegtuig gezien had.
( Dat vliegtuig bracht medicijnen voor koeien in  zijn dorpje omdat het met de auto of paard onmogelijk was. Het regende veel elke lente en de wegen waren slecht geworden.)
Sergei was en goeie piloot, een sterke,  leuke en mooie man. Hij was heel bekend voor zijn humor. Hij was goedhartig en eerlijk. Alle kinderen van zijn buurt en kinderen van onze gezin waren gek op hem.
Elke keer als hij op bezoek kwam was het een feest voor hen.

Op een dag  ging hij bij  mijn oma en opa te eten.Hij ging met de tram.
Toen de tram naar rechts ging op de hoek van Zagorodniy Prospekt en Zvenigorodskaya, zag hij een jonge vrouw die op straat liep. De tram “klingde” en de vrouw draaide haar hoofd keek naar Sergei. Direct in zijn ogen.

Hij had alles in een ogenblik besloten....Sprong uit de tram.....Zij ook – zei Sergei  later – zei besliste ook in een kleine seconde toen ze aan mij keek...
Maar zijn  broer zei 
-het is gewoon omdat jij misschien   als een storm bij haar kwam....en ze geen tijd had om te protesteren...”

- Liep hij achter? - vroeg ik.
- Nee, zei mijn tante, - hij liep nooit achter iemand aan...NOOIT.. 


 Het was een beetje raar voor iedereen omdat hij altijd heel  voorzichtig was en eerst dacht en dan deed. “Jij niet....” zei mijn tante -  “soms denk ik dat er is alleen maar een wind is dat in je hooft draait...”
- Ik vind het niet leuk, - zei ik, - dat alle mensen van een gezin op elkaar moeten lijken. Zoals muizen...
- Ik zei niet dat ze op elkaar MOETEN lijken maar mooie dingen kan  je best leren...”Pff”  , dacht ik toen maar zei niks omdat ik niet wilde dat mijn tante boos werd en wilde   graag    verder horen hoe het ging met Sergei... 

Mijn   opa was erg verbaasd omdat hij  s’ochtends een alleenstaande broer had  en s’middags kwam er dezelfde  broer al met een vrouw...Hun ogen schijnen als ze naar elkaar keken en iedereen voelde dat..een atmosfeer...iets bijzonders tussen hen was...Ze wilden gaan trouwen. In twee weken gebeurde dat en binnen een maand gingen ze in een stad wonen vlakbij Irkutsk..

Hij werkte op het vliegveld en zij op school. Ze wonden in een klein kamertje in een houten huis die uit twee “kommunalnaya” flats bestond. Een van de flats had 6 kamers. Er  woonden 10 mensen in die  flat. Een echtpaar met drie  kinderen, een jonge vrouw die als secretaresse op een kantoor werkte, drie militaire mannen en een oude man die s’ avonds bijna  altijd dronken was. Hij zat op de stoel in de keuken , speelde  accordeon  en soms zong hij liedjes. Als het warm was zat hij op de stoep van het huis en rookte. Dan kwamen kinderen bij hem omdat hij heel veel verhalen over de eerste wereld oorlog kende en over die tijd wanneer de Rode en Witten tegen elkaar vechten.

 De kamer die aan Sergei en Vera toebehoorde  was de kleinste kamer van de hele huis. Er stonden een tafeltje waar Vera de schriften van haar leerlingen  corrigeerde,  een stoel, een bed en een kist met  boeken. De koffer met kleding was onder het bed gezet.     Als iemand   de kamer binnenkwam stond hij na  een stap al bij de tafel.
Hun buren waren soms rustig soms lawaaiig, er was geen plaats in de keuken om een extra tafel  te zetten en ze aten  gewoon  in  hun kamertje. De muren van het huis waren erg dun. Een van de kinderen huilde s’nachts  en het was onmogelijk om rustig te slapen. S’ochtends was er een rij bij het toilet, militaire mannen en secretaresse  vervelende, kinderen renden....
Maar Sergei en Vera waren gelukkig. Vera schreef brieven aan zijn familie en vertelde  over haar  man, over haar school en dan ...weer en weer over hem...hoe verliefd ze op hem was en hoe  gelukkig .

Een “rustig geluk” noemde ze haar leven. Een van de brieven begon met de worden “Vandaag zijn we al 146 dagen getrouwd....”

Op een nacht reed er een zwarte “voronok” bij het huis. Drie mannen kwamen de auto uit. Ze belden aan, kwamen binnen en vroegen naar Sergei. 10 minuten de tijd had hij om zijn kleding aan te doen en zij  dingen te pakken – een hemd, een paar sokken, tandenborstel...Vera moest in gang   staan. In haar onderhemd met haar gezicht tegen de muur. Niemand van de buren kwam uit zijn kamer maar ook sliepen ze niet. Iedereen wist wat de bedoeling was van dit “nachtbezoek”.  Het  kind huilde.
Sergei was erg snel klaar. Een van de  mannen wilde iets in hun kamertje te zoeken maar er was niet te veel om te zoeken..Hij bleef nog een paar minuten daar. Keek onder het bed, achter het bed, naam de schriften en legde hen  weer  op tafel.
Vera kon alles horen maar niet zien. De mannen laten haar en hem geen afscheid nemen en geen woord tegen elkaar zeggen. Ze hoorde zijn stappen door de gang, beneden naar de tuin, dan sloeg de deur van de auto dicht....
Toen ze de volgende dag naar de lokale politie belde kreeg ze geen antwoord...
- waar is mijn man?- vroeg ze

Aan de andere kant van de lijn zei iemand
- Ik vind het beter voor u dat u hem geen “uw man noemde”. Hij is een “vijand van de volk” en u moet het goed onthouden...
- Maar hij heeft niets gedaan, - zei ze....
-
 Ze heeft vele brieven geschreven, veel telefoon gesprekken gevoerd.. Niemand antwoordde. Ze wist niet waar Sergei was . Een paar weken later kreeg ze een bericht dat Sergei een “vijand van de volk” was en daarom was hij naar een kamp naar Siberiл gestuurd. Er stond in die brief dat ze geen contact met hem mocht zoeken door brieven en ze kon hem niet bezoeken. Voor 10 jaar lang.


Maar de bedoeling van die brief was  dat hij misschien op dit tijdstip al niet meer leefde. Dood of geschoten.. En Vera wist dat. Ze had erg mooi zwart haar. Die  dag ze dit bericht kreeg zijn haar haren grijs geworden...

Jaren later..na de oorloog...na de dood van Stalin  wist ze dat Sergei “vijand van de volk ” was genoemd omdat iemand anonieme briefjes naar de politie had gestuurd. Er stond in die briefjes dat Sergei leuke verhalen over Stalin vertelde en geen respect voor de communistische leider had...

Die brief was door een jonge secretaresse geschreven. Ze was heel verliefd op Sergei  en probeerde hem  te verleiden...dat lukte niet en ze was gek van boosheid geworden...

Vera mocht niet terug naar St/p. Ze wilde dat niet..ze wilde wachten..ze wilde haar hoop nog niet opgeven....Na de oorlog verhuisde ze naar Irkutsk en werkte daar op school. Lerares Russische Taal en Literatuur....Ze trouwde   niet meer hoewel ze een erg mooie en bijzondere vrouw was en er liepen altijd mannen rond haar tot ze 50 was geworden...Ze had geen kinderen.
- Ik heb duizend kinderen, - had  ze vaak gezegd. En wees ze dan  naar de foto’s van haar leerlingen die aan de muur van haar kamer hingen.
     Na haar dood hebben onze familieleden in Irkutsk die foto gevonden...

Mij  zoon kijkt aan mij.
- Weet je dus niet wie is het? – hij is een beetje teleurgesteld omdat  als hij een vraag stelt er zeker een antwoord moet zijn...
- Ik weet het. Ik ga je het straks vertellen....Wil je thee?
- Met chocoladesnoepjes!!!! En opruimen doen we later  !!!

Hij rent naar de keuken. Ik loop achter hem aan. Ik  zet thee hij doet het zakje  snoepjes open. Waarom praten Rusische mensen over belangrijke dingen nog steeds in hun keukens? Nog steeds...